predavanja 5-gotika

GOTIKA

Teorija i historija arhitekture 2 - Gotika 1


• SREDINOM XII VIJEKA NA PODRUČJU ILL-DE-FRANCE-a DOLAZI DO

NOVINA U KONSTRUKCIJSKOM SISTEMU GRAĐEVINA KOJI OD

MASIVNOG PRELAZI U SKELETNI.

• U VRIJEME RAZVOJA OVAJ NAČIN GRAĐENJA NAZIVAO SE OPUS

FRANCIGENUM ILI OPUS MODERNUM. U RENESANSI SU ITALIJANSKI

UMJETNICI OVA DJELA SMATRALI PLODOM RADA VARVARSKIH

PLEMENA I ZATO JE NASTAO NAZIV GOTIKA, KOJI JE TADA BIO

POGRDAN, A DANAS JE USVOJEN KAO NAZIV STILA.

• PO NEKIM ISTRAŢIVAČIMA GOTIKA JE POSLJEDNJA ORIGINALNA

STILSKA ARHITEKTURA KOJA JE STVORILA VELIKE KONSTRUKCIJSKE

NOVINE.


• ELEMENTI STILA ZAČINJU SE I NAZIRU VEĆ U ROMANSKOJ

ARHITEKTURI, PA JE GOTIČKA KONSTRUKCIJA NASTALA

TRANSFORMACIJOM KONSTRUKCIJSKOG SISTEMA ROMANSKIH

GRAĐEVINA.

• GRADITELJI SU DOBRO SAVLADALI GEOMETRIJU, ODLIČNO SU

POZNAVALI MATERIJALE I NJIHOVE OSOBINE.

• GRADITELJI I ZANATLIJE NISU VIŠE PRETEŢNO KALUĐERI, VEĆ SE

GRUPIŠU U BRATSTVA (ZIDARSKE LOŢE) KAO LAICI (SVETOVNJACI) I

ČUVAJU TAJNU VJEŠTINU GRAĐENJA.


KAKO SU GRAĐEVINE BILE MONUMENTALNE, ČESTO SU VEOMA DUGO

GRAĐENE, PA SU NEKE OD NJIH ZAVRŠENE U KASNIJIM STILSKIM

EPOHAMA.

• ZA POZNAVANJE GOTSKE ARHITEKTURE OD VELIKOG ZNAČAJA JE

OČUVANI PRIRUČNIK ZA GRADITELJE KOJI JE SASTAVIO VILAR D‘ONKUR

(VILLARD DE HONNECOURT), GRADITELJ IZ PRVE POLOVINE XIII

VIJEKA. PUTUJUĆI PO FRANCUSKOJ, FLANDRIJI, ŠVAJCARSKOJ,

NJEMAČKOJ, UGARSKOJ SABRAO JE METODOLOŠKA UPUTSTVA O

NAČINIMA GRAĐENJA I IZVOĐENJU ARHITEKTONSKIH DETALJA.

33 PERGAMENTSKA LISTA SU U NACIONALNOJ BIBLIOTECI U PARIZU.


• U XII VJ. POSTEPENO DOLAZI DO PROMJENE TIPA FINANSIJERA.

• SVE ČEŠĆE SU PORUČIOCI GRADSKE UPRAVE, A NE SAMO CRKVA.

• IZVOR FINANSIRANJA ZATO NIJE SIGURAN I DOLAZI DO ZASTOJA U

GRADNJI.

• GRADITELJI SU SVE ČEŠĆE LAICI, UDRUŢENI U ZIDARSKE LOŢE.

• GOTIKA SE BRZO ŠIRILA EVROPOM; U ITALIJI NIJE NIKADA BILA

OMILJENA.


OSNOVNI TIP SAKRALNE GRAĐEVINE JE BAZILIKA NA KOJOJ SU

NOVINA TRI OSNOVNA KONSTRUKCIJSKA ELEMENTA:

1.PRELOMLJENI LUK I PRELOMLJENI SVOD;

2.REBRASTI SVOD (KRSTASTI SVOD SA REBRIMA);

3.KONTRFOR I POTPORNI LUK;


PRELOMLJENI LUK


PRELOMLJENI LUK

• OPTEREĆENJE SE SVODI SVE BLIŢE

VERTIKALI, ŠTO JE POVOLJNO.

• LUK SE KORISTI U

KONSTRUKCIJSKE I U DEKORATIVNE

SVRHE.

• UVODI SE NIZ NOVIH SLOŢENIH

PROFILA U ZAVISNOSTI OD POLOŢAJA

CENTRA ILI CENTARA .


PRELOMLJENI LUK SE DOBIJA KADA SE POLUKRUŢNOM

LUKU UKLONI DIO TJEMENA I PRIBLIŢE DONJI DIJELOVI.

• KOD ROMANSKIH POLUKRUŢNIH LUKOVA BOČNI POTISCI, ODNOSNO

NJIHOVA HORIZONTALNA KOMPONENTA, BILI SU NAJJAČI U TJEMENU

LUKA, TE JE NAJVEĆA OPASNOST OD RUŠENJA BILA UPRAVO U

TJEMENU LUKA, ODNOSNO SVODA.

• UVOĐENJEM PRELOMLJENOG LUKA TI POTISCI SE SMANJUJU I

SVODE SAMO NA VERTIKALNU KOMPONENTU, KOJA SE PRIHVATA

STUBOVIMA. NA TAJ NAČIN SU PRELOMLJENI LUKOVI POSTAJALI SVE

VIŠI I ELEGANTNIJI.

Teorija i historija arhitekture 2 - Gotika


REBRASTI SVOD

IZGLED REBRASTOG SVODA SA REBRIMA – POPREČNIM

PRIHVATNIM I BOČNIM PODUŢNIM PRISLONJENIM LUCIMA.



PROFILI REBARA POSTAJU SVE

SLOŢENIJI.

TIPOVI OTVORA I POPUNJAVANJE

MOTIVIMA.


• SVODNI SISTEM JE, PO PRAVILU, REBRASTI FORMIRAN PO

TRAVEJIMA.

• DVA OSNOVNA SISTEMA SU:

A/ 1 TRAVEJ U GLAVNOM BRODU ODGOVARA 1 TRAVEJU U BOČNIM

BRODOVIMA,

B/ 1 TRAVEJU U GLAVNOM BRODU ODGOVARAJU 2 TRAVEJA U

BOČNIM BRODOVIMA.

• PORED OVIH, KARAKTERISTIČAN JE ŠESTODJELNI (SIKSPARTITNI)

SVOD, PRVI PUT PRIMJENJEN NA CRKVI NOTRE DAME U PARIZU.

• DALJOM RAZRADOM, DEKORATIVNA UPOTREBA REBARA NE

SLIJEDI LOGIKU KONSTRUKCIJE I JAVLJAJU SE ZVJEZDASTI I

DRUGI OBLICI.


SIKSPARTITNI SVOD


REBRASTI SVOD SE MOŢE IZRADITI OD DALEKO TANJIH

DIJELOVA, POSTAJE ZNAČI MNOGO LAKŠI, PA SE ZBOG

SMANJENIH BOČNIH POTISAKA PODIŢE NA VEĆU VISINU.

REBRIMA I PRