program nauczania edukacji wczesnoszkolnej
TRANSCRIPT
AutorzyKarina MuchaAnna Stalmach-TkaczJoanna Wosianek
Projekt okładkiMagdalena Pilch
Opracowanie graficzneMagdalena Pilch
Redakcja merytorycznaKlaudia Cebula
Redakcja językowaJoanna Kozub
KorektaKrystyna Bajor
Skład i łamanieEwa Tarnowska
Wydawca oświadcza, że dołożył wszelkich starań, aby dotrzeć do wszystkich właścicieli i dys-ponentów praw autorskich.
Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.
Szanujmy cudzą własność i prawo.Więcej na www.legalnakultura.pl
Polska Izba Książki
ISBN 978-83-7873-950-0
Grupa MAC S.A.25-561 Kielce, ul. Witosa 76tel. 41 366 55 55; faks 41 366 33 02e-mail: [email protected]; www.mac.pl
© Grupa MAC S.A. 2017
3
Spis treści
Wstęp ...........................................................................................................................................................4
1. Koncepcja programu ..............................................................................................................................4
2. Struktura programu ..............................................................................................................................10
3. Cele ogólne oraz zadania wychowawczo-profilaktyczne wynikające z podstawy
programowej ...........................................................................................................................................10
3.1. Cele ogólne ..............................................................................................................................................10
3.2. Zadania wychowawczo-profilaktyczne .........................................................................................13
4. Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami
ucznia .........................................................................................................................................................15
5. Zintegrowane treści nauczania .........................................................................................................39
5.1. Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania zgodnie
z ramowym podziałem godzin .........................................................................................................88
6. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków,
w jakich będzie realizowany program. Indywidualizacja pracy z uczniem ................... 106
7. Sposoby sprawdzania osiągnięć uczniów i propozycje kryteriów oceniania ............... 128
7.1. Diagnoza i obserwacja dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej .............. 135
8. Koncepcja wspierania indywidualnych potrzeb uczniów — pomoc
psychologiczno-pedagogiczna w praktyce .............................................................................. 145
8.1. Zasady pracy z uczniem mającym trudności w nauce .......................................................... 148
8.2. Zasady pracy z uczniem ze szczególnymi uzdolnieniami .................................................... 148
8.3. Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych
i edukacyjnych ucznia oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia .... 150
Minisłownik pojęć ............................................................................................................................... 164
Bibliografia ............................................................................................................................................ 164
4
Wstęp
Nauczenie wartości to najważniejsza rzecz, jaką możemy zrobić dla szczęścia dziecka.
Linda i Richard Eyre
Nauczone i stosowane wartości tworzą nasz charakter. To od niego zależy, jakich dokonu-jemy wyborów, kim się otaczamy, jaki mamy stosunek do świata, jakie stawiamy sobie cele,
co jest dla nas w życiu najważniejsze. Charakter, czyli wartości w działaniu, decyduje o całym życiu człowieka.
Irena Koźmińska, Elżbieta Olszewska, Fundacja ABCXXI Cała Polska czyta dzieciom1
Wstęp
Prezentowany program edukacji wczesnoszkolnej kładzie nacisk przede wszystkim na wy-chowywanie, dopiero potem na nauczanie małego dziecka, a więc przywraca właściwą za-leżność wynikającą z definicji kształcenia. Głównym założeniem filozoficznym jest wszech-stronny rozwój szczęśliwego dziecka poprzez wspomaganie jego wrodzonego potencjału i stwarzanie możliwości poznawania świata.
Ze względu na uniwersalne założenia oraz zwrócenie szczególnej uwagi na wychowa-nie do wartości, program może być stosowany w klasach I–III wszystkich typów szkół pod-stawowych (w tym również w klasach integracyjnych).
Koncepcja jest zgodna z obecnie obowiązującą podstawą programową kształcenia ogólnego dla pierwszego etapu edukacyjnego.
1.Koncepcjaprogramu
a) Filozofia kształcenia (wychowania i nauczania)Kształcenie zawsze obejmuje dwa wymiary: zarówno wychowanie, jak i nauczanie. Nie można oddzielić tych dwóch sfer, jeśli zakładamy pełny i wszechstronny rozwój każdego dziecka. Program nauczania zakłada, że nie można nikogo nauczyć, jeśli najpierw nie zosta-nie zbudowana odpowiednia motywacja do uczenia się. Trzeba zaakceptować człowieka takim, jakim naprawdę jest. Aby uniknąć unifikacji, dziecko najpierw poznaje siebie i swoje możliwości, budując motywację do swojego rozwoju i do nawiązywania dobrych relacji z innymi, dopiero potem może budować swoją wiedzę o świecie i zdobywać umiejętności adekwatne do swojego wieku i predyspozycji poznawczych.
1 Obydwa cytaty za: I. Koźmińska, E. Olszewska, Z dzieckiem w świat wartości, Świat Książki, Warszawa 2007.
Ja – inni
Ja – świat
Ja – świat
kultury
WARTOŚCI
Ja
5
Koncepcja programu
Od WyChOWAnIA dO dydAkTykI
Koncepcja zakłada oparcie nauczania na wychowaniu, którego efektem jest rozwój sfery wolicjonalno-motywacyjnej. Dopiero na tak przygotowanym gruncie można kontynuować nauczanie, którego skutek dotyczy sfery poznawczej i wykonaniowej. W obrębie kształce-nia, czyli oddziaływania pedagogicznego, wychowanie i nauczanie różnią się odmiennym doborem środków oddziaływania, ale stanowią jedność i nie mogą bez siebie istnieć.
kSzTAłTOWAnIe InTelIgenCJI emOCJOnAlneJ JAkO pOdSTAWA ROzWOJu SpOłeCznegO dzIeCkA
Kształtowanie inteligencji emocjonalnej jest sposobem, a zarazem metodą na integralne poznawanie siebie i świata. Na poziomie edukacji elementarnej rozumiane jest jako proces stabilizacji emocjonalnej i budowanie motywacji do samokształcenia. Założenie systema-tycznej pracy nad propagowaniem umiejętności społecznych opiera się na wartościach. Dziecko buduje w sobie wewnętrzną motywację do poznawania świata i nawiązywania dobrych relacji z drugim człowiekiem, potrafi wybrać, co jest dobre, a co złe. Dziecko jest emocjonalnie gotowe do podejmowania wyzwań i przekraczania granic swojego pozna-nia w dalszym życiu.
O powodzeniu i szczęściu w życiu nie decyduje rodzaj i ilość zdobytej wiedzy, status materialny, zdobyte tytuły czy rodzaj wykonywanej pracy, lecz stabilność emocjonalna, umiejętność radzenia sobie w różnych sytuacjach, kreatywne myślenie i dobre relacje z in-nymi ludźmi, oparte na autentycznej przyjaźni, szacunku do każdego człowieka i zdolności do głębokich i nieprzemijających uczuć wyższych.
Rozwijanie inteligencji emocjonalnej odbywa się poprzez poznawanie siebie i innych, budowanie relacji i motywacji do poznawania świata i przekraczania swoich granic. Gra-nice rozumiane są tutaj jako odbierany przez nas profil emocjonalny dziecka. Tymczasem, pracując nad emocjami, możemy zmienić obserwowane dotąd zachowania i rozwijać potencjał emocjonalny. Taki wszechstronny rozwój emocjonalny warunkuje prawidłowy rozwój społeczny, który zakłada dobre relacje z innymi ludźmi, uczestnictwo w kulturze i szczęśliwe, spełnione życie.
b) Świat wartościIstotą naszej kultury są niezmienne wartości moralne, na których powinniśmy opierać
wychowanie i nauczanie w szkole oraz w domu. Wartości moralne, rozumiane jako: wszyst-ko to, co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa oraz jest godne pożądania; co łączy się z pozytywnymi odczuciami i stanowi jednocześnie cel dążeń ludzkich2, są podsta-wą wychowania. Te same wartości towarzyszyć będą we wszystkich trzech latach edukacji wczesnoszkolnej. Koncepcja zakłada budowanie świata dziecka poprzez coroczne powra-canie do tych samych dwunastu wartości i ich pogłębianie. Każde trzy tygodnie roku szkol-nego poświęcone będą jednej wartości ważnej dla dziecka, a jednocześnie istotnej dla naszej kultury. Program nie zawiera więc bloków tematycznych, ale projekty poznawania i realizacji wartości, w których wychowanie jest podstawą kształcenia.
Taki układ nawiązuje również do nowej podstawy programowej, która zakłada harmo-nijny rozwój w pięciu sferach: etycznej, emocjonalnej, społecznej, intelektualnej, fizycznej. Aż trzy z tych sfer bezpośrednio dotyczą wychowania.
Praca nad jedną wartością trwa trzy tygodnie w każdej klasie. Pierwszy tydzień za-kłada wprowadzenie w wartość, w drugim pogłębiane są znaczenia, a trzeci tydzień jest
2 M. Łobocki. Teoria wychowania w zarysie, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2004, s. 96.
6
Koncepcja programu
utrwaleniem, a także sprawdzeniem zrozumienia wartości w codziennym życiu. Coroczne powracanie do tej samej wartości na różnym poziomie daje możliwość jej rozwijania i po-głębiania: dziecko otrzymuje wielokrotnie szansę rozwijania się w ramach danej wartości. Dzięki temu będzie mogło ono uznać, ocenić i przyjąć to, co jest naprawdę ważne w życiu. Nauczanie wartości ma więc układ koncentryczny i spiralny. Te same wartości są podstawą kształcenia przez wszystkie lata edukacji wczesnoszkolnej.
Koncepcja zakłada wprowadzenie następujących wartości.
klasa 3
odpowiedzialność i bezpieczeństwo – pra-ca nad odpowiedzialnością i odwagą dziecka; mówienie o tym, jak dbać o swoje bezpieczeń-stwo innych osób;
wytrwałość – kształtowanie charakteru dziec-ka; uczenie umiejętności osiągania celów, przewidywania swoich działań; uodpornianie dziecka na przeciwności, które napotka na swojej drodze, wzmocnienie odporności emo-cjonalnej;
kreatywność – poszukiwanie sposobów roz-wijania talentów i możliwości dziecka, wskazy-wanie, w jaki sposób rozwiązywać problemy, zarówno te, które napotyka w życiu codzien-nym, jak i te związane z twórczością i poszuki-waniem oryginalnych rozwiązań;
szacunek – uczenie szacunku do ojczyzny, do otaczającego świata, do przyrody, do innych ludzi i do samego siebie; pokazywanie, jak można troszczyć się o rzeczy najważniejsze;
dobroć – poszanowanie rodziny; uczenie spo-sobów okazywania dobroci, zwracanie uwagi na to, że nie ma nic cenniejszego niż okazywa-nie dobroci sobie oraz innym;
jedność i współdziałanie – znaczenie przy-jaźni, dobrych i harmonijnych relacji ze wszyst-kimi ludźmi; odkrywanie wartości dziecka w jego relacjach z dziećmi i dorosłymi, budo-wanie przyjaźni i radzenie sobie w trudnych emocjonalnie i społecznie momentach zwią-zanych z brakiem akceptacji i odrzuceniem, budowanie poczucia przynależności do rodzi-ny, grupy, zespołu;
klasa 2
klasa 1
ja
7
Koncepcja programu
utrwaleniem, a także sprawdzeniem zrozumienia wartości w codziennym życiu. Coroczne powracanie do tej samej wartości na różnym poziomie daje możliwość jej rozwijania i po-głębiania: dziecko otrzymuje wielokrotnie szansę rozwijania się w ramach danej wartości. Dzięki temu będzie mogło ono uznać, ocenić i przyjąć to, co jest naprawdę ważne w życiu. Nauczanie wartości ma więc układ koncentryczny i spiralny. Te same wartości są podstawą kształcenia przez wszystkie lata edukacji wczesnoszkolnej.
Koncepcja zakłada wprowadzenie następujących wartości.
klasa 3
odpowiedzialność i bezpieczeństwo – pra-ca nad odpowiedzialnością i odwagą dziecka; mówienie o tym, jak dbać o swoje bezpieczeń-stwo innych osób;
wytrwałość – kształtowanie charakteru dziec-ka; uczenie umiejętności osiągania celów, przewidywania swoich działań; uodpornianie dziecka na przeciwności, które napotka na swojej drodze, wzmocnienie odporności emo-cjonalnej;
kreatywność – poszukiwanie sposobów roz-wijania talentów i możliwości dziecka, wskazy-wanie, w jaki sposób rozwiązywać problemy, zarówno te, które napotyka w życiu codzien-nym, jak i te związane z twórczością i poszuki-waniem oryginalnych rozwiązań;
szacunek – uczenie szacunku do ojczyzny, do otaczającego świata, do przyrody, do innych ludzi i do samego siebie; pokazywanie, jak można troszczyć się o rzeczy najważniejsze;
dobroć – poszanowanie rodziny; uczenie spo-sobów okazywania dobroci, zwracanie uwagi na to, że nie ma nic cenniejszego niż okazywa-nie dobroci sobie oraz innym;
jedność i współdziałanie – znaczenie przy-jaźni, dobrych i harmonijnych relacji ze wszyst-kimi ludźmi; odkrywanie wartości dziecka w jego relacjach z dziećmi i dorosłymi, budo-wanie przyjaźni i radzenie sobie w trudnych emocjonalnie i społecznie momentach zwią-zanych z brakiem akceptacji i odrzuceniem, budowanie poczucia przynależności do rodzi-ny, grupy, zespołu;
tożsamość i patriotyzm – wskazywanie na tożsamość kulturową, narodową i społeczną dziecka; uczenie rozumienia i szacunku do kultury, w której się wychowuje, oraz historii swojego kraju a także do osób, które przy-czyniły się do rozwoju Polski oraz odzyskania przez nią niepodległości;
mądrość i ciekawość poznawcza – zastana-wianie się nad tym, czym jest mądrość; co ro-bić, by stawać się mądrzejszym; poznawanie świata; ukazywanie bogactwa nauki, ludzkiej myśli; pokazywanie możliwości, które czekają na dziecko w otaczającym go świecie, rozwija-nie umiejetności uczenia się;
aktywność i przedsiębiorczość – włączanie się w życie klasy, szkoły i lokalnej społeczno-ści; wdrażanie do włączania się w akcje po-mocowe, ukazywanie wartości wolontariatu, wykorzystywanie własnych pomysłów do zmiany otaczającego świata; ukazywanie war-tości umiejętnego poszukiwania informacji, analizowania ich a następnie, wykorzystania w praktyce.
ja–ŚWIat
ja–InnI
8
Koncepcja programu
Przez pierwszych dziewięć tygodni pracy nad wartościami (trzy wartości po trzy tygo-dnie każda) zajmujemy się charakterem dziecka i budowaniem poczucia własnej wartości. To zaproszenie do wspólnej wędrówki i pierwsze próby dziecka w określaniu swojej tożsa-mości.
Następne tygodnie (dziewięć tygodni i kolejne trzy wartości) uczą dziecko współpracy z innymi. Skłaniają do otwartości na drugiego człowieka poprzez szacunek i współdziała-nie. Wdrażają do praktykowania takich wartości, jak: prawdomówność, uczciwość, odpo-wiedzialność, odwaga, sprawiedliwość.
Trzecia grupa obejmuje wszystkie te wartości, które są związane z możliwością pozna-wania świata, a co za tym idzie stopniowego zmieniania swojego sposobu myślenia i bu-dowania życiowej mądrości. Eksperymenty na zajęciach przyrodniczych czy poznawanie mądrych ludzi mają na celu ukazywać, czym jest mądrość, dlaczego warto być ciekawym świata oraz jak te potrzeby realizować.
Ostatnie trzy wartości (przy czym ostatnia realizowana jest w wakacje) wskazują na sens życia. Każdy marzy o pięknie, miłości i szczęściu. Uczymy dzieci rozpoznawać piękno w świecie, odróżniać wartości trwałe i przynoszące szczęście (miłość, zaufanie) od wartości pozornych, które jedynie na krótką chwilę mogą stać się czymś istotnym w życiu (rzeczy materialne, pozycja, sukces).
Każda z wartości, oprócz swojego miejsca w układzie chronologicznym i układzie związanym z rozszerzaniem granic, łączy się także z wartością podobną, pogłębiając jej znaczenie. Rozszerzeniem odpowiedzialności i bezpieczeństwa będzie szacunek, a póź-niej wynikający z niego patriotyzm oraz umiejętność uczestniczenia w kulturze. Pogłębie-niem wartości, jaką jest wytrwałość, będzie dobroć, rozumiana jako systematyczne dbanie o drugiego człowieka, która na intelektualnym poziomie wyraża mądrość i ciekawość po-znawczą, a w konsekwencji umiejętność dostrzegania piękna całego świata. Rozwinięciem
motywacja do uczestniczenia w kulturze – wskazywanie sposobów komunikowania się poprzez media, sztukę, różne formy działania artystycznego w tym szczególnie poprzez eks-presję ruchową, wdrażanie do aktywnego po-szukiwania dóbr kultury i odnajdywania w nich wartości duchowych oraz estetycznych;
piękno – odkrywanie piękna w człowieku, w świecie oraz w sobie samym; odwoływanie się do bogactwa świata przyrody; szukanie wzor-ców w kodzie kulturowym przekazywanym od pokoleń w literaturze, sztukach plastycznych, teatrze, filmie, kulturze multimedialnej;
szczęście – kształtowanie optymizmu, pogody ducha świadomości odczuwania radości, i szczęścia, wdrażanie do spełniania swoich marzeń, rozwijanie poczucia humoru oraz umiejętności odpoczywania I dbania o dobry nastrój.
ja–ŚWIat
KuLturY
9
Koncepcja programu
kreatywności jest współdziałanie z innymi oraz aktywność i przedsiębiorczość.W ten sposób tworzymy systemy wartości, które się nawzajem uzupełniają. Dajemy
dziecku wolność wyboru i możliwość uczestnictwa w hierarchizowaniu wartości, zgodnie z jego indywidualnymi potrzebami i pragnieniami. Pokazujemy świat spójny i w wielu wy-miarach jednoznaczny (np. prawda – kłamstwo), a z drugiej strony nie narzucamy goto-wych interpretacji, bo wartości mówią same za siebie, korespondują ze sobą, pozwalają na głębsze rozumienie i przeżywanie świata.
W tak pojmowanym kształceniu (od wychowania do dydaktyki) treści kształcenia są sposobem realizacji zamierzeń programowych, które polegają na przekazaniu ograni-czonej wiedzy z poszczególnych, nawet zintegrowanych dyscyplin. W edukacji stawiamy przede wszystkim pytania problemowe: dlaczego? kto? w jaki sposób? po co? w jakim celu?, zamiast pytań o przedmiot: co? w jakiej kolejności? ile?
Najważniejsze w koncepcji programu jest wychowanie, które jest realizowane poprzez wchodzenie w świat wartości. Na tym budujemy wiedzę i umiejętności, niezbędne w po-znawaniu siebie i innych.
WARTOŚCI OmAWIAne W CIągu ROku SzkOlnegO We WSzySTkICh klASACh
semestr I
odpowiedzialność i bezpieczeństwo
wytrwałość
kreatywność
szacunek i uczciwość
dobroć
jedność i współdziałanie
semestr II
tożsamość i patriotyzm
mądrość i ciekawość poznawcza
aktywność i przedsiębiorczość
motywacja do uczestniczenia w kulturze
piękno
szczęście
zeszyt 2JA – InnI
JA – ŚWIAT
zeszyt 3
zeszyt 4JA –
ŚWIATkulTuRy
zeszyt 1JA
10
Struktura programu
2.struKturaprogramu
Proponowana w programie koncepcja ma charakter koncentryczny, gdyż zakłada wielo-krotne i systematyczne powracanie do tych samych wartości i treści kształcenia. Ma rów-nież charakter spiralny, bo określa narastanie umiejętności związanych z określonymi cela-mi ogólnymi i szczegółowymi.
Koncentryczno-spiralny układ programu spełnia postulat dbałości o wszechstronny i harmonijny rozwój dziecka. Jest nastawiony na integrację treści, pozwalając dzieciom na zdobywanie umiejętności pomocnych w poznawaniu i budowaniu szacunku do siebie, in-nych i całego świata. Najważniejszym celem programu staje się wzbudzanie motywacji dziecka do odkrywania, poznawania, tworzenia i przeżywania rzeczywistości wokół siebie, pomaganie w odkrywaniu tożsamości w relacji z innymi ludźmi i światem.
Z koncepcji wypływa struktura programu, która ma ukazać, jak poszczególne elementy są ze sobą połączone i w jakim stopniu są od siebie zależne. Z celów ogólnych wypływają cele szczegółowe połączone z oczekiwanymi osiągnięciami uczniów, z kolei układ warto-ści, planowanych w poszczególnych trzytygodniowych projektach, warunkuje odpowied-ni dobór treści nauczania podporządkowany celom wychowawczym. Aby ukazać, jak ra-mowy plan nauczania przekłada się na konkretne rozwiązania dydaktyczne, proponujemy przykładowy rozkład treści nauczania podporządkowany określonym, zaplanowanym wcześniej wartościom.
Istotnym elementem programu jest ukazanie sposobów osiągania zaplanowanych celów i ukazanie dróg indywidualizacji pracy z uczniem, zgodnie z nowymi wymaga-niami określonymi w prawie oświatowym, oraz zaproponowanie metod aktywizujących uczniów. Należy zwrócić uwagę na sposoby oceniania oraz diagnozę i obserwację ucznia, szczególnie w klasie pierwszej.
Na końcu umieszczamy bibliografię podzieloną na działy. Jej zadaniem jest wspomaga-nie nauczyciela w pracy wychowawczej i dydaktycznej poprzez proponowanie wartościo-wej literatury przedmiotu.
3.ceLeogóLneorazzadanIaWYchoWaWczo--profILaKtYczneWYnIKającezpodstaWYprogramoWej
3.1.ceLeogóLne
Głównym celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie wszechstronnego rozwoju dziecka zgodnie z jego możliwościami rozwojowymi oraz potencjałem osobowościowym. Prezentowana koncepcja pozwala rozwijać się dziecku w następujących, przewidzianych przez ustawodawcę, obszarach,które przedstawiamy poniżej.
a) Budowanie systemu wartości – rozwój etyczny dzieckaPodstawowym celem koncepcji programu jest wychowywanie poprzez wartości. Nauczy-ciel wraz rodzicami powinien budować w dziecku potrzebę uczestniczenia w świecie war-tości uniwersalnych, takich jak: dobro, prawda, piękno, uczciwość, odpowiedzialność, wy-
11
Cele ogólne
trwałość, ciekawość poznawcza, przedsiębiorczość. Wymiar etyczny wychowania stanowi jeden z bardzo silnie podkreślanych obszarów, dotyczących głównych założeń kształcenia ogólnego w szkole podstawowej. Program zawiera wartości sprzyjające indywidualnemu i społecznemu rozwojowi dziecka pogrupowane tak, by jedna wynikała z drugiej.
b) Odnajdywanie swojego miejsca w świecie – rozwój społeczny dzieckaNiezwykle istotne dla dziecka jest budowanie poczucia własnej wartości, przynależności do bliskich, rodziny, grupy, klasy, małej i wielkiej Ojczyzny. Najistotniejszym etapem kształ-towania tożsamości dziecka jest uczenie szacunku do siebie, do innych ludzi, do zwierząt i roślin oraz do całego świata. Szacunek oznacza otwarcie na świat, optymizm, poznawanie nowych rzeczy, to on buduje mocny charakter dziecka.
c) Nabywanie umiejętności poprzez działanie – rozwój emocjonalny dzieckaSposobem radosnego poznawania świata jest działanie poprzez zabawę, doświadczanie, uczestniczenie w sytuacjach zadaniowych i projektach edukacyjnych, przygotowywanych na miarę potrzeb konkretnego dziecka i określonej grupy. Najważniejsze umiejętności, ja-kie powinno zdobyć dziecko, to:
• umiejętność komunikacji interpersonalnej, a więc zdolność do nawiązywania i podtrzy-mywania dobrych relacji z innymi, zarówno z dziećmi, jak i z dorosłymi,
• umiejętności pozwalające na samodzielne i zespołowe poznawanie świata i odkrywanie jego piękna, a więc przede wszystkim:– umiejętności komunikacji językowej (czytania, pisania, słuchania i mówienia),– umiejętności korzystania z informacji poprzez nowoczesne technologie,– umiejętności logiczno-matematyczne,
• umiejętność obcowania z przyrodą,• radzenie sobie w różnych sytuacjach życia codziennego (szukanie rozwiązań, twórcze my-
ślenie),• odporność psychiczna na niepowodzenia i trudne momenty życia.
d) Poznawanie i rozumienie siebie i świata – rozwój intelektualny dzieckaZdobywanie wiedzy jest środkiem do poznania, a nie celem samym w sobie. Dzięki temu, w większym stopniu można mówić o pełnym uznaniu potrzeb rozwojowych dziecka w każdej ze sfer: fizycznej, emocjonalnej, psychicznej i duchowej, a nie tylko intelektualnej, preferowanej przy stawianiu nauczania obok wychowania. Na tym opiera się koncepcja nauczania budowana na wychowaniu. Dziecko powinno wykorzystywać język matematy-ki, aby w naturalny sposób opisywać procesy, które obserwuje w przyrodzie. Czynnościo-we nauczanie matematyki nawiązuje do poszczególnych treści przyrodniczych, które sta-nowią pretekst do wszelkich działań w zakresie nabywania umiejętności matematycznych i wykorzystywania ich w praktyce.
e) Radosne uczestniczenie w świecie – rozwój fizyczny dzieckaNiezwykle istotne jest dbanie o rozwój fizyczny dziecka, zapewnienie mu odpowiednich możliwości ruchu i zabawy. Wiedza medyczna i nowe odkrycia w dziedzinie neurobiologii zwracają uwagę na zależność rozwoju ruchowego, emocjonalno-psychicznego i intelek-tualnego. Czasami trudności w nauce i problemy z koncentracją mają swoje źródło nie w ogólnych zdolnościach dziecka, ale w deficytach jego rozwoju ruchowego, niezaspo-kojonej potrzebie ruchu, niewłaściwych nawykach żywieniowych i sposobach spędzania
12
Cele ogólne
wolnego czasu. Ruch, ćwiczenia fizyczne, zabawy na świeżym powietrzu wspomagają rozwój emocjonalny i intelektualny. Głównym sposobem realizacji wszechstronnego i har-monijnego rozwoju dziecka jest zaspokajanie jego potrzeb i dostarczanie impulsów do rozwoju każdej ze sfer. Wszelkie działania podejmowane przez nauczyciela powinny sta-wiać sobie za zadanie integrowanie potrzeb dziecka i podejmowanie takiej aktywności, aby wszechstronnie rozwijać dziecko.
Edukacja wczesnoszkoln w formie kształcenia zintegrowanego stanowi fundament do kształ-towania umiejętności kluczowych uczniów przygotowujących się do nauki na kolejnym etapie edukacyjnym. W ramach program będą tworzone podstawie dla najważniejszych umiejętności rozwijanych w ramach kształcenia ogólnego w szkole podstawowej:
1) sprawne komunikowanie się w języku polskim oraz w językach obcych nowożytnych;2) sprawne wykorzystywanie narzędzi matematyki w życiu codziennym, a także kształcenie
myślenia matematycznego;3) poszukiwanie, porządkowanie, krytyczna analiza oraz wykorzystanie informacji z różnych
źródeł;4) kreatywne rozwiązywanie problemów z różnych dziedzin ze świadomym wykorzystaniem
metod i narzędzi wywodzących się z informatyki, w tym programowanie;5) rozwiązywanie problemów, również z wykorzystaniem technik mediacyjnych;6) praca w zespole i społeczna aktywność;7) aktywny udział w życiu kulturalnym szkoły, środowiska lokalnego oraz kraju.
rozwójfizyczny
rozwójetyczny
rozwójemocjonalny
rozwójspołeczny
rozwójintelektualny
13
Zadania wychowawczo-profilaktyczne
3.2.zadanIaWYchoWaWczo-profILaKtYczne
Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspieranie całościowego rozwoju dziecka. Proces wychowania i kształcenia prowadzony w klasach I–III szkoły podstawowej umożliwia dziec-ku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna. Edukacja na tym etapie jest ukierunkowa-na na zaspokojenie naturalnych potrzeb rozwojowych ucznia. Szkoła respektuje podmio-towość ucznia w procesie budowania indywidualnej wiedzy oraz przechodzenia z wieku dziecięcego do okresu dorastania. W efekcie takiego wsparcia dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia nauki na II etapie edukacyjnym.
Do nauczycieli w zakresie edukacji wczesnoszkolnej należy: a) wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka przez organizowanie sytuacji edukacyj-
nych umożliwiających eksperymentowanie i nabywanie doświadczeń oraz poznawanie polisensoryczne, stymulujących jego rozwój we wszystkich obszarach: fizycznym, emocjo-nalnym, społecznym i poznawczym;
b) zapewnienie właściwej organizacji zabawy, nauki i odpoczynku dla uzyskania ciągłości procesów adaptacyjnych w odniesieniu do wszystkich dzieci, w tym rozwijających się w sposób nieharmonijny, wolniejszy lub przyspieszony;
c) wspieranie:– aktywności dziecka, kształtującej umiejętność korzystania z rozwijających się umysło-
wych procesów poznawczych, niezbędnych do tworzenia własnych wzorów zabawy, nauki i odpoczynku,
– wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące do osiągnięcia przez nie kompetencji samodzielnego uczenia się;
d) modyfikowanie niniejszego programu nauczania w celu dostosowania treści adekwatnych do poziomu rozwoju dzieci, ich możliwości percepcyjnych, wyobrażeń i rozumowania oraz uwzględniającego potrzeby i możliwości uczniów rozwijających się w sposób nieharmo-nijny, wolniejszy lub przyspieszony;
e) planowanie takiej realizacji programu nauczania, która uwzględni szacunek do godności uczniów, ich naturalne indywidualne tempo rozwoju, wesprze indywidualność, oryginal-ność, wzmocni poczucie wartości, zaspokoi potrzebę poczucia sensu aktywności własnej i współdziałania w grupie;
f ) zapewnienie dostępu do wartościowych, w kontekście rozwoju ucznia, źródeł informacji i nowoczesnych technologii;
g) organizacja zajęć:– dostosowanych do intelektualnych potrzeb i oczekiwań rozwojowych dzieci, wywo-
łujących zaciekawienie, zdumienie i radość odkrywania wiedzy, rozumienia emocji, uczuć własnych i innych osób, sprzyjających utrzymaniu zdrowia psychicznego, fizycz-nego i społecznego (szeroko rozumianej edukacji zdrowotnej),
– umożliwiających nabywanie doświadczeń poprzez zabawę, wykonywanie ekspery-mentów naukowych, eksplorację, przeprowadzanie badań, rozwiązywanie proble-mów w zakresie adekwatnym do możliwości i potrzeb rozwojowych na danym etapie oraz z uwzględnieniem indywidualnych możliwości każdego dziecka,
– wspierających aktywności dzieci, rozwijających nawyki i zachowania adekwatne do poznawanych wartości, takich jak: bezpieczeństwo własne i grupy, sprawność fizyczna, zaradność, samodzielność, odpowiedzialność i poczucie obowiązku, wspierających ro-
14
Zadania wychowawczo-profilaktyczne
zumienie doświadczeń, które wynikają ze stopniowego przejścia z dzieciństwa w wiek dorastania,
– umożliwiających poznanie wartości i norm społecznych, których źródłem jest rodzina, społeczność szkolna, społeczność lokalna i regionalna, naród, oraz rozwijanie zacho-wań wynikających z tych wartości, a możliwych do zrozumienia przez dziecko na da-nym etapie rozwoju,
– wspierających poznawanie kultury narodowej, odbiór sztuki i potrzebę jej współtwo-rzenia w zakresie adekwatnym do etapu rozwojowego dziecka, uwzględniających możliwości percepcji i rozumienia tych zagadnień na danym etapie rozwoju dziecka,
– wspierających dostrzeganie środowiska przyrodniczego i jego eksplorację, możliwość poznania wartości i wzajemnych powiązań składników środowiska przyrodniczego, poznanie wartości i norm, których źródłem jest zdrowy ekosystem, oraz zachowań wy-nikających z tych wartości, a także odkrycia przez dziecko siebie jako istotnego inte-gralnego podmiotu tego środowiska,
– umożliwiających zaspokojenie potrzeb poznawania kultur innych narodów, w tym krajów Unii Europejskiej, różnorodnych zjawisk przyrodniczych, sztuki, a także zabaw i zwyczajów dzieci innych narodowości, uwzględniających możliwości percepcji i ro-zumienia tych zagadnień na danym etapie rozwoju dziecka;
h) organizacja przestrzeni edukacyjnej: – ergonomicznej, zapewniającej bezpieczeństwo oraz możliwość osiągania celów edu-
kacyjnych i wychowawczych,– umożliwiającej aktywność ruchową i poznawczą dzieci, nabywanie umiejętności spo-
łecznych, właściwy rozwój emocjonalny oraz zapewniającej poczucie bezpieczeństwa,– stymulującej systematyczny rozwój wrażliwości estetycznej i poczucia tożsamości,
umożliwiającej integrację uczniów, ich działalność artystyczną, społeczną i inną wyni-kającą z programu nauczania oraz programu wychowawczo-profilaktycznego; współ-działanie z rodzicami, różnymi środowiskami, organizacjami i instytucjami, uznanymi przez rodziców za źródło istotnych wartości, na rzecz tworzenia warunków umożliwia-jących rozwój tożsamości dziecka;
i) systematyczne uzupełnianie, a tym samym modyfikowanie programu za zgodą rodziców, uzupełnienie realizowanych treści wychowawczych o nowe zagadnienia wynikające z po-jawienia się w otoczeniu dziecka zmian i zjawisk istotnych dla jego bezpieczeństwa i har-monijnego rozwoju;
j) systematyczne wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące do osiągnięcia przez nie umiejętności samodzielnego uczenia się w czasie wszystkich zajęć prowadzonych w szkole, [ rozporządzenieMEN z dnia 14 lutego 2017 roku w sprawie pod-stawy programowej kształcenia ogólnego].
15
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
4. ceLeszczegóło
WeKszta
łcen
IaIWYchoWanIa
WrazzoczeKIWanYmIo
sIągnIęcIamIuczn
Ia,KLa
saI
Cele
szc
zegó
łow
eO
czek
iwan
e os
iągn
ięci
a uc
znia
pod
staw
owe
pon
adp
odst
awow
e•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci k
once
ntro
wan
ia u
wag
i na
w
ypow
iedz
iach
rów
ieśn
ików
, na
uczy
ciel
i or
az i
n-ny
ch o
sób,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci ś
wia
dom
ego
posz
ukiw
a-ni
a ko
nkre
tnyc
h in
form
acji
w in
stru
kcji
słow
nej n
a-uc
zyci
ela
i rów
ieśn
ików
, •
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci s
łuch
ania
i ro
zum
ieni
a po
-le
ceń
nauc
zyci
ela
oraz
wyp
owie
dzi
inny
ch o
sób,
w
tym
rów
ieśn
ików
,•
wdr
ażan
ie
do
umie
jętn
ego
kom
unik
owan
ia
się
z dr
ugim
czł
owie
kiem
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
bud
owan
ia w
ypow
iedz
i na
tem
at w
łasn
ych
prze
żyć,
em
ocji,
nas
troj
ów, o
dczu
ć na
pod
staw
ie d
ośw
iadc
zeń,
rozm
ów, o
bser
wac
ji,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci p
rosz
enia
o p
omoc
i inf
or-
mow
ania
o w
łasn
ych
potr
zeba
ch,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
kul
tura
lneg
o zw
raca
nia
się
do ro
zmów
cy, p
osze
rzan
ie s
łow
nika
poj
ęć i
wyr
azów
w
tym
zak
resie
, sto
sow
anie
wła
ściw
ych
dla
dane
j oka
-zj
i lub
zdar
zeni
a pr
zyję
tych
zw
rotó
w,
• w
draż
anie
do
umie
jętn
ego
form
ułow
ania
i z
ada-
wan
ia p
ytań
na
okre
ślon
y te
mat
ora
z for
muł
owan
ia
odpo
wie
dzi n
a za
dane
pyt
ania
,•
rozw
ijani
e zd
olno
ści m
ówie
nia
z ró
żną
into
nacj
ą, w
dra-
żani
e do
św
iado
meg
o do
stos
owyw
ania
tonu
gło
su d
o sy
tuac
ji, w
yraż
ania
em
ocji l
ub in
nych
prz
eżyć
,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci r
ozm
awia
nia
na t
emat
hi-
stor
yjki
obr
azko
wej
, ilu
stra
cji,
obra
zu, p
laka
tu,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci w
ypow
iada
nia
się
na te
ma-
ty d
otyc
zące
życ
ia ro
dzin
nego
i po
bytu
w sz
kole
, •
naby
wan
ie i
roz
wija
nie
umie
jętn
ości
akt
ywne
go
wyp
owia
dani
a si
ę,
• ch
ętni
e sł
ucha
wyp
owie
dzi
rów
ieśn
ików
ora
z in
-ny
ch o
sób,
• ro
zum
ie p
olec
enia
nau
czyc
iela
,•
potr
afi z
asto
sow
ać o
trzy
man
ą in
form
ację
,•
rozu
mie
wyp
owie
dzi r
ówie
śnik
ów i
nauc
zyci
ela,
• po
trafi
pow
tórz
yć z
dani
e lu
b op
inię
oso
by, k
tóra
w
cześ
niej
wyp
owia
dała
się
na
dany
tem
at,
• od
pow
iada
na
pyta
nia
nauc
zyci
ela,
• ch
ce s
łuch
ać w
ypow
iedz
i inn
ych,
• za
pam
iętu
je i
wyk
onuj
e po
lece
nia
nauc
zyci
ela,
• ok
azuj
e sz
acun
ek in
nym
w c
zasi
e ic
h w
ypow
iedz
i, •
grze
czni
e zw
raca
się
do
rozm
ówcy
,•
stos
uje
popr
awne
i ku
ltura
lne
zwro
ty w
rozm
owie
,•
rozp
ozna
je i n
azyw
a em
ocje
wła
sne
oraz
inny
ch o
sób,
• op
owia
da o
tym
, co
czuj
e i c
o m
yśli
na p
odst
awie
w
ypow
iedz
i inn
ych
osób
, wła
snyc
h pr
zeży
ć, z
acho
-w
ań lu
b ilu
stra
cji,
a ta
kże
obse
rwac
ji,•
star
a si
ę za
pano
wać
nad
tym
, ja
k si
ę za
chow
uje
w d
anym
mom
enci
e po
d w
pływ
em e
moc
ji,•
pode
jmuj
e pr
óby
zapr
ezen
tow
ania
wła
sneg
o zd
a-ni
a na
pod
any
tem
at,
• po
trafi
pop
rosi
ć o
pom
oc r
ówie
śnik
a, n
aucz
ycie
la
lub
inną
oso
bę,
• po
trafi
naz
wać
wła
sne
potr
zeby
, •
zwra
ca s
ię k
ultu
raln
ie d
o ro
zmów
cy,
• pa
mię
ta p
ozna
ne w
yraz
y, zw
roty
, poj
ęcia
i ich
uży
wa,
• ud
ziel
a od
pow
iedz
i na
pros
te p
ytan
ia d
otyc
zące
wy-
bran
ego
tem
atu,
np.
prz
eczy
tane
go te
kstu
,•
form
ułuj
e pr
oste
pyt
ania
dot
yczą
ce w
ybra
nego
tem
atu,
• w
ypow
iada
się
z ró
żną
into
nacj
ą: w
yżej
, niż
ej, c
isze
j, gł
ośni
ej, w
zal
eżno
ści o
d re
guły
pod
anej
prz
ez n
a-uc
zyci
ela
lub
rów
ieśn
ików
,
• an
aliz
uje
wyp
owie
dzi
rów
ieśn
ików
i n
aucz
ycie
la,
potr
afi z
nic
h w
ycią
gnąć
wni
oski
,•
słuc
ha w
sku
pien
iu w
ypow
iedz
i rów
ieśn
ików
i in
-ny
ch o
sób,
• po
dejm
uje
prób
y sa
mod
ziel
nego
uło
żeni
a py
tań,
• z
uwag
ą i z
aang
ażow
anie
m sł
ucha
pol
eceń
nau
czy-
ciel
a, z
apam
iętu
je i
rozu
mie
wsz
ystk
ie p
olec
enia
,•
potr
afi z
achę
cać
inny
ch d
o sł
ucha
nia,
z u
wag
ą i z
a-an
gażo
wan
iem
słuc
ha cz
ytan
ych
teks
tów
lite
rack
ich,
•
mot
ywuj
e in
nych
do
posz
anow
ania
i w
ysłu
chan
ia
osob
y, k
tóra
się
wyp
owia
da,
• sa
mod
ziel
nie
wyc
isza
się
i sk
upia
uw
agę
na o
sobi
e,
któr
a za
czyn
a m
ówić
,•
potr
afi z
apre
zent
ować
odm
ienn
e zd
anie
niż
kol
ega,
• w
ypow
iada
się
w n
awią
zani
u do
teg
o, c
o po
wie
-dz
iała
na
dany
tem
at in
na o
soba
, lub
do
tego
, co
zost
ało
zapr
ezen
tow
ane
w m
ater
iale
aud
ialn
ym,
• st
ara
się
zain
tere
sow
ać w
ypow
iedz
ią i
nne
osob
y,
używ
a pr
zy t
ym z
wro
tów
typ
u: p
osłu
chaj
cie,
mam
w
iado
moś
ć, o
pow
iem
wam
coś c
ieka
weg
o,•
mów
i inn
ym o
sobo
m m
iłe rz
eczy
,•
wsk
azuj
e na
róż
nice
mię
dzy
emoc
jam
i w
łasn
ymi
oraz
inny
ch o
sób,
• na
ślad
uje
zach
owan
ia in
nych
,•
prze
wid
uje,
jaki
e em
ocje
moż
e w
ywoł
ać s
woi
m z
a-ch
owan
iem
,•
zaw
sze
panu
je n
ad sw
oim
zac
how
anie
m p
od w
pły-
wem
em
ocji,
• za
wsz
e pr
osi o
pom
oc w
syt
uacj
i, w
któ
rej s
obie
nie
ra
dzi,
• po
trafi
naz
wać
wła
sne
potr
zeby
i po
dać
ich
źród
ła,
• za
wsz
e zw
raca
się
do
rozm
ówcy
w k
ultu
raln
y i w
ła-
ściw
y dl
a da
nej s
ytua
cji s
posó
b,
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
16
• na
byw
anie
wia
dom
ości
i u
mie
jętn
ości
dot
yczą
-cy
ch d
ekod
owan
ia i
nfor
mac
ji, c
zyta
nia
inst
rukc
ji ob
razk
owyc
h,•
naby
wan
ie w
iado
moś
ci i
umie
jętn
ości
dot
yczą
cych
ko
dow
ania
info
rmac
ji,•
wdr
ażan
ie d
o um
ieję
tneg
o i s
praw
nego
odc
zyty
wa-
nia
upro
szcz
onyc
h ry
sunk
ów, p
ikto
gram
ów, z
nakó
w
info
rmac
yjny
ch i
napi
sów
, któ
re z
najd
ują
się
w n
aj-
bliż
szym
oto
czen
iu,
• na
byw
anie
um
ieję
tnoś
ci g
loba
lneg
o cz
ytan
ia im
ion,
na
zw p
rzed
mio
tów
, roś
lin, z
wie
rząt
i os
ób,
• na
byw
anie
i
posz
erza
nie
wia
dom
ości
na
te
mat
w
szys
tkic
h lit
er a
lfabe
tu,
• na
byw
anie
um
ieję
tnoś
ci
nazy
wan
ia
i ro
zpoz
na-
wan
ia li
ter
oraz
wsk
azyw
ania
róż
nic
w z
apis
ie li
ter
i w w
ymow
ie g
łose
k,•
pogł
ębia
nie
wia
dom
ości
i s
praw
nośc
i do
tycz
ącej
św
iado
meg
o po
sług
iwan
ia si
ę po
jęci
ami: w
yraz
, gło
-sk
a, li
tera
, syl
aba,
zdan
ie,
• na
byw
anie
i ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
czy
tani
a pr
o-st
ych
wyr
azów
i zd
ań,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
czy
tani
a ze
zro
zum
ieni
em
krót
kich
, pro
styc
h te
kstó
w,
• na
byw
anie
i roz
wija
nie
umie
jętn
ości
pisa
nia
liter
i po-
łącz
eń m
iędz
y lit
eram
i zgo
dnie
z za
sada
mi k
alig
rafii
,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci p
isan
ia w
yraz
ów i
pros
tych
, kr
ótki
ch z
dań,
• w
draż
anie
do
dbał
ości
o p
opra
wno
ść e
stet
yczn
ą pi
sma,
• ro
zwija
nie
i pog
łębi
anie
zai
nter
esow
ania
lite
ratu
rą
dzie
cięc
ą,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci sł
ucha
nia
czyt
anyc
h ut
wo-
rów
ze
zroz
umie
niem
,•
pobu
dzan
ie i
roz
wija
nie
akty
wno
ści
czyt
elni
czej
i z
aint
eres
owan
ia c
zyta
niem
,•
wdr
ażan
ie d
o po
dejm
owan
ia s
amod
ziel
nych
pró
b cz
ytan
ia l
ub s
amod
ziel
nego
czy
tani
a fra
gmen
tów
lu
b ca
łych
lekt
ur,
• ro
zwija
nie
i pog
łębi
anie
akt
ywne
go w
ypow
iada
nia
się
w fo
rmie
ges
tu i
mim
iki,
• ks
ztał
ceni
e ro
zum
ieni
a um
owne
go zn
acze
nia r
ekw
izyt
u w
czas
ie sc
enek
dra
mow
ych,
prz
edst
awie
ń te
atra
lnyc
h,
• tw
orzy
opo
wia
dani
e na
pod
staw
ie h
isto
ryje
k ob
-ra
zkow
ych,
• op
isuj
e w
yglą
d pl
akat
u, z
djęc
ia,
ilust
racj
i z
prze
-w
agą
wym
ieni
ania
ele
men
tów
zna
jduj
ącyc
h si
ę na
w
ybra
nej f
orm
ie p
rzek
azu,
• op
owia
da o
wła
snyc
h pr
zeży
ciac
h, d
ośw
iadc
ze-
niac
h, o
bser
wac
jach
, •
uczy
się
na p
amię
ć ro
li bo
hate
ra w
prz
edst
awie
niu,
• op
owia
da o
prz
ygod
ach
boha
tera
lite
rack
iego
,•
potr
afi p
rzyt
oczy
ć na
jważ
niej
sze
wyd
arze
nia
i syt
u-ac
je w
utw
orze
, pod
ejm
uje
prób
y od
nies
ieni
a w
ar-
tośc
i pły
nący
ch z
lite
ratu
ry d
o w
łasn
ych
dośw
iad-
czeń
i ży
cia
codz
ienn
ego,
• po
trafi
zak
odow
ać in
form
ację
w fo
rmie
kom
unik
a-tu
nie
wer
baln
ego
i wer
baln
ego,
np.
z w
ykor
zyst
a-ni
em te
chni
k pl
asty
czny
ch,
• po
trafi
odt
war
zać
poda
ne k
ody
wer
baln
ie i
niew
er-
baln
ie,
• po
trafi
nar
ysow
ać s
ymbo
l lub
sym
bole
, któ
re c
oś
znac
zą i
sta
now
ią z
akod
owan
ą in
form
ację
, np
. sł
ońce
– d
obry
hum
or,
• od
czyt
uje
info
rmac
je p
rzek
azyw
ane
za p
omoc
ą zn
aków
dro
gow
ych
oraz
inny
ch z
nakó
w i
sym
boli,
• cz
yta
inst
rukc
ję o
braz
kow
ą,•
prow
adzi
rozm
owy
na te
mat
y zw
iąza
ne z
wła
snym
i do
świa
dcze
niam
i lub
życ
iem
szk
oły,
• zn
a i r
ozró
żnia
wsz
ystk
ie li
tery
alfa
betu
,•
rozu
mie
różn
ice
w z
apis
ie i
brzm
ieni
u lit
er,
• w
ie, ż
e im
iona
i na
zwis
ka p
isze
się
wie
lką
liter
ą,•
dzie
li w
yraz
y na
gło
ski i
syl
aby,
wsk
azuj
e m
iejs
ce
głos
ki w
wyr
azie
(nag
łos,
śród
głos
, wyg
łos)
,•
świa
dom
ie s
tosu
je p
ojęc
ia: w
yraz
, gło
ska,
lite
ra, s
y-la
ba, z
dani
e, i
wsk
azuj
e ró
żnic
e m
iędz
y ty
mi p
oję-
ciam
i,•
odcz
ytuj
e pr
oste
wyr
azy
i zda
nia,
• od
czyt
uje
krót
kie
teks
ty sk
łada
jące
się
z po
znan
ych
liter
,•
czyt
a gl
obal
nie
wyr
azy,
• w
skaz
uje
elem
enty
na
obra
zku
po p
rzec
zyta
niu
py-
tani
a,•
dory
sow
uje
elem
enty
obr
azka
po
prze
czyt
aniu
te-
mat
u lu
b kr
ótki
ej, p
rost
ej in
stru
kcji,
• sa
mod
ziel
nie
dąży
do
posz
erza
nia
wła
sneg
o sł
ow-
nika
poj
ęć,
• sa
mod
ziel
nie
budu
je w
ypow
iedz
i na
okre
ślony
tem
at,
wzb
ogac
ając
je o
wła
sne
dośw
iadc
zeni
a i p
rzyk
łady
,•
udzi
ela
odpo
wie
dzi n
a py
tani
a pr
oble
mow
e i p
o-de
jmuj
e pr
óby
uzas
adni
enia
sw
ojej
odp
owie
dzi,
• fo
rmuł
uje
pyta
nia
o ch
arak
terz
e pr
oble
mow
ym,
potr
afi z
adać
dod
atko
we
pyta
nia
rozm
ówcy
na
now
y, n
iezn
any
tem
at,
• op
owia
da h
isto
ryjk
i obr
azko
we
z uw
zglę
dnie
niem
w
ielu
szc
zegó
łów
,•
sam
odzi
elni
e st
osuj
e w
łaśc
iwą
into
nacj
ę w
cza
sie
ustn
ej w
ypow
iedz
i, •
pode
jmuj
e pr
óby
recy
tacj
i wie
rszy
lub
frag
men
tów
pr
ozy,
• sz
czeg
ółow
o op
isuj
e w
yglą
d pl
akat
u, z
djęc
ia,
ilu-
stra
cji,
w s
woj
ej w
ypow
iedz
i uw
zglę
dnia
wła
sną
subi
ekty
wną
oce
nę d
zieł
a lu
b ob
razu
, •
opow
iada
o w
łasn
ych
prze
życi
ach,
doś
wia
dcze
niac
h,
obse
rwac
jach
itp.
, odw
ołuj
ąc s
ię d
o do
świa
dcze
ń in
-ny
ch o
sób
lub
różn
orod
nych
sytu
acji ż
ycio
wyc
h,•
spra
wni
e i z
zaa
ngaż
owan
iem
recy
tuje
teks
t sw
ojej
ro
li w
prz
edst
awie
niu,
• op
owia
da
o pr
zygo
dach
bo
hate
ra
liter
acki
ego,
po
trafi
prz
ytoc
zyć
najw
ażni
ejsz
e w
ydar
zeni
a i
sy-
tuac
je w
utw
orze
, kom
entu
je i
anal
izuj
e zd
arze
nia,
za
chow
ania
, o k
tóry
ch s
ię w
ypow
iada
,•
odcz
ytuj
e i k
onst
ruuj
e in
form
acje
prz
ekaz
ywan
e za
po-
moc
ą zn
aków
dro
gow
ych
oraz
inny
ch zn
aków
i sym
boli,
• tw
orzy
sam
odzi
elni
e kr
ótki
e in
stru
kcje
obr
azko
we,
• cz
yta
pros
te d
ialo
gi z
odp
owie
dnią
into
nacj
ą i m
o-du
lacj
ą gł
osu,
• sa
mod
ziel
nie
czyt
a fra
gmen
ty le
ktur
lub
całe
lekt
ury,
• uk
łada
pro
ste
pyta
nia
do p
rzec
zyta
nego
teks
tu,
• od
pow
iada
na
pyta
nia
prob
lem
owe
doty
cząc
e fra
g-m
entu
prz
eczy
tane
go te
kstu
,•
pisz
e z
pam
ięci
kró
tkie
wie
rsze
i ry
mow
anki
,•
pisz
e ze
słu
chu
wyr
azy
i pro
ste,
kró
tkie
zda
nia,
• za
wsz
e sk
upia
uw
agę
w c
zasi
e cz
ytan
ia,
• za
wsz
e pi
sze
este
tycz
nie
i pop
raw
nie,
• sa
mod
ziel
nie
czyt
a fr
agm
enty
pol
econ
ych
prze
z na
uczy
ciel
a le
ktur
,
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
17
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
św
iado
meg
o po
sług
iwa-
nia
się
rekw
izyt
em w
cza
sie
wys
tępó
w, w
odg
ryw
a-ny
ch s
cenk
ach,
• na
byw
anie
i r
ozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci t
wór
czeg
o m
yśle
nia
i wym
yśla
nia
opow
iada
ń tw
órcz
ych,
•
zach
ęcan
ie d
o ud
ział
u w
zab
awac
h te
atra
lnyc
h,•
akty
wiz
owan
ie d
o św
iado
meg
o ilu
stro
wan
ia m
imi-
ką, g
este
m, r
uche
m z
acho
wań
boh
ater
ów li
tera
c-ki
ch lu
b w
ymyś
lony
ch,
• po
głęb
iani
e um
ieję
tnoś
ci o
dtw
arza
nia
z pa
mię
ci
frag
men
tów
lub
cały
ch te
kstó
w,
• na
byw
anie
wia
dom
ości
i u
mie
jętn
ości
dot
yczą
-cy
ch ró
żnic
w ty
m c
o do
bre,
a c
o zł
e,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci p
rosz
enia
o p
omoc
i w
ła-
ściw
ego
zach
owan
ia s
ię w
syt
uacj
i nie
bezp
iecz
nej,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
naz
ywan
ia i
roz
różn
iani
a do
bra
i zła
w k
onta
ktac
h z
rów
ieśn
ikam
i,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci u
nika
nia
konfl
iktó
w i
czy-
nien
ia d
obra
w c
odzi
enny
ch k
onta
ktac
h z
rów
ieśn
i-ka
mi i
z d
oros
łym
i,•
rozw
ijani
e ak
tyw
nego
dzi
ałan
ia n
a rz
ecz
osób
po-
trze
bują
cych
pom
ocy,
•
pogł
ębia
nie
zroz
umie
nia,
czy
m je
st o
dwag
a i m
ą-dr
ość,
i w
jak
i sp
osób
obj
awia
ją s
ię t
e w
arto
ści
w c
odzi
enny
m ż
yciu
,•
pogł
ębia
nie
rozu
mie
nia
i st
osow
ania
w c
odzi
en-
nym
życ
iu z
asad
pra
wdy
i uc
zciw
ości
wob
ec s
ame-
go s
iebi
e i d
rugi
ego
czło
wie
ka,
• na
byw
anie
um
ieję
tnoś
ci i
wzb
udza
nie
potr
zeby
kr
eaty
wne
go i
twór
czeg
o m
yśle
nia,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
wsp
ólne
j zab
awy
w g
rupi
e ró
wie
śnic
zej
i utr
zym
ywan
ia d
obry
ch r
elac
ji z
ró-
wie
śnik
ami,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
wsp
ółpr
acy
w g
rupi
e i z
espo
le,
• po
szer
zani
e re
pert
uaru
za
chow
ań
zwią
zany
ch
z be
zpie
czny
m r
eago
wan
iem
w s
ytua
cjac
h za
gro-
żeni
a zd
row
ia i
życi
a w
łasn
ego
oraz
inny
ch o
sób,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
sto
sow
ania
się
do
usta
lo-
nych
zas
ad,
prze
strz
egan
ia k
ontr
aktu
kla
sow
ego,
w
ypeł
nian
ia o
bow
iązk
ów u
czni
a i
posz
anow
ania
pr
aw ró
wie
śnik
ów,
• cz
yta
pros
te, k
rótk
ie d
ialo
gi,
• pr
zepi
suje
bez
błęd
nie
pros
te, k
rótk
ie w
yraz
y i z
da-
nia
wra
z ze
zna
kam
i int
erpu
nkcy
jnym
i,•
pisz
e w
yraz
y i k
rótk
ie z
dani
a z
pam
ięci
,•
podp
isuj
e ob
razk
i,•
dopi
suje
zak
ończ
enia
zda
ń,•
pisz
e ks
ztał
tne
liter
y, m
ieśc
i się
w li
niat
urze
,•
popr
awni
e łą
czy
liter
y w
wyr
azie
,•
wyr
óżni
a w
yraz
y w
zda
niac
h,•
potr
afi s
kupi
ć uw
agę
w c
zasi
e cz
ytan
ia,
• słu
cha
czyt
anyc
h ut
wor
ów,
• in
tere
suje
się
czy
tani
em, z
adaj
e py
tani
a do
tycz
ące
ksią
żek,
pro
si ro
dzic
ów lu
b in
ne o
soby
o p
rzec
zyta
-ni
e ks
iążk
i,•
pode
jmuj
e pr
óby
sam
odzi
elne
go c
zyta
nia
frag
-m
entó
w k
siąż
ek d
la d
ziec
i lub
cza
sopi
sm d
ziec
ię-
cych
, lub
inny
ch m
ater
iałó
w c
zyte
lnic
zych
,•
potr
afi k
orzy
stać
z z
eszy
tu ć
wic
zeń,
pod
ręcz
nika
or
az in
nych
pom
ocy
dyda
ktyc
znyc
h,•
potr
afi il
ustr
ować
ges
tem
lub
mim
iką
emoc
je, p
rze-
życi
a or
az w
ysył
ać c
zyte
lne
dla
inny
ch k
omun
ikat
y,
robi
to ś
wia
dom
ie,
• św
iado
mie
po
sług
uje
się
rekw
izyt
em
w
czas
ie
prze
dsta
wie
nia,
• ch
ętni
e bi
erze
udz
iał w
zab
awac
h te
atra
lnyc
h or
az
prze
dsta
wie
niac
h i w
ystę
pach
,•
ukła
da w
łasn
e kr
ótki
e hi
stor
yjki
i op
owia
dani
a,•
star
a si
ę w
ymyś
lić in
ne z
akoń
czen
ie b
ajki
lub
ukła
-da
cią
g da
lszy
opo
wia
dani
a, b
ajki
,•
ukła
da k
rótk
ie ry
mow
anki
,•
odtw
arza
z pa
mię
ci fr
agm
enty
lub
cało
ść te
kstó
w,
• ro
zpoz
naje
, na
zyw
a i
poda
je p
rzyk
łady
dob
rego
i z
łego
zac
how
ania
wob
ec ró
wie
śnik
ów,
• po
dejm
uje
prób
y za
łago
dzen
ia k
onfli
któw
i po
ko-
jow
ego
rozw
iąza
nia
prob
lem
ów,
• w
ymie
nia
osob
y, d
o kt
óryc
h na
leży
zw
raca
ć si
ę o
pom
oc w
okr
eślo
nych
syt
uacj
ach
zagr
ożen
ia
i w r
azie
nie
bezp
iecz
eńst
wa,
• w
ymie
nia
spos
oby
i for
my
posz
ukiw
ania
pom
ocy,
be
zpie
czne
dla
dzi
ecka
,
• za
wsz
e z
uwag
ą sł
ucha
czy
tany
ch u
twor
ów: b
aśni
, w
iers
zy, o
pow
iada
ń,
• po
siada
wła
sny
zbió
r prz
eczy
tany
ch k
siąże
k dl
a dz
ieci
,•
wym
yśla
wła
sne
hist
oryj
ki o
braz
kow
e,•
świa
dom
ie i
celo
wo
prze
kazu
je k
omun
ikat
y do
ty-
cząc
e em
ocji,
nas
troj
ów,
prze
żyć,
wyk
orzy
stuj
ąc
gest
y, m
imik
ę, re
kwiz
yty,
ruch
y,•
wym
yśla
inne
, now
e, m
ożliw
ości
wyk
orzy
stan
ia re
-kw
izyt
u w
prz
edst
awie
niu,
• św
iado
mie
i cel
owo
posł
uguj
e si
ę re
kwiz
ytem
w c
za-
sie
prze
dsta
wie
nia,
• po
trafi
zap
ropo
now
ać w
łasn
ą za
baw
ę te
atra
lną,
•
szyb
ko
i sp
raw
nie
wci
ela
się
w
rolę
bo
hate
ra
w p
rzed
staw
ieni
u,•
sam
odzi
elni
e zg
łasz
a się
do
udzi
ału
w z
abaw
ach
te-
atra
lnyc
h or
az w
prz
edst
awie
niac
h i w
ystę
pach
,•
pode
jmuj
e pr
óby
ukła
dani
a w
iers
zykó
w,
baje
k,
opow
iada
ń,
• w
ymyś
la in
ne za
końc
zeni
a lu
b ci
ąg d
alsz
y ba
jki, t
wo-
rząc
dia
logi
i w
prow
adza
jąc
now
ych
boha
teró
w,
• tr
afni
e i u
mie
jętn
ie w
yraż
a ru
chem
, ges
tem
, mim
i-ką
zac
how
ania
boh
ater
ów li
tera
ckic
h i b
ohat
erów
in
nych
wym
yślo
nych
his
torii
,•
pode
jmuj
e pr
óby
recy
tacj
i w
iers
zy o
raz
frag
men
-tó
w p
rozy
,•
pode
jmuj
e pr
óby w
ymyś
lani
a słó
w d
o zn
anyc
h m
elod
ii,•
zaw
sze
zach
owuj
e si
ę ko
leże
ńsko
i ch
ętni
e ud
ziel
a po
moc
y in
nym
, •
nie
kłam
ie,
• po
trafi
sam
odzi
elni
e do
strz
ec i
wym
ieni
ć za
groż
enia
be
zpie
czeń
stw
a, ja
kie
wys
tępu
ją w
now
ym m
iejs
cu,
• st
aje
w o
bron
ie s
łabs
zych
,•
poda
je p
rzyk
łady
złe
go i
dobr
ego
zach
owan
ia w
obec
ró
wie
śnik
ów,
• ła
godz
i kon
flikt
y w
gru
pie,
sta
ra s
ię b
yć ro
zjem
cą,
• st
ara
się
daw
ać in
nym
rów
ieśn
ikom
prz
ykła
dy w
ła-
ściw
ego
zach
owan
ia w
różn
ych
sytu
acja
ch,
• po
dejm
uje
prób
y ud
ziel
ania
pie
rwsz
ej p
omoc
y,•
sam
odzi
elni
e de
klar
uje
chęć
pom
ocy
nauc
zyci
elow
i lu
b ró
wie
śnik
om,
• za
wsz
e po
rząd
kuje
sw
oje
mie
jsce
pra
cy,
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
18
• po
głęb
iani
e i u
trw
alan
ie u
mie
jętn
ości
kul
tura
lneg
o za
chow
ania
zar
ówno
w s
zkol
e, ja
k i w
tea
trze
, kin
ie,
podc
zas z
abaw
y, a
takż
e w
inny
ch sy
tuac
jach
w ż
yciu
,•
rozw
ijani
e i
pogł
ębia
nie
umie
jętn
ości
św
iado
meg
o,
grze
czne
go z
wra
cani
a się
do
inny
ch o
sób
w s
zkol
e,
w d
omu
i na
ulic
y or
az w
inny
ch sy
tuac
jach
życi
owyc
h,•
uśw
iada
mia
nie
war
tośc
i, ja
ką je
st r
odzi
na w
życ
iu
każd
ego
czło
wie
ka, o
raz
war
tośc
i, kt
óre
wyn
ikaj
ą z
przy
nale
żnoś
ci d
o ro
dzin
y,•
uśw
iada
mia
nie
i wdr
ażan
ie d
o ak
tyw
nego
wyp
eł-
nian
ia o
bow
iązk
ów w
obec
rod
ziny
zgo
dnie
z w
ła-
snym
i moż
liwoś
ciam
i, •
pogł
ębia
nie
rozu
mie
nia
potr
zeby
byc
ia w
życ
iu a
k-ty
wny
m c
złow
ieki
em, r
ówni
eż w
syt
uacj
ach
trud
-ny
ch, t
akic
h ja
k np
. cho
roba
, tru
dnoś
ci z
por
usza
-ni
em s
ię,
• ro
zwija
nie
wła
snyc
h za
inte
reso
wań
i p
ogłę
bian
ie
pocz
ucia
wła
snej
war
tośc
i,•
naby
wan
ie w
iado
moś
ci i
umie
jętn
ości
orie
ntow
a-ni
a si
ę w
war
tośc
i pi
enię
dzy
będą
cych
wyn
agro
-dz
enie
m z
a pr
acę,
• uk
azyw
anie
kon
iecz
nośc
i roz
umie
nia
i dos
toso
wy-
wan
ia w
łasn
ych
ocze
kiw
ań d
o re
alió
w e
kono
mic
z-ny
ch ro
dzin
y,•
posz
erza
nie
i pog
łębi
anie
wie
dzy
na t
emat
mie
jsc
i sp
osob
ów o
rgan
izow
ania
bez
piec
znej
zab
awy,
a
przy
tym
uni
kani
a m
ożliw
ych
zagr
ożeń
z t
ym
zwią
zany
ch,
• po
szer
zani
e i p
ogłę
bian
ie w
iedz
y na
tem
at p
racy
st
raża
ka, p
olic
jant
a, le
karz
a, w
eter
ynar
za,
• na
byw
anie
wie
dzy
na t
emat
wła
ściw
ego
spos
obu
wzy
wan
ia n
a po
moc
słu
żb p
ogot
owia
, pol
icji,
str
a-ży
poż
arne
j,•
naby
wan
ie w
iado
moś
ci n
a te
mat
wła
snej
nar
odo-
woś
ci, p
atrio
tyzm
u, w
tym
rów
nież
zw
iązk
ów z
re-
gion
em i
wła
sną
mie
jsco
woś
cią,
•
naby
wan
ie w
iado
moś
ci i
umie
jętn
ości
naz
ywan
ia
i roz
pozn
awan
ia g
odła
, flag
i i sy
mbo
li na
rodo
wyc
h,
a ta
kże
flagi
i hy
mnu
Uni
i Eur
opej
skie
j.
• w
ymie
nia
spos
oby
i for
my
posz
ukiw
ania
pom
ocy,
be
zpie
czne
dla
dzi
ecka
,•
bez
pros
zeni
a o
pom
oc p
omag
a in
nym
dzi
ecio
m,
• st
ara
się sk
rupu
latn
ie w
ypeł
niać
obo
wią
zki d
yżur
nego
,•
pam
ięta
o p
orzą
dkow
aniu
mie
jsca
pra
cy,
• un
ika
bóje
k, s
prze
czek
i ni
epor
ozum
ień,
• po
trafi
prz
ytoc
zyć
w o
kreś
lony
ch s
ytua
cjac
h pr
zy-
kład
wła
ściw
ego
zach
owan
ia,
• po
trafi
naz
wać
błą
d, j
aki
pope
łnił
w z
acho
wan
iu
wob
ec d
rugi
ego
czło
wie
ka,
• po
trafi
roz
pozn
ać z
łe, z
agra
żają
ce, z
acho
wan
ie in
-ne
go c
złow
ieka
wob
ec s
iebi
e,•
popr
awni
e ro
zpoz
naje
wła
ściw
e i n
iew
łaśc
iwe
za-
chow
ania
inny
ch o
sób,
w ty
m ró
wie
śnik
ów,
• sa
mod
ziel
nie
przy
znaj
e się
do
kłam
stw
a i p
rzep
rasz
a,•
poda
je p
rzyk
ład
kłam
stw
a i
jego
neg
atyw
nych
sk
utkó
w,
• sa
mod
ziel
nie
stos
uje
w ro
zmow
ach
z in
nym
i zw
ro-
ty g
rzec
znoś
ciow
e: d
zień
dob
ry,
dzię
kuję
, pr
oszę
, pr
zepr
asza
m it
p.•
wym
ieni
a m
iejs
ca, w
któ
rych
moż
na lu
b ni
e w
olno
si
ę ba
wić
,•
kultu
raln
ie za
chow
uje
się
w m
iejs
cach
pub
liczn
ych,
•
opow
iada
o s
woj
ej r
odzi
nie
oraz
o r
elac
jach
, jak
ie
w n
iej p
anuj
ą,•
wym
ieni
a sw
oje
obow
iązk
i wob
ec ro
dzin
y,•
potr
afi w
ybra
ć in
tere
sują
ce d
la s
iebi
e ro
dzaj
e ak
-ty
wno
ści,
• w
ie,
że m
oże
dzie
lić a
ktyw
ność
z r
ówie
śnik
ami,
któr
ych
akty
wno
ść je
st o
gran
iczo
na z
e w
zglę
du n
a ch
orob
ę lu
b ni
epeł
nosp
raw
ność
,•
wie
, czy
m s
ię in
tere
suje
, naz
ywa
i wym
ieni
a sw
oje
zain
tere
sow
ania
,•
potr
afi n
azw
ać s
woj
e m
ocne
str
ony
i do
strz
ega
umie
jętn
ości
i zd
olno
ści,
jaki
e po
siad
a,•
opis
uje,
jaką
war
tość
ma
oszc
zędz
anie
pie
nięd
zy,
• po
trafi
pow
iedz
ieć,
ską
d si
ę bi
orą
pien
iądz
e,•
potr
afi z
rezy
gnow
ać z
rze
czy,
któ
rych
cen
a w
ykra
-cz
a po
nad
real
ia e
kono
mic
zne
rodz
iny,
• op
owia
da,
na c
zym
pol
ega
prac
a st
raża
ka,
poli-
cjan
ta, w
eter
ynar
za, p
olic
jant
a, le
karz
a,
• da
je p
rzyk
ład
wła
ściw
ego
zach
owan
ia,
• uc
zciw
ie p
rzyz
naje
się
do
błęd
u i p
rzep
rasz
a, u
nika
jąc
przy
tym
pon
owne
go p
opeł
nian
ia ty
ch sa
myc
h bł
ędów
,•
pode
jmuj
e pr
óby
pozy
tyw
nego
wpł
ywan
ia n
a ni
e-w
łaśc
iwe
zach
owan
ia ró
wie
śnik
ów,
• po
trafi
prz
ewid
zieć
kon
sekw
encj
e zł
ego
i zag
raża
-ją
cego
zac
how
ania
inne
go c
złow
ieka
wob
ec s
iebi
e or
az w
obec
inny
ch,
• za
wsz
e m
ówi p
raw
dę,
• za
wsz
e st
osuj
e w
rozm
owac
h z
inny
mi f
orm
y gr
zecz
-no
ścio
we,
•
wym
ieni
a i w
skaz
uje
mie
jsca
, w k
tóry
ch m
ożna
lub
nie
wol
no s
ię b
awić
,•
poda
je s
wój
adr
es z
amie
szka
nia
i opo
wia
da o
naj
-ci
ekaw
szyc
h m
iejs
cach
lub
osob
ach,
któ
re m
iesz
ka-
ją w
tej s
amej
mie
jsco
woś
ci lu
b je
j oko
licy,
• za
wsz
e ku
ltura
lnie
zac
how
uje
się
w m
iejs
cach
pu-
blic
znyc
h,•
zaw
sze
star
a si
ę w
peł
ni w
ywią
zyw
ać z
obo
wią
zków
w
obec
sw
ojej
rodz
iny,
• ro
zwija
sw
oje
zain
tere
sow
ania
, pot
rafi
o ni
ch o
po-
wia
dać,
• w
spół
dzia
ła z
inny
mi d
zieć
mi w
ram
ach
różn
orod
-ny
ch a
ktyw
nośc
i,•
wie
, że
oso
bom
cho
rym
lub
nie
pełn
ospr
awny
m
nale
ży u
dzie
lać
pom
ocy,
że
moż
na w
spól
nie
z ni
mi
dzie
lić w
iele
różn
ych
rodz
ajów
akt
ywno
ści,
• cz
ęsto
jest
inic
jato
rem
akt
ywno
ści in
nych
rów
ieśn
ików
,•
potr
afi w
ymie
nić
swoj
e m
ocne
i sła
be st
rony
i o n
ich
opow
iedz
ieć,
• in
tere
suje
się
pra
cą s
traż
aków
, pol
icja
ntów
, lek
arzy
, w
eter
ynar
zy,
• op
owia
da o
cie
kaw
ych
mie
jsca
ch i
wyd
arze
niac
h zw
iąza
nych
z t
rady
cjam
i i
kultu
rą m
iejs
cow
ości
, w
któ
rej m
iesz
ka,
• po
trafi
opo
wie
dzie
ć o
regi
onie
, w k
tóry
m m
iesz
ka,
• zn
a i p
otra
fi sa
mod
ziel
nie
śpie
wać
pie
rwsz
ą zw
rot-
kę h
ymnu
,•
opow
iada
leg
endy
zw
iąza
ne z
pow
stan
iem
pań
-st
wa
pols
kieg
o,•
rozp
ozna
je s
ymbo
le n
arod
owe
Pols
ki,
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
19
• po
trafi
opo
wie
dzie
ć, w
jak
i sp
osób
pow
inno
się
w
zyw
ać p
omoc
y,•
potr
afi o
pow
iada
ć o
tym
, co
się
znaj
duje
w n
ajbl
iż-
szej
oko
licy
mie
jsca
jego
zam
iesz
kani
a,
• w
ymie
nia
wła
sną
naro
dow
ość
i kra
j,•
nazy
wa
regi
on P
olsk
i, w
któ
rym
mie
szka
,•
rozp
ozna
je s
ymbo
le n
arod
owe
w ty
m g
odło
, flag
ę i s
ymbo
le n
arod
owe,
•
rozp
ozna
je h
ymn
i flag
ę U
nii E
urop
ejsk
iej;
• w
ymie
nia
nazw
y kr
ajów
sąs
iadu
jący
ch z
Pol
ską,
• op
owia
da o
zw
ycza
jach
lub
trad
ycja
ch i
sym
bola
ch
char
akte
ryst
yczn
ych
dla
wyb
rany
ch k
rajó
w U
nii E
u-ro
pejs
kiej
;
W z
akre
sie
czyn
nośc
i um
ysło
wyc
h w
ażny
ch d
la u
cze-
nia
się
mat
emat
yki:
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci s
toso
wan
ia i
tw
orze
nia
zasa
d gi
er p
lans
zow
ych,
• ro
zwija
nie
myś
leni
a m
atem
atyc
zneg
o, lo
gicz
nego
i s
trat
egic
zneg
o,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
kla
syfik
owan
ia e
lem
en-
tów
zgo
dnie
z p
odan
ym w
arun
kiem
,•
poró
wny
wan
ie p
rzed
mio
tów
pod
wzg
lęde
m w
y-ró
żnio
nej c
echy
, np.
dłu
gośc
i, m
asy,
• ro
zum
ieni
e po
jęci
a ró
wno
liczn
ości
,•
usta
lani
e ró
wno
liczn
ości
mim
o ob
serw
owan
ych
zmia
n w
ukł
adzi
e el
emen
tów
,•
rozw
ijani
e sp
ostr
zega
wcz
ości
i uw
agi,
• ro
zwija
nie
myś
leni
a pr
zez
skoj
arze
nia,
ana
logi
ę i p
orów
nyw
anie
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
ukł
adan
ia o
biek
tów
w s
e-rie
rosn
ące
i mal
ejąc
e,•
wdr
ażan
ie d
o ro
zwią
zyw
ania
pro
blem
ów,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci o
rient
acji
prze
strz
enne
j,•
posł
ugiw
anie
się
poj
ęcia
mi:
pion
, poz
iom
, sko
s,•
wdr
ażan
ie d
o um
ieję
tnoś
ci d
ostr
zega
nia
sym
etrii
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
ryso
wan
ia d
rugi
ej p
ołow
y fig
ury
sym
etry
czne
j,••
dosk
onal
enie
spo
strz
egaw
czoś
ci i
uwag
i,••
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
dos
trze
gani
a po
wta
rzal
-ny
ch e
lem
entó
w k
odu,
••ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
ko
loro
wan
ia
obra
zka
zgod
nie
z po
dany
m k
odem
cyf
row
ym,
••ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
kol
orow
ania
ele
men
tów
w
edłu
g po
dane
go k
odu,
• st
osuj
e po
znan
e za
sady
gie
r pla
nszo
wyc
h,•
dost
rzeg
a po
dobi
eńst
wa
i ró
żnic
e m
iędz
y pr
zed-
mio
tam
i,•
klas
yfiku
je o
biek
ty z
godn
ie z
pod
anym
war
unki
em,
• po
rów
nuje
prz
edm
ioty
pod
wzg
lęde
m m
asy,
dług
ości
,•
poró
wnu
je li
czeb
ność
zbi
orów
,•
prze
licza
ele
men
ty w
zbi
orze
,•
usta
la ró
wno
liczn
ość
mim
o zm
ian
obse
rwow
anyc
h w
ukł
adzi
e el
emen
tów
,•
poró
wnu
je p
rzed
mio
ty p
od w
zglę
dem
wie
lkoś
ci,
• uk
łada
obi
ekty
w s
erii
od n
ajw
ięks
zego
do
naj-
mni
ejsz
ego
i odw
rotn
ie,
• w
skaz
uje
wyb
rany
ele
men
t w s
erii,
• na
wet
w tr
udne
j syt
uacj
i dąż
y do
wyk
onan
ia za
dani
a,
• or
ient
uje
się
na k
artc
e pa
pier
u,•
okre
śla
poło
żeni
e pr
zedm
iotó
w w
zglę
dem
sie
bie
i inn
ych
osób
,•
okre
śla p
ołoż
enie
obi
ektu
wzg
lęde
m in
nego
obi
ektu
,•
popr
awni
e uż
ywa
okre
śleń
: gór
a –
dół,
nad
– po
d,
prze
d –
za, o
bok,
po
lew
ej, p
o pr
awej
stro
nie,
• ro
zum
ie p
ojęc
ia: p
ion,
poz
iom
, sko
s,•
dost
rzeg
a sy
met
rię w
pro
styc
h ry
sunk
ach,
• uz
upeł
nia
brak
ując
ą po
łow
ę sy
met
rycz
nego
rysu
nku,
• ry
suje
figu
rę w
pom
niej
szen
iu i
w p
owię
ksze
niu,
••ro
zwija
spo
strz
egaw
czoś
ć –
dost
rzeg
a za
sady
re-
gula
rnoś
ci w
ystę
pują
cych
we
wzo
rach
,••
kszt
ałci
um
ieję
tnoś
ci k
odow
ania
i o
dkod
owan
ia
wzo
rów
,••
wdr
aża
się
do p
rost
ego
prog
ram
owan
ia,
• ko
ntyn
uuje
regu
larn
y w
zór w
szla
czka
ch i r
ozet
ach,
• po
praw
nie
prze
licza
obi
ekty
w p
rzód
i w
tył
w z
a-kr
esie
100
,
• w
ymyś
la w
łasn
e za
sady
gie
r pla
nszo
wyc
h,•
prze
kszt
ałca
gry
pla
nszo
we,
pro
jekt
uje
wła
sne
pro-
ste
gry,
• po
daje
war
unki
kla
syfik
owan
ia o
biek
tów
,•
poda
je in
ne m
ożliw
ości
kla
syfik
owan
ia e
lem
entó
w,
• pr
zew
iduj
e ko
lejn
e el
emen
ty s
erii,
• po
trafi
okr
eślić
poł
ożen
ie e
lem
entu
w s
erii
(jego
m
iejs
ce),
• ro
zwią
zuje
pro
blem
y za
pom
ocą
inte
lekt
u,•
bezb
łędn
ie o
kreś
la s
tosu
nki
prze
strz
enne
prz
ed-
mio
tów
wzg
lęde
m o
bser
wat
ora
i w
zglę
dem
dru
-gi
ego
prze
dmio
tu,
• ro
zum
ie i s
tosu
je w
pra
ktyc
e po
jęci
a: p
ion,
poz
iom
, sko
s,•
dost
rzeg
a sy
met
rię n
ie ty
lko
na il
ustr
acji,
• ry
suje
dru
gą p
ołow
ę zł
ożon
ej fi
gury
sym
etry
czne
j,•
kont
ynuu
je i
proj
ektu
je c
ieka
we
i zło
żone
wzo
ry –
sz
lacz
ki, r
ozet
y,•
rysu
je i
nazy
wa
pros
te fi
gury
geo
met
rycz
ne,
• bi
egle
prz
elic
za o
biek
ty p
owyż
ej 1
00,
• za
pisu
je
liczb
y cy
fram
i pr
zekr
acza
jący
mi
zakr
es
liczb
owy
do 1
00,
• w
skaz
uje
liczb
ę zg
odni
e z
poda
nym
war
unki
em
w z
akre
sie
prze
krac
zają
cym
100
,•
doda
je i
odej
muj
e w
pam
ięci
w z
akre
sie
30 z
prz
e-kr
ocze
niem
pro
gu d
zies
iątk
oweg
o,•
doda
je i
ode
jmuj
e w
pam
ięci
lic
zby
pow
yżej
30,
or
az p
ełne
dzi
esią
tki w
zak
resi
e 10
0•
rozw
iązu
je z
łożo
ne z
adan
ia t
ekst
owe
wym
agaj
ące
dwóc
h dz
iała
ń,•
wła
ściw
ie
anal
izuj
e za
dani
a te
ksto
we,
w
skaz
uje
dane
, szu
kane
,•
rozw
iązu
je za
dani
a tek
stow
e z n
iew
iado
mą –
oki
enki
em,
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
20
••ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci d
ostr
zega
nia
regu
larn
ości
w
ystę
pują
cej w
e w
zora
ch –
ryso
wan
ie w
zoró
w.
W z
akre
sie
licze
nia
i spr
awno
ści r
achu
nkow
ych:
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
prz
elic
zani
a i
porz
ąd-
kow
ania
licz
b w
zak
resi
e 10
0,•
dost
rzeg
anie
reg
ular
nośc
i dz
iesi
ątko
weg
o sy
ste-
mu
licze
nia,
• do
skon
alen
ie te
chni
ki li
czen
ia w
zak
resi
e 30
,••
wpr
owad
zeni
e do
daw
ania
i od
ejm
owan
ia p
ełny
mi
dzie
siąt
kam
i w z
akre
sie
100,
• w
draż
anie
do
wła
ściw
ego
zapi
syw
ania
licz
b za
po-
moc
ą cy
fr,•
wdr
ażan
ie d
o w
yzna
czan
ia s
um i
różn
ic,
• w
draż
anie
do
anal
izow
ania
treś
ci z
adań
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
rozw
iązy
wan
ia za
dań
z tre
ścią
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
mat
emat
yzow
ania
prz
ed-
staw
iony
ch s
ytua
cji,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci z
apis
ywan
ia r
ozw
iąza
ń za
dań
z tr
eści
ą za
pom
ocą
cyfr
i zn
aków
dzi
ałań
,•
wdr
ażan
ie d
o tw
orze
nia
wła
snyc
h st
rate
gii r
ozw
ią-
zyw
ania
zad
ań.
W z
akre
sie
pom
iaru
:•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
wła
ściw
ego
odm
ierz
ania
i o
dczy
tyw
ania
dłu
gośc
i, •
wdr
ażan
ie d
o po
praw
nego
zap
isyw
ania
wyn
ików
po
mia
ru,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci w
łaśc
iweg
o w
ażen
ia p
rzed
-m
iotó
w i o
dczy
tyw
ania
wyn
ików
pom
iaru
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
odm
ierz
ania
pły
nów
i od
-cz
ytyw
ania
wyn
ików
pom
iaru
, •
wdr
ażan
ie d
o w
łaśc
iweg
o za
pisy
wan
ia w
ynik
ów
pom
iaru
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
odc
zyty
wan
ia g
odzi
n na
ze
garz
e ze
wsk
azów
kam
i ora
z el
ektr
onic
znym
,••
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
wyk
onyw
ania
pro
styc
h ob
licze
ń do
tycz
ącyc
h cz
asu,
• w
draż
anie
do
wła
ściw
ego
korz
ysta
nia
z ka
lend
arza
,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci o
rient
owan
ia si
ę w
cza
sie.
W z
akre
sie
oblic
zeń
pien
iężn
ych:
• w
draż
anie
do
umie
jętn
ego
posł
ugiw
ania
się
pie
-ni
ędzm
i,
• w
ie, ż
e w
ielk
ości
i ro
zmie
szcz
enie
ele
men
tów
w z
bio-
rze
nie
wpł
ywaj
ą na
jego
licz
ebno
ść,
• za
pisu
je li
czby
cyf
ram
i w z
akre
sie
100,
• po
sług
uje
się
liczb
ą w
asp
ekta
ch:
kard
ynal
nym
, m
iaro
wym
, por
ządk
owym
,•
wsk
azuj
e m
iejs
ce li
czby
w c
iągu
licz
bow
ym,
• w
ymie
nia
liczb
y m
niej
sze
i wię
ksze
od
poda
nej,
• ro
zkła
da li
czbę
na
skła
dnik
i,•
doda
je i
odej
muj
e, m
anip
uluj
ąc n
a ko
nkre
tach
, •
liczy
w z
akre
sie
30,
• st
osuj
e zn
aki +
, -, =
, <
i >,
• po
praw
nie
zapi
suje
dzi
ałan
ia m
atem
atyc
zne
za p
o-m
ocą
cyfr
i zn
aków
mat
emat
yczn
ych,
•
spra
wdz
a po
praw
ność
wyk
onan
ego
dzia
łani
a za
po
moc
ą dz
iała
nia
prze
ciw
nego
,•
rozw
iązu
je p
rost
e za
dani
a te
ksto
we
prze
dsta
wio
ne
słow
nie
i za
pom
ocą
rysu
nków
,•
anal
izuj
e tr
eść
pros
tych
zad
ań te
ksto
wyc
h,•
ukła
da p
ytan
ia d
o za
dań
teks
tow
ych,
• uk
łada
zad
ania
teks
tow
e do
dzi
ałan
ia i
ilust
racj
i,•
zapi
suje
rozw
iąza
nie
zada
nia
z tr
eści
ą, s
tosu
jąc
za-
pis
cyfr
owy
i zna
ki d
ział
ań,
• m
ierz
y dł
ugoś
ć za
pom
ocą
linijk
i,•
zna
jedn
ostk
ę dł
ugoś
ci ce
ntym
etr i
jej z
apis
skró
tow
y,•
poró
wnu
je d
ługo
ści m
ierz
onyc
h ob
iekt
ów,
• za
pom
ocą
linijk
i rys
uje
odci
nki d
anej
dłu
gośc
i, •
posł
uguj
e si
ę w
agą
szal
kow
ą,•
waż
y pr
zedm
ioty
za
pom
ocą
odw
ażni
ków
i za
pisu
-je
wyn
ik w
ażen
ia,
• zn
a je
dnos
tkę
mas
y ki
logr
am i
jej z
apis
skr
ótow
y,•
wie
, że
cięż
ar n
ie z
ależ
y od
wie
lkoś
ci o
biek
tu,
• zn
a je
dnos
tkę
poje
mno
ści l
itr i
jej z
apis
skr
ótow
y,•
odm
ierz
a pł
yny
za p
omoc
ą m
iare
k,•
rozu
mie
, że
nacz
ynia
różn
ych
kszt
ałtó
w i
wys
okoś
ci
mog
ą m
ieć
taką
sam
ą po
jem
ność
,•
wym
ieni
a i z
na k
olej
ność
wys
tępo
wan
ia d
ni t
ygo-
dnia
, naz
wy
mie
sięc
y i p
ór ro
ku,
• w
ymie
nia
nazw
y m
iesi
ęcy
wys
tępu
jący
ch
po
i prz
ed w
skaz
anym
mie
siąc
em,
• od
czyt
uje
i zap
isuj
e da
ty,
• od
czyt
uje
pods
taw
owe
dane
z ka
lend
arza
– m
iesi
ąc,
• do
strz
ega
odw
rotn
ość
doda
wan
ia i o
dejm
owan
ia,
• w
yjaś
nia
różn
icę
mię
dzy
cyfr
ą a
liczb
ą,••
dosk
onal
i um
ieję
tnoś
ci k
odow
ania
,••
dosk
onal
i um
ieję
tnoś
ci p
rogr
amow
ania
,•
za p
omoc
ą lin
ijki r
ysuj
e pr
oste
figu
ry o
okr
eślo
nej
dług
ości
bok
ów,
• zn
a je
dnos
tkę
dług
ości
mili
met
r i je
j skr
ót,
• od
czyt
uje
dług
ości
w c
enty
met
rach
i m
ilim
etra
ch,
• zn
a je
dnos
tkę
mas
y gr
am i
jej s
krót
,•
odcz
ytuj
e w
ynik
i waż
enia
w k
ilogr
amac
h i g
ram
ach,
• w
ykon
uje
pros
te o
blic
zeni
a do
tycz
ące
upły
wu
cza-
su, z
wią
zane
z d
niam
i tyg
odni
a, m
iesi
ącam
i,•
wyk
onuj
e pr
oste
obl
icze
nia
kale
ndar
zow
e,•
zna
poję
cie
min
uta,
• od
czyt
uje
godz
iny
i min
uty
na ze
garz
e ze
wsk
azów
-ka
mi i
ele
ktro
nicz
nym
, •
sam
odzi
elni
e w
ykon
uje
pros
te o
blic
zeni
a cz
asow
e,•
zna
spos
oby
zapi
syw
ania
cza
su z
a po
moc
ą go
dzin
i m
inut
,•
wyk
onuj
e pr
oste
obl
icze
nia
zega
row
e,•
zast
ępuj
e gr
osze
mon
etam
i o w
ięks
zym
nom
inal
e,•
prze
wid
uje,
czy
wys
tarc
zy m
u pi
enię
dzy
na z
akup
to
war
u,•
umie
jętn
ie p
lanu
je z
akup
y,•
posi
ada
wie
le in
form
acji
na t
emat
zw
ierz
ąt w
ystę
-pu
jący
ch w
om
awia
nych
śro
dow
iska
ch,
• in
tere
suje
się
św
iate
m ro
ślin
i zw
ierz
ąt,
• ro
zpoz
naje
i na
zyw
a dr
zew
a liś
cias
te i
igla
ste
oraz
ic
h ow
oce
i liś
cie,
• po
siad
a or
ient
ację
w n
ajbl
iższ
ym te
reni
e,•
zna
pods
taw
owe
kier
unki
geo
grafi
czne
,•
posi
ada
wie
le in
form
acji
na te
mat
opi
eki n
ad z
wie
-rz
ętam
i i p
row
adze
nia
hodo
wli,
• sa
mod
ziel
nie
prow
adzi
obs
erw
ację
wzr
ostu
rośl
iny,
•
w c
ieka
wy
spos
ób o
pow
iada
o p
rzyg
otow
ania
ch
zwie
rząt
do
zim
y,•
wym
ieni
a pt
aki o
dlat
ując
e na
zim
ę do
cie
płyc
h kr
a-jó
w i
ptak
i prz
ylat
ując
e do
Pol
ski,
• po
siad
a w
iele
info
rmac
ji na
tem
at z
mia
n za
chod
zą-
cych
w p
rzyr
odzi
e w
rożn
ych
pora
ch ro
ku,
• op
owia
da, j
ak d
ocho
dzi d
o za
pyle
nia
kwia
tów
,
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
21
• w
draż
anie
do
rozr
óżni
ania
nom
inał
ów w
ban
knot
ach
i mon
etac
h, w
ykaz
ywan
ie ró
żnic
w ic
h sil
e na
byw
czej
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
pla
now
ania
i do
kony
wa-
nia
zaku
pów
,•
zapo
znan
ie z
poję
ciem
dłu
gu i k
onie
czno
ścią
jego
spła
-ce
nia.
W z
akre
sie
rozu
mie
nia
i pos
zano
wan
ia ś
wia
ta r
oślin
i z
wie
rząt
:•
wdr
ażan
ie d
o po
szan
owan
ia św
iata
rośl
in i
zwie
rząt
,•
wdr
ażan
ie d
o um
ieję
tnej
obs
erw
acji
przy
rody
,•
wdr
ażan
ie d
o ro
zpoz
naw
ania
i n
azyw
ania
roś
lin
i zw
ierz
ąt ż
yjąc
ych
w p
arku
, les
ie, w
sadz
ie, w
ogr
o-dz
ie i
na p
olu,
• za
pozn
anie
z w
arun
kam
i kon
iecz
nym
i do
rozw
oju
rośl
in i
zwie
rząt
,•
wdr
ażan
ie d
o pr
owad
zeni
a ho
dow
li ro
ślin
i zw
ierz
ąt,
• pr
zybl
iżen
ie s
poso
bów
prz
ysto
sow
ania
się
zw
ie-
rząt
do
posz
czeg
ólny
ch p
ór ro
ku,
• pr
zybl
iżen
ie k
orzy
ści
płyn
ącyc
h dl
a cz
łow
ieka
ze
świa
ta p
rzyr
ody,
• w
skaz
anie
na
zagr
ożen
ia d
la śr
odow
iska
prz
yrod
ni-
czeg
o ze
str
ony
czło
wie
ka,
• uw
rażl
iwie
nie
na n
iebe
zpie
czeń
stw
o gr
ożąc
e ze
st
rony
zw
ierz
ąt,
• uw
rażl
iwie
nie
na p
iękn
o pr
zyro
dy,
• w
draż
anie
do
ochr
ony
przy
rody
,•
uśw
iado
mie
nie
koni
eczn
ości
osz
częd
zani
a w
ody
i seg
rego
wan
ia ś
mie
ci.
W z
akre
sie
rozu
mie
nia
war
unkó
w a
tmos
fery
czny
ch:
• w
draż
anie
do
umie
jętn
ego
obse
rwow
ania
pog
ody,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci o
dbio
ru k
omun
ikat
ów te
-le
wiz
yjny
ch i
radi
owyc
h do
tycz
ącyc
h po
gody
,•
przy
bliż
enie
zja
wis
k at
mos
fery
czny
ch,
• uw
rażl
iwie
nie
na n
iebe
zpie
czeń
stw
o ze
str
ony
zja-
wis
k pr
zyro
dnic
zych
.
da
tę, d
ni ty
godn
ia, l
iczb
ę ty
godn
i i li
czbę
dni
w d
a-ny
m m
iesi
ącu,
• po
sługu
je si
ę po
jęci
ami: p
ora
roku
, rok
, mie
siąc,
dzie
ń,•
odcz
ytuj
e pe
łne
godz
iny
na z
egar
ze z
e w
skaz
ów-
kam
i i e
lekt
roni
czny
m,
• pr
zy p
omoc
y ze
gara
dok
onuj
e pr
osty
ch o
blic
zeń
czas
owyc
h,•
zna
jedn
ostk
ę cz
asu
godz
ina,
• zn
a sp
osób
zap
isyw
ania
god
zin
w s
yste
mie
dw
u-na
stog
odzi
nnym
,•
zna
będą
ce w
obi
egu
mon
ety
i ban
knot
y,•
wie
, że
mon
etę
o w
ięks
zym
nom
inal
e m
ożna
zas
tą-
pić
kilk
oma
mon
etam
i o m
niej
szym
nom
inal
e,•
potr
afi z
apła
cić
za to
war
za
pom
ocą
mon
et n
a ki
lka
spos
obów
, •
zna
war
tość
nab
ywcz
ą m
onet
,•
wie
, co
to je
st c
ena
tow
aru,
• po
trafi
dok
onać
spr
zeda
ży z
akup
u to
war
u,•
prze
prow
adza
pro
ste
dośw
iadc
zeni
a,•
wyc
iąga
wni
oski
z o
bser
wac
ji,•
rozp
ozna
je z
wie
rzęt
a i r
oślin
y w
ystę
pują
ce w
róż
-ny
ch ś
rodo
wis
kach
: w p
arku
, w le
sie,
na
polu
, w s
a-dz
ie i
w o
grod
zie,
• ro
zpoz
naje
drz
ewa
owoc
owe
i ich
ow
oce,
• ro
zróż
nia
drze
wa
igla
ste
i liś
cias
te,
wys
tępu
jące
w
naj
bliż
szej
oko
licy
oraz
ich
liści
e i o
woc
e,•
wym
ieni
a cz
ęści
, z k
tóry
ch z
budo
wan
e je
st d
rzew
o,•
rozp
ozna
je i
nazy
wa
drze
wa
i krz
ewy
rosn
ące
w n
aj-
bliż
szej
oko
licy,
w p
arku
, w le
sie,
na
łące
, na
polu
,•
wym
ieni
a na
zwy
popu
larn
ych
owoc
ów i
war
zyw
,•
opow
iada
o tr
ybie
życ
ia p
ozna
nych
zw
ierz
ąt,
• w
ymie
nia
nazw
y zw
ierz
ąt h
odow
lany
ch w
Pol
sce,
• po
trafi
opi
ekow
ać s
ię z
wie
rzęt
ami,
• zn
a i w
skaz
uje
różn
ice
w b
udow
ie ss
aków
i pt
aków
,•
wym
ieni
a sp
osob
y pr
zyst
osow
ania
się
zw
ierz
ąt d
o po
szcz
egól
nych
pór
roku
– o
dlot
y, z
apad
anie
w se
n,•
obse
rwuj
e zm
iany
zac
hodz
ące
przy
rodz
ie,
• zn
a za
groż
enia
ze
stro
ny r
oślin
– r
ozpo
znaj
e po
d-st
awow
e gr
zyby
truj
ące,
• zn
a za
groż
enia
ze
stro
ny z
wie
rząt
,•
opow
iada
na
tem
at sz
kodl
iwoś
ci d
la śr
odow
iska
natu
-ra
lneg
o w
skut
ek w
ypal
ania
traw
, zan
iecz
yszc
zani
a po
-w
ietr
za i w
ód, p
ożar
ów, w
yrzu
cani
a i s
pala
nia
śmie
ci,
• w
ie, j
ak s
ię z
acho
wać
w s
ytua
cji z
agro
żeni
a ze
str
o-ny
zw
ierz
ąt –
dem
onst
ruje
odp
owie
dnią
poz
ycję
,•
poda
je p
rzyk
łady
poż
ytec
znyc
h zw
ierz
ąt i s
zkod
nikó
w,
• w
ymie
nia
różn
ice
w b
udow
ie s
sakó
w i
ptak
ów,
• zn
a po
jęci
e ek
olog
ia,
• ro
zum
ie
znac
zeni
e ek
olog
ii w
e w
spół
czes
nym
św
ieci
e,•
wie
, na
czym
pol
ega
segr
egac
ja o
dpad
ów,
• ro
zróż
nia
opak
owan
ia e
kolo
gicz
ne o
d sz
tucz
nych
,•
obja
śnia
sta
ny s
kupi
enia
wod
y,•
potr
afi p
rzew
idyw
ać p
ogod
ę na
pod
staw
ie z
nakó
w
przy
rody
,•
wie
, jak
się
zach
ować
w c
zasi
e bu
rzy,
hur
agan
u, p
o-w
odzi
, poż
aru,
• po
trafi
prz
epro
wad
zić
rozm
owę
tele
foni
czną
ze
stra
żą p
ożar
ną, p
olic
ją, p
ogot
owie
m ra
tunk
owym
;
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
22
• ch
roni
prz
yrod
ę, s
egre
guje
śm
ieci
, sza
nuje
rośli
ny, z
a-ch
owuj
e ci
szę
w l
esie
, dok
arm
ia z
wie
rzęt
a w
cza
sie
mro
źnej
zim
y,•
wie
, jak
ie z
nacz
enie
ma
wod
a w
życ
iu c
złow
ieka
, •
wym
ieni
a st
any
skup
ieni
a w
ody,
• ro
zum
ie k
onie
czno
ść o
szcz
ędza
nia
wod
y,•
wym
ieni
a sk
ładn
iki p
ogod
y,•
prow
adzi
obs
erw
acje
pog
ody,
• ro
zum
ie k
omun
ikat
y po
godo
we,
• ub
iera
się
ade
kwat
nie
do p
ogod
y,•
nazy
wa
zjaw
iska
atm
osfe
rycz
ne,
• pr
zypo
rząd
kow
uje
zjaw
iska
wła
ściw
ej p
orze
roku
,•
zna
zagr
ożen
ia z
e st
rony
zja
wis
k pr
zyro
dnic
zych
, ta
kich
jak:
bur
za, h
urag
an, p
owód
ź, p
ożar
, zam
ieć,
• ni
e na
raża
się
na
nieb
ezpi
ecze
ństw
o w
cza
sie
zja-
wis
k at
mos
fery
czny
ch;
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci
pow
tarz
ania
pr
osty
ch
mel
odii,
• w
draż
anie
do
śpie
wan
ia p
iose
nek
z re
pert
uaru
dz
ieci
ęceg
o,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
odt
war
zani
a pr
osty
ch ry
t-m
ów g
łose
m i
na in
stru
men
tach
per
kusy
jnyc
h,
• w
draż
anie
do
zapi
syw
ania
i od
czyt
ywan
ia m
uzyk
i,•
ćwic
zeni
e w
łaśc
iwej
art
ykul
acji
głos
ek i
odde
chu,
• ćw
icze
nie
rytm
iczn
ej re
cyta
cji r
ymow
anek
ze
zmia
-ną
tem
pa i
dyna
mik
i,•
wdr
ażan
ie d
o re
aliz
acji
tata
izac
ją i
ruc
hem
cia
ła
pros
tych
sch
emat
ów ry
tmic
znyc
h,•
wdr
ażan
ie d
o re
agow
ania
na
sygn
ały
muz
yczn
e i i
ch
zmia
ny,
• w
draż
anie
do
wyr
ażan
ia n
astr
oju
i cha
rakt
eru
mu-
zyki
pop
rzez
plą
sy i
tańc
e,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
słu
chan
ia m
uzyk
i, •
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
wyp
owia
dani
a si
ę na
te-
mat
doz
nany
ch w
raże
ń zw
iąza
nych
z w
ysłu
cha-
nym
utw
orem
muz
yczn
ym,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci w
łaśc
iweg
o za
chow
ania
si
ę po
dcza
s ko
ncer
tów
i w
tra
kcie
śpi
ewan
ia h
ym-
nu n
arod
oweg
o i h
ymnu
szk
oły;
••po
wta
rza
pros
te m
elod
ie,
• śp
iew
a z
podk
łade
m i
bez
nieg
o po
znan
e pi
osen
ki,
• w
yróż
nia
w p
iose
nce
zwro
tki i
refr
en,
• śp
iew
a hy
mn
naro
dow
y, p
rzyj
muj
ąc o
dpow
iedn
ią
post
awę,
• po
trafi
pow
tórz
yć ry
mow
ankę
i śp
iew
ankę
,•
zna
pods
taw
owe
war
tośc
i ryt
mic
zne,
• od
twar
za p
rost
e ry
tmy n
a ins
trum
enta
ch p
erku
syjn
ych,
• od
twar
za p
rost
e ry
tmy g
łose
m, t
atai
zacj
ą, ru
chem
ciał
a,•
rozr
óżni
a i n
azyw
a po
znan
e nu
ty,
• od
pow
iedn
io re
aguj
e ru
chem
cia
ła n
a sy
gnał
y m
u-zy
czne
i ic
h zm
iany
,•
rozr
óżni
a ba
rwy
głos
ów ż
eńsk
ich
i męs
kich
, •
rozr
óżni
a dź
wię
ki i
odgł
osy
z ot
ocze
nia,
• ro
zróż
nia
i na
zyw
a br
zmie
nie
pozn
anyc
h in
stru
-m
entó
w m
uzyc
znyc
h,•
rozr
óżni
a i n
azyw
a po
dsta
wow
e in
stru
men
ty m
u-zy
czne
,•
potr
afi a
ktyw
nie
słuc
hać
muz
yki,
• uc
zest
nicz
y w
kon
cert
ach
muz
yczn
ych,
• w
ypow
iada
się
na
tem
at n
astr
oju
wys
łuch
aneg
o ut
wor
u m
uzyc
zneg
o,•
potr
afi ru
chem
inte
rpre
tow
ać u
twor
y m
uzyc
zne,
• zn
a i t
ańcz
y po
dsta
wow
e kr
oki p
ozna
nych
tańc
ów
regi
onal
nych
;
• po
wta
rza
dłuż
sze
mel
odie
,•
pięk
nie
śpie
wa
wsz
ystk
ie p
ozna
ne p
iose
nki,
• uk
łada
i śp
iew
a ry
mow
anki
,•
wym
yśla
wła
sne
mel
odie
do
rym
owan
ek,
• od
twar
za t
rudn
iejs
ze r
ytm
y na
inst
rum
enta
ch p
er-
kusy
jnyc
h,•
odtw
arza
gło
sem
, tat
aiza
cją,
ruch
em c
iała
trud
niej
-sz
e ry
tmy,
• po
trafi
em
isyj
nie
śpie
wać
sam
ogło
ski,
• ro
zróż
nia,
naz
ywa
i zap
isuj
e po
znan
e nu
ty,
• tw
orzy
cie
kaw
ą im
prow
izac
ję ru
chow
ą do
pio
senk
i i m
uzyk
i,•
inte
resu
je s
ię m
uzyk
ą,•
częs
to u
czes
tnic
zy w
kon
cert
ach
muz
yczn
ych,
• gr
a na
inst
rum
enci
e m
uzyc
znym
,•
zna
i wyk
onuj
e ta
ńce
ludo
we;
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
23
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci w
ypow
iada
nia
się
na p
o-da
ny te
mat
w w
ybra
nych
tech
nika
ch p
last
yczn
ych,
• pr
zybl
iżen
ie b
arw
pod
staw
owyc
h i
poch
odny
ch
i tw
orze
nie
kom
bina
cji b
arw
,•
wdr
ażan
ie d
o pr
zeds
taw
iani
a sc
en r
ealn
ych
i fan
-ta
styc
znyc
h in
spiro
wan
ych
wyo
braź
nią,
muz
yką,
te
kste
m,
• w
ykon
ywan
ie p
rac
plas
tycz
nych
jako
form
prz
eka-
zani
a i p
rzed
staw
ieni
a uc
zuć,
nas
troj
ów i
zach
owań
,•
wdr
ażan
ie d
o pr
zeds
taw
iani
a śr
odka
mi p
last
yczn
y-m
i cie
kaw
ych
ukła
dów
kom
pozy
cyjn
ych,
• w
draż
anie
do
pozn
ania
wła
ściw
ości
mat
eria
łów
w
ykor
zyst
anyc
h w
pra
cach
,•
wdr
ażan
ie d
o w
ykon
ywan
ia re
kwiz
ytów
do
mał
ych
form
teat
raln
ych,
•
wdr
ażan
ie d
o w
ykon
ywan
ia p
rzed
mio
tów
z u
w-
zglę
dnie
niem
szt
uki l
udow
ej s
woj
ego
regi
onu,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci
rozp
ozna
wan
ia
wyb
ra-
nych
dzi
edzi
n sz
tuki
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
wyp
owia
dani
a si
ę na
te-
mat
poz
nany
ch d
zied
zin
sztu
ki;
• w
ypow
iada
się
sto
sują
c ró
żne
tech
niki
,•
posł
uguj
e si
ę pl
amą
jako
śro
dkie
m w
ypow
iedz
i,•
twor
zy n
owe
kolo
ry w
opa
rciu
o b
arw
y po
dsta
wow
e,•
odda
je k
olor
em n
astr
ój il
ustr
acji,
• w
ypow
iada
się
na p
odan
y te
mat
z w
yobr
aźni
, zai
n-sp
irow
any
opow
iada
niem
, muz
yką,
baś
nią,
spek
ta-
klem
teat
raln
ym,
• w
yróż
nia
cech
y pr
zeds
taw
iony
ch p
osta
ci,
• tw
orzy
cie
kaw
e ko
mpo
zycj
e, w
ykor
zyst
ując
róż
ne
fakt
ury
mat
eria
łów
,•
zna
wła
ściw
ości
wyk
orzy
styw
anyc
h m
ater
iałó
w i
wy-
korz
ystu
je je
w sw
oich
pra
cach
,•
wyk
onuj
e pr
oste
rekw
izyt
y te
atra
lne,
• zn
a za
wod
y zw
iąza
ne z
e sz
tuką
; mal
arz,
rze
źbia
rz,
arch
itekt
,•
zna
poję
cia:
obr
az, r
zeźb
a, a
rchi
tekt
ura
ziel
eni, o
rygi
-na
ł, ko
pia,
repr
oduk
cja,
• w
ymie
nia
zaby
tki w
naj
bliż
szej
oko
licy;
• w
cie
kaw
y i
oryg
inal
ny s
posó
b w
ypow
iada
się
w
różn
ych
lub
w w
ybra
nej t
echn
ice,
• w
inte
resu
jący
spo
sób
dobi
era
barw
y,•
bard
zo t
rafn
ie o
ddaj
e na
stró
j ilu
stra
cji i
cha
rakt
er
prze
dsta
wio
nych
pos
taci
,•
traf
nie
dobi
era
fakt
ury
mat
eria
łów
, wyk
orzy
stuj
ąc
ich
wła
ściw
ości
,•
prec
yzyj
nie
wyk
onuj
e pr
ace
plas
tycz
ne;
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci m
ajst
erko
wan
ia,
• za
pozn
anie
z o
góln
ymi
zasa
dam
i dz
iała
nia
urzą
-dz
eń d
omow
ych,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci k
onst
ruow
ania
urz
ądze
ń te
chni
czny
ch z
got
owyc
h el
emen
tów
do
mon
tażu
,•
wdr
ażan
ie d
o w
ykon
ania
prz
edm
iotó
w u
żytk
o-w
ych,
w ty
m d
ekor
acyj
nych
i m
odel
i,•
wdr
ażan
ie d
o w
ykon
ania
mod
eli i
inny
ch p
rac
we-
dług
wła
sneg
o po
mys
łu.
W z
akre
sie
dbał
ości
o b
ezpi
ecze
ństw
o w
łasn
e i
in-
nych
:•
wdr
ażan
ie d
o pi
lnow
ania
por
ządk
u na
sta
now
isku
pr
acy
ze w
zglę
dów
bez
piec
zeńs
twa,
• w
draż
anie
do
racj
onal
nego
wyk
orzy
styw
ania
ma-
teria
łów
, nar
zędz
i i c
zasu
,•
wdr
ażan
ie d
o be
zpie
czne
go p
osłu
giw
ania
się
pods
ta-
wow
ymi n
arzę
dzia
mi i
urz
ądze
niam
i tec
hnic
znym
i,•
wdr
ażan
ie d
o um
ieję
tneg
o od
czyt
ywan
ia in
form
a-cj
i tec
hnic
znyc
h, w
tym
inst
rukc
ji,
• ko
nstr
uuje
lata
wie
c, w
iatr
acze
k, tr
atw
ę,•
wie
, jak
dzi
ała
lata
rka,
• w
yjaś
nia
wła
snym
i sło
wam
i, na
jaki
ej z
asad
zie
dzia
-ła
ją u
rząd
zeni
a do
mow
e,•
budu
je t
or p
rzes
zkód
z d
ostę
pnyc
h m
ater
iałó
w
w s
ali g
imna
styc
znej
i w
tere
nie,
• ko
nstr
uuje
mod
ele,
• db
a o
porz
ądek
na
stan
owis
ku p
racy
i w
okół
sieb
ie,
• po
mag
a in
nym
zac
how
ać ła
d i p
orzą
dek,
•
bezp
iecz
nie
korz
ysta
z n
arzę
dzi,
• w
ymie
nia
zagr
ożen
ia w
ynik
ając
e z
niew
łaśc
iweg
o po
sług
iwan
ia s
ię n
arzę
dzia
mi i
urz
ądze
niam
i;
• pr
ecyz
yjni
e ko
nstr
uuje
mod
ele,
• w
yjaś
nia
dzia
łani
e la
tark
i,•
z du
żą p
omys
łow
ości
ą bu
duje
tor
y pr
zesz
kód,
ma
oryg
inal
ne p
omys
ły p
odcz
as w
ykon
ywan
ia z
adań
;
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
24
• w
draż
anie
do
po
sług
iwan
ia
się
kom
pute
rem
w
pod
staw
owym
zak
resi
e,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
uru
cham
iani
a w
skaz
ane-
go p
rogr
amu
za p
omoc
ą m
yszy
i kl
awia
tury
,•
wdr
ażan
ie d
o um
ieję
tneg
o ko
rzys
tani
a z k
ompu
tera
,•
uśw
iado
mie
nie
koni
eczn
ości
ogr
anic
zeń
w k
orzy
-st
aniu
z k
ompu
tera
,•
uśw
iado
mie
nie
zagr
ożeń
wyn
ikaj
ącyc
h z
niew
ła-
ściw
ego
nadm
iern
ego
korz
ysta
nia
z ko
mpu
tera
;
• w
ymie
nia
pods
taw
owe
częś
ci k
ompu
tera
,•
posł
uguj
e si
ę m
yszk
a i k
law
iatu
rą,
• po
trafi
uru
chom
ić k
ompu
ter,
• po
trafi
uru
chom
ić p
rogr
am P
aint
i W
ord,
• po
d ki
erun
kiem
nau
czyc
iela
kor
zyst
a z
pods
taw
o-w
ych
narz
ędzi
w p
rogr
amie
Pai
nt,
• zn
a fu
nkcj
e po
dsta
wow
ych
klaw
iszy w
pro
gram
ie W
ord,
• po
d ki
erun
kiem
nau
czyc
iela
zapi
suje
zmia
ny w
plik
u,•
stos
uje
zasa
dy w
łaśc
iweg
o ko
rzys
tani
a z k
ompu
tera
,•
rozu
mie
kon
iecz
ność
ogr
anic
zani
a cz
asu
prac
y na
ko
mpu
terz
e,•
przy
jmuj
e w
łaśc
iwą
post
awę
podc
zas
prac
y na
ko
mpu
terz
e,•
zna
zagr
ożen
ia w
ynik
ając
e z
niew
łaśc
iweg
o ko
rzy-
stan
ia z
kom
pute
ra;
• po
trafi
sam
odzi
elni
e ur
ucho
mić
pro
gram
Pai
nt i W
ord,
• sa
mod
ziel
nie
korz
ysta
z p
odst
awow
ych
narz
ędzi
w
pro
gram
ie P
aint
, •
znan
a fu
nkcj
e kl
awis
zy w
pro
gram
ie W
ord;
• w
draż
anie
do
akty
wne
go u
czes
tnic
zeni
a w
zaj
ę-ci
ach
rozw
ijają
cych
spr
awno
ść fi
zycz
ną,
• w
drąż
anie
do
prze
strz
egan
ia p
rzyj
ętyc
h re
guł,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci c
hwyt
ania
, rz
ucan
ia,
to-
czen
ia i
kozł
owan
ia p
iłki,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci p
okon
ywan
ia p
rzes
zkód
w
tere
nie,
na
bois
ku i
w s
ali g
imna
styc
znej
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
w
ykon
ywan
ia
ćwic
zeń
rów
now
ażny
ch,
• w
draż
anie
do
przy
jmow
ania
pra
wid
łow
ej p
ozyc
ji st
ojąc
ej i
sied
zące
j,•
uśw
iada
mia
nie
roli
szcz
epie
ń dl
a zd
row
ia c
złow
ieka
,•
wdr
ażan
ie d
o ak
tyw
nego
tryb
u ży
cia,
• w
draż
anie
do
zach
owyw
ania
hig
ieny
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
dba
nia
o w
łasn
e zd
row
ie,
• ak
tyw
nie
ucze
stni
czy
w z
ajęc
iach
,•
bier
ze u
dzia
ł w
gra
ch i
zab
awac
h, p
rzes
trze
gają
c us
talo
nych
regu
ł,•
popr
awni
e w
ykon
uje
ćwic
zeni
a gi
mna
styc
zne,
•
potr
afi c
hwyt
ać i
rzuc
ać p
iłkę,
• po
trafi
tocz
yć p
iłkę,
• po
trafi
koz
łow
ać p
iłkę,
• po
konu
je p
rzes
zkod
y sz
tucz
ne i
natu
raln
e,•
prze
chod
zi p
o ró
wno
waż
ni,
• po
trafi
stać
na
jedn
ej n
odze
,•
przy
jmuj
e pr
awid
łow
ą po
zycj
ę w
ław
ce,
• za
chow
uje
wła
ściw
ą po
staw
ę st
ojąc
ą,•
dba
o hi
gien
ę os
obis
tą i
wok
ół s
iebi
e;
• bi
erze
akt
ywy
udzi
ał w
gra
ch i z
abaw
ach,
prz
estr
ze-
gają
c us
talo
nych
regu
ł,•
bard
zo d
obrz
e w
ykon
uje
ćwic
zeni
a gi
mna
styc
zne,
•
prec
yzyj
nie
chw
yta
i rzu
ca p
iłkę,
• rz
uca
piłk
ą do
ruch
omeg
o ce
lu,
• ko
złuj
e pi
łką
lew
ą i p
raw
ą rę
ką•
w d
obry
m c
zasi
e i s
praw
nie
poko
nuje
prz
eszk
ody
na to
rze
prze
szkó
d,•
wyr
óżni
a si
ę hi
gien
ą os
obis
tą;
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
25
KLa
saII,III
Cele
szc
zegó
łow
eO
czek
iwan
e os
iągn
ięci
a uc
znia
pod
staw
owe
pon
adp
odst
awow
e•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
ykor
zyst
ania
usł
ysza
nych
in
form
acji
do u
dzie
lani
a od
pow
iedz
i,•
naby
wan
ie u
mie
jętn
ości
wyk
orzy
stan
ia z
doby
tych
in
form
acji
do d
ział
ania
, •
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci c
zyta
nia
ze z
rozu
mie
niem
,•
wdr
ażan
ie d
o um
ieję
tnoś
ci in
terp
reto
wan
ia c
zyta
-ny
ch te
kstó
w k
ultu
ry,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
dos
trze
gani
a w
tek
stac
h ku
ltury
war
tośc
i, ta
kich
jak:
dob
ro, p
raw
da, p
iękn
o,•
wdr
ażan
ie i
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
yszu
kiw
ania
w
teks
tach
kul
tury
pot
rzeb
nych
info
rmac
ji,•
rozw
ijani
e w
rażl
iwoś
ci e
stet
yczn
ej p
oprz
ez k
on-
takt
z te
ksta
mi k
ultu
ry,
• po
szer
zani
e za
sobu
sło
wni
ctw
a,•
naby
wan
ie i
roz
wija
nie
umie
jętn
ości
kor
zyst
ania
ze
sło
wni
ków
i e
ncyk
lope
dii
prze
znac
zony
ch d
la
dzie
ci n
a I e
tapi
e ed
ukac
yjny
m,
• na
byw
anie
um
ieję
tnoś
ci i
kszt
ałto
wan
ie s
praw
no-
ści p
isan
ia ż
ycze
ń, z
apro
szen
ia i
zaw
iado
mie
nia,
• na
byw
anie
i ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
twor
zeni
a no
-ta
tki d
o kr
onik
i ora
z pr
owad
zeni
a kr
onik
i kla
sow
ej,
• w
draż
anie
do
umie
jętn
ości
pis
ania
list
ów,
• na
byw
anie
i d
osko
nale
nie
umie
jętn
ości
św
iado
-m
ego
korz
ysta
nia
z fo
rm u
żytk
owyc
h, t
akic
h ja
k:
zapr
osze
nie,
życ
zeni
a, z
awia
dom
ieni
e, li
st, n
otat
ka
do k
roni
ki,
• ro
zwija
nie
i pog
łębi
anie
um
ieję
tnoś
ci c
zyta
nia
tek-
stów
z o
dpow
iedn
ią in
tona
cją
oraz
z u
wzg
lędn
ie-
niem
zas
ad in
terp
unkc
ji,
• ro
zwija
nie
i ksz
tałto
wan
ie u
mie
jętn
ości
rec
ytow
a-ni
a w
iers
zy i
frag
men
tów
pro
zy z
zas
toso
wan
iem
za
sad
inte
rpun
kcji
oraz
w
łaśc
iwej
dl
a na
stro
ju
utw
oru
into
nacj
i,•
rozb
udza
nie
i pog
łębi
anie
pot
rzeb
y ko
ntak
tu z
lite
-ra
turą
i sz
tuką
dla
dzi
eci,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
wyp
owia
dani
a si
ę na
te-
mat
prz
eczy
tany
ch k
siąż
ek,
• od
pow
iada
na
pyta
nia
po w
ysłu
chan
iu i
nstr
ukcj
i sł
owne
j,•
form
ułuj
e py
tani
a na
pod
staw
ie w
ysłu
chan
ej in
for-
mac
ji,•
opis
uje
post
ać, z
jaw
isko
, zda
rzen
ie n
a po
dsta
wie
ot
rzym
anej
info
rmac
ji,•
wyk
onuj
e cz
ynno
ści z
godn
ie z
inst
rukc
ją s
łow
ną,
• ro
zwią
zuje
pro
blem
w d
ział
aniu
dzi
ęki
inst
rukc
ji sł
owne
j,•
potr
afi u
mie
jętn
ie p
rzek
azać
usł
ysza
ną in
form
ację
in
nej o
sobi
e lu
b gr
upie
osó
b,•
ukła
da p
rost
e py
tani
a na
pod
staw
ie p
rzec
zyta
ne-
go te
kstu
,•
rysu
je n
a po
dsta
wie
prz
eczy
tane
go o
pisu
,•
rozu
mie
sen
s w
yraz
ów i
zdań
zaw
arty
ch w
tekś
cie,
ro
zpoz
naje
ele
men
ty tr
eści
,•
czyt
a w
odp
owie
dnim
tem
pie
i ze
zroz
umie
niem
w
ybra
ne te
ksty
kul
tury
,•
wsk
azuj
e el
emen
ty b
ędąc
e cz
ęści
ą w
yobr
aźni
art
y-st
y w
odr
óżni
eniu
od
elem
entó
w z
wią
zany
ch z
rze-
czyw
isto
ścią
,•
w te
kści
e lit
erac
kim
zaz
nacz
a w
ybra
ne fr
agm
enty
,•
okre
śla
czas
i m
iejs
ce a
kcji,
• w
skaz
uje
głów
nych
boh
ater
ów,
• do
strz
ega
i wym
ieni
a pr
zykł
ady
świa
dczą
ce o
war
-to
ścia
ch w
pisa
nych
w t
ekst
y ku
ltury
, np
. do
bro,
pr
awdę
, pię
kno,
• st
ara
się
sam
odzi
elni
e w
yszu
kiw
ać
info
rmac
je
w s
łow
niku
lub
enc
yklo
pedi
i pr
zezn
aczo
nej
dla
dzie
ci n
a I e
tapi
e ed
ukac
yjny
m,
• w
yszu
kuje
w te
kści
e ku
ltury
pot
rzeb
ne in
form
acje
, •
czyt
a te
ksty
i re
cytu
je w
iers
ze o
raz
frag
men
ty p
ro-
zy z
uw
zglę
dnie
niem
zas
ad in
terp
unkc
ji or
az w
ła-
ściw
ej in
tona
cji,
• po
trafi
ods
zuka
ć w
enc
yklo
pedi
i lub
sło
wni
ku o
d-po
wie
dnie
has
ło,
• sa
mod
ziel
nie
ukła
da in
stru
kcję
sło
wną
,•
char
akte
ryzu
je p
osta
ć, z
jaw
isko
, zda
rzen
ie n
a po
d-st
awie
otr
zym
anej
info
rmac
ji,•
prze
kazu
je in
form
ację
w f
orm
ie w
erba
lnej
i po
za-
wer
baln
ej,
• ko
nstr
uuje
peł
ną in
stru
kcję
na
pods
taw
ie fr
agm
en-
tów
prz
ekaz
anyc
h in
form
acji,
• w
yszu
kuje
w te
kści
e ku
ltury
pot
rzeb
ne in
form
acje
, •
ukła
da p
ytan
ia p
robl
emow
e na
pod
staw
ie p
rzec
zy-
tane
go te
kstu
,•
pode
jmuj
e pr
óby
wsk
azan
ia in
tenc
ji au
tora
teks
tu,
• sp
raw
nie
i chę
tnie
czy
ta z
e zr
ozum
ieni
em w
ybra
ne
teks
ty k
ultu
ry,
• uk
łada
pyt
ania
do
wyb
rany
ch fr
agm
entó
w te
kstu
,•
dost
rzeg
a w
arto
ści w
pisa
ne w
teks
ty k
ultu
ry, t
akie
ja
k: o
braz
, wie
rsz,
rzeź
ba,
• sp
raw
nie
wys
zuku
je w
tek
ście
kul
tury
pot
rzeb
ne
info
rmac
je,
• po
trafi
wyk
orzy
stać
zdo
byte
info
rmac
je d
o sf
orm
u-ło
wan
ia w
ypow
iedz
i na
dany
tem
at,
• re
cytu
je
i cz
yta
dłuż
sze
frag
men
ty
teks
tów
z
uwzg
lędn
ieni
em w
łaśc
iwej
int
onac
ji, w
ymow
y,
akce
ntow
ania
, dyk
cji,
• do
strz
ega
i pot
rafi
wyr
azić
sw
oje
zdan
ie n
a te
mat
pi
ękna
obr
azu,
rzeź
by, s
ztuk
i, ut
wor
u lit
erac
kieg
o,
• po
trafi
spr
awni
e i b
ez p
omoc
y od
szuk
ać w
enc
y-kl
oped
ii lu
b sł
owni
ku o
dpow
iedn
ie h
asło
, a n
astę
p-ni
e od
czyt
ać i
zapa
mię
tać
potr
zebn
ą in
form
ację
,•
inte
resu
je s
ię c
zyta
niem
i sa
mod
ziel
nie
czyt
a le
ktu-
ry o
raz
inne
ksi
ążki
, któ
rym
i się
inte
resu
je lu
b kt
óre
zost
ały
mu
pole
cone
prz
ez n
aucz
ycie
la,
• ch
ętni
e op
owia
da o
prz
eczy
tany
ch k
siąż
kach
lub
cz
asop
ism
ach,
po
trafi
za
chęc
ić
rów
ieśn
ików
do
cz
ytan
ia,
• od
waż
nie
i w z
rozu
mia
ły s
posó
b w
yraż
a sw
oje
zda-
nie
na p
odan
y te
mat
, pot
rafi
je u
zasa
dnić
i br
onić
sw
ojeg
o st
anow
iska
,
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
26
• w
draż
anie
do
umie
jętn
ego
form
ułow
ania
i z
ada-
wan
ia p
ytań
ora
z ud
ziel
ania
odp
owie
dzi,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
pre
zent
owan
ia w
łasn
ego
zdan
ia,
• po
szer
zani
e za
kres
u sł
owni
ctw
a i
stru
ktur
skł
ad-
niow
ych,
•
kszt
ałto
wan
ie i
utr
wal
anie
pop
raw
nej
wym
owy-
głos
ek w
zak
resi
e ku
ltury
wyp
owia
dani
a si
ę,•
naby
wan
ie i
utr
wal
anie
um
ieję
tnoś
ci o
dpow
ied-
nieg
o ak
cent
owan
ia w
yraz
ów i
stos
owan
ia p
auzy
,•
naby
wan
ie i
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
łaśc
iwej
in-
tona
cji w
zda
niac
h: o
znaj
muj
ącym
, pyt
ając
ym, r
oz-
kazu
jący
m,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
sto
sow
ania
w p
isan
iu
zasa
d in
terp
unkc
ji,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci p
rzep
isyw
ania
teks
tów
,•
wdr
ażan
ie i
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci p
isan
ia z
e sł
u-ch
u zg
odni
e z
indy
wid
ualn
ymi m
ożliw
ości
ami,
• na
byw
anie
wia
dom
ości
i u
mie
jętn
ości
dot
yczą
-cy
ch o
dróż
nian
ie te
go, c
o do
bre,
od
tego
, co
złe,
• w
zmac
nian
ie p
osta
wy
praw
dom
ówno
ści i
spr
awie
dli-
woś
ci, u
kazy
wan
ie ty
ch w
arto
ści w
codz
ienn
ym ż
yciu
,•
wzm
acni
anie
i roz
wija
nie
zach
owań
maj
ącyc
h na
celu
po
mag
anie
inny
m i s
taw
anie
w o
bron
ie sł
absz
ych,
•
rozw
ijani
e po
czuc
ia p
rzyn
ależ
nośc
i do
rodz
iny
oraz
je
j tra
dycj
i, uka
zyw
anie
war
tośc
i rod
zinn
ych
trad
ycji,
• za
chęc
anie
i m
otyw
owan
ie d
o po
dejm
owan
ia o
bo-
wią
zków
dom
owyc
h i r
zete
lneg
o ic
h w
ypeł
nian
ia,
• ro
zwija
nie
i pog
łębi
anie
zro
zum
ieni
a w
arto
ści b
y-ci
a os
zczę
dnym
i pr
zeds
iębi
orcz
ym,
• na
byw
anie
wia
dom
ości
i um
ieję
tnoś
ci o
rient
owan
ia
się w
war
tośc
i pie
niąd
za ja
ko w
ynag
rodz
enia
za p
racę
,•
ukaz
ywan
ie k
onie
czno
ści r
ozum
ieni
a i d
osto
sow
y-w
ania
wła
snyc
h oc
zeki
wań
do
real
iów
eko
nom
icz-
nych
rodz
iny,
• w
zmac
nian
ie i
rozw
ijani
e m
otyw
acji
do u
dzie
lani
a po
moc
y in
nym
, •
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci r
espe
ktow
ania
pra
wa
inny
ch o
sób
do p
racy
i w
ypoc
zynk
u,
• ro
zwija
nie
post
awy
tole
ranc
ji w
obec
osó
b in
nej
naro
dow
ości
, tra
dycj
i kul
turo
wej
,
• in
tere
suje
się
czy
tani
em w
ybra
nych
ksi
ążek
dla
dz
ieci
, w t
ym ró
wni
eż le
ktur
pol
ecan
ych
prze
z na
-uc
zyci
ela,
•
chęt
nie
ucze
stni
czy
w z
ajęc
iach
, zab
awac
h, ć
wic
ze-
niac
h i z
adan
iach
zw
iąza
nych
z li
tera
turą
i sz
tuką
,•
potr
afi w
ypow
iedz
ieć
się
na t
emat
prz
eczy
tane
j ks
iążk
i lub
jej f
ragm
entu
,•
potr
afi p
opra
wni
e uł
ożyć
i za
dać
pyta
nie
oraz
po-
praw
nie
odpo
wie
dzie
ć na
zad
ane
pyta
nia,
• od
pow
iedn
io a
kcen
tuje
wyr
az w
zda
niu
i sto
suje
w
odp
owie
dnic
h m
iejs
cach
pau
zy,
• w
ypow
iada
lub
czyt
a z
wła
ściw
ą in
tona
cją
zdan
ia
ozna
jmuj
ące,
pyt
ając
e i r
ozka
zują
ce,
• po
praw
nie
i zgo
dnie
z p
otrz
ebam
i sto
suje
w w
ypo-
wie
dzia
ch fo
rmuł
y gr
zecz
nośc
iow
e,•
popr
awni
e um
iesz
cza
w te
kści
e zn
aki in
terp
unkc
yjne
,•
popr
awni
e i z
godn
ie z
zas
adam
i kal
igra
fii p
rzep
isuje
te
ksty
,•
potr
afi p
isać
z p
amię
ci t
ekst
y w
iers
zy, f
ragm
enty
pr
ozy,
rym
owan
ki, f
ragm
enty
pio
sene
k,
• w
ymie
nia
obow
iązu
jące
zas
ady
orto
grafi
czne
i in
-te
rpun
kcyj
ne,
• db
a o
stos
owan
ie r
eguł
i za
sad
orto
grafi
i w p
isa-
nych
teks
tach
,•
pode
jmuj
e sa
mod
ziel
ne p
róby
i wyk
onuj
e po
praw
-ni
e pi
sem
ne z
adan
ia d
omow
e, ta
kie
jak:
opi
sy, l
isty
, no
tatk
i, ży
czen
ia,
• pi
sze
ze s
łuch
u w
yraz
y, z
dani
a lu
b te
ksty
, sto
sują
c po
znan
e za
sady
ort
ogra
fii i
inte
rpun
kcji,
• od
różn
ia d
obro
od
zła,
• w
ie, n
a cz
ym p
oleg
a by
cie
praw
dom
ówny
m i
spra
-w
iedl
iwym
czł
owie
kiem
, po
daje
prz
ykła
dy p
raw
-do
mów
nośc
i i s
praw
iedl
iwoś
ci w
życ
iu,
• ni
e os
karż
a in
nych
bez
pods
taw
nie,
nie
osz
ukuj
e,
• w
ie o
kon
iecz
nośc
i sta
wan
ia w
obr
onie
sła
bszy
ch,
• tw
orzy
drz
ewo
gene
alog
iczn
e uw
zglę
dnia
jące
naj
-bl
iższ
ych
czło
nków
rodz
iny,
• ro
zum
ie i
opow
iada
o r
elac
jach
pan
ując
ych
w r
o-dz
inie
, •
opow
iada
o z
wyc
zaja
ch i
trad
ycja
ch ro
dzin
nych
,
• w
spo
sób
logi
czny
i u
porz
ądko
wan
y w
ypow
iada
si
ę na
tem
at p
rzec
zyta
nego
utw
oru
liter
acki
ego,
• za
wsz
e po
praw
nie
i zg
odni
e z
sytu
acją
sto
suje
w
swoi
ch w
ypow
iedz
iach
wła
ściw
e fo
rmuł
y gr
zecz
-no
ścio
we,
• pi
sze
bezb
łędn
ie p
od w
zglę
dem
ort
ogra
ficzn
ym,
inte
rpun
kcyj
nym
i gr
amat
yczn
ym,
• po
dejm
uje
prób
y uk
łada
nia
wła
snyc
h w
iers
zy
i opo
wia
dań,
rów
nież
na
tem
aty
zwią
zane
z re
gio-
nem
i je
go tr
adyc
ją,
• pi
sze
i prz
epis
uje
teks
ty z
godn
ie z
zas
adam
i kal
i-gr
afii,
• sp
raw
nie
pisz
e z
pam
ięci
i z
e sł
uchu
zda
nia
oraz
te
ksty
wie
rszy
, fra
gmen
tów
pro
zy, p
iose
nki,
• po
trafi
sam
odzi
elni
e na
pisa
ć lis
t, ży
czen
ia u
rodz
i-no
we,
zap
rosz
enie
na
uroc
zyst
ość
rodz
inną
,•
lubi
pro
wad
zić
dysk
usje
na
wyb
rane
tem
aty,
• po
trafi
sam
odzi
elni
e uł
ożyć
i na
pisa
ć kr
ótki
e op
o-w
iada
nie,
baj
kę z
mor
ałem
, rym
owan
y w
iers
zyk,
•
ukła
da p
isem
ne o
dpow
iedz
i na
pyta
nia,
•
anal
izuj
e w
łasn
e do
świa
dcze
nia
i na
ich
pods
taw
ie
star
a si
ę ni
e po
pełn
iać
błęd
ów,
• sa
mod
ziel
nie
anal
izuj
e w
łasn
e za
chow
anie
i st
ara
się
wyk
orzy
stać
w p
rakt
yce
wie
dzę
doty
cząc
ą w
ar-
tośc
i spr
awie
dliw
ości
i pr
awdo
mów
nośc
i, •
prze
ciw
staw
ia s
ię,
gdy
w j
ego
obec
nośc
i ko
muś
w
yrzą
dza
się
krzy
wdę
, •
reag
uje
we
wła
ściw
y sp
osób
na
tę s
ytua
cję,
• w
ymyś
la n
owe
zwyc
zaje
dla
czł
onkó
w sw
ojej
rodz
iny,
•
prow
adzi
alb
um ro
dzin
ny,
• za
wsz
e rz
etel
nie
i z
zaan
gażo
wan
iem
wyk
onuj
e sw
oje
obow
iązk
i dom
owe,
•
wym
ieni
a po
znan
e i z
apam
ięta
ne p
raw
a cz
łow
ieka
, w
tym
dzi
ecka
,•
potr
afi z
area
gow
ać,
kied
y ła
man
e są
jeg
o pr
awa
lub
praw
a in
nej o
soby
, •
dba
o w
zoro
we
wyp
ełni
anie
obo
wią
zków
ucz
nia,
• po
trafi
pok
azać
i op
owie
dzie
ć o
ciek
awyc
h m
iejsc
ach
znaj
dują
cych
się
w o
kolic
y je
go m
iejsc
owoś
ci,
• w
ie, j
ak w
ażne
jest
osz
częd
zani
e pi
enię
dzy
i wła
ści-
we
zarz
ądza
nie
naw
et n
ajdr
obni
ejsz
ymi k
wot
ami,
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
27
• na
byw
anie
wia
dom
ości
na
tem
at p
raw
czł
owie
ka,
w ty
m p
raw
dzi
ecka
,•
zapo
znan
ie z
pra
wam
i uc
znia
i j
ego
obow
iązk
ami
(w ty
m za
sada
mi b
ycia
dob
rym
kol
egą)
,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci r
espe
ktow
ania
pra
w d
ru-
gieg
o cz
łow
ieka
,•
ucze
stni
czen
ie w
wyd
arze
niac
h sz
koln
ych,
•
naby
wan
ie w
iado
moś
ci n
a te
mat
wła
sneg
o re
gio-
nu, j
ego
trad
ycji
i kul
tury
, war
tośc
i, •
zazn
ajom
ieni
e z
najb
liższ
ą ok
olic
ą, je
j waż
niej
szy-
mi o
biek
tam
i, tr
adyc
jam
i, •
wzm
acni
anie
mot
ywac
ji do
ucz
estn
icze
nia
w w
yda-
rzen
iach
org
aniz
owan
ych
prze
z spo
łecz
ność
loka
lną,
• ut
rwal
anie
wia
dom
ości
i um
ieję
tnoś
ci d
otyc
zący
ch
sym
boli
naro
dow
ych,
•
naby
wan
ie w
iado
moś
ci i
umie
jętn
ości
naz
ywan
ia
i roz
pozn
awan
ia g
odła
, flag
i i sy
mbo
li na
rodo
wyc
h,
a ta
kże
flagi
i hy
mnu
Uni
i Eur
opej
skie
j,•
pozn
awan
ie n
ajw
ażni
ejsz
ych
wyd
arze
ń hi
stor
yczn
ych,
•
rozw
ijani
e i k
szta
łtow
anie
wie
dzy
na te
mat
tego
, że
są l
udzi
e sz
czeg
ólni
e za
służ
eni
dla
mie
jsco
woś
ci,
w k
tóre
j ucz
eń m
iesz
ka, d
la P
olsk
i i ś
wia
ta,
• na
byw
anie
wia
dom
ości
na
tem
at t
ego,
jak
waż
na
jest
pra
ca w
życ
iu c
złow
ieka
i ja
ki z
awód
wyk
onuj
ą je
go n
ajbl
iżsi
ora
z zn
ajom
i,•
naby
wan
ie w
iedz
y na
tem
at s
pecy
fiki z
awod
ów,
• po
głęb
iani
e w
iedz
y i u
trw
alan
ie w
iado
moś
ci n
a te
-m
at ró
żneg
o ro
dzaj
u za
groż
eń z
e st
rony
ludz
i,•
rozw
ijani
e i u
trw
alan
ie u
mie
jętn
ości
pow
iada
mia
-ni
a do
rosł
ych
o w
ypad
ku, z
agro
żeni
u, n
iebe
zpie
-cz
eńst
wie
, •
utrw
alan
ie z
najo
moś
ci n
umer
ów t
elef
onów
: po
-go
tow
ia ra
tunk
oweg
o, s
traż
y po
żarn
ej, p
olic
ji or
az
num
eru
alar
mow
ego
112,
• na
byw
anie
wie
dzy
na t
emat
wła
ściw
ego
spos
obu
wzy
wan
ia n
a po
moc
słu
żb p
ogot
owia
, pol
icji,
str
a-ży
poż
arne
j,•
posz
erza
nie
repe
rtua
ru
zach
owań
zw
iąza
nych
z
bezp
iecz
nym
rea
gow
anie
m w
syt
uacj
ach
zagr
o-że
nia
zdro
wia
i ży
cia
wła
sneg
o or
az in
nych
osó
b;
• zn
a i s
tara
się
wyk
onyw
ać sw
oje
obow
iązk
i dom
owe,
po
mag
ać in
nym
w p
orzą
dkac
h lu
b w
inne
j pra
cy,
• w
ie, ż
e w
szys
cy lu
dzie
maj
ą ró
wne
pra
wa,
•
prze
strz
ega
kont
rakt
u kl
asow
ego
i reg
ulam
inu
szko
ły,
• w
ykon
uje
wsz
ystk
ie d
ział
ania
zw
iąza
ne z
obo
wią
z-ki
em u
czni
a,•
szan
uje
praw
a ró
wie
śnik
ów,
• za
wsz
e ak
tyw
nie
i w
mia
rę s
woi
ch m
ożliw
ości
uc
zest
nicz
y w
w
ydar
zeni
ach
i ur
oczy
stoś
ciac
h sz
koln
ych,
• op
owia
da o
sw
ojej
mał
ej o
jczy
źnie
, •
zna
sym
bole
nar
odow
e,•
bezp
iecz
nie
i sku
tecz
nie
pros
i o p
omoc
, •
wie
, jak
ich
zach
owań
w c
zasi
e pr
osze
nia
o po
moc
m
usi u
nika
ć, a
by n
ie st
wor
zyć
kole
jneg
o za
groż
enia
, •
odm
awia
prz
yjm
owan
ia d
o sp
ożyc
ia s
pecy
fików
i p
rodu
któw
nie
wia
dom
ego
poch
odze
nia,
• w
ie, c
o to
są:
uży
wka
, dop
alac
z i w
jaki
spo
sób
za-
graż
ają
zdro
wiu
i ży
ciu
czło
wie
ka,
• z
pom
ocą
inny
ch o
sób
potr
afi u
dzie
lić p
ierw
szej
po
moc
y,•
wym
ieni
a za
sady
obo
wią
zują
ce w
cza
sie
udzi
elan
ia
pier
wsz
ej p
omoc
y,
• po
trafi
wez
wać
pom
oc,
• na
pro
śbę
rów
ieśn
ików
pom
aga
im i
nie
odm
awia
po
moc
y, je
śli m
a ta
ką m
ożliw
ość,
•
wie
, ja
kie
impr
ezy
kultu
raln
e or
gani
zow
ane
są
w je
go m
iejs
cow
ości
w o
kreś
lony
m c
zasi
e,
• w
ymie
nia
obie
kty
z na
jbliż
szej
oko
licy
zwią
zane
z
hist
orią
, tra
dycj
ą m
iejs
cow
ości
, reg
ionu
, kra
ju,
• ro
zpoz
naje
i n
azyw
a, a
tak
że w
ymie
nia
sym
bole
na
rodo
we,
• w
ykon
uje
i naz
ywa
sym
bole
nar
odow
e i s
ymbo
le
Uni
i Eur
opej
skie
j,•
zna
trad
ycje
inn
ych
kraj
ów,
któr
e ni
e na
leżą
do
Uni
i, a
są w
blis
kim
sąs
iedz
twie
Pol
ski,
• op
owia
da o
war
tośc
i pr
acy
każd
ego
czło
wie
ka
i sza
cunk
u do
pra
cy,
• rz
etel
nie
wyk
onuj
e ob
owią
zki d
yżur
nego
, sza
nuje
pr
acę
inny
ch d
yżur
nych
,
• sz
anuj
e sw
oje
rzec
zy o
sobi
ste,
• po
trafi
pod
ać p
rzyk
łady
byc
ia p
rzed
sięb
iorc
zym
,•
akce
ptuj
e i s
zanu
je r
ówie
śnik
ów in
acze
j wyg
ląda
ją-
cych
, poc
hodz
ącyc
h z
inne
go k
raju
lub
będa
cych
in-
nej n
arod
owoś
ci,
• w
ycho
dzi
z w
łasn
ą in
icja
tyw
ą w
spól
nej
zaba
wy
i za
jęć
do r
ówie
śnik
ów c
hory
ch i
nie
pełn
ospr
aw-
nych
, •
odw
iedz
a ch
oreg
o ko
legę
w d
omu
i prz
ynos
i mu
zesz
yty
do o
dpis
ania
lekc
ji,
• ak
tyw
nie
ucze
stni
czy
w ró
żnyc
h im
prez
ach
orga
ni-
zow
anyc
h pr
zez
społ
eczn
ość
loka
lną,
•
potr
afi b
yć p
rzew
odni
kiem
po
najb
liższ
ej o
kolic
y,•
zna
sylw
etki
osó
b sz
czeg
ólni
e za
służ
onyc
h ni
e ty
l-ko
dla
mie
jsco
woś
ci, r
egio
nu, a
le ró
wni
eż d
la k
raju
, po
trafi
opo
wie
dzie
ć o
ich
życi
u w
kon
tekś
cie
war
-to
ści,
z ja
kich
moż
e cz
erpa
ć pr
zykł
ad w
spół
czes
ny
mło
dy c
złow
iek,
•
sam
odzi
elni
e śp
iew
a hy
mn
Pols
ki,
• po
trafi
nuc
ić i
śpi
ewać
pie
rwsz
ą zw
rotk
ę hy
mnu
U
nii E
urop
ejsk
iej,
• po
trafi
sam
odzi
elni
e ud
ziel
ać p
ierw
szej
pom
ocy,
• po
trafi
dos
trze
c za
lety
i w
ady
wyk
onyw
ania
om
a-w
iany
ch z
awod
ów,
• ro
zum
ie, ż
e ni
e ty
lko
zara
bian
ie p
ieni
ędzy
jest
zal
etą
dobr
ej p
racy
, •
wie
, że
nale
ży s
woj
ą pr
acę
lubi
ć, s
zano
wać
i w
tedy
os
iągn
ie si
ę na
jleps
ze e
fekt
y,
• po
trafi
prz
epro
wad
zić
krót
ki w
ywia
d z
osob
ą do
ro-
słą
na te
mat
jej z
awod
u,•
rozp
ozna
je
swoj
e za
inte
reso
wan
ia
i ul
ubio
ne
prze
dmio
ty w
szk
ole,
pro
jekt
uje,
kim
moż
e zo
stać
w
prz
yszł
ości
, •
wzy
wa
pom
oc, d
zwon
iąc
pod
okre
ślon
y nu
mer
, po-
daje
wsz
ystk
ie w
ażne
info
rmac
je, j
akie
mus
i otr
zy-
mać
dys
pozy
tor,
• zg
łasz
a na
uczy
ciel
owi i
wyc
how
awcy
, a ta
kże
rodz
i-co
m w
szel
kie
zagr
ażaj
ące
bezp
iecz
eńst
wu
i zdr
o-w
iu p
rzyp
adki
zag
roże
nia;
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
28
• ut
rzym
uje
porz
ądek
na
swoi
m m
iejs
cu,
• na
zyw
a za
wod
y na
jbliż
szyc
h cz
łonk
ów
rodz
iny
i zna
jom
ych,
pot
rafi
o ki
lku
z ni
ch o
pow
iedz
ieć,
• zd
aje
sobi
e sp
raw
ę z
koni
eczn
ości
pod
ejm
owan
ia
prac
y w
cel
u uc
zciw
ego
zara
bian
ia p
ieni
ędzy
,•
opow
iada
o c
hara
kter
ysty
czny
ch p
robl
emac
h dl
a za
wod
ów w
eter
ynar
za,
apte
karz
a, p
olic
jant
a, r
e-po
rter
a i k
olej
arza
, zna
zas
ady
i war
unki
, jak
ie n
ale-
ży s
pełn
ić, a
by w
ykon
ywać
jede
n z
tych
zaw
odów
, •
wie
, że
wsp
ółpr
aca
jest
waż
na d
la k
ażde
j pra
cy,
• na
zyw
a za
groż
enia
ze
stro
ny in
nych
osó
b,
• un
ika
znan
ych
zagr
ożeń
ze
stro
ny o
bcyc
h os
ób,
• zn
a nu
mer
y al
arm
owe,
• w
ie, w
jaki
spo
sób
wez
wać
pom
oc,
• po
trafi
un
ikać
ko
nflik
tów
, os
ób
prop
onuj
ącyc
h uż
ywki
lub
szko
dliw
e śr
odki
, •
wie
, w ja
ki sp
osób
odm
awia
ć w tr
udny
ch sy
tuac
jach
;
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci
prze
licza
nia
od
dane
j lic
zby
po 1
i dz
iesi
ątka
mi o
d da
nej l
iczb
y w
zak
re-
sie1
00,
setk
ami
od d
anej
lic
zby
w z
akre
sie
1000
or
az ty
siąc
ami d
o m
ilion
a,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
por
ządk
owan
ia li
czb
w z
a-kr
esie
1000
i 1
000
000,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci p
orów
nyw
ania
licz
b sł
ow-
nie
i z u
życi
em z
nakó
w: <
, >, =
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
zap
isyw
ania
i od
czyt
ywa-
nia
liczb
w z
akre
sie
1000
ora
z w
ybra
nych
licz
b do
m
ilion
a,•
kszt
ałce
nie
tech
niki
do
daw
ania
i
odej
mow
ania
w
zak
resi
e 10
00,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci d
odaw
ania
do
poda
nej l
icz-
by w
pam
ięci
i ode
jmow
ania
od
poda
nej l
iczb
y w
pa-
mię
ci: l
iczb
ę je
dnoc
yfro
wą,
licz
bę 1
0, li
czbę
100
ora
z w
ielo
krot
nośc
i 10
i 100
w p
rost
ych
przy
kład
ach,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci d
odaw
ania
licz
b dw
ucy-
frow
ych
i obl
icza
nia
sum
i ró
żnic
w p
rost
ych
przy
-kł
adac
h ty
pu: 2
50 +
50,
180
– 3
0,•
zdob
ywan
ie i
dos
kona
leni
e um
ieję
tnoś
ci s
praw
-dz
ania
pop
raw
nośc
i wyk
onan
ia d
odaw
ania
za
po-
moc
ą od
ejm
owan
ia,
• po
praw
nie
prze
licza
w p
rzód
i w
tył
w z
akre
sie
1000
,•
popr
awni
e lic
zy p
o 1
od p
odan
ej li
czby
w z
akre
sie
100,
•
popr
awni
e lic
zy d
zies
iątk
ami
od p
odan
ej l
iczb
y w
zak
resi
e 10
0,•
popr
awni
e lic
zy s
etka
mi
co 1
00 o
d da
nej
liczb
y w
zak
resi
e 10
00,
• po
praw
nie
prze
licza
tysi
ącam
i do
mili
ona,
• za
pisu
je c
yfra
mi i
odc
zytu
je li
czby
w z
akre
sie
1000
i w
ybra
ne li
czby
do
mili
ona,
• do
daje
i od
ejm
uje
liczb
y z
prze
kroc
zeni
em p
rogu
w
zak
resi
e 10
0,•
oblic
za s
umy
i róż
nice
typu
: 250
+ 5
0, 1
80 –
30,
• za
pisu
je z
naki
w s
yste
mie
rzym
skim
od
I–XI
I,•
wym
ieni
a po
znan
e lic
zby
w z
akre
sie1
000
i wyb
ra-
ne w
zak
resi
e m
ilion
a,•
różn
icuj
e lic
zby
na p
arzy
ste
i nie
parz
yste
w p
ozna
-ny
m z
akre
sie
liczb
owym
,•
posł
uguj
e si
ę lic
zbą
we
wsz
ystk
ich
jej a
spek
tach
,•
wsk
azuj
e m
iejs
ce li
czby
w c
iągu
licz
bow
ym,
• po
rów
nuje
dow
olne
dw
ie li
czby
w z
akre
sie
1000
, st
osuj
ąc z
naki
= ,
< i >
,
• bi
egle
prz
elic
za o
biek
ty p
owyż
ej 1
000,
• za
pisu
je
liczb
y cy
fram
i pr
zekr
acza
jący
mi
zakr
es
liczb
owy
do 1
000,
• w
skaz
uje
liczb
ę zg
odni
e z
poda
nym
war
unki
em
w z
akre
sie
prze
krac
zają
cym
100
0,•
wym
ieni
a po
znan
e lic
zby
do m
ilion
a,•
poró
wnu
je d
owol
ne d
wie
licz
by w
zak
resi
e 10
00,
stos
ując
zna
ki: =
, < i
>,•
bieg
le d
odaj
e i o
dejm
uje
liczb
y z
prze
kroc
zeni
em
prog
u w
zak
resi
e 10
0,•
doda
je i
odej
muj
e w
pam
ięci
poz
a 10
0 w
pam
ięci
lic
zby
sum
y i r
óżni
ce ty
pu: 2
50 +
50,
180
– 3
0,•
mno
ży li
czby
dw
ucyf
row
e pr
zez
jedn
ocyf
row
e,••
rozw
iązu
je z
łożo
ne z
adan
ia te
ksto
we
wym
agaj
ące
dwóc
h lu
b tr
zech
dzi
ałań
,•
popr
awni
e an
aliz
uje
złoż
one
zada
nia
teks
tow
e,
wsk
azuj
e da
ne, s
zuka
ne,
• ro
zwią
zuje
zło
żone
zad
ania
teks
tow
e, w
tym
na
po-
rów
nyw
anie
ilor
azow
e,•
stos
uje
kole
jnoś
ć w
ykon
ywan
ia d
ział
ań,
• w
ymie
nia
i sto
suje
wła
snoś
ci d
ział
ań a
rytm
etyc
znyc
h,•
zast
ępuj
e m
onet
y i b
ankn
oty
o m
niej
szej
war
tośc
i mo-
neta
mi i
bank
nota
mi o
wię
ksze
j war
tośc
i i od
wro
tnie
,
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
29
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci
mno
żeni
a i
dzie
leni
a w
zak
resi
e 10
0,•
wdr
ażan
ie d
o m
noże
nia
i dzi
elen
ia w
pam
ięci
prz
ez
10 li
czb
mni
ejsz
ych
od 2
0,•
wdr
ażan
ie d
o m
noże
nia
liczb
dw
ucyf
row
ych
prze
z 2,
• zd
obyw
anie
i d
osko
nale
nie
umie
jętn
ości
spr
aw-
dzan
ia p
opra
wno
ści w
ykon
ania
mno
żeni
a za
po-
moc
ą dz
iele
nia,
•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
rozw
iązy
wan
ia ró
wna
ń je
d-no
dzia
łani
owyc
h z n
iew
iado
mą
w p
osta
ci o
kien
ka,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci
rozw
iązy
wan
ia
zada
ń z
treś
cią,
• w
draż
anie
do
stos
owan
ia w
łasn
ych
stra
tegi
i pod
-cz
as o
blic
zeń,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci r
ozw
iązy
wan
ia z
adań
na
poró
wny
wan
ie ró
żnic
owe,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci a
naliz
owan
ia tr
eści
zad
ań,
• w
skaz
ywan
ie d
anyc
h i s
zuka
nych
w z
adan
iu,
• w
skaz
ywan
ie z
adań
cel
owo
źle
sfor
muł
owan
ych,
• w
draż
anie
do
prze
kszt
ałca
nia
treś
ci z
adań
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
mat
emat
yzow
ania
prz
ed-
staw
iony
ch s
ytua
cji,
••do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
kod
owan
ia••
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
pro
gram
owan
ia•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
tw
orze
nia
łam
igłó
wek
m
atem
atyc
znyc
h,•
wdr
ażan
ie d
o w
ykor
zyst
ywan
ia w
pro
cesi
e uc
zeni
a si
ę w
łasn
ej a
ktyw
nośc
i ar
tyst
yczn
ej,
tech
nicz
nej,
kons
truk
cyjn
ej,
• w
draż
anie
i do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ego
posł
ugiw
a-ni
a si
ę pi
enię
dzm
i,•
wdr
ażan
ie d
o st
osow
ania
poj
ęć: c
ena,
iloś
ć, w
arto
ść,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci p
lano
wan
ia i
doko
nyw
a-ni
a za
kupó
w,
• za
pozn
anie
z p
ojęc
iem
dłu
gu i
koni
eczn
ości
jego
sp
łace
nia,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci w
ykon
ywan
ia o
blic
zeń
pie-
nięż
nych
, zam
ieni
ania
złot
ych
na g
rosz
e i o
dwro
tnie
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
wła
ściw
ego
odm
ierz
ania
i
odcz
ytyw
ania
dłu
gośc
i, sz
erok
ości
i w
ysok
ości
pr
zedm
iotó
w o
raz
odle
głoś
ci,
• w
ymie
nia
liczb
y m
niej
sze
i wię
ksze
od
poda
nej,
• ro
zkła
da li
czbę
na
2 i w
ięce
j skł
adni
ków
,•
wyr
óżni
a ty
siąc
e, s
etki
, dzi
esią
tki i
jedn
ości
,•
doda
je i
odej
muj
e w
zak
resi
e 10
0,•
mno
ży i
dzie
li w
pam
ięci
w z
akre
sie
100,
• m
noży
i dz
ieli
prze
z 10
licz
by m
niej
sze
od 2
0,•
mno
ży li
czby
dw
ucyf
row
e pr
zez
2,•
spra
wdz
a po
praw
ność
wyk
onan
ego
dzia
łani
a za
po
moc
ą dz
iała
nia
prze
ciw
nego
, •
wie
, jak
a je
st r
ola
liczb
0 i
1 w
poz
nany
ch d
ział
a-ni
ach
aryt
met
yczn
ych,
• po
praw
nie
zapi
suje
dzi
ałan
ia m
atem
atyc
zne
za p
o-m
ocą
cyfr
i zn
aków
mat
emat
yczn
ych
+, –
, x,
• w
pra
ktyc
e st
osuj
e w
łasn
ości
dzi
ałań
ary
tmet
yczn
ych,
• st
osuj
e ko
lejn
ość
wyk
onyw
ania
dzi
ałań
– d
ział
ania
w
naw
iasa
ch,
• ro
zwią
zuje
pro
ste
i zło
żone
zad
ania
teks
tow
e,
• ro
zwią
zuje
rów
nani
a z
niew
iado
mą
– ok
ienk
iem
,•
anal
izuj
e tr
eść
pros
tych
sta
ndar
dow
ych
i nie
stan
-da
rdow
ych
zada
ń te
ksto
wyc
h,•
ukła
da p
ytan
ia d
o za
dań
teks
tow
ych,
• uk
łada
zad
ania
do
poda
nego
dzi
ałan
ia i
ilust
racj
i,•
dobi
era
dzia
łani
a od
pow
iedn
ie d
o w
arun
ku za
dani
a,•
prze
kszt
ałca
zad
ania
teks
tow
e,•
zapi
suje
rozw
iąza
nie
zada
nia
z tr
eści
ą, s
tosu
jąc
za-
pis
cyfr
owy
i zna
ki d
ział
ań,
••do
skon
alen
ie z
apis
ywan
ia k
odów
,••
dosk
onal
enie
i r
ozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci u
kła-
dani
a i
kolo
row
ania
obr
azkó
w z
godn
ie z
pod
a-ny
m k
odem
,•
zna
bank
noty
i m
onet
y bę
dące
w o
bieg
u,
• za
mie
nia
gros
ze n
a zł
ote
i odw
rotn
ie,
• zn
a w
arto
ść n
abyw
czą
pien
iędz
y,•
potr
afi d
okon
ać s
prze
daży
zak
upu
tow
aru,
• zn
a po
jęci
e dł
ugu
i wie
, że
nale
ży g
o sp
łaci
ć,•
wyk
onuj
e ob
licze
nia
pien
iężn
e do
tycz
ące
ilośc
i, ce
ny i
war
tośc
i,•
mie
rzy
dług
ość,
sze
roko
ść i
wys
okoś
ć pr
zedm
io-
tów
za
pom
ocą
linijk
i, •
zapi
suje
wyn
ik p
omia
ru w
pos
taci
wyr
ażeń
dw
u-m
iano
wan
ych,
• sp
raw
nie
zam
ieni
a m
onet
y na
ban
knot
y i o
dwro
tnie
,•
spra
wni
e za
mie
nia
złot
e na
gro
sze
i odw
rotn
ie,
• um
ieję
tnie
pla
nuje
zak
upy,
• do
konu
je z
amia
ny je
dnos
tek
dług
ości
,•
odcz
ytuj
e dł
ugoś
ci w
met
rach
, cen
tym
etra
ch i
mili
-m
etra
ch,
• uż
ywa
wyr
ażeń
dw
umia
now
anyc
h,•
wyk
onuj
e zł
ożon
e ob
licze
nia
doty
cząc
e up
ływ
u cz
asu,
zw
iąza
ne z
dni
ami t
ygod
nia,
mie
siąc
ami,
• w
ykon
uje
złoż
one
oblic
zeni
a ze
garo
we,
• od
czyt
uje
wsk
azan
ia n
a te
rmom
etrz
e z
uwzg
lęd-
nien
iem
tem
pera
tury
uje
mne
j,••
wdr
ażan
ie d
o pi
sani
a pr
osty
ch p
rogr
amów
••ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci p
lano
wan
ia i
kodo
wa-
nia
ruch
ów, z
abaw
ek i
inny
ch o
sób,
• do
konu
je o
blic
zeń
zwią
zany
ch z
różn
icą
tem
pera
tur,
• zn
a i s
tosu
je z
asad
y po
dcza
s gr
y w
war
caby
, sza
chy
i w in
ne g
ry p
lans
zow
e,•
myś
li lo
gicz
nie
i str
ateg
iczn
ie,
• w
ykor
zyst
uje
naby
te u
mie
jętn
ości
do
rozw
iazy
wa-
nia
prob
lem
ów, d
ział
ań tw
órcz
ych
i tw
orze
nia
wła
-sn
ych
stra
tegi
i ucz
enia
się
;
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
30
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci p
osłu
giw
ania
się
jedn
ost-
kam
i dłu
gośc
i: m
ilim
etr,
cent
ymet
r, m
etr,
kilo
met
r,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
zap
isyw
ania
wyn
ików
po-
mia
ru,
• w
draż
anie
do
posł
ugiw
ania
się
poj
ęcie
m k
ilom
etr
w s
ytua
cjac
h ży
ciow
ych,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci w
łaśc
iweg
o w
ażen
ia p
rzed
-m
iotó
w i
odcz
ytyw
ania
ora
z za
pisy
wan
ia w
ynik
ów
pom
iaru
,•
kszt
ałce
nie
znaj
omoś
ci p
ojęć
: to
na, k
ilogr
am, p
ół
kilo
gram
a, d
ekag
ram
, gra
m,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci w
ykon
ywan
ia p
rost
ych
oblic
zeń
wag
owyc
h,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
odm
ierz
ania
pły
nów
za
pom
ocą
różn
ych
mia
rek,
• ut
rwal
enie
poj
ęć: l
itr, p
ół li
tra,
ćw
ierć
litr
a,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
odc
zyty
wan
ia w
skaz
ań
term
omet
ru,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci w
ykon
ywan
ia o
blic
zeń
szac
unko
wyc
h w
różn
ych
sytu
acja
ch ż
ycio
wyc
h,
• za
pozn
anie
ze
znak
ami r
zym
skim
i od
I do
XII,
• w
draż
anie
i u
trw
alan
ie u
mie
jętn
ości
zap
isyw
ania
i o
dczy
tyw
ania
licz
b w
sys
tem
ie rz
ymsk
im,
• w
draż
anie
i do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
wła
ściw
e-go
kor
zyst
ania
z k
alen
darz
a,•
wdr
ażan
ie i
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci p
opra
wne
-go
zap
isyw
ania
dat
,•
wdr
ażan
ie i
dos
kona
leni
e um
ieję
tnoś
ci w
ykor
zy-
styw
ania
kol
ejno
ści
wys
tępo
wan
ia d
ni t
ygod
nia
i mie
sięc
y,•
wyk
onyw
anie
pro
styc
h ob
licze
ń ka
lend
arzo
wyc
h,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci o
rient
owan
ia si
ę w
cza
sie,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci o
dczy
tyw
ania
god
zin
na
zega
rze
w s
yste
mac
h 12
- i 2
4-go
dzin
nym
,•
wdr
ażan
ie d
o po
sług
iwan
ia s
ię p
ojęc
iam
i: do
ba,
godz
ina,
pół
god
ziny
, kw
adra
ns, m
inut
a, se
kund
a,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci w
ykon
ywan
ia p
rost
ych
oblic
zeń
czas
owyc
h,•
posł
ugiw
anie
się
sto
pere
m,
aplik
acja
mi
tele
fonu
, ta
blet
u, k
ompu
tera
,
• po
rów
nuje
dłu
gośc
i mie
rzon
ych
obie
któw
,•
zapi
suje
wyn
ik p
omia
ru z
a po
moc
ą cm
i m
m,
• zn
a je
dnos
tki
dług
ości
: m
ilim
etr,
cent
ymet
r, m
etr,
kilo
met
r ora
z ic
h za
pisy
skr
ótow
e,•
stos
uje
poję
cie
kilo
met
r w s
ytua
cjac
h ży
ciow
ych,
• w
ykon
uje
pros
te o
blic
zeni
a do
tycz
ące
tych
mia
r,•
za p
omoc
ą lin
ijki r
ysuj
e kw
adra
ty, p
rost
okąt
y i t
rój-
kąty
o b
okac
h da
nej d
ługo
ści,
• ro
zpoz
naje
i n
azyw
a po
dsta
wow
e fig
ury
geom
e-tr
yczn
e: k
oło,
kw
adra
t, pr
osto
kąt,
trój
kąt,
• w
yodr
ębni
a fig
ury
spoś
ród
inny
ch fi
gur,
• ob
licza
sum
ę dł
ugoś
ci b
oków
kw
adra
tu, p
rost
oką-
ta i
trój
kąta
,•
posł
uguj
e si
ę w
agą
szal
kow
ą,•
waż
y pr
zedm
ioty
i za
pisu
je w
ynik
i waż
enia
,•
zna
jedn
ostk
i m
asy:
to
na,
kilo
gram
, de
kagr
am,
gram
i ic
h za
pisy
skr
ótow
e,•
używ
a po
jęci
a pó
ł kilo
gram
a,
• w
ykon
uje
łatw
e ob
licze
nia
wag
owe,
• zn
a po
jęci
a: li
tr, p
ół li
tra,
ćw
ierć
litr
a,
• od
mie
rza
płyn
y za
pom
ocą
różn
ych
mia
rek,
• od
czyt
uje
wsk
azan
ia te
rmom
etru
,•
odcz
ytuj
e i z
apis
uje
tem
pera
turę
,•
tem
pera
turę
uje
mną
odc
zytu
je j
ako
tem
pera
turę
m
rozu
,•
wym
ieni
a i z
na k
olej
ność
wys
tępo
wan
ia d
ni t
ygo-
dnia
, naz
wy
mie
sięc
y i p
ór ro
ku,
• po
rząd
kuje
dat
y, m
iesi
ące,
• w
ie, d
o cz
ego
służ
y ka
lend
arz,
• od
czyt
uje
daty
i za
pisu
je d
aty
w sy
stem
ie a
rabs
kim
i r
zym
skim
,•
odcz
ytuj
e po
dsta
wow
e da
ne z
róż
nych
kal
enda
-rz
y –
dzie
ń, m
iesi
ąc, d
zień
tygo
dnia
, lic
zba
tygo
dni
i lic
zba
dni w
dan
ym m
iesi
ącu,
•
posł
uguj
e si
ę po
jęci
ami:
pora
roku
, wie
k, ro
k, p
ółro
-cz
e, k
war
tał,
mie
siąc
, dzi
eń,
• od
czyt
uje
godz
iny
na r
óżny
ch z
egar
ach,
odc
zytu
je
wsk
azan
ia ze
garó
w w
syst
emac
h 12
- i 2
4-go
dzin
nym
,•
posł
uguj
e si
ę po
jęci
ami:
godz
ina,
pół
god
ziny
, kw
a-dr
ans,
min
uta,
seku
nda,
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
31
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci r
ozró
żnia
nia
i naz
ywan
ia
pods
taw
owyc
h fig
ur g
eom
etry
czny
ch u
łożo
nych
w
różn
y sp
osób
,•
wyo
dręb
nian
ie fi
gur s
pośr
ód in
nych
figu
r,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
ryso
wan
ia o
dcin
ków
o p
o-da
nej
dług
ości
i fi
gur
geom
etry
czny
ch o
pod
anej
dł
ugoś
ci ic
h bo
ków
,•
wdr
ażan
ie d
o m
ierz
enia
dłu
gośc
i odc
inkó
w i
bo-
ków
figu
r ge
omet
rycz
nych
, po
daw
anie
wyn
ików
po
mia
ru z
a po
moc
ą je
dnos
tek:
cm
, mm
, m,
• w
yraż
anie
zw
iązk
ów p
omię
dzy
jedn
ostk
ami d
ługo
ści,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci p
osłu
giw
ania
się
wyr
aże-
niam
i dw
umia
now
anym
i,•
wdr
ażan
ie d
o ob
licza
nia
obw
odów
trój
kątó
w, k
wa-
drat
ów i
pros
toką
tów
w c
enty
met
rach
,•
kszt
ałce
nie
i dos
kona
leni
e um
ieję
tnoś
ci ry
sow
ania
fig
ur w
pom
niej
szen
iu i
w p
owię
ksze
niu,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci ry
sow
ania
dru
giej
poł
owy
figur
y sy
met
rycz
nej,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
kon
tynu
owan
ia w
zoró
w,
• w
draż
anie
do
gry
w w
arca
by, s
zach
y i w
inne
gry
pl
ansz
owe,
• ro
zwija
nie
myś
leni
a lo
gicz
nego
, st
rate
gicz
nego
i r
ozum
ieni
a za
sad,
• w
draż
anie
do
wyk
orzy
styw
ania
nab
ytyc
h um
ieję
t-no
ści d
o ro
zwią
zyw
ania
pro
blem
ów, d
ział
ań tw
ór-
czyc
h i t
wor
zeni
e w
łasn
ych
stra
tegi
i ucz
enia
się
;
• w
ykon
uje
pros
te o
blic
zeni
a ze
garo
we
z uw
zglę
d-ni
enie
m g
odzi
n i m
inut
ora
z se
kund
,•
posł
uguj
e si
ę st
oper
em, a
plik
acja
mi
tele
fonu
, ta-
blet
u, k
ompu
tera
,•
zna
pods
taw
owe
zasa
dy g
ry w
war
caby
lub
szac
hy
i w
inne
gry
pla
nszo
we,
• w
ykor
zyst
uje
naby
te u
mie
jętn
ości
do
rozw
iązy
wa-
nia
prob
lem
ów;
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
obs
erw
acji
przy
rody
,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci p
row
adze
nia
dośw
iad-
czeń
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
ana
lizy
prze
prow
adzo
-ny
ch d
ośw
iadc
zeń
i wyc
iąga
nia
wni
oskó
w,
• bu
dzen
ie p
osta
wy
bada
wcz
ej,
• w
draż
anie
do
posz
anow
ania
świa
ta ro
ślin
i zw
ierz
ąt,
• po
szer
zeni
e w
iado
moś
ci o
rośli
nach
i zw
ierz
ętac
h ży
ją-
cych
w le
sie, w
par
ku, n
a łą
ce i w
zbio
rnik
ach
wod
nych
,•
wdr
ażan
ie d
o na
zyw
ania
cha
rakt
erys
tycz
nych
ele
-m
entó
w k
rajo
braz
u: g
órsk
iego
, nad
mor
skie
go, n
i-zi
nneg
o i w
yżyn
nego
,•
wdr
ażan
ie d
o po
znaw
ania
zw
ierz
ąt i
roś
lin t
ypo-
wyc
h dl
a po
znan
ych
kraj
obra
zów
,
• pr
owad
zi o
bser
wac
je p
rzyr
odni
cze,
• w
ykon
uje
pros
te d
ośw
iadc
zeni
a,•
doko
nuje
ana
lizy
dośw
iadc
zeń
i obs
erw
acji,
wią
że
przy
czyn
ę ze
sku
tkie
m,
• ro
zpoz
naje
i na
zyw
a zw
ierz
ęta
i roś
liny
wys
tępu
-ją
ce w
różn
ych
środ
owis
kach
: w p
arku
, w le
sie,
na
polu
, w s
adzi
e, w
ogr
odzi
e i w
zbi
orni
kach
wod
-ny
ch,
• ro
zpoz
naje
i n
azyw
a dr
zew
a i
krze
wy
rosn
ące
w n
ajbl
iższ
ej o
kolic
y, w
par
ku, w
lesi
e, n
a łą
ce, n
a po
lu,
• ro
zpoz
naje
i na
zyw
a po
dsta
wow
e zb
oża,
• ro
zróż
nia
lasy
liśc
iast
e, ig
last
e i m
iesz
ane,
• w
ymie
nia
war
stw
y la
su,
• po
siad
a bo
gate
info
rmac
je n
a te
mat
zw
ierz
ąt w
y-st
ępuj
ącyc
h w
om
awia
nych
śro
dow
iska
ch,
• po
daje
prz
ykła
dy r
oślin
i zw
ierz
ąt ż
yjąc
ych
w p
o-sz
czeg
ólny
ch w
arst
wac
h la
su,
• in
tere
suje
się
św
iate
m ro
ślin
i zw
ierz
ąt,
• po
siad
a zd
olno
ść o
rient
acji
w te
reni
e,
• zn
a ki
erun
ki g
eogr
aficz
ne,
• po
trafi
wsk
azać
kie
rune
k ge
ogra
ficzn
y w
odn
iesi
e-ni
u do
sło
ńca,
• od
czyt
uje
pods
taw
owe
info
rmac
je z
map
y Po
lski
,•
wie
, na
czym
pol
ega
prac
a zo
olog
a, b
otan
ika,
orn
i-to
loga
i pr
zyro
dnik
a,•
czyt
a lit
erat
urę
przy
rodn
iczą
,•
oglą
da fi
lmy
przy
rodn
icze
,
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
32
• w
draż
anie
do
op
isyw
ania
ch
arak
tery
styc
znyc
h fo
rm te
renu
,•
okre
ślan
ie p
ołoż
enia
i w
arun
ków
nat
ural
nych
naj
-bl
iższ
ej o
kolic
y,•
odcz
ytyw
anie
info
rmac
ji na
map
ie fi
zycz
nej P
olsk
i,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
odc
zyty
wan
ia p
lanó
w,
• w
draż
anie
do
wsk
azyw
ania
głó
wny
ch k
ieru
nków
na
map
ie i
w te
reni
e,•
prze
dsta
wia
nie
poło
żeni
a Zi
emi
w U
kład
zie
Sło-
necz
nym
,•
wyz
nacz
anie
tras
y za
pom
ocą
aplik
acji
z kom
pute
ra,
• ut
rwal
enie
pod
staw
owyc
h zj
awis
k pr
zyro
dy,
• w
yjaś
nian
ie
zale
żnoś
ci
wys
tępo
wan
ia
zmia
n w
prz
yrod
zie
od p
ór ro
ku,
• pr
zybl
iżen
ie k
orzy
ści
płyn
ącyc
h dl
a cz
łow
ieka
ze
świa
ta p
rzyr
ody,
• w
skaz
anie
na
zagr
ożen
ia d
la ś
rodo
wis
ka p
rzyr
od-
nicz
ego
ze s
tron
y cz
łow
ieka
,•
wdr
ażan
ie
do
pode
jmow
ania
dz
iała
ń na
rz
ecz
ochr
ony
przy
rody
,•
zapo
znan
ie z
wpł
ywem
św
iatła
sło
necz
nego
na
cy-
klic
znoś
ć ży
cia
na Z
iem
i,•
zapo
znan
ie z
rol
ą po
wie
trza
i w
ody
dla
życi
a na
Zi
emi,
• za
pozn
anie
z ro
dzaj
ami z
bior
nikó
w w
odny
ch,
• za
pozn
anie
ze
znac
zeni
em m
iner
ałów
i in
nych
bo-
gact
w n
atur
alny
ch d
la c
złow
ieka
,•
przy
bliż
enie
naz
w c
zęśc
i cia
ła z
wie
rząt
i lu
dzi,
• za
pozn
anie
z z
asad
ami
racj
onal
nego
odż
ywia
nia
się,
•
uśw
iado
mie
nie
roli
odpo
wie
dnie
j die
ty d
la u
trzy
-m
ania
zdr
owia
,•
uwra
żliw
ieni
e na
nie
bezp
iecz
eńst
wo
groż
ące
ze
stro
ny ro
ślin
i zw
ierz
ąt,
• uw
rażl
iwie
nie
na n
iebe
zpie
czeń
stw
o gr
ożąc
e ze
st
rony
zja
wis
k at
mos
fery
czny
ch,
• ut
rwal
enie
wła
ściw
ych
zach
owań
pod
czas
zag
ro-
żeń
przy
rodn
iczy
ch,
• za
pozn
anie
z z
asad
ami b
ezpi
ecze
ństw
w s
zkol
e,
• zn
a i w
ymie
nia
war
unki
nie
zbęd
ne ro
ślin
ie d
o ży
cia,
• w
ymie
nia
częś
ci n
adzi
emne
i po
dzie
mne
rośl
in,
• w
ymie
nia
nazw
y ow
oców
i w
arzy
w, z
na s
poso
by
ich
prze
twar
zani
a,•
wid
zi w
pływ
war
unkó
w n
a ro
zwój
rośl
in,
• w
ie, n
a cz
ym p
oleg
ają
prac
e na
pol
u,•
rozr
óżni
a ss
aki,
ptak
i i o
wad
y,•
zna
spos
oby
rozm
naża
nia
ssak
ów, p
takó
w i o
wad
ów,
• op
owia
da o
tryb
ie ż
ycia
poz
nany
ch z
wie
rząt
,•
wym
ieni
a na
zwy
zwie
rząt
hod
owan
ych
w P
olsc
e,•
potr
afi o
piek
ować
się
zw
ierz
ętam
i,•
wie
, na
czym
pol
ega
prac
a w
eter
ynar
za i
hodo
wcy
,•
nazy
wa
i wsk
azuj
e cz
ęści
cia
ła z
wie
rząt
i lu
dzi,
• w
ymie
nia
pods
taw
owe
rodz
aje
kraj
obra
zów
: nad
-m
orsk
iego
, niz
inne
go, g
órsk
iego
,•
opis
uje
char
akte
ryst
yczn
e fo
rmy
tere
nu n
ajbl
iższ
ej
okol
icy,
• ok
reśl
a po
łoże
nie
najb
liższ
ej o
kolic
y,
• w
ymie
nia
zaby
tki
kultu
ry i
prz
yrod
y, c
hara
kter
y-st
yczn
e m
iejs
ca w
sw
ojej
oko
licy,
• w
ymie
nia
war
unki
nat
ural
ne n
ajbl
iższ
ej o
kolic
y,•
odcz
ytuj
e in
form
acje
z m
apy
fizyc
znej
Pol
ski,
• cz
yta
pros
te p
lany
,•
wsk
azuj
e ki
erun
ki n
a m
apie
, •
wyz
nacz
a pr
ostą
tras
ę za
pom
ocą
aplik
acji
w k
om-
pute
rze,
•
wyz
nacz
a gł
ówne
kie
runk
i w te
reni
e na
pod
staw
ie
cien
ia,
• po
daje
, z ja
kieg
o ki
erun
ku w
ieje
wia
tr,
• w
ymie
nia
rośl
iny
i zw
ierz
ęta
typo
we
dla
wyb
ra-
nych
regi
onów
Pol
ski z
uw
zglę
dnie
niem
wła
sneg
o re
gion
u,•
rozp
ozna
je i
nazy
wa
niek
tóre
zw
ierz
ęta
egzo
tycz
ne,
• od
czyt
uje
lege
ndę,
• w
skaz
uje
na m
apie
fizy
czne
j Po
lski
pod
staw
owe
rodz
aje
kraj
obra
zów
, a t
akże
mor
ze, r
zeki
, jez
iora
i g
óry,
• od
czyt
uje
z m
apy
nazw
y kr
ain
geog
rafic
znyc
h,•
wsk
azuj
e na
map
ie g
rani
ce P
olsk
i,•
odcz
ytuj
e na
map
ie n
azw
y są
siad
ów P
olsk
i i
po-
znan
e pa
ństw
a U
nii E
urop
ejsk
iej,
• w
cie
kaw
y sp
osób
opo
wia
da n
a te
mat
prz
ygot
o-w
ań z
wie
rząt
do
zim
y,•
opow
iada
o r
óżny
ch z
wyc
zaja
ch p
takó
w, d
otyc
zą-
cych
bud
owy
gnia
zd,
• ob
jaśn
ia, d
lacz
ego
niek
tóre
pta
ki o
dlat
ują
na z
imę,
• po
siad
a w
iele
info
rmac
ji na
tem
at z
mia
n za
chod
zą-
cych
w p
rzyr
odzi
e w
różn
ych
pora
ch ro
ku,
• ro
zum
ie i
wyj
aśni
a po
jęci
e hi
bern
acji,
• w
ymie
nia
szko
dnik
i i z
wie
rzęt
a po
żyte
czne
,•
opow
iada
, jak
pow
staj
e ow
oc, j
ak p
owst
aje
mió
d,•
wie
, jak
zac
how
ać s
ię w
syt
uacj
i zag
roże
nia
ze s
tro-
ny z
wie
rząt
– d
emon
stru
je o
dpow
iedn
ią p
ozyc
ję,
• po
daje
prz
ykła
dy z
ależ
nośc
i pok
arm
owyc
h w
ystę
-pu
jący
ch w
om
awia
nych
eko
syst
emac
h,•
zna
i obj
aśni
a po
jęci
e ek
olog
ia,
• ro
zum
ie
znac
zeni
e ek
olog
ii w
e w
spół
czes
nym
św
ięci
e,•
wie
, na
czym
pol
ega
recy
klin
g,•
odró
żnia
opa
kow
ania
eko
logi
czne
od
sztu
czny
ch,
• ob
jaśn
ia s
tany
sku
pien
ia w
ody,
• op
owia
da, n
a cz
ym p
oleg
a kr
ążen
ie w
ody
w p
rzy-
rodz
ie,
• w
ymie
nia
prod
ukty
zdr
owe
dla
czło
wie
ka,
• ro
zum
ie ro
lę w
arzy
w i
owoc
ów w
odż
ywia
niu
się,
• w
ypow
iada
się
na
tem
at z
drow
ego
tryb
u ży
cia,
• ob
jaśn
ia ro
lę i s
posó
b dz
iała
nia
oczy
szcz
alni
ście
ków
,•
potr
afi p
rzew
idyw
ać p
ogod
ę na
pod
staw
ie k
ilku
znak
ów p
rzyr
ody
– ni
sko
lata
jące
jask
ółki
, rod
zaje
ch
mur
, zac
how
anie
psa
i ko
ta,
• w
ymie
nia
różn
ice
mię
dzy
reze
rwat
em a
par
kiem
na
rodo
wym
,•
orie
ntuj
e si
ę w
tere
nie,
• w
ykor
zyst
uje
aplik
acje
kom
pute
row
e do
wyz
na-
czan
ia ró
żnyc
h tr
as,
• po
siad
a bo
gatą
wie
dzę
na t
emat
Ukł
adu
Słon
ecz-
nego
;
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
33
• w
draż
anie
do
prze
strz
egan
ia z
asad
ruc
hu d
rogo
-w
ego,
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tneg
o za
chow
ania
się
w śr
od-
kach
pub
liczn
ego
tran
spor
tu z
bior
oweg
o,•
uśw
iada
mia
nie
obec
nośc
i ni
epra
wdz
iwyc
h in
for-
mac
ji w
prz
estr
zeni
wirt
ualn
ej i
publ
iczn
ej,
• w
draż
anie
do
stos
owan
ia z
asad
bez
piec
zeńs
twa
podc
zas
korz
ysta
nia
z ur
ządz
eń c
yfro
wyc
h,•
uśw
iado
mie
nie
pozy
tyw
ów i
zag
roże
ń pł
ynąc
ych
z w
ykor
zyst
ywan
ia
now
ocze
snyc
h te
chno
logi
i w
życ
iu c
odzi
enny
m;
• w
ymie
nia
spos
oby
przy
stos
owan
ia s
ię z
wie
rząt
do
posz
czeg
ólny
ch p
ór ro
ku,
• ob
serw
uje
zmia
ny z
acho
dząc
e w
prz
yrod
zie,
• ch
arak
tery
zuje
por
y ro
ku,
• zn
a za
groż
enia
ze
stro
ny ro
ślin
i zw
ierz
ąt,
• w
ie, j
aki p
ożyt
ek p
rzyn
oszą
zw
ierz
ęta
– zw
alcz
anie
sz
kodn
ików
, spu
lchn
iani
e zi
emi,
zapy
lani
e kw
iató
w,
• zn
a w
pływ
św
iatła
sło
necz
nego
na
cykl
iczn
ość
ży-
cia
na Z
iem
i,•
łącz
y na
stęp
stw
o dn
ia i
nocy
z ru
chem
Zie
mi w
okół
w
łasn
ej o
si,
• po
siad
a po
dsta
wow
ą w
iedz
ę na
tem
at p
ołoż
enia
Zi
emi w
Ukł
adzi
e Sł
onec
znym
,•
rozu
mie
i obj
aśni
a se
ns st
osow
ania
opa
kow
ań e
ko-
logi
czny
ch,
• ch
roni
prz
yrod
ę –
segr
eguj
e śm
ieci
, sza
nuje
rośl
iny,
za
chow
uje
cisz
ę w
lesi
e, d
okar
mia
zw
ierz
ęta
w c
za-
sie
zim
y,•
rozu
mie
kon
iecz
ność
zak
łada
nia
reze
rwat
ów i
par-
ków
nar
odow
ych,
• w
ie, j
akie
zna
czen
ie m
a w
oda
i pow
ietr
ze d
la ż
ycia
na
Zie
mi,
• zn
a ro
dzaj
e zb
iorn
ików
wod
nych
: mor
ze, j
ezio
ro,
staw
, rze
ka,
• w
ie, j
ak c
złow
iek
wyk
orzy
stuj
e w
odę,
• po
daje
prz
ykła
dy t
rans
port
u w
odne
go i
pow
ietr
z-ne
go,
• zn
a dr
ogę
rzek
i od
źród
ła d
o uj
ścia
,•
poda
je p
rzyc
zyny
zan
iecz
yszc
zeni
a rz
ek i
spos
oby
ich
oczy
szcz
ania
,•
wym
ieni
a st
any
skup
ieni
a w
ody,
• op
owia
da, n
a cz
ym p
oleg
a kr
ążen
ie w
ody
w p
rzy-
rodz
ie,
• ro
zum
ie k
onie
czno
ść o
szcz
ędza
nia
wod
y,•
wym
ieni
a sk
arby
, któ
re są
pod
ziem
ią: w
ęgie
l, sól
, glin
a,•
wie
, jak
pow
stał
węg
iel,
• ro
zum
ie ic
h zn
acze
nie
w ży
ciu
i gos
poda
rce
czło
wie
ka,
• ro
zum
ie
potr
zebę
ra
cjon
alne
go
odży
wia
nia
się
i sto
sow
ania
die
t dla
utr
zym
ania
zdr
owia
,•
rozu
mie
kon
iecz
ność
kon
trol
owan
ia st
anu
zdro
wia
,
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
34
• db
a o
swoj
e zd
row
ie i
bezp
iecz
eńst
wo,
• w
ymie
nia
zjaw
iska
atm
osfe
rycz
ne i
potr
afi je
prz
y-po
rząd
kow
ać w
łaśc
iwej
por
ze ro
ku,
• ob
jaśn
ia
zjaw
iska
at
mos
fery
czne
: sz
ron,
sz
adź,
m
róz,
mgł
a, ro
sa,
• w
yjaś
nia
zale
żnoś
ć zj
awis
k pr
zyro
dy o
d pó
r rok
u,•
zna
zagr
ożen
ia z
e st
rony
zja
wis
k pr
zyro
dnic
zych
, ta
kich
jak
: bur
za, h
urag
an, p
owód
ź, s
usza
, poż
ar,
śnie
życa
, zam
ieć,
law
ina,
• ni
e na
raża
się
na
nieb
ezpi
ecze
ństw
o ze
str
ony
zja-
wis
k pr
zyro
dnic
zych
,•
odcz
ytuj
e zn
aki i
sym
bole
info
rmac
yjne
dot
yczą
ce
różn
ych
rodz
ajów
nie
bezp
iecz
eńst
w,
• zn
a dr
ogę
ewak
uacy
jną
ze s
woj
ej k
lasy
;
• w
draż
anie
do
stos
owan
ia ró
żnyc
h ak
tyw
nośc
i mu-
zycz
nych
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
śpi
ewan
ia z
e sł
uchu
,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci g
ry n
a in
stru
men
tach
pe
rkus
yjny
ch i
mel
odyc
znyc
h,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci r
ealiz
owan
ia r
ytm
ów
i wzo
rów
syl
abam
i, ge
stem
, ruc
hem
,•
dosk
onal
enie
reag
owan
ia ry
tm i
jego
zm
iany
,•
wdr
ażan
ie d
o w
ykon
ywan
ia k
olej
nych
tań
ców
lu-
dow
ych,
• w
draż
anie
do
ro
zróż
nian
ia
pods
taw
owyc
h el
e-m
entó
w m
uzyk
i,•
wdr
ażan
ie d
o ak
tyw
nego
słu
chan
ia m
uzyk
i, •
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci o
kreś
lani
a ce
ch m
uzyk
i, •
wdr
ażan
ie d
o zd
obyw
ania
um
ieję
tnoś
ci w
yraż
ania
ce
ch m
uzyk
i,•
wdr
ażan
ie d
o ro
zpoz
naw
ania
gło
sów
ludz
kich
i in
-st
rum
entó
w m
uzyc
znyc
h,
• w
draż
anie
do
twor
zeni
a pr
osty
ch il
ustr
acji
dźw
ię-
kow
ych
do te
kstó
w, o
braz
ów,
• w
draż
anie
do
twor
zeni
a pr
osty
ch il
ustr
acji
ruch
o-w
ych
do m
uzyk
i,•
wdr
ażan
ie d
o tw
orze
nia
impr
owiz
acji
głos
owyc
h i n
a in
stru
men
tach
wed
ług
usta
lony
ch z
asad
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
wyk
onyw
ania
pro
styc
h ut
wor
ów i
ich
inte
rpre
tow
ania
;
• śp
iew
a w
zes
pole
pio
senk
i ze
słuc
hu,
• śp
iew
a z
pam
ięci
hym
n na
rodo
wy,
• gr
a na
ins
trum
enta
ch m
uzyc
znyc
h pr
oste
ryt
my
i wzo
ry ry
tmic
zne,
• gr
a na
inst
rum
enta
ch m
elod
yczn
ych
pros
te m
elo-
die
i ako
mpa
niam
enty
,•
real
izuj
e sy
laba
mi
rytm
iczn
ymi,
gest
em,
ruch
em
ciał
a na
pul
s ry
tmic
zny
i jeg
o zm
iany
; mas
zeru
je,
bieg
a, p
oska
kuje
, prz
ysta
je,
• ta
ńczy
pod
staw
owe
figur
y kr
akow
iaka
, pol
ki i
in-
nego
wyb
rane
go ta
ńca
ludo
weg
o,•
rozp
ozna
je m
elod
ie p
ozna
nych
pio
sene
k,•
okre
śla
i wys
tuku
je ry
tm,
• ok
reśl
a w
ysok
ość
dźw
ięku
,•
okre
śla
tem
po i
dyna
mik
ę ut
wor
u,•
wyr
aża
ruch
owo
czas
trw
ania
war
tośc
i ry
tmic
z-ny
ch, n
ut i
pauz
,•
okre
śla
char
akte
r em
ocjo
naln
y m
uzyk
i i w
yraż
a go
śr
odka
mi p
ozam
uzyc
znym
i – r
uche
m, r
ysun
kiem
, op
owia
dani
em,
• ro
zpoz
naje
utw
ory
solo
we,
zes
poło
we,
na
chór
i or-
kies
trę,
• ro
zróż
nia
i naz
ywa
sopr
an i
bas,
• ro
zróż
nia
pozn
ane
inst
rum
enty
muz
yczn
e dę
te,
stru
now
e i b
lasz
ane,
• tw
orzy
mel
odie
do
teks
tów
i ilu
stra
cji,
• gr
a ut
wor
y m
uzyc
zne
na w
ybra
nym
inst
rum
enci
e,•
śpie
wa
zgod
nie
z lin
ią m
elod
yczn
ą tr
udni
ejsz
e ut
wor
y,•
twor
zy u
kład
y ta
necz
ne d
o m
uzyk
i,•
tańc
zy k
ilka
tańc
ów re
gion
alny
ch,
• be
zbłę
dnie
rozp
ozna
je m
elod
ie p
iose
nek,
• tw
orzy
ory
gina
lne
mel
odie
do
teks
tów
i ob
razó
w;
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
35
• tw
orzy
impr
owiz
acje
ruch
owe
do m
uzyk
i,•
wyk
onuj
e pr
oste
utw
ory
muz
yczn
e na
wyb
rany
m
inst
rum
enci
e,•
wsk
azuj
e, k
tóre
utw
ory
są d
o sł
ucha
nia,
któ
re d
o ta
ńca,
a k
tóre
– d
o śp
iew
ania
;
• w
draż
anie
do
okre
ślen
ia sw
ojej
prz
ynal
eżno
ści k
ul-
turo
wej
,•
wdr
ażan
ie d
o uc
zest
nicz
enia
w ż
yciu
kul
tura
lnym
,•
wdr
ażan
ie d
o ko
rzys
tani
a z
prze
kazó
w m
edia
lnyc
h i w
ykor
zyst
ywan
ia ic
h zg
odni
e z
praw
em,
• w
draż
anie
do
wyr
óżni
ania
w o
braz
ach
kszt
ałtó
w
obie
któw
, w
ielk
ości
i
prop
orcj
i or
az
poło
żeni
a w
zglę
dem
sie
bie,
• uw
rażl
iwie
nie
na ro
dzaj
e ba
rw i
ich
wal
orów
,•
uzm
ysło
wie
nie
char
akte
ryst
yczn
ych
cech
u l
udzi
i z
wie
rząt
– ró
żnic
w w
yglą
dzie
, bud
owie
, spo
sobi
e po
rusz
ania
się
, •
wdr
ażan
ie d
o ok
reśl
ania
w s
woi
m o
tocz
eniu
kom
-po
zycj
i i z
jaw
isk,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
pos
ługi
wan
ia s
ię p
od-
staw
owym
i śro
dkam
i wyr
azu
plas
tycz
nego
– r
yso-
wan
ie, m
alow
anie
, wyd
zier
anie
, wyc
inan
ie, s
kład
a-ni
e, p
rzyl
epia
nie,
mod
elow
anie
, pow
iela
nie,
• w
ykon
ywan
ie p
rac,
mod
eli,
rekw
izyt
ów,
• w
ykon
ywan
ie p
rac
plas
tycz
nych
jako
form
prz
eka-
zyw
ania
i pr
zeds
taw
iani
a uc
zuć,
nas
troj
ów, z
acho
-w
ań,
• ilu
stro
wan
ie s
cen
i sy
tuac
ji in
spiro
wan
ych
wy-
obra
źnią
,•
twor
zeni
e pr
zy u
życi
u pr
osty
ch a
plik
acji
kom
pute
-ro
wyc
h,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci st
osow
ania
wła
ściw
ych
mat
eria
łów
, nar
zędz
i i te
chni
k,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
rea
lizow
ania
pro
jekt
ów
w z
akre
sie
form
uży
tkow
ych,
• w
draż
anie
do
rozr
óżni
ania
poz
nany
ch d
zied
zin
dzia
łaln
ości
twór
czej
czł
owie
ka,
• na
zyw
anie
dzi
edzi
n sz
tuk
plas
tycz
nych
,
• zn
a i w
ymie
nia
dzie
ła s
ztuk
i i z
abyt
ki z
wią
zane
ze
swoj
ą ok
olic
ą,•
zna
trad
ycje
kul
turo
we
swoj
ego
środ
owis
ka r
o-dz
inne
go,
• w
ie,
gdzi
e si
ę zn
ajdu
ją p
lacó
wki
kul
tury
w j
ego
okol
icy,
• uc
zest
nicz
y w
życ
iu k
ultu
raln
ym s
woj
ego
środ
owi-
ska
(wys
taw
y, k
once
rty,
spe
ktak
le, f
esty
ny),
• w
ykor
zyst
uje
wyt
wor
y in
nych
aut
orów
z z
acho
wa-
niem
ich
praw
do
utw
oru,
• po
sług
uje
się
barw
ą, k
szta
łtem
i fa
ktur
ą ja
ko ś
rod-
kam
i wyp
owie
dzi,
• tw
orzy
kom
pozy
cje
płas
kie
i prz
estr
zenn
e,•
stos
uje
różn
orod
ne m
ater
iały
, nar
zędz
ia i
tech
niki
pl
asty
czne
,•
posł
uguj
e si
ę po
dsta
wow
ymi
środ
kam
i w
yraz
u pl
asty
czne
go –
rys
uje,
mal
uje,
wyd
zier
a, w
ycin
a,
skła
da, p
rzyl
epia
, mod
eluj
e, p
owie
la,
• pr
zeds
taw
ia n
astr
oje
i ucz
ucia
, wyk
orzy
stuj
ąc r
óż-
ne ś
rodk
i pla
styc
zne,
• pr
zeds
taw
ia sc
eny
real
isty
czne
i fan
tast
yczn
e in
spi-
row
ane
wyo
braź
nią,
• re
aliz
uje
pros
te
proj
ekty
sł
użąc
e ks
ztał
tow
aniu
w
łasn
ego
wiz
erun
ku (
Ja i
moj
a ro
dzin
a),
wiz
e-ru
nku
otoc
zeni
a (M
ój d
om –
moj
a m
iejs
cow
ość)
, up
owsz
echn
iają
ce k
ultu
rę w
śro
dow
isku
szk
olny
m
(Grz
eczn
ość
na c
o dz
ień)
, wyk
orzy
stuj
ąc n
arzę
dzia
i w
ytw
ory
prze
kazó
w m
edia
lnyc
h,•
zna
dzie
dzin
y dz
iała
lnoś
ci
twór
czej
cz
łow
ieka
: m
alar
stw
o, r
zeźb
ę, a
rchi
tekt
urę,
fot
ogra
fikę,
film
, pr
zeka
zy m
edia
lne
(inte
rnet
, tel
ewiz
ja) o
raz
sztu
kę
ludo
wą,
• zn
a i w
ymie
nia
niek
tóre
dzi
eła
sztu
ki i
zaby
tki z
wią
-za
ne z
Pol
ską
i Eur
opą,
• m
a bo
gate
wia
dom
ości
na
tem
at k
ultu
ry s
woj
ego
regi
onu,
• bi
erze
akt
ywny
udz
iał w
życ
iu k
ultu
raln
ym re
gion
u,•
twor
zy o
rygi
naln
e ko
mpo
zycj
e pł
aski
e i p
rzes
trze
n-ne
, wyk
orzy
stuj
ąc o
dpow
iedn
ie m
ater
iały
,•
real
izuj
e ci
ekaw
e pr
ojek
ty,
• je
st p
omys
łoda
wcą
rozw
iąza
ń i p
roje
któw
,•
ma
boga
te s
łow
nict
wo
doty
cząc
e dz
iedz
in d
ział
al-
nośc
i tw
órcz
ych
czło
wie
ka,
• w
ykaz
uje
zain
tere
sow
anie
wyb
raną
dzi
edzi
ną sz
tuki
;
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
36
• w
draż
anie
do
rozp
ozna
wan
ia w
ybra
nych
dzi
eł a
r-ch
itekt
ury
i szt
uk p
last
yczn
ych
stan
owią
cych
pol
-sk
ie i
euro
pejs
kie
dzie
dzic
two
kultu
ry,
• ro
zpoz
naw
anie
i na
zyw
anie
pod
staw
owyc
h ga
tun-
ków
dzi
eł m
alar
skic
h i g
rafic
znyc
h,•
wyj
aśni
anie
poj
ęć: o
rygi
nał,
kopi
a, re
prod
ukcj
a,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
opi
syw
ania
cec
h ch
arak
te-
ryst
yczn
ych
dla
tych
dzi
edzi
n dz
iała
lnoś
ci tw
órcz
ej;.
• ro
zpoz
naje
naj
słyn
niej
sze
pozn
ane
dzie
ła a
rchi
tek-
tury
i sz
tuk
plas
tycz
nych
, nal
eżąc
e do
nar
odow
ej
i eur
opej
skie
j kul
tury
,•
posł
uguj
e si
ę te
rmin
ami:
obra
z, rz
eźba
, arc
hite
ktur
a zi
elen
i, or
ygin
ał, k
opia
, rep
rodu
kcja
, dzi
edzi
ctw
o na
-ro
dow
e, a
rcyd
zieł
o,
• w
zbog
acan
ie w
iedz
y na
tem
at s
poso
bów
wyt
wa-
rzan
ia p
rzed
mio
tów
cod
zien
nego
uży
tku,
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci o
rient
acji
w r
odza
jach
bu
dow
li i u
rząd
zeń
elek
tryc
znyc
h,•
kszt
ałto
wan
ie u
mie
jętn
ości
oce
ny s
topn
ia t
rud-
nośc
i obs
ługi
, kos
ztów
zak
upu
i est
etyk
i urz
ądze
ń te
chni
czny
ch,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci o
dczy
tyw
ania
pod
staw
o-w
ych
info
rmac
ji te
chni
czny
ch i
stos
owan
ia s
poso
-bó
w u
żytk
owan
ia m
ater
iałó
w, n
arzę
dzi,
urzą
dzeń
,•
wyk
onyw
anie
prz
edm
iotó
w u
żytk
owyc
h, w
tym
de
kora
cyjn
ych
i mod
eli t
echn
iczn
ych,
• w
ykon
ywan
ie p
racy
zgo
dnie
z in
stru
kcją
,•
wdr
ażan
ie d
o um
ieję
tnoś
ci p
rzed
staw
iani
a po
my-
słów
rozw
iąza
ń te
chni
czny
ch,
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci p
lano
wan
ia i
dob
oru
mat
eria
łów
i na
rzęd
zi,
• uś
wia
dom
ieni
e ko
niec
znoś
ci o
rgan
izow
ania
pra
cy
indy
wid
ualn
ej i
zesp
ołow
ej,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
odm
ierz
ania
, cię
cia
i mon
-ta
żu e
lem
entó
w z
papi
eru
i tw
orzy
w sz
tucz
nych
,•
w m
iarę
moż
liwoś
ci –
ksz
tałc
enie
um
ieję
tnoś
ci m
onta
-żu
obw
odów
ele
ktry
czny
ch z
goto
wyc
h el
emen
tów
,•
plan
owan
ie i
real
izow
anie
wła
snyc
h pr
ojek
tów
,•
wdr
ażan
ie d
o w
spół
dzia
łani
a w
gru
pie,
• w
draż
anie
do
umie
jętn
ego
orga
nizo
wan
ia p
racy
,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci u
trzy
myw
ania
por
ząd-
ku w
mie
jscu
pra
cy z
uw
agi n
a zd
row
ie i
bezp
ie-
czeń
stw
o,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci w
łaśc
iweg
o ko
rzys
ta-
nia
z na
rzęd
zi i
urzą
dzeń
tech
nicz
nych
;
• w
ie, j
ak z
robi
ono
meb
le, d
omy,
sam
ocho
dy, s
przę
-ty
gos
poda
rstw
a do
mow
ego,
• ro
zpoz
naje
i n
azyw
a ur
ządz
enia
i p
rzyr
ządy
co-
dzie
nneg
o uż
ytku
,•
rozp
ozna
je u
rząd
zeni
a in
form
atyc
zne:
kom
pute
r, la
ptop
i te
lefo
n ko
mór
kow
y,•
rozr
óżni
a i n
azyw
a ro
dzaj
e bu
dow
li ze
wzg
lędu
na
ich
prze
znac
zeni
e: b
udyn
ki m
iesz
kaln
e bi
urow
e,
mos
ty, t
unel
e, w
ieże
, muz
ea,
• oc
enia
, czy
urz
ądze
nie
jest
łatw
e, c
zy tr
udne
w o
b-sł
udze
, •
potr
afi o
ceni
ć es
tety
kę je
go w
ykon
ania
,•
prze
dsta
wia
pom
ysły
rozw
iąza
ń te
chni
czny
ch: p
la-
nuje
pra
cę, d
obie
ra m
ater
iał i
nar
zędz
ia,
• w
yjaś
nia
dzia
łani
e i f
unkc
je n
arzę
dzi,
• be
zpie
czni
e po
sługu
je s
ię p
rost
ymi n
arzę
dzia
mi p
o-m
iaro
wym
i, urz
ądze
niam
i gos
poda
rstw
a do
mow
ego,
• w
ykon
uje
prze
dmio
ty u
żytk
owe
z za
stos
owan
iem
po
łącz
eń n
iero
złąc
znyc
h –
skle
jani
e, z
szyw
anie
, wią
-za
nie
i roz
łącz
nych
– sp
inac
zy,
• w
ykon
uje
zada
nia
wed
ług
wła
sneg
o pl
anu,
• st
osuj
e po
znan
e te
chno
logi
e,•
potr
afi p
raco
wać
indy
wid
ualn
ie i
zesp
ołow
o,•
czyt
a ze
zro
zum
ieni
em in
stru
kcje
mon
tażu
,•
doko
nuje
mon
tażu
: odm
ierz
a po
trze
bną
ilość
mat
e-ria
łu, t
nie
papi
er, m
ontu
je p
rzyg
otow
ane
elem
enty
,•
dba
o po
rząd
ek n
a st
anow
isku
pra
cy i
wok
ół si
ebie
,•
sprz
ąta
po s
obie
,•
pom
aga
inny
m z
acho
wać
ład
i por
ząde
k,
• be
zpie
czni
e ko
rzys
ta z
nar
zędz
i;
• ro
zpoz
naje
i ko
rzys
ta z
urz
ądze
ń in
form
atyc
znyc
h:
kom
pute
ra, l
apto
pa i
tele
fonu
kom
órko
weg
o,•
rozp
ozna
je c
hara
kter
ysty
czne
bud
owle
w P
olsc
e i w
Eur
opie
,•
ma
świe
tną
orie
ntac
ję w
war
tośc
i nab
ywcz
ej sp
rzęt
u,•
prze
dsta
wia
ory
gina
lne
pom
ysły
roz
wią
zań
tech
-ni
czny
ch:
plan
uje
prac
ę, t
rafn
ie d
obie
ra m
ater
iał
i nar
zędz
ia,
• pr
ecyz
yjni
e w
ykon
uje
wsz
ystk
ie p
race
;
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
37
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
pos
ługi
wan
ia s
ię k
om-
pute
rem
,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci p
osłu
giw
ania
się
wy-
bran
ymi p
rogr
amam
i i g
ram
i edu
kacy
jnym
i,•
rozw
ijani
e za
inte
reso
wań
info
rmat
yką
kom
pute
row
ą,•
wdr
ażan
ie d
o w
yszu
kiw
ania
i ko
rzys
tani
a z
info
r-m
acji,
• ko
rzys
tani
e ze
wsk
azan
ych
prze
z na
uczy
ciel
a st
ron
inte
rnet
owyc
h,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
tw
orze
nia
teks
tów
i r
y-su
nków
w o
dpow
iedn
ich
prog
ram
ach,
• ut
rwal
enie
i r
ozsz
erze
nie
zagr
ożeń
wyn
ikaj
ącyc
h z
korz
ysta
nia
z ko
mpu
tera
, in
tern
etu
i m
ultim
e-di
ów,
• uś
wia
dom
ieni
e sk
utkó
w n
adm
iern
ego
korz
ysta
nia
z ko
mpu
tera
;
• sa
mod
ziel
nie
obsł
uguj
e ko
mpu
ter,
• po
praw
nie
nazy
wa
głów
ne e
lem
enty
zes
taw
u ko
m-
pute
row
ego,
• po
sług
uje
się
prog
ram
ami W
ord
i Pai
nt o
raz
gram
i ed
ukac
yjny
mi,
• ko
rzys
ta z
opc
ji w
pro
gram
ach
Wor
d i P
aint
,•
prze
gląd
a w
skaz
ane
prze
z na
uczy
ciel
a st
rony
in-
tern
etow
e, w
tym
str
onę
swoj
ej s
zkoł
y, s
woj
ej
dzie
lnic
y, m
iast
a,•
dost
rzeg
a el
emen
ty a
ktyw
ne n
a st
roni
e in
tern
etow
ej,
• na
wig
uje
po s
tron
ach
inte
rnet
owyc
h,•
odtw
arza
ani
mac
je i
prez
enta
cje
mul
timed
ialn
e,•
pisz
e za
pom
ocą
klaw
iatu
ry k
rótk
ie t
ekst
y, u
żyw
a lit
er, c
yfr i
inny
ch z
nakó
w,
• w
ykon
uje
rysu
nki z
a po
moc
ą ed
ytor
a gr
afiki
,•
zna
zagr
ożen
ia w
ynik
ając
e z
niew
łaśc
iweg
o ko
rzy-
stan
ia z
kom
pute
ra, i
nter
netu
i m
ultim
edió
w,
• w
ie, ż
e pr
aca
na k
ompu
terz
e m
ęczy
wzr
ok, n
adw
y-rę
ża k
ręgo
słup
i og
rani
cza
kont
akty
z ró
wie
śnik
ami
i rod
ziną
,•
stos
uje
zasa
dy w
łaśc
iweg
o ko
rzys
tani
a z k
ompu
tera
,•
rozu
mie
kon
iecz
ność
ogr
anic
zani
a cz
asu
prac
y pr
zy
kom
pute
rze,
kor
zyst
ania
z in
tern
etu
i mul
timed
iów
,•
przy
jmuj
e pr
awid
łow
ą po
staw
ę po
dcza
s pr
acy
na
kom
pute
rze;
• sp
raw
nie
posł
uguj
e si
ę pr
ogra
mam
i Wor
d i
Pain
t or
az g
ram
i edu
kacy
jnym
i,•
korz
ysta
z e
lem
entó
w a
ktyw
nych
na
stro
nie
inte
r-ne
tow
ej,
• sa
mod
ziel
nie
naw
iguj
e po
stro
nach
inte
rnet
owyc
h,•
sam
odzi
elni
e, b
ezbł
ędni
e pi
sze
na k
ompu
terz
e,•
zna
i wyk
orzy
stuj
e fu
nkcj
e kl
awis
zy,
• w
ykon
uje
ciek
awe
prac
e w
pro
gram
ie P
aint
;
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
mar
szob
iegu
,•
ćwic
zeni
e si
ły m
ięśn
i br
zuch
a i
gibk
ości
dol
nego
od
cink
a kr
ęgos
łupa
,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
w
ykon
ania
pr
zew
rotu
w
prz
ód,
• do
skon
alen
ie te
chni
ki s
kaka
nia
prze
z sk
akan
kę,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
prz
eska
kiw
ania
prz
ez
prze
szko
dy,
• ćw
icze
nie
rów
now
agi n
a pr
zyrz
ądzi
e,•
dosk
onal
enie
tech
niki
pos
ługi
wan
ia s
ię p
iłką,
• do
skon
alen
ie
umie
jętn
ości
ja
zdy
na
row
erze
i w
rotk
ach,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
stos
owan
ia si
ę do
prz
y-ję
tych
regu
ł w c
zasi
e gi
er i
zaba
w,
• re
aliz
uje
mar
szob
ieg
trw
ając
y co
naj
mni
ej 1
5 m
i-nu
t,•
wyk
onuj
e ćw
icze
nia
wzm
acni
ając
e si
łę
mię
śni
brzu
cha,
• ćw
iczy
gib
kość
dol
nego
odc
inka
krę
gosł
upa,
• pr
zyjm
uje
praw
idło
we
pozy
cje
wyj
ścio
we
do ć
wi-
czeń
i w
łaśc
iwie
się
do
nich
ust
awia
,•
wyk
onuj
e pr
zew
rót w
prz
ód,
• sk
acze
jedn
onóż
i ob
unóż
prz
ez s
kaka
nkę,
• w
ykon
uje
skok
i je
dnon
óż i
obu
nóż
nad
nisk
imi
prze
szko
dam
i,•
wyk
onuj
e ćw
icze
nia
rów
now
ażne
na
przy
rząd
zie
z pr
zybo
ram
i i b
ez p
rzyb
orów
,•
potr
afi c
hwyt
ać i
rzuc
ać p
iłkę,
• re
aliz
uje
mar
szob
ieg
trw
ając
y po
wyż
ej 1
5 m
inut
,•
osią
ga w
ysok
ie w
ynik
i w b
iegu
i sk
oku,
• w
yróż
nia
się
dokł
adno
ścią
i p
recy
zją
wyk
onyw
a-ny
ch ć
wic
zeń,
• w
ykon
uje
prze
wró
t w ty
ł, •
świe
tnie
ska
cze
prze
z sk
akę,
• le
kko
skac
ze p
rzez
prz
eszk
ody,
• sp
raw
nie
poko
nuje
rów
now
ażni
ę,•
spra
wni
e po
sług
uje
się
piłk
ą, t
rafia
piłk
ą do
kos
za
i do
ruch
omeg
o ce
lu,
• bi
erze
akt
ywny
udz
iał w
gra
ch z
espo
łow
ych
i zdo
-by
wa
punk
ty,
• w
yróż
nia
się
kultu
rą o
sobi
stą
w c
zasi
e gi
er i
zaba
w
ruch
owyc
h,
Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia
38
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
radz
enia
sobi
e z p
oraż
ką,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
dba
nia
o hi
gien
ę os
obist
ą,•
posz
erze
nie
info
rmac
ji na
tem
at w
pływ
u od
żyw
iani
a i r
uchu
na
zdro
wie
czło
wie
ka,
• po
trafi
rzuc
ać p
iłką
do c
elu
na o
dleg
łość
, •
potr
afi p
row
adzi
ć pi
łkę,
• po
trafi
koz
łow
ać i
odbi
jać
piłk
ę,•
jeźd
zi n
a ro
wer
ze i
wro
tkac
h,
• st
osuj
e si
ę do
wsz
ystk
ich
zasa
d sp
orto
wyc
h.
• uś
wia
dom
ieni
e ko
niec
znoś
ci u
nika
nia
zaży
wan
ia l
e-ka
rstw
bez
zgo
dy le
karz
a i w
iedz
y ro
dzic
ów, s
toso
wa-
nia
środ
ków
che
mic
znyc
h ni
ezgo
dnie
z p
rzez
nacz
e-ni
em,
• ks
ztał
ceni
e sa
mok
ontro
li w
prz
yjm
owan
iu p
raw
idło
-w
ej p
osta
wy
stoj
ącej
i sie
dząc
ej,
• uś
wia
dom
ieni
e ko
niec
znoś
ci
prze
strz
egan
ia
zasa
d w
cza
sie z
ajęć
ruch
owyc
h i w
łaśc
iweg
o ko
rzys
tani
a ze
sp
rzęt
u sp
orto
weg
o,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci d
bani
a o
wła
sne
bezp
ie-
czeń
stw
o w
czas
ie za
jęć s
port
owyc
h,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci z
wra
cani
a się
o p
omoc
w
sytu
acji z
agro
żeni
a.
• pr
zest
rzeg
a za
sad
ruch
u dr
ogow
ego,
• bi
erze
udz
iał w
zab
awac
h, m
inig
rach
, gra
ch t
ere-
now
ych,
zaw
odac
h sp
orto
wyc
h,•
resp
ektu
je u
stal
one
zasa
dy i
wer
dykt
sęd
zieg
o,•
wła
ściw
ie z
acho
wuj
e si
ę w
syt
uacj
i zw
ycię
stw
a i p
oraż
ki,
• po
trafi
dba
ć o
swoj
e zd
row
ie,
• pr
zyjm
uje
praw
idło
wą
pozy
cję
w ła
wce
,•
zach
owuj
e pr
awid
łow
ą po
staw
ę st
ojąc
ą,•
wie
, jak
nale
ży za
chow
ywać
się
w cz
asie
prz
ezię
bien
ia,
• w
ie, j
aką
rolę
odg
ryw
a w
łaśc
iwe
odży
wia
nie
i ruc
h w
zdr
owiu
czł
owie
ka,
• un
ika
niez
drow
ej ż
ywno
ści,
stos
owan
ia ś
rodk
ów
chem
iczn
ych
niez
godn
ie z
prz
ezna
czen
iem
,•
nie
zaży
wa
leka
rstw
bez
wie
dzy
rodz
iców
,•
dba
o hi
gien
ę os
obis
tą i
czys
tość
odz
ieży
,•
prze
strz
ega
bezp
iecz
nego
zac
how
ania
w t
rakc
ie
zaję
ć ru
chow
ych,
• po
sług
uje
się
sprz
ętem
spo
rtow
ym z
godn
ie z
jego
pr
zezn
acze
niem
.
39
Zintegrowane treści nauczania
5.zInteg
roWanetreŚcInaucza
nIa
pRO
Jek
Ty1–
3W
arto
ść: o
dpow
iedz
ialn
ość
i bez
piec
zeńs
two
klA
SA I
klA
SA II
klA
SA II
I
eduk
acja
po
loni
styc
zno-
-spo
łecz
na
eduk
acja
spo
łecz
na•
zagr
ożen
ia z
e st
rony
ludz
i i z
wie
rząt
, uni
kani
e za
groż
eń, w
łaśc
iwe
reag
owan
ie w
syt
uacj
ach
zagr
ożen
ia, z
wra
cani
e się
o p
omoc
do
wła
ściw
ej
osob
y, po
praw
ne b
udow
anie
kom
unik
atów
do
tycz
ącyc
h po
trze
by p
omoc
y, in
scen
izow
a-ni
e sy
tuac
ji za
groż
enia
i w
łaśc
iweg
o za
chow
a-ni
a w ty
ch sy
tuac
jach
– w
praw
ki d
ram
owe,
bez
-pi
eczn
e za
chow
anie
na
tere
nie
szko
ły, n
a pl
acu
zaba
w o
raz
w i
nnyc
h sy
tuac
jach
życ
iow
ych,
be
zpie
czne
udz
iela
nie
pom
ocy
inny
m, z
nacz
e-ni
e i s
pecy
fika
prac
y st
raża
ka, p
olic
jant
a, w
e-te
ryna
rza,
leka
rza,
bud
owan
ie m
echa
nizm
ów
obro
nnyc
h w
rozr
óżni
aniu
dob
rych
i zł
ych
in-
tenc
ji ni
ezna
nych
osó
b, r
ozpo
znaw
anie
sw
o-ic
h em
ocji
i ucz
uć p
oprz
ez z
abaw
ę, ro
zmow
ę,
dram
ę i r
óżne
ćw
icze
nia
akty
wiz
ując
e, in
tegr
a-cj
a gr
upy,
pocz
ucie
bez
piec
zeńs
twa
w n
owym
bu
dynk
u i w
now
ym śr
odow
isku
rów
ieśn
ików
, po
znaw
anie
inny
ch o
sób,
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• w
ypow
iada
nie
się
na p
odan
y te
mat
na
pod-
staw
ie o
bser
wac
ji or
az d
ośw
iadc
zeń,
sło
w-
ne z
abaw
y te
atra
lne,
zad
awan
ie p
ytań
do-
tycz
ącyc
h te
mat
u, a
ktyw
ne u
czes
tnic
zeni
e w
dys
kusj
i, od
pow
iada
nie
na p
ytan
ia, o
po-
wia
dani
e na
pod
staw
ie il
ustr
acji
i his
tory
jek
obra
zkow
ych,
zbi
orow
e uk
łada
nie
zdań
opi
-su
jący
ch s
ytua
cję
na il
ustr
acji,
słuc
hani
e•
kultu
ra sł
ucha
nia,
słuc
hani
e w
ypow
iedz
i, obd
a-rz
anie
uw
agą
inny
ch, u
kier
unko
wan
e słu
chan
ie
teks
tów
liter
acki
ch cz
ytan
ych
prze
z nau
czyc
iela
,
eduk
acja
spo
łecz
na•
rozw
ijani
e m
echa
nizm
ów o
bron
nych
w ro
z-ró
żnia
niu
dobr
ych
i zł
ych
inte
ncji,
obr
ona
prze
d ró
żneg
o ro
dzaj
u pr
zem
ocą
fizyc
zną
i ps
ychi
czną
, ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
pro
-sz
enia
o p
omoc
w s
ytua
cjac
h tr
udny
ch,
nieb
ezpi
eczn
ych
lub
groź
nych
, ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
udz
iela
nia
pier
wsz
ej p
omoc
y,
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci o
dróż
nian
ia d
obra
od
zła
w o
dnie
sien
iu d
o os
ób lu
b sy
tuac
ji,
któr
e ni
osą
ze s
obą
ukry
te z
agro
żeni
a, p
o-m
agan
ie in
nym
w s
ytua
cji p
otrz
eby,
odp
o-w
iedz
ialn
e or
gani
zow
anie
wol
nego
cza
su,
anal
izow
anie
prz
yczy
n i
skut
ków
nie
bez-
piec
znyc
h sy
tuac
ji, p
roje
ktow
anie
spo
so-
bów
uni
kani
a za
groż
eń, s
pecy
fika
zaw
odu
stra
żaka
i k
olej
arza
, po
czuc
ie b
ezpi
ecze
ń-st
wa
w s
zkol
e i w
gru
pie
– in
tegr
acja
zes
po-
łu k
laso
weg
o,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
opis
ywan
ie
post
aci
i zd
arze
ń,
ukła
dani
e w
par
ach
dial
ogów
, w
chod
zeni
e w
rol
e,
zbio
row
e i
indy
wid
ualn
e uk
łada
nie
opo-
wia
dań,
wyc
iąga
nie
wni
oskó
w z
prz
edst
a-w
iony
ch
wyd
arze
ń,
nada
wan
ie
tytu
łów
po
jedy
nczy
m o
braz
kom
ora
z hi
stor
yjko
m
obra
zkow
ym, s
toso
wan
ie w
wyp
owie
dzia
ch
traf
nie
dobr
aneg
o sł
owni
ctw
a, p
rzes
trze
ga-
nie
kultu
ry m
ówie
nia,
słuc
hani
e•
słuc
hani
e w
ypow
iedz
i na
uczy
ciel
a, k
oleż
a-ne
k i k
oleg
ów o
raz
inny
ch o
sób,
ukł
adan
ie
pyta
ń na
pod
staw
ie o
dpow
iedz
i,
eduk
acja
spo
łecz
na•
rozw
ijani
e i u
trw
alan
ie m
echa
nizm
ów o
bron
-ny
ch w
roz
różn
iani
u do
bryc
h i z
łych
inte
ncji,
uk
azyw
anie
mec
hani
zmów
man
ipul
acji
oraz
sp
osob
ów o
bron
y pr
zed
nią,
rozw
ijani
e um
ie-
jętn
ości
ob
rony
pr
zed
moż
liwym
i ro
dzaj
a-m
i pr
zem
ocy,
odpo
wie
dzia
lnoś
ć w
zab
awie
i w
cza
sie n
auki
, sta
wan
ie w
obr
onie
słab
szyc
h i
krzy
wdz
onyc
h –
mec
hani
zmy
reag
owan
ia,
proj
ekto
wan
ie
rozw
iąza
ń pr
oble
mów
do
ty-
cząc
ych
bezp
iecz
eńst
wa
wła
sneg
o i
inny
ch,
dzia
łani
a pr
ofila
ktyc
zne
zwią
zane
z u
nika
niem
za
groż
eń, p
owia
dam
iani
e o
wyp
adku
, zag
roże
-ni
u i n
iebe
zpie
czeń
stw
ie o
dpow
iedn
ich
służb
z
wyk
orzy
stan
iem
wła
ściw
ego
num
eru
tele
-fo
nu, u
dzie
lani
e pi
erw
szej
pom
ocy,
spec
yfika
za
wod
ów: a
ptek
arza
, pol
icja
nta
i wet
eryn
arza
, po
czuc
ie b
ezpi
ecze
ństw
a w
szk
ole
i w g
rupi
e,
inte
grac
ja z
espo
łu k
laso
weg
o, s
zkod
liwoś
ć al
-ko
holu
, dym
u ty
toni
oweg
o, p
ojęc
ie n
ałog
u,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
rozm
owy
nauc
zyci
ela
z uc
znia
mi,
dial
ogi
dzie
ci (w
chod
zeni
e w
rol
e) w
zw
iązk
u z
ich
prze
życi
ami,
dośw
iadc
zeni
ami,
opra
co-
wyw
anym
i te
ksta
mi
liter
acki
mi,
wyw
iady
uc
znió
w
z os
obam
i do
rosł
ymi,
usta
lani
e cz
asu
i mie
jsca
akc
ji w
utw
orac
h lit
erac
kich
, w
yodr
ębni
anie
pos
taci
i zd
arze
ń, u
stal
anie
ch
rono
logi
i zda
rzeń
, ich
wza
jem
nych
rela
cji,
wsk
azyw
anie
wyd
arze
ń i p
osta
ci r
ealis
tycz
-ny
ch i
fant
asty
czny
ch, s
toso
wan
ie w
wyp
o-w
iedz
iach
tra
fnie
dob
rane
go s
łow
nict
wa,
pr
zest
rzeg
anie
kul
tury
mów
ieni
a,
40
Zintegrowane treści nauczania
za
pam
ięty
wan
ie k
rótk
ich
wie
rszy
i ry
mow
a-ne
k, s
łuch
anie
aud
ycji
oraz
nag
rań
pios
e-ne
k, d
źwię
ków
i m
elod
ii,cz
ytan
ie•
odcz
ytyw
anie
up
rosz
czon
ych
rysu
nków
, pi
ktog
ram
ów,
sym
boli,
glo
baln
e cz
ytan
ie
wyr
azów
, czy
tani
e lit
ery
z in
tona
cją
odpo
-w
iada
jącą
em
ocjo
naln
emu
nace
chow
aniu
sy
tuac
ji na
obr
azku
, pob
udza
nie
goto
woś
ci
do n
auki
czy
tani
a po
prze
z ko
ntak
t i p
racę
z
podr
ęczn
ikie
m,
pisa
nie
• ro
zwija
nie
ruch
ów ro
zmac
how
ych
oraz
gra
-fic
znyc
h, k
reśl
enie
lini
i pro
styc
h, k
rzyw
ych,
ła
man
ych,
kol
orow
anie
, kre
ślen
ie k
szta
łtów
lit
erop
odob
nych
, pi
sani
e w
ielk
iej
i m
ałej
lit
ery
o, u
trw
alan
ie z
najo
moś
ci o
rient
acji
w p
rzes
trze
ni i
na k
artc
e pa
pier
u, p
obud
za-
nie
goto
woś
ci d
o na
uki o
raz p
isan
ia p
oprz
ez
kont
akt i
pra
cę z
pod
ręcz
niki
em,
wie
dza
o ję
zyku
• ro
zpoz
naw
anie
, na
zyw
anie
, w
yróż
nian
ie:
syla
by, g
łosk
i, sa
mog
łosk
i, sp
ółgł
oski
, wyr
a-zu
w z
dani
u,w
iedz
a o
liter
atur
ze•
rozb
udza
nie
i ro
zwija
nie
zain
tere
sow
ania
lit
erat
urą
dla
dzie
ci,
słow
nict
wo
• po
szer
zani
e sł
owni
ka w
kon
tekś
cie
now
ych
wyd
arze
ń i
sytu
acji
szko
lnyc
h, s
toso
wan
ie
form
grz
eczn
ości
owyc
h, i
lust
racj
e, t
ekst
y,
insc
eniz
acje
lub
sytu
acje
nat
ural
ne u
kazu
ją-
ce z
bior
y rz
eczy
(roś
lin, z
wie
rząt
) cha
rakt
e-ry
styc
znyc
h dl
a da
nego
mie
jsca
, rel
acje
za-
chod
zące
mię
dzy
nim
i, ob
razu
jące
spo
soby
in
tera
kcji
ludz
i w ró
żnyc
h sy
tuac
jach
i m
iej-
scac
h (n
p. p
ark,
pla
c za
baw
, dom
, szk
oła)
;
czyt
anie
• uk
łada
nie
wyr
azów
i zda
ń z r
ozsy
pane
k sy
la-
bow
ych
i wyr
azow
ych,
por
ządk
owan
ie zd
ań
w
rozs
ypan
ce
zdan
iow
ej,
wyk
onyw
anie
pr
zecz
ytan
ych
pole
ceń,
do
paso
wyw
anie
po
dpis
ów d
o zd
jęć,
for
muł
owan
ie o
dpo-
wie
dzi n
a py
tani
a do
tycz
ące
teks
tu,
pisa
nie
• ćw
icze
nia
w k
szta
łtnym
i cz
ytel
nym
pis
aniu
, po
praw
ne łą
czen
ie li
ter w
wyr
azac
h, z
acho
-w
anie
odp
owie
dnie
j pro
porc
ji lit
er w
ielk
ich
i mał
ych,
wła
ściw
e ro
zmie
szcz
enie
lite
r i w
y-ra
zów
w l
inia
turz
e, z
acho
wan
ie o
dstę
pów
m
iędz
y w
yraz
ami w
zda
niu,
orto
grafi
a•
rozw
ijani
e w
rażl
iwoś
ci
orto
grafi
czne
j, po
-w
tórz
enie
alfa
betu
ze sz
czeg
ólny
m u
wzg
lęd-
nien
iem
pis
owni
wyr
azów
z d
wuz
naka
mi,
wie
dza
o ję
zyku
• ro
zpoz
naw
anie
, naz
ywan
ie, w
yróż
nian
ie: s
y-la
by, g
łosk
i, w
yraz
u w
zda
niu,
a ta
kże
zdan
ia
pyta
jące
go i
rozk
azuj
ąceg
o,w
iedz
a o
liter
atur
ze•
rozb
udza
nie
i ro
zwija
nie
zain
tere
sow
ania
lit
erat
urą
dla
dzie
ci p
oprz
ez p
reze
ntac
ję re
-pe
rtua
ru c
ieka
wyc
h le
ktur
i in
nych
teks
tów
, od
różn
iani
e po
ezji
od p
rozy
,sł
owni
ctw
o•
wyj
aśni
anie
nie
zroz
umia
łych
wyr
azów
i zw
ro-
tów
, za
stęp
owan
ie i
ch i
nnym
i, st
osow
anie
w
wyp
owie
dzia
ch u
stny
ch i
pise
mny
ch w
yra-
zów
o p
odob
nym
lub
prze
ciw
nym
znac
zeni
u;
słuc
hani
e•
słuc
hani
e po
lece
ń zw
iąza
nych
z d
ział
alno
-śc
ią i
akty
wno
ścią
dzi
eci w
róż
nych
obs
za-
rach
ed
ukac
ji,
ukie
runk
owan
e sł
ucha
nie
teks
tów
lite
rack
ich
czyt
anyc
h pr
zez
nauc
zy-
ciel
a i
uczn
iów
ora
z na
grań
utw
orów
po-
etyc
kich
w w
ykon
aniu
zna
nych
akt
orów
,cz
ytan
ie•
spra
wdz
enie
sto
pnia
opa
now
ania
tec
hnik
i cz
ytan
ia,
czyt
anie
fra
gmen
tów
art
ykuł
ów
w c
zaso
pism
ach
dla
dzie
ci,
pisa
nie
• ćw
icze
nie
kom
pozy
cji p
isan
ego
teks
tu: r
oz-
plan
owan
ie t
ekst
u na
str
onie
, zac
how
ywa-
nie
odpo
wie
dnic
h od
stęp
ów p
omię
dzy
wy-
raza
mi,
zdan
iam
i i f
raza
mi p
isan
ego
teks
u,
podp
isyw
anie
obr
azkó
w z
dani
ami,
pisa
nie
z pa
mię
ci i
ze s
łuch
u w
yraz
ów i
zdań
zaw
ie-
rają
cych
okr
eślo
ne tr
udno
ści o
rtog
rafic
zne,
orto
grafi
a•
alfa
bet,
prak
tycz
ne z
asto
sow
anie
prz
y ko
-rz
ysta
niu
ze s
łow
nikó
w i
ency
klop
edii,
ćw
i-cz
enia
utr
wal
ając
e po
praw
ną p
isow
nię
zdań
oz
najm
ując
ych,
pyt
ając
ych,
rozk
azuj
ącyc
h,w
iedz
a o
języ
ku•
nazy
wan
ie p
rzed
mio
tów
, roś
lin, o
sób,
zw
ie-
rząt
, w
prow
anie
nie
poję
cia
rzec
zow
nika
, ok
reśl
anie
cec
h zw
ierz
ąt, p
rzed
mio
tów
, ro-
ślin
, osó
b, u
trw
alen
ie u
mie
jętn
ości
okr
eśla
-ni
a ro
dzaj
ów z
dań
oraz
róż
nic
w w
ymow
ie
głos
ek d
źwię
czny
ch i
bezd
źwię
czny
ch,
wie
dza
o lit
erat
urze
• ch
rono
logi
a w
ydar
zeń,
w
ydar
zeni
a re
ali-
styc
zne
i fan
tast
yczn
e w
utw
orze
,sł
owni
ctw
o•
syst
emat
yczn
e w
zbog
acan
ie c
zynn
ego
słow
-ni
ka o
now
o po
znan
e w
yraz
y w
zw
iązk
u z
wyd
arze
niam
i, w
ycie
czka
mi,
teks
tam
i lite
-ra
ckim
i, za
jęci
ami;
41
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
m
atem
atyc
zna
• pr
zyzw
ycza
jani
e do
dok
ładn
ej i
rze
teln
ej
prac
y,•
jasn
e ok
reśl
anie
cel
ów p
racy
,•
rozw
ijani
e sa
mod
ziel
nośc
i pod
czas
roz
wią
-zy
wan
ia z
adań
,•
kszt
ałto
wan
ie
orie
ntac
ji pr
zest
rzen
nej
– st
osow
anie
okr
eśle
ń: g
óra
− dó
ł, na
d −
pod,
pr
zed,
za, o
bok,
po
lew
ej, p
o pr
awej
stro
nie,
• ok
reśl
anie
str
onno
ści w
łasn
ego
ciał
a,•
opis
ywan
ie p
ołoż
enia
obi
ektó
w z
pun
ktu
wid
zeni
a w
łasn
ej o
soby
i in
nych
osó
b,•
prze
licza
nie
wsk
azan
ych
elem
entó
w,
• do
strz
egan
ie
pow
tarz
alno
ści
elem
entó
w
rytm
u,•
poró
wny
wan
ie
prze
dmio
tów
po
d w
zglę
-de
m w
ielk
ości
, dłu
gośc
i i s
zero
kośc
i,•
utrw
alen
ie n
azw
figu
r geo
met
rycz
nych
,•
grup
owan
ie i w
łaśc
iwe
prze
licza
nie
elem
en-
tów
w z
bior
ze,
• po
rów
nyw
anie
mas
y,•
wyc
iąga
nie
wni
oskó
w z
prz
epro
wad
zany
ch
obse
rwac
ji i m
anip
ulac
ji,•
klas
yfiko
wan
ie e
lem
entó
w z
godn
ie z
pod
a-ny
m w
arun
kiem
,•
poda
wan
ie w
arun
ków
do
klas
yfika
cji,
• us
tala
nie
rów
nolic
znoś
ci z
bior
ów (
okre
śla-
nie
gdzi
e je
st m
niej
, a g
dzie
wię
cej e
lem
en-
tów
),•
wpr
owad
zeni
e lic
zby
1 w
asp
ekta
ch k
ardy
-na
lnym
, por
ządk
owym
i m
iaro
wym
,•
ćwic
zeni
a w
stęp
ne w
kod
owan
iu,
••do
skon
alen
ie s
post
rzeg
awcz
ości
i uw
agi,
••do
strz
egan
ie z
asad
y uł
ożen
ia k
odu,
••do
strz
egan
ie
pow
tarz
alny
ch
elem
entó
w
kodu
;
• w
draż
anie
do
plan
owan
ia p
racy
, •
rozw
ijani
e sa
mod
ziel
nośc
i pod
czas
roz
wią
-zy
wan
ia z
adań
,•
wdr
ażan
ie d
o sa
mok
ontr
oli,
• ks
ztał
tow
anie
orie
ntac
ji pr
zest
rzen
nej
(na-
zyw
anie
kie
runk
ów),
• st
osow
anie
poj
ęć: p
ion,
poz
iom
, sko
s,•
prze
licza
nie
w z
akre
sie
30,
• po
rząd
kow
anie
licz
b,•
doda
wan
ie i
ode
jmow
anie
w z
akre
sie
30
bez
prze
kroc
zeni
a pr
ogu
dzie
siąt
kow
ego,
• do
daw
anie
i od
ejm
owan
ie li
czb
w z
akre
sie
30 z
prz
ekro
czen
iem
pro
gu d
zies
iątk
oweg
o ••
wpr
owad
zeni
e do
daw
ania
i o
dejm
owan
ia
w z
akre
sie
30 z
prz
ekro
czen
iem
pro
gu d
zie-
siąt
kow
ego,
• ro
zwią
zyw
anie
pro
styc
h za
dań
teks
tow
ych,
• st
osow
anie
poj
ęcia
par
a,•
klas
yfiko
wan
ie e
lem
entó
w w
edłu
g po
dane
-go
war
unku
,•
poda
wan
ie
war
unku
kl
asyfi
kow
ania
el
e-m
entó
w,
• po
rów
nyw
anie
wie
lkoś
ci, g
rubo
ści
i w
yso-
kośc
i,•
mie
rzen
ie i
zapi
syw
anie
wyn
ików
pom
iaru
–
używ
anie
jedn
ostk
i dłu
gośc
i cen
tym
etr
– cm
,•
odcz
ytyw
anie
peł
nych
god
zin
na z
egar
ze,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
zega
row
ych,
• do
strz
egan
ie s
ymet
rii w
prz
yrod
zie,
na
ry-
sunk
ach,
spo
soby
wyk
orzy
styw
ania
zja
wi-
ska
sym
etrii
w p
rakt
yce;
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
pla
now
ania
pra
cy,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
sam
okon
trol
i,•
rozw
ijani
e lo
gicz
nego
myś
leni
a,•
zapi
syw
anie
i od
czyt
ywan
ie li
czb
w z
akre
sie
100,
• w
skaz
ywan
ie l
iczb
y se
tek,
dzi
esią
tek
i je
d-no
ści w
pod
anyc
h lic
zbac
h,•
dosk
onal
enie
tech
niki
dod
awan
ia i
odej
mo-
wan
ia w
zak
resi
e 10
0,•
rozu
mie
nie
prze
mie
nnoś
ci d
odaw
ania
,•
prze
strz
egan
ie k
olej
nośc
i dod
awan
ia i
odej
-m
owan
ia li
czb,
• do
pełn
iani
e do
peł
nej d
zies
iątk
i,•
doda
wan
ie z
prz
ekro
czen
iem
pro
gu d
zie-
siąt
kow
ego,
• po
wtó
rzen
ie m
noże
nia i
dzie
leni
a w za
kres
ie 5
0,•
poró
wny
wan
ie li
czb,
• ro
zwią
zyw
anie
zad
ań te
ksto
wyc
h, w
tym
na
poró
wny
wan
ie ró
żnic
owe,
• uk
łada
nie
zada
ń te
ksto
wyc
h do
pod
anyc
h fo
rmuł
mat
emat
yczn
ych,
• pr
zeks
ztał
cani
e za
dań
teks
tow
ych,
• ro
zwią
zyw
anie
rów
nań
z ok
ienk
iem
,•
licze
nie
w p
rzód
i w
tył o
d po
dane
j lic
zby,
• po
rząd
kow
anie
licz
b w
cią
gu li
czbo
wym
,•
zapi
syw
anie
cią
gów
licz
bow
ych,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
kale
ndar
zow
ych,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
wag
owyc
h: k
ilogr
am,
deka
gram
, gra
m,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
mie
rzen
ia –
por
ów-
nyw
anie
wzr
ostó
w d
ziec
i,•
poró
wny
wan
ie w
ynik
ów m
ierz
enia
w c
en-
tym
etra
ch, m
etra
ch,
• od
czyt
ywan
ie w
skaz
ań te
rmom
etru
,•
odcz
ytyw
anie
wsk
azań
zeg
arów
z u
życi
em
okre
śleń
: pół
god
ziny
, kw
adra
ns, m
inut
a,•
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń ze
garo
wyc
h,•
ryso
wan
ie
pozn
anyc
h fig
ur
geom
etry
cz-
nych
z w
ykor
zyst
anie
m li
nijk
i,•
rozw
iązy
wan
ie z
adań
na
logi
czne
myś
leni
e;
42
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
pr
zyro
dnic
za
• od
czyt
ywan
ie z
nakó
w u
mow
nych
, dot
yczą
-cy
ch p
ogod
y −
kale
ndar
z po
gody
,•
zwra
cani
e uw
agi
na r
óżni
cę w
bud
owie
dr
zew
a i k
rzew
u,•
rozp
ozna
wan
ie i
naz
ywan
ie d
rzew
: kl
on,
kasz
tano
wie
c, b
rzoz
a, ja
rzęb
ina,
dąb
, mod
-rz
ew; r
ozpo
znaw
anie
ich
liści
i ow
oców
,•
budz
enie
zain
tere
sow
ania
świa
tem
prz
yrod
y,•
rozr
óżni
anie
pod
staw
owyc
h zn
aków
dro
go-
wyc
h i p
rzep
isów
ruch
u dr
ogow
ego;
• po
znan
ie g
atun
ków
ow
oców
i dr
zew
rosn
ą-cy
ch w
sad
zie,
• po
znan
ie b
udow
y ow
ocu,
• za
pozn
anie
dzi
eci z
rodz
ajam
i i p
rzez
nacz
e-ni
em o
grod
ów,
• pr
zybl
iżen
ie w
iado
moś
ci d
otyc
zący
ch b
u-do
wy
war
zyw
: czę
ści n
adzi
emne
i po
dzie
m-
ne w
arzy
w,
• po
znan
ie b
udow
y w
arzy
w,
• ro
zpoz
naw
anie
rodz
ajów
drz
ew w
lasa
ch li
-śc
iast
ych,
• po
znan
ie ro
dzaj
ów la
sów
liśc
iast
ych,
•
utrw
alen
ie w
iado
moś
ci n
a te
mat
bud
owy
drze
wa,
• pr
zybl
iżen
ie p
roce
su fo
tosy
ntez
y,•
rozw
ijani
e za
inte
reso
wan
ia św
iate
m p
rzyr
o-dy
;
• po
głęb
iani
e w
iado
moś
ci o
rodz
ajac
h kr
ajo-
braz
ów: n
adm
orsk
im, n
izin
nym
i gó
rski
m,
• po
znan
ie ro
ślin
i zw
ierz
ąt ty
pow
ych
dla
po-
znan
ych
kraj
obra
zów
,•
nazy
wan
ie p
rac
wyk
onyw
anyc
h na
pol
u,
• pr
zypo
mni
enie
bud
owy
war
zyw
, ich
czę
ści
jada
lnyc
h,
• po
znan
ie r
oślin
wys
tępu
jący
ch n
a po
lach
up
raw
nych
, •
rozp
ozna
wan
ie i
nazy
wan
ie z
bóż:
psz
enic
a,
żyto
, jęc
zmie
ń, p
roso
, kuk
uryd
za,
• ro
zpoz
naw
anie
i na
zyw
anie
rośl
in o
leis
tych
: rz
epak
, sło
necz
nik,
soj
a, m
ak, i
włó
knis
tych
: le
n, k
onop
ie,
• po
znan
ie s
poso
bów
wyk
orzy
stan
ia p
ozna
-ny
ch ro
ślin
,•
pogł
ębia
nie
zain
tere
sow
ania
św
iate
m p
rzy-
rody
;
eduk
acja
pl
asty
czna
• in
tegr
owan
ie d
ziec
i z n
owym
śro
dow
iski
em
szko
lnym
pop
rzez
wyr
ażan
ie s
ię w
szt
uce
(rys
unek
, zad
anie
kre
atyw
ne),
• di
agno
zow
anie
moż
liwoś
ci d
ziec
i w z
akre
-si
e po
ziom
u ro
zwoj
u ic
h in
telig
encj
i ar
ty-
styc
znej
ora
z po
trze
b w
tym
zak
resi
e;
• w
prow
adza
nie
do o
dpow
iedz
ialn
ego
korz
y-st
ania
z w
szel
kich
nar
zędz
i mal
arsk
ich
oraz
z
mat
eria
łów
wyk
orzy
styw
anyc
h w
szko
le,
• dz
iele
nie
się
prze
życi
ami
z m
iesi
ęcy
wa-
kacy
jnyc
h po
prze
z ek
spre
sję
arty
styc
zną
w d
owol
nych
for
mac
h, w
ybra
nych
sam
o-dz
ieln
ie p
rzez
dzi
ecko
lub
grup
ę dz
ieci
;
• uc
zeni
e w
łaśc
iwyc
h na
wyk
ów z
wią
zany
ch
z ko
rzys
tani
em z
róż
noro
dnyc
h fo
rm e
ks-
pres
ji pl
asty
czne
j,•
kszt
ałto
wan
ie p
oczu
cia
odpo
wie
dzia
lnoś
ci
przy
real
izac
ji pr
ojek
tów
mal
arsk
ich,
w t
ym
odpo
wie
dzia
lnoś
ci z
a m
ater
iały
, z
któr
ych
wyk
onyw
ane
są p
roje
kty
(zab
ezpi
ecze
nie,
os
zczę
dnoś
ć, b
ezpi
eczn
e pr
zech
owyw
anie
),
eduk
acja
te
chni
czna
• ro
zwija
nie
potr
zeby
bez
piec
zeńs
twa
dzie
c-ka
pop
rzez
zaj
ęcia
zw
iąza
ne z
bez
piec
znym
po
rusz
anie
m si
ę po
dro
dze
pies
zo i n
a ro
we-
rze,
• uc
zeni
e dz
ieci
, jak
kor
zyst
ać z
e śr
odkó
w k
o-m
unik
acji;
• uc
zeni
e za
sad
bezp
iecz
nego
por
usza
nia
się
po d
roga
ch,
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci d
bani
a o
wła
-sn
e be
zpie
czeń
stw
o po
prze
z zaj
ęcia
zw
iąza
-ne
z k
omun
ikac
ją d
rogo
wą,
um
ieję
tnoś
cią
zach
owan
ia s
ię w
mom
enci
e w
ypad
ku;
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
dba
nia
o be
zpie
-cz
eńst
wo
swoj
e i
inny
ch n
a dr
ogac
h ja
ko
pies
zy i
row
erzy
sta,
a ta
kże
ucze
stni
k ko
mu-
nika
cji m
iejs
kiej
,•
przy
pom
nien
ie z
asad
zac
how
ania
się
w r
a-zi
e w
ypad
ku;
eduk
acja
in
form
atyc
zna
• pr
ezen
tacj
a sa
li m
ultim
edia
lnej
w s
zkol
e,
okre
ślen
ie z
asad
kor
zyst
ania
z k
ompu
teró
w
w p
raco
wni
,•
diag
nozo
wan
ie p
otrz
eb i
moż
liwoś
ci d
ziec
i w
zak
resi
e za
jęć
kom
pute
row
ych
– ok
reśl
a-ni
e ic
h w
cześ
niej
szyc
h do
świa
dcze
ń;
• pr
zypo
mni
enie
zas
ad b
ezpi
ecze
ństw
a ko
-rz
ysta
nia
z pr
acow
ni m
ultim
edia
lnej
,•
bezp
iecz
ne w
łącz
anie
i w
yłąc
zani
e ko
mpu
-te
ra, p
osłu
giw
anie
się
mys
zą i
klaw
iatu
rą;
• po
wtó
rzen
ie z
asad
kor
zyst
ania
z u
rząd
zeń
w p
raco
wni
kom
pute
row
ej, p
rzyp
omni
enie
o
praw
idło
wej
pos
taw
ie s
iedz
ącej
ora
z o
hi-
gien
ie p
racy
z k
ompu
tere
m,
• ćw
icze
nia
utrw
alaj
ące
wła
ściw
e ur
ucha
mia
-ni
e i w
yłąc
zani
e ko
mpu
tera
prz
y uż
yciu
my-
szy
i kla
wia
tury
ora
z kl
awis
zy fu
nkcy
jnyc
h;
43
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
m
uzyc
zna
• na
uka
pios
enki
zw
iąza
nej z
dro
gą d
o sz
koły
i b
ezpi
eczn
ym p
rzec
hodz
enie
m p
rzez
ulic
ę,•
odtw
arza
nie
pros
tych
rytm
ów g
łose
m,
• sł
ucha
nie
muz
yki r
elak
sacy
jnej
,•
rozp
ozna
wan
ie g
łosó
w i
dźw
iękó
w z
oto
cze-
nia,
ich
iden
tyfik
owan
ie;
• na
uka
pios
enki
o b
ohat
erze
dzi
ecię
cym
, kt
óry
poka
zał,
że je
st o
dpow
iedz
ialn
y za
sie-
bie
i inn
ych,
• in
terp
reta
cja
muz
yki r
uche
m i
gest
em,
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci il
ustr
owan
ia m
u-zy
ką
obra
zów
pr
zeds
taw
iają
cych
za
baw
y w
akac
yjne
,•
śpie
wan
ie p
iose
nek
z kla
sy I,
prz
ypom
nien
ie
słów
i m
elod
ii;
• na
uka
pios
enki
na
tem
at p
orzą
dku
w d
omu
i w s
zkol
e, d
bani
a o
porz
ądek
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci
impr
owiz
acji
głos
em w
edłu
g us
talo
nych
zas
ad,
• tw
orze
nie
obra
zów
mal
arsk
ich
do w
ysłu
-ch
anyc
h fr
agm
entó
w;
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
• ks
ztał
tow
anie
spr
awno
ści fi
zycz
nej d
ziec
ka
popr
zez
zach
ęcan
ie d
o w
spól
nych
gie
r i z
a-ba
w n
a św
ieży
m p
owie
trzu
,•
diag
nozo
wan
ie d
ziec
i w z
akre
sie
ich
spra
w-
nośc
i ruc
how
ej o
raz
potr
zeb
rozw
ojow
ych,
• uc
zeni
e za
sad
wsp
ólny
ch
zaba
w
ruch
o-w
ych,
ksz
tałto
wan
ie p
oczu
cia
dysc
yplin
y,
wyz
nacz
enie
gra
nic
oraz
kon
sekw
encj
i, je
śli
zost
aną
one
prze
kroc
zone
;
• za
chęc
anie
do
zaba
w i
gie
r ze
społ
owyc
h,
któr
e uc
zą k
oord
ynac
ji i b
ezpi
eczn
ych
inte
-ra
kcji
w g
rupi
e,•
ucze
nie
zasa
d be
zpie
czeń
stw
a ko
rzys
tani
a z
pom
iesz
czeń
i ur
ządz
eń s
port
owyc
h do
-st
ępny
ch w
szk
ole,
• zw
raca
nie
uwag
i na
pra
wid
łow
ą po
staw
ę po
dcza
s si
edze
nia
przy
sto
le o
raz
za b
iur-
kiem
lub
w ła
wce
, ćw
icze
nia
ukaz
ując
e pr
a-w
idło
wą
i nie
praw
idło
wą
post
awę;
• za
pozn
anie
z z
asad
ami b
ezpi
eczn
ego
upra
-w
iani
a sp
ortu
w d
omu,
szk
ole,
na
sali
gim
-na
styc
znej
, na
podw
órku
,•
ucze
nie
zasa
d be
zpie
czne
go
poru
szan
ia
się
po d
roga
ch o
raz
orga
nizo
wan
ia z
abaw
o
char
akte
rze
spor
tow
ym w
gru
pie
rów
ie-
śnic
zej,
• m
otyw
owan
ie d
o sa
mod
ziel
nego
wym
yśla
-ni
a za
baw
w g
rupi
e ró
wie
śnic
zej;
44
Zintegrowane treści nauczania
pRO
Jek
Ty4–
6W
arto
ść: w
ytrw
ałoś
ć
klA
SA I
klA
SA II
klA
SA II
I
eduk
acja
po
loni
styc
zno-
-spo
łecz
na
eduk
acja
spo
łecz
na•
pocz
ucie
wła
snej
war
tośc
i, ro
zum
ieni
e zn
a-cz
enia
byc
ia d
ziel
nym
, wyt
rwał
ym i
prac
o-w
itym
w ż
yciu
, zap
ozna
wan
ie z
kor
zyśc
iam
i, ja
kie
przy
nosi
w
ytrw
ała
prac
a,
wyt
rwał
e ćw
icze
nie,
roz
wija
nie
goto
woś
ci d
o po
no-
szen
ia w
yrze
czeń
w c
elu
osią
gani
a w
ażny
ch
i w
arto
ścio
wyc
h ce
lów
, ra
dzen
ie
sobi
e w
tru
dnyc
h sy
tuac
jach
, ro
zbud
zani
e in
dy-
wid
ualn
ych
zain
tere
sow
ań
i uk
azyw
anie
m
ożliw
ości
akt
ywne
go w
spół
dzia
łani
a z
ró-
wie
śnik
ami,
posz
ukiw
anie
moż
liwoś
ci o
d-no
szen
ia w
życ
iu s
ukce
sów
zgo
dnie
z w
ła-
snym
i m
ożliw
ości
ami
i za
inte
reso
wan
iam
i, ks
ztał
tow
anie
rel
acji
w r
odzi
nie,
cze
rpan
ie
rado
ści i
szc
zęśc
ia z
kon
takt
ów in
terp
erso
-na
lnyc
h, w
arto
ść o
rgan
izow
ania
sob
ie z
ajęć
i
wyp
oczy
nku,
zna
jom
ość
osób
wch
odzą
-cy
ch w
skł
ad n
ajbl
iższ
ej r
odzi
ny:
rodz
eń-
stw
o, d
ziad
kow
ie,
rodz
ice,
uśw
iada
mia
nie
sobi
e, c
zym
jest
w ż
yciu
każ
dego
czł
owie
-ka
rod
zina
, uk
azyw
anie
pot
rzeb
y db
ania
o
czys
tość
, ład
i es
tety
kę w
mie
szka
niu,
zna
-jo
moś
ć w
łasn
ych
obow
iązk
ów w
zak
resi
e ut
rzym
ania
por
ządk
u w
dom
u ro
dzin
nym
,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
opow
iada
nie
na p
odst
awie
ilus
trac
ji, u
kład
a-ni
e zd
ań o
pisu
jący
ch sy
tuac
ję n
a ilu
stra
cji,
słuc
hani
e•
akty
wne
sł
ucha
nie
wyp
owie
dzi
inny
ch
osób
, zad
awan
ie p
ytań
dot
yczą
cych
wyb
ra-
nego
tem
atu,
słu
chan
ie n
agra
ń, d
źwię
ków
, hi
stor
yjek
dźw
ięko
wyc
h, p
iose
nek,
eduk
acja
spo
łecz
na•
rozw
ijani
e po
czuc
ia w
łasn
ej w
arto
ści,
ro-
zum
ieni
e, c
zym
jes
t w
ytrw
ałoś
ć i
w j
akic
h sy
tuac
jach
życ
iow
ych
byci
e w
ytrw
ałym
jest
na
jbar
dzie
j pot
rzeb
ne, w
zmac
nian
ie o
dwa-
gi i
um
ieję
tnoś
ci p
odej
mow
ania
dec
yzji,
be
zpie
czeń
stw
o w
inte
rnec
ie,
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• w
yraż
anie
wła
sneg
o zd
ania
w d
ysku
sji
na
okre
ślon
y te
mat
, sa
mor
zutn
e w
ypow
iedz
i uc
znió
w, s
toso
wan
ie w
wyp
owie
dzia
ch tr
af-
nie
dobr
aneg
o sł
owni
ctw
a, p
rzes
trze
gani
e ku
ltury
mów
ieni
a,sł
ucha
nie
• uw
ażne
słu
chan
ie c
zyta
nych
prz
ez n
aucz
y-ci
ela
utw
orów
pis
anyc
h w
iers
zem
i p
rozą
, w
ypow
iedz
i ak
toró
w w
szt
ukac
h te
atra
l-ny
ch, n
agra
ń ut
wor
ów m
uzyc
znyc
h, m
ono-
logó
w i
dial
ogów
zna
nych
akt
orów
itp.
,cz
ytan
ie•
czyt
anie
teks
tów
z re
spek
tow
anie
m z
nakó
w
prze
stan
kow
ych:
kro
pki,
prze
cink
a, z
naku
za
pyta
nia,
wyk
rzyk
nika
,pi
sani
e •
ćwic
zeni
a w
ksz
tałtn
ym i
czyt
elny
m p
isan
iu,
popr
awne
łącz
enie
lite
r w w
yraz
ach,
zac
ho-
wan
ie o
dpow
iedn
iej p
ropo
rcji
liter
wie
lkic
h i m
ałyc
h, w
łaśc
iwe
rozm
iesz
czen
ie li
ter i
wy-
razó
w w
lin
iatu
rze,
zac
how
anie
ods
tępó
w
mię
dzy
wyr
azam
i w z
dani
u,or
togr
afia
• pi
sow
nia
wyr
azów
z ó
, rz,
twor
zeni
e ro
dzin
y w
yraz
ów lu
b in
nych
form
tego
sam
ego
wy-
razu
dla
uza
sadn
iani
a pi
sow
ni ó
i rz,
eduk
acja
spo
łecz
na•
rozw
ijani
e po
czuc
ia w
łasn
ej w
arto
ści,
ro-
zum
ieni
e, c
zym
jes
t w
ytrw
ałoś
ć i
w j
akic
h sy
tuac
jach
życ
iow
ych
byci
e w
ytrw
ałym
jest
na
jbar
dzie
j pot
rzeb
ne, w
zmac
nian
ie o
dwa-
gi i
um
ieję
tnoś
ci p
odej
mow
ania
dec
yzji,
po
znaw
anie
sam
ego
sieb
ie, r
ozw
ijani
e za
in-
tere
sow
ań, c
zyta
nie
ksią
żek
o te
j tem
atyc
e,
kole
kcjo
now
anie
skar
bów
prz
yrod
nicz
ych,
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• fo
rmuł
owan
ie p
ytań
i u
kład
anie
odp
owie
-dz
i, w
ypow
iada
nie
zdań
ozn
ajm
ując
ych,
py-
tają
cych
i ro
zkaz
ując
ych
z od
pow
iedn
ią in
-to
nacj
ą, a
rgum
ento
wan
ie w
łasn
ego
zdan
ia
w d
ysku
sji z
nau
czyc
iele
m, k
oleż
anka
mi,
ko-
lega
mi i
inny
mi o
soba
mi,
stos
owan
ie w
wy-
pow
iedz
iach
traf
nie
dobr
aneg
o sł
owni
ctw
a,
prze
strz
egan
ie k
ultu
ry m
ówie
nia,
słuc
hani
e •
słuc
hani
e w
ypow
iedz
i na
uczy
ciel
a, k
oleż
a-ne
k i k
oleg
ów o
raz
inny
ch o
sób
w z
wią
zku
z w
ycie
czka
mi,
wyw
iada
mi,
słuc
hani
e po
le-
ceń
doty
cząc
ych
real
izac
ji za
dań
z ró
żnyc
h ro
dzaj
ów e
duka
cji,
ukła
dani
e py
tań
na p
od-
staw
ie o
dpow
iedz
i, cz
ytan
ie•
czyt
anie
dia
logó
w z
e zw
róce
niem
szc
ze-
góln
ej u
wag
i na
int
erpu
nkcj
ę i
into
nacj
ę,
czyt
anie
zda
ń i k
rótk
ich
teks
tów
uło
żony
ch
z ro
zsyp
anek
wyr
azow
ych
i zda
niow
ych
(za-
pisa
nych
sam
odzi
elni
e w
zes
zyci
e),
45
Zintegrowane treści nauczania
czyt
anie
• cz
ytan
ie l
iter,
ukła
dów
lite
r od
pow
iada
ją-
cych
syl
abom
, zda
ń z
wyk
orzy
stan
iem
pik
-to
gram
ów, c
zyta
nie
glob
alne
wyr
azów
, pi
sani
e•
kreś
leni
e lin
ii pr
osty
ch, k
rzyw
ych,
łam
anyc
h,
kolo
row
anie
, wod
zeni
e po
śla
dzie
, kre
ślen
ie
kszt
ałtó
w li
tero
podo
bnyc
h, s
zlac
zków
, pis
a-ni
e i c
zyta
nie
wie
lkic
h i m
ałyc
h lit
er, p
rzep
i-sy
wan
ie u
kład
ów li
ter,
ćwic
zeni
a w
ksz
tałt-
nym
i czy
teln
ym p
isan
iu, p
opra
wne
łącz
enie
lit
er w
wyr
azac
h, z
acho
wan
ie o
dpow
iedn
iej
prop
orcj
i lit
er w
ielk
ich
i m
ałyc
h, w
łaśc
iwe
rozm
iesz
czen
ie li
ter
i wyr
azów
w li
niat
urze
, ro
zwija
nie
i utr
wal
anie
got
owoś
ci d
o na
uki
pisa
nia
w o
bsza
rze
spra
wno
ści
man
ualn
ej
oraz
orie
ntac
ji w
kie
runk
ach
na k
artc
e,w
iedz
a o
języ
ku•
utrw
alen
ie p
ojęć
: syl
aba,
gło
ska,
wyr
az, k
orzy
-st
anie
z p
odrę
czni
ka p
od k
ieru
nkie
m n
aucz
y-ci
ela,
słow
nict
wo
• w
zbog
acan
ie c
zynn
ego
słow
nika
dzi
ecka
, st
osow
anie
form
grz
eczn
ości
owyc
h;
wie
dza
o ję
zyku
• ro
zpoz
naw
anie
zdań
w te
kści
e, w
yodr
ębni
a-ni
e w
yraz
ów w
zda
niu,
wyr
óżni
anie
w w
yra-
zach
syl
ab, g
łose
k i l
iter,
wie
dza
o lit
erat
urze
• ok
reśl
anie
nas
troj
u w
utw
orze
lite
rack
im,
utw
ory
pisa
ne w
iers
zem
i pr
ozą,
roz
pozn
a-w
anie
zw
rotk
i i w
yraz
ów ry
muj
ącyc
h si
ę,sł
owni
ctw
o•
syst
emat
yczn
e w
zbog
acan
ie
czyn
nego
sł
owni
ka d
ziec
i o
now
o po
znan
e w
yraz
y,
zwro
ty,
zwią
zki
fraz
eolo
gicz
ne w
zw
iązk
u z
teks
tam
i lite
rack
imi,
wyc
iecz
kam
i, uc
zest
-ni
ctw
em
w
życi
u śr
odow
iska
lo
kaln
ego,
dz
iała
lnoś
cią
w ró
żnyc
h ob
szar
ach
eduk
acji;
pisa
nie
• zb
ioro
we
i in
dyw
idua
lne
reda
gow
anie
op
owia
dań
na p
odst
awie
his
tory
jek
obra
z-ko
wyc
h, t
ekst
ów l
itera
ckic
h or
az w
łasn
ych
prze
żyć,
ćw
icze
nia
w k
szta
łtnym
i c
zyte
l-ny
m p
isan
iu, p
opra
wne
łącz
enie
lite
r w w
y-ra
zach
, zac
how
anie
odp
owie
dnie
j pro
porc
ji lit
er w
ielk
ich
i m
ałyc
h, w
łaśc
iwe
rozm
iesz
-cz
enie
lite
r i w
yraz
ów w
lini
atur
ze, o
dstę
py
mię
dzy
wyr
azam
i w
zda
niu,
odp
owie
dnie
ro
zmie
szcz
enie
teks
tu n
a st
roni
cy, a
kapi
ty,
orto
grafi
a•
pisa
nie
wyr
azów
ze
zmię
kcze
niam
i oz
na-
czon
ymi n
a dw
a sp
osob
y: p
rzez
kre
skę
i lite
-rę
i pi
sani
e zd
ań z
e sł
uchu
,w
iedz
a o
języ
ku•
rzec
zow
niki
jako
naz
wy
osób
, zw
ierz
ąt, r
o-śl
in i
rzec
zy, r
odza
je rz
eczo
wni
ka,
wie
dza
o lit
erat
urze
• po
stac
ie i z
darz
enia
, mie
jsce
i cza
s akc
ji, c
hro-
nolo
gia
wyd
arze
ń, o
rgan
izow
anie
prz
edst
a-w
ieni
a te
atra
lneg
o na
pod
staw
ie w
ybra
nego
ut
wor
u,sł
owni
ctw
o•
zwro
ty,
zwią
zki
fraz
eolo
gicz
ne w
zw
iązk
u z
teks
tam
i lite
rack
imi;
eduk
acja
m
atem
atyc
zna
• ks
ztał
tow
anie
poc
zuci
a dy
scyp
liny
prac
y,•
przy
zwyc
zaja
nie
do s
yste
mat
yczn
ej p
racy
,•
wyr
abia
nie
wyt
rwał
ości
i po
czuc
ia w
iary
we
wła
sne
siły
, •
kszt
ałto
wan
ie o
rient
acji
prze
strz
enne
j, •
klas
yfiko
wan
ie e
lem
entó
w w
edłu
g po
dane
j za
sady
,•
szuk
anie
róż
nic
i pod
obie
ństw
mię
dzy
ele-
men
tam
i w z
bior
ach,
• na
zyw
anie
zas
ad, w
edłu
g kt
óryc
h po
grup
o-w
ano
elem
enty
,•
wdr
ażan
ie d
o um
ieję
tnoś
ci p
orów
nyw
ania
m
asy,
• ks
ztał
tow
anie
poc
zuci
a dy
scyp
liny
i od
po-
wie
dzia
lnoś
ci,
• w
yrab
iani
e po
czuc
ia w
ytrw
ałoś
ci, s
ilnej
wol
i i w
iary
we
wła
sne
siły
i m
ożliw
ości
,•
prze
licza
nie
zgod
nie
z pod
anym
war
unki
em
w z
akre
sie
30,
• po
rząd
kow
anie
licz
b ro
snąc
o i m
alej
ąco,
• uz
upeł
nian
ie c
iągó
w li
czbo
wyc
h,
• do
daw
anie
i o
dejm
owan
ie w
zak
resi
e 30
z
prze
kroc
zeni
em p
rogu
dzi
esią
tkow
ego,
• do
daw
anie
i o
dejm
owan
ie w
zak
resi
e 10
0 be
z pr
zekr
ocze
nia
prog
u dz
iesi
ątko
weg
o,
• ro
zwija
nie
pocz
ucia
dys
cypl
iny
i odp
owie
-dz
ialn
ości
za
wła
sne
pom
ysły
i ro
zwią
zani
a,•
kszt
ałto
wan
ie u
mie
jętn
ości
wyb
oru
racj
o-na
lnej
i op
tym
alne
j met
ody
dzia
łani
a,•
mie
rzen
ie i
zapi
syw
anie
wyn
ików
pom
iaru
,•
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń do
tycz
ącyc
h dł
ugo-
ści,
• po
znan
ie i
utrw
alan
ie je
dnos
tek
mia
ry i
ich
skró
tów
: met
r, de
cym
etr,
cent
ymet
r, m
ilim
etr,
• w
prow
adze
nie
wyr
ażeń
dw
umia
now
anyc
h,•
doda
wan
ie i
odej
mow
anie
licz
b dw
ucyf
ro-
wyc
h w
zak
resi
e 10
0,
46
Zintegrowane treści nauczania
• sz
acow
anie
mas
y,•
porz
ądko
wan
ie z
bior
ów ro
snąc
o i m
alej
ąco,
• pr
zelic
zani
e el
emen
tów
,•
rozw
ijani
e lo
gicz
nego
myś
leni
a,•
wpr
owad
zeni
e lic
zb: 2
, 3 w
asp
ekta
ch k
ardy
-na
lnym
, por
ządk
owym
i m
iaro
wym
,•
licze
nie
w p
ozna
nym
zak
resi
e lic
zbow
ym,
• ok
reśl
anie
mie
jsca
ele
men
tów
w z
bior
ze,
• ut
rwal
enie
okr
eśle
ń: sz
ersz
y –
węż
szy,
niżs
zy –
w
yższ
y, w
ięks
zy –
mni
ejsz
y, gr
ubsz
y –
chud
szy,
• pr
zygo
tow
anie
do
wpr
owad
zeni
a do
daw
ania
,•
wpr
owad
zeni
e zn
aku
„=” ,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci
doda
wan
ia
na
konk
reta
ch,
• w
prow
adze
nie
zapi
su d
odaw
ania
i zn
aku
„+”,
• ćw
icze
nia
w p
isan
iu o
blic
zeń
do s
ytua
cji
prze
dsta
wio
nych
na
ilust
racj
i,•
odcz
ytyw
anie
zap
isan
ych
oblic
zeń,
• ko
dow
anie
,••
ryso
wan
ie w
zoró
w zg
odni
e z p
odan
ym ko
dem
,••
kont
ynuo
wan
ie
wzo
rów
z
figur
ge
ome-
tryc
znyc
h,••
kolo
row
anie
figu
ry w
g po
dane
go k
odu;
• do
daw
anie
i od
ejm
owan
ie li
czb
dwuc
yfro
-w
ych
typu
30
+ 10
, 50
– 30
,•
doda
wan
ie tr
zech
skła
dnik
ów, o
dejm
owan
ie,
• sp
raw
dzan
ie o
dejm
owan
ia z
a po
moc
ą do
-da
wan
ia,
• st
osow
anie
prz
emie
nnoś
ci d
odaw
ania
,•
rozw
iązy
wan
ie z
adań
teks
tow
ych,
• pr
zygo
tow
anie
do
ro
zwią
zyw
ania
zł
ożo-
nych
zad
ań te
ksto
wyc
h,•
wpr
owad
zeni
e je
dnos
tki m
asy
– de
kagr
am
(dag
) ora
z za
leżn
ości
: 1 k
g =
100
dag,
• w
ażen
ie p
rzed
mio
tów
, uży
wan
ie je
dnos
tek
mas
y: k
ilogr
am –
kg,
dek
agra
m –
dag
,•
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń pi
enię
żnyc
h, u
żyw
a-ni
e je
dnos
tek:
zło
ty (z
ł),•
ryso
wan
ie d
rugi
ej p
ołow
y sy
met
rycz
nego
ry
sunk
u;
• sp
raw
dzan
ie o
dejm
owan
ie z
a po
moc
ą do
-da
wan
ia,
• w
prow
adze
nie
poję
ć: s
uma,
skła
dnik
i, ró
żni-
ca, o
djem
na, o
djem
nik,
•
rozw
iązy
wan
ie ró
wna
ń z
jedn
ą ni
ewia
dom
ą w
pos
taci
oki
enka
,•
zapi
syw
anie
licz
b za
pom
ocą
cyfr
i sł
owni
e,
ich
odcz
ytyw
anie
,•
prze
dsta
wia
nie
liczb
jak
o su
my
dzie
siąt
ek
i jed
nośc
i,•
utrw
alen
ie m
noże
nia
i dzi
elen
ia li
czb
w z
a-kr
esie
50,
• ro
zsze
rzen
ie z
akre
su m
noże
nia
do 8
0,•
prze
strz
egan
ie
kole
jnoś
ci
wyk
onyw
ania
dz
iała
ń,•
rozr
óżni
anie
lic
zb
parz
ysty
ch
i ni
epar
zy-
styc
h,•
rozw
iązy
wan
ie z
adań
teks
tow
ych;
eduk
acja
pr
zyro
dnic
za
• pr
zybl
iżen
ie w
arun
ków
pra
cy w
eter
ynar
za,
• po
znan
ie z
wyc
zajó
w, t
rybu
życ
ia k
otów
dzi
-ki
ch i
dom
owyc
h,•
wdr
ażan
ie d
o op
ieki
nad
zw
ierz
ętam
i do
-m
owym
i,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
pos
zuki
wan
ia i
n-fo
rmac
ji,•
wdr
ażan
ie d
o ob
serw
acji
zmia
n za
chod
zą-
cych
w p
rzyr
odzi
e je
sien
ią,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
roz
pozn
awan
ia
drze
w i
zwie
rząt
żyj
ącyc
h w
lesi
e,•
dost
rzeg
anie
pod
obie
ństw
i r
óżni
c ob
ser-
wow
anyc
h ob
iekt
ów p
rzyr
odni
czyc
h,•
wdr
ażan
ie d
o ob
serw
acji
prac
wyk
onyw
a-ny
ch p
rzez
ludz
i w o
gród
ku,
• ro
zpoz
naw
anie
i na
zyw
anie
war
zyw
,•
prow
adze
nie
klas
owej
hod
owli;
• po
znan
ie ro
dzaj
ów la
sów
igla
styc
h,•
rozp
ozna
wan
ie d
rzew
w la
sach
igla
styc
h,•
pozn
anie
bud
owy
drze
wa
igla
steg
o,•
obse
rwac
je o
biek
tów
prz
yrod
nicz
ych
i zap
i-sy
wan
ie w
ynik
ów o
bser
wac
ji i w
nios
ków
,•
rozp
ozna
wan
ie g
rzyb
ów j
adal
nych
i t
rują
-cy
ch,
• po
znan
ie r
odza
jów
par
ków
i i
ch p
rzez
na-
czen
ia,
• ro
zpoz
naw
anie
roś
lin i
zwie
rząt
wys
tępu
ją-
cych
w p
arka
ch;
• po
znan
ie w
arst
w la
su,
• po
znan
ie r
oślin
i z
wie
rząt
żyj
ącyc
h w
róż
-ny
ch w
arst
wac
h la
su,
• do
strz
egan
ie
zale
żnoś
ci
poka
rmow
ych
w e
kosy
stem
ie la
su,
• zw
róce
nie
uwag
i na
zjaw
isko
kłu
sow
nict
wa
w le
sie,
wpł
ywu
hała
su n
a ży
cie
mie
szka
ń-có
w la
su,
• om
ówie
nie
znac
zeni
a la
su d
la c
złow
ieka
;
47
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
pl
asty
czna
• pr
aca
na
wie
lu
etap
ach,
kt
óra
kszt
ałtu
je
umie
jętn
ość
wyk
onyw
ania
dzi
ałań
w o
kre-
ślon
ej k
olej
nośc
i,•
zaję
cia
foto
grafi
czne
, tw
orze
nie
kole
kcji
wy-
bran
ych
foto
grafi
i rod
zinn
ych;
• tw
orze
nie
kom
pozy
cji p
last
yczn
ych
w p
ro-
jekt
ach
wie
loet
apow
ych
z za
stos
owan
iem
ró
żnor
odny
ch te
chni
k pl
asty
czny
ch,
• po
znaw
anie
ró
żnyc
h m
ater
iałó
w,
fakt
ur
i nar
zędz
i uży
wan
ych
w p
racy
art
ysty
czne
j,•
wpr
owad
zeni
e do
św
iata
fot
ogra
fii, z
asad
y do
brej
foto
grafi
i,•
wpr
owad
zani
e do
bu
dow
ania
w
łasn
ego
war
szta
tu
foto
grafi
czne
go
(kom
pozy
cja
zdję
cia,
uję
cie,
tem
at p
rzew
odni
);
• ks
ztał
tow
anie
poc
zuci
a sp
raw
stw
a po
prze
z w
prow
adze
nie
proj
ektu
zak
łada
jące
go k
ilka
etap
ów d
ział
ań a
rtys
tycz
nych
,•
rozw
ijani
e pa
sji
foto
graf
owan
ia,
ukaz
ywa-
nie
moż
liwoś
ci, j
akie
daj
e ta
dys
cypl
ina
sztu
-ki
uży
tkow
ej r
ówni
eż w
cod
zien
nym
życ
iu
dzie
cka
– do
kum
ento
wan
ie s
woj
ej h
isto
rii
i le
psze
poz
naw
anie
św
iata
, kt
óry
otac
za
dzie
cko;
eduk
acja
te
chni
czna
• w
ykon
ywan
ie p
racy
pla
styc
zno-
tech
nicz
nej
wym
agaj
ącej
cię
cia
po li
nii p
rost
ej,
• sk
łada
nie
proj
ektu
pla
styc
zno-
tech
nicz
nego
,•
prez
ento
wan
ie e
fekt
u sw
ojej
pra
cy, z
abaw
a z
wyk
onan
ym m
odel
em;
• w
ycho
wan
ie k
omun
ikac
yjne
– u
kazy
wan
ie
znac
zeni
a be
zpie
czeń
stw
a w
tran
spor
cie
lą-
dow
ym, l
otni
czym
i m
orsk
im,
• po
znaw
anie
róż
nych
typ
ów p
ojaz
dów
, ty
py
sam
ocho
dów
w za
leżn
ości
od
prze
znac
zeni
a,•
posz
ukiw
anie
wie
dzy
na t
emat
tra
nspo
rtu
lądo
weg
o;
• ks
ztał
tow
anie
zm
ysłu
pr
zest
rzen
nego
po
-pr
zez
proj
ekt w
ielo
etap
owy
– m
akie
ta d
omu
przy
w
ykor
zyst
aniu
pr
oste
j in
stru
kcji
lub
sche
mat
ów ry
sunk
owyc
h,•
kszt
ałto
wan
ie u
mie
jętn
ości
pra
cy w
spól
nej
podc
zas
zada
nia
tech
nicz
nego
, prz
ydzi
elan
ie
ról, w
spół
prac
a i p
odzi
ał o
dpow
iedz
ialn
ości
;
eduk
acja
in
form
atyc
zna
• za
jęci
a uc
zące
dzi
eci b
ezpi
eczn
ego
włą
cza-
nia
i wył
ącza
nia
kom
pute
ra,
• pr
zeds
taw
ieni
e po
dsta
wow
ych
funk
cji m
y-sz
y i k
law
iatu
ry;
• pr
zygo
tow
anie
qui
zu n
a te
mat
pos
zcze
gól-
nych
ele
men
tów
kom
pute
ra i
jego
funk
cji,
• ro
zwija
nie
zain
tere
sow
ań
dzie
ci
popr
zez
wyk
orzy
stan
ie
prog
ram
ów
eduk
acyj
nych
zw
iąza
nych
z n
auką
mat
emat
yki;
• ut
rwal
enie
na
zw
posz
czeg
ólny
ch
częś
ci
skła
dow
ych
zest
awu
kom
pute
row
ego,
• pr
aca
w e
dyto
rze
grafi
czny
m –
prz
ypom
nie-
nie
funk
cji
posz
czeg
ólny
ch k
law
iszy
, tw
o-rz
enie
pro
jekt
ów i
szki
ców
, cof
anie
zm
ian;
eduk
acja
muz
yczn
a
• na
uka
pios
enki
o w
ytrw
ałoś
ci,
• na
uka
pros
tych
śpi
ewan
ek d
o sa
mog
łose
k,
służ
ąca
rozw
ijani
u sł
uchu
fone
mow
ego
i fo-
nety
czne
go o
raz
uczą
ca p
oczu
cia
rytm
u,•
odtw
arza
nie
pros
tych
ryt
mów
za
pom
ocą
głos
u, k
lask
ania
, klą
skan
ia;
• na
uka
pios
enki
o w
ytrw
ałoś
ci w
spor
cie,
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci ś
piew
ania
ra-
zem
z i
nnym
i dz
iećm
i, bu
dow
anie
zas
ad
wsp
ólne
go ś
piew
ania
,•
ucze
nie
wyt
rwał
ości
w p
rzyg
otow
ywan
iu
pios
enki
do
grup
oweg
o w
ykon
ania
,•
zaba
wy
muz
yczn
e w
prow
adza
jące
um
ieję
t-no
ści i
nter
pret
owan
ia m
uzyk
i ruc
hem
cał
e-go
cia
ła b
ądź
gest
em;
• na
uka
pios
enki
na
tem
at d
ziec
i wyt
rwał
ych
i ni
ewyt
rwał
ych
(na
konk
retn
ym p
rzyk
ła-
dzie
boh
ater
a),
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
gry
na
inst
rum
en-
tach
per
kusy
jnyc
h,•
słuc
hani
e na
grań
muz
yki r
ozry
wko
wej
prz
y-ni
esio
nych
prz
ez d
ziec
i, ak
tyw
na d
ysku
sja
na t
emat
em
ocji
i odc
zuć,
jaki
e ta
muz
yka
wyw
ołuj
e;
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
• ćw
icze
nia
rozw
ijają
ce a
ktyw
ność
dzi
eci o
raz
uczą
ce je
wyt
rwał
ości
,•
zaba
wy
z pi
łką,
pod
rzuc
anie
i ła
pani
e pi
łki;
• ks
ztał
tow
anie
wła
ściw
ej p
osta
wy
wyj
ścio
-w
ej i
usta
wie
nia
do ć
wic
zeń,
• za
jęci
a w
ykor
zyst
ując
e ró
wno
waż
nię,
• uk
azyw
anie
wys
iłku
osób
nie
pełn
ospr
aw-
nych
w p
okon
ywan
iu p
rzes
zkód
dni
a co
-dz
ienn
ego
i ucz
enie
sza
cunk
u dl
a ty
ch w
y-si
łków
;
• gr
y ze
społ
owe
z pi
łką,
• ro
zwija
nie
zmys
łu r
ówno
wag
i pop
rzez
ćw
i-cz
enia
na
rów
now
ażni
z p
rzyb
orem
,•
przy
pom
nien
ie z
asad
zw
iąza
nych
z z
agro
-że
niam
i, ok
reśl
enie
osó
b, d
o kt
óryc
h dz
ieci
m
ogą
zwró
cić
się
o po
moc
w m
omen
cie
za-
groż
enia
życ
ia lu
b zd
row
ia,
• ks
ztał
tow
anie
pos
taw
y pr
zeła
myw
ania
lęku
pr
zed
zwró
ceni
em s
ię o
pom
oc;
48
Zintegrowane treści nauczania
pRO
Jek
Ty7–
9W
arto
ść: k
reat
ywno
ść
klA
SA I
klA
SA II
klA
SA II
I
eduk
acja
po
loni
styc
zno-
-spo
łecz
na
eduk
acja
spo
łecz
na•
rozw
ijani
e kr
eaty
wno
ści d
ziec
i pop
rzez
twór
-cz
e op
owia
dani
a, sz
ukan
ie sł
ów o
raz
ucze
nie
prze
wid
ywan
ia e
fekt
ów ró
żnyc
h dz
iała
ń, ro
z-bu
dzan
ie a
ktyw
nośc
i po
znaw
czej
, od
wag
i w
roz
wią
zyw
aniu
pro
blem
ów o
raz
zain
te-
reso
wan
ia w
yobr
aźni
ą i
ciek
awym
i sp
oso-
bam
i na
wsp
ólne
spę
dzan
ie c
zasu
w g
rupi
e ró
wie
śnik
ów o
raz w
rodz
inie
, sta
wia
nie
pyta
ń i p
oszu
kiw
anie
na
nie
odpo
wie
dzi,
kons
truk
-ty
wne
radz
enie
sobi
e w
trud
nych
sytu
acja
ch,
wyz
byw
anie
się
lęku
prz
ed n
iezn
anym
,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
akty
wne
wyp
owia
dani
e si
ę w
obr
ębie
okr
e-śl
onyc
h kr
ęgów
tem
atyc
znyc
h, i
nicj
owan
ie
swob
odny
ch w
ypow
iedz
i dzi
eci w
obs
zarz
e in
dyw
idua
lnyc
h po
trze
b, w
draż
anie
do
kon-
stru
owan
ia o
dpow
iedz
i na
pyta
nia
prob
le-
mow
e, k
omun
ikac
ja n
iew
erba
lna
jako
spo
-só
b na
prz
ekaz
anie
info
rmac
ji in
nym
,•
kom
pono
wan
ie o
pow
iada
ń tw
órcz
ych,
np.
w
ymyś
lani
e da
lsze
go c
iągu
opo
wia
dani
a,
inne
go z
akoń
czen
ia u
twor
u,sł
ucha
nie
• ak
tyw
ne s
łuch
anie
wyp
owie
dzi i
nnyc
h os
ób,
zada
wan
ie p
ytań
dot
yczą
cych
wyb
rane
go te
-m
atu,
kon
stru
owan
ie o
dpow
iedz
i na
zada
ne
pyta
nia
prob
lem
owe,
ilus
trow
anie
ges
tem
za-
chow
ania
poz
nane
go b
ohat
era
podr
ęczn
ika,
czyt
anie
• ro
zwija
nie
i utr
wal
anie
got
owoś
ci d
o na
uki
czyt
ania
pop
rzez
gło
śne
czyt
anie
nau
czy-
ciel
a or
az in
nych
osó
b,
eduk
acja
spo
łecz
na•
zazn
ajam
iani
e z
war
tośc
ią z
mia
n w
życ
iu
każd
ego
czło
wie
ka i
um
ieję
tnoś
cią
radz
e-ni
a so
bie
ze z
mia
ną,
rozw
ijani
e po
trze
by
rozw
iązy
wan
ia p
robl
emów
, pod
ejm
owan
ia
now
ych
wyz
wań
, ks
ztał
tow
anie
poc
zuci
a w
łasn
ej w
arto
ści i
chę
ci s
amod
osko
nale
nia
popr
zez
odkr
ywan
ie i
roz
wija
nie
swoi
ch
moż
liwoś
ci,
zasa
dy o
bow
iązu
jące
pod
czas
ko
rzys
tani
a z
tele
wiz
ji i k
ompu
tera
,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
stos
owan
ie w
wyp
owie
dzia
ch t
rafn
ie d
o-br
aneg
o sł
owni
ctw
a, p
rzes
trze
gani
e ku
ltu-
ry m
ówie
nia,
wyr
ażan
ie w
łasn
ego
zdan
ia
w d
ysku
sji
na o
kreś
lony
prz
ez n
aucz
ycie
la
tem
at,
sam
orzu
tne
wyp
owie
dzi
uczn
iów
, sw
obod
ne d
łużs
ze w
ypow
iedz
i w
zw
iązk
u z
wys
łuch
anym
i lub
prz
eczy
tany
mi u
twor
a-m
i lite
rack
imi,
obra
zkam
i, hi
stor
yjka
mi o
b-ra
zkow
ymi i
td.,
słuc
hani
e•
słuc
hani
e w
ypow
iedz
i na
uczy
ciel
a, k
oleż
a-ne
k, k
oleg
ów o
raz
inny
ch o
sób
w z
wią
zku
z w
ycie
czka
mi,
wyd
arze
niam
i dot
yczą
cym
i śr
odow
iska
szk
olne
go,
loka
lneg
o, r
egio
nu,
ukła
dani
e op
owia
dań
dźw
ięko
wyc
h, fo
rmu-
łow
anie
odp
owie
dzi n
a za
dane
pyt
ania
,cz
ytan
ie•
czyt
anie
ze zr
ozum
ieni
em u
twor
ów w
iers
zo-
wan
ych,
nap
isów
info
rmac
yjny
ch, i
nstr
ukcj
i or
az
pole
ceń
zwią
zany
ch
z dz
iała
lnoś
cią
uczn
iów
w ró
żnyc
h ob
szar
ach
eduk
acji,
czy
-ta
nie
kom
iksó
w,
eduk
acja
spo
łecz
na•
rozw
ijani
e po
mys
łow
ości
i z
doln
ości
sam
o-dz
ieln
ego
wym
yśla
nia
ciek
awyc
h pr
ojek
tów
, ro
zwią
zań
i pr
oble
mów
do
rozw
iąza
nia,
or-
gani
zow
anie
klu
bu tw
órcz
ego
trze
ciok
lasis
ty,
zach
ęcan
ie d
o ud
ział
u w
kon
kurs
ach,
pos
zu-
kiw
ania
no
wyc
h w
yzw
ań,
orga
nizo
wan
ia
w k
reat
ywny
i tw
órcz
y sp
osób
wol
nego
czas
u,
krea
tyw
ne w
ykor
zyst
anie
zas
obów
w i
nter
-ne
cie
i pro
gram
ach
tv, z
asad
y ob
owią
zują
ce
podc
zas k
orzy
stan
ia z
tele
wiz
ji i k
ompu
tera
,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
kom
pono
wan
ie o
pow
iada
ń tw
órcz
ych,
np.
w
ymyś
lani
e in
nego
poc
zątk
u op
owia
dani
a,
twor
zeni
e sw
obod
nych
tek
stów
, wyg
łasz
a-ni
e w
iers
zy o
raz
krót
kich
frag
men
tów
pro
zy
z uw
zglę
dnie
niem
zm
iany
siły
, ton
u gł
osu,
te
mpa
i pa
uz,
słuc
hani
e•
uważ
ne s
łuch
anie
czy
tany
ch p
rzez
nau
czy-
ciel
a ut
wor
ów p
isan
ych
wie
rsze
m i
pro
zą,
wyp
owie
dzi
akto
rów
w s
ztuk
ach
teat
ral-
nych
, nag
rań
utw
orów
muz
yczn
ych,
mon
o-lo
gów
i di
alog
ów z
nany
ch a
ktor
ów it
d.,
czyt
anie
• od
daw
anie
gło
sem
nas
troj
u ut
wor
u, w
yra-
zist
e cz
ytan
ie t
ekst
ów p
oety
ckic
h or
az fr
ag-
men
tów
pro
zy p
rzez
nacz
onyc
h do
nau
ki n
a pa
mię
ć, w
spól
ne p
rzec
zyta
nie
fragm
entó
w
lekt
ur w
ybra
nych
prz
ez n
aucz
ycie
la,
pisa
nie
• zb
ioro
we
i ind
ywid
ualn
e pi
sani
e ki
lkuz
dani
o-w
ej w
ypow
iedz
i na
dany
tem
at, z
bior
owe
49
Zintegrowane treści nauczania
• ko
rzys
tani
e z
podr
ęczn
ika
pod
kier
unki
em
nauc
zyci
ela,
czy
tani
e ba
rdzo
kró
tkic
h, k
il-ku
zdan
iow
ych
teks
tów
(s
kład
ając
ych
się
tylk
o z
pozn
anyc
h lit
er)
z re
spek
tow
anie
m
znak
ów p
rzes
tank
owyc
h, c
zyta
nie
ze z
rozu
-m
ieni
em p
ikto
gram
ów i z
nakó
w in
form
acyj
-ny
ch d
otyc
zący
ch re
aliz
acji
zada
ń z
różn
ych
obsz
arów
edu
kacj
i, cz
ytan
ie l
iter,
ukła
dów
lit
er o
dpow
iada
jący
ch s
ylab
om, z
dań
z w
y-ko
rzys
tani
em p
ikto
gram
ów,
czyt
anie
glo
-ba
lne
wyr
azów
, ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
cz
ytan
ia ze
zroz
umie
niem
na
elem
enta
rnym
po
ziom
ie,
czyt
anie
gł
ośne
, in
dyw
idua
lne
i zbi
orow
e fr
agm
entó
w te
kstu
na
okre
ślon
y te
mat
dot
yczą
cy b
ohat
era
podr
ęczn
ika,
pisa
nie
• ro
zwija
nie
i utr
wal
anie
got
owoś
ci d
o na
uki
pisa
nia
w o
bsza
rze
rozw
oju
graf
omot
oryc
z-ne
go, k
reśl
enie
lini
i pro
styc
h, k
rzyw
ych,
ła-
man
ych,
kol
orow
anie
, wod
zeni
e po
śla
dzie
, kr
eśle
nie
kszt
ałtó
w li
tero
podo
bnyc
h, sz
lacz
-kó
w, p
isan
ie i
czyt
anie
poz
nany
ch li
ter,
pi-
sani
e lit
er ł
ączn
ie, ć
wic
zeni
a w
ksz
tałtn
ym
i czy
teln
ym p
isan
iu, p
opra
wne
łącz
enie
lite
r w
wyr
azac
h, z
acho
wan
ie o
dpow
iedn
iej p
ro-
porc
ji lit
er w
ielk
ich
i mał
ych,
wła
ściw
e ro
z-m
iesz
czen
ie li
ter i
wyr
azów
w li
niat
urze
,or
togr
afia
• fu
nkcj
a i ja
ko łą
czni
ka w
zda
niu,
prz
episy
wan
ie
ukła
dów
lite
r, w
yraz
ów i p
rost
ych
zdań
, pisa
nie
z pa
mię
ci w
yraz
ów, p
o do
kład
nej o
bser
wac
ji w
zoru
, roz
wija
nie
wra
żliw
ości
ort
ogra
ficzn
ej,
wie
dza
o ję
zyku
• na
zyw
anie
i w
yróż
nian
ie: l
itery
, gło
ski,
syla
-by
, wyr
azu,
zda
nia,
pod
ział
wyr
azu
na g
łosk
i i s
ylab
y,w
iedz
a o
liter
atur
ze•
rozw
ijani
e za
inte
reso
wan
ia
ksią
żką
oraz
cz
ytan
iem
baś
ni, p
osta
cie
i zda
rzen
ia, m
iej-
sce
i cza
s akc
ji, c
hron
olog
ia w
ydar
zeń,
zab
a-w
y pa
ntom
imic
zne
i dra
mow
e,
pisa
nie
• uk
łada
nie
i za
pisy
wan
ie z
dań
ozna
jmuj
ą-cy
ch,
pyta
jący
ch,
rozk
azuj
ącyc
h, z
bior
owe
reda
gow
anie
opo
wia
dań
na t
emat
y bl
iski
e dz
ieci
om, ć
wic
zeni
a w
ksz
tałtn
ym i
czyt
el-
nym
pis
aniu
: pop
raw
ne łą
czen
ie li
ter w
wy-
raza
ch, z
acho
wan
ie o
dpow
iedn
iej p
ropo
rcji
liter
wie
lkic
h i
mał
ych,
wła
ściw
e ro
zmie
sz-
czen
ie li
ter
i wyr
azów
w li
niat
urze
, ods
tępy
m
iędz
y w
yraz
ami
w z
dani
u, o
dpow
iedn
ie
rozm
iesz
czen
ie te
kstu
na
stro
nicy
, aka
pity
,or
togr
afia
• w
ykor
zyst
anie
ró
żnyc
h fo
rm
wyr
azu
dla
uzas
adni
ania
pis
owni
z ó
i rz
, pis
owni
a w
y-ra
zów
z u
trat
ą dź
wię
czno
ści w
ewną
trz
wy-
razu
, pis
anie
z p
amię
ci w
yraz
ów i
zdań
,w
iedz
a o
języ
ku•
zdan
ia o
znaj
muj
ące,
pyt
ając
e, r
ozka
zują
ce,
wyr
azy
w z
dani
ach,
syl
aby,
lite
ry i
gło
ski
w w
yraz
ach
z dw
uzna
kam
i ora
z in
nych
,w
iedz
a o
liter
atur
ze•
czas
i m
iejs
ce a
kcji
w u
twor
ach
liter
acki
ch,
chro
nolo
gia
wyd
arze
ń,
wyd
arze
nia
real
i-st
yczn
e i f
anta
styc
zne,
sł
owni
ctw
o•
wyj
aśni
anie
ni
ezro
zum
iały
ch
wyr
azów
i
zwro
tów
ora
z za
stęp
owan
ie i
ch i
nnym
i, w
yraz
y o
podo
bnym
i pr
zeci
wny
m z
nacz
e-ni
u, s
yste
mat
yczn
e w
zbog
acan
ie c
zynn
ego
słow
nika
dzi
eci
o no
wo
pozn
ane
wyr
azy
w z
wią
zku
z w
ydar
zeni
ami,
wyc
iecz
kam
i, te
ksta
mi l
itera
ckim
i, za
jęci
ami z
różn
ych
ob-
szar
ów e
duka
cji;
i i
ndyw
idua
lne
reda
gow
anie
opo
wia
dań
na
pods
taw
ie h
isto
ryje
k ob
razk
owyc
h, z
espo
-ło
we
ukła
dani
e i r
ysow
anie
kom
iksó
w,
orto
grafi
a•
najc
zęśc
iej u
żyw
ane
skró
ty: u
lica
– ul
., nu
-m
er –
nr,
stro
na –
s.,
rok
– r.,
zna
jom
ość
al-
fabe
tu,
prak
tycz
ne s
toso
wan
ie k
olej
nośc
i al
fabe
tycz
nej p
odcz
as k
orzy
stan
ia z
e sł
ow-
nikó
w
i en
cykl
oped
ii w
edłu
g pi
erw
szej
i o
stat
niej
lite
ry,
wie
dza
o ję
zyku
• ro
zpoz
naw
anie
zda
ń w
tek
ście
, w
yodr
ęb-
nian
ie
wyr
azów
w
zd
aniu
, w
yróż
nian
ie
w w
yraz
ach
syla
b, g
łose
k i
liter
, roz
pozn
a-w
anie
zda
ń ni
eroz
win
ięty
ch i
rozw
inię
tych
,w
iedz
a o
liter
atur
ze•
rozp
ozna
wan
ie b
aśni
, ba
jki,
lege
ndy,
opo
-w
iada
nia,
opi
su, k
omik
su, p
osta
cie
i zda
rze-
nia,
mie
jsce
i cz
as a
kcji,
chr
onol
ogia
wyd
a-rz
eń,
słow
nict
wo
• ro
dzin
a w
yraz
ów, w
yraz
y po
krew
ne, w
pro-
wad
zani
e pr
zysł
ów i
poró
wna
ń do
czy
nne-
go s
łow
nika
;
50
Zintegrowane treści nauczania
słow
nict
wo
• w
zbog
acan
ie c
zynn
ego
słow
nika
w k
onte
k-śc
ie n
owyc
h do
świa
dcze
ń, tr
eści
opo
wia
dań
i naz
ywan
ia s
tanó
w e
moc
jona
lnyc
h, w
dra-
żani
e do
św
iado
meg
o st
osow
ania
tra
fnie
do
bran
ego
słow
nict
wa,
utr
wal
anie
sto
so-
wan
ia fo
rm g
rzec
znoś
ciow
ych;
eduk
acja
m
atem
atyc
zna
• ks
ztał
tow
anie
akt
ywno
ści t
wór
czej
, •
pobu
dzan
ie w
yobr
aźni
i sp
ostr
zega
wcz
ości
,•
wpr
owad
zeni
e lic
zb 4
i 5 w
asp
ekta
ch k
ardy
-na
lnym
, por
ządk
owym
i m
iaro
wym
,•
mat
emat
yzow
anie
ana
lizow
anyc
h sy
tuac
ji,•
przy
goto
wan
ie d
o ro
zum
ieni
a od
ejm
owan
ia,
• do
daw
anie
i od
ejm
owan
ie w
zak
resi
e 5,
• ro
zwią
zyw
anie
zad
ań t
ekst
owyc
h na
dod
a-w
anie
i od
ejm
owan
ie,
• uk
łada
nie
treś
ci z
adań
tek
stow
ych
do z
api-
su i
ilust
racj
i,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci z
apis
ywan
ia o
b-lic
zeń,
• w
prow
adze
nie
mon
et 1
zł,
2 zł
, wdr
ażan
ie
do r
ozum
ieni
a w
arto
ści
naby
wcz
ej p
ieni
ę-dz
y,
• tw
orze
nie
zbio
rów
zgo
dnie
z p
odan
ym w
a-ru
nkie
m,
• pr
zelic
zani
e pi
enię
dzy,
po
rów
nyw
anie
kw
ot,
• za
stęp
owan
ie k
ilku
mon
et je
dną
mon
etą,
• za
chęc
anie
do
wyk
orzy
styw
ania
um
ieję
tno-
ści m
atem
atyc
znyc
h w
życ
iu c
odzi
enny
m,
• po
rząd
kow
anie
licz
b −
posł
ugiw
anie
się
li-
czeb
nika
mi p
orzą
dkow
ymi,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
roz
pozn
awan
ia
kszt
ałtó
w fi
gur g
eom
etry
czny
ch,
••ko
loro
wan
ie o
braz
ka z
godn
ie z
pod
anym
ko
dem
cyf
row
ym,
••ko
loro
wan
ie
elem
entó
w
wg
poda
nego
ko
du;
• ro
zwija
nie
akty
wno
ści t
wór
czej
,•
rozw
ijani
e w
yobr
aźni
i sp
ostr
zega
wcz
ości
, •
wsk
azyw
anie
w
lic
zbie
rz
ędu
dzie
siąt
ek
i jed
nośc
i, •
porz
ądko
wan
ie li
czb,
• do
daw
anie
i o
dejm
owan
ie w
zak
resi
e 10
0 be
z pr
zekr
ocze
nia
prog
u dz
iesi
ątko
weg
o,•
doda
wan
ie i
ode
jmow
anie
w z
akre
sie
30
z pr
zekr
ocze
niem
pro
gu d
zies
iątk
oweg
o,•
doda
wan
ie k
ilku
skła
dnik
ów,
• do
pełn
iani
e do
peł
nej d
zies
iątk
i,•
stos
owan
ie p
raw
a pr
zem
ienn
ości
dod
awa-
nia,
• po
rów
nyw
anie
licz
b,•
utrw
alen
ie z
nakó
w: <
, >, =
,•
rozw
iązy
wan
ie p
rost
ych
zada
ń te
ksto
wyc
h,•
odm
ierz
anie
pły
nów
,•
odcz
ytyw
anie
wsk
azań
term
omet
ru, p
ozna
-ni
e st
opni
a Ce
lsju
sza
– je
dnos
tki
pom
iaru
te
mpe
ratu
ry,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
pien
iężn
ych,
•
wpr
owad
zeni
e je
dnos
tki 1
gro
sz i
jego
skró
-tu
1 g
r ora
z za
leżn
ości
1 z
ł = 1
00 g
r,•
wpr
owad
zeni
e na
zw l
iczb
w d
odaw
aniu
–
sum
a i s
kład
niki
,•
wpr
owad
zeni
e lic
zb w
ode
jmow
aniu
– o
d-je
mna
, odj
emni
k, ró
żnic
a,•
rozw
iązy
wan
ie z
adań
pod
ziel
onyc
h na
eta
-py
, prz
ygot
owan
ie d
o ro
zwia
zyw
ania
zad
ań
złoż
onyc
h,•
ryso
wan
ie d
rugi
ej p
ołow
y sy
met
rycz
nego
ry
sunk
u;
• ro
zwija
nie
wyo
braź
ni i
spos
trze
gaw
czoś
ci,
• w
paja
nie
naw
yków
arg
umen
tow
ania
, uz
a-sa
dnia
nia
i doc
ieka
nia,
• do
skon
alen
ie
umie
jętn
ości
po
rów
nyw
ania
da
nych
, ana
lizow
ania
i wyc
iąga
nia
wni
oskó
w,
• od
czyt
ywan
ie g
odzi
n na
zeg
arze
,•
utrw
alen
ie p
ojęć
: pół
god
ziny
, kw
adra
ns,
• ut
rwal
enie
zna
ków
rzym
skic
h,•
odcz
ytyw
anie
wsk
azań
term
omet
ru,
• do
daw
anie
i o
dejm
owan
ie w
zak
resi
e 10
0 z
prze
kroc
zeni
em p
rogu
dzi
esią
tkow
ego,
• ut
rwal
enie
poj
ęć: s
uma,
różn
ica
liczb
,•
dosk
onal
enie
dz
iele
nia
i m
noże
nia
liczb
w
zak
resi
e 80
,•
wpr
owad
zeni
e po
jęć:
ilo
czyn
, czy
nnik
i, ilo
-ra
z, d
ziel
na, d
ziel
nik,
• pr
zest
rzeg
anie
ko
lejn
ości
w
ykon
ywan
ia
dzia
łań,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
pien
iężn
ych
z uż
y-ci
em m
ian:
zł,
gr,
• pr
zelic
zani
e lic
zb z
godn
ie z
pod
anym
wa-
runk
iem
,•
doda
wan
ie k
ilku
skła
dnik
ów,
• sp
raw
dzan
ie o
dejm
owan
ia z
a po
moc
ą do
-da
wan
ia,
• ro
zwią
zyw
anie
zad
ań t
ekst
owyc
h na
po-
rów
nyw
anie
różn
icow
e,•
ukła
dani
e za
dań
teks
tow
ych
do p
odan
ej
form
uły
mat
emat
yczn
ej i
do il
ustr
acji,
• pr
zeks
ztał
cani
e za
dań
teks
tow
ych,
• ro
zwią
zyw
anie
rów
nań
z ok
ienk
iem
,•
dost
rzeg
anie
sym
etrii
w o
tacz
ając
ym św
ieci
e,
51
Zintegrowane treści nauczania
• st
osow
anie
sym
etrii
w p
rakt
yce,
• ro
zwija
nie
logi
czne
go m
yśle
nia;
eduk
acja
pr
zyro
dnic
za
• w
draż
anie
do
prow
adze
nia
obse
rwac
ji pog
ody,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci w
ypow
iada
nia
się
na te
mat
war
unkó
w p
ogod
owyc
h,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
ycią
gani
a w
nio-
sków
na
pods
taw
ie il
ustr
acji,
• po
szer
zeni
e w
iado
moś
ci n
a te
mat
wyk
orzy
-st
ywan
ia s
iły w
iatr
u pr
zez
czło
wie
ka,
• za
chęc
anie
do
wyk
onyw
ania
pro
styc
h do
-św
iadc
zeń,
• ro
zpoz
naw
anie
zw
ierz
ąt i
rośl
in w
ystę
pują
-cy
ch n
a po
lu,
• po
znan
ie p
rac w
ykon
ywan
ych
na p
olu
jesie
nią,
• ut
rwal
enie
naz
w w
arzy
w i
owoc
ów,
• pr
zybl
iżen
ie s
poso
bów
prz
etw
arza
nia
owo-
ców
i w
arzy
w,
• pr
zybl
iżen
ie p
ojęc
ia: z
drow
a ży
wno
ść;
• do
strz
egan
ie i
omaw
iani
e zm
ian
zach
odzą
-cy
ch w
prz
yrod
zie
jesi
enią
na
przy
kład
zie
ekos
yste
mów
par
ku i
lasu
,•
pozn
anie
sp
osob
ów
przy
stos
owan
ia
się
zwie
rząt
do
zim
y,•
wdr
ażan
ie d
o zd
row
ego
odży
wia
nia
się,
• om
ówie
nie
wpł
ywu
wita
min
na
ro
zwój
i f
unkc
jono
wan
ie o
rgan
izm
u cz
łow
ieka
,•
pozn
anie
pro
dukt
ów p
ocho
dzen
ia ro
ślin
ne-
go i
zwie
rzęc
ego,
• zw
róce
nie
uwag
i na
rolę
zm
ysłó
w w
pro
ce-
sie
pozn
awan
ia ś
wia
ta;
• om
ówie
nie
cech
cha
rakt
erys
tycz
nych
dla
po
szcz
egól
nych
pó
r ro
ku
na
pods
taw
ie
zmia
n za
chod
zący
ch w
lesi
e,•
wyj
aśni
enie
za
leżn
ości
m
iędz
y dł
ugoś
cią
dnia
i no
cy,
• kr
ążen
ie Z
iem
i wok
ół S
łońc
a i o
brót
wok
ół
wła
snej
osi
, ich
wpł
yw n
a ży
cie
na Z
iem
i,•
odcz
ytyw
anie
tem
pera
tury
pow
ietr
za,
• ut
rwal
enie
naz
w k
ieru
nków
św
iata
: pół
noc,
po
łudn
ie, w
schó
d, za
chód
,•
posz
erze
nia
wia
dom
ości
na
tem
at w
iatr
u,
hura
ganu
, tor
nada
,•
ochr
ona
czys
tośc
i pow
ietr
za;
eduk
acja
pl
asty
czna
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci r
ozpo
znaw
ania
ks
ztał
tów
i fa
ktur
różn
ych
mat
eria
łów
,•
wyk
orzy
styw
anie
odk
ryć
dzie
ci z
wią
zany
ch
z ks
ztał
tem
i f
aktu
rą d
o sa
mod
ziel
nej
eks-
pres
ywne
j tw
órcz
ości
;
• ko
mpo
now
anie
sam
odzi
elny
ch p
roje
któw
pl
asty
czny
ch n
a pł
aszc
zyźn
ie i
w p
rzes
trze
-ni
,•
eksp
resj
a po
prze
z sz
tukę
w p
roje
ktac
h m
ul-
timed
ialn
ych;
• uc
zeni
e m
ożliw
ości
wyk
orzy
stan
ia r
óżny
ch
tech
nik
i na
rzęd
zi,
w t
ym m
edia
lnyc
h, d
o tw
orze
nia
ciek
awyc
h fo
rm e
kspr
esji
twór
czej
,•
kszt
ałto
wan
ie w
łasn
ego
wiz
erun
ku p
oprz
ez
akty
wno
ść w
zak
resi
e sz
tuk
plas
tycz
nych
i i
ch k
orel
acji
z in
nym
i śro
dkam
i wyr
ażan
ia
sieb
ie;
eduk
acja
te
chni
czna
• w
ykon
ywan
ie p
rac
z pa
pier
u po
mag
ając
ych
uspr
awni
ć rę
kę w
iodą
cą,
• ks
ztał
tow
anie
poc
zuci
a be
zpie
czeń
stw
a po
-pr
zez
okre
ślan
ie o
sób,
do
któr
ych
moż
na si
ę zw
róci
ć o
pom
oc, t
elef
ony
alar
mow
e, w
zy-
wan
ie p
omoc
y;
• w
ykon
ywan
ie p
racy
pla
styc
zno-
tech
nicz
nej
wym
agaj
ącej
cię
cia
po li
nii p
rost
ej,
• sk
łada
nie
proj
ektu
pla
styc
zno-
tech
nicz
ne-
go, p
reze
ntac
ja w
kla
sie;
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci m
yśle
nia
tech
-ni
czne
go p
oprz
ez s
taw
iani
e pr
zed
dzie
ćmi
konk
retn
ych
prob
lem
ów te
chni
czny
ch,
• po
szuk
iwan
ie
rozw
iąza
ń te
chni
czny
ch
w ró
żnyc
h za
dani
ach
i syt
uacj
ach,
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci w
ybor
u na
jlep-
szeg
o ro
zwią
zani
a;
eduk
acja
in
form
atyc
zna
• w
ykor
zyst
anie
kom
pute
ra d
o pr
acy
twór
-cz
ej (
ryso
wan
ie,
twor
zeni
e w
łasn
ych
kom
-po
zycj
i),•
oglą
dani
e zd
jęć
zwią
zany
ch
tem
atyc
znie
z
proj
ekte
m w
kom
pute
rze
za p
omoc
ą do
-w
olne
go p
rogr
amu;
• tw
orze
nie
rysu
nków
za
pom
ocą
wyb
rane
go
edyt
ora
grafi
ki z
got
owyc
h el
emen
tów
,•
prze
gląd
anie
w in
tern
ecie
got
owyc
h pr
opo-
zycj
i rys
unkó
w n
a ok
reśl
ony,
zad
any
w w
y-sz
ukiw
arce
tem
at;
• tw
orze
nie
rysu
nków
w e
dyto
rze
grafi
ki w
e-dł
ug w
łasn
ego
pom
ysłu
, •
rozw
ijani
e za
inte
reso
wań
dz
ieci
po
prze
z w
ykor
zyst
anie
pr
ogra
mów
ed
ukac
yjny
ch
rozw
ijają
cych
kre
atyw
ność
;
52
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
m
uzyc
zna
• na
uka
pios
enki
na
tem
at d
ziec
ięcy
ch za
inte
-re
sow
ań,
• ro
zwija
nie
wra
żliw
ości
muz
yczn
ej d
ziec
ka
popr
zez
słuc
hani
e na
prze
mie
nne
muz
yki
spok
ojne
j i p
obud
zają
cej,
służ
ącej
do
wyk
o-ny
wan
ia o
kreś
lony
ch p
olec
eń,
• ro
zpoz
naw
anie
i n
azyw
anie
dźw
iękó
w n
a-tu
ry, d
źwię
ków
mia
sta,
dom
u i s
zkoł
y;
• na
uka
pios
enki
o p
iękn
ie i
boga
ctw
ie n
atur
y,•
kszt
ałto
wan
ie u
mie
jętn
ości
impr
owiz
acji
gło-
sem
wed
ług
usta
lony
ch z
asad
,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci g
ry n
a in
stru
men
-ta
ch p
erku
syjn
ych,
• w
prow
adze
nie
zaga
dnie
ń zw
iąza
nych
z r
o-dz
ajam
i gło
sów
ludz
kich
: sop
ran,
bas
,•
słuc
hani
e fr
agm
entó
w m
uzyk
i kl
asyc
znej
i w
yraż
anie
ich
w d
owol
ny s
posó
b;
• na
uka
pios
enki
na
tem
at c
ieka
weg
o dn
ia,
pom
imo
złej
pog
ody,
•
kszt
ałto
wan
ie
umie
jętn
ości
ilu
stro
wan
ia
krót
kich
wie
rszy
ków
muz
yką,
• tw
orze
nie
ukła
dów
cho
reog
rafic
znyc
h in
-te
rpre
tują
cych
okr
eślo
ną m
uzyk
ę (n
p. m
u-zy
kę fi
lmow
ą),
• tw
orze
nie
bazy
ulu
bion
ych
utw
orów
;
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
• za
chęc
anie
do
zaba
w r
ucho
wyc
h na
św
ie-
żym
pow
ietr
zu,
• bu
dow
anie
kre
atyw
nośc
i dzi
eci p
oprz
ez p
o-ko
nyw
anie
nat
ural
nych
prz
eszk
ód d
osto
so-
wan
ych
do m
ożliw
ości
dzi
eci,
• uc
zeni
e dz
ieci
zas
ad h
igie
ny o
sobi
stej
ora
z w
pływ
u je
j sto
sow
ania
na
zdro
wie
i do
bre
sam
opoc
zuci
e;
• ćw
icze
nia
ogól
noro
zwoj
owe
wyk
orzy
stuj
ą-ce
piłk
ę, u
czen
ie r
zutó
w, p
odań
, chw
ytan
ia
piłk
i,•
zaba
wy
ruch
owe
na ś
wie
żym
pow
ietr
zu,
jazd
a na
row
erze
i w
rotk
ach,
• uc
zeni
e za
sad
zach
owan
ia s
ię n
a dr
ogac
h,•
ucze
nie
dzie
ci, d
o ko
go m
ogą
się z
wró
cić o
po-
moc
w sy
tuac
ji zag
roże
nia
zdro
wia
lub
życi
a;
• zo
rgan
izow
anie
ko
nkur
sów
sp
raw
nośc
io-
wyc
h w
ykor
zyst
ując
ych
różn
e pr
zyrz
ądy,
• uc
zeni
e w
łaśc
iweg
o za
chow
ania
w s
ytua
cji
zwyc
ięst
wa
oraz
w m
omen
cie
pora
żki,
• uc
zeni
e db
ałoś
ci o
sw
oje
ciał
o w
zak
resi
e ub
iera
nia
się
oraz
dba
nia
o co
dzie
nną
higi
e-nę
oso
bist
ą;
Ja i
inni
pRO
Jek
T10
–12
War
tość
: sza
cune
k i u
czci
woś
ć
klA
SA I
klA
SA II
klA
SA II
I
eduk
acja
po
loni
styc
zno-
-spo
łecz
na
eduk
acja
spo
łecz
na•
pozn
awan
ie w
arto
ści s
zacu
nku
wob
ec s
ie-
bie,
inn
ych
osób
lub
pra
cy,
okre
ślan
ie s
y-tu
acji,
w k
tóry
ch o
kazy
wan
ie s
zacu
nku
ma
szcz
egól
ne z
nacz
enie
, po
szuk
iwan
ie w
ar-
tośc
i sz
acun
ku i
ucz
ciw
ości
we
wła
snyc
h do
świa
dcze
niac
h or
az p
oszu
kiw
anie
moż
-liw
ości
otw
arci
a si
ę na
dru
gieg
o cz
łow
ieka
za
rów
no w
rodz
inie
, jak
i w
gru
pie
rów
ieśn
i-cz
ej,
obow
iązk
i dy
żurn
ego,
pos
zano
wan
ie
podr
ęczn
ików
i i
nnyc
h pr
zybo
rów
szk
ol-
nych
, sum
ienn
e w
ykon
ywan
ie p
olec
eń
eduk
acja
spo
łecz
na•
rozp
ozna
wan
ie i
nazy
wan
ie u
czyć
wła
snyc
h or
az i
nnyc
h os
ób,
praw
dom
ówno
ść i
tak
t, w
spie
rani
e uc
zciw
ości
dzi
eci,
twor
zeni
e w
a-ru
nków
do
po
dejm
owan
ia
odpo
wie
dzia
l-ny
ch z
adań
wob
ec s
iebi
e i g
rupy
, chw
alen
ie
odw
agi w
ucz
ciw
ym d
ział
aniu
, pos
ługi
wan
ie
się
swoi
m im
ieni
em i
nazw
iski
em w
różn
ych
sytu
acja
ch ż
ycio
wyc
h, im
iona
i na
zwis
ka d
al-
szyc
h kr
ewny
ch, d
rzew
o ge
neal
ogic
zne
swo-
jej r
odzi
ny, o
dczu
wan
ie d
umy
z pr
zyna
leżn
o-śc
i do
swoj
ej ro
dzin
y, je
j tra
dycj
i i z
wyc
zajó
w,
eduk
acja
spo
łecz
na•
budo
wan
ie p
oczu
cia
spra
wst
wa
i ko
ntro
-li
nad
swoi
m z
acho
wan
iem
pod
wpł
ywem
si
lnyc
h em
ocji,
imio
na i
nazw
iska
dal
szyc
h kr
ewny
ch,
drze
wo
gene
alog
iczn
e sw
ojej
ro
dzin
y, o
dczu
wan
ie d
umy
z pr
zyna
leżn
ości
do
sw
ojej
rod
ziny
, jej
tra
dycj
i i z
wyc
zajó
w,
kultu
raln
e za
chow
anie
wob
ec in
nych
dzi
eci,
unik
anie
agr
esji
jako
met
ody
rozw
iązy
wa-
nia
konfl
iktó
w,
posz
anow
anie
cud
zej
wła
-sn
ości
i pr
ywat
nośc
i, za
chow
anie
taje
mni
cy
kore
spon
denc
ji (li
st, s
ms,
e-m
ail),
53
Zintegrowane treści nauczania
i z
adań
, odp
owie
dnie
zac
how
anie
w k
lasi
e,
w s
zkol
e, p
osza
now
anie
dob
ra w
spól
nego
, dz
ieci
ęce
filoz
ofow
anie
na
tem
at k
ultu
ry
osob
iste
j i
dobr
ego
wyc
how
ania
, ksz
tałto
-w
anie
kul
tury
oso
bist
ej i
war
tośc
i ucz
estn
i-cz
enia
w k
ultu
rze,
naz
ywan
ie s
woi
ch u
czuć
w
rela
cji d
o in
nych
ludz
i, bo
hate
rów
lite
rac-
kich
, tea
tral
nych
, film
owyc
h, u
kier
unko
wy-
wan
ie u
czuć
na
empa
tię, w
spół
odcz
uwan
ie
emoc
ji i u
czuć
inny
ch p
oprz
ez d
obór
odp
o-w
iedn
iej l
itera
tury
i za
baw
inte
grac
yjny
ch,
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• ro
zmow
a lu
b dy
skus
ja w
par
ach
lub
w g
ru-
pie
na o
kreś
lony
tem
at,
• ćw
icze
nia
arty
kula
cyjn
e i i
nton
acyj
ne, o
pisy
-w
anie
i opo
wia
dani
e us
tne
jako
form
a ks
ztał
-to
wan
ia p
łynn
ości
mow
y, w
praw
ki d
ram
owe
i kla
sow
y te
atrz
yk k
ukie
łkow
y ja
ko fo
rma
ak-
tyw
izow
ania
i in
icjo
wan
ia w
ypow
iedz
i i d
ia-
logu
, w
ywia
d z
boha
tera
mi,
gest
, m
imik
a,
kszt
ałto
wan
ie r
ozum
ieni
a um
owne
go z
na-
czen
ia r
ekw
izyt
u i
umie
jętn
ego
posł
ugiw
a-ni
a si
ę ni
m w
odg
ryw
anej
scen
ce,
słuc
hani
e•
posz
ukiw
anie
kon
kret
nych
info
rmac
ji w
ma-
teria
le a
udia
lnym
, słu
chan
ie n
agra
ń lit
erac
-ki
ch,
słuc
how
isk,
wie
rszy
i o
pow
iada
ń, s
łu-
chan
ie p
olec
eń n
aucz
ycie
la o
raz
czyt
anyc
h te
kstó
w li
tera
ckic
h,cz
ytan
ie•
zróż
nico
wan
a na
uka
czyt
ania
z w
ykor
zy-
stan
iem
rów
nole
gle
różn
ych
tech
nik
czyt
a-ni
a (c
zyta
nie
glob
alne
, m
etod
a sy
labo
wa,
zd
anio
wa
i in
ne,
w z
ależ
nośc
i od
sto
pnia
pr
zygo
tow
ania
zes
połu
i m
ożliw
ości
dzi
eci),
ro
zwija
nie
akty
wno
ści c
zyte
lnic
zej p
oprz
ez
indy
wid
ualn
ą in
terp
reta
cję
frag
men
tów
po-
ezji
dzie
cięc
ej, p
rzyp
orzą
dkow
ywan
ie n
azw
do
ilus
trac
ji,
su
mie
nne
wyk
onyw
anie
pol
eceń
i z
adań
, od
pow
iedn
ie z
acho
wan
ie w
kla
sie,
w s
zkol
e,
posz
anow
anie
dob
ra w
spól
nego
,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
wyc
iąga
nie
wni
oskó
w z
prz
edst
awio
nych
w
ydar
zeń,
sw
obod
ne d
łużs
ze w
ypow
iedz
i w
zw
iązk
u z
wys
łuch
anym
i lu
b pr
zecz
yta-
nym
i ut
wor
ami
liter
acki
mi,
obra
zkam
i, hi
-st
oryj
kam
i obr
azko
wym
i, st
osow
anie
w w
y-po
wie
dzia
ch tr
afni
e do
bran
ego
słow
nict
wa,
pr
zest
rzeg
anie
kul
tury
mów
ieni
a,sł
ucha
nie
• sł
ucha
nie
pole
ceń
doty
cząc
ych
real
izac
ji za
dań
z ró
żnyc
h ro
dzaj
ów e
duka
cji,
ukie
-ru
nkow
ane
słuc
hani
e te
kstó
w
liter
acki
ch
czyt
anyc
h pr
zez
nauc
zyci
ela
oraz
nag
rań
utw
orów
poe
tyck
ich
w w
ykon
aniu
zna
nych
ak
toró
w, k
ultu
ra s
łuch
ania
,cz
ytan
ie•
wsp
ólne
prz
eczy
tani
e fr
agm
entó
w l
ektu
r w
ybra
nych
prz
ez n
aucz
ycie
la, c
zyta
nie
dia-
logó
w z
e zw
róce
niem
szc
zegó
lnej
uw
agi n
a in
terp
unkc
ję i
into
nacj
ę,pi
sani
e •
zbio
row
e re
dago
wan
ie o
pow
iada
ń na
tem
a-ty
blis
kie
dzie
ciom
, zbi
orow
e i
indy
wid
ualn
e pi
sani
e lis
tów
i za
pros
zeń,
tw
orze
nie
i pisa
nie
swob
odny
ch
teks
tów
, ćw
icze
nia
w
kszt
ałt-
nym
i cz
ytel
nym
pisa
niu:
pop
raw
ne ł
ącze
nie
liter
w w
yraz
ach,
zac
how
anie
odp
owie
dnie
j pr
opor
cji l
iter w
ielk
ich
i mał
ych,
wła
ściw
e ro
z-m
iesz
czen
ie li
ter i
wyr
azów
w li
niat
urze
, ods
tę-
pów
mię
dzy
wyr
azam
i w zd
aniu
, odp
owie
dnie
ro
zmie
szcz
enie
teks
tu n
a st
roni
cy, a
kapi
ty,
orto
grafi
a•
krop
ka, p
ytaj
nik,
wyk
rzyk
nik
na k
ońcu
zdan
ia,
piso
wni
a w
yraz
ów z
ó i
rz, t
wor
zeni
e ro
dzin
y w
yraz
ów lu
b w
ykor
zyst
anie
zm
ienn
ości
form
dl
a uz
asad
nien
ia p
isow
ni n
iekt
óryc
h w
yraz
ów
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• w
spól
ne
lub
indy
wid
ualn
e w
yodr
ębni
anie
po
stac
i i zd
arze
ń, u
stal
enie
kol
ejno
ści z
darz
eń,
okre
ślani
e na
stro
ju w
utw
orze
, wyr
ażan
ie w
ła-
sneg
o zd
ania
o p
osta
ciac
h i z
darz
enia
ch, u
kła-
dani
e w
par
ach
dial
ogów
, wch
odze
nie
w ro
le,
słuc
hani
e•
uważ
ne s
łuch
anie
czy
tany
ch p
rzez
nau
czy-
ciel
a ut
wor
ów p
isan
ych
wie
rsze
m i
pro
zą,
wyp
owie
dzi
akto
rów
w s
ztuk
ach
teat
ral-
nych
, na
grań
utw
orów
muz
yczn
ych,
mo-
nolo
gów
i di
alog
ów z
nany
ch a
ktor
ów, s
łu-
chan
ie w
ypow
iedz
i nau
czyc
iela
, kol
eżan
ek,
kole
gów
ora
z in
nych
osó
b,cz
ytan
ie•
wyr
azis
te c
zyta
nie
krót
kich
frag
men
tów
wy-
bran
ych
utw
orów
lite
rack
ich
z po
dzia
łem
na
role
, czy
tani
e w
iers
zy o
raz
krót
kich
frag
-m
entó
w n
apis
anyc
h pr
ozą,
prz
ezna
czon
ych
do n
auki
na
pam
ięć,
pi
sani
e •
ukła
dani
e i z
apis
ywan
ie z
dań
oraz
kró
tkic
h te
kstó
w u
łożo
nych
z r
ozsy
pane
k w
yraz
o-w
ych
i zd
anio
wyc
h, u
zupe
łnia
nie
i pr
zepi
-sy
wan
ie
zdań
, pr
zepi
syw
anie
po
łącz
one
z pr
zeks
ztał
cani
em z
dań,
orto
grafi
a•
piso
wni
a w
yraz
ów
z ko
ńców
kam
i: -ó
w,
-ów
ka, p
rzec
inek
prz
y w
ylic
zani
u, p
isan
ie z
e sł
uchu
kró
tkic
h te
kstó
w, t
wor
zeni
e ro
dzin
y w
yraz
ów,
uzas
adni
anie
pis
owni
wyr
azów
z
rz p
o sp
ółgł
oska
ch,
wie
dza
i nau
ka o
języ
ku•
rzec
zow
niki
jako
naz
wy
osób
, zw
ierz
ąt, r
o-śl
in i
rzec
zy, r
odza
je rz
eczo
wni
ka, l
iczb
a rz
e-cz
owni
ka,
wie
dza
o lit
erat
urze
• na
uka
poez
ji, p
rozy
, tek
stów
teat
raln
ych
na
pam
ięć,
wyg
łasz
anie
utw
orów
z p
amię
ci,
54
Zintegrowane treści nauczania
pisa
nie
• ro
zwija
nie
i utr
wal
anie
got
owoś
ci d
o na
uki
pisa
nia
w o
bsza
rze
rozw
oju
graf
omot
oryc
z-ne
go, k
reśl
enie
lini
i pro
styc
h, k
rzyw
ych,
ła-
man
ych,
kol
orow
anie
, wod
zeni
e po
śla
dzie
, kr
eśle
nie
kszt
ałtó
w li
tero
podo
bnyc
h, sz
lacz
-kó
w, p
isan
ie i c
zyta
nie
wie
lkic
h i m
ałyc
h lit
eror
togr
afia
• pr
zepi
syw
anie
ukł
adów
lite
r, w
yraz
ów i
pro-
styc
h zd
ań, p
isan
ie z
pam
ięci
wyr
azów
, po
dokł
adne
j ob
serw
acji
wzo
ru,
rozw
ijani
e w
rażl
iwoś
ci o
rtog
rafic
znej
, w
iedz
a o
języ
ku•
nazy
wan
ie i
wyr
óżni
anie
: lite
ry, g
łosk
i, sy
la-
by, w
yraz
u, z
dani
a,•
nazw
y pr
zedm
iotó
w i
rośl
in,
wie
dza
o lit
erat
urze
• za
pozn
awan
ie z
now
ości
ami l
itera
tury
dzi
e-ci
ęcej
, tw
orze
nie
środ
owis
ka c
zyte
lnic
ze-
go d
ziec
ka –
oso
by d
oros
łe c
zyta
ją g
łośn
o w
kla
sie,
zap
ozna
nie
z po
ezją
dzi
ecię
cą,
słow
nict
wo
• pr
aca
z ilu
stra
cjam
i lub
naz
wam
i poj
edyn
-cz
ych
prze
dmio
tów
,•
elem
enty
kul
tury
języ
ka,
• po
szer
zani
e re
pert
uaru
czy
nneg
o sł
owni
-ka
ze
szcz
egól
nym
uw
zglę
dnie
niem
naz
w
emoc
ji or
az e
lem
entó
w z
wią
zany
ch z
kul
tu-
rą ję
zyka
;
z
ó i r
z, st
osow
anie
wie
lkie
j lite
ry n
a po
cząt
-ku
zda
nia,
w im
iona
ch, n
azw
iskac
h, n
azw
ach
mia
st, p
ańst
w, u
lic, w
kor
espo
nden
cji,
prze
ci-
nek
przy
wyl
icza
niu,
wie
dza
o ję
zyku
• na
zyw
anie
czy
nnoś
ci,
ukła
dani
e zd
ań r
oz-
kazu
jący
ch, p
ytaj
ącyc
h, o
znaj
muj
ącyc
h, s
y-la
by, l
itery
i gł
oski
w w
yraz
ach
z dw
uzna
ka-
mi o
raz
inny
ch,
wie
dza
o lit
erat
urze
• ro
zwija
nie
zain
tere
sow
ania
dzi
ecka
ksi
ążką
po
prze
z sp
otka
nia
czyt
elni
cze,
ko
nkur
sy
i pro
jekt
y au
tors
kie
(np.
klu
by m
ałyc
h cz
y-te
lnik
ów, g
aler
ia n
ajpi
ękni
ejsz
ych
baśn
i),sł
owni
ctw
o•
wyr
azy
wie
lozn
aczn
e,
wpr
owad
zani
e do
cz
ynne
go sł
owni
ka d
ziec
i róż
nych
prz
ysłó
w,
np. p
raw
dziw
ych
przy
jaci
ół p
ozna
jem
y w
bie
-dz
ie, p
osze
rzan
ie s
łow
nika
o w
yraz
y do
ty-
cząc
e st
anów
em
ocjo
naln
ych
dzie
ci w
róż
-ny
ch s
ytua
cjac
h ży
ciow
ych;
ro
zwija
nie
zain
tere
sow
ania
dzi
ecka
ksi
ążką
po
prze
z sp
otka
nia
czyt
elni
cze,
ko
nkur
sy
i pro
jekt
y au
tors
kie
(np.
klu
by m
ałyc
h cz
y-te
lnik
ów, g
aler
ia n
ajpi
ękni
ejsz
ych
baśn
i),sł
owni
ctw
o•
wbo
gaca
nie
słow
nict
wa
o w
yraz
y i
wyr
a-że
nia
zwią
zane
z
wyr
ażan
iem
w
łasn
ych
stan
ów e
moc
jona
lnyc
h or
az d
otyc
zący
ch
emoc
ji in
nych
osó
b, ś
wia
dom
e st
osow
anie
sł
owni
ctw
a tr
afni
e do
bran
ego
do r
odza
ju
wyp
owie
dzi;
eduk
acja
m
atem
atyc
zna
• ks
ztał
ceni
e po
staw
y sz
anow
ania
pog
lądó
w,
pom
ysłó
w in
nych
ludz
i,•
wdr
ażan
ie d
o um
ieję
tnoś
ci u
znaw
ania
pra
-w
a do
pop
ełni
ania
błę
dów
prz
ez i
nnyc
h i s
ameg
o si
ebie
,•
prze
licza
nie
i por
ówny
wan
ie li
czby
ele
men
-tó
w ja
ko s
praw
dzan
ie w
ynik
u sz
acow
ania
,•
klas
yfiko
wan
ie o
biek
tów
,
• do
skon
alen
ie p
osta
wy
szan
owan
ia p
oglą
-dó
w i
pom
ysłó
w in
nych
,•
kszt
ałce
nie
uczc
iwoś
ci i
praw
dom
ówno
ści –
sa
moo
cena
,•
mie
rzen
ie d
ługo
ści i
sze
roko
ści w
cen
tym
e-tr
ach
i mili
met
rach
– 1
cm
, 1 m
m, 1
cm
= 1
0 m
m,
• w
prow
adze
nie
wyr
ażeń
dw
umia
now
anyc
h,
• ro
zwija
nie
post
awy
szan
owan
ia p
oglą
dów
i p
omys
łów
inny
ch lu
dzi,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
dok
onyw
ania
ucz
ci-
wej
sam
ooce
ny i
ocen
y in
nych
,•
poró
wny
wan
ie li
czb
w z
akre
sie
1000
,•
zapi
syw
anie
lic
zb
w
pozn
anym
za
kres
ie
słow
nie
i za
pom
ocą
cyfr,
• w
prow
adze
nie
osi l
iczb
owej
,
55
Zintegrowane treści nauczania
• w
prow
adze
nie
znak
ów: <
, >, =
i ic
h za
pisu
,•
poró
wny
wan
ie l
iczb
z z
asto
sow
anie
m p
o-zn
anyc
h zn
aków
: <, >
, =,
• ro
zsze
rzen
ie z
akre
su li
czbo
weg
o do
6,
• do
skon
alen
ie te
chni
ki li
czen
ia w
zak
resi
e 6,
• ro
zwija
nie
logi
czne
go m
yśle
nia,
• w
draż
anie
do
ro
zum
ieni
a pr
zem
ienn
ości
do
daw
ania
,•
wpr
owad
zeni
e pr
zem
ienn
ości
dod
awan
ia,
• uk
łada
nie
teks
tów
zad
ań d
o po
dany
ch d
zia-
łań,
• za
pisy
wan
ie li
czby
6 w
pos
taci
sum
y dw
óch
skła
dnik
ów,
• st
osow
anie
licz
ebni
ków
por
ządk
owyc
h,•
rozu
mie
nie
poję
cia
para
,•
ukła
dani
e i r
ozw
iązy
wan
ie za
dań
teks
tow
ych;
• w
prow
adze
nie
znak
ów rz
ymsk
ich
od 1
do
12,
• od
czyt
ywan
ie p
ełny
ch g
odzi
n na
zeg
arze
,•
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń ze
garo
wyc
h,•
utrw
alen
ie n
azw
dni
tygo
dnia
, naz
w m
iesi
ę-cy
, pór
roku
,•
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń ka
lend
arzo
wyc
h,•
zapi
syw
anie
da
t z
wyk
orzy
stan
iem
lic
zb
arab
skic
h i z
nakó
w rz
ymsk
ich,
• po
rząd
kow
anie
dat
,•
ryso
wan
ie fi
gur
w p
omni
ejsz
eniu
i w
po-
wię
ksze
niu,
• ko
ntyn
uow
anie
re
gula
rnoś
ci
w
pros
tych
m
otyw
ach,
• do
skon
alen
ie te
chni
ki ra
chun
kow
ej,
• ro
zwią
zyw
anie
zad
ań t
ekst
owyc
h na
po-
rów
nyw
anie
różn
icow
e,•
poró
wny
wan
ie i
porz
ądko
wan
ie li
czb,
• od
czyt
ywan
ie d
anyc
h w
tabe
li,•
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń pi
enię
żnyc
h, p
osłu
-gi
wan
ie s
ię je
dnos
tkam
i: zł
, gr;
• po
rząd
kow
anie
licz
b,•
wpr
owad
zeni
e po
jęć:
pun
kt,
odci
nek,
lin
ia
pros
ta, k
rzyw
a, ła
man
a,•
ryso
wan
ie g
rafó
w n
a os
i lic
zbow
ej,
• in
tuic
yjne
obl
icza
nie
obw
odów
poz
nany
ch
figur
geo
met
rycz
nych
,•
kont
ynuo
wan
ie i
ukła
dani
e ry
tmów
,•
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń ze
garo
wyc
h,•
mie
rzen
ie d
ługo
ści i
sze
roko
ści w
cen
tym
e-tr
ach
i mili
met
rach
, •
zada
nia
na lo
gicz
ne m
yśle
nie;
eduk
acja
pr
zyro
dnic
za
• bu
dzen
ie z
aint
eres
owan
ia p
rzyr
odą,
• ro
zpoz
naw
anie
zw
ierz
ąt i
roś
lin ż
yjąc
ych
w le
sie,
• w
ypow
iada
nie
się
na
tem
at
znan
ych
uczn
iom
zw
ycza
jów
zw
ierz
ąt le
śnyc
h,•
pozn
anie
naz
w l
egow
isk
wyb
rany
ch z
wie
-rz
ąt le
śnyc
h,•
posz
ukiw
anie
info
rmac
ji na
tem
at z
wie
rząt
i r
oślin
wys
tępu
jący
ch w
lesi
e,•
pozn
anie
sp
osob
ów
przy
stos
owan
ia
się
ptak
ów d
o zi
my:
prz
ylot
y i o
dlot
y pt
aków
, gr
omad
zeni
e za
pasó
w,
• za
chęc
anie
do
rozp
ozna
wan
ia p
takó
w,
• w
draż
anie
do
umie
jętn
ego
obse
rwow
ania
pt
aków
,•
pozn
anie
zna
czen
ia w
ody
i pow
ietr
za w
ży-
ciu
czło
wie
ka,
• w
draż
anie
do
dban
ia o
prz
yrod
ę,•
kszt
ałce
nie
naw
yków
pro
ekol
ogic
znyc
h;
• za
pobi
egan
ie p
rzez
iębi
enio
m,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci d
bani
a o
swój
or-
gani
zm o
raz
kont
rolo
wan
ia s
tanu
zdr
owia
,•
wdr
ażan
ie d
o w
łaśc
iweg
o za
chow
ania
się
w
cza
sie
prze
zięb
ieni
a,•
nazy
wan
ie c
zęśc
i ci
ała
czło
wie
ka,
w t
ym
głów
nych
koś
ci,
• z
wiz
ytą
u le
karz
y sp
ecja
listó
w:
pedi
atry
i
stom
atol
oga,
lar
yngo
loga
i o
rtop
edy
– pr
zybl
iżen
ie p
racy
leka
rzy
spec
jalis
tów
,•
wdr
ażan
ie d
o zd
row
ego
tryb
u ży
cia,
• pr
zybl
iżen
ie h
isto
rii p
owst
ania
węg
la,
• ko
paln
ie g
łębi
now
e i o
dkry
wko
we,
• po
znan
ie z
nacz
enia
węg
la d
la c
złow
ieka
;
• po
znan
ie z
wie
rząt
cha
rakt
erys
tycz
nych
dla
pr
zyro
dy P
olsk
i,•
przy
bliż
enie
wia
dom
ości
na
tem
at b
udow
y ci
ała,
try
bu ż
ycia
i w
ystę
pow
ania
ow
adów
, pt
aków
i ss
aków
,•
pozn
anie
org
anów
wew
nętr
znyc
h i
narz
ą-dó
w z
wie
rząt
i cz
łow
ieka
(płu
ca, s
erce
, żoł
ą-de
k, o
ko, u
cho)
;
56
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
pl
asty
czna
• bu
dow
anie
w
rażl
iwoś
ci
arty
styc
znej
po
-pr
zez
pozn
awan
ie a
rcyd
zieł
mal
arst
wa
i ar-
chite
ktur
y,•
ucze
nie
wyp
owia
dani
a si
ę na
tem
aty
sztu
ki;
• m
otyw
owan
ie d
ziec
i do
ucze
stni
czen
ia w
ży-
ciu
kultu
raln
ym ś
rodo
wisk
a sz
koln
ego,
udz
ia-
łu w
kon
kurs
ach
i kół
kach
zain
tere
sow
ań,
• uc
zeni
e sz
acun
ku
do
czyj
ejś
prac
y pl
a-st
yczn
ej,
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci m
ówie
-ni
a o
czyi
chś
doko
nani
ach
plas
tycz
nych
z
obie
ktyw
izm
em i
uzna
niem
;
• bu
dow
anie
toż
sam
ości
kul
turo
wej
pop
rzez
ko
ntak
t z w
ybra
nym
i dzi
ełam
i szt
uki,
zaby
t-ka
mi
i tr
adyc
ją w
śro
dow
isku
dom
owym
, sz
koln
ym i
loka
lnym
,•
mot
ywow
anie
do
włą
czan
ia s
ię d
o dz
iała
l-no
ści t
wór
czej
loka
lnyc
h śr
odow
isk
na m
ia-
rę s
woi
ch z
aint
eres
owań
i m
ożliw
ości
;
eduk
acja
te
chni
czna
• w
ykon
ywan
ie p
racy
pla
styc
zno-
tech
nicz
nej
wym
agaj
ącej
cię
cia
po o
wal
u –
zega
r,•
skła
dani
e pr
ojek
tu p
last
yczn
o-te
chni
czne
go,
• ro
zpoz
naw
anie
róż
nych
spo
sobó
w m
ierz
e-ni
a cz
asu,
zab
awy
z ze
gare
m,
• pr
zygo
tow
anie
mat
rycy
– lo
tnis
ka, w
spól
na
prac
a ca
łego
zes
połu
kla
sow
ego,
• uk
azyw
anie
zn
acze
nia
rozw
oju
tech
niki
w
XX
i XXI
wie
ku, e
lem
enty
his
torii
tech
niki
,•
anal
iza
najn
owsz
ych
urzą
dzeń
ele
ktro
nicz
-ny
ch s
łużą
cych
do
prze
twar
zani
a i
zapi
sy-
wan
ia d
anyc
h, t
akic
h ja
k na
prz
ykła
d ró
żne
mod
ele
kom
pute
rów
czy
lapt
opów
;
eduk
acja
in
form
atyc
zna
• za
baw
y z
ryso
wan
iem
, uży
wan
ie p
alet
y ko
-lo
rów
ora
z ró
żnej
gru
bośc
i kre
dki,
• za
pozn
anie
dzi
eci z
pod
staw
owym
i pro
ble-
mam
i zw
iąza
nym
i z
niep
raw
idło
wą
post
a-w
ą po
dcza
s ko
rzys
tani
a z
kom
pute
ra o
raz
zagr
ożen
iam
i w s
ieci
inte
rnet
owej
;
• uc
zeni
e za
sad
korz
ysta
nia
z ko
mpu
tera
i in
-te
rnet
u: c
zas,
zagr
ożen
ia p
łyną
ce z
sie
ci,
• ro
zwija
nie
zain
tere
sow
ań p
oprz
ez w
ykor
zy-
stan
ie p
rogr
amów
edu
kacy
jnyc
h;
• w
ykor
zyst
ywan
ie p
rogr
amów
dos
tępn
ych
w p
raco
wni
do
twor
zeni
a st
atyc
znyc
h i d
y-na
mic
znyc
h ry
sunk
ów,
• pr
ezen
tacj
a pr
ac n
a ta
blic
y m
ultim
edia
l-ny
ch lu
b za
pom
ocą
proj
ekto
ra, u
moż
liwia
-ją
cego
każ
dem
u uc
znio
wi w
kla
sie
zoba
cze-
nie
efek
tów
pra
cy k
oleg
ów,
eduk
acja
m
uzyc
zna
• na
uka
pios
enki
zw
iąza
nej
z ok
azyw
anie
m
szac
unku
,•
kszt
ałto
wan
ie u
mie
jętn
ości
real
izow
ania
pro
-st
ych
sche
mat
ów ry
tmic
znyc
h za
pom
ocą
ru-
chów
cał
ego
ciał
a lu
b je
go p
oszc
zegó
lnyc
h cz
ęści
,•
ćwic
zeni
a w
wys
tuki
wan
iu p
rost
ego
rytm
u za
pom
ocą
inst
rum
entó
w p
erku
syjn
ych;
• na
uka
pios
enki
o r
odzi
cach
, ro
dzeń
stw
ie
i sta
rszy
m p
okol
eniu
,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
ygry
wan
ia p
ro-
styc
h m
elod
ii na
inst
rum
enta
ch m
elod
ycz-
nych
, ako
mpa
niow
anie
,•
wpr
owad
zani
e i u
trw
alan
ie z
nakó
w n
otac
ji m
uzyc
znej
: cał
a nu
ta, p
ółnu
ta, p
auza
;
• na
uka
pios
enki
na
tem
at o
kazy
wan
ia s
za-
cunk
u dl
a pr
acy
inny
ch lu
dzi,
• sł
ucha
nie
pols
kiej
muz
yki k
lasy
czne
j,•
utrw
alen
ie p
ojęć
: sop
ran,
bas
,•
śpie
wan
ie
zesp
ołow
e do
tych
czas
po
zna-
nych
, ul
ubio
nych
pi
osen
ek
z re
pert
uaru
dz
ieci
ęceg
o,
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
• za
chęc
anie
dz
ieci
do
w
ykon
ywan
ia
pro-
styc
h ćw
icze
ń ró
wno
waż
nych
,•
rzuc
anie
piłk
i do
celu
, zab
awy
z pi
łką
wym
a-ga
jące
wsp
ółpr
acy
w p
arac
h,•
kszt
ałto
wan
ie z
acho
wań
spo
łecz
nych
w z
a-kr
esie
bud
owan
ia s
zacu
nku
do o
sób
niep
eł-
nosp
raw
nych
, ucz
enie
się
pom
agan
ia ta
kim
os
obom
w m
iarę
moż
liwoś
ci d
ziec
ka;
• ro
zwija
nie
spra
wno
ści d
ziec
ka p
oprz
ez g
ry
tere
now
e,
• uc
zeni
e re
spek
tow
ania
za
sad
usta
lony
ch
w d
anym
zad
aniu
spo
rtow
ym,
• ro
zwija
nie
zmys
łu ró
wno
wag
i pop
rzez
ćw
i-cz
enia
na
rów
now
ażni
z p
rzyb
orem
,•
kszt
ałto
wan
ie
odpo
wie
dzia
lnoś
ci
za
pra-
wid
łow
ą po
staw
ę ci
ała
przy
wyk
onyw
aniu
cz
ynno
ści
zwią
zany
ch n
a pr
zykł
ad z
ucz
e-ni
em s
ię, s
erfo
wan
iem
po
inte
rnec
ie, w
yko-
nyw
anie
m z
adań
pla
styc
znyc
h i i
nnyc
h,
• ks
ztał
tow
anie
wła
ściw
ej p
osta
wy
wyj
ścio
-w
ej i
usta
wie
nia
do ć
wic
zeń,
• ćw
icze
nie
prze
wro
tu w
prz
ód,
• ćw
icze
nia
mar
szob
iegu
trw
ając
ego
co n
aj-
mni
ej 1
5 m
inut
,•
ucze
nie
szac
unku
do
wła
sneg
o ci
ała
i dba
ło-
ści o
pra
wid
łow
ą po
staw
ę si
edzą
cą i
stoj
ącą
podc
zas
różn
ych
zaję
ć w
szk
ole
i w d
omu,
57
Zintegrowane treści nauczania
pRO
Jek
Ty13
–15
War
tość
: dob
roć
klA
SA I
klA
SA II
klA
SA II
I
eduk
acja
po
loni
styc
zno-
-spo
łecz
na
eduk
acja
spo
łecz
na•
dobr
oć ja
ko p
omag
anie
inny
m, w
ybac
zani
e i d
ział
anie
, prz
ynal
eżno
ść d
o ro
dzin
y, je
j tra
-dy
cje
i zw
ycza
je,
pogł
ębia
nie
zroz
umie
nia
swoj
ej r
oli
w r
odzi
nie
i ob
owią
zków
, ja
kie
wyn
ikaj
ą z
przy
nale
żnoś
ci d
o ni
ej, r
odzi
na,
wię
zy r
odzi
nne,
str
uktu
ra r
odzi
ny,
mie
sz-
kani
e ja
ko
mie
jsce
pr
acy
i od
pocz
ynku
, ob
owią
zki d
omow
e, n
auka
, pra
ca z
awod
o-w
a ro
dzic
ów, s
poso
by r
ozw
iązy
wan
ia k
on-
flikt
ów,
ukaz
ywan
ie
przy
kład
ów
ludz
kiej
do
broc
i i z
aang
ażow
ania
w p
omoc
inny
m,
wsk
azyw
anie
na
przy
kład
y pr
awdz
iwej
mi-
łośc
i w ro
dzin
ie, r
ówni
eż p
omię
dzy
rodz
eń-
stw
em, r
ozw
ijani
e po
czuc
ia h
umor
u i ż
ycio
-w
ego
opty
miz
mu,
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• w
ycią
gani
e w
nios
ków
z
prze
dsta
wio
nych
w
ydar
zeń,
kom
pono
wan
ie o
pow
iada
ń tw
ór-
czyc
h, n
p. w
ymyś
lani
e da
lszeg
o ci
ągu
opow
ia-
dani
a, in
nego
zak
ończ
enia
utw
oru,
wyr
ażan
ie
wła
sneg
o zd
ania
o p
osta
ciac
h i z
darz
enia
ch,
wch
odze
nie
w r
ole,
wyc
iąga
nie
wni
oskó
w
z pr
zeds
taw
iony
ch w
ydar
zeń,
nad
awan
ie t
y-tu
łów
poj
edyn
czym
obr
azko
m o
raz
hist
oryj
-ko
m o
braz
kow
ym,
słuc
hani
e•
słuc
hani
e w
ypow
iedz
i na
uczy
ciel
a, k
oleż
a-ne
k i k
oleg
ów o
raz
inny
ch o
sób
w z
wią
zku
z do
świa
dcze
niam
i, ob
serw
acja
mi,
prze
ży-
ciam
i, sł
ucha
nie
pole
ceń
doty
cząc
ych
re-
aliz
acji
zada
ń z
różn
ych
rodz
ajów
edu
kacj
i, uk
ieru
nkow
ane
słuc
hani
e te
kstó
w l
itera
c-ki
ch c
zyta
nych
prz
ez n
aucz
ycie
la o
raz
na-
grań
utw
orów
poe
tyck
ich,
eduk
acja
spo
łecz
na•
posz
ukiw
anie
dob
ra w
sob
ie s
amym
i w
dru
-gi
m c
złow
ieku
, pok
azyw
anie
prz
ykła
dów
prz
y-ja
źni i
wsp
iera
nie
prób
tw
orze
nia
rela
cji k
ole-
żeńs
kich
i pr
zyja
ciel
skic
h, p
oszu
kiw
anie
oka
zji
do c
zyni
enia
dob
ra, u
kier
unko
wyw
anie
ucz
uć
na e
mpa
tię p
oprz
ez d
obór
odp
owie
dnie
j li-
tera
tury
i za
baw
inte
grac
yjny
ch, ć
wic
zeni
a na
do
bry
klim
at w
gru
pie
i prz
eciw
dzia
łani
e za
-ch
owan
iom
nie
pożą
dany
m, d
obro
jako
akt
yw-
ne d
ział
anie
dla
inny
ch b
ez k
rzyw
dzen
ia si
ebie
i d
la si
ebie
bez
krz
ywdz
enia
inny
ch,
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• sw
obod
ne k
ilkuz
dani
owe
wyp
owie
dzi
na
pods
taw
ie w
ydar
zeń
z ży
cia
dzie
ci w
dom
u,
w
szko
le,
w
społ
eczn
ości
lo
kaln
ej
oraz
w
zw
iązk
u z
teks
tam
i lite
rack
imi,
nada
wan
ie
tytu
łów
poj
edyn
czym
obr
azko
m o
raz
hist
o-ry
jkom
obr
azko
wym
, sw
obod
ne k
ilkuz
da-
niow
e w
ypow
iedz
i na
pods
taw
ie w
ydar
zeń
z ży
cia
dzie
ci w
dom
u,sł
ucha
nie
• sł
ucha
nie
wyp
owie
dzi
nauc
zyci
ela,
kol
eża-
nek
i kol
egów
ora
z in
nych
osó
b w
zw
iązk
u z
wyc
iecz
kam
i, w
ywia
dam
i, uk
ieru
nkow
a-ne
słu
chan
ie t
ekst
ów li
tera
ckic
h cz
ytan
ych
prze
z na
uczy
ciel
a or
az
nagr
ań
utw
orów
po
etyc
kich
w w
ykon
aniu
zna
nych
akt
orów
, ku
ltura
słu
chan
ia, s
łuch
anie
aud
ycji
i his
to-
ryje
k dź
wię
kow
ych,
czyt
anie
• cz
ytan
ie d
ialo
gów
, czy
tani
e w
ybra
nych
frag
-m
entó
w u
twor
ów li
tera
ckic
h z
podz
iałe
m n
a ro
le, o
ddaw
anie
gło
sem
nas
troj
u w
utw
orze
,
eduk
acja
spo
łecz
na•
wsk
azyw
anie
na
przy
kład
y pr
awdz
iwej
mi-
łośc
i w ro
dzin
ie, r
ówni
eż p
omię
dzy
rodz
eń-
stw
em, r
ozw
ijani
e po
czuc
ia h
umor
u i
ży-
ciow
ego
opty
miz
mu,
uka
zyw
anie
war
tośc
i by
cia
dobr
ym
czło
wie
kiem
, dz
iała
nie
na
rzec
z po
szan
owan
ia p
raw
wsz
ystk
ich
ludz
i, po
szuk
iwan
ie m
ożliw
ych
rozw
iąza
ń pr
oble
-m
ów, k
tóre
szk
odzą
byc
iu d
obry
m c
złow
ie-
kiem
, do
strz
egan
ie d
obra
w o
tacz
ając
ym
świe
cie
oraz
dru
giej
oso
bie,
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• w
ycią
gani
e w
nios
ków
z
prze
dsta
wio
nych
w
ydar
zeń,
sam
orzu
tne
wyp
owie
dzi u
czni
ów,
swob
odne
ki
lkuz
dani
owe
wyp
owie
dzi
na
pods
taw
ie w
ydar
zeń
z ży
cia
dzie
ci w
dom
u,
w
szko
le,
w
społ
eczn
ości
lo
kaln
ej
oraz
w
zw
iązk
u z
teks
tam
i lite
rack
imi,
kom
pono
-w
anie
opo
wia
dań
twór
czyc
h, n
p. w
ymyś
la-
nie
inne
go p
oczą
tku
opow
iada
nia,
słuc
hani
e•
słuc
hani
e w
ypow
iedz
i na
uczy
ciel
a, k
oleż
a-ne
k, k
oleg
ów o
raz
inny
ch o
sób
w z
wią
zku
z w
ycie
czka
mi,
wyd
arze
niam
i dot
yczą
cym
i śr
odow
iska
szk
olne
go,
loka
lneg
o, r
egio
nu,
słuc
hani
e po
lece
ń zw
iąza
nych
z d
ział
alno
-śc
ią i
akty
wno
ścią
dzi
eci w
róż
nych
obs
za-
rach
edu
kacj
i, ku
ltura
słu
chan
ia,
czyt
anie
• w
spól
ne c
zyta
nie
frag
men
tów
lekt
ur w
ybra
-ny
ch p
rzez
nau
czyc
iela
, sa
mod
ziel
ne c
zy-
tani
e ks
iąże
k or
az c
zaso
pism
dzi
ecię
cych
, w
yraz
iste
czy
tani
e kr
ótki
ch fr
agm
entó
w w
y-br
anyc
h ut
wor
ów li
tera
ckic
h z p
odzi
ałem
na
role
, hig
iena
czy
tani
a,
58
Zintegrowane treści nauczania
czyt
anie
• zr
óżni
cow
ana
nauk
a cz
ytan
ia z
wyk
orzy
sta-
niem
ró
wno
legl
e ró
żnyc
h te
chni
k cz
ytan
ia
(czy
tani
e gl
obal
ne, m
etod
a sy
labo
wa,
zda
nio-
wa
i inn
e, w
zal
eżno
ści o
d st
opni
a pr
zygo
to-
wan
ia z
espo
łu i
moż
liwoś
ci d
ziec
i), c
zyta
nie
ze
zroz
umie
niem
pik
togr
amów
i zna
ków
info
rma-
cyjn
ych
doty
cząc
ych
real
izac
ji za
dań
z ró
żnyc
h ob
szar
ów e
duka
cji,
ukła
dani
e w
łasn
ych
sym
-bo
li i zn
aków
w ce
lu p
rzek
azan
ia in
form
acji,
pisa
nie
• ćw
icze
nia
pisa
nia
poje
dync
zych
w
ielk
ich
i mał
ych
liter
, nau
ka ic
h łą
czen
ia w
wyr
azy,
pi-
sani
e zd
ań, z
wra
cani
e sz
czeg
ólne
j uw
agi n
a po
praw
ność
kal
igra
ficzn
ą te
kstu
pis
aneg
o,or
togr
afia
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
pis
ania
wie
lką
liter
ą,w
iedz
a o
języ
ku•
zada
nia
oraz
wyr
azy
w z
dani
ach,
syla
by, l
ite-
ry i
głos
ki w
wyr
azac
h,w
iedz
a o
liter
atur
ze•
rozb
udza
nie
zain
tere
sow
ania
ksi
ążką
i cz
y-ta
niem
, w
skaz
ywan
ie
boha
teró
w
słuc
ha-
nym
i cz
ytan
ym te
kści
e,sł
owni
ctw
o•
rozw
ijani
e sł
owni
ka d
ziec
i pop
rzez
ucz
enie
ic
h na
zyw
ania
sw
oich
pot
rzeb
;
pisa
nie
• uk
łada
nie
życz
eń, p
isan
ie w
ielk
ą lit
erą
imio
n,
nazw
isk,
naz
w m
iejs
cow
ości
, or
togr
afia
• pi
sani
e w
yraz
ów z
ą i ę
wys
tępu
jący
ch w
opr
a-co
wyw
anyc
h te
ksta
ch o
raz w
cza
sow
nika
ch,
• w
ielk
a lit
era
na p
oczą
tku
zdan
ia, w
naz
wi-
skac
h i
imio
nach
, w k
ores
pond
encj
i, w
na-
zwac
h m
iast
i pa
ństw
,w
iedz
a o
języ
ku•
rzec
zow
niki
jako
naz
wy
osób
, zw
ierz
ąt, r
oślin
i r
zecz
y, li
czba
rzec
zow
nika
,w
iedz
a o
liter
atur
ze•
wyd
arze
nia
real
isty
czne
i f
anta
styc
zne,
na-
stró
j w u
twor
ze li
tera
ckim
,sł
owni
ctw
o•
wyj
aśni
anie
nie
zroz
umia
łych
wyr
azów
i zw
ro-
tów
, za
stęp
owan
ie i
ch i
nnym
i, st
osow
anie
w
wyp
owie
dzia
ch u
stny
ch i
pise
mny
ch w
yra-
zów
o p
odob
nym
lub
prze
ciw
nym
znac
zeni
u;
pisa
nie
• zb
ioro
we
i ind
ywid
ualn
e uk
łada
nie
życz
eń,
uzup
ełni
anie
i p
rzep
isyw
anie
zda
ń, p
rze-
pisy
wan
ie
połą
czon
e z
prze
kszt
ałca
niem
zd
ań,
podp
isyw
anie
ob
razk
ów
zdan
iam
i, pi
sani
e z
pam
ięci
i ze
słuc
hu w
yraz
ów i
zdań
za
wie
rają
cych
okr
eślo
ne t
rudn
ości
ort
ogra
-fic
zne,
orto
grafi
a•
wie
lka
liter
a na
poc
zątk
u zd
ania
, w
im
io-
nach
, naz
wis
kach
, naz
wac
h m
iast
, pań
stw
, ul
ic,
rzek
, ty
tuła
ch d
zieł
ora
z w
kor
espo
n-de
ncji,
pis
owni
a w
yraz
ów z
koń
ców
kam
i: -ó
w, -
ówka
.w
iedz
a o
języ
ku•
liczb
a po
jedy
ncza
i m
noga
rzec
zow
nika
, ro-
dzaj
e rz
eczo
wni
ka, r
odza
je z
dań,
wie
dza
o lit
erat
urze
• ch
rono
logi
a w
ydar
zeń,
wyd
arze
nia
isto
tne
dla
prze
bieg
u ak
cji,
boha
ter g
łów
ny i
post
a-ci
e dr
ugop
lano
we,
słow
nict
wo
• po
szer
zani
e re
pert
uaru
czy
nneg
o sł
owni
ka
w k
onte
kści
e no
wyc
h te
kstó
w l
itera
ckic
h,
wyd
arze
ń i
sytu
acji
szko
lnyc
h, z
najo
moś
ć na
zw s
tanó
w e
moc
jona
lnyc
h, n
azyw
anie
po
trze
b;
eduk
acja
m
atem
atyc
zna
• w
draż
anie
do
radz
enia
sob
ie w
syt
uacj
ach
prob
lem
owyc
h,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
pom
agan
ia in
nym
,•
wdr
ażan
ie d
o pr
acy
w g
rupi
e, u
kład
anie
tre-
ści z
adań
do
rysu
nku,
• za
pisy
wan
ie i
oblic
zani
e dz
iała
ń do
ilus
trac
ji i u
łożo
nych
zad
ań,
• pr
zeds
taw
iani
e lic
zb w
pos
taci
sum
y sk
ład-
nikó
w,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
dod
awan
ia i
odej
-m
owan
ia n
a ko
nkre
tach
, zbi
orac
h za
stęp
czyc
h i w
pam
ięci
,
• w
draż
anie
do
pom
ocy
kole
żeńs
kiej
,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci p
racy
w g
rupi
e,•
utrw
alen
ie n
azw
figu
r geo
met
rycz
nych
,•
mie
rzen
ie z
a po
moc
ą lin
ijki
odci
nków
, bo
-kó
w fi
gur g
eom
etry
czny
ch,
• po
znaw
anie
cec
h ch
arak
tery
styc
znyc
h fig
ur
geom
etry
czny
ch,
• ry
sow
anie
figu
r geo
met
rycz
nych
,•
dzie
leni
e na
dw
ie i
czte
ry ró
wne
czę
ści k
artk
i pa
pier
u, u
żyw
anie
poj
ęcia
: poł
owa,
• ro
zwią
zyw
anie
zad
ań te
ksto
wyc
h,•
ukła
dani
e za
dań
teks
tow
ych
do p
odan
ej fo
r-m
uły
mat
emat
yczn
ej lu
b ry
sunk
u,
• ks
ztał
tow
anie
pos
taw
y go
tow
ości
pom
aga-
nia
inny
m,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
pra
cy w
gru
pie,
• do
skon
alen
ie
doda
wan
ia
i od
ejm
owan
ia
w z
akre
sie
100,
• lic
zeni
e co
2, c
o 3,
• po
rząd
kow
anie
licz
b,
• ro
zwią
zyw
anie
zad
ań te
ksto
wyc
h,•
poró
wny
wan
ie li
czb,
• za
znac
zani
e gr
afów
na
osi l
iczb
owej
,•
utrw
alen
ie li
czb
parz
ysty
ch i
niep
arzy
styc
h,•
spra
wdz
anie
dzi
elen
ia z
a po
moc
ą m
noże
nia,
• ro
zsze
rzen
ie m
noże
nia
i dzi
elen
ia d
o 10
0,
59
Zintegrowane treści nauczania
• ro
zpoz
naw
anie
figu
r geo
met
rycz
nych
,•
utrw
alen
ie p
ojęc
ia p
ary,
• w
prow
adze
nie
liczb
7, 8
w tr
zech
asp
ekta
ch,
• ro
zsze
rzen
ie z
akre
su li
czbo
weg
o do
8,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
licz
enia
– d
oda-
wan
ia i
odej
mow
ania
w z
akre
sie
8,•
posł
ugiw
anie
się
licz
ebni
kam
i por
ządk
owy-
mi,
• zw
róce
nie
uwag
i na
dost
rzeg
anie
sym
etrii
;
• do
skon
alen
ie r
ozum
ieni
a po
zycy
jneg
o sy
s-te
mu
dzie
siąt
kow
ego,
• uz
upeł
nian
ie li
czb
w c
iągu
licz
bow
ym,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
wag
owyc
h,•
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń pi
enię
żnyc
h,•
poró
wny
wan
ie li
czb,
• do
pełn
iani
e do
dan
ej li
czby
,•
rozw
iązy
wan
ie p
rost
ych
rów
nań
z oki
enki
em,
• w
draż
anie
do
rozw
iązy
wan
ia za
dań
złoż
onyc
h,•
ryso
wan
ie fi
gur
w p
owię
ksze
niu
i w
po-
mni
ejsz
eniu
,•
zazn
acza
nie
i rys
owan
ie o
si s
ymet
rii,
• ry
sow
anie
dru
giej
poł
owy
rysu
nku
sym
e-tr
yczn
ego,
• ko
ntyn
uow
anie
regu
larn
ości
w sz
lacz
ku;
• ut
rwal
enie
poj
ęć: i
locz
yn, i
lora
z,•
prze
strz
egan
ie k
olej
nośc
i wyk
onyw
ania
dzi
a-ła
ń,•
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń pi
enię
żnyc
h,•
poró
wny
wan
ie w
ynik
ów d
ział
ań;
eduk
acja
pr
zyro
dnic
za
• bu
dzen
ie z
aint
eres
owan
ia p
rzyr
odą,
• w
draż
anie
do
umie
jętn
ości
obs
erw
owan
ia
zmia
n za
chod
zący
ch w
prz
yrod
zie,
• po
znan
ie d
rzew
igla
styc
h i l
iści
asty
ch ro
sną-
cych
w p
olsk
ich
lasa
ch i
park
ach,
• na
zyw
anie
zw
ierz
ąt i
rośl
in w
ystę
pują
cych
w
par
kach
, •
zapo
znan
ie z
for
mam
i op
ieki
nad
dzi
kim
i zw
ierz
ętam
i zim
ą,•
pozn
anie
spo
sobó
w d
okar
mia
nia
zwie
rząt
w
cza
sie
zim
y,•
obse
rwow
anie
sym
etrii
wys
tępu
jące
j w p
rzy-
rodz
ie,
• w
draż
anie
do
ochr
ony
przy
rody
,•
wdr
ażan
ie d
o db
ałoś
ci o
wła
sne
zdro
wie
,•
kszt
ałto
wan
ie n
awyk
u zd
row
ego
odży
wia
-ni
a si
ę i p
rzes
trze
gani
a za
lece
ń le
karz
a;
• w
yjaś
nien
ie, j
ak p
owst
ała
sól k
amie
nna,
zna
-cz
enie
sol
i dla
czł
owie
ka,
• po
znan
ie p
racy
gw
arkó
w,
• pr
zepr
owad
zeni
e do
świa
dcze
nia
– ho
dow
la
krys
ztał
ków
sol
i, •
pozn
anie
wła
ściw
ości
sol
i,•
wdr
ażan
ie d
o ko
rzys
tani
a z
map
y,•
przy
bliż
enie
wia
dom
ości
na
tem
at p
owst
a-w
ania
ska
ł,•
pozn
anie
skał
mag
mow
ych,
osa
dow
ych
i me-
tam
orfic
znyc
h,•
wła
ściw
ości
i w
ykor
zyst
anie
glin
y,•
pozn
anie
pra
cy g
arnc
arza
,•
znac
zeni
e sk
ał w
życ
iu c
złow
ieka
,•
degr
adac
ja ś
rodo
wis
ka ja
ko s
kute
k dz
iała
l-no
ści p
rzem
ysło
wej
i w
ydob
ywcz
ej,
• po
znan
ie p
rzyc
zyn
pow
staw
ania
sm
ogu,
• po
znan
ie s
poso
bów
rat
owan
ia ś
rodo
wis
ka
prze
z cz
łow
ieka
;
• po
znaw
anie
zw
ierz
ąt r
oślin
ożer
nych
, m
ię-
soże
rnyc
h i w
szys
tkoż
erny
ch,
• po
znan
ie z
ależ
nośc
i pok
arm
owyc
h w
eko
-sy
stem
ie p
ola
i las
u la
tem
i zi
mą,
• w
ykor
zyst
ywan
ie z
wie
rząt
w ż
yciu
czł
owie
ka;
eduk
acja
pl
asty
czna
• uk
azyw
anie
moż
liwoś
ci p
rzek
łada
nia
słow
a na
obr
az i
ruch
pop
rzez
naw
iąza
nie
do a
da-
ptac
ji zn
anyc
h m
otyw
ów li
tera
tury
dzi
ecię
cej,
• tw
orze
nie
proj
ektó
w p
last
yczn
ych
w d
owol
-ne
j tec
hnic
e ja
ko w
yraż
anie
sw
ojeg
o pr
zy-
wią
zani
a dl
a na
jbliż
szyc
h,• c
ięci
e pa
pier
u po
lini
ach
krzy
wej
i pr
oste
j;
• zw
raca
nie
uwag
i dzi
ecka
na
jako
ść p
rzek
a-zó
w m
edia
lnyc
h, p
łyną
ce z
nic
h do
bro,
ale
ró
wni
eż z
agro
żeni
a,•
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
pra
cy z
mul
time-
diam
i jak
o fo
rmą
wyr
ażan
ia s
ię p
oprz
ez o
b-ra
z, d
źwię
k, ru
ch i
słow
o,•
wyr
ażan
ie s
woi
ch u
czuć
i e
moc
ji zw
iąza
-ny
chz
inny
mi l
udźm
i w p
roje
ktac
h;
• ks
ztał
tow
anie
odc
zuw
ania
war
tośc
isz
tuki
w re
lacj
ach
inte
rper
sona
lnyc
h•
ucze
nie
dobr
ego
wyk
orzy
stan
ia b
arw
,ks
ztał
tów
, fak
tur w
uka
zyw
aniu
inny
msw
ojeg
o pr
zyw
iąza
nia,
rado
ści, o
ddan
ia;
60
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
te
chni
czna
• w
spól
ne z
asta
naw
iani
e si
ę, ja
k dz
iała
lata
rka,
• za
baw
y pl
asty
czno
-tec
hnic
zne
uspr
awni
a-ją
ce r
ęce
oraz
koo
rdyn
ację
wzr
okow
o-ru
-ch
ową;
• gr
y i z
abaw
y in
tera
kcyj
ne p
osze
rzaj
ące
wie
-dz
ę i u
mie
jętn
ości
dzi
eci w
zak
resi
e be
zpie
-cz
eńst
wa
kom
unik
acyj
nego
,•
twor
zeni
e w
edłu
g in
stru
kcji
słow
nej l
ub p
i-se
mne
j wyb
rane
go m
odel
u po
jazd
u;
• za
pozn
anie
z s
yste
mam
i prz
ekaz
ywan
ia d
a-ny
ch p
oprz
ez ró
żne
syst
emy,
• an
aliz
a zj
awis
ka te
lefo
nii k
omór
kow
ej,
• pr
ojek
tow
anie
now
ocze
sneg
o te
lefo
nu;
eduk
acja
in
form
atyc
zna
• za
baw
y z
ryso
wan
iem
, pr
zygo
tow
ywan
ie
nies
podz
iane
k dl
a bl
iski
ch w
pos
taci
rys
un-
ków
kom
pute
row
ych,
•
rozw
ijani
e za
inte
reso
wań
pop
rzez
wyk
orzy
sta-
nie
prog
ram
ów e
duka
cyjn
ych
zwią
zany
ch z
e zd
obyw
anie
m n
owyc
h um
ieję
tnoś
ci;
• pr
zegl
ądan
ie o
kreś
lony
ch s
tron
int
erne
to-
wyc
h pr
zezn
aczo
nych
dla
dzi
eci,
okre
ślan
ie
zaso
bów
tych
stro
n,•
zaba
wa
z w
ybra
nym
i ele
men
tam
i dos
tępn
y-m
i na
str
onac
h in
tern
etow
ych
prze
znac
zo-
nych
dla
dzi
eci;
• w
ykor
zyst
ywan
ie
bard
ziej
za
awan
sow
a-ny
ch n
arzę
dzi w
pro
gram
ach
grafi
czny
ch d
o tw
orze
nia
ilust
racj
i na
okre
ślon
y te
mat
,•
wys
zuki
wan
ie,
kopi
owan
ie i
wkl
ejan
ie r
y-su
nków
zg
odni
e z
poda
nym
i kr
yter
iam
i z
bibl
iote
k lu
b in
nych
plik
ów a
lbo
z Cl
ipar
t;
eduk
acja
m
uzyc
zna
• na
uka
pios
enki
zw
iąza
nej z
dob
roci
ą i m
iłośc
ią,
• słu
chan
ie m
uzyk
i, po
znaw
anie
róż
nych
form
za
pisu
muz
yki n
a no
śnik
ach
mul
timed
ialn
ych,
• do
wol
na i
nter
pret
acja
muz
yki
ruch
em p
o-pr
zez
pląs
y i z
abaw
ę z
inny
mi d
zieć
mi,
• op
isyw
anie
muz
yki z
a po
moc
ą sł
ów;
• na
uka
pios
enki
o e
moc
jach
i uc
zuci
ach,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
gry
na
inst
rum
en-
tach
per
kusy
jnyc
h,•
kszt
ałto
wan
ie u
mie
jętn
ości
rozr
óżni
ania
pod
-st
awow
ych
elem
entó
w m
uzyk
i, tak
ich
jak
me-
lodi
a i r
ytm
;
• na
uka
pios
enki
na
tem
at d
obra
i zł
a w
ba-
śnia
ch i
w ż
yciu
,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
ygry
wan
ia p
ro-
styc
h m
elod
ii na
inst
rum
enta
ch m
elod
ycz-
nych
, ako
mpa
niow
anie
;
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
• za
chęc
anie
dz
ieci
do
w
spól
nych
za
baw
i ć
wic
zeń
ruch
owyc
h,•
ucze
nie
poko
nyw
ania
sz
tucz
nych
pr
ze-
szkó
d,•
kszt
ałto
wan
ie p
osta
wy
proz
drow
otne
j po
-pr
zez
ukaz
ywan
ie z
agro
żeń
dla
zdro
wia
, na
przy
kład
w p
osta
ci c
horo
by,
• uc
zeni
e za
chow
ań, k
tóre
słu
żą z
drow
iu;
• m
inig
ry i
zaba
wy
w s
ali g
imna
styc
znej
w z
a-le
żnoś
ci o
d za
inte
reso
wań
dzi
eci,
• uc
zeni
e dz
ieck
a ra
dośc
i ze
zw
ycię
stw
a, a
le
jedn
ocze
śnie
szac
unku
dla
pok
onan
ego,
sto-
sow
anie
zas
ady
fair
play
,•
kszt
ałto
wan
ie u
mie
jętn
ości
dba
nia
o si
ebie
w
zak
resi
e hi
gien
y os
obis
tej
oraz
czy
stoś
ci
odzi
eży;
• gr
a w
min
ikos
zykó
wkę
– k
ozło
wan
ie, o
dbi-
jani
e i p
row
adze
nie
piłk
i,•
ucze
nie
podp
orzą
dkow
ywan
ia
się
decy
-zj
om s
ędzi
ego,
• uk
azyw
anie
ni
epeł
nosp
raw
nośc
i ja
ko
ele-
men
tu, k
tóry
nie
pow
inie
n by
ć pr
zycz
yną
izo-
lacj
i i w
yśm
iew
ania
, ale
sza
cunk
u i r
ówno
ści
w d
ostę
pie
do w
ycho
wan
ia fi
zycz
nego
w z
a-le
żnoś
ci o
d po
trze
b;
pRO
Jek
Ty16
–18
War
tość
: jed
ność
i w
spół
dzia
łani
e
klA
SA I
klA
SA II
klA
SA II
I
eduk
acja
po
loni
styc
zno-
-spo
łecz
na
eduk
acja
spo
łecz
na•
wzb
udza
nie
mot
ywac
ji w
ewnę
trzn
ej d
o bu
-do
wan
ia d
obry
ch re
lacj
i z in
nym
i (be
z fa
łszu
i o
błud
y), u
trw
alan
ie w
iedz
y, g
dzie
moż
na
bezp
iecz
nie
orga
nizo
wać
zab
awy,
a g
dzie
eduk
acja
spo
łecz
na•
wzb
udza
nie
mot
ywac
ji w
ewnę
trzn
ej
do
dobr
ych
rela
cji,
kszt
ałto
wan
ie p
oczu
cia
wła
-sn
ej w
arto
ści i
chę
ci s
amod
osko
nale
nia
po-
prze
z od
kryw
anie
i ro
zwija
nie
swoi
ch m
ożli-
woś
ci w
e w
spół
prac
y z
inny
mi,
eduk
acja
spo
łecz
na•
wzb
udza
nie
mot
ywac
ji w
ewnę
trzn
ej d
o do
-br
ych
rela
cji,
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
spół
-pr
acy,
rów
nież
w ra
mac
h pr
acy
met
odą
proj
ek-
tu, p
ogłę
bian
ie p
oczu
cia
jedn
ości
ze św
iate
m,
61
Zintegrowane treści nauczania
ni
e m
ożna
i d
lacz
ego,
tw
orze
nie
sytu
acji
wsp
omag
ając
ych
war
tość
w
spół
dzia
ła-
nia
w g
rupi
e, p
oczu
cie
jedn
ości
z i
nnym
i w
dzi
ałan
iu, r
ozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
spół
-pr
acy,
dzi
elen
ia s
ię z
adan
iam
i, po
czuc
ia o
d-po
wie
dzia
lnoś
ci z
a w
spól
ne d
zieł
o i e
fekt
y w
spól
nej p
racy
,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
ypow
iada
nia
się
na t
emat
obr
azu,
syt
uacj
i, pr
zeży
ć, f
orm
u-ło
wan
ie p
ytań
i uk
łada
nie
odpo
wie
dzi,
skła
-da
nie
życz
eń z
róż
nych
oka
zji,
swob
odne
dł
uższ
e w
ypow
iedz
i w z
wią
zku
z w
ysłu
cha-
nym
i lub
prz
eczy
tany
mi u
twor
ami l
itera
cki-
mi,
ksią
żkam
i, ob
razk
ami,
hist
oryj
kam
i ob-
razk
owym
i,sł
ucha
nie
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
słu
chan
ia te
kstu
lite
-ra
ckie
go z
e zr
ozum
ieni
em, r
ozw
ijani
e ku
ltury
słu
chan
ia, u
świa
dam
iani
e w
arto
ści s
łuch
ania
ja
ko e
lem
entu
dia
logu
z dr
ugim
czł
owie
kiem
,cz
ytan
ie•
zróż
nico
wan
a na
uka
czyt
ania
z w
ykor
zyst
a-ni
em r
ówno
legl
e ró
żnyc
h te
chni
k cz
ytan
ia
(czy
tani
e gl
obal
ne, m
etod
a sy
labo
wa,
zdan
io-
wa
i inn
e, w
zal
eżno
ści o
d st
opni
a pr
zygo
to-
wan
ia z
espo
łu i
moż
liwoś
ci d
ziec
i), c
zyta
nie
ze z
rozu
mie
niem
pik
togr
amów
i zn
aków
in-
form
acyj
nych
, uk
łada
nie
wła
snyc
h sy
mbo
li i z
nakó
w w
cel
u pr
zeka
zani
a in
form
acji,
czy
ta-
nie
cało
ścio
we
wyr
azów
, ukł
adan
ie w
yraz
ów
i zda
ń z r
ozsy
pane
k sy
labo
wyc
h i w
yraz
owyc
h,pi
sani
e •
ćwic
zeni
a pi
sani
a po
jedy
nczy
ch w
ielk
ich
i ma-
łych
lite
r, na
uka
ich
łącz
enia
w w
yraz
y, pi
sani
e zd
ań, z
wra
cani
e sz
czeg
ólne
j uw
agi n
a po
praw
-no
ść k
alig
rafic
zną
teks
tu p
isane
go, ć
wic
zeni
a ka
ligra
ficzn
e, ro
zmac
how
e ru
chy
rąk,
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• st
osow
anie
wła
ściw
ej i
nton
acji
w z
dani
ach
ozna
jmuj
ącyc
h, p
ytaj
ącyc
h i
rozk
azuj
ącyc
h,
kom
pono
wan
ie o
pow
iada
ń tw
órcz
ych,
inne
go z
akoń
czen
ia u
twor
u, d
ekla
mow
a-ni
e w
iers
zy o
raz
krót
kich
frag
men
tów
pro
zy
z uw
zglę
dnie
niem
zm
iany
siły
, ton
u gł
osu,
te
mpa
i pa
uz, s
toso
wan
ie w
wyp
owie
dzia
ch
traf
nie
dobr
aneg
o sł
owni
ctw
a, p
rzes
trze
ga-
nie
zasa
d ku
ltury
mów
ieni
a,sł
ucha
nie
• pr
zest
rzeg
anie
zas
ad k
ultu
ry s
łuch
ania
, ak
-ty
wne
słu
chan
ie a
udyc
ji, s
łuch
owis
k, m
elo-
dii,
pios
enek
, słu
chan
ie w
ypow
iedz
i nau
czy-
ciel
a, k
oleż
anek
i ko
legó
w o
raz
inny
ch o
sób
w z
wią
zku
z w
ycie
czka
mi,
wyw
iada
mi
itp.,
słuc
hani
e po
lece
ń do
tycz
ącyc
h re
aliz
acji
za-
dań
z ró
żnyc
h ro
dzaj
ów e
duka
cji,
czyt
anie
• po
rząd
kow
anie
zda
ń w
rozs
ypan
ce z
dani
o-w
ej,
czyt
anie
ze
zroz
umie
niem
utw
orów
w
iers
zow
anyc
h or
az n
apis
ów i
nfor
mac
yj-
nych
, in
stru
kcji
oraz
pol
eceń
zw
iąza
nych
z
dzia
łaln
ości
ą uc
znió
w w
róż
nych
obs
za-
rach
edu
kacj
i,pi
sani
e •
ukła
dani
e i z
apisy
wan
ie z
dań
ozna
jmuj
ącyc
h,
pyta
jący
ch,
rozk
azuj
ącyc
h, p
isani
e z
pam
ięci
w
yraz
ów i
zdań
po
dokł
adne
j obs
erw
acji
wzo
-ru
, pisa
nie
ze sł
uchu
wyr
azów
i zd
ań za
wie
rają
-cy
ch o
kreś
lone
trud
nośc
i ort
ogra
ficzn
e, zb
ioro
-w
e i in
dyw
idua
lne
pisa
nie
zdań
na
dany
tem
at,
orto
grafi
a•
wyr
azy
z ut
ratą
dźw
ięcz
nośc
i na
końc
u w
y-ra
zu,
wyk
orzy
stan
ie z
mie
nnoś
ci f
orm
lub
ro
dzin
y w
yraz
ów d
la u
zasa
dnie
nia
piso
wni
, pr
zeci
nek
przy
wyl
icza
niu,
naj
częś
ciej
uży
-w
ane
skró
ty,
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• zb
ioro
we
i ind
ywid
ualn
e uk
łada
nie
krót
kich
op
owia
dań
i op
isów
, w
ygła
szan
ie w
iers
zy
oraz
kró
tkic
h fr
agm
entó
w p
rozy
z u
wzg
lęd-
nien
iem
zm
iany
si
ły,
tonu
gł
osu,
te
mpa
i p
auz,
stos
owan
ie w
wyp
owie
dzia
ch tr
afni
e do
bran
ego
słow
nict
wa,
prz
estr
zega
nie
kul-
tury
mów
ieni
a, d
obie
rani
e w
łaśc
iwyc
h fo
rm
kom
unik
owan
ia s
ię w
róż
nych
syt
uacj
ach
społ
eczn
ych,
słuc
hani
e•
uważ
ne s
łuch
anie
czy
tany
ch p
rzez
nau
czy-
ciel
a ut
wor
ów p
isan
ych
wie
rsze
m i
pro
zą,
wyp
owie
dzi
akto
rów
w s
ztuk
ach
teat
ral-
nych
, nag
rań
utw
orów
muz
yczn
ych,
mon
o-lo
gów
i di
alog
ów z
nany
ch a
ktor
ów it
d.•
słuc
hani
e w
ypow
iedz
i na
uczy
ciel
a, k
oleż
a-ne
k, k
oleg
ów o
raz
inny
ch o
sób
w z
wią
zku
z w
ycie
czka
mi,
wyd
arze
niam
i dot
yczą
cym
i śr
odow
iska
szk
olne
go, l
okal
nego
, reg
ionu
,cz
ytan
ie•
wys
zuki
wan
ie
w
teks
tach
in
form
acji
na
dany
tem
at, n
p. d
otyc
zący
naj
waż
niej
szeg
o w
ydar
zeni
a,pi
sani
e •
pozn
awan
ie
zasa
d re
dago
wan
ia
różn
ych
teks
tów
wra
z z
ćwic
zeni
ami
prak
tycz
nym
i (o
pis,
opow
iada
nie,
ogł
osze
nie,
lis
t, no
tat-
ka, ż
ycze
nia,
pod
zięk
owan
ia, s
praw
ozda
nie,
pa
mię
tnik
, inn
e fo
rmy
liter
acki
e, s
ms,
info
r-m
acja
, e-m
ail),
•
ćwic
zeni
a utr
wal
ając
e po
praw
ną p
isow
nię
zdań
oz
najm
ując
ych,
pyt
ając
ych,
rozk
azuj
ącyc
h,•
pisa
nie
wyr
azów
ze zm
iękc
zeni
ami o
znac
zony
-m
i na
dwa
spos
oby:
prz
ez k
resk
ę or
az lit
erę
i,w
iedz
a o
języ
ku•
czas
owni
ki
jako
na
zwy
czyn
nośc
i, lic
zba
czas
owni
ka,
zgod
ność
fo
rm
czas
owni
ka
i rze
czow
nika
w li
czbi
e,
62
Zintegrowane treści nauczania
orto
grafi
a•
uzup
ełni
anie
zd
ań
wyb
rany
mi
wyr
azam
i, w
ielk
a lit
era
na p
oczą
tku
zdan
ia i w
imio
nach
,w
iedz
a o
języ
ku•
rozw
ijani
e ro
zum
ieni
a po
jęć:
zda
nie,
wyr
az,
głos
ka, s
ylab
a, u
trw
alan
ie u
mie
jętn
ości
róż
-ni
cow
ania
gło
sek,
wie
dza
o lit
erat
urze
• po
stac
ie i
zda
rzen
ia,
utw
ory
wie
rszo
wan
e i p
isan
e pr
ozą,
słow
nict
wo
• po
szer
zani
e sł
owni
ka o
wyr
azy
doty
cząc
e st
anów
em
ocjo
naln
ych
dzie
ci w
różn
ych
sy-
tuac
jach
życ
iow
ych,
wdr
ażan
ie d
o św
iado
-m
ego
stos
owan
ia t
rafn
ie d
obra
nego
sło
w-
nict
wa,
sto
sow
anie
form
grz
eczn
ości
owyc
h w
rozm
owie
;
wie
dza
o ję
zyku
• rz
eczo
wni
ki j
ako
nazw
y rz
eczy
, cza
sow
niki
ja
ko n
azyw
anie
czy
nnoś
ci,
wie
dza
o lit
erat
urze
• na
stró
j w u
twor
ze li
tera
ckim
, utw
ory
pisa
ne
wie
rsze
m i
pro
zą,
rozp
ozna
wan
ie z
wro
tki
i wyr
azów
rym
ując
ych
się,
słow
nict
wo
• w
yraz
y o
podo
bnym
i pr
zeci
wny
m z
nacz
e-ni
u, r
odzi
na w
yraz
ów,
wyr
azy
pokr
ewne
, w
yraz
y w
ielo
znac
zne;
wie
dza
o lit
erat
urze
• ch
rono
logi
a w
ydar
zeń,
wyd
arze
nia
isto
tne,
bo
hate
r gł
ówny
i p
osta
cie
drug
opla
now
e,
nast
rój w
utw
orze
lite
rack
im,
słow
nict
wo
• ro
dzin
a w
yraz
ów, w
yraz
y po
krew
ne, w
yraz
y w
ielo
znac
zne,
sys
tem
atyc
zne
wzb
ogac
anie
cz
ynne
go s
łow
nika
dzi
eci
o no
wo
pozn
a-ne
wyr
azy,
zw
roty
, zw
iązk
i fr
azeo
logi
czne
w
zw
iązk
u z
teks
tam
i lit
erac
kim
i, w
ycie
cz-
kam
i, uc
zest
nict
wem
w ż
yciu
śro
dow
iska
lo
kaln
ego,
dzi
ałal
nośc
ią w
róż
nych
obs
za-
rach
edu
kacj
i, w
yjaś
nian
ie n
iezr
ozum
iały
ch
wyr
azów
i zw
rotó
w o
raz
zast
ępow
anie
ich
inny
mi;
eduk
acja
m
atem
atyc
zna
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci p
racy
w z
espo
le
klas
owym
i w
gru
pie,
• zw
róce
nie
uwag
i na
rolę
zna
ku „=
” w z
api-
sach
,•
rozp
ozna
wan
ie fi
gur g
eom
etry
czny
ch,
• kl
asyfi
kow
anie
ele
men
tów
zgo
dnie
z p
oda-
nym
war
unki
em,
• w
prow
adze
nie
liczb
9,
0, 1
0 w
asp
ekta
ch:
kard
ynal
nym
, por
ządk
owym
, mia
row
ym,
• ro
zsze
rzen
ie z
akre
su li
czbo
weg
o do
10,
• do
skon
alen
ie te
chni
ki li
czen
ia i
wyk
onyw
a-ni
a dz
iała
ń na
licz
bach
w z
akre
sie
10,
• po
rząd
kow
anie
lic
zb z
godn
ie z
pod
anym
w
arun
kiem
,•
posłu
giw
anie
się
licze
bnik
ami p
orzą
dkow
ymi,
• za
pisy
wan
ie li
czby
10
w p
osta
ci su
my
skła
d-ni
ków
,•
zwró
ceni
e uw
agi n
a lic
zbę
0 w
dod
awan
iu
i ode
jmow
aniu
,•
ukła
dani
e te
kstó
w za
dań
do p
odan
ych
dzia
łań,
• m
atem
atyz
owan
ie
sytu
acji
prze
dsta
wio
-ny
ch n
a ry
sunk
ach,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
pra
cy w
zes
pole
,•
wdr
ażan
ie d
o pe
łnie
nia
różn
ych
ról w
gru
-pi
e,•
rozw
ijani
e lo
gicz
nego
myś
leni
a,•
odm
ierz
anie
pły
nów
mia
rką
litro
wą
i ku
b-ki
em,
• ob
licza
nie
zuży
cia
wod
y –
posł
ugiw
anie
się
je
dnos
tką
litr –
l,•
odcz
ytyw
anie
i za
znac
zani
e te
mpe
ratu
ry n
a te
rmom
etrz
e,
• od
mie
rzan
ie p
łynó
w, u
żyw
anie
okr
eśle
nia
1 lit
r,•
oblic
zeni
a zw
iąza
ne z
odm
ierz
anie
m p
ły-
nów
,•
odcz
ytyw
anie
i za
znac
zani
e pe
łnyc
h go
dzin
na
zeg
arze
,•
wpr
owad
zeni
e go
dzin
w s
yste
mie
24-
go-
dzin
nym
,•
wpr
owad
zeni
e po
jęci
a: d
oba,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
zega
row
ych,
• ut
rwal
enie
zna
ków
rzym
skic
h,•
utrw
alen
ie k
olej
nośc
i dni
tygo
dnia
i mie
sięcy
,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
pra
cy w
zes
pole
kl
asow
ym i
w g
rupi
e,
• do
skon
alen
ie
umie
jętn
ości
pr
zyjm
owan
ia
różn
ych
ról w
cza
sie
prac
y gr
upow
ej,
• do
daw
anie
i od
ejm
owan
ie w
zak
resi
e 10
0,
bez
prze
krac
zani
a i z
prz
ekro
czen
iem
pro
gu
dzie
siąt
kow
ego,
• ut
rwal
enie
poj
ęć: s
uma,
różn
ica,
• do
pełn
iani
e do
peł
nej d
zies
iątk
i,•
poró
wny
wan
ie li
czb,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
mno
żeni
a i d
zie-
leni
a do
100
,•
stos
owan
ie p
rzem
ienn
ości
mno
żeni
a,•
odcz
ytyw
anie
w
skaz
ań
na
term
omet
rze
(sto
pnie
pon
iżej
zer
a –
tem
pera
tura
mro
zu),
• ro
zwią
zyw
anie
i ukł
adan
ie za
dań
teks
tow
ych,
• pr
zeks
ztał
cani
e za
dań
teks
tow
ych,
• w
ykor
zyst
ywan
ie o
si li
czbo
wej
i gr
afów
do
rozw
iązy
wan
ia z
adań
,•
odcz
ytyw
anie
info
rmac
ji z
tabe
li,
63
Zintegrowane treści nauczania
• ro
zum
ieni
e pr
zem
ienn
ości
dod
awan
ia,
• ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci p
omia
ru z
a po
mo-
cą u
mow
nie
przy
jęty
ch m
iar,
• po
rów
nyw
anie
wyn
ików
pom
iaru
,•
pozn
anie
jedn
ostk
i pom
iaru
dłu
gośc
i – c
en-
tym
etr,
cm,
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci
mie
rzen
ia
za
pom
ocą
linijk
i,••
kolo
row
anie
zgo
dnie
z p
odan
ym w
arun
-ki
em;
• za
pisy
wan
ie d
at z
wyk
orzy
stan
iem
zna
ków
rz
ymsk
ich,
• ry
sow
anie
figu
r sym
etry
czny
ch,
• od
czyt
ywan
ie d
anyc
h z
kale
ndar
za,
• od
czyt
ywan
ie d
anyc
h z
tabe
li,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
kale
ndar
zow
ych,
• do
skon
alen
ie te
chni
ki li
czen
ia w
poz
nany
m
zakr
esie
licz
bow
ym,
• po
rów
nyw
anie
licz
b,
• ro
zsze
rzen
ie z
akre
su li
czbo
weg
o do
100
0,•
doda
wan
ie p
ełny
ch s
etek
, •
rozk
ład
liczb
y na
set
ki, d
zies
iątk
i i je
dnoś
ci,
• ko
ntyn
uow
anie
re
gula
rnoś
ci
w
pros
tych
m
otyw
ach;
• ut
rwal
enie
wia
dom
ości
o fi
gura
ch g
eom
e-tr
yczn
ych,
• m
ierz
enie
odc
inkó
w,
• uż
ywan
ie o
kreś
leni
a m
etr
w s
ytua
cjac
h ży
-ci
owyc
h;
eduk
acja
pr
zyro
dnic
za
• do
skon
alen
ie
odcz
ytyw
ania
i
stos
owan
ia
sym
boli
kale
ndar
za p
ogod
y,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci o
bser
wow
ania
zja
-w
isk
zwią
zany
ch z
e zm
ianą
pog
ody,
• zw
róce
nie
uwag
i na
zja
wis
ko n
astę
pstw
a pó
r rok
u,•
wzb
ogac
enie
info
rmac
ji na
tem
at p
ór ro
ku,
• uś
wia
dam
iani
e ro
li w
ody
w ż
yciu
czł
owie
ka
i zw
ierz
ąt,
• do
strz
egan
ie ró
żnyc
h st
anów
sta
nu s
kupi
e-ni
a w
ody,
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci o
dpow
iedn
ie-
go z
acho
wan
ia s
ię w
syt
uacj
ach
nieb
ezpi
e-cz
eńst
wa
na p
rzyk
ładz
ie p
ożar
u,•
uśw
iada
mia
nie
spos
obów
zap
obie
gani
a za
-gr
ożen
iom
,•
utrw
alen
ie z
najo
moś
ci n
umer
ów a
larm
o-w
ych,
w ty
m 9
97 i
112,
• od
gryw
anie
sce
nek
– w
zyw
anie
str
aży
po-
żarn
ej –
kom
unik
at o
pom
oc;
• w
yjaś
nien
ie z
mia
ny s
tanu
sku
pien
ia w
ody:
pa
row
anie
, skr
apla
nie,
zam
arza
nie,
• w
yjaś
nien
ie z
jaw
iska
krą
żeni
a w
ody
w p
rzy-
rodz
ie,
• ob
serw
owan
ie p
rzyr
ody,
• pr
owad
zeni
e ka
lend
arza
pog
ody,
• na
zyw
anie
i ro
zpoz
naw
anie
opa
dów
i os
a-dó
w a
tmos
fery
czny
ch,
• ob
serw
owan
ie z
mia
n za
chod
zący
ch w
prz
y-ro
dzie
i w
pog
odzi
e zi
mą,
• ob
jaśn
iani
e sp
osob
ów p
rzys
toso
wan
ia s
ię
zwie
rząt
do
war
unkó
w z
imow
ych
(zap
ada-
nie
w s
en z
imow
y, z
mia
na u
barw
ieni
a),
• w
draż
anie
do
po
mag
ania
zw
ierz
ętom
w
cza
sie
zim
y,•
rozp
ozna
wan
ie z
wie
rząt
żyj
ącyc
h w
par
-ka
ch i
w la
sach
;
• w
yjaś
nien
ie, o
d cz
ego
zale
ży p
ogod
a,•
nazy
wan
ie s
kład
nikó
w p
ogod
y,•
prog
noza
pog
ody,
• uk
łada
nie
kom
unik
atów
met
eoro
logi
czny
ch,
• ok
reśl
anie
wpł
ywu
pogo
dy n
a ży
cie
czło
wie
-ka
: pow
odzi
e, h
urag
any,
law
iny,
śnie
życe
, •
poró
wna
nie
Ant
arkt
ydy
i Afr
yki w
luty
m;
eduk
acja
pl
asty
czna
• w
prow
adze
nie
do ś
wia
ta r
zeźb
y, u
kazy
wa-
nie
różn
ych
mat
eria
łów
rze
źbia
rski
ch o
raz
moż
liwoś
ci ic
h w
ykor
zyst
ania
,•
ucze
nie
wsp
ółpr
acy
i w
spół
dzia
łani
a po
-pr
zez
wsp
ólne
pro
jekt
y rz
eźbi
arsk
ie;
• uc
zeni
e pr
zeks
ztał
cani
a w
ytw
orów
ar
ty-
styc
znyc
h in
nych
lud
zi w
e w
łasn
ej d
ział
al-
nośc
i tw
órcz
ej (
z za
chow
anie
m e
lem
enta
r-ne
j wie
dzy
o pr
awac
h au
tora
),•
kszt
ałto
wan
ie u
mie
jętn
ości
dzi
elen
ia s
ię e
fek-
tam
i sw
ojej
twór
czoś
ci a
rtys
tycz
nej z
inny
mi;
• w
ykor
zyst
ywan
ie ró
żnyc
h fo
rm d
ział
alno
ści
arty
styc
znej
(ar
chite
ktur
a, p
last
yka,
rze
źba,
m
edia
i in
.) do
wsp
ółpr
acy
z in
nym
i dzi
eć-
mi p
rzy
kszt
ałto
wan
iu w
izer
unku
oto
czen
ia
(dom
, kla
sa, s
zkoł
a, in
styt
ucje
w ra
mac
h śr
o-do
wis
ka lo
kaln
ego)
;
64
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
te
chni
czna
• za
pozn
anie
dzi
eci
z po
dsta
wow
ymi
urzą
-dz
enia
mi e
lekt
rycz
nym
i, kt
óre
są im
zna
ne
z do
mu
lub
są d
o ob
ejrz
enia
w s
zkol
e,•
okre
ślen
ie z
asad
kor
zyst
ania
z w
szel
kieg
o ty
pu u
rząd
zeń;
• w
spól
ne t
wor
zeni
e m
akie
ty m
iejs
cow
ości
, w
któ
rej m
iesz
kają
dzi
eci,
uwzg
lędn
ieni
e ta
-ki
ch e
lem
entó
w in
fras
truk
tury
jak
budy
nki,
wie
że, t
unel
e;
• pr
zypo
mni
enie
zas
ad z
wią
zany
ch z
prz
e-sy
łem
ene
rgii
elek
tryc
znej
ora
z m
ożliw
ości
os
zczę
dzan
ia p
rądu
,•
mon
taż
obw
odu
elek
tryc
zneg
o (r
ówno
le-
głeg
o or
az s
zere
gow
ego)
z w
ykor
zyst
anie
m
goto
wyc
h ze
staw
ów;
eduk
acja
in
form
atyc
zna
• sł
ucha
nie
muz
yki,
oglą
dani
e zd
jęć,
rys
owa-
nie
– w
spól
ne d
ział
ania
w g
rupa
ch,
• w
ykor
zyst
anie
pro
styc
h gi
er lo
gicz
nych
od-
pow
iedn
ich
do w
ieku
dzi
eci
do w
ypra
co-
wan
ia m
echa
nizm
ów n
awig
acji
kom
pute
ra
(pos
ługi
wan
ie s
ię m
yszk
ą, k
law
iatu
rą);
• na
uka
korz
ysta
nia
z na
rzęd
zi s
łużą
cych
do
edyt
owan
ia g
rafik
i ora
z zd
jęć,
• pr
zygo
tow
anie
pro
steg
o pr
ojek
tu g
rafic
z-ne
go z
godn
ie z
inst
rukc
ją;
• zw
raca
nie
uwag
i dzi
eci n
a za
groż
enia
pły
ną-
ce z
kom
unik
ator
ów in
tern
etow
ych
i inn
ych
form
kon
takt
u, p
rzed
staw
ieni
e do
wol
nego
pr
ogra
mu
eduk
acyj
nego
w ty
m z
akre
sie,
•
rozw
ijani
e za
inte
reso
wań
pop
rzez
wyk
orzy
-st
anie
pro
gram
ów e
duka
cyjn
ych;
eduk
acja
m
uzyc
zna
• na
uka
pios
enki
uka
zują
cej
sens
wsp
ólne
j za
baw
y,•
wsp
ólna
zab
awa
w s
łuch
anie
ulu
bion
ej m
u-zy
ki,
• w
prow
adze
nie
pods
taw
owyc
h za
gadn
ień
zwią
zany
ch z
zap
isem
muz
yki
za p
omoc
ą sy
mbo
li gr
aficz
nych
,•
odtw
arza
nie
muz
yki z
e zm
ianą
tem
pa i
dy-
nam
iki;
• na
uka
pios
enki
o p
omag
aniu
inn
ym l
u-dz
iom
,•
kszt
ałto
wan
ie
umie
jętn
ości
im
prow
izac
ji gł
osem
wed
ług
usta
lony
ch z
asad
,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
ygry
wan
ia p
ro-
styc
h m
elod
ii na
inst
rum
enta
ch m
elod
ycz-
nych
, ako
mpa
niow
anie
,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci o
dtw
arza
nia
pro-
styc
h ry
tmów
i w
zoró
w ry
tmic
znyc
h;
• na
uka
pios
enki
o t
ym, ż
e do
brze
jest
mie
ć pr
zyja
ciół
,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci g
ry n
a in
stru
men
-ta
ch p
erku
syjn
ych,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
roz
różn
iani
a po
d-st
awow
ych
elem
entó
w m
uzyk
i, ta
kich
jak
m
elod
ia
i ry
tm,
akom
pani
amen
t, te
mpo
i d
ynam
ika;
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
• za
jęci
a og
ólno
rozw
ojow
e po
praw
iają
ce
spra
wno
ść fi
zycz
ną d
ziec
i,•
kszt
ałto
wan
ie u
mie
jętn
ości
wsp
ółdz
iała
nia
popr
zez
gry
zesp
ołow
e z
piłk
ą.
• ks
ztał
tow
anie
wła
ściw
ej p
osta
wy
wyj
ścio
wej
,•
ćwic
zeni
e pr
zew
rotu
w p
rzód
,•
pom
agan
ie
dzie
ciom
w
ok
reśl
aniu
be
z-pi
eczn
ych
mie
jsc
do z
abaw
ora
z w
spól
ne
usta
lani
e kr
yter
iów
, któ
re t
akie
mie
jsca
po-
win
ny s
pełn
iać.
• ćw
icze
nia
ze s
kaka
nką,
• w
ykon
ywan
ie p
róby
ćw
icze
ń m
ięśn
i br
zu-
cha.
65
Zintegrowane treści nauczania
Ja –
św
iat
pRO
Jek
Ty19
–21
War
tość
: toż
sam
ość
i pat
riot
yzm
klA
SA I
klA
SA II
klA
SA II
I
eduk
acja
po
loni
styc
zno-
-spo
łecz
na
eduk
acja
spo
łecz
na•
kszt
ałto
wan
ie
pocz
ucia
w
łasn
ej
naro
do-
woś
ci,
ukaz
ywan
ie,
że r
odzi
nna
mie
jsco
-w
ość
jest
czę
ścią
Pol
ski,
a Po
lska
czę
ścią
Eu
ropy
, ad
res
zam
iesz
kani
a i
adre
s sz
koły
, na
jbar
dzie
j zna
ne z
abyt
ki, m
iejs
ca p
amię
ci
naro
dow
ej l
ub m
iejs
ca,
któr
e za
pisa
ły s
ię
w in
ny s
posó
b w
tra
dycj
i reg
ionu
, tra
dycj
e ku
lturo
we
wła
sneg
o re
gion
u: p
otra
wy,
mu-
zea,
ska
nsen
y, g
aler
ie s
ztuk
i, pi
eśni
ludo
we,
st
roje
lud
owe,
tań
ce, p
rzek
azy
ludo
we,
hi-
stor
yczn
e, ję
zyk,
gw
ara,
War
szaw
a –
stol
ica
Pols
ki; t
wor
zeni
e sy
tuac
ji w
spom
agaj
ącyc
h w
arto
ść w
spół
dzia
łani
a w
gru
pie
i poc
zuci
e pr
zyna
leżn
ości
do
grup
y –
klas
y, ro
dzin
y, o
j-cz
yzny
; roz
pozn
awan
ie i
nazy
wan
ie sy
mbo
li na
rodo
wyc
h: fl
aga,
god
ło, h
ymn
naro
dow
y,
rozp
ozna
wan
ie s
ymbo
li U
nii
Euro
pejs
kiej
: fla
ga, h
ymn
oraz
inne
atr
ybut
y,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
stos
owan
ie w
wyp
owie
dzia
ch t
rafn
ie d
o-br
aneg
o sł
owni
ctw
a, p
rzes
trze
gani
e ku
ltury
m
ówie
nia,
wyg
łasz
anie
fra
z i k
rótk
ich
frag
-m
entó
w p
rozy
z z
asto
sow
anie
m z
mie
nnej
si
ły,
tonu
gło
su,
zbio
row
e uk
łada
nie
zdań
op
isuj
ącyc
h pr
zedm
iot
na p
odst
awie
bez
-po
śred
niej
obs
erw
acji
i obr
azka
,sł
ucha
nie
• sł
ucha
nie
pole
ceń
doty
cząc
ych
real
izac
ji za
dań
z ró
żnyc
h ro
dzaj
ów e
duka
cji,
ukie
-ru
nkow
ane
słuc
hani
e te
kstó
w
liter
acki
ch
czyt
anyc
h pr
zez
nauc
zyci
ela
oraz
nag
rań
utw
orów
poe
tyck
ich
w w
ykon
aniu
zna
nych
ak
toró
w, k
ultu
ra s
łuch
ania
,
eduk
acja
spo
łecz
na•
War
szaw
a –
stol
ica
Polsk
i, sie
dzib
a na
jwyż
szyc
h w
ładz
pań
stw
owyc
h; n
ajst
arsz
e m
iast
a Po
lski:
Gni
ezno
, Poz
nań,
Kra
ków
, San
dom
ierz
; map
a Po
lski –
kra
iny
geog
rafic
zne
Polsk
i: gór
y, w
yży-
ny, n
izin
y, w
ybrz
eża;
bog
actw
o pr
zyro
dy, n
asza
m
iejsc
owoś
ć czę
ścią
Pol
ski, a
dres
zam
iesz
kani
a i s
zkoł
y, za
bytk
i, mie
jsca
pam
ięci
nar
odow
ej,
• tra
dycj
e ku
lturo
we
moj
ego
regi
onu,
muz
ea,
skan
seny
, gal
erie
szt
uki,
pieś
ni lu
dow
e, p
rzy-
słow
ia, s
troje
ludo
we,
tań
ce p
olsk
ie, p
rzek
azy
ludo
we,
hist
oryc
zne,
Pol
ska
jako
kra
j nal
eżąc
y do
Uni
i Eur
opej
skie
j,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
rozm
owy
nauc
zyci
ela
z uc
znia
mi n
a po
dsta
-w
ie ic
h pr
zeży
ć i d
ośw
iadc
zeń
oraz
utw
orów
lit
erac
kich
i w
ycie
czek
, do
bier
anie
wła
ści-
wyc
h fo
rm k
omun
ikow
ania
się
w r
óżny
ch
sytu
acja
ch s
połe
czny
ch,
słuc
hani
e•
uważ
ne s
łuch
anie
czy
tany
ch p
rzez
nau
czy-
ciel
a ut
wor
ów p
isan
ych
wie
rsze
m i
pro
zą,
wyp
owie
dzi
akto
rów
w s
ztuk
ach
teat
ral-
nych
, nag
rań
utw
orów
muz
yczn
ych,
mon
o-lo
gów
i di
alog
ów z
nany
ch a
ktor
ów it
d.•
słuc
hani
e w
ypow
iedz
i na
uczy
ciel
a, k
oleż
a-ne
k, k
oleg
ów o
raz
inny
ch o
sób
w z
wią
zku
z do
świa
dcze
niam
i, w
ycie
czka
mi,
wyd
arze
-ni
ami
doty
cząc
ymi
środ
owis
ka s
zkol
nego
, lo
kaln
ego,
regi
onu,
czyt
anie
• cz
ytan
ie
cało
ścio
we
wyr
azów
, uk
łada
nie
wyr
azów
i z
dań
z ro
zsyp
anek
syl
abow
ych
i wyr
azow
ych,
tech
nika
cic
hego
czy
tani
a ze
zr
ozum
ieni
em,
eduk
acja
spo
łecz
na•
map
a Po
lski
– k
ieru
nki i
zna
ki n
a m
apie
, czy
-ta
nie
map
y (g
łów
ne r
zeki
, naj
wię
ksze
mia
-st
a), g
rani
ce P
olsk
i; są
sied
zi, s
pecy
fika
moj
ej
mie
jsco
woś
ci ja
ko c
zęśc
i Pol
ski,
• ad
res
zam
iesz
kani
a i s
zkoł
y, w
ładz
e s
amo-
rząd
owe
moj
ej m
iejs
cow
ości
, rad
ni, z
abyt
ki,
mie
jsca
pam
ięci
nar
odow
ej,
• tr
adyc
je k
ultu
row
e m
ojeg
o re
gion
u, m
u-ze
a, s
kans
eny,
gal
erie
szt
uki,
pieś
ni lu
dow
e,
przy
słow
ia,
stro
je l
udow
e, t
ańce
pol
skie
, pr
zeka
zy lu
dow
e, h
isto
rycz
ne, j
ęzyk
, gw
ara,
• W
arsz
awa
– st
olic
a Po
lski
,•
najs
tars
ze m
iast
a Po
lski
: G
niez
no,
Pozn
ań,
Krak
ów, S
ando
mie
rz,
• kr
ainy
geo
grafi
czne
Pol
ski:
góry
, wyż
yny,
ni-
ziny
, wyb
rzeż
a,•
sylw
etki
wie
lkic
h Po
lakó
w, s
ław
ni m
iesz
kań-
cy m
ojej
mie
jsco
woś
ci,
• Po
lska
jako
kra
j nal
eżąc
y do
Uni
i Eur
opej
skie
j,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
kom
pono
wan
ie o
pow
iada
ń tw
órcz
ych,
sw
o-bo
dne
kilk
uzda
niow
e w
ypow
iedz
i na
pods
ta-
wie
wyd
arze
ń z ż
ycia
dzi
eci w
dom
u, w
szko
le,
w s
połe
czno
ści l
okal
nej o
raz
w z
wią
zku
z te
k-st
ami
liter
acki
mi,
wyc
iecz
kam
i, sz
tuka
mi
te-
atra
lnym
i, sa
mod
ziel
nie
prze
czyt
anym
i ksią
ż-ka
mi i
td.,
słuc
hani
e•
uważ
ne s
łuch
anie
czy
tany
ch p
rzez
nau
czy-
ciel
a ut
wor
ów p
isany
ch w
iers
zem
i p
rozą
, w
ypow
iedz
i akt
orów
w s
ztuk
ach
teat
raln
ych,
na
grań
utw
orów
muz
yczn
ych,
mon
olog
ów
i dia
logó
w zn
anyc
h ak
toró
w it
d., s
łuch
anie
66
Zintegrowane treści nauczania
czyt
anie
• ro
zwija
nie
tech
niki
czy
tani
a, c
zyta
nie
cało
-śc
iow
e w
yraz
ów, b
udow
anie
wyr
azów
z ro
z-sy
pane
k sy
labo
wyc
h, c
zyta
nie
krót
kich
, kil-
kuzd
anio
wyc
h te
kstó
w z
res
pekt
owan
iem
zn
aków
prz
esta
nkow
ych:
kro
pki,
prze
cink
a,
znak
u za
pyta
nia,
wyk
rzyk
nika
, cz
ytan
ie z
e zr
ozum
ieni
em p
olec
eń, i
nstr
ukcj
i, pi
ktog
ra-
mów
, zna
ków
info
rmac
yjny
ch,
pisa
nie
• ro
zwija
nie
i utr
wal
anie
got
owoś
ci d
o na
uki
pisa
nia
w o
bsza
rze
rozw
oju
graf
omot
oryc
z-ne
go, k
reśl
enie
lini
i pro
styc
h, k
rzyw
ych,
ła-
man
ych,
kol
orow
anie
, wod
zeni
e po
śla
dzie
, kr
eśle
nie
kszt
ałtó
w li
tero
podo
bnyc
h, sz
lacz
-kó
w,
pisa
nie
i cz
ytan
ie w
ielk
ich
i m
ałyc
h lit
er,
piso
wni
a w
yraz
ów z
e zm
iękc
zeni
ami
ozna
czon
ymi
w p
iśm
ie n
a dw
a sp
osob
y:
prze
z kr
eskę
nad
lite
rą o
raz
liter
ę i,
orto
grafi
a•
wpr
owad
zeni
e pi
sow
ni w
yraz
ów z
e zm
ięk-
czen
iam
i ozn
aczo
nym
i w p
iśm
ie n
a dw
a sp
o-so
by: p
rzez
kre
skę
nad
liter
ą or
az li
terę
i, w
iel-
ka li
tera
na
pocz
ątku
zda
nia
w n
azw
iska
ch
i im
iona
ch, w
kor
espo
nden
cji, n
azw
ach
mia
st
i pań
stw
,w
iedz
a o
języ
ku•
zdan
ia,
wyr
azy
w z
dani
ach,
syl
aby,
lite
ry
i gło
ski w
wyr
azac
h,w
iedz
a o
liter
atur
ze•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci o
pow
iada
nia
tek-
stu
zgod
nie
z ch
rono
logi
ą w
ydar
zeń,
słow
nict
wo
• po
szer
zani
e sł
owni
ka o
wyr
azy
doty
cząc
e st
anów
em
ocjo
naln
ych
dzie
ci w
róż
nych
sy
tuac
jach
ży
ciow
ych,
st
osow
anie
fo
rm
grze
czno
ścio
wyc
h w
roz
mow
ie, w
draż
anie
do
św
iado
meg
o st
osow
ania
tra
fnie
dob
ra-
nego
sło
wni
ctw
a;
pisa
nie
• pr
zepi
syw
anie
upo
rząd
kow
anyc
h ch
rono
lo-
gicz
nie
zdań
, ukł
adan
ie i
zapi
syw
anie
zda
ń oz
najm
ując
ych,
pyt
ając
ych,
roz
kazu
jący
ch,
ćwic
zeni
a w
ksz
tałtn
ym i
czyt
elny
m p
isan
iu:
popr
awne
łącz
enie
lite
r w w
yraz
ach,
zac
ho-
wan
ie o
dpow
iedn
iej p
ropo
rcji
liter
wie
lkic
h i m
ałyc
h, w
łaśc
iwe
rozm
iesz
czen
ie li
ter i
wy-
razó
w w
lini
atur
ze, o
dstę
py m
iędz
y w
yraz
a-m
i w z
dani
u, o
dpow
iedn
ie r
ozm
iesz
czen
ie
teks
tu n
a st
roni
cy, a
kapi
ty,
orto
grafi
a•
pisa
nie
z pa
mię
ci w
yraz
ów i
zda
ń po
do-
kład
nej
obse
rwac
ji w
zoru
, pi
sani
e ze
słu
-ch
u w
yraz
ów, u
trw
alen
ie p
isow
ni w
yraz
ów
ze z
mię
kcze
niam
i oz
nacz
onym
i w
piś
mie
na
dw
a sp
osob
y: p
rzez
kre
skę
nad
liter
ą or
az li
terę
i, w
ielk
a lit
era
w n
azw
ach
mia
st
i pań
stw
,w
iedz
a o
języ
ku•
czas
owni
ki ja
ko n
azyw
anie
czy
nnoś
ci, z
da-
nia
rozw
inię
te i
nie
rozw
inię
te,
rzec
zow
nik
jako
naz
wa
rzec
zy, r
oślin
, zw
ierz
ąt, o
sób,
za-
wod
ów,
wie
dza
o lit
erat
urze
• po
stac
ie i
zda
rzen
ia,
mie
jsce
i c
zas
akcj
i, ch
rono
logi
a w
ydar
zeń,
w
ydar
zeni
a re
ali-
styc
zne
i fan
tast
yczn
e,sł
owni
ctw
o•
syst
emat
yczn
e w
zbog
acan
ie
czyn
nego
sł
owni
ka d
ziec
i o
now
o po
znan
e w
yraz
y,
zwro
ty,
zwią
zki
fraz
eolo
gicz
ne w
zw
iązk
u z
teks
tam
i lite
rack
imi,
wyc
iecz
kam
i, uc
zest
-ni
ctw
em
w
życi
u śr
odow
iska
lo
kaln
ego,
dz
iała
lnoś
cią
w ró
żnyc
h ob
szar
ach
eduk
acji,
• w
yjaś
nian
ie
niez
rozu
mia
łych
w
yraz
ów
i zw
rotó
w o
raz
zast
ępow
anie
ich
inny
mi;
w
ypow
iedz
i na
uczy
ciel
a, k
oleż
anek
, ko
le-
gów
ora
z in
nych
osó
b w
zw
iązk
u z
wyc
iecz
-ka
mi,
wyd
arze
niam
i do
tycz
ącym
i śr
odow
i-sk
a sz
koln
ego,
loka
lneg
o, re
gion
u,cz
ytan
ie•
czyt
anie
wie
rszy
ora
z kr
ótki
ch fr
agm
entó
w
napi
sany
ch p
rozą
, prz
ezna
czon
ych
do n
auki
na
pam
ięć,
wsp
ólne
czy
tani
e fr
agm
entó
w
lekt
ur w
ybra
nych
prz
ez n
aucz
ycie
la, s
amo-
dzie
lne
czyt
anie
ks
iąże
k or
az
czas
opis
m
dzie
cięc
ych,
ko
rzys
tani
e z
inny
ch
źród
eł
wie
dzy
(enc
yklo
pedi
e, s
łow
niki
, in
tern
et),
higi
ena
czyt
ania
,pi
sani
e •
zbio
row
e i
indy
wid
ualn
e pi
sani
e ki
lkuz
da-
niow
ej w
ypow
iedz
i na
dany
tem
at, z
bior
o-w
e i i
ndyw
idua
lne
reda
gow
anie
opo
wia
dań
na p
odst
awie
his
tory
jek
obra
zkow
ych,
tek
-st
ów li
tera
ckic
h or
az w
łasn
ych
prze
żyć,
orto
grafi
a•
odm
iana
licz
ebni
ków
, pra
ktyc
zne
stos
owa-
nie
podz
iału
wyr
azów
na
syla
by, p
rzen
osze
-ni
e cz
ęści
wyr
azu
do n
astę
pneg
o w
iers
za,
wie
dza
o ję
zyku
• rz
eczo
wni
ki ja
ko n
azw
y os
ób, z
wie
rząt
, ro-
ślin
i rz
eczy
,w
iedz
a o
liter
atur
ze•
wyd
arze
nia
i po
stac
ie r
ealis
tycz
ne i
fan
ta-
styc
zne,
chr
onol
ogia
wyd
arze
ń, w
ydar
zeni
a is
totn
e i m
niej
isto
tne,
słow
nict
wo
• sy
stem
atyc
zne
wzb
ogac
anie
cz
ynne
go
słow
nika
o n
owo
pozn
ane
wyr
azy,
zw
roty
, zw
iązk
i fra
zeol
ogic
zne
w z
wią
zku
z te
ksta
-m
i lite
rack
imi,
wyc
iecz
kam
i, uc
zest
nict
wem
w
życ
iu ś
rodo
wis
ka lo
kaln
ego,
dzi
ałal
nośc
ią
w ró
żnyc
h ob
szar
ach
eduk
acji
itd.,
wyj
aśni
a-ni
e ni
ezro
zum
iały
ch w
yraz
ów i
zwro
tów
ora
z za
stęp
owan
ie ic
h in
nym
i, w
prow
adza
nie
do
czyn
nego
słow
nika
prz
ysłó
w, p
orów
nań;
67
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
mat
emat
yczn
a
• bu
dzen
ie z
aint
eres
owań
, zam
iłow
ań i
pasj
i,•
podk
reśl
anie
zn
acze
nia
gosp
odar
nośc
i i o
szcz
ędno
ści,
• st
war
zani
e ok
azji
do ra
dzen
ia s
obie
w s
ytu-
acja
ch ż
ycia
cod
zien
nego
wym
agaj
ącyc
h um
ieję
tnoś
ci d
odaw
ania
i od
ejm
owan
ia,
• pr
zelic
zani
e el
emen
tów
,•
porz
ądko
wan
ie li
czb
rosn
ąco
i mal
ejąc
o,•
dosk
onal
enie
tech
niki
licz
enia
,•
odcz
ytyw
anie
peł
nych
god
zin
na z
egar
ze,
• w
ykon
ywan
ie
pros
tych
ob
licze
ń ze
garo
-w
ych,
•
rozw
iązy
wan
ie z
adań
teks
tow
ych,
• uk
łada
nie
treś
ci z
adań
tek
stow
ych
do i
lu-
stra
cji,
• ob
licza
nie
różn
ic,
• do
daw
anie
i od
ejm
owan
ie li
czb
w z
akre
sie
10,
• ro
zsze
rzen
ie
zakr
esu
liczb
oweg
o do
14
, w
prow
adze
nie
liczb
11,
12,
13,
14,
• do
daw
anie
i ode
jmow
anie
typu
: 10
+ 2,
12
– 2,
• m
ierz
enie
dłu
gośc
i, po
sług
iwan
ie s
ię li
nijk
ą,
wpr
owad
zeni
e je
dnos
tki d
ługo
ści (
cm),
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
por
ówny
wan
ia d
łu-
gośc
i obi
ektó
w,
• w
prow
adze
nie
nazw
dni
tygo
dnia
,•
wyk
onyw
anie
pro
styc
h ob
licze
nia
kale
nda-
rzow
ych
doty
cząc
e dn
i tyg
odni
a;
• ro
zwija
nie
zain
tere
sow
ań, z
amiło
wań
i p
a-sj
i,•
pogł
ębia
nie
rozu
mie
nia
znac
zeni
a go
spo-
darn
ości
i os
zczę
dnoś
ci,
• ut
rwal
enie
kol
ejno
ści n
azw
mie
sięc
y,•
zapi
syw
anie
dat
z w
ykor
zyst
anie
m z
nakó
w
rzym
skic
h,•
odcz
ytyw
anie
info
rmac
ji z
kale
ndar
za,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
kale
ndar
zow
ych,
• od
czyt
ywan
ie w
skaz
ań z
egar
a z
użyc
iem
po
jęć:
kw
adra
ns, p
ół g
odzi
ny, m
inut
y,•
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń ze
garo
wyc
h,
• do
daw
anie
i od
ejm
owan
ie li
czb
dwuc
yfro
-w
ych
typu
: 34
+ 23
, 54
– 42
, •
doda
wan
ie i
ode
jmow
anie
z p
rzek
rocz
e-ni
em p
rogu
lic
zbow
ego
w z
akre
sie
100,
ty
pu: 4
5 +
6, 6
7 –
9,•
rozw
iązy
wan
ie z
adań
teks
tow
ych,
• uk
łada
nie
teks
tów
zad
ań d
o po
dany
ch il
u-st
racj
i i z
apis
ów li
czbo
wyc
h,•
rozw
iązy
wan
ie
zada
ń na
po
rów
nyw
anie
ró
żnic
owe,
• ut
rwal
enie
poj
ęć: c
yfra
, lic
zba
jedn
o -,
dwu-
cyfro
wa,
•
doda
wan
ie j
edna
kow
ych
skła
dnik
ów j
ako
przy
goto
wan
ie d
o m
noże
nia,
• tw
orze
nie
ciąg
ów li
czbo
wyc
h zg
odni
e z
po-
dany
m w
arun
kiem
,•
odcz
ytyw
anie
dan
ych
z ta
beli,
• do
skon
alen
ie o
rient
acji
prze
strz
enne
j,•
ryso
wan
ie fi
gur
w p
omni
ejsz
eniu
i w
po-
wię
ksze
niu,
• ry
sow
anie
szl
aczk
ów i
roze
t,•
mno
żeni
e lic
zb p
rzez
2, 3
, 4, 5
w z
akre
sie
20,
• w
prow
adze
nie
prze
mie
nnoś
ci m
noże
nia;
• po
głęb
iani
e za
inte
reso
wań
, zam
iłow
ań i
pa-
sji,
• po
głęb
iani
e w
iedz
y na
tem
at z
nacz
enia
go-
spod
arno
ści i
osz
częd
nośc
i,•
utrw
alen
ie m
noże
nia
i dzi
elen
ia li
czb
w z
a-kr
esie
100
,•
oblic
zani
e ob
wod
ów fi
gur g
eom
etry
czny
ch
kwad
ratu
, pro
stok
ąta
i tró
jkąt
a be
z po
dani
a w
zoró
w,
• od
mie
rzan
ie p
łynó
w —
pos
ługi
wan
ie s
ię
okre
ślen
iam
i: lit
r, pó
ł litr
a, ć
wie
rć li
tra,
• ro
zwią
zyw
anie
zad
ań te
ksto
wyc
h,•
dzie
leni
e na
dw
ie i
czte
ry ró
wne
czę
ści,
np.
kart
ki p
apie
ru, c
zeko
lady
, uży
wan
ie p
ojęć
: pó
ł, dw
a i p
ół, ć
wie
rć it
p.•
dosk
onal
enie
tech
niki
dod
awan
ia i
odej
mo-
wan
ia w
zak
resi
e 10
0,•
utrw
alen
ie z
nakó
w rz
ymsk
ich,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
zega
row
ych,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
pien
iężn
ych,
•
wpr
owad
zeni
e po
jęć
zwią
zany
ch z
kup
owa-
niem
: cen
a, w
arto
ść, i
lość
,•
wpr
owad
zeni
e pr
osty
ch p
rzyk
ładó
w d
oda-
wan
ia i
odej
mow
ania
pis
emne
go;
eduk
acja
pr
zyro
dnic
za
• uw
rażl
iwie
nie
na p
robl
emy
ekol
ogic
zne
na-
szej
pla
nety
,•
wdr
ażan
ie d
o ro
zum
ieni
a pr
oces
u re
cykl
in-
gu, w
szc
zegó
lnoś
ci s
toso
wan
ia o
pako
wań
ek
olog
iczn
ych,
• w
yjaś
nien
ie
wpł
ywu
ruch
u Zi
emi
wok
ół
wła
snej
osi
– n
astę
pstw
o dn
ia i
nocy
,•
wyj
aśni
enie
wpł
ywu
świa
tła sł
onec
zneg
o na
ży
cie
rośl
in i
zwie
rząt
,
• pr
zypo
mni
enie
sta
nów
sku
pien
ia w
ody,
• po
szer
zeni
e w
iado
moś
ci n
a te
mat
pow
sta-
wan
ia d
eszc
zu,
68
Zintegrowane treści nauczania
• zo
rgan
izow
anie
kąc
ika
przy
rody
w k
lasi
e -
okre
ślan
ie w
arun
ków
kon
iecz
nych
do
roz-
woj
u ro
ślin
, •
prow
adze
nie
wła
snej
upr
awy,
• w
draż
anie
do
obse
rwow
ania
zja
wis
k pr
zy-
rody
, •
nazy
wan
ie z
jaw
isk
atm
osfe
rycz
nych
cha
rak-
tery
styc
znyc
h dl
a zi
my,
• w
ykon
ywan
ie p
rost
ych
dośw
iadc
zeń
i eks
-pe
rym
entó
w,
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci k
orzy
stan
ia z
in-
form
acji
wyn
ikaj
ącyc
h z
kom
unik
atów
;
• ob
jaśn
ieni
e w
pływ
u św
iatła
na
cykl
iczn
ość
życi
a na
Zie
mi,
• w
yjaś
nien
ie
wpł
ywu
ruch
u Zi
emi
wok
ół
Słoń
ca n
a ko
lejn
ość
pór r
oku,
• ut
rwal
enie
ce
ch
char
akte
ryst
yczn
ych
dla
posz
czeg
ólny
ch p
ór ro
ku,
• po
znan
ie w
arun
ków
życ
ia n
a bi
egun
ie p
ół-
nocn
ym –
w G
renl
andi
i,•
pozn
anie
zw
ierz
ąt ż
yjąc
ych
w G
renl
andi
i,•
pozn
anie
zaj
ęć I
nuitó
w d
awny
ch i
dzi
siej
-sz
ych;
• gr
omad
zeni
e w
iado
moś
ci
doty
cząc
ych
chm
ur d
eszc
zow
ych,
sku
tków
pow
odzi
, su-
szy,
och
rony
wod
y,•
omów
ieni
e zj
awis
ka k
rąże
nia
wod
y w
prz
y-ro
dzie
,•
wyj
aśni
enie
dro
gi rz
eki o
d źr
ódła
do
ujśc
ia,
• po
szer
zeni
e w
iado
moś
ci
na
tem
at
rzek
i w
ód s
toją
cych
,•
odcz
ytyw
anie
naz
w r
zek
z m
apy
fizyc
znej
Po
lski
,•
wsk
azyw
anie
na
map
ie b
iegu
rze
ki o
d źr
ó-dł
a do
ujś
cia,
• po
szer
zani
e w
iado
moś
ci
na
tem
at
życi
a w
zbi
orni
ku w
odny
m,
• po
szer
zani
e w
iado
moś
ci n
a te
mat
zw
ierz
ąt
egzo
tycz
nych
mór
z i o
cean
ów;
eduk
acja
pl
asty
czna
• po
znaw
anie
szt
uki w
łasn
ego
regi
onu
– ch
a-ra
kter
ysty
czne
wyt
wor
y: a
rchi
tekt
ury,
ma-
lars
twa,
rzeź
by, s
ztuk
uży
tkow
ych,
• za
chęc
anie
dzi
eci d
o sa
mod
ziel
nych
kre
acji
plas
tycz
nych
insp
irow
anyc
h sz
tuką
loka
lną;
• po
znaw
anie
szt
uki P
olsk
i i je
j róż
nych
regi
o-nó
w w
asp
ekci
e do
robk
u ar
tyst
yczn
ego
(ar-
chite
ktur
a, m
alar
stw
o, r
zeźb
a, s
ztuk
a uż
yt-
kow
a),
• uc
zeni
e ro
zpoz
naw
ania
cec
h ch
arak
tery
styc
z-ny
ch d
la p
oszc
zegó
lnyc
h re
gion
ów P
olsk
i,•
mot
ywow
anie
do
ucze
stni
czen
ia w
zaj
ęcia
ch
insp
irow
anyc
h po
lską
szt
uką,
w t
ym s
ztuk
ą lu
dow
ą z
różn
ych
regi
onów
nas
zego
kra
ju;
• po
znaw
anie
wyb
rany
ch d
zieł
arc
hite
ktur
y i s
ztuk
pla
styc
znyc
h na
leżą
cych
do
świa
to-
weg
o dz
iedz
ictw
a ku
lturo
weg
o,
• za
jęci
a in
spiro
wan
e św
iato
wym
dzi
edzi
c-tw
em k
ultu
row
ym z
e sz
czeg
ólny
m o
dnie
-si
enie
m d
o sz
tuki
pol
skie
j i e
urop
ejsk
iej;
eduk
acja
te
chni
czna
• po
znaw
anie
wyk
orzy
styw
ania
siły
prz
yrod
y da
wni
ej i
dziś
,•
zaba
wy
inte
rakc
yjne
ksz
tałtu
jące
zdo
lnoś
ć ro
zum
ieni
a ro
zwoj
u te
chni
ki o
raz
zale
żnoś
ci
pom
iędz
y si
łam
i prz
yrod
y a
cyw
iliza
cją,
• om
ówie
nie
wpł
ywu
przy
rody
na
wsp
ółcz
e-sn
ego
czło
wie
ka;
• w
yszu
kiw
anie
el
emen
tów
in
fras
truk
tury
w
Pol
sce,
z k
tóry
ch m
ożem
y by
ć du
mni
jako
Po
lacy
, prz
y sz
czeg
ólny
m u
wzg
lędn
ieni
u re
-gi
onu,
w k
tóry
m m
iesz
kają
dzi
eci,
• pr
ojek
tow
anie
cie
kaw
ych
rozw
iąza
ń ko
mu-
nika
cyjn
ych
i inf
rast
rukt
ural
nych
dla
sw
ojej
m
iejs
cow
ości
– b
urza
móz
gów
;
• ks
ztał
tow
anie
wyo
braź
ni d
ziec
ka w
zak
resi
e te
chno
logi
i pro
dukt
u –
od s
kład
nikó
w c
zy
mat
eria
łu p
o go
tow
y w
yrób
, szu
kani
e pr
zy-
kład
ów z
życ
ia,
• om
ówie
nie
tech
nolo
gii w
ytw
arza
nia
chle
ba
i róż
nych
jego
rodz
ajów
(od
pom
ysłu
do
wy-
twor
u), u
czen
ie s
zacu
nku
do c
hleb
a;
eduk
acja
in
form
atyc
zna
• og
ląda
nie
grafi
ki i
anim
acji
za p
omoc
ą ró
ż-ny
ch p
rogr
amów
dos
tępn
ych
w p
raco
wni
,•
ukaz
ywan
ie m
ożliw
ości
kom
pute
ra w
za-
kres
ie o
brób
ki g
rafik
i i fi
lmu;
• na
uka
korz
ysta
nia
z pro
gram
u do
edy
cji t
ekst
u,•
rozw
ijani
e za
inte
reso
wań
dz
ieci
po
prze
z w
ykor
zyst
anie
pr
ogra
mów
ed
ukac
yjny
ch
zwią
zany
ch z
kul
turą
Pol
ski;
• od
wie
dzen
ie p
orta
li in
tern
etow
ych
doty
-cz
ącyc
h ku
ltury
pol
skie
j ora
z pr
omoc
ji Po
l-sk
i poz
a gr
anic
ami,
• w
ykor
zyst
anie
nar
zędz
i dos
tępn
ych
na st
ro-
nach
inte
rnet
owyc
h do
pos
zerz
enia
wie
dzy
na te
mat
ojc
zyzn
y;
69
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
m
uzyc
zna
• na
uka
pios
enki
o ty
m, ż
e w
okół
zna
jduj
e si
ę w
iele
now
ych,
cie
kaw
ych
mie
jsc
do o
dkry
cia,
• za
baw
y ta
necz
ne n
awią
zują
ce d
o ró
żnyc
h re
gion
ów P
olsk
i,•
nauk
a pl
ąsów
i za
baw
z p
rost
ą lin
ią m
elo-
dycz
ną,
• sł
ucha
nie
hym
nu n
arod
oweg
o, n
auka
prz
yj-
mow
ania
pos
taw
y po
dcza
s śp
iew
ania
hym
-nu
nar
odow
ego;
• na
uka
pios
enki
o o
jczy
źnie
, jej
pię
knie
i bo
-ga
ctw
ie d
ucho
wym
,•
przy
pom
nien
ie s
łów
i m
elod
ii hy
mnu
nar
o-do
weg
o, u
czen
ie p
rzyj
mow
ania
wła
ściw
ej
post
awy
podc
zas j
ego
słuc
hani
a i ś
piew
ania
,•
wpr
owad
zeni
e po
dsta
wow
ych
krok
ów i
fi-gu
r kra
kow
iaka
;
• na
uka
pios
enki
na
tem
at P
olak
ów i i
nnyc
h na
-ro
dow
ości
– w
duc
hu to
lera
ncji
i akc
epta
cji,
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci
impr
owiz
acji
głos
em w
edłu
g us
talo
nych
zas
ad,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
wyg
ryw
ania
pro
-st
ych
mel
odii
na in
stru
men
tach
mel
odyc
z-ny
ch i
perk
usyj
nych
, ako
mpa
niow
anie
,•
utrw
alen
ie k
rokó
w i
figu
r ta
ńców
nar
odo-
wyc
h: k
rako
wia
ka i
polk
i,•
kszt
ałto
wan
ie
wła
ściw
ej
post
awy
patr
io-
tycz
nej p
oprz
ez ś
piew
anie
hym
nu n
arod
o-w
ego,
zac
how
anie
odp
owie
dnie
j pos
taw
y;
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
• ćw
icze
nia
gim
nast
yczn
e z
muz
yką,
• gr
y ze
społ
owe
z pr
zyrz
ądam
i.•
wyk
onyw
anie
pró
by m
ięśn
i brz
ucha
,•
rozw
ijani
e sp
raw
nośc
i pop
rzez
ćw
icze
nia
na
przy
rząd
zie
bez
przy
boru
,•
kszt
ałto
wan
ie
mot
ywac
ji do
up
raw
iani
a sp
ortó
w z
imow
ych.
• or
gani
zow
anie
kon
kurs
ów o
raz
ryw
aliz
acji
w z
abaw
ach
ze s
kaka
nką,
• ro
zwija
nie
spra
wno
ści p
oprz
ez z
abaw
y i g
ry
bież
ne,
• pr
ezen
tacj
a pr
zykł
adów
spor
tów
zim
owyc
h,
któr
e m
ogą
zain
tere
sow
ać d
ziec
i, a
nie
wy-
mag
ają
nakł
adów
fina
nsow
ych
oraz
spec
jal-
nych
prz
yrzą
dów
.
pRO
Jek
Ty22
–24
War
tość
: mąd
rość
i ci
ekaw
ość
poz
naw
cza
klA
SA I
klA
SA II
klA
SA II
I
eduk
acja
po
loni
styc
zno-
-spo
łecz
na
eduk
acja
spo
łecz
na•
zwra
cani
e uw
agi
na m
ądro
ść i
spr
awie
dli-
woś
ć, u
kazy
wan
ie m
ądro
ści
przy
rody
czy
zj
awis
k fiz
yczn
ych,
rozb
udza
nie
w d
ziec
iach
ak
tyw
nośc
i poz
naw
czej
, roz
wija
nie
potr
ze-
by p
ozna
wan
ia ś
wia
ta i
opty
miz
mu
w p
o-sz
ukiw
aniu
odp
owie
dzi n
a w
ażne
pyt
ania
,
eduk
acja
spo
łecz
na•
korz
ysta
nie
z ró
żnyc
h źr
ódeł
in
form
acji
(ksi
ążki
, in
tern
et,
pras
a, t
elew
izja
), z
nauk
i sz
koln
ej o
raz w
spół
dzia
łani
a w
zesp
ole
(gru
-pa
, kla
sa, d
ruży
na, z
espó
ł muz
yczn
y, ta
necz
-ny
),ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
zbio
row
e i
indy
wid
ualn
e us
tala
nie
czas
u i m
iejs
ca a
kcji
w u
twor
ach
liter
acki
ch, w
yod-
rębn
iani
e po
stac
i i z
darz
eń, u
stal
anie
chr
o-no
logi
i zda
rzeń
, ich
wza
jem
nych
rela
cji,
eduk
acja
spo
łecz
na •
naby
wan
ie w
iedz
y o
kraj
u oj
czys
tym
, Pol
ska
na m
apie
Eur
opy
i św
iata
, kra
je s
ąsia
dują
ce
z Po
lską
, poł
ożen
ie n
a m
apie
sto
licy
Pols
ki,
najw
ięks
zych
mia
st i
rzek
Pol
ski,
• na
jważ
niej
sze
świę
ta p
ańst
wow
e i
relig
ijne
oraz
roc
znic
e, u
czes
tnic
two
w o
bcho
dach
św
iąt w
gro
nie
uczn
iów
(kla
sy, s
zkoł
y), m
iesz
-ka
ńców
osi
edla
, m
iejs
cow
ości
, sp
raw
owa-
nie
wła
dzy
w P
olsc
e, r
ola
prez
yden
ta, r
ządu
i p
arla
men
tu, n
ajw
ażni
ejsz
e pr
awo
w P
olsc
e,
Kons
tytu
cja
Rzec
zypo
spol
itej P
olsk
iej,
70
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
bu
dow
ania
dł
uż-
szyc
h w
ypow
iedz
i na
pod
staw
ie h
istor
yjki
ob
razk
owej
lub
ilust
racj
i, ob
razu
, wyp
owia
da-
nia
się w
form
ie g
estu
, mim
iki,
kszt
ałto
wan
ie
rozu
mie
nia
umow
nego
zna
czen
ia r
ekw
izyt
u i
umie
jętn
ego
pos
ługi
wan
ia s
ię n
im w
od-
gryw
anej
scen
ce, k
ompo
now
anie
opo
wia
dań
twór
czyc
h, n
p. w
ymyś
lani
e da
lszeg
o ci
ągu
opow
iada
nia,
inne
go za
końc
zeni
a ut
wor
u,sł
ucha
nie
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci s
łuch
ania
i za
da-
wan
ia p
ytań
,cz
ytan
ie•
rozw
ijani
e te
chni
ki c
zyta
nia,
czy
tani
e ca
ło-
ścio
we
wyr
azów
, bud
owan
ie w
yraz
ów z
roz-
sypa
nek
syla
bow
ych,
czy
tani
e kr
ótki
ch, k
il-ku
zdan
iow
ych
teks
tów
z r
espe
ktow
anie
m
znak
ów p
rzes
tank
owyc
h: k
ropk
i, pr
zeci
nka,
zn
aku
zapy
tani
a, w
ykrz
ykni
ka,
czyt
anie
ze
zroz
umie
niem
pol
eceń
, ins
truk
cji,
pikt
ogra
-m
ów, z
nakó
w in
form
acyj
nych
dot
yczą
cych
re
aliz
acji
zada
ń z
różn
ych
obsz
arów
edu
ka-
cji,
czyt
anie
gło
śne,
indy
wid
ualn
e i z
bior
o-w
e, fr
agm
entó
w te
kstu
na
okre
ślon
y te
mat
,pi
sani
e •
rozw
ijani
e i u
trw
alan
ie g
otow
ości
do
nauk
i pi
sani
a w
obs
zarz
e ro
zwoj
u gr
afom
otor
ycz-
nego
, kre
ślen
ie li
nii p
rost
ych,
krz
ywyc
h, ła
-m
anyc
h, k
olor
owan
ie, w
odze
nie
po ś
ladz
ie,
kreś
leni
e ks
ztał
tów
lite
ropo
dobn
ych,
szla
cz-
ków
, pis
anie
wie
lkie
j i m
ałej
lite
ry,
orto
grafi
a•
pozn
awan
ie w
ybra
nych
zas
ad o
rtog
rafii
i in
-te
rpun
kcji
z za
stos
owan
iem
róż
nych
tec
hnik
zw
iąza
nych
z
mod
alno
ścią
po
szcz
egól
nych
dz
ieci
(pam
ięci
wzr
okow
ej, s
łuch
owej
, kin
este
-ty
czne
j). P
rzep
isyw
anie
wyr
azów
i zda
ń w
edłu
g po
dane
go w
zoru
, utr
wal
enie
piso
wni
wyr
azów
ze
zm
iękc
zeni
ami
ozna
czon
ymi
w p
iśmie
na
dwa
spos
oby:
prz
ez k
resk
ę na
d lit
erą
i lite
rę i.
sł
ucha
nie
• sł
ucha
nie
teks
tów
filo
zofic
znyc
h, ć
wic
zeni
a w
okr
eśla
niu
inte
ncji
i nas
troj
u w
ypow
iedz
i, sł
ucha
nie
pole
ceń
doty
cząc
ych
real
izac
ji za
-da
ń z
różn
ych
rodz
ajów
edu
kacj
i, uk
ieru
n-ko
wan
e sł
ucha
nie
teks
tów
lite
rack
ich
czy-
tany
ch p
rzez
nau
czyc
iela
, kul
tura
słu
chan
ia,
słuc
hani
e w
ypow
iedz
i na
uczy
ciel
a, k
oleż
a-ne
k i k
oleg
ów o
raz
inny
ch o
sób
w z
wią
zku
z w
ycie
czka
mi,
wyw
iada
mi,
czyt
anie
ze
zro-
zum
ieni
em p
rost
ych
inst
rukc
ji, u
kład
anie
in
stru
kcji
na p
odst
awie
opi
su, u
spra
wni
anie
te
mpa
czy
tani
a ci
cheg
o, c
zyta
nie
indy
wid
u-al
ne i
zbio
row
e fr
agm
entó
w le
ktur
,pi
sani
e •
zbio
row
e i i
ndyw
idua
lne
ukła
dani
e ki
lkuz
da-
niow
ej
wyp
owie
dzi
na
okre
ślon
y te
mat
, zb
ioro
we
i ind
ywid
ualn
e uk
łada
nie
krót
kich
op
owia
dań
i opi
sów
,or
togr
afia
• pr
akty
czne
zas
toso
wan
ie a
lfabe
tu p
rzy
ko-
rzys
tani
u ze
sło
wni
ków
i en
cykl
oped
ii, p
isa-
nie
wyr
azów
z ą
i ę
wys
tępu
jący
ch w
opr
a-co
wyw
anyc
h te
ksta
ch,
wie
dza
o ję
zyku
• cz
asow
nik,
licz
ba, r
odza
je z
dań,
wie
dza
o lit
erat
urze
• ro
zpoz
naw
anie
baś
ni, b
ajki
, leg
endy
, opo
-w
iada
nia,
cza
s i
mie
jsce
akc
ji w
utw
orac
h lit
erac
kich
,sł
owni
ctw
o•
używ
anie
zw
rotó
w g
rzec
znoś
ciow
ych
w k
o-re
spon
denc
ji or
az w
różn
ych
sytu
acja
ch ż
y-ci
owyc
h,•
rodz
ina
wyr
azów
, wyr
azy
pokr
ewne
, bog
a-ce
nie
słow
nict
wa
o w
yraz
y i w
yraż
enia
zw
ią-
zane
z w
yraż
anie
m w
łasn
ych
stan
ów e
mo-
cjon
alny
ch o
raz
doty
cząc
ych
emoc
ji in
nych
os
ób,
świa
dom
e st
osow
anie
sł
owni
ctw
a tr
afni
e do
bran
ego
do ro
dzaj
u w
ypow
iedz
i;
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• st
osow
anie
odp
owie
dnic
h fo
rm p
ozna
nych
w
ypow
iedz
i w z
ależ
nośc
i od
sytu
acji,
kul
tura
m
ówie
nia,
zbi
orow
e i i
ndyw
idua
lne
ukła
da-
nie
zapr
osze
ń, z
awia
dom
ień.
kom
pono
wa-
nie
opow
iada
ń tw
órcz
ych,
np.
wym
yśla
nie
inne
go p
oczą
tku
opow
iada
nia,
słuc
hani
e•
uważ
ne s
łuch
anie
czy
tany
ch p
rzez
nau
czy-
ciel
a ut
wor
ów p
isan
ych
wie
rsze
m i
pro
zą,
wyp
owie
dzi a
ktor
ów w
sztu
kach
teat
raln
ych,
na
grań
utw
orów
muz
yczn
ych,
mon
olog
ów
i dia
logó
w z
nany
ch a
ktor
ów, s
łuch
anie
wy-
pow
iedz
i na
uczy
ciel
a, k
oleż
anek
, ko
legó
w
oraz
inn
ych
osób
w z
wią
zku
z w
ycie
czka
-m
i, w
ydar
zeni
ami
doty
cząc
ymi
środ
owis
ka
szko
lneg
o, lo
kaln
ego,
regi
onu,
czyt
anie
• cz
ytan
ie z
e zr
ozum
ieni
em u
twor
ów w
ier-
szow
anyc
h or
az p
roza
tors
kich
, nap
isów
in-
form
acyj
nych
, ins
truk
cji o
raz
pole
ceń
zwią
-za
nych
z d
ział
alno
ścią
ucz
niów
w r
óżny
ch
obsz
arac
h ed
ukac
ji, w
yszu
kiw
anie
w t
ek-
stac
h in
form
acji
na d
any
tem
at, n
p. d
otyc
zą-
cych
naj
waż
niej
szeg
o w
ydar
zeni
a,pi
sani
e •
ćwic
zeni
a w
ksz
tałtn
ym i
czy
teln
ym p
isa-
niu,
pop
raw
ne ł
ącze
nie
liter
w w
yraz
ach,
za
chow
anie
od
pow
iedn
iej
prop
orcj
i lit
er
wie
lkic
h i m
ałyc
h, w
łaśc
iwe
rozm
iesz
czen
ie
liter
i w
yraz
ów w
lini
atur
ze, o
dstę
py m
iędz
y w
yraz
ami w
zda
niu,
odp
owie
dnie
rozm
iesz
-cz
enie
teks
tu n
a st
roni
cy, a
kapi
ty, u
kład
anie
i
zapi
syw
anie
zda
ń or
az k
rótk
ich
teks
tów
uł
ożon
ych
z ro
zsyp
anek
wyr
azow
ych
i zda
-ni
owyc
h,or
togr
afia
• ni
e z
czas
owni
kam
i i
przy
mio
tnik
ami,
pi-
sani
e w
yraz
ów z
koń
ców
kam
i: -ó
w, -
ówka
, pr
zeci
nek
przy
wyl
icza
niu,
71
Zintegrowane treści nauczania
wie
dza
o ję
zyku
• zd
ania
pyt
ając
e i r
ozka
zują
ce, w
yraz
y w
zda
-ni
ach,
syla
by, l
itery
i gł
oski
w w
yraz
ach,
wie
dza
o lit
erat
urze
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
zad
awan
ia p
ytań
do
teks
tów
i po
szuk
iwan
ia in
form
acji
w te
kści
e,sł
owni
ctw
o•
posz
erza
nie
słow
nika
o w
yraz
y do
tycz
ące
stan
ów e
moc
jona
lnyc
h dz
ieci
w ró
żnyc
h sy
-tu
acja
ch ż
ycio
wyc
h, st
osow
anie
form
grz
ecz-
nośc
iow
ych
w
rozm
owie
, w
draż
anie
do
św
iado
meg
o st
osow
ania
tra
fnie
dob
rane
go
słow
nict
wa;
wie
dza
o ję
zyku
• w
yróż
nian
ie
i na
zyw
anie
rz
eczo
wni
ków
or
az c
zaso
wni
ków
,w
iedz
a o
liter
atur
ze•
odró
żnia
nie
wie
rsza
od
proz
y, c
zas
i mie
jsce
ak
cji w
utw
orac
h lit
erac
kich
, roz
pozn
awan
ie:
baśn
i, baj
ki, le
gend
y, o
pow
iada
nia,
opi
su, k
o-m
iksu
,sł
owni
ctw
o•
używ
anie
zw
rotó
w g
rzec
znoś
ciow
ych
w k
o-re
spon
denc
ji i
w r
óżny
ch s
ytua
cjac
h ży
cio-
wyc
h, b
ogac
enie
sło
wni
ctw
a o
wyr
azy
i wy-
raże
nia
zwią
zane
z w
yraż
anie
m w
łasn
ych
stan
ów
emoc
jona
lnyc
h or
az
doty
cząc
ych
emoc
ji in
nych
osó
b, ś
wia
dom
e st
osow
anie
sł
owni
ctw
a tr
afni
e do
bran
ego
do r
odza
ju
wyp
owie
dzi;
eduk
acja
m
atem
atyc
zna
• w
draż
anie
do
rozw
ijani
a zd
olno
ści p
ozna
w-
czyc
h,
• za
chęc
anie
do
staw
iani
a py
tań
i pos
zuki
wa-
nia
odpo
wie
dzi,
• po
rząd
kow
anie
licz
b w
poz
nany
m z
akre
sie,
•
prze
licza
nie
elem
entó
w,
• m
ierz
enie
za
pom
ocą
umow
nie
przy
jęty
ch
mia
r i li
nijk
i,•
poró
wny
wan
ie w
ynik
ów p
omia
ru,
• ro
zsze
rzen
ie z
akre
su li
czbo
weg
o do
20,
• do
daw
anie
i od
ejm
owan
ie w
zak
resi
e 20
bez
pr
zekr
acza
nia
prog
u dz
iesi
ątko
weg
o,•
odcz
ytyw
anie
info
rmac
ji z
kale
ndar
za,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
kale
ndar
zow
ych,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
zega
row
ych,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
pien
iężn
ych,
wpr
o-w
adze
nie
bank
notu
20
zł,
• sa
mod
ziel
ne ro
zwią
zyw
anie
pro
styc
h za
dań
teks
tow
ych,
••ko
loro
wan
ie o
braz
ka z
godn
ie z
kod
em c
y-fr
owym
;
• ro
zwija
nie
zdol
nośc
i po
znaw
czyc
h, w
tym
do
ciek
liwoś
ci,
• ro
zwija
nie
twór
czej
pos
taw
y,•
odcz
ytyw
anie
wsk
azań
term
omet
ru,
• ro
zwią
zyw
anie
zad
ań n
a po
rów
nyw
anie
róż-
nico
we,
• w
prow
adze
nie
mno
żeni
a lic
zb p
rzez
6, 7
, 8,
9 w
zak
resi
e 20
,•
zast
ępow
anie
mno
żeni
em s
umy
jedn
ako-
wyc
h sk
ładn
ików
,•
dosk
onal
enie
tech
niki
mno
żeni
a w
zak
resi
e 20
,•
mno
żeni
e lic
zb p
rzez
1 i
0,•
wpr
owad
zeni
e dz
iele
nia
jako
mie
szcz
enia
, •
wpr
owad
zeni
e dz
iele
nia
jako
pod
ział
u,•
dzie
leni
e lic
zb w
zak
resi
e 20
,•
utrw
alen
ie p
ojęc
ia li
czb
parz
ysty
ch i
nie
pa-
rzys
tych
,•
mie
rzen
ie w
skaz
anyc
h dł
ugoś
ci,
• ro
zwią
zyw
anie
zad
ań t
ekst
owyc
h na
mno
-że
nie
i dzi
elen
ie,
• sp
raw
dzan
ie w
ynik
ów d
ziel
enia
za
pom
ocą
mno
żeni
a,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
poz
naw
czyc
h,•
dosk
onal
enie
wyt
rwał
ości
pod
czas
wys
iłku
umys
łow
ego,
• ro
zwija
nie
twór
czej
pos
taw
y i s
amod
ziel
nośc
i,•
porz
ądko
wan
ie d
at, w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
kale
ndar
zow
ych,
• ut
rwal
enie
zna
ków
rzym
skic
h,•
uzup
ełni
anie
cią
gów
licz
bow
ych,
• w
yodr
ębni
anie
licz
by t
ysię
cy s
etek
, dzi
esią
-te
k i j
edno
ści w
licz
bach
, •
poró
wny
wan
ie li
czb,
• ro
zwią
zyw
anie
zad
ań te
ksto
wyc
h,•
ukła
dani
e za
dań
teks
tow
ych
do p
odan
ej fo
r-m
uły
mat
emat
yczn
ej,
• pr
zeks
ztał
cani
e za
dań
teks
tow
ych,
• ro
zwią
zyw
anie
zad
ań t
ekst
owyc
h na
por
ów-
nyw
anie
różn
icow
e: o
tyle
mni
ej, o
tyle
wię
cej,
• do
daw
anie
i o
dejm
owan
ie l
iczb
w z
akre
sie
1000
, •
mno
żeni
e i d
ziel
enie
licz
b,•
prze
strz
egan
ie k
olej
nośc
i wyk
onyw
ania
dzi
a-ła
ń,
72
Zintegrowane treści nauczania
• uk
łada
nie
zada
ń te
ksto
wyc
h do
pod
anyc
h ilu
stra
cji i
dan
ych
liczb
owyc
h,•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci m
noże
nia
i dzi
e-le
nia
w p
ozna
nym
zak
resi
e lic
zbow
ym, r
oz-
wija
nie
logi
czne
go i
mat
emat
yczn
ego
my-
ślen
ia;
• ro
zwią
zyw
anie
rów
nań
z oki
enki
em,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
pien
iężn
ych,
•
rozs
zerz
enie
zakr
esu
liczb
oweg
o do
1 0
00 0
00,
• lic
zeni
e dz
iesi
ątka
mi,
setk
ami
od p
odan
ej
liczb
y,•
wyk
orzy
styw
anie
osi
liczb
owej
, gr
afów
do
prze
dsta
wia
nia
oblic
zeń,
• do
skon
alen
ie t
echn
iki d
odaw
ania
i od
ejm
o-w
ania
spo
sobe
m p
isem
nym
;
eduk
acja
pr
zyro
dnic
za
• w
draż
anie
do
obse
rwow
ania
zm
ian
zach
o-dz
ącyc
h w
pos
zcze
góln
ych
pora
ch ro
ku,
• w
ypow
iada
nie
się
na te
mat
zm
ian
zach
odzą
-cy
ch w
prz
yrod
zie
w ró
żnyc
h po
rach
roku
,•
obse
rwow
anie
za
pom
ocą
zmys
łów
zm
ian
zach
odzą
cych
w p
rzyr
odzi
e,•
rozp
ozna
wan
ie r
oślin
i zw
ierz
ąt c
hara
kter
y-st
yczn
ych
dla
prze
dwio
śnia
,•
rozp
ozna
wan
ie p
takó
w,
• pr
zybl
iżen
ie i
nfor
mac
ji na
tem
at ż
ycia
pta
-kó
w w
iosn
ą,•
pozn
anie
spo
sobu
bud
owan
ia g
niaz
d pr
zez
ptak
i;
• w
draż
anie
do
obse
rwow
ania
zm
ian
zach
o-dz
ącyc
h w
prz
yrod
zie
i pog
odzi
e w
iosn
ą,•
omów
ieni
e zm
ian
zach
odzą
cych
w p
rzyr
o-dz
ie
wio
sną,
ro
zpoz
naw
anie
w
iose
nnyc
h ro
ślin
chr
onio
nych
, •
zakł
adan
ie w
łasn
ej h
odow
li i p
row
adze
nie
obse
rwac
ji,•
przy
pom
nien
ie w
arun
ków
nie
zbęd
nych
ro-
ślin
ie d
o ży
cia,
• po
znan
ie c
ech
char
akte
ryst
yczn
ych
kraj
o-br
azu
nizi
nneg
o,•
pozn
anie
zw
ierz
ąt i
rośl
in k
rajo
braz
u ni
zin-
nego
, •
wdr
ażan
ie d
o po
sługi
wan
ia si
ę m
apą
fizyc
zną,
•
odcz
ytyw
anie
dan
ych
zaw
arty
ch n
a m
apie
;
• pr
zybl
iżan
ie p
robl
emu
koni
eczn
ości
och
rony
pr
zyro
dy, p
arki
nar
odow
e, re
zerw
aty
przy
ro-
dy i
pom
niki
prz
yrod
y na
tere
nach
nad
mor
-sk
ich
i gór
skic
h,•
wym
iera
nie
i och
rona
wym
iera
jący
ch g
atun
-kó
w r
oślin
i z
wie
rząt
, za
kład
anie
ogr
odów
zo
olog
iczn
ych
i par
ków
safa
ri;
eduk
acja
pl
asty
czna
• pr
zeks
ztał
cani
e sł
owa
na f
orm
y ak
tyw
nośc
i te
atra
lnej
, in
tegr
acja
w
yraż
enia
ar
tyst
ycz-
nego
pop
rzez
zab
awy
łącz
ące
w s
obie
ruch
, m
uzyk
ę i p
last
ykę,
• ćw
icze
nia
ukaz
ując
e zj
awis
ka r
ealn
e i f
anta
-st
yczn
e w
asp
ekci
e dz
iała
ń pl
asty
czny
ch;
• w
prow
adze
nie
do z
ajęć
z z
akre
su rz
emio
sła
arty
styc
zneg
o in
spiro
wan
ego
hist
orią
i ge
o-gr
afią
regi
onu,
• po
znaw
anie
wła
ściw
ych
mat
eria
łów
i te
ch-
nik
char
akte
ryst
yczn
ych
dla
wyb
rany
ch rz
e-m
iosł
;
• w
prow
adza
nie
inte
grac
ji sz
tuk
popr
zez
uka-
zyw
anie
moż
liwoś
ci ł
ącze
nia
różn
ych
form
ek
spre
sji r
ucho
wej
, sło
wne
j, m
uzyc
znej
i pl
a-st
yczn
ej w
ram
ach
okre
ślon
ego
proj
ektu
,•
kszt
ałto
wan
ie p
ojęć
ety
czny
ch p
oprz
ez w
ra-
żeni
a es
tety
czne
(dob
ro i
zło
a pi
ękno
i br
zy-
dota
) na
pod
staw
ie b
aśni
, op
owie
ści
i el
e-m
entó
w k
ultu
ry d
ziec
ięce
j;
eduk
acja
te
chni
czna
• za
pozn
anie
z r
óżny
mi n
arzę
dzia
mi o
raz
za-
sada
mi p
osłu
giw
ania
się
nim
i w s
posó
b be
z-pi
eczn
y,•
wsp
ólne
wyk
orzy
stan
ie r
óżny
ch m
ater
iałó
w
i nar
zędz
i do
stw
orze
nia
proj
ektu
prz
estr
zen-
nego
– m
akie
ty,
• om
ówie
nie
urzą
dzeń
tech
nicz
nych
, z k
tóry
-m
i dzi
ecko
spo
tyka
się
w c
odzi
enny
m ż
yciu
–
w d
omu
i szk
ole,
• po
znaw
anie
zas
ad d
ział
ania
tak
ich
urzą
-dz
eń, j
ak o
dkur
zacz
, pra
lka,
lodó
wka
, zm
y-w
arka
, mik
rofa
lów
ka,
• w
prow
adza
nie
do m
ater
iało
znaw
stw
a, p
o-zn
awan
ie r
óżny
ch m
ater
iałó
w (m
etal
, dre
w-
no, t
wor
zyw
o, m
ater
iały
włó
kien
nicz
e),
• sz
ukan
ie z
asto
sow
ań t
ypow
ych
i ni
etyp
o-w
ych
dla
różn
orod
nych
dos
tępn
ych
w o
to-
czen
iu d
ziec
ka m
ater
iałó
w,
• pr
ezen
tow
anie
efe
któw
swoi
ch p
omys
łów
;
73
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
in
form
atyc
zna
• za
baw
a z
kom
pute
rem
prz
y w
ykor
zyst
aniu
pr
osty
ch g
ier e
duka
cyjn
ych,
• pr
aca
z ko
łem
cza
su –
uka
zyw
anie
dzi
ecio
m
zagr
ożeń
pły
nący
ch z
e zb
yt d
ługi
ego
korz
y-st
ania
z k
ompu
tera
i in
nych
urz
ądze
ń el
ek-
tron
iczn
ych
w c
iągu
dni
a;
• ed
ytow
anie
tek
stu,
pis
anie
i fo
rmat
owan
ie
krót
kieg
o te
kstu
, zm
iana
czc
ionk
i, fo
rmat
u,
kolo
ru, p
odkr
eśle
nia,
• w
staw
iani
e gr
afiki
do
teks
tu,
form
atow
anie
ob
iekt
ów
grafi
czny
ch
(pow
ięks
zani
e,
po-
mni
ejsz
anie
, osa
dzan
ie w
wyb
rany
m m
iejsc
u);
• pr
aca
z ed
ytor
em t
ekst
u, p
owtó
rzen
ie p
od-
staw
owyc
h za
sad
form
atow
ania
,•
rozw
ijani
e za
inte
reso
wań
pop
rzez
wyk
orzy
-st
anie
pro
gram
ów e
duka
cyjn
ych
doty
czą-
cych
rozw
ijani
a um
ieję
tnoś
ci ję
zyko
wyc
h;
eduk
acja
m
uzyc
zna
• na
uka
pios
enki
zw
iąza
nej z
baś
niam
i,•
wpr
owad
zeni
e sł
ucho
wis
ka m
uzyc
zneg
o •
zaba
wy
muz
yczn
e uk
azuj
ące
spos
oby
zapi
-su
muz
yki,
• ak
tyw
ne s
łuch
anie
muz
yki
i re
aliz
acja
pro
-st
ych
sche
mat
ów
rytm
iczn
ych
(tata
izac
ja,
ruch
y ca
łego
cia
ła);
• na
uka
pios
enki
o w
arto
ści w
iedz
y i u
czen
ia si
ę,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci g
ry n
a in
stru
men
-ta
ch p
erku
syjn
ych,
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci
rozr
óżni
ania
po
dsta
wow
ych
elem
entó
w m
uzyk
i, ta
kich
ja
k w
ysok
ość
dźw
ięku
i ak
ompa
niam
ent;
• na
uka
pios
enki
na
tem
at d
awny
ch c
zasó
w:
król
ów, r
ycer
zy, o
bycz
ajów
,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci g
ry n
a in
stru
men
-ta
ch p
erku
syjn
ych,
• po
wtó
rzen
ie k
rokó
w i
figur
kra
kow
iaka
, pol
ki
i inn
ego
tańc
a lu
dow
ego;
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
tocz
enia
piłk
i w ró
ż-ny
ch z
abaw
ach
i kon
kurs
ach,
• uk
azyw
anie
roli
akty
wno
ści fi
zycz
nej w
byc
iu
zdro
wym
,•
ucze
nie
zach
owyw
ania
wła
ściw
ej p
osta
wy
przy
stol
e or
az p
rzy
stol
iku
w sa
li za
jęć.
• za
chęc
anie
do
udzi
ału
w g
rach
i za
baw
ach
spor
tow
ych,
• uc
zeni
e, w
jaki
spo
sób
pora
dzić
sob
ie z
po-
rażk
ą,•
budo
wan
ie
pocz
ucia
sp
raw
stw
a po
prze
z uc
zeni
e od
pow
iedn
iego
reag
owan
ia n
a po
-tr
zeby
osó
b ni
epeł
nosp
raw
nych
.
• ks
ztał
tow
anie
po
czuc
ia
orie
ntac
ji po
prze
z od
pow
iedn
ie g
ry i
zaba
wy,
• ro
zwija
nie
zmys
łu r
ówno
wag
i pop
rzez
ćw
i-cz
enia
na
rów
now
ażni
z p
rzyb
orem
i b
ez
przy
boru
,•
ukaz
ywan
ie p
rzyk
ładó
w c
horó
b zw
iąza
nych
z
niew
łaśc
iwym
ubi
orem
(br
ak c
zapk
i, ni
e-w
łaśc
iwie
zaw
iąza
ny s
zalik
, zby
t cie
płe
ubra
-ni
e, n
iedb
ałoś
ć) o
raz
kons
ekw
encj
i z
tego
w
ynik
ając
ych.
pRO
Jek
Ty25
-27
War
tość
: akt
ywno
ść i
prze
dsię
bior
czoś
ć
klA
SA I
klA
SA II
klA
SA II
I
eduk
acja
p
olon
isty
czno
--s
połe
czna
eduk
acja
spo
łecz
na••
ukaz
ywan
ie,
na
czym
po
lega
ak
tyw
ność
w
życ
iu c
odzi
enny
m o
raz
w n
auce
, roz
umie
-ni
e ró
żnic
w a
ktyw
nośc
i m
iędz
y os
obam
i sp
raw
nym
i fiz
yczn
ie a
oso
bam
i ni
epeł
no-
spra
wny
mi,
kszt
ałto
wan
ie m
ożliw
ości
łącz
e-ni
a ak
tyw
nośc
i w ż
yciu
ora
z or
gani
zow
ania
ak
tyw
nego
życ
ia ró
wni
eż w
syt
uacj
ach
trud
-ny
ch, t
akic
h ja
k ni
epeł
nosp
raw
ność
lub
nie-
pełn
a ro
dzin
a,
eduk
acja
spo
łecz
na••
różn
e fo
rmy
odpo
czyn
ku, z
nacz
enie
ruc
hu,
a w
szc
zegó
lnoś
ci z
abaw
ora
z in
nych
zaj
ęć
na ś
wie
żym
pow
ietr
zu, u
praw
iani
e w
ybra
-ny
ch sp
ortó
w (j
azda
na
row
erze
, des
koro
lce,
gr
a w
piłk
ę, ł
yżw
iars
two)
, wła
ściw
e za
cho-
wan
ie w
obec
dzi
eci n
iepe
łnos
praw
nych
,••
takt
owne
i sk
utec
zne
okaz
ywan
ie p
omoc
y,
pozn
awan
ie m
etod
kom
unik
acji
z os
obam
i ni
epeł
nosp
raw
nym
i,
eduk
acja
spo
łecz
na••
wyw
iera
nie
pozy
tyw
nego
wpł
yw n
a in
nych
lu
dzi i
zach
ęcan
ie ic
h do
dzi
ałan
ia, t
wor
zeni
a,
naw
iązy
wan
ia r
elac
ji, w
łaśc
iwe
zach
owan
ie
wob
ec d
ziec
i nie
pełn
ospr
awny
ch (
niew
ido-
myc
h, n
iedo
wid
zący
ch, n
iesł
yszą
cych
– n
p.
w
klas
ach
inte
grac
yjny
ch);
takt
owne
i sk
u-te
czne
ok
azyw
anie
po
moc
y,
pozn
awan
ie
met
od
kom
unik
acji
z os
obam
i ni
epeł
no-
spra
wny
mi (
języ
k m
igow
y, a
lfabe
t Br
aille
’a),
74
Zintegrowane treści nauczania
• po
znaw
anie
moż
liwoś
ci a
ktyw
nego
życ
ia
nie
tylk
o w
zak
resi
e sp
ortó
w,
rozu
mie
nie
znac
zeni
a w
arto
ści
oszc
zędz
ania
, pr
acy,
kt
óra
pozw
ala
na z
doby
cie
pien
iędz
y, p
o-zn
anie
, że
pien
iądz
e ot
rzym
uje
się
za p
racę
, do
stos
owyw
anie
ocz
ekiw
ań d
o re
alió
w e
ko-
nom
iczn
ych
rodz
iny,
ro
zwija
nie
pocz
ucia
hu
mor
u i ż
ycio
weg
o op
tym
izm
u,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
wyp
owia
da
się
w
form
ie
gest
u,
mim
iki,
kszt
ałto
wan
ie r
ozum
ieni
a um
owne
go z
na-
czen
ia r
ekw
izyt
u i u
mie
jętn
ego
posł
ugiw
a-ni
a si
ę ni
m w
odg
ryw
anej
sce
nce,
słuc
hani
e•
udzi
ał w
rozm
owac
h lu
b dy
skus
jach
, pos
zu-
kiw
anie
kon
kret
nych
info
rmac
ji w
mat
eria
le
audi
alny
m, ć
wic
zeni
a ak
tyw
nego
słu
chan
ia
(prz
yjm
owan
ie o
dpow
iedn
iej p
osta
wy
wo-
bec
mów
iące
go),
ukie
runk
owan
e sł
ucha
nie
teks
tów
lit
erac
kich
cz
ytan
ych
prze
z na
-uc
zyci
ela
oraz
nag
rań
utw
orów
poe
tyck
ich
w w
ykon
aniu
zna
nych
akt
orów
,cz
ytan
ie•
czyt
anie
dia
logó
w, w
ybra
nych
frag
men
tów
, cz
ytan
ie g
łośn
e (in
dyw
idua
lne
i zb
ioro
we)
fr
agm
entó
w te
kstu
na
okre
ślon
y te
mat
, czy
-ta
nie
krót
kich
, ki
lkuz
dani
owyc
h te
kstó
w z
re
spek
tow
anie
m z
nakó
w p
rzes
tank
owyc
h:
krop
ki,
prze
cink
a,
znak
u za
pyta
nia,
w
y-kr
zykn
ika,
pisa
nie
• ro
zwija
nie
i utr
wal
anie
got
owoś
ci d
o na
uki
pisa
nia
w o
bsza
rze
rozw
oju
graf
omot
oryc
z-ne
go, k
reśl
enie
lini
i pro
styc
h, k
rzyw
ych,
ła-
man
ych,
kol
orow
anie
, wod
zeni
e po
śla
dzie
, kr
eśle
nie
kszt
ałtó
w li
tero
podo
bnyc
h, sz
lacz
-kó
w, p
isan
ie i
czyt
anie
wie
lkie
j i m
ałej
lite
ry:
b, r,
g, f
ora
z dw
uzna
ków
sz, c
z, p
isan
ie w
yra-
zów
i zd
ań u
łożo
nych
z ro
zsyp
anek
syl
abo-
wyc
h i w
yraz
owyc
h,
• za
sady
zac
how
ania
się
w śr
odka
ch tr
ansp
or-
tu p
ublic
zneg
o or
az w
mie
jsca
ch p
ublic
z-ny
ch (u
lica,
szk
oła,
urz
ąd, t
eatr
, kin
o),
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• w
skaz
ywan
ie
wyd
arze
ń i
post
aci
real
i-st
yczn
ych
i fa
ntas
tycz
nych
, od
różn
iani
e w
ydar
zeń
isto
tnyc
h od
mni
ej is
totn
ych,
bo-
hate
rów
głó
wny
ch o
d dr
ugor
zędn
ych,
okr
e-śl
anie
nas
troj
u w
utw
orze
,sł
ucha
nie
• ak
tyw
ne
słuc
hani
e in
stru
kcji
słow
nych
. w
ykon
ywan
ie z
adań
po
wys
łuch
aniu
kilk
u in
stru
kcji
słow
nych
, akt
ywne
słu
chan
ie w
y-po
wie
dzi i
nnyc
h os
ób o
raz
nauc
zyci
ela,
for-
muł
owan
ie o
dpow
iedz
i na
zada
ne p
ytan
ia,
słuc
hani
e au
dycj
i rad
iow
ych
i inn
ych
kom
u-ni
kató
w a
udio
, op
isyw
anie
syt
uacj
i pr
zed-
staw
iony
ch w
aud
ycji,
czyt
anie
• cz
ytan
ie d
ialo
gów
, wyb
rany
ch fr
agm
entó
w
utw
orów
lite
rack
ich
z pod
ział
em n
a ro
le, o
d-da
wan
ie g
łose
m n
astr
oju
w u
twor
ze, w
yra-
zist
e cz
ytan
ie te
kstó
w p
oety
ckic
h or
az fr
ag-
men
tów
pro
zy p
rzez
nacz
onyc
h do
nau
ki n
a pa
mię
ć,pi
sani
e •
pisa
nie
z pa
mię
ci w
yraz
ów i
zda
ń po
do-
kład
nej o
bser
wac
ji w
zoru
, pis
anie
ze
słuc
hu
wyr
azów
i z
dań
zaw
iera
jący
ch o
kreś
lone
tr
udno
ści o
rtog
rafic
zne,
orto
grafi
a•
rozd
ziel
na p
isow
nia
przy
imka
z r
zecz
ow-
niki
em,
wie
lka
liter
a na
poc
zątk
u zd
ania
, w
naz
wis
kach
i im
iona
ch, w
kor
espo
nden
-cj
i, w
naz
wac
h m
iast
i pa
ństw
,•
piso
wni
a na
jczę
ście
j uży
wan
ych
skró
tów
,w
iedz
a o
języ
ku•
liczb
a po
jedy
ncza
i m
noga
rzec
zow
nika
, ro-
dzaj
e rz
eczo
wni
ka,
sp
ecyfi
ka p
racy
wyb
rany
ch z
awod
ów (
np.
prac
a ro
lnik
a, p
ieka
rza,
film
owca
), za
wod
y zw
iąza
ne z
tra
nspo
rtem
,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
twor
zeni
e sw
obod
nych
tek
stów
, wyg
łasz
a-ni
e w
iers
zy o
raz
krót
kich
frag
men
tów
pro
zy
z uw
zglę
dnie
niem
zm
iany
siły
, ton
u gł
osu,
te
mpa
i p
auz,
sto
sow
anie
odp
owie
dnic
h fo
rm p
ozna
nych
wyp
owie
dzi
w z
ależ
nośc
i od
syt
uacj
i, ku
ltura
mów
ieni
a,sł
ucha
nie
• uw
ażne
słu
chan
ie c
zyta
nych
prz
ez n
aucz
y-ci
ela
utw
orów
pis
anyc
h w
iers
zem
i p
rozą
, w
ypow
iedz
i ak
toró
w w
szt
ukac
h te
atra
l-ny
ch,
nagr
ań u
twor
ów m
uzyc
znyc
h, m
o-no
logó
w i
dial
ogów
zna
nych
akt
orów
itd.
, sł
ucha
nie
wyp
owie
dzi n
aucz
ycie
la, k
oleż
a-ne
k, k
oleg
ów o
raz
inny
ch o
sób
w z
wią
zku
z w
ycie
czka
mi,
wyd
arze
niam
i dot
yczą
cym
i śr
odow
iska
szk
olne
go, l
okal
nego
, reg
ionu
,cz
ytan
ie•
wsp
ólne
czy
tani
e fr
agm
entó
w l
ektu
r w
y-br
anyc
h pr
zez
nauc
zyci
ela,
sa
mod
ziel
ne
czyt
anie
ksi
ążek
ora
z cz
asop
ism
dzi
ecię
-cy
ch,
korz
ysta
nie
z in
nych
źró
deł
wie
dzy
(enc
yklo
pedi
e, s
łow
niki
, in
tern
et),
higi
ena
czyt
ania
,pi
sani
e •
uzup
ełni
anie
i p
rzep
isyw
anie
zda
ń, p
rze-
pisy
wan
ie
połą
czon
e z
prze
kszt
ałca
niem
zd
ań,
podp
isyw
anie
ob
razk
ów
zdan
iam
i, pi
sani
e z
pam
ięci
i ze
słuc
hu w
yraz
ów i
zdań
za
wie
rają
cych
ok
reśl
one
trud
nośc
i or
to-
grafi
czne
, zbi
orow
e i i
ndyw
idua
lne
pisa
nie
kilk
uzda
niow
ej w
ypow
iedz
i na
dany
tem
at,
zbio
row
e i i
ndyw
idua
lne
reda
gow
anie
opo
-w
iada
ń na
pod
staw
ie h
isto
ryje
k ob
razk
o-w
ych,
te
kstó
w
liter
acki
ch
oraz
w
łasn
ych
prze
żyć,
75
Zintegrowane treści nauczania
orto
grafi
a•
alfa
bet
– pi
sani
e zd
ań z
pam
ięci
, pi
sani
e pr
osty
ch w
yraz
ów z
e sł
uchu
, prz
epis
ywan
ie
wyr
azów
i z
dań
wed
ług
poda
nego
wzo
ru,
pisa
nie
wyr
azów
z tr
udno
ścia
mi o
rtog
rafic
z-ny
mi,
zapa
mię
tyw
anie
pis
owni
,w
iedz
a o
języ
ku•
wyr
óżni
anie
wyr
azów
w t
ekśc
ie n
a ok
reślo
ny
tem
at a
lbo
w o
dpow
iedz
i na
okre
ślone
pyt
anie
,w
iedz
a o
liter
atur
ze•
poję
cie
boha
tera
w u
twor
ze, ś
wia
dom
ie st
o-so
wan
ie s
łow
a w
trak
cie
opow
iada
nia
treś
ci
utw
oru,
słow
nict
wo
• sy
stem
atyc
zne
wzb
ogac
anie
cz
ynne
go
słow
nika
o n
owo
pozn
ane
wyr
azy;
wie
dza
o lit
erat
urze
• ut
rwal
enie
zna
jom
ości
poj
ęć:
wyd
arze
nia,
bo
hate
r, ak
cja,
słow
nict
wo
• w
prow
adza
nie
do c
zynn
ego
słow
nika
dzi
e-ci
róż
nych
prz
ysłó
w,
posz
erza
nie
słow
nika
o
wyr
azy
doty
cząc
e st
anów
em
ocjo
naln
ych
dzie
ci
w
różn
ych
sytu
acja
ch
życi
owyc
h,
stos
owan
ie f
orm
grz
eczn
ości
owyc
h w
roz
-m
owie
, liś
cie,
w ż
ycze
niac
h, z
apro
szen
iach
, w
draż
anie
do
świa
dom
ego
stos
owan
ia tr
af-
nie
dobr
aneg
o sł
owni
ctw
a;
orto
grafi
a•
pisa
nie
wyr
azów
ze
zmię
kcze
niam
i oz
na-
czon
ymi n
a dw
a sp
osob
y: p
rzez
kre
skę
i li-
terę
i, p
isow
nia
wyr
azów
z ó
, u, ż
, rz,
h, c
h,w
iedz
a o
języ
ku•
przy
mio
tnik
i ja
ko o
krre
ślen
ie c
ech
osób
, zw
ierz
ąt, r
oślin
i rz
eczy
,w
iedz
a o
liter
atur
ze•
czas
i m
iejs
ce a
kcji
w u
twor
ach
liter
acki
ch,
słow
nict
wo
• w
yraz
y o
podo
bnym
i pr
zeci
wny
m z
nacz
e-ni
u, r
odzi
na w
yraz
ów,
wyr
azy
pokr
ewne
, w
yraz
y w
ielo
znac
zne,
w
prow
adza
nie
do
czyn
nego
sł
owni
ka
przy
słów
, po
rów
nań,
np
. wie
lki j
ak s
łoń;
eduk
acja
m
atem
atyc
zna
• uk
azyw
anie
moż
liwoś
ci p
rakt
yczn
ego
sto-
sow
ania
wie
dzy
mat
emat
yczn
ej w
życ
iu c
o-dz
ienn
ym,
• ró
żnic
owan
ie l
żejs
zych
i c
iężs
zych
prz
ed-
mio
tów
,•
wpr
owad
zeni
e je
dnos
tki m
asy
1 kg
– 1
kilo
-gr
am,
• pr
akty
czne
waż
enie
prz
edm
iotó
w n
a w
adze
za
pom
ocą
odw
ażni
ków
,•
klas
yfiko
wan
ie p
rzed
mio
tów
wed
ług
mas
y,•
rozw
iąza
nie
zada
ń z
treś
cią,
•
uzup
ełni
anie
rysu
nków
zgo
dnie
z p
odan
ym
war
unki
em,
• do
daw
anie
i o
dejm
owan
ie w
zak
resi
e 20
be
z pr
zekr
ocze
nia
prog
u dz
iesi
ątko
weg
o,•
ukła
dani
a za
dań
teks
tow
ych
do i
lust
racj
i i
zapi
sów
licz
bow
ych,
• pr
zybl
iżan
ie id
ei k
odow
ania
,•
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń ze
garo
wyc
h i k
alen
-da
rzow
ych,
• do
skon
alen
ie u
mie
jętn
ości
orie
ntac
ji pr
ze-
strz
enne
j,•
wpr
owad
zeni
e do
daw
ania
w z
akre
sie
20
z p
rzek
rocz
enie
m p
rogu
dzi
esią
tkow
ego;
• uś
wia
dom
ieni
e pr
akty
czne
go
znac
zeni
a w
iedz
y m
atem
atyc
znej
,•
wyr
abia
nie
umie
jętn
ości
zas
toso
wan
ia z
do-
byte
j w
iedz
y m
atem
atyc
znej
w ż
yciu
co-
dzie
nnym
,•
doda
wan
ie i
odej
mow
anie
w p
ozna
nym
za-
kres
ie li
czbo
wym
,•
pozn
anie
prz
edm
iotó
w s
łużą
cych
do
mie
-rz
enia
wys
okoś
ci, d
ługo
ści i
sze
roko
ści,
• m
ierz
enie
i za
pisy
wan
ie w
ynik
ów p
omia
ru,
• w
prow
adze
nie
jedn
ostk
i dł
ugoś
ci –
met
r, po
znan
ie z
ależ
nośc
i 100
cm
= 1
m,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
zwią
zany
ch z
po-
mia
ram
i w
ysok
ości
, dł
ugoś
ci,
szer
okoś
ci,
głęb
okoś
ci,
• po
rów
nyw
anie
wyn
ików
pom
iaró
w,
• w
prow
adze
nie
jedn
ostk
i –
kilo
met
r (k
m)
w s
ytua
cjac
h ży
ciow
ych,
• pr
akty
czne
w
ykor
zyst
anie
pr
zem
ienn
ości
do
daw
ania
,•
wpr
owad
zeni
e m
noże
nia
liczb
w z
akre
sie
30,
• m
noże
nie
liczb
w z
akre
sie
30,
• dz
iele
nie
liczb
w za
kres
ie 3
0 ja
ko m
iesz
czen
ie,
• dz
iele
nie
liczb
w za
kres
ie 3
0 ja
ko p
odzi
ał,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
zas
toso
wan
ia z
do-
byte
j w
iedz
y m
atem
atyc
znej
w ż
yciu
co-
dzie
nnym
,•
kszt
ałto
wan
ie u
mie
jętn
ości
wyb
oru
racj
o-na
lnej
i op
tym
alne
j met
ody
dzia
łani
a,•
mno
żeni
e i d
ziel
enie
w z
akre
sie
100,
• sp
raw
dzan
ie d
ziel
enia
za
pom
ocą
mno
że-
nia,
•
dosk
onal
enie
tech
niki
licz
enia
w p
amię
ci,
• ro
zwią
zyw
anie
zad
ań te
ksto
wyc
h,•
prze
kszt
ałca
nie
zada
ń te
ksto
wyc
h,•
ukła
dani
e za
dań
teks
tow
ych
do p
odan
ej
form
uły
mat
emat
yczn
ej,
• od
czyt
ywan
ie in
form
acji
z ka
lend
arza
,•
zapi
syw
anie
dat
na
różn
e sp
osob
y,•
porz
ądko
wan
ie d
at,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
kale
ndar
zow
ych,
• ut
rwal
enie
zna
ków
rzym
skic
h,•
twor
zeni
e ci
ągów
licz
bow
ych
zgod
nie
z po
-da
nym
war
unki
em,
• ob
licza
nie
dzia
łań
z ni
ewia
dom
ą w
pos
taci
ok
ienk
a,•
utrw
alen
ie k
olej
nośc
i wyk
onyw
ania
dzi
ałań
;
76
Zintegrowane treści nauczania
• ro
zwią
zyw
anie
zad
ań t
ekst
owyc
h na
mno
-że
nie
i dzi
elen
ie li
czb,
•
ukła
dani
e za
dań
teks
tow
ych
do p
odan
ych
rysu
nków
i fo
rmuł
mat
emat
yczn
ych,
• pr
zelic
zani
e co
1, c
o 2,
co
3, c
o 5,
co
10,
• ro
zwią
zyw
anie
zag
adek
mat
emat
yczn
ych,
• ry
sow
anie
figu
r w
pom
niej
szen
iu i
w p
o-w
ięks
zeni
u,•
kont
ynuo
wan
ie
regu
larn
ości
w
pr
osty
ch
mot
ywac
h;
eduk
acja
pr
zyro
dnic
za
• w
ymie
nian
ie
war
unkó
w
koni
eczn
ych
do
rozw
oju
rośl
in i
zwie
rząt
w g
ospo
dars
twie
do
mow
ym,
• ro
zróż
nian
ie z
wie
rząt
gos
poda
rski
ch,
• po
znan
ie c
ech
ptak
ów i
ssak
ów;
• ro
zpoz
naw
anie
roś
lin i
zw
ierz
ąt ż
yjąc
ych
w o
grod
zie,
• za
pozn
anie
z ro
lą z
wie
rząt
żyj
ącyc
h w
ogr
o-dz
ie,
• w
draż
anie
do
rozp
ozna
wan
ia z
wie
rząt
po-
żyte
czny
ch i
szko
dnik
ów,
• po
znan
ie n
azw
czy
nnoś
ci z
wią
zany
ch z
ho-
dow
lą ro
ślin
,•
kszt
ałto
wan
ie p
osta
wy
ekol
ogic
znej
i s
za-
cunk
u do
prz
yrod
y,•
ucze
stni
czen
ie w
obc
hoda
ch D
nia
Ziem
i;
• po
znan
ie ro
ślin
i zw
ierz
ąt ż
yjąc
ych
na t
ere-
nach
gór
skim
i na
dmor
skim
, •
pozn
anie
cec
h ch
arak
tery
styc
znyc
h dl
a ró
ż-ny
ch ty
pów
kra
jobr
azów
,•
rozp
ozna
wan
ie k
rajo
braz
ów n
a ilu
stra
cjac
h i z
djęc
iach
,•
pozn
anie
rośl
in c
hron
iony
ch,
• po
sług
iwan
ie s
ię m
apą
fizyc
zną
Pols
ki;
• ob
serw
owan
ie e
tapó
w ro
zwoj
u od
nas
iona
do
rośl
iny,
od
nasi
ona
do k
wia
tka,
od
nasi
o-na
do
drze
wa,
• po
znan
ie z
iół p
ól i
łąk
i ich
wpł
ywu
na z
dro-
wie
czł
owie
ka,
• de
gust
acja
her
bat z
ioło
wyc
h,•
zakł
adan
ie d
zien
nika
prz
yrod
nika
;
eduk
acja
plas
tycz
na
• w
prow
adza
nie
do w
ykor
zyst
ania
mul
time-
diów
w w
yraż
aniu
wła
snej
eks
pres
ji pl
a-st
yczn
ej,
• sp
acer
po
mie
jsco
woś
ci, w
prow
adza
nie
do
zaga
dnie
ń ar
chite
ktur
y zi
elen
i w o
tocz
eniu
dz
ieck
a;
• tw
orze
nie
proj
ektó
w
mul
timed
ialn
ych
zwią
zany
ch z
e śr
odow
iski
em lo
kaln
ym,
• w
prow
adze
nie
do ś
wia
ta fi
lmu:
pod
kreś
le-
nie
znac
zeni
a ob
razu
w s
ztuc
e fil
mow
ej,
różn
e ro
dzaj
e fil
mów
– fi
lm a
nim
owan
y, fa
-bu
larn
y,•
wyk
orzy
stan
ie d
ostę
pnyc
h na
rzęd
zi d
o tw
o-rz
enia
wła
snyc
h fil
mów
dot
yczą
cych
śro
do-
wis
ka lo
kaln
ego;
• uc
zeni
e w
ykor
zyst
ywan
ia p
oten
cjał
u dz
iec-
ka d
o uż
ywan
ia d
ostę
pnyc
h w
jego
śro
do-
wis
ku
narz
ędzi
, sł
użąc
ych
wyr
ażan
iu
sa-
meg
o si
ebie
(m
ater
iały
pla
styc
zne,
spr
zęt
mul
timed
ialn
y, e
lem
enty
prz
yrod
nicz
e),
• m
otyw
owan
ie d
o ni
eskr
ępow
anej
eks
pre-
sji t
wór
czej
w z
akre
sie
twor
zeni
a w
łasn
ych
proj
ektó
w,
insp
irow
anyc
h dz
iała
lnoś
cią
in-
nych
lub
sam
odzi
elną
;
eduk
acja
te
chni
czna
• ks
ztał
tow
anie
wyo
braź
ni te
chni
czne
j dzi
ec-
ka p
oprz
ez r
ozło
żeni
e na
ele
men
ty p
rost
e-go
urz
ądze
nia
– w
iatr
aczk
a,
• tw
orze
nie
z do
wol
nych
mat
eria
łów
zna
jdu-
jący
ch s
ię w
oto
czen
iu d
ziec
ka m
akie
t urz
ą-dz
eń d
omow
ych,
• w
ykor
zyst
ywan
ie
dost
ępny
ch
mat
eria
łów
(p
apie
ru,
twor
zyw
szt
uczn
ych)
do
wyk
o-ny
wan
ia r
óżny
ch p
rzed
mio
tów
i u
rząd
zeń
zgod
nie
z w
łasn
ym p
omys
łem
,
77
Zintegrowane treści nauczania
• uc
zeni
e db
ałoś
ci o
czy
stoś
ć i
porz
ądek
na
swoi
m s
tano
wis
ku p
racy
,•
sam
odzi
elne
wyk
onyw
anie
wia
trac
zków
, •
twor
zeni
e kl
asow
ej
kole
kcji
wia
trac
zków
ja
ko e
fekt
u ak
tyw
nośc
i tec
hnic
znej
;
• tw
orze
nie
wła
snyc
h ur
ządz
eń (s
krzy
necz
ek,
pude
łek)
, kt
óre
mog
ą sł
użyć
na
co d
zień
, w
łaśc
iwe
ich
ozda
bian
ie z
godn
ie z
prz
e-zn
acze
niem
i w
łasn
ym w
yczu
ciem
est
etyc
z-ny
m;
• ek
sper
ymen
tow
anie
i r
ozw
iązy
wan
ie p
ro-
blem
ów u
kaza
nych
prz
ez n
aucz
ycie
la l
ub
wym
yślo
nych
sam
odzi
elni
e pr
zez
dzie
ci;
eduk
acja
in
form
atyc
zna
• za
baw
y z l
itera
mi i
licz
bam
i w e
dyto
rze
grafi
ki,
• ro
zwija
nie
zain
tere
sow
ań p
oprz
ez w
ykor
zy-
stan
ie p
rogr
amów
edu
kacy
jnyc
h do
tycz
ą-cy
ch p
ozna
wan
ia li
ter i
licz
b;
• po
znan
ie m
ożliw
ości
pro
gram
u sł
użąc
ego
do p
reze
ntac
ji m
ultim
edia
lnej
, •
rozw
ijani
e za
inte
reso
wań
pop
rzez
wyk
orzy
-st
anie
pro
gram
ów e
duka
cyjn
ych
rozw
ijają
-cy
ch m
yśle
nie;
• pr
aca
z ed
ytor
em t
ekst
u –
ukaz
anie
dod
at-
kow
ych
moż
liwoś
ci t
ego
typu
pro
gram
ów,
ćwic
zeni
a pr
akty
czne
,•
stw
orze
nie
krót
kieg
o do
kum
entu
teks
tow
e-go
, sfo
rmat
owan
ego
zgod
nie
z za
łoże
niam
i;
eduk
acja
m
uzyc
zna
• na
uka
pios
enki
dot
yczą
cej
moż
liwoś
ci o
d-kr
ywan
ia i
pozn
awan
ia n
owyc
h rz
eczy
,•
wyg
ryw
anie
pro
styc
h ry
tmów
na
inst
ru-
men
tach
per
kusy
jnyc
h,•
swob
odne
plą
sy i
tańc
e po
dcza
s sł
ucha
nia
muz
yki z
różn
ych
stro
n św
iata
,•
ucze
nie
się
pros
tych
rym
owan
ek m
uzyc
z-ny
ch z
wią
zany
ch z
różn
ymi z
ajęc
iam
i dzi
eci
w d
omu
i szk
ole;
• na
uka
pios
enki
hum
orys
tycz
nej,
żart
obliw
ej,
połą
czon
ej z
akt
ywno
ścią
ruch
ową
dzie
ci,
• ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci
impr
owiz
acji
głos
em w
edłu
g us
talo
nych
zas
ad,
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
wyg
ryw
ania
pro
-st
ych
mel
odii
na in
stru
men
tach
mel
odyc
z-ny
ch, a
kom
pani
owan
ie,
• w
prow
adza
nie
i utr
wal
anie
zna
ków
not
acji
muz
yczn
ej –
ćw
ierć
nuta
, óse
mka
,
• na
uka
pios
enki
o t
ym, j
ak w
ażny
w n
aszy
m
życi
u je
st r
uch
i akt
ywny
try
b ży
cia
(bie
ga-
nie,
pły
wan
ie, s
kaka
nie
itp.),
• ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
gry
na
inst
rum
en-
tach
per
kusy
jnyc
h,•
wpr
owad
zeni
e pr
oste
go t
ańca
lud
oweg
o,
nauk
a kr
oków
i fig
ur;
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
• na
uka
kozł
owan
ia p
iłki w
zak
resi
e m
ożliw
o-śc
i dzi
ecka
,•
gry
i zab
awy
uczą
ce w
spół
dzia
łani
a i w
yma-
gają
ce a
ktyw
nośc
i prz
ez c
ały
czas
.
• w
ykon
ywan
ie p
róby
gib
kośc
i do
lneg
o od
-ci
nka
kręg
osłu
pa,
• ro
zwija
nie
zmys
łu ró
wno
wag
i pop
rzez
ćw
i-cz
enia
na
rów
now
ażni
z p
rzyb
orem
.
• ro
zwija
nie
spra
wno
ści
ruch
owej
po
prze
z gr
y i z
abaw
y rz
utne
i sk
oczn
e,•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci p
odej
mow
ania
de-
cyzj
i w g
rach
dru
żyno
wyc
h.
Ja –
św
iat k
ultu
ry
pRO
Jek
Ty28
–30
War
tość
: mot
ywac
ja d
o uc
zest
nicz
enia
w k
ultu
rze
klA
SA I
klA
SA II
klA
SA II
I
eduk
acja
po
loni
styc
zno-
-spo
łecz
na
eduk
acja
spo
łecz
na•
pogł
ębia
nie
umie
jętn
ości
inte
rper
sona
lnyc
h po
prze
z w
spól
ne d
ział
ania
, roz
mow
y, p
rzy-
kład
y lit
erat
ury,
tea
tru,
film
u i
auto
ryte
tów
, do
świa
dcza
nie
kultu
ry,
rozw
ijani
e za
inte
-re
sow
ania
kul
turą
i je
j zn
acze
niem
w ż
yciu
cz
łow
ieka
, dz
iele
nie
się
obse
rwac
jam
i, po
-sz
ukiw
anie
i odk
ryw
anie
wła
snyc
h zd
olno
ści,
eduk
acja
spo
łecz
na••
akty
wne
pos
zuki
wan
ie d
ośw
iadc
zeń
zwią
-za
nych
z o
bcow
anie
m z
kul
turą
, kul
tura
na
mał
ym e
kran
ie, z
asad
y ob
owią
zują
ce p
od-
czas
kor
zyst
ania
z t
elew
izji
i ko
mpu
tera
, w
rażl
iwoś
ć na
pię
kno
i bo
gact
wo
świa
ta
kultu
ry,
świa
dom
e do
kony
wan
ie
wyb
oru
doty
cząc
ego
zain
tere
sow
ań,
eduk
acja
spo
łecz
na••
akty
wne
po
strz
egan
ie
pięk
na
przy
rody
i
sztu
ki, ś
wia
dom
e od
nosz
enie
się
do
pięk
-na
wyr
ażon
ego
w r
óżno
rodn
ej fo
rmie
, roz
-w
ijani
e za
inte
reso
wań
dot
yczą
cych
różn
ych
form
ucz
estn
icze
nia
w k
ultu
rze,
78
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
• na
daw
anie
tytu
łów
poj
edyn
czym
obr
azko
m
oraz
his
tory
jkom
obr
azko
wym
, uk
łada
nie
zdań
opi
sują
cych
prz
edm
iot
na p
odst
awie
be
zpoś
redn
iej o
bser
wac
ji i o
braz
ka,
słuc
hani
e•
słuc
hani
e w
ypow
iedz
i na
uczy
ciel
a,
kole
-ża
nek
i ko
legó
w o
raz
inny
ch o
sób,
uki
e-ru
nkow
ane
słuc
hani
e te
kstó
w
liter
acki
ch
czyt
anyc
h pr
zez
nauc
zyci
ela
oraz
nag
rań
utw
orów
poe
tyck
ich,
czyt
anie
• cz
ytan
ie g
łośn
e, i
ndyw
idua
lne
i zb
ioro
we
wyr
azów
, pr
osty
ch z
dań
lub
frag
men
tów
te
kstu
na
okre
ślon
y te
mat
(np
. zm
iany
za-
chow
ania
boh
ater
a, w
ydar
zeni
a śm
iesz
ne-
go,
smut
nego
), cz
ytan
ie d
ialo
gów
, w
ybra
-ny
ch
frag
men
tów
ut
wor
ów
liter
acki
ch
z po
dzia
łem
na
role
, odd
awan
ie g
łose
m n
a-st
roju
w u
twor
ze, o
dgry
wan
ie ró
l,pi
sani
e•
pisa
nie
wie
lkie
j, i m
ałej
lite
ry o
raz
dwuz
na-
ku: ż
/rz,
h/c
h, d
z/dż
, ćw
icze
nia
w k
szta
łtnym
i
czyt
elny
m p
isan
iu,
popr
awne
łąc
zeni
e li-
ter
w w
yraz
ach,
zac
how
anie
odp
owie
dnie
j pr
opor
cji
liter
wie
lkic
h i
mał
ych,
wła
ściw
e ro
zmie
szcz
enie
lite
r i w
yraz
ów w
lini
atur
ze,
zach
owan
ie o
dstę
pów
mię
dzy
wyr
azam
i w
zdan
iu,
orto
grafi
a•
pisa
nie
zdań
z p
amię
ci,
pisa
nie
pros
tych
w
yraz
ów z
e sł
uchu
, ćw
icze
nia
utrw
alaj
ące
piso
wni
ę w
yraz
ów z
dw
uzna
kam
i, pi
sani
e w
yraz
ów z
trud
nośc
iam
i ort
ogra
ficzn
ymi,
wie
dza
o ję
zyku
• zd
ania
ozn
ajm
ując
e, p
ytaj
ące,
roz
kazu
jące
, w
yraz
y w
zda
niac
h, s
ylab
y, l
itery
i g
łosk
i w
wyr
azac
h z
dwuz
naka
mi o
raz
w in
nych
,w
iedz
a o
liter
atur
ze•
utw
ory
pisa
ne w
iers
zem
i pr
ozą,
roz
pozn
a-w
anie
zw
rotk
i i ry
muj
ącyc
h si
ę w
yraz
ów,
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
••na
daw
anie
ty
tułó
w
poje
dync
zym
ob
raz-
kom
ora
z hi
stor
yjko
m o
braz
kow
ym, z
bior
o-w
e i
indy
wid
ualn
e uk
łada
nie
kilk
uzda
nio-
wej
wyp
owie
dzi n
a ok
reśl
ony
tem
at, k
ultu
ra
mów
ieni
a, ro
zmow
y na
uczy
ciel
a z
uczn
iam
i na
pod
staw
ie i
ch p
rzeż
yć i
doś
wia
dcze
ń or
az
utw
orów
lit
erac
kich
i
obej
rzan
ych
wsp
ólni
e pr
zeds
taw
ień
teat
raln
ych,
słuc
hani
e••
słuc
hani
e po
lece
ń zw
iąza
nych
z d
ział
alno
-śc
ią i
akty
wno
ścią
dzi
eci w
róż
nych
obs
za-
rach
edu
kacj
i, au
dycj
e, w
ywia
dy, i
nstr
ukcj
e,
kultu
ra s
łuch
ania
,cz
ytan
ie••
czyt
anie
gło
śne,
ind
ywid
ualn
e i
zbio
row
e fr
agm
entó
w te
kstu
na
okre
ślon
y te
mat
, np.
zm
iany
zac
how
ania
boh
ater
a, w
ydar
zeni
a śm
iesz
nego
, sm
utne
go, c
zyta
nie
dial
ogów
, cz
ytan
ie w
ybra
nych
fra
gmen
tów
utw
orów
lit
erac
kich
z p
odzi
ałem
na
role
, odd
awan
ie
głos
em n
astr
oju
w u
twor
ze,
pisa
nie
••pi
sani
e ze
słu
chu
wyr
azów
i zd
ań z
awie
ra-
jący
ch o
kreś
lone
tru
dnoś
ci o
rtog
rafic
zne,
zb
ioro
we
i in
dyw
idua
lne
pisa
nie
zdań
na
dany
tem
at,
zbio
row
e re
dago
wan
ie o
po-
wia
dań
na te
mat
y bl
iski
e dz
ieci
om,
orto
grafi
a••
pisa
nie
wyr
azów
z
trud
nośc
iam
i or
togr
a-fic
znym
i, w
yjąt
ki w
pis
owni
wyr
azów
, ro
z-dz
ieln
a pi
sow
nia
przy
imka
z rz
eczo
wni
kiem
,••
wie
lka
liter
a na
poc
zątk
u zd
ania
, w n
azw
i-sk
ach
i im
iona
ch, w
kor
espo
nden
cji,
w n
a-zw
ach
mia
st i
pańs
tw,
wie
dza
o ję
zyku
••pr
zym
iotn
iki
jako
naz
wy
cech
osó
b, z
wie
-rz
ąt, r
oślin
i rz
eczy
, wyr
azy
w z
dani
ach,
syl
a-by
, lite
ry i
głos
ki w
wyr
azac
h z
dwuz
naka
mi
oraz
inny
ch,
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
••tw
orze
nie
swob
odny
ch t
ekst
ów, w
ygła
sza-
nie
wie
rszy
ora
z kr
ótki
ch fr
agm
entó
w p
rozy
z
uwzg
lędn
ieni
em z
mia
ny s
iły, t
onu
głos
u,
tem
pa i
pauz
,sł
ucha
nie
••uw
ażne
słu
chan
ie c
zyta
nych
prz
ez n
aucz
y-ci
ela
utw
orów
pis
anyc
h w
iers
zem
i p
rozą
, w
ypow
iedz
i ak
toró
w w
szt
ukac
h te
atra
l-ny
ch, n
agra
ń ut
wor
ów m
uzyc
znyc
h, m
ono-
logó
w i
dial
ogów
, wyp
owie
dzi n
aucz
ycie
la,
kole
żane
k, k
oleg
ów o
raz
inny
ch o
sób,
czyt
anie
••cz
ytan
ie z
e zr
ozum
ieni
em u
twor
ów w
ier-
szow
anyc
h or
az
proz
ator
skic
h,
napi
sów
in
form
acyj
nych
, in
stru
kcji
oraz
po
lece
ń zw
iąza
nych
z d
ział
alno
ścią
ucz
niów
w r
óż-
nych
obs
zara
ch e
duka
cji,
wys
zuki
wan
ie w
te
ksta
ch in
form
acji
na d
any
tem
at, n
p. d
o-ty
cząc
y na
jważ
niej
szeg
o w
ydar
zeni
a,
sa-
mod
ziel
ne c
zyta
nie
ksią
żek
oraz
cza
sopi
sm
dzie
cięc
ych,
kor
zyst
anie
z
inny
ch ź
róde
ł w
iedz
y (e
ncyk
lope
die,
sło
wni
ki, i
nter
net)
,pi
sani
e••
dosk
onal
enie
sp
raw
nośc
i ka
ligra
fow
ania
i
szyb
kieg
o pi
sani
a, p
isan
ie z
pam
ięci
wyr
a-zó
w i
zdań
po
dokł
adne
j obs
erw
acji
wzo
ru,
stos
owan
ie w
wyp
owie
dzia
ch t
rafn
ie d
o-br
aneg
o sł
owni
ctw
a, p
rzes
trze
gani
e ku
ltury
m
ówie
nia,
orto
grafi
a••
pisa
nie
ze s
łuch
u w
yraz
ów i
zdań
zaw
iera
-ją
cych
okr
eślo
ne t
rudn
ości
ort
ogra
ficzn
e,
wie
lka
liter
a na
poc
zątk
u zd
ania
, w
im
io-
nach
, naz
wis
kach
, naz
wac
h m
iast
, pań
stw
, ul
ic, r
zek,
tytu
łach
dzi
eł,
wie
dza
o ję
zyku
••lic
zebn
ik n
a oz
nacz
anie
lic
zby
i ko
lejn
ości
pr
zedm
iotó
w,
79
Zintegrowane treści nauczania
słow
nict
wo
• w
yjaś
nian
ie
niez
rozu
mia
łych
w
yraz
ów
i zw
rotó
w, z
asto
sow
anie
w w
ypow
iedz
iach
(u
stny
ch i
pis
emny
ch)
wyr
azów
o p
odob
-ny
m
lub
prze
ciw
nym
zn
acze
niu,
w
yraz
y w
ielo
znac
zne;
wie
dza
o lit
erat
urze
••po
stac
ie i
zda
rzen
ia,
mie
jsce
i c
zas
akcj
i, ch
rono
logi
a w
ydar
zeń,
w
ydar
zeni
a re
ali-
styc
zne
i fan
tast
yczn
e,sł
owni
ctw
o••
grom
adze
nie
słow
nict
wa
zwią
zane
go
ze
sztu
ką;
wie
dza
o lit
erat
urze
••ro
zpoz
naw
anie
baś
ni,
bajk
i, le
gend
y, o
po-
wia
dani
a, o
pisu
, kom
iksu
, cza
s i m
iejs
ce a
k-cj
i w u
twor
ach
liter
acki
ch,
słow
nict
wo
••sy
stem
atyc
zne
wzb
ogac
anie
cz
ynne
go
słow
nika
dzi
eci o
now
o po
znan
e w
yraz
y;
eduk
acja
m
atem
atyc
zna
• ro
zwija
nie
zain
tere
sow
ań i
pasj
i,•
rozw
iązy
wan
ie i u
kład
anie
zada
ń te
ksto
wyc
h,•
wpr
owad
zeni
e od
ejm
owan
ia w
zak
resi
e 20
z
prze
kroc
zeni
em p
rogu
dzi
esią
tkow
ego,
• ro
zsze
rzen
ie z
akre
su li
czbo
weg
o do
30,
• do
daw
anie
i od
ejm
owan
ie b
ez p
rzek
rocz
e-ni
a pr
ogu
dzie
siąt
kow
ego
do 3
0,•
zapi
syw
anie
roz
wią
zań
zada
ń z
treś
cią
za
pom
ocą
zapi
su c
yfro
weg
o i z
nakó
w d
ział
ań,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
pien
iężn
ych,
• ra
dzen
ie so
bie
w sy
tuac
jach
życ
iow
ych,
któ
-ry
ch p
omyś
lne
zako
ńcze
nie
wym
aga
doda
-w
ania
i od
ejm
owan
ia;
••ro
zwija
nie
zain
tere
sow
ań i
pasj
i,••
rozs
zerz
enie
m
noże
nia
i dz
iele
nia
liczb
w
zak
resi
e 50
,••
poda
wan
ie z
pam
ięci
pro
styc
h ilo
czyn
ów,
••w
draż
anie
do
kole
jnoś
ci w
ykon
ywan
ia d
ział
ań,
••ut
rwal
enie
figu
r geo
met
rycz
nych
, ••
ryso
wan
ie fi
gur
geom
etry
czny
ch z
godn
ie
z p
odan
ymi w
arun
kam
i,••
oblic
zani
e dł
ugoś
ci w
skaz
anyc
h bo
ków
fi-
gur g
eom
etry
czny
ch,
••m
ierz
enie
dłu
gośc
i i
poró
wny
wan
ie w
yni-
ków
pom
iaru
,••
doko
nyw
anie
pom
iaró
w d
ługo
ści b
oków
fi-
gur g
eom
etry
czny
ch,
••ro
zwią
zyw
anie
zad
ań t
ekst
owyc
h na
mno
-że
nie
i dzi
elen
ie,
••pr
zeks
ztał
cani
e za
dań
teks
tow
ych,
••uk
łada
nie
zada
ń te
ksto
wyc
h do
pod
anej
fo
rmuł
y m
atem
atyc
znej
,••
rozw
iązy
wan
ie z
adań
tek
stow
ych
na p
o-ró
wny
wan
ie ró
żnic
owe,
••do
daw
anie
i od
ejm
owan
ie w
poz
nany
m z
a-kr
esie
licz
bow
ym,
••do
daw
anie
i od
ejm
owan
ie k
ilku
liczb
,••
wpr
owad
zeni
e ko
lejn
ości
w
ykon
ywan
ia
dzia
łań
w p
rzyp
adku
wys
tępo
wan
ia d
oda-
wan
ia i
odej
mow
ania
,••
rozw
iązy
wan
ie d
ział
ań z
oki
enki
em,
••po
rów
nyw
anie
licz
b w
zak
resi
e 10
00,
••ut
rwal
enie
poj
ęć: l
iczb
a, c
yfra
;
••ro
zwija
nie
zain
tere
sow
ań, z
amiło
wań
i pas
ji,••
utrw
alen
ie w
iado
moś
ci n
a te
mat
poz
na-
nych
figu
r geo
met
rycz
nych
,••
ryso
wan
ie fi
gur z
godn
ie z
pod
anym
i war
un-
kam
i,••
mie
rzen
ie d
ługo
ści
bokó
w fi
gur
geom
e-tr
yczn
ych,
••w
ykor
zyst
anie
wła
snoś
ci s
ymet
rii,
••od
czyt
ywan
ie i
nfor
mac
ji z
prze
dsta
wio
ne-
go ry
sunk
u,••
dosk
onal
enie
tec
hnik
i ra
chun
kow
ej w
za-
kres
ie 1
00,
••st
osow
anie
prz
emie
nnoś
ci d
odaw
ania
,••
ukła
dani
e i r
ozw
iązy
wan
ie za
dań
teks
tow
ych,
••ro
zwią
zyw
anie
rów
nań
jedn
odzi
ałan
iow
ych
z ni
ewia
dom
ą w
pos
taci
oki
enka
,••
zapi
syw
anie
dat
za
pom
ocą
wyr
azów
i zn
a-kó
w, o
dczy
tyw
anie
ich,
••ut
rwal
enie
zna
ków
rzym
skic
h,••
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń ka
lend
arzo
wyc
h,••
zapi
syw
anie
i od
czyt
ywan
ie li
czb
w z
akre
sie
1 00
0 00
0,••
prze
licza
nie
co je
den,
co
dzie
sięć
, co
sto
—
do 1
000,
i co
100
0 do
1 0
00 0
00,
••po
rów
nyw
anie
licz
b w
zak
resi
e 1
000
000,
••do
daw
anie
dzi
esią
tkam
i i s
etka
mi w
zak
re-
sie
1000
,••
utrw
alen
ie n
azw
lic
zb w
pos
zcze
góln
ych
dzia
łani
ach,
••do
skon
alen
ie
doda
wan
ia
i od
ejm
owan
ia
spos
obem
pis
emny
m,
••w
prow
adze
nie
jedn
ostk
i m
iary
1 k
m j
ako
1000
m,
80
Zintegrowane treści nauczania
••st
osow
anie
jedn
oste
k m
iary
, w ty
m k
ilom
e-tr
a, w
syt
uacj
ach
życi
owyc
h;••
wpr
owad
zeni
e to
ny ja
ko je
dnos
tki m
asy
1 t
= 10
00 k
g,••
stos
owan
ie je
dnos
tek
wag
i w sy
tuac
jach
ży-
ciow
ych;
eduk
acja
pr
zyro
dnic
za
• pr
zybl
iżen
ie
prac
w
ykon
ywan
ych
wio
sną
prze
z sa
dow
nika
i og
rodn
ika,
• ro
ślin
y i z
wie
rzęt
a na
szyc
h sa
dów
,•
pozn
anie
nar
zędz
i ogr
odni
czyc
h,
• pr
zybl
iżen
ie w
iado
moś
ci n
a te
mat
otr
zym
y-w
ania
nat
ural
nego
mio
du,
• ro
zpoz
naw
anie
roś
lin i
zw
ierz
ąt z
naj
bliż
-sz
ych
środ
owis
k pr
zyro
dnic
zych
– n
a łą
ce
i na
pol
u,•
wdr
ażan
ie d
o po
szan
owan
ia p
rzyr
ody
oży-
wio
nej i
nie
ożyw
ione
j,•
pozn
anie
kra
in g
eogr
aficz
nych
Pol
ski,
• w
draż
anie
do
posłu
giw
ania
się
map
ą fiz
yczn
ą;
••za
groż
enia
dla
prz
yrod
y ze
str
ony
czło
wie
-ka
: wyp
alan
ie tr
aw, z
anie
czys
zcza
nie
pow
ie-
trza
i w
ód, p
ożar
y, z
aśm
ieca
nie
lasó
w, p
ól,
dróg
itp.
••po
znan
ie
moż
liwoś
ci
ochr
ony
przy
rody
pr
zez
każd
ego
czło
wie
ka,
••po
znan
ie
zwie
rząt
i
rośl
in
chro
nion
ych
w P
olsc
e,••
pozn
anie
rodz
ajów
wód
– p
łyną
ce, s
toją
ce,
••zb
iorn
iki s
ztuc
zne
i nat
ural
ne,
••ro
la z
bior
nikó
w w
odny
ch w
życ
iu c
złow
ieka
,••
pozn
anie
wpł
ywu
pór
roku
na
życi
e ro
ślin
i
zwie
rząt
w z
bior
nika
ch w
odny
ch,
••po
znan
ie r
oślin
i z
wie
rząt
wys
tępu
jący
ch
w w
odac
h st
ojąc
ych
i pły
nący
ch,
••pr
zybl
iżen
ie w
iado
moś
ci n
a te
mat
Bug
u i
Wis
ły;
••po
dsum
owan
ie w
iado
moś
ci n
a te
mat
życ
ia
w p
ozna
nych
eko
syst
emac
h z
uwzg
lędn
ie-
niem
życ
ia m
łody
ch z
wie
rząt
na
łące
, w la
-sa
ch i
w b
orac
h or
az w
ogr
odzi
e i g
ospo
dar-
stw
ie w
iejs
kim
;
eduk
acja
pl
asty
czna
• tw
orze
nie
klas
owej
gal
erii
ulub
iony
ch d
zieł
m
alar
skic
h, r
zeźb
iars
kich
i a
rchi
tekt
onic
z-ny
ch,
• w
ycie
czka
po
okol
icy
w p
oszu
kiw
aniu
cie
ka-
wyc
h zj
awis
k ar
tyst
yczn
ych;
••m
otyw
owan
ie d
o od
kryw
ania
i p
rzeż
ywa-
nia
różn
ych
form
dzi
ałal
nośc
i w
zak
resi
e sz
tuk
plas
tycz
nych
, ••
zach
ęcan
ie
do
ucze
stni
czen
ia
w
szko
le
i w
śro
dow
isku
loka
lnym
w w
ydar
zeni
ach
kultu
raln
ych
dost
ępny
ch d
la d
ziec
i lub
spe
-cj
alni
e dl
a ni
ch p
rzyg
otow
ywan
ych
(tea
tr,
lekc
ja m
uzea
lna,
zaj
ęcia
art
ysty
czne
, pro
jek-
ty m
ultim
edia
lne)
;
••pr
ojek
t m
uzea
lny
– sz
ukam
y ul
ubio
nych
m
alar
zy,
prez
enta
cja
mul
timed
ialn
a, t
wo-
rzen
ie k
rótk
ich
film
ów n
a po
dsta
wie
pro
-gr
amów
, któ
rym
i dys
ponu
je s
zkoł
a,••
mot
ywow
anie
do
ucze
stni
czen
ia w
wyd
a-rz
enia
ch a
rtys
tycz
nych
w ś
rodo
wis
ku d
ziec
-ka
, wsp
ólne
dzi
elen
ie s
ię p
rzeż
ycia
mi z
ta-
kieg
o w
ydar
zeni
a;
eduk
acja
te
chni
czna
• w
ycie
czka
w p
oszu
kiw
aniu
róż
noro
dnyc
h m
ater
iałó
w,
z kt
óryc
h m
ożna
zb
udow
ać
różn
e pr
zedm
ioty
– w
ykor
zyst
anie
zas
obów
do
stęp
nych
w o
tocz
eniu
,•
przy
goto
wyw
anie
w g
rupa
ch d
owol
nych
ko
nstr
ukcj
i (d
omów
, sa
moc
hodó
w,
dźw
i-gó
w)
z w
ykor
zyst
anie
m m
ater
iałó
w p
ozy-
skan
ych
w o
tocz
eniu
;
••om
ówie
nie
roli
i zna
czen
ia w
ody
dla
życi
a cz
łow
ieka
,••
pozn
awan
ie z
asad
zdo
byw
ania
wod
y pr
zez
czło
wie
ka o
raz
moż
liwoś
ci o
szcz
ędza
nia
jej
i ek
onom
iczn
ego
zuży
wan
ia;
••uk
azyw
anie
zna
czen
ia r
ozw
oju
tech
nolo
gii
med
ialn
o-in
form
acyj
nej w
życ
iu w
spół
cze-
sneg
o cz
łow
ieka
, ••
wyk
orzy
stan
ie i
nstr
ukcj
i do
uru
chom
ieni
a w
ybra
nego
urz
ądze
nia,
••an
aliz
owan
ie w
ybra
nych
prz
ycisk
ów fu
nkcy
j-ny
ch w
ybra
nego
urz
ądze
nia
i okr
eśla
nie
ich
funk
cji p
rzy
wyk
orzy
stan
iu in
stru
kcji
obsłu
gi;
81
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
in
form
atyc
zna
• pr
aca
ze s
tron
ami i
nter
neto
wym
i dla
dzi
eci,
ofer
ując
ymi r
óżno
rodn
e za
dani
a zw
iąza
ne z
ed
ukac
ją k
ultu
raln
ą,•
sam
odzi
elna
zab
awa
dzie
ci z
wyb
rany
mi
aplik
acja
mi d
otyc
zący
mi p
ozna
wan
ia k
ultu
-ry
(puz
zle,
qui
zy, a
nim
acje
);
••pr
aca
z pr
ogra
mem
do
prez
enta
cji m
ultim
e-di
alne
j, od
twar
zani
e pr
ezen
tacj
i,••
szuk
anie
str
on i
nter
neto
wyc
h o
char
akte
-rz
e in
form
acyj
nym
dot
yczą
cych
Pol
ski o
raz
okre
ślon
ego
regi
onu;
••pr
aca
z pr
ogra
mem
do
prez
enta
cji m
ultim
e-di
alne
j – p
rzyg
otow
ywan
ie s
lajd
ów, f
orm
a-to
wan
ie,
••pr
zygo
tow
anie
i od
twar
zani
e pr
ezen
tacj
i,
eduk
acja
m
uzyc
zna
• na
uka
pios
enki
o r
óżny
ch a
rtys
tach
(m
ala-
rzu,
rzeź
biar
zu, a
rchi
tekc
ie, g
rafik
u),
• sł
ucha
nie
i od
twar
zani
e m
uzyk
i lu
bian
ej
prze
z dz
ieci
, tat
aiza
cja,
• w
yraż
anie
nas
troj
u i c
hara
kter
u m
uzyk
i po-
prze
z ru
ch, f
orm
y pl
asty
czne
ora
z w
ypow
ie-
dzi d
ziec
i;
••na
uka
pios
enki
po
etyc
kiej
zw
iąza
nej
ze
świa
tem
tw
orzo
nym
prz
ez a
rtys
tę –
np.
o
pod
róży
do
krai
ny w
yobr
aźni
,••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci g
ry n
a in
stru
men
-ta
ch p
erku
syjn
ych,
••w
prow
adze
nie
pods
taw
owyc
h kr
oków
i fi-
gur p
olki
;
••na
uka
pios
enki
o k
siąż
kach
i cz
ytan
iu,
••ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci
impr
owiz
acji
głos
em w
edłu
g us
talo
nych
zas
ad,
••ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
wyg
ryw
ania
pro
-st
ych
mel
odii
na in
stru
men
tach
mel
odyc
z-ny
ch, a
kom
pani
owan
ie,
••pr
opoz
ycja
ucz
estn
icze
nia
w m
uzyc
znym
w
ydar
zeni
u ku
ltura
lnym
(kon
cert
, spe
cjal
ny
prog
ram
dla
dzi
eci,
oper
etka
, słu
chow
isko
m
uzyc
zne,
teat
r muz
yczn
y);
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
• ćw
icze
nia
ogól
noro
zwoj
owe
przy
muz
yce,
• ćw
icze
nia
w p
okon
ywan
iu p
rzes
zkód
na
sali
gim
nast
yczn
ej (
prze
skok
i, po
dsko
ki,
prze
-ch
odze
nie
pod
prze
szko
dą, r
ówno
waż
nia)
,
••pr
zygo
tow
anie
do
mar
szob
iegu
, ucz
enie
za-
sad
oraz
wła
ściw
ej ro
zgrz
ewki
,••
mar
szob
ieg
trw
ając
y pr
zyna
jmni
ej 1
0 m
i-nu
t,••
zach
ęcan
ie d
o ak
tyw
nego
spę
dzan
ia c
zasu
w
olne
go n
a św
ieży
m p
owie
trzu
.
••gr
y i z
abaw
y z
piłk
ą –
rzuc
anie
, chw
ytan
ie,
kozł
owan
ie,
prow
adze
nie,
do
skon
alen
ie
umie
jętn
ości
w ty
m z
akre
sie,
••w
ykon
ywan
ie p
róby
gib
kośc
i do
lneg
o od
-ci
nka
kręg
osłu
pa,
••ks
ztał
tow
anie
wła
ściw
ych
naw
yków
zw
ią-
zany
ch z
e zd
row
iem
pop
rzez
ucz
enie
, w ja
ki
spos
ób d
bać
o si
ebie
w z
akre
sie
higi
eny,
od-
żyw
iani
a i a
ktyw
nośc
i fizy
czne
j.
pRO
Jek
Ty31
–33
War
tość
: mot
ywac
ja d
o uc
zest
nicz
enia
w k
ultu
rze
klA
SA I
klA
SA II
klA
SA II
I
eduk
acja
po
loni
styc
zno-
-spo
łecz
na
eduk
acja
spo
łecz
na••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci d
ostr
zega
nia
pięk
na
w ś
wie
cie
oraz
w d
rugi
m c
złow
ieku
, dob
ry
klim
at w
gru
pie
i prz
eciw
dzia
łani
e za
chow
a-ni
om n
iepo
żąda
nym
(agr
esja
, prz
emoc
słow
-na
lu
b fiz
yczn
a,
odtr
ącen
ie,
emoc
jona
lny
chłó
d, n
ieus
tają
cy g
niew
i lę
k itd
.),
eduk
acja
spo
łecz
na••
wzb
udza
nie
mot
ywac
ji w
ewnę
trzn
ej
do
dobr
ych
rela
cji (
bez
fałs
zu i
obłu
dy),
akce
p-to
wan
ie s
iebi
e i
inny
ch,
bez
wzg
lędu
na
różn
ice
w w
yglą
dzie
, tra
dycj
i, ku
lturz
e itp
., zn
ajom
ość
praw
i ob
owią
zków
, jak
ie p
rzy-
sług
ują
dzie
ciom
, w ty
m u
czni
om s
zkoł
y,
eduk
acja
spo
łecz
na••
wzb
udza
nie
mot
ywac
ji w
ewnę
trzn
ej
do
dobr
ych
rela
cji (
bez
fałs
zu i
obłu
dy),
poka
-zy
wan
ie p
rzyk
ładó
w p
rzyj
aźni
i w
spie
rani
e dz
ieck
a w
tw
orze
niu
rela
cji
kole
żeńs
kich
i
przy
jaci
elsk
ich,
82
Zintegrowane treści nauczania
uc
zeni
e ko
nstr
ukty
wne
go w
yraż
ania
zło
ści,
prze
ciw
dzia
łani
e dy
skry
min
acji,
akc
epta
cja
dla
drug
iego
czł
owie
ka,
tole
ranc
ja d
la z
a-ch
owań
inny
ch n
iż w
łasn
e,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e••
zbio
row
e w
yodr
ębni
anie
pos
taci
i z
darz
eń,
usta
leni
e ko
lejn
ości
zda
rzeń
, okr
eśla
nie
na-
stro
ju w
utw
orze
, od
twar
zani
e z
pam
ięci
te
kstó
w d
la d
ziec
i, st
osow
anie
w w
ypow
ie-
dzia
ch t
rafn
ie d
obra
nego
sło
wni
ctw
a, p
rze-
strz
egan
ie
kultu
ry
mów
ieni
a,
wyg
łasz
anie
fra
z i k
rótk
ich
fragm
entó
w p
rozy
z z
asto
so-
wan
iem
zm
ienn
ej s
iły,
tonu
gło
su,
tem
pa
i pa
uz, z
abaw
a te
atra
lna,
mim
ika,
ges
t, ru
ch,
ocen
iani
e za
chow
ania
boh
ater
a lit
erac
kieg
o,sł
ucha
nie
••sł
ucha
nie
wyp
owie
dzi
nauc
zyci
ela,
kol
eża-
nek
i kol
egów
ora
z in
nych
osó
b w
zw
iązk
u z
wyc
iecz
kam
i, w
ywia
dam
i itd
., sł
ucha
nie
pole
ceń
doty
cząc
ych
real
izac
ji za
dań
z ró
ż-ny
ch
rodz
ajów
ed
ukac
ji,
ukie
runk
owan
e sł
ucha
nie
teks
tów
lit
erac
kich
cz
ytan
ych
prze
z na
uczy
ciel
a or
az
nagr
ań
utw
orów
po
etyc
kich
w w
ykon
aniu
zna
nych
akt
orów
, ku
ltura
słu
chan
ia,
czyt
anie
••cz
ytan
ie
dial
ogów
, cz
ytan
ie
wyb
rany
ch
frag
men
tów
utw
orów
lite
rack
ich
z po
dzia
-łe
m
na
role
, od
daw
anie
gł
osem
na
stro
-ju
w u
twor
ze,
wyr
azis
te c
zyta
nie
teks
tów
po
etyc
kich
ora
z fr
agm
entó
w p
rozy
prz
e-zn
aczo
nych
do
nauk
i na
pam
ięć,
wsp
ólne
pr
zecz
ytan
ie fr
agm
entó
w le
ktur
wyb
rany
ch
prze
z na
uczy
ciel
a, w
draż
anie
do
umie
jętn
o-śc
i czy
tani
a ze
zro
zum
ieni
em,
pisa
nie
••ro
zwija
nie
i ut
rwal
anie
um
ieję
tnoś
ci p
isani
a i
kalig
rafo
wan
ia,
kolo
row
anie
, w
odze
nie
po
śladz
ie,
kreś
leni
e ks
ztał
tów
lite
ropo
dobn
ych,
sz
lacz
ków
, pisa
nie
wie
lkie
go i m
ałeg
o
w
rażl
iwoś
ć na
krz
ywdę
wyr
ządz
aną
inny
m
osob
om lu
b zw
ierz
ętom
, utr
wal
anie
um
ie-
jętn
ości
st
osow
ania
za
sad
bezp
iecz
nego
za
chow
ania
ora
z od
pow
iedz
ialn
ości
za
bez-
piec
zeńs
two
wła
sne
podc
zas
wak
acyj
nych
za
baw
i w
yjaz
dów
,ed
ukac
ja p
olon
isty
czna
mów
ieni
e•
rozm
owy
nauc
zyci
ela
z uc
znia
mi n
a po
dsta
-w
ie ic
h pr
zeży
ć i d
ośw
iadc
zeń
oraz
utw
orów
lit
erac
kich
, w
ycie
czek
, ob
ejrz
anyc
h w
spól
-ni
e pr
zeds
taw
ień
teat
raln
ych,
pr
zecz
yta-
nych
ksi
ążek
, for
muł
owan
ie p
ytań
i u
kład
a-ni
e od
pow
iedz
i, zb
ioro
we
wyo
dręb
nian
ie
post
aci i
zda
rzeń
, us
tale
nie
kole
jnoś
ci z
da-
rzeń
, okr
eśla
nie
nast
roju
w u
twor
ze, w
yraż
a-ni
e w
łasn
ego
zdan
ia o
pos
taci
ach
i zd
arze
-ni
ach,
sto
sow
anie
w w
ypow
iedz
iach
traf
nie
dobr
aneg
o sł
owni
ctw
a,sł
ucha
nie
• ak
tyw
izow
anie
do
słuc
hani
a ut
wor
ów m
u-zy
czny
ch i
recy
tow
anyc
h w
iers
zy, s
łuch
anie
po
lece
ń zw
iąza
nych
z d
ział
alno
ścią
i ak
tyw
-no
ścią
dzi
eci,
kultu
ra s
łuch
ania
,cz
ytan
ie•
czyt
anie
ze
zr
ozum
ieni
em
frag
men
tów
te
kstó
w k
ultu
ry, s
praw
dzen
ie s
topn
ia o
pa-
now
ania
pr
zez
dzie
ci
tech
niki
cz
ytan
ia,
czyt
anie
gło
śne,
ind
ywid
ualn
e i
zbio
row
e fr
agm
entó
w te
kstu
na
okre
ślon
y te
mat
, np.
zm
iany
zac
how
ania
boh
ater
a, w
ydar
zeni
a śm
iesz
nego
, sm
utne
go, c
zyta
nie
dial
ogów
, cz
ytan
ie w
ybra
nych
fra
gmen
tów
utw
orów
lit
erac
kich
z p
odzi
ałem
na
role
, odd
awan
ie
głos
em n
astr
oju
w u
twor
ze,
pisa
nie
• zb
ioro
we
reda
gow
anie
opo
wia
dań
na te
ma-
ty b
liski
e dz
ieci
om, z
bior
owe
i ind
ywid
ualn
e pi
sani
e lis
tów
i w
akac
yjny
ch p
ozdr
owie
ń,
twor
zeni
e i
pisa
nie
swob
odny
ch t
ekst
ów,
ćwic
zeni
a w
ksz
tałtn
ym i
czyt
elny
m p
isan
iu,
••po
dkre
ślan
ie z
nacz
enia
sza
cunk
u do
sie
-bi
e sa
meg
o, in
nych
ludz
i, ot
ocze
nia,
roś
lin
i zw
ierz
ąt,
utrw
alan
ie u
mie
jętn
ości
sto
so-
wan
ia
zasa
d be
zpie
czne
go
zach
owan
ia
oraz
odp
owie
dzia
lnoś
ci z
a be
zpie
czeń
stw
o w
łasn
e po
dcza
s w
akac
yjny
ch z
abaw
i w
y-ja
zdów
, ele
men
ty tr
adyc
ji ku
lturo
wej
mie
sz-
kańc
ów w
ybra
nych
regi
onów
Eur
opy
i św
ia-
ta, n
ajw
ięks
ze sk
arby
prz
yrod
y i d
zied
zict
wa
kultu
row
ego
Euro
py i
św
iata
, w
spół
prac
a w
ra
mac
h U
nii
Euro
pejs
kiej
, m
iesz
kańc
y kr
ajów
sąs
iadu
jący
ch z
Pol
ską,
cha
rakt
ery-
styc
zne
elem
enty
kul
tury
nar
odow
ej,
eduk
acja
pol
onis
tycz
nam
ówie
nie
••uk
łada
nie
w p
arac
h di
alog
ów, w
chod
zeni
e w
rol
e, z
bior
owe
i ind
ywid
ualn
e uk
łada
nie
zdań
opi
sują
cych
prz
edm
iot
na p
odst
awie
be
zpoś
redn
iej
obse
rwac
ji i
obra
zka,
sw
o-bo
dne
twor
zeni
e te
kstó
w,
wyg
łasz
anie
w
iers
zy o
raz
krót
kich
fra
gmen
tów
pro
zy
z uw
zglę
dnie
niem
zm
iany
siły
, to
nu g
ło-
su,
tem
pa i
pau
z, r
ozm
owy
nauc
zyci
ela
z uc
znia
mi
na p
odst
awie
ich
prz
eżyć
i d
o-św
iadc
zeń
oraz
utw
orów
lite
rack
ich
i obe
j-rz
anyc
h w
spól
nie
prze
dsta
wie
ń te
atra
lnyc
h,sł
ucha
nie
••uw
ażne
słu
chan
ie c
zyta
nych
prz
ez n
aucz
y-ci
ela
utw
orów
pis
anyc
h w
iers
zem
i p
rozą
, w
ypow
iedz
i ak
toró
w w
szt
ukac
h te
atra
l-ny
ch,
nagr
ań u
twor
ów m
uzyc
znyc
h, m
o-no
logó
w i
dia
logó
w z
nany
ch a
ktor
ów i
td.,
słuc
hani
e w
ypow
iedz
i na
uczy
ciel
a, k
oleż
a-ne
k, k
oleg
ów o
raz
inny
ch o
sób
w z
wią
zku
z w
ycie
czka
mi,
wyd
arze
niam
i dot
yczą
cym
i śr
odow
iska
szk
olne
go, l
okal
nego
, reg
ionu
,cz
ytan
ie••
czyt
anie
ze zr
ozum
ieni
em te
kstó
w k
ultu
ry, w
y-ra
zist
e cz
ytan
ie k
rótk
ich
fragm
entó
w w
ybra
-ny
ch u
twor
ów li
tera
ckic
h z
podz
iałe
m n
a ro
le,
czyt
anie
wie
rszy
ora
z kró
tkic
h fra
gmen
tów
83
Zintegrowane treści nauczania
dw
uzna
ku d
ź, p
rzep
isyw
anie
kró
tkic
h te
k-st
ów,
ćwic
zeni
a w
ksz
tałtn
ym i
czy
teln
ym
pisa
niu,
pop
raw
ne ł
ącze
nie
liter
w w
yra-
zach
, za
chow
anie
odp
owie
dnie
j pr
opor
cji
liter
wie
lkic
h i
mał
ych,
wła
ściw
e ro
zmie
sz-
czen
ie li
ter i
wyr
azów
w li
niat
urze
, zac
how
a-ni
e od
stęp
ów m
iędz
y w
yraz
ami w
zda
niu,
orto
grafi
a••
rozw
ijani
e w
rażl
iwoś
ci o
rtog
rafic
znej
, pis
a-ni
e zd
ań z
pam
ięci
, pis
anie
pro
styc
h w
yra-
zów
ze sł
uchu
, ćw
icze
nia
utrw
alaj
ące
piso
w-
nię
wyr
azów
z d
wuz
naka
mi,
wie
dza
o ję
zyku
••zd
anie
, wyr
az, l
itera
, gło
ska,
syl
aba
– um
ie-
jętn
e ro
zróż
nian
ie i n
azyw
anie
, kon
stru
owa-
nie
zdań
z w
yraz
ów, w
yraz
ów z
lite
r lu
b sy
-la
b, n
azyw
anie
rzec
zy, z
wie
rząt
, roś
lin,
wie
dza
o lit
erat
urze
••po
stac
ie i
zda
rzen
ia,
mie
jsce
i c
zas
akcj
i, ch
rono
logi
a w
ydar
zeń,
słow
nict
wo
••po
szer
zani
e re
pert
uaru
czy
nneg
o sł
owni
-ka
, w
yjaś
nian
ie n
iezr
ozum
iały
ch w
yraz
ów
i zw
rotó
w, z
astę
pow
anie
ich
inny
mi,
stos
o-w
anie
w w
ypow
iedz
iach
ust
nych
wyr
azów
o
podo
bnym
lub
prz
eciw
nym
zna
czen
iu,
stos
owan
ie f
orm
grz
eczn
ości
owyc
h w
roz
-m
owie
, życ
zeni
ach
i zap
rosz
eniu
;
po
praw
ne łą
czen
ie li
ter w
wyr
azac
h, z
acho
-w
anie
odp
owie
dnie
j pro
porc
ji lit
er w
ielk
ich
i mał
ych,
wła
ściw
e ro
zmie
szcz
enie
lite
r i w
y-ra
zów
w l
inia
turz
e, z
acho
wan
ie o
dstę
pów
m
iędz
y w
yraz
ami w
zda
niu,
orto
grafi
a•
alfa
bet,
prak
tycz
ne z
asto
sow
anie
prz
y ko
-rz
ysta
niu
ze s
łow
nikó
w i
ency
klop
edii,
wie
l-ka
lite
ra n
a po
cząt
ku z
dani
a, w
naz
wis
kach
i
imio
nach
, w
kor
espo
nden
cji,
w n
azw
ach
mia
st i
pańs
tw, p
isow
nia
najc
zęśc
iej u
żyw
a-ny
ch s
krót
ów,
wie
dza
o ję
zyku
••rz
eczo
wni
ki ja
ko n
azw
y rz
eczy
, prz
ymio
tnik
i ja
ko o
kreś
leni
a ic
h ce
ch,
wie
dza
o lit
erat
urze
••
post
acie
i z
darz
enia
, m
iejs
ce i
cza
s ak
cji,
chro
nolo
gia
wyd
arze
ń,
wyd
arze
nia
real
i-st
yczn
e i
fant
asty
czne
, na
stró
j w
utw
orze
lit
erac
kim
,sł
owni
ctw
o••
rodz
ina
wyr
azów
, wyr
azy
pokr
ewne
, w
yra-
zy w
ielo
znac
zne,
wpr
owad
zani
e do
czy
nne-
go s
łow
nika
prz
ysłó
w, p
orów
nań,
np.
pra
co-
wity
jak
mró
wka
;
na
pisa
nych
pro
zą, p
rzez
nacz
onyc
h do
nau
ki
na p
amię
ć, w
spól
ne c
zyta
nie
frag
men
tów
le
ktur
wyb
rany
ch p
rzez
nau
czyc
iela
, sam
o-dz
ieln
e cz
ytan
ie
ksią
żek
oraz
cz
asop
ism
dz
ieci
ęcyc
h,
korz
ysta
nie
z in
nych
źr
ódeł
w
iedz
y (e
ncyk
lope
die,
sło
wni
ki,
inte
rnet
), hi
gien
a cz
ytan
ia,
pisa
nie
• st
osow
anie
w w
ypow
iedz
iach
tra
fnie
do-
bran
ego
słow
nict
wa,
prz
estr
zega
nie
kultu
ry
mów
ieni
a,or
togr
afia
• al
fabe
t, pr
akty
czne
zas
toso
wan
ie p
rzy
ko-
rzys
tani
u ze
sło
wni
ków
i en
cykl
oped
ii,w
iedz
a o
języ
ku•
zgod
ność
for
m r
zecz
owni
ka i
cza
sow
nika
or
az rz
eczo
wni
ka i
przy
mio
tnik
a w
zda
niu,
wie
dza
o lit
erat
urze
• po
stac
ie i z
darz
enia
, mie
jsce
i cza
s akc
ji, c
hro-
nolo
gia
wyd
arze
ń, w
ydar
zeni
a re
alis
tycz
ne i
fant
asty
czne
, odr
óżni
anie
utw
orów
wie
rszo
-w
anyc
h od
pro
zy, t
wor
zeni
e pr
osty
ch r
ymo-
wan
ek, w
iers
zykó
w i
opow
iada
ń,sł
owni
ctw
o•
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci t
rafn
ego
dobi
era-
nia
okre
śleń
dla
opi
syw
ania
zja
wis
k i
do-
świa
dcze
ń, w
yraz
y gw
arow
e, b
lisko
znac
zne,
ró
wno
znac
zne
i wie
lozn
aczn
e;
eduk
acja
m
atem
atyc
zna
••ks
ztał
ceni
e po
zyty
wne
go st
osun
ku e
moc
jo-
naln
ego
do m
atem
atyk
i,••
budo
wan
ie p
oczu
cia
zado
wol
enia
ze
zdo-
byte
j wie
dzy,
••od
mie
rzan
ie p
łynó
w k
ubki
em,
••w
prow
adze
nie
1 lit
ra i
jego
skr
ótu
1 l j
ako
jedn
ostk
i poj
emno
ści,
••ro
zsze
rzen
ie z
akre
su li
czbo
weg
o do
100
, ••
licze
nie
dzie
siąt
kam
i do
100,
••pr
zeds
taw
iani
e po
znan
ych
liczb
dw
ucyf
ro-
wyc
h w
pos
taci
sum
y lic
zb, n
p.: 3
9 =
30 +
9,
••ro
zwija
nie
pozy
tyw
nego
sto
sunk
u em
ocjo
-na
lneg
o do
mat
emat
yki,
••w
zmac
nian
ie p
oczu
cia
zado
wol
enia
ze
zdo-
byte
j wie
dzy,
••ut
rwal
enie
zna
ków
rzym
skic
h,••
zapi
syw
anie
dat
,••
odcz
ytyw
anie
god
zin
na z
egar
ze, s
toso
wa-
nie
okre
śleń
: god
zina
, min
uta,
pół
god
ziny
, ••
odcz
ytyw
anie
wsk
azań
term
omet
rów
,••
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń ze
garo
wyc
h,••
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń pi
enię
żnyc
h,
• do
skon
alen
ie p
ozyt
ywne
go s
tosu
nku
emo-
cjon
alne
go d
o m
atem
atyk
i,•
rozw
ijani
e po
czuc
ia z
adow
olen
ia z
e zd
oby-
tej w
iedz
y,•
rozw
iązy
wan
ie z
adań
tek
stow
ych
na p
o-ró
wny
wan
ie ró
żnic
owe,
• uk
łada
nie
i prz
eksz
tałc
anie
zada
ń te
ksto
wyc
h,•
doda
wan
ie i
odej
mow
anie
w z
akre
sie
100,
z
prz
ekro
czen
iem
pro
gu d
zies
iątk
oweg
o,•
doda
wan
ie i
ode
jmow
anie
spo
sobe
m p
i-se
mny
m,
84
Zintegrowane treści nauczania
••do
daw
anie
i o
dejm
owan
ie t
ypu:
30
+ 5,
45
– 3
,••
dosk
onal
enie
tech
niki
dod
awan
ia i
odej
mo-
wan
ia li
czb
do 5
0,••
dosk
onal
enie
pos
ługi
wan
ia s
ię li
nijk
ą,••
odcz
ytyw
anie
god
zin
na z
egar
ze,
••ut
rwal
enie
naz
w d
ni ty
godn
ia;
••w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
wag
owyc
h,••
wyk
onyw
anie
obl
icze
ń zw
iąza
nych
z p
o-m
iara
mi,
••st
osow
anie
met
ra j
ako
jedn
ostk
i po
mia
ru
w s
ytua
cji ż
ycio
wej
••ob
licze
nia
zwią
zane
z p
omia
rem
obj
ętoś
ci
płyn
ów,
••ob
licze
nia
z w
yraż
enia
mi d
wum
iano
wan
ymi,
••ro
zwią
zyw
anie
zad
ań te
ksto
wyc
h,••
utrw
alen
ie d
odaw
ania
i od
ejm
owan
ia w
za-
kres
ie 1
00,
••do
daw
anie
peł
nym
i dz
iesi
ątka
mi
do 1
00,
a s
etka
mi d
o 10
00,
••do
pełn
iani
e do
peł
nych
dzi
esią
tek,
••ut
rwal
enie
zna
jom
ości
poj
ęć d
zies
iątk
a, je
d-no
ść,
••ut
rwal
enie
licz
b pa
rzys
tych
i ni
epar
zyst
ych,
••ro
zwią
zyw
anie
dzi
ałań
z o
kien
kiem
,••
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci m
noże
nia
i dzi
e-le
nia
w z
akre
sie
100,
••od
czyt
ywan
ie in
form
acji
z ka
lend
arza
– o
b-lic
zeni
a ka
lend
arzo
we,
••za
pisy
wan
ie i
odcz
ytyw
anie
licz
b dw
ucyf
ro-
wyc
h,••
uzup
ełni
anie
cią
gów
licz
bow
ych,
••od
czyt
ywan
ie d
anyc
h z
poda
nych
info
rma-
cji i
um
iesz
czan
ie ic
h w
tabe
li,••
ryso
wan
ie d
rugi
ej c
zęśc
i ry
sunk
ów s
yme-
tryc
znyc
h i fi
gur g
eom
etry
czny
ch;
• do
daw
anie
kilk
u sk
ładn
ików
,•
mno
żeni
e i d
ziel
enie
licz
b w
zak
resi
e 10
0,•
rozw
iązy
wan
ie z
adań
na
mno
żeni
e i d
ziel
e-ni
e lic
zb,
• m
noże
nie
spos
obem
pis
emny
m,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
pien
iężn
ych,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
kale
ndar
zow
ych,
• w
ykon
ywan
ie o
blic
zeń
wag
owyc
h,•
(bez
zam
iany
jedn
oste
k),
• po
sług
iwan
ie s
ię je
dnos
tkam
i: ki
logr
am, p
ół
kilo
gram
a, d
ekag
ram
, gra
m,
• ut
rwal
enie
wła
snoś
ci p
ozna
nych
figu
r ge
o-m
etry
czny
ch,
• ob
licza
nie
obw
odów
kw
adra
tu, p
rost
okąt
a i
trój
kąta
w c
m,
• pr
zelic
zani
e w
zak
resi
e 1
000
000,
• za
pisy
wan
ie li
czb
za p
omoc
ą w
yraz
ów i
ich
odcz
ytyw
anie
,•
wsk
azyw
anie
jed
nośc
i, dz
iesi
ątek
i s
etek
w
dan
ej li
czbi
e,•
prze
licza
nie
co je
den,
co
dzie
sięć
, co
sto
– do
100
0, c
o 10
00 d
o 1
000
000,
• po
rów
nyw
anie
licz
b w
zak
resi
e 1
000
000,
• lic
zeni
e dz
iesi
ątka
mi w
zak
resi
e 10
0, s
etka
mi
w z
akre
sie
1000
, tys
iąca
mi d
o 1
000
000,
• tw
orze
nie
ciąg
ów li
czbo
wyc
h,•
prze
dsta
wia
nie
dzia
łań
na g
rafa
ch i
na
osi
liczb
owej
,•
wyk
orzy
styw
anie
kol
ejno
ści
wyk
onyw
ania
dz
iała
ń w
pra
ktyc
e,•
utrw
alen
ie n
azew
nict
wa
liczb
w p
ozna
nych
dz
iała
niac
h,•
ryso
wan
ie fi
gur
w p
owię
ksze
niu
i w
po-
mni
ejsz
eniu
,•
ryso
wan
ie o
dcin
ków
rów
nole
głyc
h i p
rost
o-pa
dłyc
h,•
kont
ynuo
wan
ie
regu
larn
ości
w
pr
osty
ch
mot
ywac
h;
85
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
pr
zyro
dnic
za
••ob
serw
owan
ie p
ogod
y,••
wdr
ażan
ie d
o be
zpie
czne
go z
acho
wan
ia s
ię
w c
zasi
e bu
rzy,
••po
znan
ie
kraj
obra
zów
Po
lski
(g
órsk
iego
i
nadm
orsk
iego
),••
zapo
znan
ie z
map
ą fiz
yczn
ą Po
lski
,••
przy
bliż
enie
za
groż
eń
ze
stro
ny
zjaw
isk
przy
rodn
iczy
ch, t
akic
h ja
k np
. bur
za,
••w
draż
anie
do
wła
ściw
ego
zach
owan
ia s
ię
w c
zasi
e bu
rzy,
••ut
rwal
enie
w
iado
moś
ci
doty
cząc
ych
na-
stęp
stw
a pó
r rok
u, n
azew
nict
wa
mie
sięc
y,••
wdr
ażan
ie d
o be
zpie
czne
go s
pędz
ania
wa-
kacj
i,••
pozn
anie
różn
ic m
iędz
y za
skro
ńcem
i żm
iją;
••w
ykor
zyst
ywan
ie w
ody
prze
z cz
łow
ieka
–
tran
spor
t wod
ny,
••po
znan
ie ś
rodk
ów tr
ansp
ortu
wod
nego
,••
przy
bliż
enie
zag
roże
ń w
ywoł
anyc
h pr
zez
wod
ę –
pow
odzi
e,••
pozn
anie
prz
yczy
n w
ystę
pow
ania
pow
odzi
,••
pozn
anie
zas
ad z
acho
wan
ia si
ę w
cza
sie
po-
wod
zi,
••w
draż
anie
do
bezp
iecz
nego
zac
how
ania
się
w
cza
sie
wak
acji,
••ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci u
dzie
lani
a pi
erw
-sz
ej p
omoc
y na
prz
ykła
dach
wyp
adku
ro-
wer
oweg
o, u
kąsz
enia
prz
ez ż
miję
, ud
aru
słon
eczn
ego,
użą
dlen
ia p
rzez
osę
,••
utrw
alen
ie p
ozna
nych
wia
dom
ości
i um
ie-
jętn
ości
;••
wdr
ażan
ie d
o be
zpie
czne
go sp
ędza
nia
wak
acji;
• po
znan
ie k
rajó
w s
ąsia
dują
cych
z P
olsk
ą, ic
h st
olic
, oso
bliw
ości
i za
bytk
ów,
• po
znan
ie w
ybra
nych
kra
jów
Uni
i Eur
opej
skie
j, ic
h st
olic
, tra
dycj
i nar
odow
ych,
w t
ym z
wy-
czaj
ów ś
wią
tecz
nych
, cie
kaw
oste
k na
tem
at
zaby
tków
i os
obliw
ości
, inf
orm
acji
doty
czą-
cych
szk
ół,
• w
draż
anie
do
bezp
iecz
nego
zac
how
ania
się
w
cza
sie
wak
acji
– na
lotn
isku
, na
hali
gór-
skie
j, na
d m
orze
m, w
lesi
e,•
pozn
anie
zas
ad u
dzie
lani
a pi
erw
szej
pom
ocy,
w
tym
wzy
wan
ia p
ogot
owia
rat
unko
weg
o•
dosk
onal
enie
um
ieję
tnoś
ci k
orzy
stan
ia z
te-
lefo
nów
ala
rmow
ych
• w
skaz
anie
, co
moż
na o
bser
wow
ać, a
cze
go
unik
ać;
• ud
ziel
anie
pie
rwsz
ej p
omoc
y;
eduk
acja
pl
asty
czna
••w
prow
adza
nie
do o
dczu
wan
ia p
iękn
a po
-pr
zez
zaba
wy
z ko
lore
m, f
aktu
rą i
kszt
ałta
mi
w fo
rmac
h tw
órcz
ości
abs
trak
cyjn
ych;
••za
chęc
anie
do
wyr
ażan
ia s
iebi
e po
prze
z ró
żne
form
y: o
dczy
tyw
anie
wła
snyc
h em
o-cj
i, w
ykor
zyst
ywan
ie r
óżny
ch m
ater
iałó
w
i te
chni
k do
pow
iedz
enia
cze
goś
o so
bie,
od
kryw
ania
w s
obie
pię
kna;
• m
otyw
owan
ie d
o up
owsz
echn
iani
a ku
ltury
ja
ko ź
ródł
a po
rozu
mie
nia
mię
dzy
ludź
mi,
praw
dziw
ości
wyr
ażon
ych
emoc
ji,•
kszt
ałto
wan
ie z
acho
wań
est
etyc
znyc
h: m
o-ty
wow
anie
do
wyr
ażan
ia w
łasn
ego
zdan
ia
na te
mat
okr
eślo
nych
zja
wis
k ku
ltury
, •
twor
zeni
e pi
ękne
j prz
estr
zeni
wok
ół s
iebi
e zg
odni
e z
odcz
ucia
mi i
pot
rzeb
ami d
ziec
ka
z w
ykor
zyst
anie
m d
owol
nych
tech
nik;
eduk
acja
te
chni
czna
••uc
zeni
e db
ania
o p
orzą
dek
w o
tocz
eniu
or
az z
wra
cani
e uw
agi
na p
orzą
dkow
anie
m
iejs
ca p
racy
po
zako
ńczo
nej c
zynn
ości
,••
kons
truo
wan
ie z
got
owyc
h el
emen
tów
do
mon
tażu
wyb
rany
ch p
rzed
mio
tów
lub
urzą
-dz
eń w
(zal
eżno
ści o
d m
ożliw
ości
szk
oły)
;
••w
draż
anie
do
rozu
mie
nia
zaga
dnie
ń zw
ią-
zany
ch z
ele
ktro
niką
i el
ektr
otec
hnik
ą,••
opis
ywan
ie,
w
jaki
sp
osób
pł
ynie
pr
ąd,
w
jaki
spo
sób
moż
na o
szcz
ędza
ć en
ergi
ę el
ektr
yczn
ą or
az z
abez
piec
zać
urzą
dzen
ia
prze
d pr
zepi
ęcia
mi i
nie
potr
zebn
ym p
obo-
rem
prą
du;
• w
prow
adze
nie
do
kryt
yczn
ego
wyb
oru
urzą
dzeń
ele
ktry
czny
ch i
ele
ktro
nicz
nych
w
za
leżn
ości
od
wła
snyc
h po
trze
b i
real
-ny
ch m
ożliw
ości
wyk
orzy
stan
ia u
rząd
zeni
a,•
poró
wny
wan
ie p
aram
etró
w u
rząd
zeni
a (ja
-ko
ść, c
ena,
est
etyk
a w
ykon
ania
)•
zwra
cani
e uw
agi
dzie
ci
na
użyt
eczn
ość
urzą
dzeń
, a n
ie ic
h po
siad
anie
dla
sam
ego
posi
adan
ia;
eduk
acja
in
form
atyc
zna
••pr
aca
w p
rost
ym e
dyto
rze
teks
tu, w
pisy
wan
ie
wyr
azów
, ew
entu
alni
e zd
ań, o
dszu
kiw
anie
li-
ter n
a kl
awia
turz
e, ró
wni
eż ty
pow
o po
lskic
h,••
twor
zeni
e ry
sunk
ów d
o za
pisa
nych
wyr
a-zó
w lu
b zd
ań,
••pr
ojek
tow
anie
i o
dtw
arza
nie
pros
tych
ani
-m
acji
mul
timed
ialn
ych,
••ro
zwija
nie
zain
tere
sow
ań
dzie
ci
popr
zez
wyk
orzy
stan
ie
prog
ram
ów
eduk
acyj
nych
o
cha
rakt
erze
art
ysty
czny
m,
• pr
aca
z in
tern
etem
, po
rów
nani
e po
pula
r-ny
ch k
omun
ikat
orów
,••
uśw
iado
mie
nie
zagr
ożeń
w
ynik
ając
ych
z a
noni
mow
ości
kon
takt
ów i
pod
awan
ia
swoj
ego
adre
su,
86
Zintegrowane treści nauczania
eduk
acja
m
uzyc
zna
••na
uka
pios
enki
o k
olor
ach
i em
ocja
ch p
ołą-
czon
a z
nauk
ą ok
reśl
oneg
o uk
ładu
cho
reo-
grafi
czne
go,
••ks
ztał
tow
anie
sł
uchu
po
prze
z za
baw
y z
frag
men
tam
i muz
yki k
lasy
czne
j, in
terp
reto
-w
anie
muz
yki z
a po
moc
ą ró
żnyc
h za
baw
, w
tym
ruch
owyc
h, p
last
yczn
ych,
••pr
zygo
tow
anie
do
odbi
oru
muz
yki –
udz
iał w
ko
ncer
cie,
om
ówie
nie
zasa
d za
chow
ania
i ok
a-zy
wan
ia sz
acun
ku o
raz u
znan
ia w
ykon
awco
m;
••na
uka
pios
enki
o
dost
rzeg
aniu
pi
ękna
w
bar
dzo
mał
ych
rzec
zach
,••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
ygry
wan
ia p
ro-
styc
h m
elod
ii na
inst
rum
enta
ch m
elod
ycz-
nych
, ako
mpa
niow
anie
,••
kszt
ałto
wan
ie
umie
jętn
ości
ro
zróż
nian
ia
pods
taw
owyc
h el
emen
tów
muz
yki,
taki
ch
jak
tem
po i
dyna
mik
a ut
wor
u m
uzyc
zneg
o;
• na
uka
pios
enki
na
tem
at t
ego,
że
każd
y z
nas
jest
art
ystą
i m
oże
uczy
nić
świa
t pię
k-ni
ejsz
ym i
leps
zym
,•
utrw
alen
ie
znak
ów
nota
cji
muz
yczn
ej
– w
arto
ści r
ytm
iczn
e, n
uty
i pau
zy,
• in
terp
reto
wan
ie
ruch
em
muz
yki
popr
zez
reak
cję
na z
mia
ny p
ulsu
ryt
mic
zneg
o (m
a-sz
erow
anie
, bie
gani
e, p
odsk
akiw
anie
);
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
••ćw
icze
nia
gim
nast
yczn
e ro
zwija
jące
um
ie-
jętn
ość
dzia
łani
a w
par
ach,
••sp
raw
dzen
ie u
mie
jętn
ości
w z
akre
sie
ćwi-
czeń
rów
now
ażny
ch,
••uk
azyw
anie
os
ób
niep
ełno
spra
wny
ch
jako
pię
knyc
h, w
arto
ścio
wyc
h i
mog
ącyc
h uc
zest
nicz
yć a
ktyw
nie
w ż
yciu
.
••m
otyw
owan
ie d
o sk
akan
ia p
rzez
ska
kank
ę ob
unóż
, jed
nonó
ż, n
aprz
emie
nnie
,••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
ykon
ywan
ia m
ar-
szob
iegu
,••
ucze
nie
zale
żnoś
ci p
omię
dzy
akty
wno
ścią
fiz
yczn
ą w
szko
le i
w d
omu
a do
brym
sam
o-po
czuc
iem
.
• w
ykon
ywan
ie p
róby
mię
śni b
rzuc
ha,
• za
chęc
anie
do
pode
jmow
ania
ryw
aliz
acji
w z
abaw
ie p
oprz
ez w
yści
gi tu
rnie
jow
e,•
mot
ywow
anie
dzi
eci d
o up
raw
iani
a sp
ortu
, sz
czeg
ólni
e po
dcza
s w
akac
ji, u
kazy
wan
ie
zale
t akt
ywno
ści r
ucho
wej
.
pRO
Jek
Typr
zedw
akac
yj-
ne i w
akac
yjne
War
tość
: szc
zęśc
ie
klA
SA I
klA
SA II
klA
SA II
I
eduk
acja
po
loni
styc
zno-
-spo
łecz
na
••cz
ytan
ie w
iers
za o
raz k
siąż
ki z
klas
yki p
olsk
iej
••za
baw
y lit
erac
kie,
kon
kurs
y, q
uizy
,••
alfa
bet
••po
szer
zani
e re
pert
uaru
sło
wni
ka c
zynn
ego
doty
cząc
ego
Wie
lkan
ocy;
••cz
ytan
ie
wyb
rany
ch
prze
z dz
ieci
ks
iąże
k z
kla
syki
pol
skie
j i ś
wia
tow
ej,
••za
baw
y lit
erac
kie,
kon
kurs
y, q
uizy
,••
liter
acki
e pr
ojek
ty ję
zyko
we
– re
klam
a ks
ią-
żek
na w
akac
je;
••cz
ytan
ie
wyb
rany
ch
prze
z dz
ieci
ks
iąże
k z
kla
syki
pol
skie
j i ś
wia
tow
ej,
••za
baw
y lit
erac
kie,
kon
kurs
y, q
uizy
,••
Moj
e ul
ubio
ne k
siąż
ki –
pre
zent
acja
naj
lep-
szyc
h le
ktur
nas
zych
ucz
niów
;
eduk
acja
m
atem
atyc
zna
••ks
ztał
tow
anie
akt
ywno
ści i
poc
zuci
a za
do-
wol
enia
z w
łasn
ych
umie
jętn
ości
, ••
oblic
zeni
a pi
enię
żne,
czas
owe
i kal
enda
rzow
e,••
wyk
orzy
styw
anie
zdo
byty
ch u
mie
jętn
ości
m
atem
atyc
znyc
h w
sy
tuac
jach
ży
cia
co-
dzie
nneg
o,••
gry
i zab
awy
mat
emat
yczn
e ut
rwal
ając
e po
-zn
ane
treś
ci;
••ro
zwija
nie
akty
wno
ści,
pocz
ucia
zad
owol
e-ni
a z
wła
snyc
h um
ieję
tnoś
ci i
wia
dom
ości
,••
gry
i zab
awy
mat
emat
yczn
e ut
rwal
ając
e po
-zn
ane
treś
ci;
••ro
zwija
nie
akty
wno
ści,
uczu
cia
zado
wol
e-ni
a z
wła
snyc
h um
ieję
tnoś
ci i
wia
dom
ości
,••
gry
i zab
awy
mat
emat
yczn
e ut
rwal
ając
e po
-zn
ane
treś
ci;
eduk
acja
pr
zyro
dnic
za
••pr
zybl
iżen
ie z
agro
żeń
dla
środ
owis
ka p
rzy-
rodn
icze
go z
e st
rony
czł
owie
ka,
••w
draż
anie
do
wła
ściw
ego
zach
owan
ia s
ię
w s
ytua
cji z
agro
żeni
a,
••gr
y i z
abaw
y pr
zyro
dnic
ze u
trw
alaj
ące
po-
znan
e tr
eści
;••
gry
i zab
awy
przy
rodn
icze
utr
wal
ając
e po
-zn
ane
treś
ci;
87
Zintegrowane treści nauczania
••gr
y i z
abaw
y pr
zyro
dnic
ze u
trw
alaj
ące
po-
znan
e tr
eści
;
eduk
acja
pl
asty
czna
••m
otyw
owan
ie d
o sa
mod
ziel
nego
wyr
aża-
nia
się
w d
owol
nych
tec
hnik
ach
plas
tycz
-ny
ch i
szuk
ania
insp
iracj
i w s
woi
m ś
rodo
wi-
sku,
a ta
kże
w s
woi
ch e
moc
jach
;
••ks
ztał
tow
anie
pos
taw
twór
czyc
h ja
ko ź
ródł
a sz
częś
cia
i spe
łnie
nia
oraz
rado
ści p
rzek
azy-
wan
ej in
nym
ludz
iom
,••
ucze
nie
sam
odzi
elno
ści
w p
odej
mow
aniu
za
baw
twór
czyc
h;
••m
otyw
owan
ie d
o po
znaw
ania
szt
uki
po-
prze
z ko
ntak
t z w
ybra
nym
i jej
dzi
ełam
i,••
zach
ęcan
ie
do
eksp
resj
i po
prze
z sz
tukę
zg
odni
e z
potr
zeba
mi d
ziec
ka,
••uc
zeni
e od
bior
u sz
tuki
za
pom
ocą
różn
ych
med
iów
i m
otyw
owan
ie d
o w
ybor
ów, k
tóre
w
zbog
acaj
ą w
iedz
ę i w
rażl
iwoś
ć dz
ieck
a;
eduk
acja
te
chni
czna
••ks
ztał
tow
anie
um
ieję
tnoś
ci
zaba
wy
przy
w
ykor
zyst
aniu
um
ieję
tnoś
ci
tech
nicz
nych
dz
ieci
– k
onst
ruow
anie
lata
wca
,••
przy
goto
wan
ie m
ater
iałó
w d
o w
ykon
ania
la
taw
ca –
akt
ywno
ść d
ziec
ka w
śro
dow
isku
pr
zyro
dnic
zym
,••
zaba
wy
z la
taw
cem
(w
mia
rę m
ożliw
ości
po
za s
alą
lekc
yjną
);
••za
jęci
a ro
zwija
jące
pas
je tw
órcz
e i
wyk
orzy
-st
ując
e zd
obyt
ą w
iedz
ę i u
mie
jętn
ości
– p
ro-
jekt
owan
ie r
obot
a m
arze
ń, o
kreś
lani
e je
go
funk
cji,
••op
isyw
anie
now
ych
urzą
dzeń
, któ
re p
owin
-ny
się
poj
awić
na
rynk
u, a
by u
łatw
iać
życi
e lu
dzio
m;
••ro
zmow
y na
tem
at z
wią
zany
z r
ozw
ojem
te
chni
k w
XXI
i XX
II w
ieku
, bur
za m
ózgó
w,
urzą
dzen
ia p
rzys
złoś
ci,
••ks
ztał
tow
anie
w
yobr
aźni
te
chni
czne
j po
-pr
zez
proj
ekto
wan
ie u
rząd
zeń
przy
szło
ści
oraz
spo
sobó
w ic
h w
ykor
zyst
ania
;
eduk
acja
in
form
atyc
zna
••ur
ucha
mia
nie
płyt
y z
film
em lu
b an
imac
ją,
••na
uka
obsł
ugi
prog
ram
u do
odt
war
zani
a m
ultim
edió
w,
••ko
rzys
tani
e z
dow
olny
ch p
rogr
amów
edu
-ka
cyjn
ych
w z
ależ
nośc
i od
potr
zeb
dzie
cka;
••pr
zegl
ądan
ie i
nter
netu
w z
akre
sie
posz
u-ki
wan
ia
okre
ślon
ej
info
rmac
ji w
skaz
anej
pr
zez
nauc
zyci
ela,
••za
baw
a z
kom
pute
rem
– g
ry e
duka
cyjn
e,
wyk
orzy
stan
ie j
ak n
ajw
ięks
zej
liczb
y op
cji
wyb
rane
go p
rogr
amu;
••pr
aca
z pr
ogra
mem
gra
ficzn
ym,
edyt
orem
te
kstu
ora
z pr
ogra
mem
mul
timed
ialn
ym –
w
ykon
anie
zad
ania
na
okre
ślon
y te
mat
,••
rozw
ijani
e za
inte
reso
wań
dz
ieci
po
prze
z w
ykor
zyst
anie
pr
ogra
mów
ed
ukac
yjny
ch
dow
olne
go ty
pu;
eduk
acja
m
uzyc
zna
••na
uka
pios
enki
o w
akac
jach
, let
niej
prz
ygo-
dzie
i pi
ękni
e św
iata
,••
nauk
a pr
osty
ch
rym
owan
ek
zwią
zany
ch
z w
akac
jam
i,••
inte
rpre
tow
anie
za
pom
ocą
inst
rum
entó
w
perk
usyj
nych
róż
nych
frag
men
tów
wie
rszy
, pr
ozy,
obr
azów
mal
arsk
ich,
••za
baw
y ta
necz
ne d
o m
uzyk
i kla
sycz
nej l
ub
rozr
ywko
wej
różn
ego
typu
;
••na
uka
pios
enki
o r
adoś
ci i
szcz
ęści
u na
co
dzie
ń,••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci g
ry n
a in
stru
men
-ta
ch p
erku
syjn
ych
i m
elod
yczn
ych,
nau
ka
akom
pani
owan
ia d
o pr
osty
ch m
elod
ii,••
tańc
zeni
e –
tańc
e lu
dow
e (k
rako
wia
k i p
olka
);
••na
uka
pios
enki
o w
arto
ścia
ch,
któr
e da
ją
szcz
ęści
e: m
iłośc
i, pr
zyja
źni,
opty
miz
mie
,••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
ygry
wan
ia p
ro-
styc
h m
elod
ii na
inst
rum
enta
ch m
elod
ycz-
nych
, ako
mpa
niow
anie
,••
twor
zeni
e pr
ezen
tacj
i m
ultim
edia
lnej
na
te
mat
ulu
bion
ego
rodz
aju
muz
yki,
muz
yka,
pi
osen
karz
a lu
b ko
mpo
zyto
ra;
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
••za
baw
y i k
onku
rsy
z pi
łką
– rz
ucan
ie d
o ce
lu
i na
odle
głoś
ć, to
czen
ie, k
ozło
wan
ie,
••za
chęc
anie
do
wsp
ólny
ch s
pace
rów
i k
re-
atyw
nych
zab
aw n
a św
ieży
m p
owie
trzu
,••
zorg
aniz
owan
ie k
onku
rsu
pods
umow
ując
e-go
wie
dzę
i um
ieję
tnoś
ci d
ziec
i w z
akre
sie
eduk
acji
zdro
wot
nej o
kreś
lone
j w w
ymag
a-ni
ach
dla
klas
y I.
••zo
rgan
izow
anie
dni
a sp
ortu
, pod
czas
któ
re-
go d
ziec
i będ
ą m
ogły
spr
awdz
ić s
ię w
róż
-ny
ch k
onku
renc
jach
, zw
ycię
żać
ale
i rad
zić
sobi
e z
pora
żką,
••kl
asow
y ko
nkur
s gr
upow
y z
wyk
orzy
sta-
niem
piłk
i – s
ztaf
ety,
min
igry
,••
kszt
ałto
wan
ie
mot
ywac
ji do
up
raw
iani
a sp
ortó
w le
tnic
h.
••zo
rgan
izow
anie
tor
u pr
zesz
kód,
któ
ry z
a-w
iera
w so
bie
wsz
ystk
ie e
lem
enty
kon
trol
ne
wym
agan
e od
ucz
nia
końc
zące
go k
lasę
III,
••gr
y i z
abaw
y ze
społ
owe
z pi
łką,
••uk
azyw
anie
bog
actw
a ko
ntak
tu z
oso
bam
i zd
row
ymi
i ni
epeł
nosp
raw
nym
i po
dcza
s w
spól
nych
zaj
ęć ru
chow
ych,
wyc
iecz
ek, t
ur-
niej
ów, k
onku
rsów
, gie
r zes
poło
wyc
h.
88
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
5.1.przYKładoWeprzenIesIenIezałożeń programunarozKładtreŚcInauczanIazgodnIezramoWYmpodzIałemgodzIn
Ramowy plan nauczania dla pierwszego etapu edukacyjnego określa, że efekty kształcenia osiągalne są w trakcie 20 godzin zajęć dydaktycznych tygodniowo. Podział godzin w tygo-dniu w ramach pakietu Oto ja przedstawia się następująco:
• edukacja polonistyczno-społeczna – 5 godzin (edukacja polonistyczna) + 1 godzina (edu-kacja społeczna)
• edukacja matematyczno-przyrodnicza – 4 godziny (edukacja matematyczna) + 1 godzina (edukacja przyrodnicza)
• edukacja techniczna – 1 godzina• edukacja muzyczna – 1 godzina• edukacja plastyczna – 1 godzina• edukacja informatyczna – 1 godzina• wychowanie fizyczne – 3 godziny w tym min.1 godzina zajęć na sali gimnastycznej• edukacja językowa – język obcy nowożytny – 2 godziny.
89
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
pRO
Jek
T 1
Tem
at p
roje
ktu:
Bez
piec
zna
szko
ła. S
tosu
nki p
rzes
trze
nne.
Skł
adni
ki p
ogod
y
Rodz
aj
eduk
acji
liczba godzin
numer godziny
zapi
s w
dzi
enni
kuTr
eści
pro
gram
owe
mat
eria
ł
Wymagania szczegółowepodstawy programowej
uw
agi
o re
aliz
acji
Ocz
ekiw
ane
osią
gnię
cia
uczn
ia
polo
nist
yczn
o--s
połe
czna
11
Uro
czys
te
rozp
oczę
cie
roku
szk
ol-
nego
. Pie
rw-
szy
dzie
ń w
pie
rwsz
ej
klas
ie.
• po
wita
nie
dzie
ci w
kla
sie,
zab
awy
inic
jują
ce
proc
es a
dapt
acji
ze s
zkoł
ą,•
zapo
znan
ie d
ziec
i i ro
dzic
ów z
kla
są,
• pr
ezen
tacj
a pa
kiet
u do
edu
kacj
i wcz
esno
sz-
koln
ej,
• ok
reśl
enie
zas
ad w
spół
prac
y ro
dzic
ów i
na-
uczy
ciel
a dl
a do
bra
dzie
cka;
prez
enta
cja
całe
go p
akie
-tu
– p
odrę
czni
k,
ćwic
zeni
a po
loni
-st
yczn
o-sp
ołec
zne
i mat
emat
yczn
o--p
rzyr
odni
cze,
po
rtfo
lio, t
eczk
a do
datk
owa
I 1.
1)1.
4)2.
1)
Waż
ne je
st
przy
go-
tow
anie
w
sali
mie
jsc d
la
rodz
iców
i z
apew
-ni
enie
pr
zest
rzen
i do
zaba
wy
ruch
owej
.
• w
ymie
nia,
co
będz
ie ro
bił
w s
zkol
e,•
okre
śla,
gdz
ie z
najd
ują
się
sala
zaj
ęć, t
oale
ta,
• po
trafi
naz
wać
i opi
sać,
co
wid
zi n
a ilu
stra
cji,
• zn
a za
sady
bez
piec
zneg
o za
chow
ania
się
w cz
asie
za-
jęć
w sz
kole
ora
z poz
a ni
ą,•
potr
afi s
ię p
rzed
staw
ić,
• po
trafi
baw
ić si
ę w
gru
pie,
• w
ykon
uje
pole
ceni
a na
-uc
zyci
ela,
• uw
ażni
e słu
cha
czyt
aneg
o gł
ośno
teks
tu o
pow
iada
nia,
• po
trafi
upor
ządk
ować
ksią
ż-ki
na
swoi
m s
tolik
u i p
rzed
-m
ioty
w p
iórn
iku,
• kr
eśli
wzo
ry i
znak
i lite
ro-
podo
bne
oraz
inne
ksz
tał-
ty p
o śl
adzi
e,•
doko
nuje
ana
lizy
i syn
te-
zy g
łosk
owej
,•
potr
afi w
skaz
ać l
iczb
ę li-
ter w
wyr
azie
,•
odna
jduj
e ró
żnic
e w
ob-
razk
ach;
22–
3Po
znaj
emy
się
– bu
-do
wan
ie
zesp
ołu
klas
oweg
o po
prze
z w
spól
ne
zaba
wy.
Dia
-gn
ozow
anie
po
trze
b dz
ieci
.
• in
tegr
owan
ie
zesp
ołu
klas
oweg
o po
prze
z w
spól
ne z
abaw
y os
waj
ając
e dz
ieci
ze
szko
łą
i kla
są,
• w
draż
anie
do
prze
strz
egan
ia re
guł o
bow
iązu
ją-
cych
w sp
ołec
znoś
ci d
ziec
ięce
j,••
rozp
ozna
wan
ie i
naz
ywan
ie p
odst
awow
ych
emoc
ji na
pod
staw
ie z
djęć
ora
z ob
serw
acji,
pr
óby
ryso
wan
ia i
naz
ywan
ia w
łasn
ego
sa-
mop
oczu
cia,
• di
agno
zow
anie
rozw
oju
emoc
jona
lneg
o dz
iec-
ka –
rys
owan
ie s
woj
ego
port
retu
, opi
syw
anie
sie
bie,
• ro
zwija
nie
i di
agno
zow
anie
koo
rdyn
acji
ru-
chow
ej,
słuc
how
o-ru
chow
ej i
wzr
okow
o-ru
-ch
owej
dzi
eci n
a po
dsta
wie
wsp
ólny
ch za
baw
,•
rozw
ijani
e sp
raw
nośc
i gra
fom
otor
yczn
ej –
kre
-śle
nie
szla
czka
;
podr
ęczn
ik
polo
nist
.-spo
ł. cz
. 1, s
. 3ćw
icze
nia
polo
nist
.-spo
ł. cz
. 1, s
. 3–4
I 1.
1)1.
5)2.
1) III 1.1)
1.2)
90
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
14
Wsp
ólni
e si
ę ba
wim
y –
budo
wan
ie
pocz
ucia
be
zpie
czeń
-st
wa
w k
la-
sie.
••bu
dow
anie
zes
połu
kla
sow
ego
popr
zez
gry
i zab
awy
inte
grac
yjne
,••
wdr
ażan
ie d
o st
osow
ania
obo
wią
zują
cych
w
kla
sie
norm
i r
eguł
, tw
orze
nie
klas
owe-
go k
ontr
aktu
– 6
zas
ad, k
tóre
są
waż
ne d
la
wsz
ystk
ich,
••w
draż
anie
do
anal
izy
i syn
tezy
słuc
how
ej w
y-ra
zów
: wyo
dręb
nian
ie w
yraz
ów ro
zpoc
zyna
-ją
cych
się
i ko
ńczą
cych
na
taką
sam
ą gł
oskę
,••
rozw
ijani
e sp
raw
nośc
i gra
fom
otor
yczn
ej –
kre
-śle
nie
po śl
adzi
e sz
lacz
ków
,••
osw
ajan
ie lę
ków
dzi
eci z
wią
zany
ch z
now
ą dl
a ni
ch s
ytua
cją
– pr
aca
z op
owia
dani
em M
iry Ja
-w
orcz
akow
ej C
o się
wyd
arzy
ło w
szko
le;
podr
ęczn
ik
polo
nist
.-spo
ł.
cz. 1
, s. 4
–5ćw
icze
nia
po
loni
st.-s
poł.
cz. 1
, s. 5
I 1.
1)1.
3)1.
5)2.
1) III 1.1)
1.2)
15
Budo
wan
ie
pocz
ucia
be
zpie
-cz
eńst
wa
dzie
cka
– po
znaw
anie
sz
koły
.
••os
waj
anie
dzi
eci z
e sz
kołą
– p
ozna
wan
ie ró
ż-ny
ch p
omie
szcz
eń w
szk
ole,
ich
wyp
osaż
enia
i p
rzez
nacz
enia
,••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci o
pisy
wan
ia t
ego,
co
jest
prz
edst
awio
ne n
a ilu
stra
cji:
nazy
wan
ie p
o-sz
czeg
ólny
ch p
omie
szcz
eń i p
rzed
mio
tów
,••
diag
nozo
wan
ie u
mie
jętn
ości
dzi
eci w
zak
re-
sie
post
rzeg
ania
, naz
ywan
ia r
óżny
ch p
rzed
-m
iotó
w, c
zyta
nia
pros
tych
wyr
azów
(czy
tani
e gl
obal
ne) o
raz
wsk
azyw
ania
licz
by li
ter
w w
y-ra
zach
,••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci g
rafic
znyc
h i g
rafo
mo-
tory
czny
ch d
ziec
ka –
dok
ończ
enie
rysu
nku
klas
y w
g w
łasn
ej in
wen
cji;
podr
ęczn
ikpo
loni
st.-s
poł.
cz. 1
, s. 6
–7ćw
icze
nia
polo
nist
.-spo
ł. cz
. 1, s
. 6
I 1.
1)1.
3)2.
1)2.
3) III 1.1)
16
Rozw
ijani
e m
otyw
acji
dzie
ci d
o uc
zeni
a si
ę i p
ozna
wa-
nia
świa
ta.
••op
isyw
anie
szk
oły
z ilu
stra
cji i
tej
, do
któr
ej
chod
zi d
ziec
ko, i
ch p
orów
nyw
anie
,••
diag
nozo
wan
ie d
ziec
i na
pod
staw
ie r
óżno
-ro
dnyc
h za
baw
i ćw
icze
ń,••
wzm
acni
anie
odp
orno
ści
emoc
jona
lnej
po-
szcz
egól
nych
dzi
eci
popr
zez
inte
grow
anie
ze
społ
u kl
asow
ego,
••ko
loro
wan
ie ry
sunk
u w
g w
łasn
ego
pom
ysłu
,••
diag
nozo
wan
ie i
rozw
ijani
e u
dzie
ci sp
ostr
ze-
gani
a, k
oord
ynac
ji w
zrok
owo-
ruch
owej
, um
ie-
jętn
ości
odw
zoro
wyw
ania
rysu
nków
,
podr
ęczn
ik
polo
nist
.-spo
ł. cz
. 1, s
. 6–7
ćwic
zeni
a po
loni
st.-s
poł.
cz. 1
, s. 5
I 1.
1)2.
1)2.
3)
91
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
••ro
zwija
nie
spra
wno
ści d
ziec
i w z
akre
sie
mó-
wie
nia
i sł
ucha
nia
na p
odst
awie
ilu
stra
cji
z po
dręc
znik
a;
mat
emat
yczn
o--p
rzyr
odni
cza
11
Orie
ntac
ja
na k
artc
e i w
prz
estr
ze-
ni z
punk
tu
wid
zeni
a w
łasn
ej
osob
y: g
óra
– dó
ł, nad
–
pod,
prz
ed
– za
, obo
k.
••w
prow
adze
nie
poję
ć: st
rona
, kar
tka,
••ut
rwal
enie
kie
runk
ów g
óra
– dó
ł, na
d –
pod,
pr
zed
– za
, obo
k,••
orie
ntow
anie
się
na k
artc
e pa
pier
u: g
óra
– dó
ł,••
omaw
iani
e ilu
stra
cji
z uw
zglę
dnie
niem
sto
-su
nków
prz
estr
zenn
ych:
na,
obo
k, p
rzed
, za,
••pr
zelic
zani
e w
skaz
anyc
h el
emen
tów
,••
poró
wny
wan
ie l
icze
bnoś
ci e
lem
entó
w:
tyle
sa
mo,
mni
ej, w
ięce
j;
podr
ęczn
ik
mat
em.-p
rzyr
. cz
. 1, s
. 3–4
ćwic
zeni
a m
atem
.-prz
yr.
cz. 1
,– s.
3–4
II 1.1)
1.2)
2.1)
2.4)
••w
ypow
iada
się
na
tem
at
pogo
dy z
a ok
nem
,••
odcz
ytuj
e ik
onki
prz
edst
a-w
iają
ce sk
ładn
iki p
ogod
y,••
opis
uje
swój
ubi
ór w
od-
nies
ieni
u do
pog
ody,
••ko
loru
je
ubra
nia
odpo
-w
iedn
ie d
o da
nej p
ogod
y,••
odró
żnia
kar
tkę
od st
rony
,••
orie
ntuj
e si
ę na
kar
tce
– w
skaz
uje
praw
ą st
ronę
, le
wą
stro
nę, g
órę,
dół
,••
wsk
azuj
e na
kar
tce
lew
y gó
rny
róg,
pra
wy
górn
y ró
g, l
ewy
doln
y ró
g, p
ra-
wy
doln
y ró
g,••
orie
ntuj
e si
ę w
sch
emac
ie
ciał
a,••
wsk
azuj
e i
nazy
wa
kie-
runk
i w
prz
estr
zeni
: gór
a –
dół,
nad
– po
d, n
a, p
rzed
–
za, o
bok,
na
praw
o, n
a le
wo,
••ok
reśla
po
łoże
nie
prze
d-m
iotó
w w
zglę
dem
sieb
ie,
••po
rusz
a si
ę w
ki
erun
ku
zgod
nym
z k
omen
dą,
••w
e w
łaśc
iwy
spos
ób p
rze-
licza
prz
edm
ioty
,••
dost
rzeg
a po
wta
rzal
ne e
le-
men
ty k
odu,
••do
strz
ega
różn
ice
w r
yt-
mac
h,••
rysu
je li
nie
po ś
lada
ch,
••gr
upuj
e pr
zedm
ioty
zgo
d-ni
e z
ich
prze
znac
zeni
em,
12
Prze
licza
nie.
Okr
eśla
nie-
kier
unkó
w
w p
rzes
trze
-ni
.
••ok
reśla
nie
kier
unkó
w w
prz
estr
zeni
– w
, obo
k,
pod,
na,
nad
, prz
ed, z
a, u
gór
y, n
a do
le,
••sz
ukan
ie p
odob
ieńs
tw –
ele
men
tów
łąc
zą-
cych
obr
azki
,••
dosk
onal
enie
spo
strz
egaw
czoś
ci,
••gr
upow
anie
pr
zedm
iotó
w
zgod
nie
z ic
h pr
zezn
acze
niem
;
podr
ęczn
ik
mat
em.-p
rzyr
. cz
. 1, s
. 5ćw
icze
nia
mat
em.-p
rzyr
. cz
. 1, s
. 5
II 1.1)
2.1)
92
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
••do
strz
ega
cech
y w
yróż
-ni
ając
e zb
iory
, po
rów
nu-
je
licze
bnoś
ć el
emen
tów
w
zb
iora
ch
– ty
le s
amo,
m
niej
, wię
cej;
13
Orie
ntac
jana
kar
tce
i w p
rze-
strz
eni
wed
ług
poło
żeni
asw
ojej
oso
-by
:gó
ra, d
ół,
lew
a st
rona
, pr
awa
stro
-na
.
••or
ient
owan
ie s
ię n
a ka
rtce
; gór
a, d
ół, p
raw
a st
rona
, lew
a st
rona
, lew
y gór
ny ró
g, p
raw
y gór
ny
róg,
lew
y do
lny
róg,
pra
wy
doln
y ró
g,••
okre
ślan
ie s
tron
wła
sneg
o ci
ała,
••or
ient
owan
ie s
ię w
prz
estr
zeni
: gór
a, d
ół, p
o le
wej
stro
nie,
po
praw
ej st
roni
e,••
opisy
wan
ie o
biek
tów
wed
ług
poło
żeni
a sw
ojej
os
oby
z uż
ycie
m n
azw
kie
runk
ów,
••po
rusz
anie
się
w p
rzes
trze
ni z
godn
ie z
pod
a-ny
m k
ieru
nkie
m,
••pr
zelic
zani
e w
skaz
anyc
h el
emen
tów
na
ilu-
stra
cji;
podr
ęczn
ik
mat
em.-p
rzyr
. cz
. 1, s
. 6ćw
icze
nia
mat
em.-p
rzyr
. cz
. 1, s
. 6–7
II 1.1)
2.1)
14
Orie
ntac
ja n
aka
rtce
i w
prz
estr
ze-
ni w
edłu
g po
łoże
nia
inny
ch o
sób
– po
łoże
nie
prze
dmio
-tó
w w
zglę
-de
m si
ebie
.
••zw
róce
nie
uwag
i, że
orie
ntac
ja w
prz
estr
zeni
za
leży
od
punk
tu, z
któ
rego
pat
rzym
y,••
orie
ntow
anie
się
w p
rzes
trze
ni w
edłu
g po
ło-
żeni
a in
nych
osó
b,••
okre
ślani
e pr
awej
i le
wej
str
ony
po w
ykon
aniu
ob
rotó
w w
okół
wła
snej
osi
,••
ryso
wan
ie l
inii
skoś
nych
i p
rost
ych
po ś
la-
dach
,••
okre
ślan
ie p
ołoż
enia
ele
men
tów
na
obra
zku
wzg
lęde
m s
iebi
e,••
dosk
onal
enie
spo
strz
egaw
czoś
ci;
podr
ęczn
ik
mat
em.-p
rzyr
. cz
. 1, s
. 7ćw
icze
nia
mat
em.-p
rzyr
. cz
. 1, s
. 6–7
II 1.1)
2.1)
Pozn
ajem
y sk
ładn
iki
pogo
dy.
••w
draż
anie
do
obse
rwac
ji po
gody
,••
uwra
żliw
ieni
e na
kon
iecz
ność
ubi
eran
ia s
ię
stos
owni
e do
pog
ody,
••od
czyt
ywan
ie z
nakó
w u
mow
nych
dot
yczą
-cy
ch p
ogod
y;
podr
ęczn
ik
mat
em.-p
rzyr
. cz
. 1, s
. 4ćw
icze
nia
mat
em.-
przy
r. cz
. 1, s
. 6–7
IV 1.6)
2.8)
93
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
eduk
acja
tech
nicz
na
11
Zapo
znan
iez
zasa
dam
i za
chow
ania
si
ę w
szk
ole.
••w
draż
anie
do
utrz
ymyw
ania
por
ządk
u w
okół
si
ebie
– n
a st
olik
u, p
ółce
, w to
rnis
trze
, w s
ali,
w s
zatn
i, po
mag
anie
inny
m w
spr
ząta
niu,
••za
znaj
amia
nie
z za
sada
mi
bezp
iecz
nego
za-
chow
ania
się
w c
zasie
prz
erw
i za
jęć
lekc
yjny
ch
oraz
pob
ytu
w s
zkol
e –
w s
zatn
i, w
św
ietli
cy,
w to
alec
ie;
VI 1.2)
1.4)
••po
trafi
w
yjąć
w
skaz
ane
prze
z na
uczy
ciel
a rz
eczy
z
torn
istr
a,••
zach
owuj
e po
rząd
ek
na
ław
ce,
••po
trafi
zapa
kow
ać to
rnist
er,
••uk
łada
sw
oje
rzec
zy
na
półk
ach,
••po
mag
a ró
wie
śnik
om
w s
przą
tani
u ic
h rz
eczy
,••
zwra
ca s
ię o
pom
oc d
o na
uczy
ciel
a lu
b in
nych
do
rosł
ych
osób
,••
stos
uje
przy
jęte
za
sady
be
zpie
czeń
stw
a –
w c
za-
sie
poby
tu w
szk
ole,
••za
chow
uje
porz
ądek
w sz
at-
ni,
••w
łaśc
iwie
kor
zyst
a z
toa-
lety
;
eduk
acja
muz
yczn
a
11
Czym
jest
m
uzyk
a? –
na
uka
pios
enki
O
to ja
.
••na
uka
1. z
wro
tki k
laso
wej
pio
senk
i Oto
ja,
••im
prow
izac
je ru
chow
e do
muz
yki,
••na
uka
tańc
a in
tegr
acyj
nego
Pol
ka n
a pr
zyw
i-ta
nie
i poż
egna
nie;
Kart
a m
uzyc
zna
1VI
II1.
2)2.
2)3.
7)
Waż
ne
jest
prz
y-go
tow
a-ni
e w
sal
i m
iejs
ca
do ć
wi-
czeń
ru-
chow
ych
i do
tańc
a.
• śpi
ewa
1. z
wro
tkę
pios
enki
O
to ja
,• w
ie, c
o bę
dzie
robi
ć na
lek-
cjac
h m
uzyk
i,•
zna
tani
ec
inte
grac
yjny
Po
lka
na p
rzyw
itani
e i p
oże-
gnan
ie;
eduk
acja
plas
tycz
na
11
Balo
now
ykw
iat –
pr
ojek
t pla
-st
yczn
y.
••in
spiro
wan
ie w
yobr
aźni
ą,••
wyp
owia
dani
e si
ę w
wyb
rane
j tec
hnic
e pl
a-st
yczn
ej n
a pł
aszc
zyźn
ie;
V 2.3)
2.1)
3.1)
••w
ycin
a i
kolo
ruje
bal
on
wg
wła
sneg
o po
mys
łu,
••od
klej
a el
emen
ty z
wy-
cina
nki
(nos
, oc
zy,
usta
, us
zy, b
rwi),
••w
ycin
a pa
ski
papi
eru
po
linii
krzy
wej
, pr
oste
j i
ła-
man
ej
przy
klej
a je
w
e w
skaz
anyc
h m
iejs
cach
na
balo
nie,
94
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
••w
spól
nie
z dz
iećm
i w
yko-
nuje
kla
sow
y pro
jekt
– p
rzy-
klej
a na
duż
ej p
rzes
trze
ni
arku
sza
papi
eru
swój
bal
on
tak,
by
utw
orzy
ć kw
iat;
wyc
how
anie
fizyc
zne
31–
31.
Zap
ozna
-ni
e z
regu
la-
min
emob
owią
zują
-cy
m w
cza
-si
e za
jęć
wyc
how
ania
fizyc
zneg
o.2.
Zab
awy
orie
ntac
yj-
no-p
orzą
d-ko
we
z w
y-ko
rzys
ta-
niem
szar
f i w
orec
zków
.3.
Co
to
znac
zy:
praw
idło
wo
baw
ić s
ię
i sie
dzie
ć w
ław
ce?
••po
znan
ie z
asad
bez
piec
zneg
o uc
zest
nict
wa
w z
ajęc
iach
wyc
how
ania
fizy
czne
go,
••ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
orie
ntac
yjno
-por
ząd-
kow
ych
popr
zez
zaba
wy
ruch
owe,
••w
draż
anie
do
akty
wno
ści r
ucho
wej
,••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
spól
nej
zaba
wy
– in
tegr
acja
gru
py,
••uś
wia
dam
iani
e i ć
wic
zeni
e pr
awid
łow
ej p
o-st
awy
ciał
a w
tra
kcie
sie
dzen
ia w
ław
ce, n
a dy
wan
ie i
przy
sto
le.
IX 1.1)
1.2)
1.3)
1.4)
2.7)
3.4)
3.6)
••w
ymie
nia
zasa
dy b
ezpi
e-cz
eńst
wa
obow
iązu
jące
w
sal
i gim
nast
yczn
ej,
••st
osuj
e po
znan
e za
sady
be
zpie
czeń
stw
a –
prze
-st
rzeg
a re
guł,
••uc
zest
nicz
y w
zab
awac
h ru
chow
ych
oraz
orie
nta-
cyjn
o-po
rząd
kow
ych,
••re
aguj
e na
ust
alon
e sy
gna-
ły,
••po
dejm
uje
prób
y po
da-
wan
ia p
ropo
zycj
i zab
aw,
••pr
zyjm
uje
praw
idło
wą
po-
zycj
ę si
edzą
cą w
ław
ce, n
a dy
wan
ie i
przy
stol
e.
95
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
pRO
Jek
T 2
Tem
at p
roje
ktu:
Bez
piec
znie
w c
zasi
e za
baw
y. F
igur
y ge
omet
rycz
ne. d
rzew
a i k
rzew
y w
okół
nas
Rodz
aj
eduk
acji
liczba godzin
numer godziny
zapi
s w
dzi
enni
kuTr
eści
pro
gram
owe
mat
eria
ł
Wymagania szczegółowepodstawy programowej
uw
agi
o re
aliz
acji
Ocz
ekiw
ane
osią
gnię
cia
uczn
ia
polo
nist
yczn
o--s
połe
czna
17
Plac
zaba
w
– in
tegr
acja
zesp
ołu
klas
oweg
oi b
udow
anie
umie
jęt-
nośc
i bez
-pi
eczn
ej
zaba
wy.
••ro
zwija
nie
pocz
ucia
prz
ynal
eżno
ści
do z
e-sp
ołu
klas
oweg
o po
prze
z gr
y i z
abaw
y in
te-
grac
yjne
maj
ące
na c
elu
leps
ze p
ozna
nie
ró-
wie
śnik
ów o
raz
okaz
ywan
ie s
obie
prz
yjaź
ni,
••uk
azan
ie w
arto
ści b
ezpi
eczn
ego
zach
owan
ia
w c
zasi
e za
baw
poz
a kl
asą
i dba
nia
o be
zpie
-cz
eńst
wo
inny
ch,
••ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
op
owia
dani
a na
po
dsta
wie
ilus
trac
ji w
pod
ręcz
niku
prz
edst
a-w
iają
cej p
lac
zaba
w,
••od
najd
ywan
ie n
a ilu
stra
cji
wsk
azan
ych
ele-
men
tów
,••
rozw
ijani
e sł
uchu
fon
emow
ego
na p
odst
a-w
ie il
ustr
acji,
••ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
czy
tani
a gl
obal
nego
na
pod
staw
ie p
rost
ych
wyr
azów
np.
: kar
uze-
la, d
omek
, mos
t, lin
a, ło
patk
a, g
uma,
••uw
ażne
słu
chan
ie te
kstu
czy
tane
go i
kolo
ro-
wan
ie p
osta
ci d
ziec
i zg
odni
e z
wys
łuch
aną
kole
jnoś
cią,
••ro
zwija
nie
graf
omot
oryk
i mał
ej d
ziec
ka –
ko-
loro
wan
ie w
edłu
g w
zoru
, kol
orow
anie
ukr
y-te
j ilu
stra
cji,
rozw
ijani
e ru
chów
gra
ficzn
ych,
••uk
łada
nie
pyta
ń do
ilus
trac
ji,••
doko
nyw
anie
ana
lizy
i syn
tezy
gło
skow
ej;
podr
ęczn
ikpo
loni
st.-
społ
.cz
. 1, s
. 8–9
ćwic
zeni
apo
loni
st.-s
poł.
cz. 1
, s. 8
I 1.
1)1.
3)2.
2)3.
1) III 1.1) IV
2.10
)
••zn
a i r
ozum
ie n
orm
y or
az z
a-sa
dy p
anuj
ące
w k
lasi
e i z
a-sa
dy
bezp
iecz
nego
za
cho-
wan
ia s
ię:
na p
lacu
zab
aw,
na d
rodz
e, w
dom
u,••
akty
wni
e uc
zest
nicz
y w
za-
baw
ach
i gra
ch k
laso
wyc
h,••
chęt
nie
zapr
asza
ró
wie
śni-
ków
do
zaba
wy,
••sp
ostr
zega
i w
skaz
uje
na il
u-st
racj
i wyb
rane
ele
men
ty,
••ro
zpoz
naje
ukł
ad li
ter i
czy
ta
glob
alni
e pr
oste
wyr
azy,
••ok
reśl
a lic
zbę
syla
b w
wyr
a-zi
e,••
doko
nuje
ana
lizy
i sy
ntez
y gł
osko
wej
i syl
abow
ej,
••kr
eśli
wzo
ry i
znak
i lite
ropo
-do
bne
oraz
inne
ksz
tałty
po
śladz
ie,
••uk
łada
pyt
ania
do
ilust
racj
i,••
zna
zasa
dy za
chow
ania
się
na
drod
ze,
••po
trafi
bez
piec
znie
por
usza
ć się
na
pasa
ch,
••zn
a nu
mer
y al
arm
owe,
••op
owia
da h
isto
ryjk
ę ob
raz-
kow
ą,
96
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
••ro
zum
ie z
wią
zek
przy
czyn
o-w
o-sk
utko
wy
w h
istor
yjce
;
18
Bezp
iecz
ne
zaba
wy
na p
odw
ór-
ku, w
szk
ole
i w d
omu.
••ro
zwija
nie
pocz
ucia
bez
piec
zeńs
twa
fizyc
z-ne
go i
emoc
jona
lneg
o dz
ieci
pop
rzez
zab
a-w
y in
tegr
acyj
ne,
••ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
sw
obod
nego
wyp
o-w
iada
nia
się
na te
mat
ulu
bion
ej z
abaw
y,••
ilust
row
anie
ulu
bion
ej z
abaw
y,••
wdr
ażan
ie d
o be
zpie
czny
ch z
acho
wań
na
plac
u za
baw
, wdr
ażan
ie d
o st
osow
ania
obo
-w
iązu
jący
ch n
orm
i re
guł,
••ro
zwija
nie
graf
omot
oryk
i mał
ej –
rys
owan
ie
po ś
lada
ch p
rzed
mio
tów
,••
doko
nyw
anie
ana
lizy
i syn
tezy
syl
abow
ej;
ćwic
zeni
apo
loni
st.-s
poł.
cz. 1
, s. 9
I 1.
1) IV2.
10)
V 2.1)
29– 10
Jak
być
bez-
piec
znym
na
dro
dze?
Za
pozn
anie
z
zasa
dam
i be
zpie
czne
-go
por
usza
-ni
a si
ę po
dr
odze
.
••w
draż
anie
do
za
chow
ania
od
pow
iedn
ich
zasa
d be
zpie
czeń
stw
a na
dro
dze,
uśw
iada
-m
iani
e na
jważ
niej
szej
zas
ady:
prz
ed u
koń-
czen
iem
7. r
oku
życi
a dz
ieck
o za
wsz
e m
usi
poru
szać
się
po d
rodz
e po
d op
ieką
dor
osły
ch,
••ro
zpoz
naw
anie
św
iate
ł dr
ogow
ych
pozw
a-la
jący
ch b
ezpi
eczn
ie p
orus
zać
się
na p
rzej
-śc
iach
dla
pie
szyc
h, i
pods
taw
owyc
h zn
aków
dr
ogow
ych,
••ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
czy
tani
a gl
obal
nego
na
pod
staw
ie w
yraz
ów: p
asy,
zna
k, sy
gnal
iza-
tor,
••uś
wia
dam
iani
e m
ożliw
ych
zagr
ożeń
pod
czas
uc
zest
nicz
enia
w ru
chu
ulic
znym
,••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci
dzie
ci
w
zakr
esie
w
łaśc
iweg
o po
rusz
ania
się
po
ulic
y po
prze
z za
baw
y w
kla
sie
naśl
aduj
ące
rzec
zyw
iste
sy-
tuac
je,
••po
szer
zeni
e sł
owni
ctw
a, o
pow
iada
nie
hist
o-ry
jki o
braz
kow
ej,
••do
kona
nie
ocen
y za
chow
ania
chł
opcó
w n
a pr
zejś
ciu
dla
pies
zych
,••
przy
goto
wan
ie i
nfor
mac
ji o
prac
y st
raża
ka,
rato
wni
ka m
edyc
zneg
o;
podr
ęczn
ikpo
loni
st.-
społ
.cz
. 1, s
. 10–
11ćw
icze
nia
polo
nist
.-spo
ł.cz
. 1, s
. 10
I 1.
1)2.
3)3.
1) IV 2.9)
97
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
111
Ucz
ymy
się
bezp
iecz
nie
poru
szać
po
drod
ze.
••w
yjśc
ie n
a sp
acer
po
najb
liższ
ej o
kolic
y sz
ko-
ły w
g m
ożliw
ości
, jak
ie d
ostr
zeże
nau
czyc
iel:
prow
adze
nie
obse
rwac
ji ot
ocze
nia
szko
ły,
wsk
azyw
anie
na
zasa
dy, k
tóre
nal
eży
zast
o-so
wać
w o
kreś
lony
ch o
kolic
znoś
ciac
h,••
rozw
ijani
e sł
uchu
fone
mow
ego
i fon
etyc
zne-
go p
oprz
ez ć
wic
zeni
a zw
iąza
ne t
emat
yczn
ie
z po
jazd
ami i
por
usza
niem
się
po
drod
ze,
••ro
zwija
nie
graf
omot
oryk
i mał
ej –
labi
rynt
y,••
wsk
azan
ie e
lem
entó
w s
troj
u do
bez
piec
znej
ja
zdy
na ro
lkac
h i n
a ro
wer
ze;
ćwic
zeni
apo
loni
st.-s
poł.
cz. 1
, s. 1
0
I 1.
1)2.
1) III 1.3)
1.4) IV 2.9)
2.10
)-
112
Miło
jest
ra-
zem
w sz
kole
–
zaba
wy
i gry
w k
la-
sie
i na
świe
żym
po
wie
trzu
••tw
orze
nie
wsp
ólne
go b
anku
pom
ysłó
w n
a kl
asow
e za
baw
y dl
a w
szys
tkic
h: U
lubi
one
za-
baw
y z p
rzed
szko
la,
••po
szer
zani
e sł
owni
ctw
a, r
ozw
ijani
e um
ieję
t-no
ści
opow
iada
nia
na p
odst
awie
ilu
stra
cji
oraz
prz
eżyć
dzi
eci;
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci
słuc
hani
a po
lece
ń na
uczy
ciel
a;
I 1.
1)2.
1) III 1.1)
1.3)
mat
emat
yczn
o-
- prz
yrod
nicz
a
15
Utr
wal
enie
st
osun
ków
prze
strz
en-
nych
.
••om
awia
nie
ilust
racj
i z u
wzg
lędn
ieni
em st
osun
-kó
w p
rzes
trze
nnyc
h: w
pra
wo,
w le
wo,
pro
sto,
••pr
zelic
zani
e el
emen
tów
zgo
dnie
z p
odan
ym
war
unki
em,
••do
strz
egan
ie
war
unku
, w
edłu
g kt
óreg
o ut
wor
zone
są
zbio
ry,
••do
skon
alen
ie s
post
rzeg
awcz
ości
i u
wag
i –
dost
rzeg
anie
zas
ady
ułoż
enia
kod
u,••
ukła
dani
e ko
dów
wg
wła
sneg
o po
mys
łu,
••po
rów
nyw
anie
ksz
tałtó
w;
podr
ęczn
ikm
atem
.-prz
yr.
cz. 1
, s. 8
–10
ćwic
zeni
am
atem
.-prz
yr.
cz. 1
, s. 6
, 9
II 1.1)
1.2)
5.1)
6.1)
••w
ymie
nia
częś
ci d
rzew
a: k
o-rz
enie
, pie
ń, g
ałęz
ie, li
ście
,••
wie
, że
krze
w n
ie m
a pn
ia,
••na
zyw
a 2–
3 po
pula
rne
krze
-w
y i d
rzew
a,••
rysu
je k
rzew
,••
orie
ntuj
e się
w p
rzes
trze
ni,
••po
rusz
a się
zgo
dnie
z p
oda-
nym
kie
runk
iem
,••
prze
licza
po
jazd
y ja
dące
w
pra
wo,
w le
wo,
pro
sto,
••po
rząd
kuje
ele
men
ty z
god-
nie
z pod
anym
war
unki
em,
••do
strz
ega
zasa
dy
klas
yfi-
kow
ania
figu
r ge
omet
rycz
-ny
ch,
••ro
zpoz
naje
i n
azyw
a fig
ury
geom
etry
czne
,••
rozp
ozna
je i
nazy
wa
kszt
ałty
zn
aków
dro
gow
ych
i inn
ych
prze
dmio
tów
,
16
Rozp
ozna
-w
anie
ksz
tał-
tów
figu
r ge
omet
rycz
-ny
ch.
••ut
rwal
enie
zna
jom
ości
ksz
tałtó
w fi
gur
geo-
met
rycz
nych
,••
wdr
ażan
ie
do
rozp
ozna
wan
ia
kszt
ałtó
w
prze
dmio
tów
,••
kszt
ałce
nie
umie
jętn
ości
ro
zpoz
naw
ania
ce
ch ró
żnią
cych
kol
ejne
ele
men
ty,
••ut
rwal
anie
kie
runk
ów w
pra
wo,
w le
wo
••na
zyw
anie
zas
ady
klas
yfiko
wan
ia fi
gur,
••kl
asyfi
kow
anie
fig
ur
geom
etry
czny
ch
we-
dług
wła
sneg
o po
mys
łu;
podr
ęczn
ikm
atem
.- pr
zyr.
cz. 1
, s. 1
0ćw
icze
nia
mat
em.-p
rzyr
.cz
. 1, s
. 9
II 1.1)
5.1)
6.1)
98
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
••ry
suje
lub
ukł
ada
brak
ując
e el
emen
ty ry
tmu,
••do
daje
kol
or d
o na
ryso
wan
e-go
rytm
u;
17
Rozp
o-zn
awan
ie
kszt
ałtó
w
i kol
orów
fi-
gur g
eom
e-tr
yczn
ych.
••do
skon
alen
ie
umie
jętn
ości
ro
zpoz
naw
ania
w
skaz
anyc
h fig
ur w
śród
inny
ch fi
gur,
••ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci w
izual
no-p
rzes
trzen
nej,
••ks
ztał
ceni
e sp
ostr
zega
wcz
ości
,••
utrw
alen
ie k
ieru
nków
prz
estr
zenn
ych;
ćwic
zeni
am
atem
.-prz
yr.
cz. 1
, s. 1
0–11
II 1.1)
5.1)
6.1)
18
Poró
wny
wa-
nie
wys
oko-
ści:
niżs
zy,
wyż
szy
i wie
lkoś
ci
mni
ejsz
y-
wię
kszy
.
••ks
ztał
ceni
e do
strz
egan
ia ró
żnic
– n
iższy
, wyż
szy,
••ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci p
opra
wne
go d
oko-
nyw
ania
por
ówna
ń do
tycz
ącyc
h w
ysok
ości
,••
poró
wny
wan
ie p
rzed
mio
tów
pod
wzg
lęde
m
wie
lkoś
ci,
••uk
łada
nie
prze
dmio
tów
w c
iągi
ze
wzg
lędu
na
ich
wie
lkoś
ć,••
porz
ądko
wan
ie e
lem
entó
w,
••ko
ntyn
uow
anie
regu
larn
ego
wzo
ru;
ćwic
zeni
am
atem
.-prz
yr.
cz. 1
, s. 1
1
II 1.1)
1.2)
6.1)
Poró
wna
nie
budo
wy
drze
wa
i krz
ewu.
••w
ymie
nian
ie
elem
entó
w
budo
wy
drze
wa
i krz
ewu,
••po
rów
nyw
anie
bud
owy
drze
wa
i krz
ewu,
••ro
zróż
nian
ie i
nazy
wan
ie w
ybra
nych
, pop
u-la
rnyc
h dr
zew
i kr
zew
ów;
podr
ęczn
ikm
atem
.-prz
yr.
cz. 1
, s. 8
–9
ćwic
zeni
a m
atem
.-prz
yr.
cz. 1
, s. 8
IV 1.1)
1.3)
1.6)
eduk
acja
te
chni
czna
12
Rozw
ijani
e um
ieję
t-no
ści b
ez-
piec
zneg
o za
chow
ania
na
dro
dze.
••ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
rozp
ozna
wan
ia i
na-
zyw
ania
zn
aków
pi
onow
ych
i po
ziom
ych
info
rmuj
ącyc
h o
mie
jscu
, w
któ
rym
moż
na
prze
jść
prze
z je
zdni
ę,••
wdr
ażan
ie
do
wła
ściw
ego
prze
chod
zeni
a pr
zez
jezd
nię
popr
zez
ćwic
zeni
a pr
akty
czne
,••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci t
wor
zeni
a pr
ojek
tu
klas
oweg
o D
roga
do
szko
ły –
kon
stru
owan
ie
mak
iety
,••
wdr
ażan
ie d
o db
ania
o p
orzą
dek
na s
tano
wi-
sku
prac
y;
podr
ęczn
ik
polo
nist
.- sp
oł.
cz. 1
, s. 1
0–11
IV 2.9) VI 1.1)
1.2)
1.4)
2.2)
a2.
2)b
2.4)
••ro
zpoz
naje
i na
zyw
a w
ybra
-ne
zna
ki d
rogo
we,
••w
łaśc
iwie
prz
echo
dzi
prze
z je
zdni
ę,••
wie
, że
moż
e po
rusz
ać s
ię
na d
rodz
e ty
lko
pod
opie
ką
doro
słyc
h,••
wyk
onuj
e z
papi
eru
ele-
men
ty
znaj
dują
ce
się
na
drod
ze d
o sz
koły
,••
we
wsp
ółpr
acy
z ró
wie
śni-
kam
i bud
uje
mak
ietę
dro
gi
do s
zkoł
y,••
utrz
ymuj
e po
rząd
ek n
a st
a-no
wis
ku p
racy
;
99
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
eduk
acja
m
uzyc
zna
12
Wpr
owa-
dzen
ie
poję
ćzw
rotk
a i r
efre
n na
pods
taw
ie
pios
enki
Oto
ja.
••ut
rwal
anie
śpi
ewan
ki P
rzyw
itani
e, p
iose
nki
Oto
ja o
raz
tańc
a Po
lka
na p
rzyw
itani
e i p
oże-
gnan
ie,
••po
znan
ie p
iose
nki B
awm
y si
ę be
zpie
czni
e,••
wpr
owad
zeni
e po
jęć:
zw
rotk
a, re
fren;
Kart
a m
uzyc
zna
2VI
II2.
2)2.
3)3.
7)
Waż
ne
jest
prz
y-go
tow
a-ni
e w
sali
mie
jsca
do
ćw
i-cz
eń ru
-ch
owyc
h i d
o ta
ńca.
••śp
iew
a pi
osen
kę O
to ja
,••
zna
poję
cia:
zw
rotk
a, r
efre
n or
az p
otra
fi w
skaz
ać t
e el
e-m
enty
w p
iose
nce;
eduk
acja
pl
asty
czna
12
Utr
wal
anie
um
ieję
tno-
ści w
ypo-
wia
dani
a si
ę za
pom
ocą
rysu
nku
– M
oje
wym
a-rz
one
mie
j-sc
e za
baw
.
••ro
zmie
szcz
anie
ele
men
tów
na
płas
zczy
źnie
ka
rtki
, naz
ywan
ie k
szta
łtów
, bar
w,
••ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
prz
edst
awia
nia
za
pom
ocą
rysu
nku
wym
yślo
nych
prz
edm
iotó
w
i syt
uacj
i, ry
sow
anie
wym
arzo
nego
pla
cu z
a-ba
w k
redk
ami ś
wie
cow
ymi,
••ok
reśl
anie
ksz
tałtó
w i
barw
na
rysu
nkac
h,••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci t
wor
zeni
a w
ysta
wki
pr
ac ja
ko e
lem
entu
dek
orac
ji kl
asy;
V1.
1)a
1.1)
c2.
1)2.
8)
••na
zyw
a ks
ztał
ty i
barw
y,••
wła
ściw
ie r
ozm
iesz
cza
po-
szcz
egól
ne
elem
enty
na
ka
rtce
,••
potr
afi
zobr
azow
ać
swo-
je
pom
ysły
, w
ykor
zyst
ując
te
chni
kę r
ysow
ania
kre
dka-
mi ś
wie
cow
ymi,
••w
spól
nie
z ró
wie
śnik
ami
twor
zy w
ysta
wkę
pra
c;
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
34–
64.
Gry
i za
-ba
wy
orie
n-ta
cyjn
o-po
-rz
ądko
we.
5.
Roz
wija
-ni
e sp
raw
no-
ści r
ucho
wej
na
torz
e pr
zesz
kód.
6.
Roz
wi-
jani
e św
ia-
dom
ości
w
pływ
u ak
tyw
nośc
i fiz
yczn
ej n
a zd
row
ie.
••za
baw
y i
gry
na b
oisk
u sz
koln
ym, r
zuty
na
odle
głoś
ć pi
łką,
ska
kank
ą, p
apie
row
ą ku
lą,
••w
draż
anie
do
umie
jętn
ego
wsp
ółza
wod
nic-
twa,
••po
kony
wan
ie n
atur
alne
go to
ru p
rzes
zkód
,••
utrw
alan
ie u
mie
jętn
ości
reag
owan
ia n
a um
ó-w
ione
sygn
ały,
••ćw
icze
nie
spra
wne
go u
staw
iani
a si
ę w
sze
re-
gu i
w p
arac
h,••
wdr
ażan
ie d
o ak
tyw
nego
tryb
u ży
cia
popr
zez
pozn
anie
ćw
icze
ń gi
mna
styk
i por
anne
j.
IX 1.1)
1.2)
1.3)
1.4)
1.5)
1.6)
2.2)
2.3)
2.7)
3.2)
3.6)
••rz
uca
piłk
ą or
az
inny
mi
prze
dmio
tam
i na
odle
głoś
ć,••
skac
ze n
a sk
akan
ce,
••po
konu
je n
atur
alny
tor
prz
e-sz
kód,
••re
aguj
e na
um
ówio
ne s
y-gn
ały,
••gr
atul
uje
zwyc
ięst
wa
rów
ie-
śnik
om,
••pr
zest
rzeg
a re
guł z
abaw
y,••
wyk
onuj
e kr
ótki
rep
ertu
ar
ćwic
zeń
gim
nast
yki
pora
n-ne
j,••
spra
wni
e us
taw
ia s
ię w
sze
-re
gu.
100
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
pRO
Jek
T 3
Tem
at p
roje
ktu:
kog
o na
leży
pro
sić o
pom
oc? O
woc
e i l
iści
e dr
zew
. Cec
hy w
ielk
ości
owe.
mon
ogra
fia li
czby
1
Rodz
aj
eduk
acji
liczba godzin
numer godzinyza
pis
w d
zien
niku
Treś
ci p
rogr
amow
em
ater
iał
Wymagania szczegółowepodstawy programowej
uw
agi
o re
aliz
acji
Ocz
ekiw
ane
osią
gnię
cia
uczn
ia
polo
nist
yczn
o--s
połe
czna
113
Jak
pros
ić
o po
moc
? O
pow
iada
-m
y o
przy
-go
dach
O
lka.
••ks
ztał
tow
anie
po
czuc
ia
przy
nale
żnoś
ci
do
grup
y po
prze
z pl
ąsy
i gry
inte
grac
yjne
,••
opow
iada
nie
hist
oryj
ki o
braz
kow
ej o
prz
y-go
dzie
, któ
rą O
lek
prze
żył w
cza
sie
spac
eru
z ro
dzic
ami,
••po
szer
zani
e za
sobu
słó
w,
rozw
ijani
e um
ie-
jętn
ości
opo
wia
dani
a na
pod
staw
ie il
ustr
acji
oraz
wła
snyc
h pr
zeży
ć dz
ieci
,••
wdr
ażan
ie d
o ro
zum
ieni
a ci
ągu
przy
czyn
o-w
o-sk
utko
weg
o: c
o by
ło n
ajpi
erw
, a c
o by
ło
pote
m,
••za
pozn
anie
z
poję
ciem
od
pow
iedz
ialn
ość,
w
spól
ne b
udow
anie
defi
nicj
i teg
o sł
owa
na
pods
taw
ie d
ośw
iadc
zeń
dzie
ci,
••ko
loro
wan
ie il
ustr
acji
zgod
nie
z ko
dem
;
podr
ęczn
ik
polo
nist
.- sp
oł.
cz. 1
, s. 1
2–13
ćw
icze
nia
polo
nist
.-spo
ł. cz
. 1, s
. 12
I 1.
1)2.
1)2.
3) III 1.4)
••po
trafi
opo
wie
dzie
ć hi
stor
yjkę
ob
razk
ową,
••ok
reśl
a em
ocje
, jak
ie to
war
zy-
szą
boha
tero
m h
isto
ryjk
i ob
-ra
zkow
ej,
••po
daje
sw
ój a
dres
zam
iesz
ka-
nia,
pot
rafi
pow
iedz
ieć,
jak
się
nazy
wa,
••po
trafi
wys
tuka
ć na
kla
wia
tu-
rze
tele
fonu
num
er 1
12,
••kr
eśli
znak
i lite
ropo
dobn
e or
az
inne
ksz
tałty
, wod
ząc p
o śla
dzie
,••
czyt
a lit
erę
O, o
,••
doko
nuje
an
aliz
y i
synt
ezy
pros
tych
w
yraz
ów,
okre
śla
mie
jsce
sam
ogło
ski o
w w
yra-
zie,
••ro
zwią
zuje
pro
ste
zaga
dki,
••st
ara
się
akty
wni
e uc
zest
ni-
czyć
w z
ajęc
iach
,••
info
rmuj
e na
uczy
ciel
a o
swo-
ich
potr
zeba
ch i
prob
lem
ach,
••dą
ży d
o ko
ntak
tu z
rów
ieśn
i-ka
mi w
gru
pie,
••ro
zpoz
naje
dźw
ięki
i n
azyw
a pr
zedm
ioty
, któ
re je
wyd
ają;
114
Ucz
ymy
się,
ja
k i k
iedy
na
leży
we-
zwać
po-
moc
. Waż
-ne
num
ery
w w
ażny
ch
spra
wac
h.
••po
szuk
iwan
ie i
nfor
mac
ji na
tem
at t
ego,
do
kogo
moż
emy
się
zwró
cić
o po
moc
w s
ytu-
acji
trud
nej l
ub n
iebe
zpie
czne
j,••
wdr
ażan
ie d
o um
ieję
tnoś
ci w
zyw
ania
pom
o-cy
w s
ytua
cji z
agro
żeni
a be
zpie
czeń
stw
a,••
utrw
alen
ie
znaj
omoś
ci
num
erów
al
arm
o-w
ych,
prz
ypom
nien
ie,
kto
udzi
ela
nam
po-
moc
y,••
ćwic
zeni
a gr
afom
otor
yczn
e, p
rzyg
otow
anie
ru
chów
ręki
do
kreś
leni
a;
podr
ęczn
ik
polo
nist
.- sp
oł.
cz. 1
, s. 1
0–11
ćw
icze
nia
polo
nist
.-spo
ł. cz
. 1, s
. 11–
13
I 1.1
)2.
3) III 1.1) IV 2.1)
2.2)
2.3)
101
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
215
-16
Raze
m
z O
lkie
m
pozn
ajem
y lit
erę
O, o
.
••ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
dzi
eci w
opi
syw
aniu
ob
razk
a, w
yróż
nian
ie n
a ni
m p
oszc
zegó
lnyc
h el
emen
tów
,••
wpr
owad
zeni
e lit
ery
O, o
na
pods
taw
ie w
yra-
zów
Ole
k i o
kno,
••na
uka
czyt
ania
met
odą
anal
itycz
no-s
ynte
-ty
czną
, glo
baln
ą or
az z
wyk
orzy
stan
iem
ele
-m
entó
w m
etod
y sy
labo
wej
,••
ćwic
zeni
a zw
iąza
ne z
e sp
ostr
zega
niem
wzr
o-ko
wym
lite
ry O
, o, w
yszu
kiw
anie
lite
ry s
po-
śród
inny
ch li
ter,
••od
pow
iada
nie
na p
ytan
ia d
otyc
zące
tre
ści
czyt
aneg
o gł
ośno
teks
tu O
lek
i sup
erko
t,••
dosk
onal
enie
ana
lizy
i sy
ntez
y sł
ucho
wo-
-wzr
okow
ej,
••bu
dow
anie
mot
ywac
ji do
pis
ania
– sa
moo
ce-
na w
łasn
ej p
racy
;
podr
ęczn
ikpo
loni
st.-s
poł.
cz. 1
, s. 1
4–15
I 1.
1)1.
3)2.
3)3.
1)3.
3)5.
1)
117
Rozw
ijani
e um
ieję
tno-
ści s
wob
od-
nego
wy-
pow
iada
nia
się
dzie
ci
na te
mat
y zw
iąza
ne
z be
zpie
-cz
eńst
wem
. N
auka
pi-
sani
a lit
ery
O, o
.
••pr
zypo
mni
enie
i ut
rwal
enie
w z
abaw
ie z
asad
be
zpie
czne
go z
acho
wan
ia s
ię w
róż
nych
sy-
tuac
jach
,••
rozw
ijani
e zd
olno
ści
dzie
ci
do
myś
leni
a i
opow
iada
nia
o ty
m,
co p
rzeż
yły,
zgo
dnie
z
chro
nolo
gią
wyd
arze
ń,••
wpr
owad
zeni
e lit
ery
O, o
pis
anej
,••
ćwic
zeni
a gr
afom
otor
yczn
e –
kreś
leni
e ks
ztał
-tu
lite
ry O
, o w
pow
ietr
zu, n
a pa
pier
ze, k
reśl
e-ni
e po
ślad
zie
liter
owym
,••
ćwic
zeni
a ut
rwal
ając
e po
znan
ą lit
erę
O, o
–
wpi
syw
anie
bra
kują
cej
liter
y o
w w
yraz
ach:
ko
t, m
otyl
, sow
a, sa
mol
ot, d
om;
ćwic
zeni
apo
loni
st.-s
poł.
cz. 1
, s. 1
4–15
I 1.
1)2.
1)3.
1)4.
1)
118
Języ
kow
e za
baw
y i g
ry k
laso
-w
e.
••ro
zwija
nie
zdol
nośc
i i
umie
jętn
ości
jęz
yko-
wyc
h dz
ieci
– z
abaw
y sł
ucho
we,
czy
teln
icze
,••
rozw
ijani
e sł
owni
ctw
a i l
ogic
zneg
o m
yśle
nia
– uk
łada
nie
rym
ów d
o w
yraz
ów, z
gady
wan
ki,
kala
mbu
ry,
••gł
ośne
czy
tani
e w
kla
sie
opow
ieśc
i zw
iąza
nej
z be
zpie
czeń
stw
em,
••uc
zeni
e si
ę na
pam
ięć
wie
rszy
ka o
bez
pie-
czeń
stw
ie;
I 1.
1)2.
1)2.
3)3.
1) II 6.9) IV
2.10
)
102
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
mat
emat
yczn
o-p
rzyr
odni
cza
Rozp
o-zn
awan
ie
drze
w
w p
obliż
u sz
koły
.
••ob
serw
owan
ie d
rzew
w ic
h na
tura
lnym
oto
-cz
eniu
,••
rozp
ozna
wan
ie i n
azyw
anie
drz
ew, t
akic
h ja
k:
klon
, ka
szta
now
iec,
brz
oza,
jar
zębi
na,
dąb,
m
odrz
ew; i
ch li
ści i
ow
oców
;
podr
ęczn
ikm
atem
.-prz
yr.
cz. 1
, s. 1
2
IV 1.1)
1.6)
••ro
zpoz
naje
i n
azyw
a dr
zew
a,
taki
e ja
k: k
lon,
kas
ztan
owie
c,
brzo
za,
jarz
ębin
a, d
ąb,
mod
-rz
ew,
••w
ymie
nia
podo
bień
stw
a i r
óż-
nice
mię
dzy
drze
wam
i,••
popr
awni
e uż
ywa
term
inów
: sz
ersz
y, w
ęższ
y, k
róts
zy, d
łużs
zy,
••po
rząd
kuje
prz
edm
ioty
– o
d na
jwęż
szeg
o do
naj
szer
szeg
o,••
porz
ądku
je p
rzed
mio
ty –
od
najn
iższ
ego
do n
ajw
yższ
ego,
••ok
reśl
a od
legł
ości
–
bliż
ej,
dale
j,••
rysu
je żo
łędz
ie –
od
najm
niej
sze-
go d
o na
jwię
ksze
go,
••po
praw
nie
prze
licza
ele
men
-ty
,••
poró
wnu
je li
czby
ele
men
tów
,••
wsk
azuj
e na
jdłu
ższe
i na
jkró
t-sz
e pr
zedm
ioty
,••
wyj
aśni
a za
sady
w
łaśc
iweg
o po
mia
ru,
••po
rząd
kuje
prz
edm
ioty
– o
d na
jcie
ńsze
go d
o na
jgru
bsze
-go
,••
rysu
je e
lem
enty
zgo
dnie
z p
o-da
nym
war
unki
em,
••w
łaśc
iwie
szac
uje
odle
głoś
ci,
••od
mie
rza
odle
głoś
ci,
••po
trafi
wsk
azać
oso
by z
najd
u-ją
ce s
ię n
ajbl
iżej
wsk
azan
ego
mie
jsca
,••
rozp
ozna
je i
odcz
ytuj
e cy
frę 1
,••
pisz
e po
ślad
zie
i sam
odzi
elni
e cy
frę
1,
19
Poró
w-
nyw
anie
sz
erok
ości
i d
ługo
ści
prze
dmio
-tó
w.
••ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci d
ostr
zega
nia
różn
ic
wie
lkoś
ciow
ych
mię
dzy
prze
dmio
tam
i – d
łu-
gi, k
rótk
i,••
odkr
ywan
ie p
opra
wne
go s
poso
bu d
okon
y-w
ania
por
ówna
ń dł
ugoś
ci p
rzed
mio
tów
,••
porz
ądko
wan
ie e
lem
entó
w z
e w
zglę
du n
a ic
h ce
chy
wie
lkoś
ciow
e,••
dost
rzeg
anie
sym
etrii
w k
szta
łtach
liśc
i,••
dost
rzeg
anie
róż
nic
wie
lkoś
ciow
ych
mię
dzy
prze
dmio
tam
i – sz
erok
i, w
ąski
,••
odkr
ywan
ie p
opra
wne
go s
poso
bu d
okon
y-w
ania
por
ówna
ń sz
erok
ości
prz
edm
iotó
w,
••po
rząd
kow
anie
ele
men
tów
ze
wzg
lędu
na
ich
wie
lkoś
ć;
podr
ęczn
ikm
atem
.-prz
yr.
cz. 1
, s. 1
2ćw
icze
nia
mat
em.-p
rzyr
.cz
. 1, s
. 12
II 1.2)
5.3)
103
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
110
Prze
licza
nie
– po
rów
-ny
wan
ie
liczb
y el
e-m
entó
w.
Poró
wny
-w
anie
dłu
-go
ści.
••pr
zelic
zani
e lic
zby
elem
entó
w,
••po
rów
nyw
anie
lic
zby
wyk
orzy
stan
ych
ele-
men
tów
do
wyk
onan
ia lu
dzik
ów,
••po
rów
nyw
anie
dłu
gośc
i: kr
ótsz
y, d
łużs
zy, n
aj-
krót
szy,
naj
dłuż
szy,
••ry
sow
anie
szl
aczk
a w
edłu
g w
zoru
;
ćwic
zeni
am
atem
.-prz
yr.
cz. 1
, s. 1
3
II 2.1)
1.2)
••po
dpis
uje
cyfr
ą lic
zbę
elem
en-
tów
w z
bior
ze,
••ok
reśl
a m
iejs
ce e
lem
entu
,••
odcz
ytuj
e go
dzin
ę 1.
00 n
a ze
-ga
rze
••ry
suje
o je
den
wię
cej e
lem
ent
od p
odan
ych,
••po
praw
nie
prze
licza
ele
men
ty,
••do
ryso
wuj
e w
łaśc
iwą
liczb
ę br
akuj
ącyc
h el
emen
tów
,••
wsk
azuj
e pł
ot
zbud
owan
y z
najw
ięks
zej
i na
jmni
ejsz
ej
liczb
y el
emen
tów
,••
rozr
óżni
a ki
erun
ki:
w p
raw
o,
w le
wo,
••po
rów
nuje
ele
men
ty o
braz
ka,
uwzg
lędn
iają
c ce
chy
wie
lko-
ścio
we;
••ro
zpoz
naje
i naz
ywa
zagr
ożen
ia,
••po
trafi
pod
ać p
rzyk
ład
wła
ści-
weg
o za
chow
ania
się
w sy
tuac
ji za
groż
enia
,••
wie
, co
robi
ć, a
by u
nika
ć za
gro-
żeń,
••w
ie, n
a cz
ym p
oleg
a pr
aca
ra-
tow
nika
,••
wym
ieni
a nu
mer
y te
lefo
nów
al
arm
owyc
h,••
potr
afi
odpo
wie
dnio
zg
łosić
w
ypad
ek
i w
ezw
ać
pom
oc
prze
z tel
efon
;
111
Wpr
owa-
dzen
ie
liczb
y 1
i jej
za
pisu
cy-
frow
ego.
••w
prow
adze
nie
liczb
y 1
w a
spek
cie
kard
ynal
-ny
m, p
orzą
dkow
ym i
mia
row
ym,
••ćw
icze
nia
w p
isan
iu c
yfry
1,
••pr
zelic
zani
e el
emen
tów
,••
kszt
ałce
nie
spos
trze
gaw
czoś
ci;
podr
ęczn
ikm
atem
.-prz
yr.
cz. 1
, s. 1
4ćw
icze
nia
mat
em.-p
rzyr
.cz
. 1, s
. 14
II 1.2)
2.2)
112
Dos
kona
-le
nie
umie
-ję
tnoś
ci
prze
licza
nia
i por
ów-
nyw
ania
lic
zby
elem
entó
w.
Cech
y w
iel-
kośc
iow
e.
••pr
zelic
zani
e el
emen
tów
,••
poró
wny
wan
ie li
czby
ele
men
tów
,••
utrw
alen
ie p
ojęć
: naj
mni
ej, n
ajw
ięce
j, tyl
e sam
o,••
utrw
alen
ie k
ieru
nków
: w p
raw
o, w
lew
o,••
poró
wny
wan
ie e
lem
entó
w o
braz
ka –
cec
hy
wie
lkoś
ciow
e;
podr
ęczn
ikm
atem
.-prz
yr.
cz. 1
, s. 1
5ćw
icze
nia
mat
em.-p
rzyr
.cz
. 1, s
. 15
II 1.1)
1.2)
2.1)
104
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
eduk
acja
te
chni
czna
13
Jest
em
odpo
wie
-dz
ialn
y –
rozw
ijani
e um
ieję
tno-
ści u
nika
nia
sytu
acji
zagr
ożen
ia,
kszt
ałce
nie
umie
jętn
o-śc
i zgł
asza
-ni
a w
ypad
-ku
prz
ez
tele
fon.
••za
znaj
amia
nie
z sy
tuac
jam
i za
graż
ając
ymi
bezp
iecz
eńst
wu
dzie
ci w
sytu
acja
ch w
szko
le
i poz
a sz
kołą
,••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci r
ozpo
znaw
ania
za-
groż
eń,
••w
ytw
arza
nie
naw
yków
wła
ściw
ego
zach
o-w
ania
się
w s
ytua
cji z
agro
żeni
a,••
przy
bliż
enie
pos
taci
rato
wni
ka,
••ks
ztał
ceni
e um
ieję
tnoś
ci z
acho
wan
ia s
ię w
ra-
zie
wyp
adku
,••
zapo
znan
ie z
num
eram
i tel
efon
ów a
larm
owyc
h,••
ćwic
zeni
e um
ieję
tnoś
ci z
głas
zani
a w
ypad
ku
prze
z te
lefo
n;
Płyt
a CD
1 –
w
ywia
d z
ra-
tow
niki
em.
I 2.
1) VI 2.1)
2.2)
3.1)
3.2)
eduk
acja
m
uzyc
zna
13
Muz
yka
wok
ół n
as
– uw
raż-
liwie
nie
na z
mia
ny
arty
kula
cyj-
ne.
••od
zwie
rcie
dlan
ie r
uche
m z
mia
n ar
tyku
lacy
j-ny
ch m
uzyk
i,••
wyp
owia
dani
e si
ę na
tem
at w
ysłu
chan
ej m
u-zy
ki,
••m
alow
anie
abs
trak
cyjn
ych
obra
zków
do
mu-
zyki
;
V 2.8) VIII
1.1)
1.2)
3.1)
Waż
ne
jest
prz
y-go
tow
a-ni
e w
sal
i m
iejs
ca
do ć
wi-
czeń
ru
cho-
-w
ych
i do
tań-
ca.
••im
prow
izuj
e ru
chem
zg
odni
e z c
hara
kter
em m
uzyk
i,••
wyp
owia
da si
ę na
tem
at w
ysłu
-ch
anej
muz
yki,
••m
aluj
e ab
stra
kcyj
ne o
braz
ki d
o w
ysłu
chan
ej m
uzyk
i;
eduk
acja
pl
asty
czna
13
Rzeź
bien
ie
w p
last
eli-
nie.
••w
yróż
nian
ie c
hara
kter
ysty
czny
ch c
echy
bu-
dow
y ci
ała
znan
ych
zwie
rząt
leśn
ych
na p
od-
staw
ie rz
eźb
prze
dsta
wia
jący
ch z
wie
rzęt
a,••
pozn
anie
poj
ęć: r
zeźb
a, rz
eźbi
arz,
••ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
le
pien
ia
figur
ek
prze
strz
enny
ch z
pla
stel
iny;
V1.
1)d
2.4)
3.1)
••w
ymie
nia
char
akte
ryst
yczn
e el
emen
ty c
iała
rzeź
by z
wie
rzę-
cia
na z
djęc
iu,
••po
praw
nie
proj
ektu
je p
racę
,••
rzeź
bi z
wie
rząt
ko w
pla
stel
inie
,••
rozu
mie
poj
ęcie
: rze
źba,
••w
ie, c
zym
się
zajm
uje
rzeź
biar
z;
wyc
how
anie
fiz
yczn
e
37-
97.
Ksz
tał-
tow
anie
sp
raw
nośc
i fiz
yczn
ej
popr
zez
zaba
wy
z pi
łką
i ze
skak
anką
.
••ro
zwija
nie
umie
jętn
ości
rzuc
ania
i ch
wyt
ania
pi
łki p
oprz
ez z
abaw
y ru
chow
e,••
rozw
ijani
e um
ieję
tnoś
ci w
ykon
ywan
ia ć
wi-
czeń
rów
now
ażny
ch,
••ut
rwal
anie
um
ieję
tnoś
ci w
łaśc
iweg
o re
ago-
wan
ia n
a sy
gnał
y;
IX 1.1)
1.2)
2.2)
2.3)
2.6)
3.3)
••po
trafi
rzuc
ać i
chw
ytać
piłk
ę,••
prze
chod
zi
po
wyz
nacz
onyc
h to
rach
dłu
gośc
i min
. 2 m
,••
wła
ściw
ie r
eagu
je n
a sy
gnał
y um
owne
,••
stos
uje
się
do u
stal
onyc
h re
guł
i za
sad
w c
zasi
e za
baw
i ć
wi-
czeń
,
105
Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania…
8. Ć
wic
ze-
nia
i zab
a-w
y ró
wno
-w
ażne
. 9.
Zab
awy
– bi
egi d
o w
yzna
-cz
oneg
o m
iejs
ca,
omija
nie
prze
szkó
d.
••ut
rwal
anie
um
ieję
tnoś
ci s
toso
wan
ia s
ię d
o re
guł i
zas
ad o
bow
iązu
jący
ch w
cza
sie
zaję
ć.••
akty
wni
e uc
zest
nicz
y w
zaj
ę-ci
ach,
••po
trafi
dob
iec
do w
yzna
czo-
nego
mie
jsca
i o
min
ąć p
rze-
szko
dy.
106
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
6.sposobYosIąganIaceLóWKształcenIaIWYchoWanIazuWzgLędnIenIemWarunKóW,WjaKIchprogrambędzIereaLIzoWanY. IndYWIduaLIzacjapracYzucznIem
WpROWAdzenIe dO pROpOnOWAnyCh SpOSOBóW OSIągAnIA CelóW
Pierwszym etapem uczenia się jest percepcja. Jest to etap przetwarzania informacji, w któ-rym ma miejsce zjawisko recepcji sensorycznej, czyli przyjmowania bodźców i informacji głównie za pomocą wzroku, słuchu, a czasem również dotyku. Jeśli przyjmowanie bodź-ców przebiega prawidłowo i bez zakłóceń, uczeń przyjmuje wszystkie te informacje lub elementy, które są dla niego ważne, interesujące, czyli te których potrzebuje, ale pomija również wiele informacji drugoplanowych.
W praktyce często przyjmujemy, że zadaniem nauczyciela jest nauczać, inspirować do poznawania, zaś zadaniem ucznia – uczyć się. Trudności, dylematy i dyskusje pojawiają się wtedy, kiedy dziecko rozpoczynające edukację w szkole ma kłopoty z opanowaniem proponowanego materiału i nie potrafi z powodu różnych przyczyn nauczyć się tego, co założył nauczyciel. Obserwacja i doświadczenie pokazują, że taki uczeń bardzo często zo-staje pozostawiony sam sobie, a jego rodzice, nie mając żadnej świadomości i wiedzy na temat właściwych metod postępowania, z biegiem czasu szufladkują swoje dziecko jako mało zdolne, leniwe, a czasem nawet mało inteligentne. Wtedy właśnie obserwujemy po-głębiającą się u dziecka niechęć do nauki, fobie szkolne, lęki, nerwice, a czasem narastające problemy we współpracy z rodzicami takich uczniów. Mamy przy tym również do czynie-nia z mimowolnym procesem obniżania poczucia wartości dziecka, które otrzymuje mało satysfakcjonujące oceny, opinie i informacje, a z czasem uznaje, że szkoła jest dla niego nudna i uciążliwa, jest miejscem ciągłych trudności i porażek, co w konsekwencji prowadzi do sytuacji, w której dziecko samo pozbawia się możliwości rozwoju.
Proponowane sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania wydają się mieć szczególne znaczenie i wartość ze względu na to, że jednym z nadrzędnych celów procesu kształcenia jest rozwój, czyli ciągłe kształtowanie swojego potencjału, rozwijanie własne-go JA w sferze intelektualnej, emocjonalnej, duchowej i społecznej. Każdy człowiek uczy się przez całe swoje życie, a nie tylko w szkole. Już od pierwszego etapu edukacji należy podjąć wszelkie możliwe działania zmierzające do uświadomienia mu tego faktu i przygo-towania go do umiejętnego, świadomego kontrolowania tego procesu.
W zaproponowanym modelu uczenia się i nauczania główny nacisk został położony na aktywizowanie rozwoju ucznia w sposób najbardziej naturalny i zgodny z jego indywi-dualnymi potrzebami. Role i zadania nauczyciela oraz ucznia uzupełniają się i przenikają. Nauczający organizuje proces dydaktyczny, czuwa nad jego przebiegiem, dobiera treści i formy do potrzeb uczących się oraz obserwuje i ocenia swoich podopiecznych. Uczeń natomiast realizuje swoje potrzeby poznawcze, poszerza wiedzę, nabywa umiejętności, modeluje własne postawy i dokonuje samooceny.
107
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
kOnSTRukTyWISTyCzne pOdeJŚCIe dO nAuCzAnIA
Zakładamy, że aktywność własna dziecka jest dla niego głównym mechanizmem zmian rozwojowych. Dlatego proponujemy wykorzystanie elementów głównych w procesach uczenia się i nauczania wg założeń teorii konstruktywistycznej, co sprawi, że proces kształ-cenia będzie oparty na aktywnym zaangażowaniu dziecka, a jego przebieg będzie dopa-sowany do aktywności dziecka, a nie nauczyciela. W procesie kształcenia respektującym główne założenia konstruktywistycznej teorii uczenia się ogromne znaczenie odgrywa optymalny poziom aktywności dziecka, która stale jest wzniecana, podtrzymywana i ukie-runkowywana.
Zaangażowanie oznacza, że dziecko jest zaabsorbowane, zainteresowane, aktywne, że ma motywację do podejmowania zadań, badania swojego otoczenia, obserwowania sie-bie, innych ludzi, świata, odkrywania nowych rzeczy, porozumiewania się z innymi i kształ-towania własnej samoświadomości.
Zaangażowanie jest przeciwieństwem mechanicznego zapamiętywania informacji, które zwykle nie mają dla dziecka większej wartości i budzą znudzenie, obniżają motywa-cję.
Z punktu widzenia potrzeb dziecka (ucznia) proces kształcenia to zdobywanie, gro-madzenie i przetwarzanie różnorodnych, bogatych w formę i treść doświadczeń zgodnie z własnymi możliwościami, potrzebami, zainteresowaniami w taki sposób, który zagwa-rantuje mu najlepszą indywidualną ścieżkę rozwoju. Z punktu widzenia nauczyciela – to organizowanie ciągu przemyślanych, dostosowanych do potrzeb i możliwości dziecka, tworzących logiczną strukturę sytuacji edukacyjnych. Proces kształcenia można także ująć w kategoriach ciągu epizodów wzajemnego zaangażowania dziecka i nauczyciela, w któ-rych ich aktywność wzajemnie się przeplata, uzupełnia, wzbogaca. Takie ujęcie procesu kształcenia wskazuje na konieczność wzajemnej wymiany, w której istotne jest mądre da-wanie i branie, a zetknięcie się nauczyciela i ucznia oznacza dla obojga dodatkowe możli-wości rozwoju.
pORóWnAnIe pROpOnOWAnegO mOdelu z uJęCIem TRAdyCyJnym
Czym się różni proponowany model od najczęściej do tej pory spotykanych rozwiązań i propozycji, najlepiej obrazuje poniższy schemat.
Ja Ja– inni
Ja– świat
Ja– świat
kultury
108
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
pORóWnAnIe mOdelI nAuCzAnIA
CO TO OznACzA dlA nAuCzAnIA?
Konstruktywistyczne podejście do nauczania oznacza różnorodność metod kształcenia szczególnie takich, które tworzą warunki do działań własnych dziecka.
W praktyce oznacza to zachęcanie dzieci do posługiwania się metodami aktywnymi (np. doświadczenia, współpraca w grupie, rozwiązywanie problemów wziętych z praktyki), w konstruowaniu własnej wiedzy. Wiedza nie może być w prosty sposób przekazywana od nauczyciela do ucznia. Uczniowie muszą budować własne rozumienie świata poprzez modyfikowanie wcześniejszych pomysłów, w wyniku swoich działań i poszukiwań. Proces nauczania respektujący założenia konstruktywizmu jest budowaniem pomostów między tym, co dziecko już wie, a tym, co dopiero ma poznać.
Nauczyciel konstruktywista charakteryzuje się przede wszystkim tym, że stawia pytania i problemy do rozwiązania, a także wspomaga dzieci w poszukiwaniu swoich własnych odpowiedzi. Dzięki takiemu rozwiązaniu każde dziecko, bez względu na swoje wyjątkowe, indywidualne potrzeby, ma okazję osiągania sukcesów i rozwijania się w tempie dostoso-wanym do swoich możliwości. Nauczyciel nie może w żaden sposób naruszać treści pod-stawy programowej, której efekty powinien osiągnąć każdy przeciętnie uzdolniony uczeń, powinien jednak, mając w swojej klasie dzieci o bardzo zróżnicowanym poziomie rozwoju i zindywidualizowanych potrzebach, mieć naturalną, rzeczywistą możliwość korzystania z takich sposobów pracy z uczniem, aby każdy z nich rozwijał się zgodnie z własnym, na-turalnym rytmem.
Model proponowany Model tradycyjny
DZIECI Z NAUCZYCIELEMUSTALAJĄ, JAK BĘDĄ SIĘ
CZEGOŚ UCZYĆNAUCZYCIEL USTALA,
CZEGO I JAK UCZĄ SIĘ DZIECI
otoczenieuczące
dzieckoźródławiedzy
dzieckopomoce
nauczyciel
109
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
etapYprocesuKształcenIa
ORIenTACJA
W tej fazie nauczyciel koncentruje się na wprowadzeniu dziecka w nowe zagadnienia, tre-ści, wzbudza w uczniu zainteresowanie, pobudza ciekawość poznawczą i w konsekwencji wywołuje wewnętrzną motywację do uczenia się. Motywacja może być również wywo-łana czynnikami zewnętrznymi, np. pytaniami, zaskakującymi wydarzeniami, nietypowy-mi przedmiotami zgromadzonymi w celu przeprowadzenia zajęć, rozpoczynanie zajęć od postawienia zaskakującego i ważnego dla dziecka problemu. Ważne jest, aby nauczy-ciel szczegółowo przemyślał zajęcia i dobrze je zaplanował, aby ich tok był dla dziecka pasjonujący, ciekawy i pobudzał do twórczego myślenia oraz poszukiwania. Aby osiągnąć faktyczne, wewnętrzne zaciekawienie i zainteresowanie ucznia nowym tematem, najważ-niejsze jest skupienie się na pierwszej fazie. To od niej zależy powodzenie całych zajęć i po-ziom zaangażowania uczniów.
ROzpOznAWAnIe I uJAWnIAnIe dzIeCIęCeJ WIedzy I dOŚWIAdCzeń
Na tym etapie nauczyciel dokonuje swoistej diagnozy, rozpoznania tego, co uczeń już wie i potrafi. Dziecko uświadamia sobie własne wyobrażenia na temat nowego zagadnienia, co na końcu zajęć sprawi, że mocniej i bardziej świadomie będzie odczuwało radość z tego, że wie i potrafi znacznie więcej niż na początku. Nauczyciel natomiast dowiaduje się, na jakim etapie wiadomości i umiejętności jest dziecko, wie, z jakiego etapu ono startuje i ja-kie pojęcie (konstrukcje) posiada w swoim pojmowaniu w odniesieniu do dyskutowanych treści. Dzięki temu rozpoznaniu nauczyciel może zaplanować kolejną fazę. Wielokrotnie w życiu dziecka jest wiele doświadczeń, które pozostawiają w jego pamięci zafałszowany obraz. Ważne jest, aby uczeń otrzymał pomoc nauczyciela w zrozumieniu swoich własnych doświadczeń. Z perspektywy nauczyciela etap ten jest czymś na kształt diagnozy, z per-spektywy dziecka może być wewnętrznym konfliktem między dotychczasową, osobistą wiedzą a informacjami, które do niego napływają.
Nauczyciel musi wykorzystać wiedzę zdobytą w wyniku rozpoznania i ujawnienia, a na jej podstawie organizować kolejne sytuacje edukacyjne, w zależności od stopnia rozwo-ju określonych funkcji i kompetencji dziecka. Dziecko nie przejdzie planowanej przez na-uczyciela sfery najbliższego rozwoju, czyli gotowości do pokonywania własnych możliwo-ści, jeśli nie osiągnie odpowiedniego stopnia rozwojowego zaawansowania. Zadania, jakie nauczyciel będzie przewidywał dla ucznia, mają pozwolić dziecku na odnoszenie sukcesu, odczuwanie możliwości sprawczej oraz zadowolenia z efektów pracy.
meTOdy pOleCAne W FAzIe pROCeSu dIAgnOzOWAnIA
• Grupowa dyskusja – pogadanka , podczas której wiele dzieci ma okazję podzielenia się swoimi pomysłami, chociaż nie wszystkie mogą z tej szansy skorzystać. Wówczas bardziej korzystne będzie, aby najpierw dzieci zastanowiły się, pomyślały, co już wiedzą na dany te-mat, a następnie podzieliły się swoimi przemyśleniami z innymi uczniami, najpierw w pa-rach, a potem w większych grupach.
110
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
• Zadawanie pytań otwartych, które pomogą dziecku wydobyć z pamięci informacje, oso-biste doświadczenia, które wiążą się z zagadnieniem poruszanym na zajęciach. Przydatna w tym zakresie moze okazac się również metoda rozmowy kierowanej lub metoda niedo-kończonych historyjek. Burza mózgów to metoda, która w ostatnim czasie cieszy się dużą popularnością wśród nauczycieli. Ważne jest jednak, by – stosując tę metodę na zajęciach – przestrzegać ważnych jej reguł, a mianowicie: nie oceniać i nie krytykować już na począt-ku, dawać szanse zgłoszenia pomysłu przez każde dziecko, zachęcać do podawania nawet najbardziej niewiarygodnych i z pozoru nierealnych informacji, wszystkie pomysły zapisy-wać, a następnie dokonywać ich wspólnej oceny pod kątem przydatności i efektywności; wybór muszą zaakceptować wszystkie dzieci.
• Wypełnianie kart pracy, pozwalających dziecku przedstawić swój punkt widzenia, którym później może się dzielić z innymi lub weryfikować w działalności badawczej; gry dydak-tyczne oraz rozwiązywanie zadań otwartych i półotwartych; sortowanie i klasyfikowanie obiektów (bardzo użyteczna droga rejestrowania toku myślenia dziecka); rysowanie po-mysłów, a następnie dyskutowanie i omawianie ich w grupach; tworzenie książeczek i pa-miętników, które dają dzieciom szansę rejestrowania swoich doświadczeń przez dłuższy czas, na przykład podczas obserwacji czy prowadzenia eksperymentu (Michalak 2004b, s. 186).Uwaga! Bardzo ważne jest, aby nauczyciel zapewnił dzieciom w tym okresie poczucie bezpieczeństwa i swobody w wypowiadaniu się.
ReSTRukTuRyzACJA WIedzy
Dzieci dokonują aktywnej restrukturyzacji wiedzy, w związku z czym włączają do niej nowe, odkryte, nieznane do tej pory informacje. Nauczyciel, wprowadzając dziecko w nowe doświadczenia, powinien pomagać mu dokonać zmian w jego dotychczasowej wiedzy. Szczególnie korzystne na tym etapie jest angażowanie dzieci w różnorodne działa-nia badawcze, takie jak: obserwacja zjawisk, eksploracja, wykonywanie prostych ekspery-mentów, dokonywanie pomiarów, stawianie hipotez, interpretowanie rezultatów uzyska-nych podczas badania, poszukiwanie informacji z różnych źródeł. Działania te pozwalają dzieciom samodzielnie odkrywać nowe fakty, dokonywać indywidualnych spostrzeżeń, zbierać i klasyfikować informacje, poszukiwać zależności, a także sprzyjają zmianie dziecię-cych sądów oraz formowaniu się nowych struktur poznawczych na bazie już istniejących. Pozwalają dzieciom na rozwijanie nie tylko wiedzy deklaratywnej, ale i proceduralnej, a więc umiejętności stosowania wiedzy w działalności praktycznej. Jednocześnie działania badawcze w pełni angażują ich rozwijający się intelekt (Michalak 2004b, s. 187). Dzieci są raczej nastawione na poszukiwanie niż na odbieranie. Oznacza to, że poszukują odpowie-dzi na pytania postawione przez innych oraz przez nie same. Z ogromnym zapałem szukają rozwiązań interesujących dla nich problemów sformułowanych przez nauczyciela. Z nie mniejszym entuzjazmem zdobywają informacje i umiejętności, które pozwolą im rozwią-zać postawione przed nimi zadania (Michalak, Misiorna, 2006, s. 33–34).
AplIkACJA nOWeJ WIedzy
Kolejny etap ma za zadanie stworzyć uczniowi możliwość rozwijania i stosowania skon-struowanej, zdobytej wiedzy, umiejętności i sprawności w różnych sytuacjach. To, co szczególnie podkreślają konstruktywiści, to konieczność zdobywania i stosowania nowej
111
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
wiedzy i umiejętności w różnorodnych i naturalnych kontekstach, bliskich rzeczywistości dziecka (Michalak, Misiorna, 2006, s. 33-34). Prawdziwe i realne zadania, cele, czynności, pozwalają uczniowi na zdobywanie realistycznych doświadczeń edukacyjnych. Nie może to pozostać bez wpływu na rozwój odpowiedzialności dzieci za własne uczenie się i naj-bliższe otoczenie.
ReFlekSJA, OCenA, pRzegląd SpRAWnOŚCI I pOglądóW zdOByTyCh pRzez dzIeCkO
Etap ten jest czasem tzw. sprzężenia zwrotnego, w tym okresie dziecko ma okazję zwery-fikować swoją dotychczasową wiedzę i skonfrontować ją z nową wiedzą, umiejętnością, sprawnością. Również na tym etapie dziecko uświadamia sobie zmiany, jakie zaistniały w jego spostrzeganiu problemów. Inaczej mówiąc, w tej ostatniej fazie procesu kształcenia do zadań nauczyciela należy stworzenie takich sytuacji, w których dziecko będzie widzia-ło, że potrafi, wie i może o wiele więcej niż wcześniej, przed rozpoczęciem zajęć. Dopiero wówczas mały uczeń uzyskuje zadowolenie z włożonego wysiłku, które wypływa z realiza-cji trudnych zadań zakończonych sukcesem. Nauczyciel zaś orientuje się w zmianie, jaka dokonała się w rozwoju dziecka, i dzięki temu może dokonać ewaluacji całego zainicjowa-nego przez siebie procesu. Oceniając swoje zajęcia, nauczyciel powinien przede wszyst-kim uwzględnić dwie kwestie. Po pierwsze, czy zajęcia pozwoliły dzieciom na korzystanie z własnych doświadczeń i odtwarzanie własnego otoczenia. Po drugie, na ile jego działania pomogły dzieciom w zrozumieniu osobistych doświadczeń (R. Michalak, E. Misiorna, 2006, s. 35).
uczeń nauczyciel
wprowadzanie,orientacja
diagnozowanie sferyaktualnego rozwoju
otwieranie i organizowaniesfery najbliższego rozwoju
organizowanie kontekstów
ocena jakości procesu
ciekawośćpoznawcza,motywacja
wewnętrzna
ujawnienieuprzednich
doświadczeń
asymilacja i akomodacja,aktywna
restrukturyzacjawiedzy
aplikacja nowejwiedzy
refleksja
112
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
proponoWanemetodYKreująceprzestrzeńdLaaKtYWnoŚcIWłasnejdzIecKazuWzgLędnIenIemmożLIWoŚcI
IndYWIduaLIzacjI
meTOdA pROJekTu
Metodę projektu możemy podzielić na trzy etapy: początek projektu, realizacja projektu, zakończenie projektu.
eTAp I
W pierwszym etapie następuje wybór i wprowadzenie do tematu oraz ustalenie listy pytań stanowiących podstawę aktywności dzieci. Należy również przeanalizować dostępność materiałów, możliwość zaproszenia ekspertów i przeprowadzenia zajęć w terenie. W tej części, na zajęciach wprowadzających, staramy się ustalić zakres wspólnych doświadczeń dzieci, przygotowujemy siatkę tematyczną dotyczącą obecnego zasobu wiedzy dzieci oraz sporządzamy listę pytań do projektu – Czego chcemy się dowiedzieć? Najczęściej wybór te-matu zależny jest od aktualnych przeżyć i obserwacji najbliższego środowiska.
eTAp II
Drugi etap to wnikliwe zgłębianie tematu przez dzieci i próba znalezienia odpowiedzi na postawione pytania. W trakcie realizacji uczniowie powinni mieć możliwość nabywania pewnych umiejętności, zadawania pytań, posługiwania się przyborami w pracach kon-strukcyjnych oraz sporządzania rysunków z obserwacji. Nauczyciel musi zaplanować za-jęcia terenowe i spotkania z ekspertami. Do działań w trakcie realizacji projektu można za-prosić rodziców, których powinno się zapoznać z wybranym tematem oraz planowanymi zajęciami. Aktywność badawcza dzieci to wyprawy w teren, rozmowy z ekspertami, bez-pośrednie poznawanie przedmiotów, korzystanie z dodatkowych materiałów źródłowych. Dzieci w trakcie tego etapu przedstawiają to, czego się dowiedziały za pomocą rysunków, zapisków, konstrukcji czy inscenizacji. Gdy znajdą odpowiedzi na interesujące je pytania, wypróbują rozmaite techniki poznawcze, a ich zainteresowanie tematem słabnie – ozna-cza to, że trzeba przejść do etapu trzeciego.
Czasami w trakcie realizacji projektu uczniowie zainteresują się jakimś pobocznym te-matem tak bardzo, że musimy przerwać realizację projektu i zaspokoić ich ciekawość do-datkowymi zajęciami.
eTAp III
W trzecim etapie uczniowie muszą ustalić, jakimi nowo nabytymi informacjami chcą się podzielić z innymi i w jaki sposób to zrobią. Nauczyciel przeprowadza dyskusję podsumo-wującą, analizuje projekt w świetle dokumentacji oraz ocenia, czy osiągnięto zakładane cele.
113
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
Szczególnym walorem metody projektu jest możliwość wykorzystania jej w pracy z dzieć-mi charakteryzującymi się zróżnicowanymi możliwościami i potrzebami. Metoda ta pozwa-la naturalnie indywidualizować pracę ucznia, a zarazem ułatwiać mu współpracę z grupą i wspólne działanie w określonym celu. Jest ważnym elementem systemu wyrównywania szans edukacyjnych dzieci z trudnościami w uczeniu się oraz dzieci zdolnych.
pRzykłAdOWe dzIAłAnIA BAdAWCze dzIeCI
edukacja plastycznai techniczna
• wykonanie gazetki informacyjnej
• degustacja włoskiej pizzy• uszycie flagi narodowej
• wykonanie mapy
edukacja polonistyczna
• odczytanie legendy o założeniu
Rzymu• wiadomości o sławnych
postaciachz dziedziny literatury,
sztuki, kultury• zabytki Włoch
zajęciakomputerowe• poszukiwanie
informacjiw sieci
edukacjaprzyrodnicza
• rośliny cytrusowe,oliwki,
pasma górskie
edukacjazdrowotna
• włoskie kurortyi możliwościaktywnego
wypoczywania
gromadzeniei prezentowanie
wiedzy o wybranym krajuUnii Europejskiej
Włoszech
Cel
•• Wykonanie plakatu•• Klasyfikacja•• Rysowanie•• Wywiad z ludźmi na temat…•• Sporządzenie listy•• Ułożenie przepisu na…•• Ukazanie możliwości wykorzystania…•• Przygotowanie listy zagrożeń•• Mierzenie ilości•• Obserwowanie zmian
•• Wykorzystywanie różnych narzędzi i materiałów
•• Gromadzenie ilustracji ukazujących…•• Eksperymentowanie•• Ukazanie zmian w …•• Rejestrowanie osobistych odczuć
114
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
metody aktywizujące
meTOdy InTegRACyJne
Integracja w edukacji wczesnoszkolnej to propozycja zorientowana na dziecko jako pod-miot i indywidualność. Metody integracyjne odprężają i relaksują, wprowadzają w dobry nastrój i tworzą życzliwą atmosferę. Zapewniają bezpieczeństwo w grupie, gwarantują po-czucie tożsamości z grupą, uczą efektywnej komunikacji, pomagają uporządkować pro-blemy, uczą twórczego myślenia i współpracy.
• krasnoludek – jest to jedna z najprostszych technik integracyjnych, którą można stoso-wać na zajęciach z różnych przedmiotów, jako element wprowadzający, ogólnorozwojowy i jako atrakcyjny element w uzyskaniu informacji zwrotnych. Krasnoludek to pomoc w ręku dziecka, może to być piłeczka, grzechotka, kolczatka, maskotka, jednym słowem – krasno-ludkiem może być coś, czym można do siebie rzucać, co przyciąga wzrok dziecka, co jest przyjemne w dotyku.
• pajęczynka lub kłębek – nazwa techniki pochodzi od efektu końcowego, który powsta-je w wyniku zabawy z kłębkiem nici. Zabawy z kłębkiem mogą być stosowane w kl. I–III w różny sposób. Dzieci przy pomocy kłębka mogą poznawać swoje imiona, mówić sobie coś dobrego, ale też mogą uczyć się dodawać, odejmować, tworzyć opowiadania itp. Paję-czynka jest możliwa do zastosowania we wszystkich procesach kształcenia – możliwości, jest wiele, a wszystko zależy od pomysłowości nauczyciela.
• graffiti – technika, z której korzysta się na wiele różnych sposobów. Dzięki niej można wy-tworzyć i wzmocnić dobry klimat w grupie oraz kształtować u dzieci myślenie twórcze – za-bawy w niedokończone zdania typu: Gdybym miał gitarę, to bym... – jak też przy jej pomocy można twórczo rozwiązywać problemy. Jest to dobry sposób na dzielenie się z innymi wła-snymi pomysłami, na dostrzeganie różnych aspektów jednego tematu, a także na przyjmo-wanie do wiadomości nowych niezwykłych koncepcji i pomysłów.
meTOdy TWORzenIA I deFInIOWAnIA pOJęĆ
Pojęcia stanowią podstawową jednostkę organizującą logiczne myślenie i porozumiewa-nie się z ludźmi. Wyróżnienie cech istotnych pozwala na zdefiniowanie pojęć i odróżnienie jednych od drugich.
• kula śniegowa – inaczej zwana dyskusją piramidową – polega na przechodzeniu od pra-cy indywidualnej do pracy w grupie. Technika ta daje szanse każdemu na sprecyzowanie swojego zdania i stanowiska na podany temat, umożliwia nabywanie doświadczeń, jak też pozwala dzieciom ćwiczyć i śledzić proces uzgadniania stanowisk.
• Burza mózgów – znana też pod nazwami fabryka pomysłów, giełda pomysłów, jarmark pomysłów oraz sesja odroczonego wartościowania. Istota metody polega na podawaniu różnych skojarzeń, rozwiązań, które niesie wyobraźnia i błysk natchnienia. Wyobraźnia jest królową zdolności, a burza mózgów pomaga twórczo ją spożytkować.
• mapa pojęciowa – zwana też mapą mentalną, mapą mózgu, mapą myśli, mapą pamięci – służy do wizualnego opracowania pojęcia z wykorzystaniem rysunków, symboli, wycin-ków, krótkich słów, zwrotów i haseł. Metodę tę da się stosować na różne sposoby, za jej pomocą można definiować pojęcia, rozwiązywać problemy, planować działania.
115
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
• promyczkowe uszeregowanie – to technika bardzo często stosowana w edukacji wcze-snoszkolnej. Służy między innymi do definiowania pojęć, określania cech, zasad oraz do hierarchizacji. Ze względu na układanie priorytetów w promyczki często nazywana jest słonecznym promyczkiem. Jest najłatwiejszą techniką do zastosowania w pracy z dziećmi.
• diamentowe uszeregowanie – technika znana też pod nazwą karo. Układ priorytetów przypomina kształt diamentu lub karo. Struktura tej propozycji zmusza grupę do współ-pracy, zachęca do podejmowania decyzji oraz osiągania porozumienia drogą negocjacji i kompromisu. Lista priorytetów może być podana przez nauczyciela albo wypracowana przez grupę. Liczba priorytetów może być różna, w zależności od potrzeb i wieku dzieci.
• piramida priorytetów – układ priorytetów przypomina piramidę. Podstawowy cel tej me-tody to ułożenie priorytetów według ustalonych wcześniej kryteriów, np. ważności, kolej-ności. Metoda zachęca do dyskusji oraz osiągania porozumienia drogą negocjacji i kom-promisu. Priorytety mogą być podane przez nauczyciela lub wypracowane przez uczniów. Liczba ich może być bardzo różna.
• poker kryterialny – należy do najliczniejszej grupy metod aktywizujących – gier dydak-tycznych. Poker to gra specjalistyczna (planszowa), która jest zaliczana do najbardziej atrakcyjnych metod aktywizujących ze względu na stopień przyswajania treści. Podczas gry, w celowo organizowanej przez nauczyciela sytuacji, uczniowie konkurują ze sobą w ramach z góry ustalonych reguł. Dzięki tej metodzie uczniowie są bardzo aktywni, po-nieważ dyskusji poddają własne argumenty. Aby jednak dyskutować, argumentować po-trzebna jest określona wiedza i umiejętności. Grę w pokera można wykorzystywać na róż-ne sposoby – jako wprowadzenie do tematu, jako ustalenie rangi kryteriów określonych standardów, a także do utrwalenia zdobytej wiedzy. Ponadto gra w pokera daje dużo przy-jemności i satysfakcji, stąd duża jej skuteczność.
meTOdy TWóRCzegO ROzWIązyWAnIA pROBlemóW
Problemy to zawiłe, zagmatwane sprawy, trudne i niejasne zagadnienia przeznaczone do rozwiązywania. Rozwiązywanie problemu polega na określeniu niepożądanego A oraz stanu oczekiwania B, a także na ustaleniu czynności prowadzących od stanu A do stanu B.
• Burza mózgów (patrz s. 114) metodę można stosować na kilka sposobów: jako rozgrzew-kę twórczą przed określonym zadaniem, np. Wymień jak najwięcej zastosowań kolorowej bibuły; Co by było, gdyby niebo widziało?; jako definiowanie pojęć przez skojarzenia, np. Co kojarzy się ze słowem zabawa; oraz jako metodę rozwiązywania problemów. Burza mózgów pozwala uzyskać w krótkim czasie dużą liczbę zróżnicowanych rozwiązań jednego proble-mu. Pracę wg tej metody można podzielić na III etapy:I – wytwarzanie pomysłów,II – ocena i analiza pomysłów według ustalonych kryteriów,III – zastosowanie pomysłów, rozwiązań w praktyce.
• 635 – to technika, dzięki której można rozwiązywać różnorodne problemy. Jest ona mo-dyfikacją burzy mózgów, a różni się tylko sposobem organizacji i przeprowadzenia sesji twórczej, bardzo skutecznie zmusza do aktywności umysłowej poprzez konieczność szyb-kiego zgłaszania rozwiązań. Nowe, niekonwencjonalne pomysły czynią technikę bardzo atrakcyjną dla dzieci. Liczby podane w nazwie mają swoje znaczenie:· 6 – oznacza liczbę osób lub grup,· 3 – oznacza liczbę rozwiązań (pomysłów),· 5 – oznacza liczbę tzw. rundek.
116
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
• Rybi szkielet – nazwa ta pochodzi od kształtu przypominającego szkielet ryby. Znana jest także jako schemat przyczyn i skutków lub schemat Ishikawy, od jej twórcy, Kaoru Ishikawy.
• metoda trójkąta – służy przede wszystkim twórczemu rozwiązywaniu problemów. Cha-rakterystyczny układ, trójkąt odwrócony wierzchołkiem do dołu, symbolizuje problem, który z jednej strony ma swoje przyczyny – siły podtrzymujące, z drugiej natomiast siły hamujące przyczyny. Istota metody ogranicza się do zdefiniowania problemu, określenia przyczyn podtrzymujących sytuację problemową.
• mapa mentalna – to metoda wizualnego opracowania problemów z wykorzystaniem symboli, słów pisanych, obrazków, rysunków.
• Sześć myślących kapeluszy – metoda szczególnie przydatna tam, gdzie uczniowie mu-szą współpracować ze sobą i zgodnie ze swoimi predyspozycjami brać udział w rozwiązy-waniu problemów. Myśli i poglądy przedstawione są sposób bardzo uporządkowany, co zwiększa szansę wypracowania większej liczby korzystnych rozwiązań.
meTOdy pRACy We WSpółpRACy
Metody pracy we współpracy są alternatywą dla dotychczasowego stylu nauczania. Uczą samodzielnego zdobywania wiedzy, współpracy w grupie. Sukces grupy uzależniony jest od sukcesów indywidualnych. W tak tworzonych warunkach nie ma mowy o rywalizacji, wręcz przeciwnie, uczniowie pomagają sobie nawzajem, mają szansę na mówienie, słu-chanie, argumentowanie i dyskutowanie.
• układanka puzzle lub Jigsaw – celem tej metody jest zachęcenie do szczegółowego, ak-tywnego opanowania materiału przez scedowanie odpowiedzialności na uczniów. Każdy uczestnik grupy powinien zostać ekspertem, który przyczynia się do osiągnięć całego ze-społu. Aby uzyskać pozytywne rezultaty, każde dziecko musi skorzystać z pomocy (wiedzy i umiejętności) innego ucznia, każde też musi pomóc wszystkim pozostałym.
• zabawa na hasło – jest to jedna z wielu propozycji pedagogiki zabawy, którą można trak-tować jako metodę pracy we współpracy. Można ją stosować podczas zajęć lekcyjnych, ale szczególnie przydatna jest na różnych uroczystościach szkolnych z udziałem rodziców. Najważniejszy jest efekt końcowy, który uzależniony jest od podziału zadań i współpracy. Elementem mobilizującym i dyscyplinującym jest ograniczenie czasowe. Zabawa na hasło to połączenie dwóch metod – wykonanie zadania i metody pracy we współpracy.
meTOdy eWAluACyJne
• ewaluacja – to sposób działania, za pomocą którego opisujemy rezultaty (wyniki) koń-cowe zaistniałych faktów zarówno z pozytywnej, jak i z negatywnej strony. Współczesne rozumienie ewaluacji to nie tylko kontrola, ocena, zbieranie danych, to przede wszystkim refleksja własna ukierunkowana na rozwój. Każdy dokonuje ewaluacji w celu podwyższe-nia jakości tego, co robi.
• kosz i walizeczka – stanowią element metody SWOT. W nauczaniu początkowym wskaza-ne jest wykorzystanie głównie walizeczki (dla określenia mocnych stron) i kosza (dla okre-ślenia słabych stron).
• Tarcza strzelecka – służy sprawdzeniu wiedzy i umiejętności strzelca. Strzelcem może być zarówno uczeń, jak i nauczyciel. Za pomocą tarczy możemy ocenić lekcje, fakty, wydarze-nia itp. Strzał w dziesiątkę (centrum tarczy) oznacza pełną perfekcję, strzał poza tarczę to pudło. Analiza, ocena i refleksja ułatwiają osiągnięcie sukcesu.
117
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
• Rybi szkielet (patrz s. 116) – to technika, którą można stosować na różne sposoby. Wcze-śniej do rozwiązywania problemów, teraz – do ewaluacji.
meTOdy dOdATkOWe I WSpOmAgAJąCe WyRóWnyWAnIe SzAnS edukACyJnyCh
Podane poniżej metody wzmacniają i poszerzają warsztat pracy nauczyciela o dodatkowe sposoby realizacji celów kształcenia i wychowania. Są szczególnie ważne ze względu na konieczność wyrównywania szans dzieci, które są uzdolnione, utalentowane lub prezen-tują trudności w nabywaniu wiadomości i umiejętności. Najważniejsze miejsce w pracy z dziećmi w młodszym wieku, w tym sześcioletnimi, zajmują metody oparte na działalno-ści dziecka. W Podstawach pedagogiki przedszkolnej pod red. M. Kwiatkowskiej podane są metody oparte na działaniu, na obserwacji i na słowie. Wśród metod wyróżnia się:
• metodę samodzielnych doświadczeń opartą na inicjatywie własnej dziecka (w czasie za-baw, zajęć artystycznych, na temat dowolny, w kontakcie z przyrodą),
• metodę zadań stawianych dziecku przez nauczyciela, które dziecko rozwiązuje samodziel-nie według własnego pomysłu,
• metodę ćwiczeń polegającą na powtarzaniu przez dziecko odpowiednich czynności (np. sprawności ruchowych, uczenia się poprawnej wymowy),
• metodę odtwarzania, na przykład podczas nauki wiersza, piosenki, tańca, • metody słowne, do których należą rozmowy, opowiadania, zagadki, rozwijające procesy
poznawcze i poszerzające zasób wiadomości dziecka, • metody żywego słowa oddziałujące na dziecko przez środki artystyczne, pomagające roz-
wijać wrażliwość uczuciową i estetyczną. Do metod poglądowych opartych na bezpośrednim spostrzeganiu zalicza się:• metody obserwacji i pokazu przedmiotów – zjawisk, czynności,• metody przykładu: przykład osobisty, poprzez widowisko teatralne, ilustracje,• metody uprzystępnienia sztuki. Obok metod działań odnoszących się do organizacji pracy nauczyciela, wyodrębnić należy me-
tody odnoszące się do działań dziecka związanych z procesem uczenia się polegającego na:• przyswajaniu (podanego, gotowego materiału), • odkrywaniu (nowych wiadomości podczas rozwiązywania problemów i samodzielnego
poszukiwania), • przeżywaniu (różnorodnych form i wartości), • działaniu (zmienianie rzeczywistości i samego siebie poprzez sprawdzenie wiadomości
w praktyce). Wielostronne uczenie się przeciwstawia się jednostronnemu uczeniu się, nauczaniu
opartemu głównie na przyswajaniu gotowej wiedzy podawanej przez nauczyciela. Wielo-stronnemu uczeniu się odpowiadają metody nauczania:
• podające (przyswajanie),• problemowe (odkrywanie),• aktywizujące (przeżywanie),• praktyczne (działanie).
Formy organizacyjne obejmują typowe sytuacje wychowawcze, naturalne i celowo zorganizowane, powtarzające się systematycznie lub okolicznościowo w rozkładzie dnia pracy przedszkola.
118
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
meTOdy pOleCAne SzCzególneJ uWAdze nAuCzyCIelA
• metoda dobrego startu (Bon depart) – metoda ma szerokie zastosowanie w rehabilita-cji i profilaktyce niepowodzeń szkolnych, bardzo dobrze sprawdza się wśród dzieci młod-szych z obniżoną sprawnością grafomotoryczną, zaburzoną orientacją w schemacie cia-ła i przestrzeni. Dziecko, łącząc różne rodzaje aktywności, śpiewa, dotyka, słucha, rysuje, pisze, wykonuje ćwiczenia relaksacyjne i ruchowe. W wyniku tego następuje integracja wzrokowo-słuchowo-dotykowo-ruchowa. Jest to niezbędne do prawidłowego opanowa-nia umiejętności czytania i pisania.
• metoda czynnościowego nauczania matematyki według koncepcji prof. edyty grusz-czyk-kolczyńskiej, mająca na celu zdobywanie przez ucznia wiedzy operatywnej.
• metoda nauki czytania wg prof. Jagody Cieszyńskiej – szczególnie przydatna dla dzieci z grupy ryzyka dysleksji, z wadami wymowy lub innymi trudnościami w czytaniu.
• metoda Batii Strauss – opiera się na wykorzystaniu elementów ruchu, tańca, gestów, śpie-wu, gry na prostych instrumentach perkusyjnych, stwarzaniu dzieciom możliwości zabawy z muzyką, przez co staje się lubiana i chętnie słuchana. Opiera się na aktywnym słuchaniu łatwo przyswajalnej muzyki poważnej, obcowaniu z nią i czerpaniu z niej tego, co najlepsze.
• metoda klAnzy – pedagogika zabawy – proponuje działania dające członkom grupy możliwość rozwoju w atmosferze zaufania, wzajemnej akceptacji, bez względu na wiek i umiejętności, wyzwala aktywność twórczą i ciekawość, ułatwia kontakty z innymi, ze sobą i otaczającą rzeczywistością. Metoda ta likwiduje lęk, obawę i strach, napięcie mięśni oraz napięcia psychiczne, angażuje w działanie całą osobę wszystkie jej zmysły, wyzwala twór-czą aktywność, uczy współpracy z innymi.
• metoda Orffa – wykorzystuje żywiołowy zapał dzieci i ich naturalną motoryczność –uczniowie sami tworzą muzykę, rozwijają fantazję i pomysłowość, przy improwizowaniu komponują własne ilustracje do słuchanej melodii lub rytmu. Rozwija podstawowe uzdol-nienia dzieci przez: – odtwarzanie muzyki wokalnej i instrumentalnej, – tworzenie muzyki wokalnej i instrumentalnej, – integrację ruchu, śpiewu, gry na instrumentach i słowa, – realizację ruchową muzyki.
• metoda labana – cechą charakterystyczną metody jest odchodzenie od ruchu odwzo-rowanego na rzecz ruchu podejmowanego zgodnie z własną inwencją twórczą, fantazją, doświadczeniem.
• metoda kniessów – polega na nieustannym poszukiwaniu nowych form i rodzajów ru-chu. Główne elementy metody to: ruch, muzyka, rytm, przybory. Jest to metoda, która inspiruje do nowych pomysłów. Opiera się na pozytywnej motywacji, co wiąże się z zasadą podmiotowego traktowania dzieci. Dzieci odwzorowują ruchy nauczyciela, a także wpro-wadzają własne kreatywne ćwiczenia.
• metoda dalcroze’a – istotą metody jest uczenie się muzyki poprzez wyrażanie jej ruchem. Ze względu na swe walory estetyczne, wychowawcze i kreatywne, rytmika stała się bardzo popularna.
• metoda Rocławskiego – glottodydaktyka – oparta na podstawach lingwistycznych i logopedycznych. Jest to metoda fonetyczna, syntetyczno-analityczna i dźwiękowo-barwna. Koncepcja nauki czytania i pisania B. Rocławskiego łączy technikę płynnego czytania ze zrozumieniem z nauką pisania. W połączeniu z zastosowaniem w praktyce zasady indywidualizacji nauczania zapobiega dysleksji, sprzyja rozwijaniu świadomości
119
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
ortograficznej. W zajęciach wykorzystuje się przede wszystkim spontaniczność dzieci, a także zestaw specjalnych klocków LOGO (autorstwa B. Rocławskiego).
• metoda kielar-Turskiej – metoda globalnego czytania. M. Kielar-Turska twierdzi, że po-czątek nauki czytania wyznaczany jest przez poziom rozwoju percepcji wzrokowo-słucho-wej, pamięć, uwagę oraz myślenie w powiązaniu z odpowiednim opanowaniem mowy. Uważa również, że pierwsze samodzielne próby czytania zależne są też od działań eduka-cyjnych tak rodziców, jak i nauczycieli przy stosowaniu określonych metod nauki czytania i od motywacji samego dziecka.
• metoda ruchu rozwijającego Sherborne – udział w ćwiczeniach tą metodą ma na celu stworzyć dziecku okazję do poznania własnego ciała, usprawnienia motoryki, poczucia swojej siły, sprawności i w związku z tym możliwości ruchowych. Dziecko zaczyna mieć zaufanie do siebie, zyskuje też poczucie bezpieczeństwa. Podczas ćwiczeń ruchowych dziecko może poznać przestrzeń, w której się znajduje, przestaje ona być dla niego groźna. Czuje się w niej bezpiecznie, staje się aktywne, przejawia większą inicjatywę, może być twórcze. Dzielenie przestrzeni z drugą osobą nie musi być zagrożeniem, może stać się źró-dłem współprzeżywania. Nawiązania bliskiego kontaktu, opartego na zaufaniu i współpra-cy, daje możliwość poczucia wspólnoty i przeżycia szczęścia.
meTOdy ReWAlIdACyJne
• metoda knilla – to próba wykorzystania osiągnięć psychologii rozwojowej do pracy z tymi wszystkimi, którzy niezależnie od wieku i przyczyny zaburzeń nie nawiązują kontak-tu z najbliższym otoczeniem. Tkwią w milczącym świecie stereotypów. Są dalecy, ale nadal wrażliwi na nasze komunikaty, podatni na zranienie i odrzucenie. Bronią swoich granic, ale czekają na pomoc.
• metoda domana – wychodzi z założenia, że na drodze rozwoju zdrowego dziecka pojawia się sześć najważniejszych obszarów służących do pełnego funkcjonowania istoty ludzkiej. Są nimi: wzrok, słuch, dotyk, ruch, mowa oraz sprawność rąk. W metodzie Domana przyj-muje się wczesne usprawnianie dzieci. Ma ono doprowadzić do tego, by nieuszkodzona część mózgu przyjęła zadania jego uszkodzonej części. Na pierwszy plan wysuwa się tu koncepcję inteligencji. Zaznacza się przy tym, że mózg rośnie i doskonale się rozwija wte-dy, gdy poza jego indywidualnymi możliwościami maksymalnie zapewnia mu się ze strony otoczenia warunki dla rozwoju ruchu, mowy, zdolności manualnych.
• poranny krąg – czyli stymulacja polisensoryczna wg pór roku. Celem tej metody jest bu-dzenie poczucia bezpieczeństwa, rytualizacja, stymulacja polisensoryczna, komunikacja.
• metoda Snoezelen – czyli terapii w Sali Doświadczania Świata. Terapia prowadzona w salach pod okiem terapeutów pozwala na znalezienie nowej drogi docierania do tych, którym głęboka niepełnosprawność umysłowa czy zaburzenia psychiki nie pozwalają na nawiązywanie komunikacji z otoczeniem. Metoda ta pomaga dzieciom odbierać, porząd-kować i przeżywać świat.
• Terapia SI – metoda integracji sensorycznej, polega na integracji czynności zmysłów z wła-ściwą reakcją ruchową. Jest to możliwe dzięki procesom dokonującym się w mózgu każde-go człowieka, polegającym na odbieraniu, rozpoznawaniu, przetwarzaniu, odpowiednim interpretowaniu już posiadanych informacji, które mózg czerpie ze zmysłów, a następnie odpowiada właściwą reakcją ruchową. Rehabilitacja, zależnie od potrzeb, obejmuje stymu-lację poszczególnych obszarów, np. motoryki dużej, motoryki małej, percepcji, koordynacji wzrokowo-ruchowej. Głównymi kierunkami w rehabilitacji są procesy hamowania, elimi-
120
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
nowania lub ograniczania drogą stymulacji negatywnych bodźców, które występują przy nadwrażliwości układu zmysłów, np. nadpobudliwości ruchowej, trudnościach w koncen-tracji uwagi, oraz dostarczaniu bardzo silnych, różnorodnych bodźców przy niedostatecz-nej wrażliwości układu zmysłów, np. zaburzeniach ruchowych, percepcji i koordynacji.
• Choreoterapia – to terapia poprzez ruch i taniec, swobodny, naturalny, niczym niewymu-szony. Inspirowany jedynie muzyką, podpowiedziami prowadzącego zajęcia i informacja-mi pochodzącymi z własnego ciała.
• muzykoterapia – jedna z metod oddziaływania diagnostycznego, rehabilitacyjnego, tera-peutycznego i profilaktycznego, poprzez wieloaspektowy wpływ muzyki na stan psychofi-zyczny i rozwój człowieka.
• Arteterapia – terapia poprzez sztukę. Obejmuje terapię z użyciem sztuk plastycznych, w sze-rokim znaczeniu natomiast – muzykoterapię, biblioterapię, a ponadto działania terapeu-tyczne z wykorzystaniem teatru, filmu, malarstwa, rzeźby, grafiki. Do technik stosowanych w arteterapii zalicza się: rysunek, malarstwo pędzlem lub palcami, lepienie z plasteliny lub w glinie, rzeźbę, tkaninę artystyczną, kolaż. Terapia poprzez kontakt ze sztuką zakłada swo-iste odreagowanie w samym procesie tworzenia, bez nastawienia na efekt zadania
• Relaksacja – pomaga w zachowaniu wewnętrznej równowagi, umiejętnie wykorzystuje chwile spokoju i odprężenia. Umiejętnie prowadzony relaks to świadome działania na po-graniczu ćwiczeń fizycznych i umysłowych, pozwalające na pełne poznanie własnego ciała i jego możliwości oraz uświadomienie sobie znaczenia swojej woli. Dzięki własnej aktyw-ności dziecko w wieku od 2 do 6 lat stopniowo poznaje fizyczne możliwości swojego ciała, uczy się panowania nad nim oraz umiejętności jego opisywania. Zgodnie z wymaganiami otoczenia zarówno w domu, jak i w przedszkolu korzysta ze swych umiejętności. Władza, jaką posiada nad samym sobą, pozwala mu wykonywać i kontrolować własne czyny i ge-sty, uświadamiać go sobie krok po kroku. Dzięki temu lepiej panuje nad swoimi odrucha-mi, potrafi zahamować nierozważne ruchy, co ułatwia mu słuchanie innych osób, pomaga w koncentracji uwagi i skupieniu się na wykonywanych czynnościach.
Atrakcyjne formy i metody pracy mogą się opierać na:• różnorodnych zabawach,• obserwacji i pokazie,• działaniu,• przekazie słownym,• przykładzie osobistym,• rozwiązywaniu zadań według własnego pomysłu,• samodzielnym doświadczeniu dziecka,• spontanicznej, swobodnej aktywności własnej dziecka,• grach dydaktycznych,• zajęciach dramowych. Podstawowe formy organizacyjne pracy to:• działalność indywidualna,• działalność zespołowa,• działalność zbiorowa (zajęcia z całą grupą).
Podstawową formą aktywności dziecka jest zabawa, która jest dominująca w tym wieku. Stąd wypływa powszechnie znana prawda, że dziecko powinno uczyć się, bawiąc i bawić się, ucząc. Oznacza to, że proces nauczania powinien być związany z zabawą. Dziecko przedszkolne przejawia najczęściej swą aktywność w zabawach manipulacyjnych, kon-strukcyjnych, tematycznych, dydaktycznych i ruchowych. Obok tego pojawiają się także elementy innych form działania, związane z nauką i pracą.
121
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
kOnCepCJA ReAlIzACJI TReŚCI edukACJI humAnISTyCzneJ z WykORzySTAnIem SOJuSzu meTOd ROzumIAnegO JAkO zASTOSOWAnIA
RóżnyCh meTOd W RAmACh JednyCh zAJęĆ ze Względu nA Różne pOTRzeBy I mOżlIWOŚCI uCznIóW W kIeRunku ReAlIzACJI TegO SAmegO Celu
rozbudzanie otwartości i aktywności dzieci, rozwi-janie mowy dziecka i wzbogacanie jego słownika poprzez nazywanie i opowiadanie o najbliższym otoczeniu dziecka – inspiracją jest piękna pierwsza książka (elementarz) z ilustracjami, zachęcanie do obcowania z książkami jako źródłem dziecięcego poznania
rozwijanie kreatywności i twórczości dziecka, pobu-dzanie wszystkich zmysłów i rozwój percepcji wzro-kowej, słuchowej, świadomości ciała oraz koordyna-cji poprzez zabawę, ruch i zintegrowanie wszystkich zmysłów przy wykorzystaniu metod uznanych w edukacji przedszkolnej
rozwijanie myślenia i stopniowe przechodzenie od spostrzegania globalnego do analitycznego
wchodzenie w świat wartości poprzez rozwijanie in-teligencji emocjonalnej i umiejętności społecznych
integrowanie się z otoczeniem – od tego, co bliskie i znane do rzeczy nowych, ale ważnych w życiu – po-przez rozwijanie koncentracji na rzeczach nowych, logicznego myślenia i współdziałania z innymi
klASA I etap motywacyjno-
-elementarzowy motywowanie do słuchania, mó-wienia, pisania i czytania (w zakre-sie wszystkich liter języka polskie-go przez cały rok)
122
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
wykorzystywanie wiedzy i własnej aktywności do tworzenia projektów wykonywanych indywidual-nie lub wspólnie z innymi
rozwijanie motywacji wewnętrznej podczas prakty-kowania wartości poprzez utrzymywanie dobrych relacji z innymi
motywowanie do twórczego rozwiązywania pro-blemów matematycznych życia codziennego oraz problemów abstrakcyjnych, rozwijanie logicznego myślenia
rozwijanie kreatywności – indywidualnie i w zespo-le, kreowanie umiejętności krytycznego i twórcze-go myślenia
klASA III
etap słowa pisanegodoskonalenie wszystkich umiejęt-ności komunikacyjnych, ze szcze-gólnym uwzględnieniem pisania, jako sposobu wyrażania siebie
rozwijanie pamięci dziecka, uczenie operacjonaliza-cji, przetwarzania i porządkowania pojęć, poznawa-nie strategii uczenia się
rozumienie przez dziecko własnych emocji, odpo-wiednie radzenie sobie w sytuacjach problemowych
rozwijanie wyobraźni poprzez zabawę, projekty, ruch, tworzenie własnych opowiadań twórczych, wyrażania siebie (drama, teatr, gry sytuacyjne, nar-racja, elementy retoryki i zaciekawienia odbiorcy, wcielanie się w role)
klASA II
etap słowa mówionego uczenie tego, jak się uczyć, po-kazywanie sposobów dzielenia się swoim widzeniem świata, szczególnie poprzez mówienie (dyskusja, rozmowa)
123
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
kOnCepCJA nAukI CzyTAnIA I pISAnIA
kSIążkI I CzyTAnIe W edukACJI elemenTARneJ
Każda z książek proponowanych dzieciom może być przeczytana na różne sposoby, a każ-dy ze sposobów jest równie dobry:
• głośne czytanie przez nauczyciela tekstu lektury w klasie, najlepiej codziennie przez 20 minut, przynajmniej 2–3 razy w tygodniu po jednym rozdziale (uwaga: czytamy również wtedy, kiedy dzieci potrafią już samodzielnie czytać),
• zachęcanie do samodzielnego cichego czytania w domu (zanim „zadamy” lekturę do domu i określimy termin jej przeczytania, niezwykle istotne jest zareklamowanie książki dzieciom: nauczyciel – lub dziecko, które już daną książkę zna – opowiada o niej w ciekawy i motywujący do czytania sposób),
• zachęcanie do głośnego przeczytania książki przez rodziców w domu (nie wyręczamy wte-dy dziecka, ale powodujemy, że zacieśniają się więzi w rodzinie, a rodzice lub dziadkowie mogą tym samym aktywniej uczestniczyć w edukacji dziecka – dziecko nie jest pozosta-wione z lekturą, co dla uczniów słabszych jest niezwykle ważne i nie wyłącza ich z przeży-wania lektury tylko dlatego, że nie opanowali dostatecznie umiejętności cichego czytania ze zrozumieniem).
NAUKA CZYTANIA
NAUKA PISANIA
MOTYWACJA DO CZYTANIAI DO PISANIA
• metoda analityczno-syntetyczna o charakterze funkcjonalnym
• elementy metody sylabowej profesor Jadwigi Cie-szyńskiej
• elementy metody czytania globalnego• jedna litera na tydzień (od października, czasami
dwie litery na tydzień)• Cztery poziomy trudności czytania w każdym ty-
godniu nauki
• ćwiczenia grafomotoryczne różnego typu, przy-gotowujące do pisania
• nauka pisania po śladzie, czytania• optymalizacja ćwiczeń w zakresie przepisywania
• dużo tekstów literackich i paraliterackich od sa-mego początku
• teksty do czytania przez dziecko coraz trudniej-sze, w początkowych etapach z przewagą ma-teriału ikonicznego
• nacisk na rozumienie tekstu, a nie na głośne czytanie
124
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
Błędy metodyczne w pracy z lekturą:– „zadawanie” lektury bez wcześniejszego zachęcenia do niej,– głośne czytanie lektury przez dziecko w klasie,– brak pracy z lekturą i poświęcenie na jej omówienie zbyt małej ilości czasu.
O wyborze lektury powinien decydować nauczyciel wspólnie z dziećmi, rodzicami, bi-bliotekarzem, innymi nauczycielami lub dyrekcją szkoły, w zależności od warunków i moż-liwości dostępu do poszczególnych tytułów.
Lektury zaproponowane poniżej są wartościowe literacko, stanowią kanon literatury dziecięcej, są lubiane przez dzieci i polecane przez specjalistów, dostosowane do potrzeb współczesnego dziecka i przystosowane do realizowania programu nauczania wartości. Przy testowaniu poniższej listy wśród nauczycieli pojawiły się głosy, że niektóre książki są za trudne albo stanowią propozycję lekturową dla innej klasy. Nasze doświadczenia są od-mienne. Czasem tylko zwykłe przyzwyczajenie w myśleniu nauczyciela decyduje o tym, że jakaś książka jest uważana za łatwą lub trudną. W praktyce okazuje się, że sześciolatek słucha z zapartym tchem lektury proponowanej w czwartej klasie. Dzieci są różne, różne są też ich potrzeby, dlatego sztywne przypisywanie lektur do konkretnej klasy niepotrzebnie zamyka na klucz półki z książkami, które powinny być zawsze pod ręką… Pozwólmy wy-bierać dzieciom. Uzupełniajmy bibliotekę klasową o ulubione pozycje dzieci.
pRóCz lekTuR WymIenIOnyCh W pOdSTAWIe pROgRAmOWeJ pROpOnuJemy RóWnIeż kSIążkI dO WSpólnegO głOŚnegO CzyTAnIA
klASA I
• Baśnie z różnych stron świata (europejskie, chińskie, afrykańskie, indiańskie, rosyjskie itd.)• A. Lindgren, Emil ze Smalandii• A. Lindgren, Lotta z ulicy Awanturników• M. Strzałkowska, Bajka o ślimaku Kacperku (i inne baśnie tej autorki)• M. Bond, Miś zwany Paddington• R. Jędrzejewska-Wróbel, Sznurkowa historia• I. Whybrow, Księga straszliwej niegrzeczności• J. Kulmowa, Niefruwak Piechotny• P. Bourgeois, B. Clark, Franklin i nowy przyjaciel (i inne części serii)• G. Delahaye, Martynka w krainie baśni (i inne części serii o Martynce)• E. Stadmuller, Opowiastki o zwierzętach• A. Frączek, Myszka Klementynka• Janosch, Ja ciebie wyleczę, powiedział Miś. Opowieść o tym, jak Tygrysek pewnego razu zacho-
rował• Cz. Janczarski, Miś Uszatek• A. Milne, Kubuś Puchatek• W. Bełza, Kto ty jesteś? Polak mały• G. Kasdepke, Niesforny alfabet• Janosch, Ach, jak cudowna jest Panama• T. Janson, Muminki (dowolne części)
125
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
• M. Strękowska-Zaremba, Abecelki i duch Bursztynowego Domu• Dr. Seuss, Na każde pytanie odpowie czytanie! (i inne książki tego autora)• A. Frączek, Chichopotam• J. Papuzińska, Nasza mama czarodziejka• M. Strzałkowska, Wierszyki łamiące języki (i inne tomiki poezji dziecięcej tej autorki)
klASA II
• W. Chotomska, Legendy polskie • J. Brzechwa, Akademia Pana Kleksa• K. Makuszyński, 120 przygód Koziołka Matołka (Księga 1)• J. Karp, Ranyboskie, Julek! (i kolejne części serii)• J.-J. Sempe, R. Goscinny, Mikołajek (i kolejne części serii)• E. Lindo, Mateuszek (i kolejne części serii)• S. Michałkow, Nie płacz, koziołku• S. Marijanovic, Magia domowych potworów• A. Onichimowska, Dzień czekolady• E. J. Bartosik-Trebicka, Jeden plus jedna (wszystkie tomy)• D. Suwalska, Znowu kręcisz, Zuźka!
klASA III
• M. Konopnicka, O krasnoludkach i sierotce Marysi (fragmenty)• J. Twardowski, Patyki i patyczki• T. Janson, Muminki (tom do wyboru)• F. Simon, Koszmarny Karolek (polecamy całą serię)• E. Kluev, Bajki na dłuższą metę• A. Lindgren, Pippi Pończoszanka (i kolejne tomy)• M. McDonald, Hania Humorek (polecamy całą serię)• E. Nowak, Środek kapusty• C.S. Lewis, Opowieści z Narnii (wszystkie tomy, a przynajmniej pierwszy)• Polskie baśnie i legendy• Baśnie z różnych stron świata• P. Maar, W głębokim, ciemnym lesie• R. Dahl, Matylda (i inne książki tego autora)• J.Papuzińska,Asiunia
Inne
1) Hans Christian Andersen, Baśnie (do wyboru);2) Justyna Bednarek, Niesamowite przygody dziesięciu skarpetek (czterech prawychi sześciu lewych);3) Jan Brzechwa, Brzechwa dzieciom;4) Alina Centkiewiczowa i Czesław Centkiewicz, Zaczarowana zagroda;5) Waldemar Cichoń, Cukierku, ty łobuzie!;6) Agnieszka Frączek, Rany Julek! O tym, jak Julian Tuwim został poetą;7) Mira Jaworczakowa, Oto jest Kasia;
126
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
8) Grzegorz Kasdepke, Detektyw Pozytywka;9) Leszek Kołakowski, Kto z was chciałby rozweselić pechowego nosorożca?;10) Barbara Kosmowska, Dziewczynka z parku;11) Maria Krüger, Karolcia;12) Astrid Lindgren, Dzieci z Bullerbyn;13) Hugh Lofting, Doktor Dolittle i jego zwierzęta;14) Marcin Pałasz, Sposób na Elfa;15) Danuta Parlak, Kapelusz Pani Wrony;16) Roman Pisarski, O psie, który jeździł koleją;17) Janina Porazińska, Pamiętnik Czarnego Noska;18) Maria Terlikowska, Drzewo do samego nieba;19) Julian Tuwim, Wiersze dla dzieci;20) Barbara Tylicka, O krakowskich psach i kleparskich kotach. Polskie miasta w baśni i legendzie;21) Danuta Wawiłow, Najpiękniejsze wiersze;22) Łukasz Wierzbicki, Afryka Kazika;24) Łukasz Wierzbicki, Dziadek i niedźwiadek.
Powyższe pozycje są jedynie propozycją. Nauczyciele mogą czerpać inspirację, korzystając ze stron, takich jak:
• Fundacja ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom, gdzie znajduje się Złota Lista książek szcze-gólnie polecanych dla dzieci oraz kryteria ich doboru: www.calapolskaczytadzieciom.pl;
• Stowarzyszenie Przyjaciół Książki dla Młodych IBBY, które przyznaje dorocznie nagrody za najlepsze książki dla dzieci: www.ibby.pl;
• Instytut Książki, który ma specjalną stronę o książkach dla dzieci: www.instytutksiazki.pl/dla_dzieci;
• serwis internetowy Bromba.pl, gdzie znajdują się recenzje książek dla dzieci i informacje o ciekawych wydarzeniach: www.bromba.pl.
127
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
kOnCepCJA edukACJI mATemATyCzneJ W klASIe I - TReŚCI mATemATyCzne łąCzą SIę z TReŚCIAmI pRzyROdnICzymI, zgOdnIe z RyTmem pRzyROdy, JAkI TOWARzySzy dzIeCku W pOSzCzególnyCh mIeSIąCACh.
poziom Ipoznanie cyfr od 0 do 9,
poznawanie liczb od 0 do 20(cyfry i liczby wprowadzamy równocześnie)
działania podstawowe nakonkretach i symbolach
(dodawanie,odejmowanie, porównywanie wartości <, >, =)
cyfry i liczby wprowadzamy odpierwszego tygodnia listopada,
po jednej na tydzień
działanie na liczbach do 20 z przekroczeniem progu
dziesiątkowego(poziom ten wkracza poza
podstawę programową)
poziom II
W tej koncepcji matematyka jest językiem wykorzystywanym w celu poznania świata przyrody. Łączenie matematyki z przyrodą sprzyja integracji metod i treści, a także daje możliwość ukazywania dziecku praktycznego wymiaru matematyki już od kla-sy pierwszej i wykorzystywania narzędzi matematycznych do konkretnych, codziennych działań.
dOdATkOWe InFORmACJe dOTyCząCe WARunkóW ReAlIzACJI pROgRAmu
Program przeznaczony jest do realizacji przez nauczycieli w pierwszym etapie kształcenia ogólnego w szkole podstawowej. W tym celu należy przygotować warunki zapewniające bezpieczeństwo i umożliwiające ogólny rozwój dziecka. Sale lekcyjne zgodnie z zalecenia-mi powinny w miarę możliwości być podzielone na części do nauki oraz do zajęć rucho-wych i zabawy, z uwzględnieniem kącików tematycznych. Powinny w nich się znaleźć ma-teriały dostępne dla dzieci podczas ich pobytu w klasie, jak na przykład książki, czasopisma, kolorowanki, gry planszowe, liczmany, materiały przyrodnicze. W małych pomieszczeniach w pracy z licznym zespołem trzeba tak zorganizować przestrzeń, by umożliwić dzieciom zabawę i praktyczne działanie, manipulowanie i pracę indywidualną. Uczeń powinien mieć możliwość pozostawienia niektórych swoich rzeczy w szkole.
128
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
WARunkI ReAlIzACJI A OBSeRWACJA dzIeCkA I WSpółpRACA z ROdzICAmI
Obserwowanie uczniów podczas swobodnych działań daje nauczycielowi szereg informa-cji na temat zainteresowań i preferencji dzieci, ich umiejętności współpracy i organizacji zabaw. Dla dzieci natomiast jest to czas nawiązywania bliższych kontaktów i zaspokajania swoich potrzeb poznawczych i emocjonalnych.
Do organizacji przestrzeni w klasie proponujemy włączyć rodziców, po wcześniejszym objaśnieniu im celowości propozycji. Rodzice bardzo chętnie włączają się w życie klasy, kiedy rozumieją sens działań i widzą korzyści z nich płynące. Każdy z nich bowiem pragnie dobra swojego dziecka. Bardzo dobrą formą zapoznania rodziców z potrzebami klasy i ze sposobem wykorzystywania zgromadzonych materiałów jest zapraszanie ich na zajęcia lekcyjne oraz włacanie w prowadzenie wybranych zajęć a takze zapraszanie rodziców na spotkania poświęcone rozwojowi dziecka, potrzebom poznawczym, emocjonalno-spo-łecznym, trudnościom w wychowywaniu, zasadom nagradzania I karania oraz innym te-matom, które mają istotne znaczenie dla rodziców a które nie zawsze są im znane. Włącza-nie rodziców, dziadków lub innych osób stanowiących rodzinę dziecka w życie klasy może przynieść nieoczekiwane wręcz efekty.
WARunkI ReAlIzACJI pOSzCzególnyCh edukACJI
By zrealizować treści z zakresu edukacji polonistycznej, sala powinna mieć podręczną biblioteczkę, wyposażoną w książki z bajkami i opowiadaniami, lektury i czasopisma dla dzieci. Biblioteczkę dzieci mogą wzbogacać za zgodą rodziców.
W edukacji przyrodniczej wskazane jest prowadzenie hodowli. Nie każda szkoła ma ogródek, wówczas trzeba znaleźć inne rozwiązanie – wystarczy założyć hodowlę w doni-cach na parapecie okiennym. W wyznaczonym miejscu można gromadzić materiały i oka-zy przyrodnicze. Decydując się na hodowlę zwierząt, np. założenie akwarium czy hodowa-nie chomika w klatce, trzeba się zastanowić, czy mamy odpowiednie warunki i możliwości. W razie potrzeby uczniowie mogą przynieść na zajęcia zwierzę hodowane w domu.
W edukacji matematycznej dominuje nauczanie czynnościowe, z którym wiążą się działanie, manipulowanie; potrzebne do tego są liczmany – guziki, klocki, zakrętki, kora-liki, materiały przyrodnicze (kasztany, żołędzie, liście, kamyki zgromadzone w pudełkach). Warto wyposażyć salę w wagę szalkową i odważniki, miary do mierzenia, termometr, ze-gar, liczydło. Wiele z tych przedmiotów możemy pozyskać od rodziców i dziadków, którzy wymieniając sprzęty w domu, chętnie przyniosą różne rzeczy do klasy.
W edukacji muzycznej niezbędne są instrumenty muzyczne. W przypadku skromnego wyposażenia sali nauczyciel wspólnie z dziećmi i ich rodzicami może wykonać proste in-strumenty z dostępnych materiałów. Dzieci uczęszczające do ognisk lub szkół muzycznych mogą w ramach zajęć prezentować swoje umiejętności.
Do realizacji edukacji plastycznej i zajęć technicznych konieczne będą różnorodne ma-teriały plastyczne i przyrodnicze. Zapoznając rodziców na początku roku szkolnego z pro-ponowanymi technikami pracy, umożliwimy im zorganizowanie potrzebnych materiałów. Mogą wspólnie ustalić, co kupią, co przyniosą, a co jest niemożliwe do zdobycia. Materiały zgromadzone w klasie pozwolą na zaplanowanie zajęć, do których będą przygotowani wszyscy uczniowie.
Od klasy pierwszej uczniowie powinni korzystać z pracowni informatycznej i to nie tyl-ko w ramach realizacji treści z edukacji informatycznej. Komputery powinny być wykorzy-
129
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
stywane jako urządzenia, które wzbogacają proces nauczania i uczenia się o teksty, rysunki i animacje tworzone przez uczniów. Ciekawym rozwiązaniem jest korzystanie w czasie za-jęć z tablic interaktywnych.
Ważną rolę odgrywają też sala gimnastyczna i boisko, a także place zabaw. Podczas sprzyjającej pogody zajęcia ruchowe powinny odbywać się na powietrzu.
Realizacja programu nie może ograniczać się do zajęć prowadzonych w sali lekcyjnej, zaleca się spacery po najbliższej okolicy, wycieczki do ciekawych miejsc, w miarę możliwo-ści wyjścia do kina, teatru, filharmonii.
WARunkI ReAlIzACJI TReŚCI zAWARTyCh W pROgRAmIe WynIkAJACe z pOd-STAWIe pROgRAmOWeJ
Edukacja wczesnoszkolna jako pierwszy etap kształcenia w systemie szkolnym obejmuje trzy lata nauki w klasach I–III. Charakteryzują ją:
1) spokój i systematyczność procesu nauki;2) wielokierunkowość;3) dostosowanie tempa pracy do możliwości psychoruchowych każdego ucznia;4) dostosowanie poznawanych zagadnień do możliwości percepcyjnych ucznia.
Edukacja na tym etapie wymaga niezwykłej staranności w doborze treści, środków, strategii, metod kształcenia, aby ukazać uczniom scalony obraz świata i ułatwić jego rozu-mienie.
Kształcenie na I etapie edukacyjnym kontynuuje rozpoczęty w przedszkolu proces adaptacji do współpracy w grupie oraz proces indywidualnej i grupowej aktywności po-znawczej. Pozwala to uczniom na stopniowe rozpoznawanie różnych wzorów uczenia się, umożliwia pełne i bardziej świadome uczestnictwo w procesie edukacyjnym, a także opty-malne wykorzystanie swojego potencjału.
Edukacja w klasach I–III realizowana jest w postaci kształcenia zintegrowanego. Kształ-cenie zintegrowane obejmuje: integrację czynnościową, metodyczną, organizacyjną i tre-ściową.
Podstawową formą organizowania pracy dziecka powinien być dzień jego wielokierun-kowej aktywności, a nie klasyczna lekcja szkolna. Kształcenie zintegrowane to koncepcja wieloaspektowej aktywizacji dziecka wraz z potrzebą stałego diagnozowania jego rozwo-ju, wspieranie funkcji stymulujących rozwój i jednocześnie odrzucenie funkcji selektyw-nych.
Elementem integrującym kierunki edukacji jest język w swym aspekcie semiotycznym.Nauczyciele w klasach I–III, rozpoznając możliwości uczniów, w tym uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, posługują się własnymi twórczymi rozwiązaniami w zakresie realizacji treści podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej.Uczenie się jako proces twórczy samo w sobie wyklucza jeden wzór organizacyjny czy
metodyczny. Nauczyciele, organizując zajęcia, planują proces wychowania, w którym re-alizowane zadania pomagają uczniom:
1) poznać wartości i adekwatne do nich zachowania;2) osiągnąć sukces budujący poczucie własnej wartości uczniów oraz rozwijający motywację
i zamiłowanie do dalszej nauki.Proces edukacji przybiera różne formy: pracy z udziałem całego zespołu, pracy w gru-
pach, pracy indywidualnej i jest wyprowadzany z naturalnych sytuacji edukacyjnych. Na-uczyciele organizują edukację dzieci jako dynamiczny proces nadawania osobistego sensu
130
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
i rozumienia ciągle zmieniającej się rzeczywistości, a nie jako przekaz gotowych informacji.Proces edukacji umożliwia eksplorację świata, zdobywanie nowych doświadczeń i interak-cję z otoczeniem. Na tej podstawie uczeń buduje swoją wiedzę.Nauczyciele w klasach I–III uwzględniają:
1) trzy naturalne strategie uczenia się dzieci: percepcyjno-odtwórczą (uczeń uczy się według przedstawionego wzoru – naśladuje), percepcyjno-wyjaśniającą (uczeń uczy się częściowo według wzoru, szuka wyjaśnień i podpowiedzi) i percepcyjno- -innowacyjną (uczeń prze-kształca informacje i tworzy innowacje, w tym własne strategie myślenia);
2) stosowanie różnorodnych metod kształcenia, w tym metod organizacyjnych (łącznie z kla-sami autorskimi). Nauczyciel prowadzący klasę zna funkcje stosowanych metod i dosto-sowuje je do stylu uczenia się swoich uczniów. Warsztat pracy nauczyciela opiera się na współczesnych podstawach naukowych.
Istotą edukacji polonistycznej jest proces poznawania języka mówionego i pisanego w kontakcie ze światem zewnętrznym, w tym z otoczeniem społeczno-przyrodniczym oraz kulturą regionalną i narodową. Nadrzędną wartością edukacji polonistycznej staje się za-tem komunikatywne posługiwanie się przez dzieci językiem ojczystym w mowie i w pi-śmie połączone z umiejętnością czytania w stopniu umożliwiającym płynne uczenie się przez dziecko tego języka na I i kolejnych etapach edukacyjnych. Budowanie umiejętności czytania powinno się odbywać przez codzienne czytanie przez nauczyciela fragmentów lektur oraz wspólne rozmowy o nich tak, aby każdy uczeń miał szansę na polisensorycz-ną eksplorację treści utworów. Taka forma pozwala uniknąć zniechęcenia do czytania, a wprost przeciwnie – zachęca, intryguje i poszerza zakres percepcji tekstu.
Istota edukacji matematycznej prowadzi do stopniowego odkrywania i poznania po-jęć podstawowych, takich jak liczba czy działanie arytmetyczne. Proces ten oparty jest na intuicji matematycznej dziecka oraz własnych strategiach myślenia dziecka. Nauczyciel zobowiązany jest zatem tak planować zajęcia, aby wiedza matematyczna stopniowo ukła-dała się w logicznie powiązany system prowadzący od myślenia konkretno-obrazowego w kierunku myślenia pojęciowego. Pomaga w tym spiralny i liniowy układ treści.
Istotą edukacji społecznej i jej rezultatem jest odkrycie istnienia określonych procesów zachodzących w otoczeniu uczniów. Ich rozumienie jest zawsze pochodną obserwacji i doświadczenia jako wyniku celowego spostrzegania. Nauczyciel dba zatem o organizację przestrzeni, w której uczniowie mogą eksplorować, obserwować i doświadczać. Ta prze-strzeń nie zamyka się wyłącznie w obrębie klasy czy budynku szkoły.
Edukacja muzyczna, która z uwagi na swą specyfikę, doskonali percepcję słuchową, sferę emocjonalną, wrażliwość estetyczną i ekspresję twórczą, w kształceniu zintegrowa-nym jest codziennym elementem zajęć. Muzykowanie wspiera motywację do działań gru-powych oraz wpływa na nastrój uczniów, co ma wielkie znaczenie w procesie organizacji grupy.
Nieodzownym elementem codziennych doświadczeń uczniów w klasach I–III są wszel-kie działania wykorzystujące mnogość technik plastycznych. Istotą edukacji plastycznej jest umożliwienie dzieciom postrzegania wartości wizualnych, które zawarte są w oto-czeniu oraz w naturze. Uczeń przez ich przeżywanie rozwija swoją sferę duchową. Dzieci, mając naturalną potrzebę wyrażania swych doznań wewnętrznych, wykorzystują do tego techniki plastyczne, muzykowanie czy działania konstrukcyjne. Znaczenie tych działań jest równorzędne z aktywnością polonistyczną czy matematyczną, a dzięki integracji czynno-ściowej, organizacyjnej i metodycznej działania te wspomagają rozwój mowy i myślenia.
131
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
Istotą edukacji technicznej jest praca dziecka, a podejmowane przez dziecko zadania techniczne prowadzą do konstrukcji form użytkowych. Te zaś nauczyciel włącza do kolej-nych działań jako materiał dydaktyczny, ukazując dzieciom ich funkcjonalność.
Nadrzędna wartość zadań technicznych to określone umiejętności oraz sprawności techniczne, w tym manualne.
Proces edukacji w klasach I–III opiera się na podstawowych potrzebach dzieci. Jedną z najważniejszych jest potrzeba ruchu. Dla zabezpieczenia zdrowego rozwoju, zajęcia rucho-we odbywają się każdego dnia jako element kształcenia zintegrowanego. Wskazane jest, aby co najmniej jedna godzina zajęć wychowania fizycznego w tygodniu odbywała się w sali gimnastycznej z dostępem do wszelkich środków i sprzętów sportowych. Nauczyciel, planując pracę oddziału, uwzględnia wszelkie zabawy i gry ruchowe, zapobiegające wa-dom postawy oraz ćwiczenia kształtujące nawyki utrzymania prawidłowej postawy. Istnie-je także potrzeba organizowania odrębnych zajęć gimnastyki kompensacyjno-korekcyjnej prowadzonych przez specjalistów posiadających odpowiednie kwalifikacje. W klasach I–III wiele zajęć, w tym ruchowych, nauczyciel organizuje na świeżym powietrzu.
Rozwijanie kompetencji w zakresie języka obcego nowożytnego należy z założenia traktować jako proces wieloletni, naznaczony nierównomiernym rozwojem w zakresie po-szczególnych umiejętności, zależny od warunków, w których kształcenie to się odbywa. Wprowadzenie do tego procesu stanowi I etap edukacyjny i na tym etapie język obcy no-wożytny powinien przede wszystkim przyczyniać się do wszechstronnego rozwoju dziec-ka, a nie stanowić celu samego w sobie. Istotne jest, aby w tym okresie pomóc uczniom rozbudzić w sobie pozytywne nastawienie do nauki języka obcego nowożytnego oraz budować postawę otwartości i szacunku wobec różnorodności języków, kultur i narodo-wości, przy jednoczesnym wspieraniu ucznia w budowaniu poczucia własnej wartości i wiary we własne możliwości. Wprowadzenie w życie wszystkich tych założeń to zadanie niełatwe, wymagające odpowiednich warunków sprzyjających jego realizacji.
W kształceniu językowym na I etapie edukacyjnym niezbędne jest:1) zapewnienie przez szkołę zajęć z takiego języka obcego nowożytnego, którego nauka
może być kontynuowana na II i III etapie edukacyjnym (odpowiednio w klasach IV–VIII szkoły podstawowej i w szkole ponadpodstawowej);
2) realizowanie treści zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego z zakresu ję-zyka obcego nowożytnego w sposób spójny z treściami podstawy programowej kształcenia ogólnego dla edukacji wczesnoszkolnej z zakresu edukacji polonistycznej, matematycznej, społecznej, plastycznej, technicznej, informatycznej i muzycznej. Niezbędne jest zatem, aby nauczyciel języka obcego nowożytnego zapoznał się z całą podstawą programową kształ-cenia ogólnego dla szkoły podstawowej z zakresu edukacji wczesnoszkolnej i na bieżąco śledził jej realizację, tak aby edukacja z zakresu języka obcego nowożytnego wspierała i była wspierana przez treści nauczania określone dla pozostałych edukacji, przede wszystkim w zakresie kluczowych pojęć i umiejętności, takich jak np. liczenie, pisanie;
3) stosowanie przez nauczyciela technik uwzględniających możliwości i potrzeby rozwo-jowe dzieci, w tym przede wszystkim technik odwołujących się do multisensoryczności (wykorzystujących ruch, dźwięk, obraz), sprzyjających kształtowaniu twórczego podejścia i pozytywnego nastawienia do nauki języka obcego nowożytnego. Ważne jest, aby sala, w której odbywa się nauka języka obcego nowożytnego, dawała możliwość przeprowadza-nia ćwiczeń językowych wymagających ruchu, w tym ćwiczeń w parach i małych grupach oraz była odpowiednio wyposażona, tj. z dostępem do słowników, pomocy wizualnych, odtwarzacza płyt CD/plików dźwiękowych, komputera ze stałym łączem internetowym;
132
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
4) stwarzanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu przez dzieci wła-snych zainteresowań oraz pasji;
5) używanie języka obcego nowożytnego nie tylko jako treści swoistej dla przedmiotu na-uczania, ale również jako języka komunikacji podczas zajęć w różnych rodzajach interakcji, tj. zarówno nauczyciel – uczeń, jak i uczeń – uczeń. Język obcy nowożytny powinien – do-celowo – stać się głównym narzędziem komunikacji podczas zajęć, nie wyklucza to jednak używania podczas zajęć języka rodzimego, np. do przekazania przez ucznia w języku pol-skim ogólnego sensu słuchanego tekstu w języku obcym nowożytnym; 6) wykorzystywa-nie autentycznych materiałów źródłowych (zdjęć, filmów, nagrań audio, książeczek), w tym z użyciem narzędzi związanych z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, takich jak np. tablice interaktywne z oprogramowaniem, urządzenia mobilne; 7) przeprowadza-nie „na bieżąco” nieformalnej diagnozy oraz systematyczne przekazywanie uczniowi i jego rodzicom (opiekunom prawnym) – w sposób zrozumiały i czytelny dla odbiorcy – infor-macji zwrotnej na temat poziomu osiągnięć/postępów ucznia w zakresie poszczególnych umiejętności językowych;
8) zachęcanie uczniów do podejmowania próby samooceny własnej pracy i stosowania róż-nych technik służących uczeniu się. Nauczyciele powinni zachęcać uczniów do pracy wła-snej z wykorzystaniem filmów (np. bajek), zasobów internetu i książek (np. książeczek z obrazkami), w odpowiednim zakresie i stosownie do wieku uczniów. W szkole powinny być organizowane wydarzenia związane z językami obcymi nowożytnymi, np. konkursy, wystawy, dni języków obcych, zajęcia teatralne, udział w programach europejskich typu eTwinning;
9) wykorzystanie zajęć z języka obcego nowożytnego do kształtowania postawy ciekawości, szacunku i otwartości wobec innych kultur, niekoniecznie tylko tych związanych z języ-kiem docelowym, np. przez zachęcanie uczniów do refleksji nad zjawiskami typowymi dla kultur innych niż własna oraz stosowanie odniesień do kultury, tradycji i historii kraju po-chodzenia uczniów.
Przygotowując uczniów do myślenia abstrakcyjnego w przyszłości i rozwiązywania problemów, w tym programowania, nauczyciel wykorzystuje treści wszystkich edukacji.
W początkowej fazie przeprowadza zajęcia informatyczne, wykorzystując przestrzeń klasy, organizując aktywność dzieci z wykorzystaniem liczmanów, gier planszowych, ma-teriału naturalnego czy form plastycznych, technicznych wykonanych przez dzieci, nie zawsze używając komputerów czy innych urządzeń. Edukacja informatyczna wprowadza uczniów w świat języka informatyki. Uczeń np. układając sekwencje zdarzeń w logicznym porządku, poznaje intuicyjnie pojęcie „liniowa kolejność” formułując polecenia do wy-branego obiektu i sterując nim poznaje znaczenie słowa „instrukcja”. Nauczyciel w pracy z uczniem wykorzystuje do tego zabawy i gry interakcyjne oraz planszowe, w tym strate-giczne, które są wprowadzane systematycznie i umiejętnie. Praca z urządzeniem, np. kom-puterem powinna, w miarę możliwości, dotyczyć wszelkich zadań i ćwiczeń wynikających z programu nauczania w zakresie treści wszystkich edukacji. Jeżeli szkoła nie dysponuje możliwością organizacji kącika informatycznego w klasie, np. z dostępem do dwóch, trzech komputerów dla dzieci, nauczyciel powinien mieć dostęp do tzw. mobilnego sprzętu, któ-ry w razie potrzeby może sprawnie zainstalować w swojej klasie. Istotne jest, aby praca z komputerem lub innym urządzeniem cyfrowym łączona była z różnymi formami aktywno-ści poznawczej ucznia w młodszym wieku szkolnym. Ważne jest, aby w miarę możliwości uczniowie mieli dostęp do pracowni komputerowej.
133
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
Klasa w edukacji wczesnoszkolnej powinna być przestrzenią umożliwiającą swobodny ruch, pracę w różnorodnych grupach, przy stołach, a także na odpowiednio przygotowa-nej podłodze (np. na dywanie, wykładzinie). Wyposażenie klasy w meble potrzebne do zajęć nie powinno ograniczać uczniom możliwości przyjmowania różnorodnych pozycji ciała w trakcie nauki i zabawy. Krzesła, stoły i meble, a także tablice, wykładziny czy dywan umożliwiają zarówno pracę w pełnym zespole, jak i pracę w małych grupach, z możliwo-ścią indywidualizacji i dostosowaniem zajęć także dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Zagospodarowanie przestrzeni umożliwia skupienie uwagi uczniów, rozwi-janie różnorodnej aktywności, a także możliwość odpoczynku. Sala do zajęć wyposażona jest w urządzenia techniczne, których parametry informują o możliwości stosowania urzą-dzenia w edukacji, np. tablica interaktywna o charakterze pasywnym, oświetlenie zbliżone do naturalnego światła.
Sala do zajęć wyposażona jest także w narzędzia i środki dydaktyczne ze szczególnym uwzględnieniem dużej liczby atrakcyjnych elementów manipulacyjnych, przeznaczonych do samodzielnego eksperymentowania i uczenia się zgodnego z preferowanymi zdolno-ściami poznawczymi.
Nauczyciel ma dostęp do różnorodnych narzędzi i pomocy umożliwiających przepro-wadzanie zajęć ruchowych, muzycznych, plastycznych lub technicznych, np. piłki, skakan-ki, woreczki, słupki, grzechotki.
W sali do zajęć powinna znajdować się tablica gładka z liniaturą lub siecią kwadratową umożliwiającą dziecku naukę pisania. Nauczyciel dobiera środki i narzędzia dydaktyczne do sali zgodnie z potrzebami oddziału i specyfiką stosowanych metod. Wyposażenie sali umożliwia prezentację wytworów pracy uczniów, np. sztalugi, parawany, instalacje, tablice korkowe itp.
Nauczyciel odpowiada za taką aranżację sali do zajęć, która umożliwia i zachęca dzieci do samodzielnego poszukiwania i odkrywania wiedzy. Wystrój sali ma charakter zmien-ny, odzwierciedla aktualną tematykę pracy dzieci. Zawiera elementy przygotowane przez nauczyciela i uczniów. Nauczyciel usuwa zbędne elementy dekoracji sali i pomoce dydak-tyczne, które aktualnie nie służą realizacji programu. Dba, aby wystrój sali stwarzał opty-malne warunki uczenia się. Aranżacja wnętrza, począwszy od ustawienia mebli, a także elementów dekoracji, umożliwia pracę metodą wybraną przez nauczyciela.
Nauczyciel zobowiązany jest zapoznać się z podstawą programową kształcenia ogól-nego dla edukacji wczesnoszkolnej, która określa osiągnięcia możliwe do uzyskania przez całą populację dzieci w danym wieku. Dla zapewnienia ciągłości procesu edukacji nauczy-ciele klas I–III powinni znać podstawę programową wychowania przedszkolnego oraz zor-ganizować dostosowany do potrzeb dzieci okres ich adaptacji w szkole.
Codzienna praca nauczyciela wyznaczona jest przez realizowany i interpretowany pro-gram nauczania, oparty na podstawie programowej kształcenia ogólnego dla edukacji wczesnoszkolnej. Interpretacja programu to dostosowanie sposobów osiągania celów, czyli efektów do indywidualnych potrzeb i możliwości uczniów. Nauczyciel, diagnozując umiejętności uczniów, ich możliwości i potrzeby, może tak organizować ich pracę, aby uczniowie osiągnęli cele wykraczające poza treści określone w podstawie programowej.
134
Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków…
7.sposobYspraWdzanIaosIągnIęćucznIóWIpropozYcjeKrYterIóWocenIanIa
Nauczanie zawsze łączy się z ocenianiem, ze sprawdzaniem aktualnego stanu wiadomości i umiejętności. Sposób sprawdzania zależy od wieku dziecka. Ocena będzie rzetelna, gdy dobrze poznamy oceniane dziecko. Należy wziąć pod uwagę wiele czynników, zaczynając od prozaicznych: Jaki dzisiaj dziecko ma dzień? Czy nie jest głodne? Czy się wyspało?
OCenIAmy nIe TylkO eFekT pRACy, Ale pRzede WSzySTkIm WySIłek dzIeCkA
W ocenie bierzemy pod uwagę wkład pracy i wysiłek dziecka. Należy uwzględnić jego po-tencjał, zaburzenia, wrodzone trudności, sugestie poradni pedagogicznej, jeżeli dziecko było badane. Wreszcie – postęp, jaki uczyniło. Kryteria ocen muszą być jasne, jednak wy-magania powinny być zróżnicowane, by zapewnić rozwój i sukces wszystkim dzieciom.
OCenA
potencjał:
• zaburzenia i dysfunkcje• ograniczenia zdrowotne• zdolności i predyspozycje
Wkład i zaangażowanie:
• wysiłek• motywacja• praca, ćwiczenia
postęp:
• zmiana• rozwój• tempo
zRóżnICOWAnIe OCeny, CzylI dOSTOSOWAnIe WymAgAń
Na czym polega zróżnicowanie, a właściwie dostosowanie wymagań? To właśnie indywi-dualne podejście do dziecka. Trzeba wziąć pod uwagę jego możliwości. Dziecko z wadą wymowy nie będzie prawidłowo wymawiać wyrazów, nie będzie poprawnie głoskować
135
Sposoby sprawdzania osiągnięć uczniów i propozycje kryteriów oceniania
i z pewnością będzie miało problem z pisaniem, zwłaszcza z pamięci i ze słuchu. Nie można zatem karać go oceną z pisania za wadę wymowy. Dziecko dyslektyczne ma prawo od-wracać litery, mylić kierunki, popełniać błędy ortograficzne. Tych umiejętności nie można u niego ocenić. W takich przypadkach ogromną rolę odgrywa czas. Zadaniem nauczyciela, oprócz stosowania właściwych metod pracy, jest motywowanie i wspieranie dziecka oraz obserwowanie jego postępów. W tych przypadkach właśnie postęp będzie wyznaczni-kiem oceny.
W JAkI SpOSóB nAleży SpRAWdzAĆ OSIągnIęCIA uCznIóW?
Na początku klasy pierwszej, najlepiej w drugim tygodniu nauki, by dzieci zdążyły oswoić się ze szkołą, należy przeprowadzić diagnozę gotowości szkolnej. Ma ona dostarczyć na-uczycielowi informacji na temat wiadomości, umiejętności oraz poziomu rozwoju emo-cjonalnego i fizycznego dzieci. Na tej podstawie nauczyciel planuje swoją pracę i dobiera odpowiednie metody nauczania. Częścią diagnozy są: obserwacja, wywiad z dzieckiem i rodzicami, zadania i ćwiczenia sprawdzające opanowanie podstawy programowej wy-chowania przedszkolnego. Dokładniej zostanie ona omówiona w podrozdziale 8.1 niniej-szego programu.
Z diagnozy powinny wynikać następujące dane oraz dalsze działania nauczyciela:• informacja dla nauczyciela na temat dziecka,• informacja zwrotna dla dziecka i rodzica,• wybór metod i form pracy, w tym plan pracy indywidualnej z dzieckiem w celu wyrówna-
nia szans,• zajęcia dodatkowe zaspokajające zainteresowania i potrzeby dziecka.
W ciągu roku szkolnego nauczyciel powinien stosować różnorodne metody sprawdza-jące zmiany zachodzące w dziecku, przyrost wiadomości i umiejętności lub ewentualny za-stój. Wiodącą metodą w klasie pierwszej będzie obserwacja pracy i zachowań dziecka, oraz analiza wytworów. Ocenie podlegać będą samodzielnie wykonane zadania, karty pracy, sporadycznie sprawdziany – testy. Ważne jest, by liczbę testów ograniczyć do minimum.
dIA
gn
OzA
zachowanie umiejętności
rodzice dziecko
wykonanie zadańi ćwiczeń przez dziecko
obserwacja
wywiad
analiza
136
Sposoby sprawdzania osiągnięć uczniów i propozycje kryteriów oceniania
Dziecko będzie motywowane przez system nagradzania. Każdy najmniejszy sukces musi być zauważany, doceniany i nagradzany. W klasie pierwszej unikać należy komentarzy typu: nie umiesz, nie potrafisz. Działają one demotywująco na dziecko, mogą zakłócić jego rozwój, będą przyczyną porażki i fobii szkolnej. Uczniowie powinni też próbować dokony-wać samooceny. Ważną rolę w procesie uczenia się odgrywają emocje, wpływające bezpo-średnio na zachowanie dzieci. W czasie obserwacji należy zwrócić uwagę na zachowanie dzieci, by móc dokonać pełnej oceny poziomu rozwoju emocji dziecka i wesprzeć dzieci z zaburzeniami w tym obszarze.
W klasach drugiej i trzeciej metody sprawdzające są podobne, ale częściej pojawiają się oceny z samodzielnie wykonanych zadań, sprawdzianów czy testów. Ocenie podlegać będą projekty wykonane indywidualnie i grupowo. Obok samooceny pojawi się ocena ko-legów i koleżanek, może ona dotyczyć oceny zachowania.
Ocena w klasie I Ocenia w klasie II i III
obserwacja zachowań, umiejętności i zmian obserwacja zachowań, umiejętności i zmian
analiza wytworów, zadań, kart pracy, wypowiedzianaliza wytworów, zadań, kart pracy, wypowiedzi ustnych i pisemnych, odpowiedzi, projektów
testy testy, sprawdziany, zadania kontrolne
SpOSOBy OCenIAnIA – OCenIAnIe OpISOWe
Sposoby oceniania muszą być różnorodne, by umożliwić rzetelną ocenę umiejętności i wiadomości. Ze względu na różne możliwości i preferencje dzieci jedna metoda spraw-dzania, na przykład test, nie dostarczy pełnej informacji na temat stanu wiedzy dziecka. Ocena powinna być wspierająca, zatem ma nieść informacje o bieżącym stanie wiedzy i umiejętnościach, a jednocześnie zawierać wskazówki do dalszej pracy: Potrafisz już…, te-raz popracuj nad…
Z tego wynika, że ocena ograniczająca się do samego stopnia nie spełnia tej roli. Musi być uzupełniona odpowiednim komentarzem. Powyższe wymagania spełnia ocena opiso-wa, będąca obowiązkową w pierwszym etapie kształcenia w szkole podstawowej. Nauczy-ciel prowadzi karty obserwacji, w których odnotowuje postępy dzieci. Z wynikami obser-wacji zapoznaje rodziców na spotkaniach klasowych lub w inny ustalony i przyjęty przez obie strony sposób. W czasie zajęć bardzo często towarzyszy ocena słowna, wspierająca i motywująca do pracy: Bardzo ładnie to napisałeś; Gratuluję, bardzo się cieszę, że tak ładnie pracujesz; Widzę, że się starasz, już jest dużo lepiej; Popracuj jeszcze nad kształtem liter i będzie dobrze; Wierzę, że ci się uda; Bardzo się starałeś, doceniam to.
OCenIAnIe kSzTAłTuJąCe JAkO OpIS pROCeSu WyRóWnyWAnIA SzAnS edukACyJnyCh
Ocenianie wspierające rozwój ucznia i polegające na zbieraniu informacji na temat sta-nu jego wiedzy i umiejętności i ich interpretacji tak, by można było stwierdzić, na którym etapie realizacji celów edukacyjnych jest i dokąd powinien zmierzać oraz jakie działania
137
Sposoby sprawdzania osiągnięć uczniów i propozycje kryteriów oceniania
należy podjąć, by mu pomóc, nazywamy kształtującym. To ocenianie ma wiele zalet, czyni ucznia świadomym i aktywnym w procesie uczenia, daje mu szanse rozwoju. Pozwala in-dywidualnie osądzić, co uczeń już wie, a czego musi się jeszcze nauczyć. Ma go wesprzeć, pokazując, co już dobrze zrobił, a na czym musi popracować. Kolejne kroki będą inne dla różnych uczniów, zależeć będą od etapu, na którym się znajdują. Nie występuje tutaj po-równywanie wyników różnych uczniów. Oceniając ucznia w ten sposób, nauczyciel kładzie nacisk na jego indywidualny rozwó,j stwarza mu możliwość wyrównywania szans.
Uczeń, przystępując do pracy, musi mieć świadomość, czego się uczy, po co się tego uczy, jak wykorzysta nabytą wiedzę i umiejętności w przyszłości. Natomiast nauczyciel musi posiadać pełną świadomość, co jest najważniejsze w danej lekcji, co będzie potrzeb-ne uczniowi w przyszłości. Nauczyciel i uczeń, uczestniczący bezpośrednio w procesie na-uczania i uczenia się, muszą odpowiedzieć sobie na zasadnicze pytania.
nauczyciel uczeń,rodzic
Proces ocenianiai wspierania
rozwoju dzieckauczenie się,nabywanie i utrwalanie
wiadomości i umiejętnościoraz postaw i zachowań
działania wspierające,działania poznawcze,działania rozwijające
obserwacja, gromadzeniebieżących informacjio postępach dziecka
działanie, zaangażowanie,postawa, relacje z innymi
spostrzeżenia, ocena
znajomość kryteriów,samoocena
przekaz informacji do dziecka i rodzica, zalecenia: co zrobione jest dobrze, co wymaga doskonalenia
I w jaki sposób należy to doskonalić
wiedza na temat stanuumiejętności, wiadomości
i zachowania
138
Sposoby sprawdzania osiągnięć uczniów i propozycje kryteriów oceniania
nauczyciel uczeńCzego chcę nauczyć?
Co jest najważniejsze z tego, czego nauczę?
Czy uczeń wykorzysta to w przyszłości?
Czy będzie mu to niezbędne w życiu?
Czy wszyscy muszą umieć to samo?
Co powinien umieć każdy?
Czego się będę uczyć?
Co z tego jest najważniejsze?
Czy to mi się przyda?
Czy jest to dla mnie niezbędne?
Czy muszę to wszystko umieć?
Co muszę z tego umieć?
ROlA ROdzICóW W OCenIAnIu
Z celem i rolą oceniania należy zapoznać rodziców, by uświadomili sobie, że sposób oce-niania ma pomóc ich dzieciom. Muszą zrozumieć, że od oceny ważniejsze jest to, czego dziecko się nauczyło, z czym sobie radzi. Istotna dla rodziców jest świadomość, z czym dziecko ma problem, bo wtedy mogą mu pomóc. Popularne pytanie o to, jaką ocenę do-stało dziecko,? należy zastąpić szeregiem innych ważniejszych pytań:
JAKĄ OCENĘ DZIŚ DOSTAŁEŚ?
Czego się dzisiaj dowiedziałeś?
Czego się nauczyłeś?
Z czym miałeś problem?
Czy pracowałeś samodzielnie?
Czy dokończyłeś zadania?
Które zajęcia podobały ci się najbardziej?
Czy coś ci się szczególnie udało?
Czy czegoś nie zrozumiałeś?
Czy to był udany dzień?
Czy chcesz o czymś porozmawiać?
139
Sposoby sprawdzania osiągnięć uczniów i propozycje kryteriów oceniania
kRyTeRIA OCenIAnIA
Cząstkowa ocena opisowa często budzi jeszcze wiele emocji. Nauczyciele, ucząc w licznych zespołach klasowych, nie zawsze mogą pozwolić sobie na dłuższy komentarz pisemny. Wystarczy ustalić właściwe kryteria słowne i zapoznać z nimi rodziców i uczniów. Poniżej kilka przykładów.
zachowanie
Emocje, uczucia
Odczytuje i rozumie emocje innych.
Nazywa emocje i uczucia, kontroluje swoje emocje i uczucia.
Potrafi panować nad emocjami.
Potrafi poprosić o pomoc w trudnej sytuacji.
Nie radzi sobie z emocjami, wywołuje negatywne zachowania .
Nie potrafi nazwać emocji, nie panuje nad swoimi emocjami.
Znakomicie
Ładnie
Dobrze
Postaraj się
Pracuj więcej
Poćwicz jeszcze
Pracaw zespole
Przestrzega zasad współpracy i aktywnie współdziała w grupie.
Przyjmuje powierzone mu zadania w grupie.
Potrafi przyjąć powierzone mu zadania.
Niezbyt chętnie pracuje w grupie, biernie zachowuje się wobec grupy.
Zna zasady współpracy, ale ich nie respektuje.
Nie realizuje zadań grupy, utrudnia pracę innym.
Znakomicie
Ładnie
Dobrze
Postaraj się
Pracuj więcej
Poćwicz jeszcze
edukacja polonistyczna – tworzenie tekstów
KLASA I
Samodzielnie układa kilka zdań na podany temat.
Układa proste zdania.
Pod kierunkiem nauczyciela układa proste zdania.
Przepisuje proste zdania.
Przepisuje nieuważnie, popełnia wiele błędów.
Nie potrafi odwzorować podanego tekstu.
Znakomicie
Ładnie
Dobrze
Postaraj się
Pracuj więcej
Poćwicz jeszcze
140
Sposoby sprawdzania osiągnięć uczniów i propozycje kryteriów oceniania
KLASA II
Tworzy twórcze teksty i opowiadania.
Uzupełnia teksty i je przekształca.
Pisze tekst pod kierunkiem nauczyciela.
Z pomocą nauczyciela pisze krótki tekst.
Nie układa tekstów, przepisuje je.
Nie układa tekstów, popełnia liczne błędy podczas przepisywa-nia.
Znakomicie
Ładnie
Dobrze
Postaraj się
Pracuj więcej
Poćwicz jeszcze
KLASA III
Tworzy rozbudowane swobodne teksty.
Samodzielnie pisze krótkie opowiadania.
Potrafi napisać krótki tekst.
Z pomocą nauczyciela pisze krótki tekst.
Pisze kilka prostych zdań tylko z pomocą nauczyciela.
Nawet z pomocą nie potrafi napisać kilka krótkich zdań.
Znakomicie
Ładnie
Dobrze
Postaraj się
Pracuj więcej
Poćwicz jeszcze
edukacja matematyczna – zadania tekstowe
KLASA I
Samodzielnie układa i zapisuje zadanie do rysunku lub działania.
Samodzielnie rozwiązuje zadanie tekstowe.
Zapisuje rozwiązanie zadania za pomocą cyfr i znaków.
Z pomocą potrafi samodzielnie rozwiązać zadanie.
Zapisuje odpowiedź do zadania.
Nawet z pomocą nauczyciela nie potrafi rozwiązać zadań.
Znakomicie
Ładnie
Dobrze
Postaraj się
Pracuj więcej
Poćwicz jeszcze
KLASA II
Potrafi samodzielnie rozwiązać łatwe zadanie złożone .
Samodzielnie rozwiązuje proste zadanie tekstowe.
Radzi sobie z rozwiązywaniem zadania tekstowego.
Z pomocą rozwiązuje zadanie tekstowe.
Często nie rozumie treści zadania.
Nie potrafi rozwiązać prostego zadania tekstowego.
Znakomicie
Ładnie
Dobrze
Postaraj się
Pracuj więcej
Poćwicz jeszcze
141
Sposoby sprawdzania osiągnięć uczniów i propozycje kryteriów oceniania
KLASA III
Samodzielnie rozwiązuje złożone zadania tekstowe.
Samodzielnie rozwiązuje zadania tekstowe.
Rozwiązuje proste zadania tekstowe.
Z pomocą rozwiązuje proste zadania tekstowe.
Tylko z pomocą rozwiązuje proste zadania tekstowe.
Nie radzi sobie z rozwiązywaniem zadań.
Znakomicie
Ładnie
Dobrze
Postaraj się
Pracuj więcej
Poćwicz jeszcze
Kryteria ocen muszą być jawne, zrozumiałe i znane uczniom. Wtedy uczeń czuje się bezpiecznie, wie, co będzie podlegać ocenie, na co ma zwrócić uwagę. Uważnie odczytuje komentarz nauczyciela, potrafi się do niego ustosunkować. Kryteria ustala nauczyciel sam, bądź wspólnie z uczniami.
Oprócz oceny bieżącej nauczyciel dokonuje ocen podsumowujących, takimi są ocena semestralna i roczna. Ocena semestralna oprócz opisu wiadomości i umiejętności dziecka zawiera wskazówki do dalszej pracy. Roczna opisowa ocena klasyfikacyjna z zajęć eduka-cyjnych po każdej klasie jest opisem wiadomości i umiejętności dziecka po danym etapie kształcenia. Uwzględnia poziom opanowania przez ucznia wiadomości i umiejętności z za-kresu wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla I etapu edukacyjnego oraz wskazuje potrzeby rozwojowe i edukacyjne ucznia związane z prze-zwyciężaniem trudności w nauce lub rozwijaniem uzdolnień.
7.1.dIagnozaIobserWacjadzIecKarozpoczYnającegonauKęWKLasIepIerWszej
Opis narzędzia do diagnozyGotowość dziecka do podjęcia nauki w szkole jest jednym z najważniejszych warunków, jaki powinien zostać spełniony, aby zagwarantować uczniowi sukces na miarę jego moż-liwości i potrzeb w klasie pierwszej. Pierwszy etap działań w tym zakresie funkcjonuje na poziomie edukacji przedszkolnej, w której nauczyciele, w ramach procesów wspierania i edukacji dzieci w obowiązkowym rocznym przygotowaniu przedszkolnym, realizują tre-ści podstawy programowej i stymulują rozwój dziecka. Odbywa się to w oparciu o podsta-wę programową wychowania przedszkolnego, w kierunkach wskazanych językiem efek-tów, podzielonych na piętnaście obszarów rozwoju dziecka.
Dokument informujący o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole stanowi kwin-tesencję informacji na temat potrzeb, możliwości, a także osiągnięć dziecka w zakresie przewidzianym podstawą programową wychowania przedszkolnego. Drugi etap odbywa się na początku roku klasy pierwszej, właśnie w tym czasie nauczyciel szkoły podstawowej, rozpoczynający pracę z grupą dzieci, powinien ponownie sprawdzić gotowość do podję-cia nauki w szkole, a sprawdzając, weryfikować poziom osiągnięć w stosunku do wyma-gań i efektów przewidzianych podstawą programową wychowania przedszkolnego, czyli wcześniejszego etapu rozwoju dziecka. Tym samym będzie mógł w dużym stopniu konty-nuować za nauczycielami przedszkola działania o charakterze diagnostycznym i optymal-nie dostosować metody oraz formy pracy z dzieckiem do każdych zajęć.
142
Diagnoza i obserwacja dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej
Opisane poniżej narzędzie ma umożliwić taką diagnozę, która pozwoli na porównanie informacji pozyskanych wcześniej przez rodziców w przedszkolu i wyciągnięcie wniosków na temat ewentualnych zmian w postępach i rozwoju dziecka w kontekście jego gotowo-ści do podjęcia nauki w szkole. Dzięki zaproponowanemu poniżej podziałowi obserwacji nauczyciel klasy pierwszej obserwuje dziecko w ramach tych samych obszarów rozwoju, jakie brał pod uwagę nauczyciel przedszkola, wypełniając dokument zgodny z Rozporzą-dzeniem ministra edukacji narodowej z dnia 18 stycznia 2017 r. w sprawie świadectw, dy-plomów państwowych i innych druków szkolnych, zatytułowany Informacja o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej.
Obszary podlegające diagnozowaniu i kryteria obserwacji
Czas prowadzenia diagnozy – 10 dni (2 pierwsze tygodnie września)Techniki: obserwacja, analiza wytworów, wywiadFormy: indywidualna, zbiorowazASAdyW każdym dniu nauczyciel:
• świadomie i celowo dokonuje obserwacji zachowań i analizy wytworów oraz prac dzieci w czasie zajęć lekcyjnych,
• wypełnia arkusz obserwacyjny,• rozmawia z dziećmi, prowadząc wywiad.
Obszar Iumiejętności społeczne
i odporność emocjonalnaObszar II
umiejętnościmatematyczne
i gotowość do naukiczytania i pisania
Obszar IIIsprawność motoryczna
i koordynacja wzrokowo--ruchowa
Obszar IVsamodzielność,
w tym umiejętnośćwykonywania czynności
samoobsługowych
Obszar Vpotrzeby rozwojowe
dziecka, w tymzauważone
predyspozycje,uzdolnienia
i zainteresowania
143
Diagnoza i obserwacja dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej
Na pierwszym spotkaniu z rodzicami nauczyciel prosi o wypełnienie kwestionariusza wywiadu. Zebrane w ten sposób informacje o dziecku porównuje z wiedzą uzyskaną na temat dziecka na podstawie prowadzonych obserwacji, analizy i wywiadu.
kRyTeRIA OBSeRWACJI
A tak dane zachowanie lub umiejętność zdecydowanie pojawia się u dziecka
B raczej tak nauczyciel zaobserwował dane zachowanie lub umiejętność, ale nie jest ono utrwalone
C raczej nie dane zachowanie lub umiejętność pojawia się bardzo rzadko
D nie dane zachowanie lub umiejętność nie zostało przez nauczyciela zauważone
ARkuSz OBSeRWACJI uCznIAROzpOCzynAJąCegO nAukę W klASIe pIeRWSzeJ
Imię i nazwisko dziecka: ...................................................................................................................................Data urodzenia: ...................................................................................................................................................Rok szkolny.................................. Klasa ..............................................................................................................Data rozpoczęcia obserwacji ..........................................................................................................................Data zakończenia obserwacji .........................................................................................................................
OBSzAR I umiejętności społeczne i odporność emocjonalna
Lp. Czy poniższe zachowania i umiejętności pojawiają się u dziecka? tak raczej
takraczej
nie nie uwagi
1Wymienia imiona i nazwiska osób bliskich; wie, gdzie pracują, czym się zajmują.
2Zna nazwę miejscowości, w której mieszka, i wymie-nia nazwy ważniejszych instytucji w mieście.
3Orientuje się w rolach społecznych pełnionych przez ważne osoby, np. policjanta, strażaka.
4Wie, jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a stolicą Polski jest Warszawa.
5Nazywa godło i flagę państwową, zna polski hymn i wie, że Polska należy do Unii Europejskiej.
6Obdarza uwagą dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co mówią i czego oczekują.
7 Grzecznie zwraca się do innych.
8 Potrafi zgodnie bawić się z innymi dziećmi.
144
Diagnoza i obserwacja dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej
9Radzi sobie w sytuacjach zadaniowych, współdziała z innymi i przestrzega reguł.
10Samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i przewiduje skutki swoich zachowań.
11 Zna zagrożenia płynące ze świata ludzi i ich unika.
12
Wie, jak należy zachowywać się na uroczystościach, np. na koncercie, festynie, przedstawieniu, w teatrze, w kinie.
13Ma poczucie sprawstwa („potrafię to zrobić”) i od-czuwa radość z wykonanej pracy.
14 Potrafi dokończyć rozpoczętą pracę.
15Rozpoznaje i nazywa emocje własne oraz innych osób.
16 Samodzielnie inicjuje kontakty z rówieśnikami.
17Potrafi poprosić o pomoc i informuje o swoich po-trzebach.
18 Unika bójek, szarpania i krzyków.
OBSzAR IIumiejętności matematyczne i gotowość do nauki czytania i pisania
Lp.Czy poniższe zachowania
i umiejętności pojawiają się u dziecka?tak raczej
takraczej
nienie uwagi
1Stara się mówić poprawnie pod względem artykula-cyjnym i gramatycznym.
2Mówi płynnie, niezbyt głośno, dostosowuje ton głosu do sytuacji.
3 Uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty.
4 Formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach.
5 Słucha opowiadań, baśni i rozmawia o nich.
6 Interesuje się książkami i czytaniem.
7 Interesuje się pisaniem.
8 Układa krótkie zdania, dzieli zdania na wyrazy.
145
Diagnoza i obserwacja dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej
9 Dzieli wyrazy na sylaby.
10Wyodrębnia głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej.
11
Rozumie sens informacji podanych w formie uprosz-czonych rysunków oraz często stosowanych ozna-czeń i symboli, np. w przedszkolu, na ulicy, na dworcu.
12 Grupuje obiekty w sensowny sposób (klasyfikuje).
13Formułuje uogólnienia typu: to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne.
14Stara się łączyć przyczynę ze skutkiem i próbuje przewidywać, co się może zdarzyć.
15 Przelicza obiekty i odróżnia błędne liczenie od poprawnego.
16Wyznacza wynik dodawania i odejmowania, pomagając sobie liczeniem na palcach lub na innych zbiorach zastępczych.
17Ustala równoliczność dwóch zbiorów, a także posłu-guje się liczebnikami porządkowymi.
18Rozróżnia strony lewą i prawą, określa kierunki i ustala położenie obiektów w stosunku do własnej osoby.
19Ustala położenie obiektów w odniesieniu do innych obiektów.
20Potrafi określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru.
21Wie, na czym polega pomiar długości, zna proste sposoby mierzenia, np. krokami, stopa za stopą.
22Zna stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku.
23Potrafi uważnie patrzeć i zapamiętuje elementy obrazka.
24
Przewiduje, w miarę swoich możliwości, jakie będą skutki czynności manipulacyjnych na przedmiotach – wnioskuje o wprowadzonych i obserwowanych zmianach.
25Uczestniczy w zabawach i grach teatralnych oraz w pantomimie.
146
Diagnoza i obserwacja dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej
OBSzAR IIISprawność motoryczna i koordynacja wzrokowo-ruchowa
Lp. Czy poniższe zachowania i umiejętności pojawiają się u dziecka? tak raczej
takraczej
nie nie uwagi
1 Potrafi właściwie trzymać ołówek lub kredkę.
2 Wykonuje ruchy rozmachowe.
3Wznosi konstrukcje z klocków i tworzy kompozycje z różnorodnych materiałów (np. przyrodniczych).
4Używa właściwie prostych narzędzi podczas majsterkowania.
5Orientuje się w bezpiecznym poruszaniu się po drogach i przy korzystaniu ze środków transportu.
6Uczestniczy w zajęciach i zabawach ruchowych, np. w parku, na boisku, w sali gimnastycznej.
7Jest sprawne fizycznie lub jest sprawne w miarę swoich możliwości, jeśli jest dzieckiem mniej sprawnym ruchowo.
8 Wycina po linii prostej, łamanej i krzywej.
9 Koloruje wyznaczone powierzchnie.
10 Odrysowuje proste rysunki.
11 Odwzorowuje proste kształty geometryczne.
12 Układa elementy wg wzoru.
13 Rysuje po śladzie i wg wzoru.
14 Chodzi po linii prostej na odcinku równym około 2 m.
15 Skacze na jednej nodze.
147
Diagnoza i obserwacja dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej
OBSzAR IVSamodzielność, w tym umiejętność wykonywania czynności
samoobsługowych
Lp. Czy poniższe zachowania i umiejętności pojawiają się u dziecka? tak raczej
takraczej
nie nie uwagi
1Umie się samodzielnie umyć i skorzystać z toalety.
2 Samodzielnie ubiera się i rozbiera.
3Właściwie zachowuje się przy stole podczas posiłków, sprząta po sobie.
4Dba o swoje rzeczy osobiste, nie gubi ich, nie naraża ich na kradzież.
5 Utrzymuje porządek w swoim otoczeniu.
6
Wie, jak trzeba się zachować w sytuacji zagrożenia oraz gdzie i jak poprosić o pomoc.
7 Wie, jak należy dbać o zdrowie.
8Zna zagrożenia płynące ze świata roślin i zwierząt i ich unika.
9 Samodzielnie wiąże sznurówki.
10 Potrafi samodzielnie spakować tornister.
OBSzAR Vpotrzeby rozwojowe i edukacyjne dziecka, w tym zauważone predyspozycje,
uzdolnienia i zainteresowania
Lp. Czy poniższe zachowania i umiejętności pojawiają się u dziecka? tak raczej
takraczej
nie nie uwagi
1 Odgrywa istotną role w zabawach.
2 Śpiewa piosenki.
3 Improwizuje muzykę ruchem wg własnego pomysłu.
4 Słucha w skupieniu muzyki, w tym klasycznej.
148
Diagnoza i obserwacja dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej
5 Potrafi wypowiedzieć się w formie pracy plastycznej.
6Interesuje się, w miarę swoich możliwości, wybranymi zabytkami i dziełami sztuki.
7Chętnie uczestniczy w zbiorowym śpiewie, tańcach i muzykowaniu.
8 Gra na instrumencie muzycznym.
9 Uprawia sporty (wybraną dyscyplinę).
10Interesuje się malarstwem, rzeźbą i architekturą (również architekturą zieleni i architekturą wnętrz).
11Interesuje się tradycjami i obrzędami ludowymi ze swojego regionu.
12Interesuje się urządzeniami technicznymi (np. używanymi w domu), próbuje zrozumieć, jak one działają.
13
IInteresuje się łamigłówkami matematycznymi, grami w tym komputerowymi w czasie których projektuje wymyślone przez siebie wirtualne akcje, zdarzenia, rzeczywistości.
14Interesuje się przyrodą lub historią lub inną dziedzi-ną nauki.
15Interesuje się czytaniem, wymyślaniem własnych historyjek, które potrafi opowiedzieć.
pROFIl dzIeCkA
1. Mocne strony dziecka ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................2. Zauważone trudności dziecka ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................3. Planowane działania wspomagające ................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................
149
Diagnoza i obserwacja dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej
................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................4. Wskazówki dla rodziców ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................
WyWIAd z ROdzICAmI dzIeCkAROzpOCzynAJąCegO nAukę W klASIe pIeRWSzeJSzanowni Państwo, w trosce o najwyższy poziom edukacji Waszego dziecka proszę o udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania, zgodnie z posiadaną przez Państwa wiedzą i według Państwa obserwacji. Zebrane odpowiedzi posłużą mi jako materiał pomocniczy, dzięki któremu szybciej i lepiej po-znam indywidualne potrzeby oraz możliwości Waszego dziecka, a tym samym dostosuję do niego swoje wymagania, metody oraz zakres działań.
Wychowawczyni Waszego DzieckaProszę poniżej wpisać dane dziecka
Imię i nazwisko ....................................................................................................................................................
Proszę przeczytać pytanie i krzyżykiem zaznaczyć właściwą odpowiedź.
Czy państwa dziecko: TAK NIE
1 Potrafi samo zawiązać sznurowadła i zapiąć guziki?
2 Potrafi skakać na jednej nodze, na obu nogach, np. przez kałużę?
3 Chętnie bierze udział w zabawach ruchowych?
4 Potrafi lepić z plasteliny?
5 Tnie nożyczkami według narysowanej linii prostej i krzywej?
6 Prawidłowo wymawia wszystkie głoski?
7 W opowiadaniu posługuje się pełnymi zdaniami?
8 Wyraża się poprawnie, poprawnie buduje zdania?
9 Łatwo dobiera właściwe słowa?
10 Odróżnia lewą stronę swego ciała od strony prawej?
150
Diagnoza i obserwacja dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej
11Czy posługuje się zawsze jedną ręką w pracach wymagających wyboru, np. jedzenie, kolorowanie, mycie zębów?
12 Potrafi kolorować obrazek, nie wykraczając poza linie?
13 Potrafi posługiwać się przyborami do pisania?
14 Lubi rysować lub kolorować?
15Potrafi tak narysować postać ludzką, by była kompletna, a części ciała rozmieszczone właściwie?
16 Potrafi układać klocki w grupy wg barwy, kształtu, wielkości?
17 Potrafi znaleźć kilka różnic w dwu obrazkach pozornie identycznych?
18Potrafi grupować przedmioty i obrazki wg określonych kryteriów, np. zabawki, słodycze, sprzęty domowe?
19Potrafi kojarzyć przedmioty lub obrazki pasujące do siebie, np. narty – śnieg, stopa – but, malina – krzew?
20 Potrafi dobrać do wzoru takie same obrazki, takie same litery, takie same słowa?
21 Potrafi ułożyć klocki tak samo jak we wzorze?
22Rozróżnia dźwięki z otoczenia, np. odróżnia dźwięk klaksonu samochodu od dzwonka roweru?
23Wyróżnia głoskę na początku wyrazu (nazywa dźwięki, które słyszy na początku nazw przedmiotów lub imion, np. plecak, eklerka, zając)?
24 Różnicuje dźwięki podobne np. kura – góra (k – g)? Czy słyszy różnicę?
25 Rozwiązuje proste zagadki?
26 Zapamiętuje i powtarza z pamięci proste rymowanki i wierszyki?
27 Potrafi skupić się na wykonywanej czynności?
28 Potrafi wysłuchać 2–3 poleceń, następnie zastosować się do nich?
29 Po skończonej pracy sprząta po sobie?
30 Zazwyczaj kończy rozpoczętą pracę, nie zniechęca się zbyt szybko?
31 Bawi się z rówieśnikami, z rodzeństwem?
32 Potrafi podporządkować się poleceniom dorosłych?
33 Ma w domu obowiązki, pomaga dorosłym, sprząta pokój?
34Interesuje się czymś szczególnym (taniec, sport, gra na instrumencie, rysowanie, opieka nad zwierzętami itp.)?
35 Posiada w domu własny pokój, kąt do zabawy I nauki?
36 Dzieli pokój z rodzeństwem lub innymi domownikami?
37Spędza w ciągu dnia mimimum 1,5 godziny w ramach rozmowy, zabawy, spaceru lub innych aktywności wspólnie z rodziną.
151
Koncepcja wspierania indywidualnych potrzeb uczniów …
8.KoncepcjaWspIeranIaIndYWIduaLnYchpotrzebucznIóW—pomocpsYchoLogIczno– –pedagogIcznaWpraKtYce
na podstawie obowiązujących przepisów prawa oświatowego, pomoc psychologicz-no-pedagogiczna organizowana w szkole ma na celu:
• rozpoznawanie I zaspokajanie indywidualnychpotrzeb rozwojowych, edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów a także rozpoznawanie czynników środowiskowych mających wpływ na funkcjonowanie ucznia w szkole I środowisku rówieśniczym I wskazy-wanie barrier a takze organiczeń jakie stoją u podstaw problemów I trudności dziecka.Objęcie ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną wynika w szczególności z:
1) niepełnosprawności; 2) z niedostosowania społecznego;3) z zagrożenia niedostosowaniem społecznym;4) z zaburzeń zachowania i emocji;5) ze szczególnych uzdolnień;6) ze specyficznych trudności w uczeniu się;7) z deficytów kompetencji i zaburzeń sprawności językowych;8) z choroby przewlekłej;9) z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych;10) z niepowodzeń edukacyjnych;11) z zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposo-
bem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi;12) z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska
edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą.Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana w przedszkolu, szkole
• rodzicom uczniów i nauczycielom polega na wspieraniu rodziców i nauczycieli• w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich• umiejętności wychowawczych w celu zwiększania efektywności pomocy udzielanej
uczniom.Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest organizowana i udzielana we współpracy z:
1) rodzicami uczniów;2) poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, zwa-
nymi dalej „poradniami”;3) placówkami doskonalenia nauczycieli;4) innymi przedszkolami, szkołami i placówkami;5) organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny,
dzieci i młodzieży.Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w przedszkolu, szkole i placówce jest udzielana z inicjatywy:
1) ucznia;2) rodziców ucznia;3) dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki;4) nauczyciela, wychowawcy grupy wychowawczej lub specjalisty, prowadzących zajęcia z
uczniem;5) pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania lub higienistki szkolnej;
152
Koncepcja wspierania indywidualnych potrzeb uczniów …
6) poradni;7) asystenta edukacji romskiej;8) pomocy nauczyciela;9) asystenta nauczyciela 10) pracownika socjalnego;11) asystenta rodziny;12) kuratora sądowego;13) organizacji pozarządowej lub instytucji działającej na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży
W szkole pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem oraz przez zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów, a także w formie:
1) klas terapeutycznych;2) zajęć rozwijających uzdolnienia;3) zajęć rozwijających umiejętności uczenia się;4) zajęć dydaktyczno-wyrównawczych;5) zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, rozwijających
kompetencje emocjonalno-społeczne oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym;6) zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu – w przypadku uczniów szkół
podstawowych oraz uczniów szkół ponadpodstawowych;7) zindywidualizowanej ścieżki kształcenia;8) porad i konsultacji;9) warsztatów.
zintegrowane działania nauczycieli mogą przybrac formę współpracy w ramach ze-społu. W skład zespołu wchodzą nauczyciele, wychowawcy, specjaliści prowadzący za-jęcia z uczniem, pedagog, logopeda, rodzice oraz inni spacjaliści spoza szkoły np. Poradni, placówki doskonalenia, organizacji pozarządowej, którzy mogą wesprzeć działania na-uczycieli I rodziców. Dzieje się to na zasadach opisanych w statucie szkoły pod nadzorem dyrektora szkoły.
Spotkania zespołu zwołuje osoba koordynująca jego pracę np. Wychowawca klasy — w miarę potrzeb.Dokumentacja powinna być prowadzona zgodnie z wymaganiami przepi-sów prawa oświatowego wynikajacymi z rozporządzeniu w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działal-ności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji
W spotkaniach zespołu mogą również uczestniczyć uczestniczyć rodzice, przedstawi-ciel poradni psycholo- giczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, inne osoby, w szczególności lekarz, psycholog, pedagog, logopeda lub inny specjalista.Obowiązkowo powoływany jesto przez dyrektora zespół dla ucznia:
• posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, orzeczenie o potrzebie in- dywidualnego nauczania lub opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w zakresie w którym prawo reguluje konieczność powołania takiego zespołu.
do zadań zespołu należy:• ustalenie zakresu, w którym uczeń wymaga pomocy psychologiczno-pedagogicznej
z uwagi na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizycz-ne, w tym szczególne uzdolnienia,
• określenie zalecanych form, sposobów i okresu udzielania uczniowi pomocy psycholo-giczno-pedagogicznej, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb rozwojowych i eduka-cyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia, a w przypadku ucznia posiadającego
153
orzeczenie lub opinię, o których mowa w § 19 ust. 2 pkt 1 – także z uwzględnieniem zale-ceń zawartych w orzeczeniu lub opinii.
• W przypadku:
posiadającego orzeczenieo potrzebie kształcenia specjalnego
nieposiadającego orzeczenia o potrzebieindywidualnego nauczania lub opiniiporadni psychologiczno-pedagogicznej,w tym poradni specjalistycznej, lub bezorzeczenia – na wniosek nauczycielawychowawcy lub specjalisty
Teczkę ucznia oraz dziennik zajęć w ramach przyznanych
Plan DziałańWspierających(PDW)
uCznIAuCznIA
IndywidualnyProgram Edukacyjno--Terapeutyczny(IPET)
zespół
opracowujedokonuje
zespół
opracowujezakłada
okresowej, wielospecjalistycznejoceny poziomu funkcjonowaniadziecka oraz, w miarę potrzeby,modyfikuje IPET z uwzgl,ędnieniem modelu diagnozy funkcjonalnej
Uwaga – Rodzice otrzymują kopię Indywidaulnego Programu Edukacyjno-Terapeutyczne-go. Wzory dokumentacji w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej można po-brać w formie pliku elektronicznego z MAC-Akademia
zespół decyduje o wcześniejszym zakończeniu udzielania uczniowi danej formy po-mocy psychologiczno-pedagogicznej.
Zespoły utworzone dla uczniów mających jednorodne indywidualne potrzeby rozwo-jowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne mogą opracować wspólny plan działań wspierających dla tych uczniów.
Dyrektor szkoły ustala dla ucznia formy, sposoby i okres udzielania pomocy psycholo-giczno-pedagogicznej oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane.
O ustalonych dla ucznia formach, sposobach i okresie udzielania pomocy psycholo-giczno-pedagogicznej oraz wymiarze godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane, dyrektor szkoły niezwłocznie informuje na piśmie rodziców ucznia.
Koncepcja wspierania indywidualnych potrzeb uczniów …
154
W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, ustalone przez dyrektora szkoły formy, sposoby i okres udzielania pomocy psychologicz-no- pedagogicznej oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą re-alizowane, są uwzględniane w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym, opracowanym dla ucznia na podstawie przepisów w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedosto-sowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub in-tegracyjnych albo przepisów w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowa-nia i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach.
8.1.zasadYpracYzucznIemmającYmtrudnoŚcIWnauce
Podczas pracy z uczniami mającymi trudności w nauce nauczyciel musi wykazać się cier-pliwością i troską, ale powinien być też zdecydowany, wymagający i konsekwentny. Na-uczyciel nie może też zapominać, że cele, które osiągną jego uczniowie, będą ich ogrom-nymi sukcesami, ale nie zawsze będą spełniać zewnętrzne kryteria.zasady pracy z uczniem mającym trudności w nauce:
• należy wyszukiwać w jego uczeniu się mocne strony i na nich opierać nauczanie,• zachęcać i pozytywnie komentować,• pomóc ustalać realistyczne cele i oceniać osiągnięcia,• dostosowywać poziom trudności zadań,• stosować materiały odwołujące się do wielu zmysłów,• zadawać prace oparte na zainteresowaniach uczniów,• stosować krótkie zadania, w których pierwsza część jest łatwa lub na tyle uczniom znajo-
ma, żeby już na wstępie mogli odnieść sukces,• należy chwalić uczniów, kiedy odpowiadają wystarczająco dobrze,• dać im sposobność poprawienia prac niewystarczająco dobrych,• upewnić ich, że w razie potrzeby otrzymają pomoc,• doceniać ich wysiłek i wkład pracy, nie szczędzić pochwał,• sadzać takich uczniów w pierwszych ławkach i nawiązywać z nimi częsty kontakt wzroko-
wy,• gromadzić książki i materiały dydaktyczne obejmujące materiał nauczania z danej klasy,
ale łatwiejszy w czytaniu,• uczyć samodzielnego czytania i umiejętności uczenia się, a nie wyłącznie materiału pro-
gramowego,• w każdym dziale programowym wyszukiwać to, co podstawowe i konieczne do nauczenia
i nauczać tego tak, żeby uczniowie doskonale to przyswoili, choćby kosztem innych wiado-mości i umiejętności, które opanowali pozostali uczniowie,
• udzielać wskazówek, jak się uczyć, i pomagać w trakcie uczenia się,• traktować tych uczniów ze zrozumieniem, ale stanowczo domagać się osiągnięcia założo-
nych celów dydaktycznych.
Zasady pracy z uczniem mającym trudności w nauce
155
8.2.zasadYpracYzucznIemzeszczegóLnYmIuzdoLnIenIamI
Punktem wyjścia do planowania rozwoju ucznia jest wszechstronne poznanie, diagnoza, typów inteligencji, stylów uczenia się. Aby nauczyciel mógł pomóc w rozwoju twórczych umiejętności uczniów, musi odkryć posiadane przez nich zdolności, zainteresowania, określić cechy ich temperamentu, styl uczenia się (wzrokowy, słuchowy, kinestetyczny), ro-dzaj dominującej inteligencji, ich motywację, potrzeby i aspiracje, dostosować proces na-uczania do procesu uczenia się. Możliwości intelektualne ucznia nie zawsze uwidaczniają się, dlatego bardzo ważna jest tu praca, dzięki której uczeń może pokazać swój potencjał, odkryć swoje zdolności.Sposoby badania predyspozycji:
• obserwacja,• test inteligencji wielorakiej Howarda Gardnera• testy rysunkowe:
– Narysuj człowieka (Goodenough-Harris Drawing Test),– Test Dom – Drzewo – Osoba J. Bucka,
• wywiad z rodzicami i uczniem.Ważnym czynnikiem psychologicznym w uczeniu się jest motywacja. Znajomość mo-
tywacyjnych uwarunkowań uczenia się i różnic w motywacji uczenia się różnych osób jest jednym z warunków właściwego organizowania procesu kształcenia. Szczególne potrzeby ucznia uzdolnionego, jego chęć i energia do pracy muszą zostać właściwie zagospoda-rowana. Nauczyciel powinien zmobilizować ucznia do pracy, wzmocnić uczniowską mo-tywację i zaangażowanie, zaszczepić radość uczenia się. Wymaga to z jego strony prze-myślanych decyzji, odpowiedzialnych działań, które pomogą w pokonywaniu trudności i przeszkód. Praca z uczniem zdolnym jest trudną i absorbującą płaszczyzną działalności w procesie dydaktycznym, ale jednocześnie pasjonującą, stawiającą nauczycielowi pewne wyzwanie.
Zasady pracy z uczniem ze szczególnymi uzdolnieniami
156
Zasady pracy z uczniem ze szczególnymi uzdolnieniami
pozytywne i negatywne przykłady zachowań ucznia zdolnego
zakres pracy z uczniem zdolnym dzieli się na trzy kategorie:• indywidualizację w procesie lekcyjnym,• indywidualizację na zajęciach pozalekcyjnych,• udział w zajęciach pozaszkolnych.
Indywidualizacja procesu nauczania odbywa się przez różnicowanie i rozszerzanie tre-ści programu nauczania, nauczanie wielopoziomowe. Można je realizować poprzez:
• rozwijanie zainteresowań twórczych,• kształcenie wielopoziomowe i zróżnicowane,• stawianie i rozwiązywanie problemów,• stosowanie metod uaktywniających obserwację, myślenie wzbogacające język uczniów,• rozwijanie samodzielności według indywidualnego tempa oraz usamodzielnianie poprzez
odbudowywanie emocjonalno-motywacyjne zamierzeń, planów,• indywidualizację procesu dydaktycznego, zadań szkolnych i domowych, zadań trudniej-
szych, zadań do wyboru,• kształtowanie postaw i dyspozycji twórczych w wybranych dziedzinach,• kształtowanie właściwej wspólnoty uczniowskiej przez eliminowanie atmosfery lęku i za-
grożenia, stymulującej twórczą aktywność dzieci i młodzieży.zasady pracy z uczniem zdolnym:
• należy zwracać uwagę na to, co uczeń mówi i robi,• wydobywać i ujawniać u ucznia umiejętności i postawy oraz je rozwijać,
dzIeCkO zdOlne:
•• szybciej i sprawniej selekcjonuje informacje•• szybciej i sprawniej zapamiętuje•• łatwiej i bardziej spontanicznie rozwiązuje
problemy•• ma podzielną uwagę•• jest zainteresowane zagadnieniem natury
poznawczej•• jest dociekliwe•• potrafi zidentyfi kować problem•• myśli syntetycznie•• jest niezależne i krytyczne w myśleniu•• ma poczucie humoru (dostrzega czarny hu-
mor)•• jest wrażliwe na innych•• ma bogaty zasób słownictwa•• ma hobby, zainteresowania•• posiada wiedzę wykraczają poza ramy opi-
sane w programie nauczania (szczególnie w obszarze zainteresowań).
dzIeCkO zdOlne:
•• zadaje dużo pytań — „przeszkadza”•• nudzi się, gdy ma do wykonania za dużo
zadań tego samego rodzaju•• jest niecierpliwe i nietolerancyjne w stosunku
do osób, które za nim nie nadążają•• żartuje, potrafi być cyniczne wobec innych•• nie akceptuje swojego wizerunku – nie chce
się pokazywać•• nie potrafi akceptować opinii innych•• jest uparte – tzw. ośli upór•• jest obojętne wobec zasad dobrego
wychowania•• jest hałaśliwe i kłótliwe•• charakteryzuje je silny egocentryzm•• wykazuje niechęć do współpracy (jest
indywidualistą)•• jest sfrustrowane, gdy dostaje mało ambitne
zadania lub nie wygrywa•• ma poczucie zawodu z powodu niespełnienia•• nie potrafi pogodzić się z niemożnością
osiągania celów.
157
Zasady pracy z uczniem ze szczególnymi uzdolnieniami
• kształtować u ucznia wiarę we własne możliwości,• pobudzać ucznia do zdobywania wiadomości na drodze poszukiwań i badań,• pobudzać aktywność ucznia.
Indywidualizacja pracy zarówno z uczniem mającym trudności w nauce, jak i z uczniem zdolnym dobrze wpływa na stosunki interpersonalne, ale też na rozwój poszczególnych uczniów. Wyrównuje szanse, pozwala wyzyskać to, co najlepsze w uczniach i nauczycielu, rozwijać ich mocne strony, ale również daje możliwość poznania słabych stron, nad który-mi należy pracować.
8.3.sposobYrozpoznaWanIaIzaspoKajanIaIndYWIduaLnYchpotrzebrozWojoWYchIeduKacYjnYchucznIaorazIndYWIduaLnYchmożLIWoŚcIpsYchofIzYcznYchucznIa
SpeCyFICzne TRudnOŚCI W CzyTAnIu I W pISAnIu ORAz zAgROżenIe dySlekSJą
przyczyny trudności:• zaburzenia percepcji słuchowej,• zaburzenia percepcji wzrokowej i orientacji przestrzennej,• zakłócenia motoryki,• zaburzenia procesu lateralizacji,• zaburzenia koncentracji uwagi,• zaburzenia rozwoju mowy.
Symptomy zaburzeń percepcji słuchowej:• trudności w nauce języków obcych, w pamięciowym uczeniu się (wiersze, teksty piosenek,
ciągi słowne – dni tygodnia, nazwy miesięcy, tabliczka mnożenia),• trudności w przyswajaniu materiału z gramatyki, w rozumieniu dłuższych wypowiedzi
słownych i poleceń,• trudności w czytaniu: niewłaściwe wybrzmiewanie dźwięków mowy, trudności w syn-
tezowaniu przeliterowanych dźwięków, błędy w czytaniu: zamienianie liter, nieprawidłowe odczytywanie wyrazów, niewłaściwe zrozumienie określeń słownych, hałas uniemożliwia im czytanie,
• trudności w pisaniu: specyficzne błędy – przekręcenia, poprawki, przestawianie szyku wy-razów, łączenie wyrazów, problem ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami bezdźwięcz-nymi, głoskami nosowymi, liczne zniekształcenia, widoczne wady językowe.
metody badania poziomu percepcji słuchowej:• wywiad z rodzicami – dostarcza informacji na temat przebiegu dotychczasowego rozwoju
mowy dziecka; dowiadujemy się z niego, czy dziecko zna wiersze, czy szybko się ich uczy i od jak dawna, czy jest muzykalne, czy rozpoznaje melodie,
• obserwacja dziecka – wypowiedzi i wymowa dziecka pozwalają ujawnić wady wymowy, przekręcanie wyrazów, mały zasób słów; podczas obserwacji w czasie czytania, słuchania i pisania też możemy wnioskować o percepcji słuchowej.
• próby eksperymentalne – pozwalają ocenić poziom analizy i syntezy słuchowej; najpierw wyodrębniamy w tekście zdania, potem – wyrazy w zdaniach, sylaby w wyrazach, głoski
158
Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych…
w nagłosie i w wygłosie,• test odtwarzania struktur rytmicznych Miry Stambak,• skala Ryzyka Dysleksji prof. M. Bogdanowicz.
Ćwiczenia rozwijające umiejętność dokonywania analizy i syntezy słuchowej wyrazów:• ćwiczenia na materiale bezliterowym
– rozpoznawanie dźwięków i szmerów– odtwarzanie przez dzieci słyszanego rytmu– odtwarzanie struktur dźwiękowych na podstawie układów przestrzennych,
• ćwiczenia na materiale literowym– wyodrębnianie: zdań w mowie, słów w zdaniach, głosek w słowach– wyodrębnianie sylab w słowach– dzielenie wyrazów na sylaby– dzielenie wyrazów na sylaby i wyodrębnianie głosek w sylabach– tworzenie wyrazów z sylab– czytanie sylab i tworzenie z nich wyrazów przy zastosowaniu loteryjek obrazkowo–sy-
labowych i obrazkowo-wyrazowych– układanie zdań z sylab– wybieranie i segregowanie przedmiotów oraz obrazków na podstawie dźwiękowych
właściwości ich nazw– tworzenie wyrazów z podanych głosek i ich zamienianie– różnicowanie dźwięczności głosek– różnicowanie głosek opozycyjnych.
Symptomy zaburzeń percepcji wzrokowej i orientacji przestrzennej:• trudności w nauce geometrii, wynikające z zaburzeń wyobraźni przestrzennej w różnico-
waniu kształtów figur geometrycznych i zakłóconej orientacji i wyobraźni przestrzennej: nad, pod, obok,
• trudności w posługiwaniu się mapą, związane z zakłóconą orientacją w stronach świata,• trudności w werbalnym przyswajaniu pojęć,• trudności w nauce języków obcych – w zapamiętywaniu liter, zwłaszcza podobnych zna-
ków,• trudności w pisaniu – mylenie podobnych liter, liter różniących się położeniem do osi pio-
nowej lub poziomej, np.: p – b, n – u, d – g, odwracanie kolejności liter w wyrazach, pomi-janie w literach ogonków, kreseczek, za duże lub za małe odstępy między literami, pisanie w niewłaściwych liniach,
• trudności w czytaniu – trudności z kojarzeniem dźwięku z literą, mylenie liter i wyrazów wykazujących podobieństwo graficzne, np.: piłka – pałka, czytanie na pamięć, zgadywa-nie, wolne tempo czytania, niechęć do głośnego czytania, trudności ze zrozumieniem przeczytanej treści, gubienie się w tekście, duża męczliwość,
• trudności w rysowaniu i odwzorowywaniu kształtów geometrycznych, zwłaszcza z pamię-ci i według wzoru, ubogie rysunki (uproszczona, schematyczna forma), zakłócone stosunki przestrzenne i proporcje, trudności w rozplanowaniu pracy, kłopoty z poprawnym odtwa-rzaniem wzorów w układankach i mozaikach.
metody badania percepcji wzrokowej i orientacji przestrzennej:• obserwacja dziecka podczas codziennych czynności i zabaw konstrukcyjnych, dydaktycz-
nych, podczas rysowania, czytania.• wywiad z rodzicami – dostarcza wiadomości o rysunkach, zabawach, orientacji w schema-
cie własnego ciała i w przestrzeni.
159
Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych…
• analizowanie wytworów, głównie rysunków, wykonanych według gotowych wzorów.• próby eksperymentalne – odwzorowywanie figur geometrycznych H. Spionek.• testy Bender-Koppitz i Bender-Santucci (polegają na reprodukowaniu figur geometrycz-
nych). Ćwiczenia usprawniające analizę i syntezę wzrokową oraz orientację przestrzenną:• ćwiczenia na materiale bezliterowym
– rozpoznawanie obrazków i ich elementów– składanie obrazków z części– rozpoznawanie braków na obrazku– wyodrębnianie różnic między pozornie identycznymi obrazkami– różnicowanie przedmiotów i figur– ćwiczenia w rozpoznawaniu kształtów i kolorów– ćwiczenia w układaniu dowolnych kompozycji– układanie figur według podanego wzoru– odnajdywanie schowanego klocka– zabawy w domino– określanie położenia przedmiotów w przestrzeni– określanie położenia przedmiotów względem siebie– chodzenie po dużych drewnianych figurach geometrycznych– zabawy w zapamiętywanie obrazków lub przedmiotów obserwowanych przez okre-
ślony czas.• ćwiczenia na materiale literowym
– wyszukiwanie takich samych liter i ich segregowanie– lepienie liter z plasteliny lub układanie ich kształtów z drutu– utrwalanie kształtów i położenia liter– wyszukiwanie takich samych sylab i ich segregowanie– krzyżówka sylabowa– wyszukiwanie takich samych wyrazów i rozpoznawanie ich w tekście– loteryjka wyrazowa– podobieństwo między wyrazami.
Objawy zakłóceń motoryki małej:• w zakresie codziennych czynności i zabaw – opóźnienie w rozwoju praksji, brak precyzji
ruchów drobnych, duże trudności z wykonywaniem prostych zadań, opóźniona samoob-sługa, mała samodzielność, niechęć do budowania figur z klocków, niszczenie zabawek, upuszczanie przedmiotów, odmawianie wycinania, praca tylko jedną ręką (druga prze-szkadza),
• w zakresie pisania – mała precyzja ruchów palców, zniekształcone pismo, niemieszczące się w liniaturze, nieprawidłowe trzymanie pióra, kredek,
• w zakresie rysowania i zajęć plastycznych – niezręczne wycinanie, szarpanie papieru, nad-mierne napięcie mięśniowe powoduje łamanie kredek, ruchy gwałtowne, kanciaste, przy zbyt małym napięciu mięśniowym – linie rysunku są niewidoczne.metody badania motoryki:
• wywiad z rodzicami – ustalenie historii dotychczasowego rozwoju ruchowego dziecka.• obserwacja dziecka podczas codziennych zajęć i zabaw.• analizowanie jego wytworów – rysunków, wycinanek, ulepianek.• badania testowe i eksperymenty.
Do obliczania wieku ilorazu rozwoju ruchowego stosuje się polską adaptację testu N. Ozie-
160
Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych…
reckiego, dokonaną przez A. Barańskiego.Do oceny motoryki rąk służy test M. Stambak – Kreskowanie.Do oceny możliwości motorycznych dzieci od 6 roku życia przeznaczona jest Skala do oce-ny percepcji N.C. Kepharta oraz Skala oceny sprawności ruchowej A. Somervell i Ch. Ison.Symptomy zaburzeń procesu lateralizacji:
• w pisaniu – mylenie liter o podobnych kształtach, odwracanie liter, pismo lustrzane, znie-kształcona strona graficzna pisma,
• w czytaniu – przestawianie liter i cząstek wyrazowych, opuszczanie całego wiersza, wolne tempo czytania, czytanie wyrazów od prawej strony do lewej, odczytywanie cyfr w sposób zwierciadlany, np.: 12 – 21,
• w rysowaniu – zmiany kierunków w rysunkach, błędny kierunek odwzorowywania,• problemy w odczytywaniu mapy, w rysowaniu figur geometrycznych.
metody badania lateralizacji:• wywiad z rodzicami – jak rozwijała się dotychczas lateralizacja u dziecka, kiedy zauważono
pierwsze przejawy, czy w rodzinie były osoby leworęczne,• obserwacja w sytuacjach życiowych, kiedy dziecko musi dokonać wyboru jednego z dwóch
narządów – ruchu lub zmysłu, którą nogą kopie piłkę, którą ręką rysuje, wycina, którym okiem zagląda przez dziurkę od klucza.
• próby eksperymentalne – pantomimiczne naśladowanie ruchów, skakanie na jednej no-dze, zaglądanie do kalejdoskopu,
• Test lateralizacji R. Zazzo i N. Galifret-Granjon, który pozwala określić dominację ręki, oka, nogi.Trudności w nauce występują u dzieci:– z lateralizacja osłabioną (oburęcznych, obustronnych)– lewostronnych (z lateralizacją skrzyżowaną lub lewostronną)– leworęcznych.
Ćwiczenia usprawniające motorykę ogólną:• zabawy rzutne i zręcznościowe• biegi i skoki• zabawy i ćwiczenia rozluźniające napięcie mięśniowe• ćwiczenia relaksacyjne• zabawy na lokalizacje i orientację w przestrzeni.
Ćwiczenia kształcące zaburzoną sprawność manualną:• ćwiczenia rozmachowe• ćwiczenia ruchliwości i sprawności palców.
zaburzenia artykulacji – różnego rodzaju wady wymowy spowodowane najróżniejszymi czynnikami, znane pod terminem dyslalia. Zalicza się do nich: sygmatyzm, rotacyzm, kap-pacyzm, gammacyzm i wymowę bezdźwięczną. Tymi problemami zajmują się logopedzi.Cel zajęć: usprawnienie zaburzonych funkcji, zdiagnozowanych lub zaobserwowanych u poszczególnych dzieci.proponowane zasady prowadzenia zajęć:
• przyjazna atmosfera i zapewnienie bezpieczeństwa• dobór ćwiczeń indywidualnie do potrzeb i możliwości dzieci w grupie• nauka poprzez zabawę.
każde zajęcia powinny zawierać ćwiczenia lub elementy ćwiczeń z zakresu:• analizy i syntezy słuchowej• analizy i syntezy wzrokowej
161
Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych…
• koordynacji wzrokowo-ruchowej• orientacji czasowo-przestrzennej• mówienia• czytania• pisania• myślenia• reedukacji psychomotorycznej.
zalecane metody:• Metoda Dobrego Startu (Bon Depart)• metoda nauki czytania według prof. Jagody Cieszyńskiej• metoda Batii Strauss• metoda Labana• metoda Rocławskiego• metoda Kielar-Turskiej• metoda 18 struktur wyrazowych J. Kurzawy.
literaturaSawa B., Jeżeli dziecko źle czyta i pisze, WSiP, Warszawa 1987.Skibińska H. , Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi z trudnościami w pisaniu i czytaniu, Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz 1990.Terapia pedagogiczna, tom I, Zaburzenia rozwoju psychoruchowego dzieci, Red. E.M. Skorek, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2007.
SpeCyFICzne TRudnOŚCI W uCzenIu SIę mATemATykI
przyczyny specyficznych trudności:• rozpoczęcie nauki z obniżoną dojrzałością do uczenia się matematyki,• wolniejszy rozwój procesów psychicznych, zaangażowanych w opanowanie pojęć i umie-
jętności matematycznych,• opóźnienie w rozumowaniu operacyjnym,• napięcie i słaba odporność emocjonalna,• mało percepcyjne spostrzeganie i obniżona sprawność manualna,• nadpobudliwość, zahamowanie lub problemy ze skupieniem uwagi,• zaburzenia zdolności do syntetyzowania i koordynowania funkcji percepcyjnych z funkcja-
mi motorycznymi i reakcjami ruchowymi.Symptomy zachowań:
• tendencja do przedłużania części organizacyjnej zajęć,• brak zrozumienia sensu zadań matematycznych,• kierowanie aktywności na obronę przed koniecznością rozwiązywania zadań,• niechęć do aktywności w czasie zajęć,• niski poziom odporności emocjonalnej na pokonywanie trudności,• nabywanie nielicznych doświadczeń logicznych i matematycznych,• gubienie intelektualnego sensu zadań wskutek nadmiernej koncentracji nad czynnościa-
mi technicznymi.działania i ćwiczenia usprawniające:
• hartowanie odporności emocjonalnej – zdolności do rozumnego kierowania swym zacho-waniem w sytuacjach pełnych napięć, wymagających wysiłku umysłowego,
• kształtowanie schematu liczenia,
162
Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych…
• doskonalenie techniki liczenia, np. w trakcie porządkowania,• stopniowe zastępowanie liczenia na konkretach liczeniem na poziomie symbolicznym,• stworzenie odpowiednich warunków, by dziecko mogło badać i odkrywać w celu zdobycia
doświadczeń,• stosowanie zadań i pytań problemowych,• rozbudzanie ciekawości i aktywności dziecka,• pogłębianie i utrwalanie znajomości czterech działań arytmetycznych wraz z opanowa-
niem podstaw techniki rachunkowej,• rozwijanie umiejętności posługiwania się metodami matematycznymi podczas rozwiązy-
wania problemów dotyczących treści programowych oraz sytuacji życiowych,• rozumienie działań na liczbach w oderwaniu od konkretnej sytuacji,• wdrażanie do samodzielnej pracy z tekstem matematycznym,• rozwijanie wyobraźni, myślenia, aktywności twórczej i zainteresowań matematyką,• kształtowanie i utrwalanie podstawowych pojęć arytmetycznych.
Cele zajęć:• stymulacja i wspomaganie rozwoju• korekta zaburzonych procesów poznawczych• rozwój sfer: intelektualnej, emocjonalnej i sprawnościowej, oraz zdolności do zintegrowa-
nia funkcji percepcyjno-motorycznych• pozytywne nastawienie do uczenia się matematyki w warunkach szkolnych• wdrażanie do pracy samodzielnej.
zalecane metody:• problemowe• praktycznego działania, w tym gry dydaktyczne.
SpeCyFICzne TRudnOŚCI W zAChOWAnIu
1. nadpobudliwość psychoruchowa występuje zwłaszcza u chłopców.przyczyny:
• uwarunkowania genetyczne• niewłaściwy przebieg ciąży• urazy mechaniczne w czasie ciąży, porodu, połogu• ciężki przebieg chorób, alergia, urazy głowy w okresie dziecięcym• wadliwe oddziaływanie wychowawcze.
Symptomy:• ma problem z koncentracją uwagi• reaguje na wszystkie bodźce zewnętrzne, nie potrafi wybrać najistotniejszego bodźca• nie potrafi czekać na swoją kolejkę w czasie gier i zabaw• w sferze emocjonalnej jest drażliwe, impulsywne, często zmienia nastrój• nie potrafi podporządkować się ustalonym normom i zasadom• w czasie zajęć kręci się, wiercifzakłóca ich tok, odwracając uwagę innych• ssie palec, obgryza paznokcie• w obszarze motoryki małej ma problemy z wiązaniem butów, zapinaniem guzików, staran-
nością prac plastycznych• myśli pochopnie, nie analizuje swojego zachowania• często nie kończy rozpoczętych zadań
163
Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych…
• wypowiada się chaotycznie• jąka się.
zasady postępowania:• indywidualne podejście i akceptacja• umożliwienie odnoszenia małych sukcesów• spokój, konsekwencja i cierpliwość• stawianie jasnych wymagań• zadawanie krótkich i precyzyjnych pytań, poleceń• ograniczenie zbędnych bodźców do minimum• unikanie współzawodnictwa• niekaranie bezczynnością• ustalenie jednolitego frontu działań z rodzicami.2. dzieci zahamowane psychoruchowo – mają opóźniony rozwój ruchowy, ale nie psy-
chiczny.przyczyny:
• zagrożenie bliskiego związku z rodzicami – potrzeba stałej bliskości• ostra krytyka i ośmieszanie dziecka• nieopanowane zachowania emocjonalne osób z najbliższego otoczenia dziecka• utrwalone kary fizyczne.
Symptomy:• mała sprawność ruchowa, niezręczność, zła koordynacja ruchu• spowolnienie ruchowe• brak spontaniczności w ruchach• występowanie tików• brak koncentracji uwagi• opóźniony refleks• powolność w kojarzeniu faktów• brak zainteresowania rzeczywistością• nadwrażliwość• skłonność do empatii• brak emocjonalnych przeżyć• zamykanie się na nowych ludzi, wycofywanie się.
zasady postępowania:• zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, wyrozumiałość i cierpliwość• akceptacja wszystkich form zachowania• wprowadzenie atmosfery spokoju i życzliwości• wyciszenie napięć emocjonalnych i lęków dziecka• nagradzanie najmniejszych przejawów samodzielności• stworzenie warunków do odnoszenia sukcesów• dostrzeganie każdego sukcesu• pomaganie w nawiązywaniu i utrzymywaniu kontaktów w rówieśnikami• unikanie kar i krytyki• ścisła współpraca z poradnią.
metody diagnozowania:• obserwacja• wywiad.
164
Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych…
Cel zajęć: wyeliminowanie niewłaściwych zachowań, wyzwolenie aktywności dzieci oraz stymulowanie samodzielnych form reagowania.zalecane metody:
• metody integracyjne, doskonalące– komunikację– inteligencję interpersonalną i intrapersonalną
• metoda KLANZY• metoda Orffa• metoda Dalcroze’a • metoda ruchu rozwijającego W. Sherborne• metoda Knilla• muzykoterapia• relaksacja.
WARunkI ReAlIzACJI pROgRAmu W RAmACh pOmOCy pSyChOlOgICznO-pedAgOgICzneJ W CzASIe zAJęĆ pOzAlekCyJnyCh, dOTy-
CząCe lICzeBnOŚCI gRup I CzASu TRWAnIA zAJęĆ
Rodzaj zajęć grupa uczniów liczba uczestników
Czas trwania zajęć
zajęcia rozwijające uzdolnienia
uczniowie szczególnie uzdolnieni
do 8 45 minut
zajęcia dydaktyczno--wyrównawcze
uczniowie mający trudności w na-uce, w szczególności w spełnianiu wymagań edukacyjnych wynika-jących z podstawy programowej kształcenia ogólnego dla danego etapu edukacyjnego
do 8 45 minut
zajęcia korekcyjno--kompensacyjne
uczniowie z zaburzeniami i odchy-leniami rozwojowymi lub specy-ficznymi trudnościami w uczeniu się
do 5 60 minut
zajęcia logopedyczne
uczniowie z zaburzeniami mowy, które powodują zaburzenia komu-nikacji językowej oraz utrudniają naukę
do 4 60 minut
zajęcia socjotera-peutyczne oraz inne zajęcia o charakterze terapeutycznym oraz związane z zaburze-
niami zachowania i emocji
uczniowie z dysfunkcjami i zabu-rzeniami utrudniającymi funkcjo-nowanie społeczne
do 10 60 minut
W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie zajęć specjalistycznych w czasie krótszym niż 60 minut, zachowując ustalony dla ucznia łączny czas tych zajęć.
165
Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych…
Zajęcia rozwijające uzdolnienia, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, zajęcia rozwijaja-ce umiejetności uczenia się oraz zajęcia spe- cjalistyczne prowadzą nauczyciele i specjali-ści posiadający kwalifikacje odpowiednie dla rodzaju prowadzonych zajęć1.
kARTA IndyWIduAlnyCh pOTRzeB uCznIA
1. Imię i nazwisko ucznia: .........................................................................................2. Szkoła, klasa/grupa: ................................................................................................3. Rok szkolny, data założenia karty: . ....................................................................4. Podstawa założenia karty (niepotrzebne skreślić):
• opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej numer: ...................................... data wydania: ........................................................ ;• orzeczenie o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przed-
szkolnego numer: ...................................... data wydania: ....................................;• orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania numer: ...................................... data wydania: ....................................;• informacje o stanie zdrowia;• rozpoznanie możliwości psychofizycznych oraz indywidualnych potrzeb rozwojowych
i edukacyjnychrozpoznane niepowodzenia,ryzyko wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się,rozpoznane predyspozycje i uzdolnienia,inne ..............................................................................................................
1 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia XX XXXXXX XXXX r. w sprawie zasad udzielania i organizacji po-mocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (DzU Nr XXX, poz. XXXX).
166
Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych…
dIAgnOzA – OCenA FunkCJOnOWAnIA dzIeCkA W SzkOle
Data ..................................................................................................OBSzAR OCeny OgRAnICzenIA mOCne STROny
poziom wiedzy i umiejętności
funkcjonowanie społecz-no-emocjonalne w tym
motywacja
Prognozowane przyczyny trudności I niepowodzeń
dodatkowe uwagi
pOSTulOWAne FORmy pOmOCy
Obszary, w których dziecko potrzebuje pomocy psychologiczno-pedagogicznej, z uwa-gi na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofi zyczne. Zalecane przez zespół formy, sposoby i okresy udzielania pomocy psychologiczno-peda-gogicznej, ustalone przez dyrektora placówki formy, sposoby i okresy udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
167
Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych…
Obszar wsparcia
Charakter wsparcia (rodzaj działań, metody pracy)
miejsce i czas
trwania
Wymiar godzin Odpowiedzialni
prowadzący
dostosowa-nie wymagań edukacyjnych do indywidu-
alnych potrzeb psychofizycz-nych i eduka-
cyjnych ucznia
uzupełnianie braków
(dydaktyka)
funkcjonowa-nie w grupie
usprawnianie określonych funkcji (np. percepcja
wzrokowa, słu-chowa, kines-
tetyczna)
współpraca z rodzicami
– zaplanowa-ne działania wspierające
168
Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych…
CELE DO OSIĄGNIĘCIA W PRACY Z DZIECKIEM
ustalenia dy-rektora pla-
cówki data:
podpis:
Charakter wsparcia
(rodzaj działań, metody pracy)
Miejsce i czas trwania
Wymiar godzin Odpowiedzialni
prowadzący
Osoby uczestniczące w posiedzeniu zespołu: koordynator ........................................................................................................................................................członkowie zespołu .......................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................................podpis dyrektora placówki ..................................................................................................................................................................................
169
dIAgnOzA – OCenA FunkCJOnOWAnIA uCznIA, WeRyFIkACJA eFekTóW pOdJęTyCh dzIAłAń
Data ..............................
Obszar ocenyutrzymujące się
ograniczenia (wcześniejsze słabe
strony, nowe problemy)
mocne strony / postępy
poziom wiedzy i umiejętności
funkcjonowanie społeczno-emocjonalne
w tym motywacja
Żródła trudności I barrier
dodatkowe uwagi
Osoby uczestniczące w posiedzeniu zespołu: koordynator: ........................................................................................................................................................członkowie zespołu: ......................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................................podpis dyrektora placówki ...................................................................................................................................................................................
Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych…
170
Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych…
pROgRAm pRACy z uCznIem OBJęTym pOmOCą pSyChOlOgICznO- -pedAgOgICzną – plAn dzIAłAń WSpIeRAJACyCh
Dla ucznia/uczniów ................................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................................Cele do osiągnięcia w zakresie, w którym uczeń wymaga pomocy psychologiczno-peda-gogicznej (np. doskonalenie, utrwalenie, nabycie) ................................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................................Działania realizowane z uczniem w ramach poszczególnych form i sposobów udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej (np. terapie, zajęcia korekcyjno--kompensacyjne itp.)
Metody pracy z uczniem (wypisać właściwe z programu nauczania)
Zakres dostosowania wyma-gań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywi-dualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia
Działania wspierające rodziców ucznia (co zostanie zapropono-wane rodzicom ze strony szkoły, np. grupa wsparcia, konsultacje, dodatkowe materiały)
Zakres współdziałania z porad-niami psychologiczno-pedago-gicznymi, w tym specjalistycz-nymi; placówkami doskonalenia nauczycieli; organizacjami po-zarządowymi oraz innymi insty-tucjami na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży (np. jakie inne zajęcia uczeń będzie miał organizowane na terenie poradni)
Zajęcia logopedyczne prowadzone przez logopedę z PPP; zajęcia ko-rekcyjno-kompensacyjne prowadzone przez pedagoga, specjalistę z zakresu terapii pedagogicznej z PPP.
171
Minisłownik pojęć
mInIsłoWnIKpojęć
Aktywizacja uczniów – ogół poczynań dydaktycznych i wychowawczych mających na celu aktywny udział w zdobywaniu wiedzy, umiejętności i kształtowaniu postaw.efektywny nauczyciel – ten, który troszczy się o dobro swoich uczniów oraz ich osiągnię-cia, posiada wiedzę dotyczącą procesu nauczania i uczenia się, zna różne metody i sposo-by pracy, jest refleksyjnym praktykiem i pojmuje naukę jako proces ustawiczny.kształcenie – zaplanowane, systematyczne działanie mające na celu intelektualny, moral-ny i fizyczny rozwój człowieka; pojęcie szersze niż nauczanie i uczenie się. Ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa, kultury, a zara-zem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również osiągnięcie możliwie wielostronnego rozwoju sprawności fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zami-łowań, przekonań i postaw oraz zdobycie pożądanych kwalifikacji zawodowych. W ostat-nich latach coraz częściej przez kształcenie rozumie łączenie nauczania i uczenia się. model nauczania – ogólny plan lub schemat, który ma pomóc uczniom w opanowaniu określonej wiedzy, umiejętności i kształtowaniu postaw.metoda uczenia się – sposób nabywania nowych wiadomości, umiejętności i kształcenia postaw.metody aktywizujące – grupa metod nauczania charakteryzująca się tym, że w procesie kształcenia aktywność podmiotu uczącego się przewyższa aktywność podmiotu nauczania.model nauczania – ogólny plan lub schemat, który ma pomóc uczniom w opanowaniu określonej wiedzy, umiejętności i w kształtowaniu postaw.model uczenia się – plan lub schemat, który uczeń przyjmuje, aby opanować określoną wiedzę i umiejętności.nauczanie – wzajemne oddziaływania między nauczycielem a uczącym się – za który nauczyciel jest odpowiedzialny – w celu spowodowania oczekiwanych zmian zachowań ucznia. Strategia nauczania – ogół celów, środków i metod przygotowanych przez nauczyciela w celu osiągnięcia jak najlepszych efektów uczenia się ucznia.Strategia uczenia się – ogół celów, środków, metod niezbędnych w uczeniu się.Syntaksa modelu – ogólny bieg lekcji (porządek, inaczej etapy lub fazy lekcji).Technika nauczania – metoda bardziej uszczegółowiona lub cząstkowa dotycząca okre-ślonych fragmentów procesów (przepis).Technika uczenia się – szczegółowa metoda uczenia się (przepis, instrukcja). uczenie się – proces prowadzący do zmian w sposobie myślenia działania i odczuwania.
bIbLIografIa
a) Obowiązujące akty prawne dotyczące podstawy programowej i konstruowania pro-gramów nauczania:Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podsta-wy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektu-alną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szko-ły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej
172
Bibliografia
b) publikacje z zakresu edukacji:• konstruowanie programów nauczania i ewaluacja kształcenia (planowania i oceniania)
Adamek I., Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2000.Brzezińska A., Misiorna E., Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej, WOM, Poznań 1998.Chodnicki M., Grondas M., Kołodziejczyk A., Królikowski J., Program Nowa Szkoła, CODN, Warszawa 1999.Dylak S., Wprowadzenie do konstruowania szkolnych programów nauczania, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2000.Elsner D., Knafel K., Jak zorganizować Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli, Chorzów 2000.Guja K., Konstruowanie szkolnych programów nauczania, Katowice 2003.Informacja zwrotna, [w:] Ocenianie kształtujące: Dzielmy się tym, co wiemy!, z. 3, Wydawnic-two CEO, 2009.Kamińska J., Ocenianie osiągnięć uczniów w edukacji wczesnoszkolnej, Wydawnictwo Har-monia, Gdańsk 1999.Komorowska H., O programach prawie wszystko, Warszawa 1998.Kropownicki J., Błonny B., Jak tworzyć program, Wydawnictwo Nauczycielskie, Jelenia Góra 1998.Michalak R., Misiorna E. Konteksty gotowości szkolnej, Zeszyt 1, 2004Nacobezu, [w:] Ocenianie kształtujące: Dzielmy się tym, co wiemy!, z. 2, Wydawnictwo CEO, 2009.Niemierko B., Między oceną szkolną a dydaktyką, WSiP, Warszawa 1997.Niemierko B., Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, WSiP, Warszawa 1999.Ocena opisowa w edukacji wczesnoszkolnej, red. A. Brzezińska, A. Misiorna, WOM, Poznań 1998.Radno H., Ewaluacja, TERM – IAE PROJEKT, Radom 1990.Rau K., Chodoń I., Ocenianie opisowe a rozwój dziecka, Wydawnictwo G&P, Poznań 1999.Roszkowska-Przetacznik M., , Wtorkiewicz L., Ocenianie – diagnoza i motywacja, Wydawnic-two Superstudium, Kraków 2000.Stalmach A., Reforma edukacji, nowe myślenie, nowe wymagania, nowe możliwości. Poradnik nauczyciela kształcenia zintegrowanego, Wydawnictwo MAC Edukacja, Kielce 2009.Sterna D., Ocenianie kształtujące w praktyce, Wydawnictwo Civitas, Warszawa 2006.Taraszkiewicz M., Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu, CODN, Warszawa 1999.Wlazło S., Bednarkowa W., Mierzenie jakości prac szkoły, Wydawnictwo MarMar, Wrocław 1998.Współpraca z rodzicami, [w:] Ocenianie kształtujące: Dzielmy się tym, co wiemy!, z. 4, Wydaw-nictwo CEO, 2009.
• rozwijanie umiejętności społecznych i nauczanie wartości
Blanco L., Carbonelli S., Wartości w życiu rodziny. Ponad 100 zabaw rozwijających wrażliwość na wartości ogólnoludzkie, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2003.Gardner H., Inteligencje wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce, Wydawnictwo Lau-rum, Warszawa 2009.Koźmińska I., Olszewska E., Z dzieckiem w świat wartości, Świat Książki, Warszawa 2007.Lawrence D., Jak nauczyć uczniów szacunku do samych siebie, WSiP, Warszawa 2008.Łobocki M., Wychowanie moralne w zarysie, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2002.Pujol i Pons E., Gonzales I.L., Wartości w życiu społecznym. Jak uczyć dzieci szacunku, toleran-cji, wytrwałości…?, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2009.Rosenberg M., Edukacja wzbogacająca życie, Jacek Santorski & Co, Warszawa 2006.
173
Bibliografia
Sztuka i ekspresja dziecka – w poszukiwaniu sensu tworzenia, red. K. Krasoń, Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2, Katowice 2003.Tillman D., Quora Colombina P., Wychowanie w duchu wartości. Program edukacyjny (cz. 1 – Przewodnik, cz. 2 – Wchodzenie w świat 3–7 lat, cz. 3 – Poszerzanie świata 8–14 lat, cz. 4 – Wchodzenie w dorosłość), WSiP, Warszawa 2004.
• edukacja polonistyczna, kulturowa, teatralna i filmowa
Badegruber B., Nauczanie otwarte w 28 krokach, WSiP, Warszawa 1997.Baluch A., Narcyz to ja! Mitopeje i mitomanie literackie, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2000.Baluch A., Pogaduszki do poduszki. O literaturze dla najmłodszych, Wydawnictwo Edukacyj-ne, Kraków 1996.Gry i zabawy w kształceniu językowym. Propozycje, scenariusze, projekty, red. H. Wiśniewska, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2000.Kamińska K., Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1999.Kida J., Hadała A., Dyka F., Koncepcje metodyczne pracy z lekturami w klasach I-III, Wydawnic-two Oświatowe Fosze, Rzeszów 2000.Klus-Stańska D., Nowicka M., Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej, WSiP, Warszawa 2005.Krasowicz-Kupis, Rozwój świadomości językowej dziecka. Teoria i praktyka, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2004.Mickiewicz J., Ćwiczenia ułatwiające naukę czytania i pisania dla uczniów klas młodszych, z. 1, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń 1999.Miłkowski T., Termer J., Ilustrowany świat lektur do szkół podstawowych, Wydawnictwo Graf--Punkt, Warszawa 1998.Molicka M., Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Wydawnictwo Media Ro-dzina, Poznań 2002.Pankowska K., Pedagogika dramy. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Akademickie Żak, War-szawa 2000.Papuzińska J., Drukowaną ścieżką, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2001.Psycholingwistyka, red. J.B. Gleason, J.B. Ratner, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005Schiller P., Wczesne czytanie, Wydawnictwo K.E. Liber, Warszawa 2005.Słodownik-Rycaj, Gry i zabawy językowe. Jak pomagać dziecku w przyswajaniu języka, Wy-dawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2001.Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, red. B. Tylicka, G. Leszczyński, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 2002.Szczepańska M., Edukacja kulturalna dziecka w wieku wczesnoszkolnym, Wydawnictwo Im-puls, Kraków 2000.Szefler E., Kompetencje czytelnicze uczniów w młodszym wieku szkolnym. Stan obecny, szan-se, możliwości, tomy I–II, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2003.Taboł S., Istota czytania, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2005Tylicka B., Bohaterowie naszych książek. Leksykon. Przewodnik po literaturze dla dzieci i mło-dzieży, Wydawnictwo Literatura, Łódź 1999.Way B., Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa 1997.West S., Cox A., Zanim dziecko zacznie czytać i pisać. Ponad 300 zabaw teatralnych, które przy-gotują dziecko do późniejszej nauki czytania i pisania, Wydawnictwo K.E. Liber, Warszawa 2005.Zając M., Raport o książce dla dzieci i młodzieży, Biblioteka Analiz, Warszawa 2006.
174
Bibliografia
• rozwijanie myślenia matematycznego
Gruszczyk-Kolczyńska E., Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki. Przyczyny, diagnoza, zajęcia korekcyjno-wyrównawcze, WSiP, Warszawa 2005.Gruszczyk-Kolczyńska E., Skura M., Skarbiec matematyczny. Poradnik metodyczny, klasa 0 i klasy I-III, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2005.Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Wspomaganie dzieci w rozwoju zdolności do skupiania uwagi i zapamiętywania, WSiP, Warszawa 2005.Matematyka, red. T. Sawicki, Wydawnictwo NOWIK, Opole 1997.Nauczanie początkowe matematyki, red. Z. Semadeni, WSiP, Warszawa 1981.Siwek H., Dydaktyka matematyki. Teoria i zastosowanie w matematyce szkolnej, WSiP, War-szawa 2005.Siwek H., Kształcenie zintegrowane na etapie wczesnoszkolnym. Rola edukacji matematycz-nej, Wydawnictwa Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2004.Stucki E., Metodyka nauczania matematyki w klasach niższych cz. 1, Wydawnictwo WSP, Bydgoszcz 1992.
• wychowanie do rozumienia i poszanowania przyrody
Bilińscy A. i W., Rośliny chronione w Polsce, Wydawnictwo VIDEOGRAF II, Katowice 2006.Costa-Pau R., Ilustrowana encyklopedia szkolna. Ekologia i ochrona środowiska, Wydawnic-two Res Polona, Łódź 1997.Dutilleul H., Encyklopedia tematyczna. Przyroda, Wydawnictwo Firma Księgarska, Poznań 2008.Kropiwniccy E. i A., Kontynenty, obyczaj i kultura. Europa, Wydawnictwo Publicat, Poznań 2009.Luck G., Łatwe eksperymenty dla rodziców i dzieci, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2003Massa F., Moja szkoła ogrodnictwa, Wydawnictwo Papilon, Poznań 2005.Rośliny i zwierzęta, [w:] Naudin C., Boulegue C., Bailleux N., Encyklopedia szkolna Larousse, Wydawnictwo Delta, Warszawa 1997.Stasica J., Przyroda – 160 pomysłów na nauczanie zintegrowane przyrody w klasach I–III, Wy-dawnictwo Impuls, Kraków 2008.
• rozwijanie zdolności artystycznych dziecka
Dziecko w świecie muzyki, red. B. Dymara, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2000.Jabłońska A., Techniki plastyczne dla dzieci, Klub dla Ciebie, Warszawa 2004.Jabłońska A., Zabawy plastyczne, Świat Książki, Warszawa 2000.Jąder M., Techniki plastyczne rozwijające wyobraźnię, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2000.Lewicka J., Czajkowski S., Zajęcia plastyczne z dziećmi klas początkowych, PZWS, Warszawa 1963Lipska E., Przychodzińska M., Muzyka w nauczaniu początkowym, WSiP, Warszawa 1991.Malko D., Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu, PWN, Warszawa 1984.Pasternak A., Znaczenie ruchu w metodzie rytmiki, jako czynnika pośredniczącego w rozwoju muzyczno-plastycznej wyobraźni dziecka, [w:] Dziecko w kulturze europejskiej, red. M. Kna-pik, Uniwersytet Śląski, Katowice 2005.Podolska B., Z muzyką w przedszkolu, WSiP, Warszawa 1987.
175
Bibliografia
Przychodzińska-Kaciczak M., Dziecko i muzyka, Nasza Księgarnia, Warszawa 1974.Przychodzińska M., Polskie koncepcje powszechnego wychowania muzycznego, WSiP, War-szawa 1987Przychodzińska M., Słuchanie muzyki w klasach 1–3, WSiP, Warszawa 1988.Przychodzińska M., Wychowanie muzyczne – idee, treści, kierunki rozwoju, WSiP, Warszawa 1989.Sacher W., Wczesnoszkolna edukacja muzyczna, Wydawnictwo Impuls, Kraków 1997.Smoczyńska-Nachtman U., Muzyka dla dzieci, WSiP, Warszawa 1992.Stasińska K., 120 lekcji muzyki w klasach 1–3, WSiP, Warszawa 1995.E. Zwolińska, Rozwój wyobraźni muzycznej a funkcje percepcyjno-motoryczne w młodszym wieku szkolnym, WSiP, Bydgoszcz 1997.Zwolińska K., Walicki Z., Techniki plastyczne rozwijające wyobraźnię, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1975.
• wychowanie fizyczne i rozwój ruchowy dziecka
Bergier J., Minipiłka nożna, Promo Lider, Warszawa 1994.Eliot L., Co tam się dzieje, Media Rodzina, Poznań 2003.Goddard S., Odruchy, uczenie się i zachowanie, MI NRRi IO, Warszawa 2004.Hannaford C., Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł, Medyk, Warszawa 1998.Jopkiewicz A., Wróblewski P., Minigry sportowe dla najmłodszych, Kielce 1996.Karkosz K., Gimnastyka, AWF, Katowice 1997.Koester C., Movement Based Learning, M. Rentschler 2006.Kulgawczuk R., Minipiłka siatkowa, Promo Lider, Warszawa 1994.Maas V.F., Uczenie się przez zmysły, WSiP, Warszawa 1998.Rumiński A., Minikoszykówka, Promo Lider, Warszawa 1994.Sieniek Cz., Metodyka nauczania techniki w koszykówce, Helvetica, Starachowice 1999.Sieniek Cz., Planowanie pracy nauczyciela wychowania fizycznego w kl. I–III, Helvetica, Sta-rachowice 1999.Stawczyk Z., Gry i zabawy lekkoatletyczne, AWF, Poznań 1998.Zielonka Z., Minipiłka ręczna, Promo Lider, Warszawa 1994.
• metody pracy z dziećmi
Brudnik E., Ja i mój uczeń pracujemy taktycznie cz. 2, Oficyna Wydawnicza Nauczycieli, Kiel-ce 2002.Brudnik E., Moszczyńska A., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie, Oficyna Wydawnicza Na-uczycieli, Kielce 2000.Krzyżewska J., Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej, cz. 1, Wydawnic-two Omega, Suwałki 1998.Krzyżewska J., Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej, cz. 2, Wydawnic-two Omega, Suwałki 1998.Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictow Żak, Kielce 2000.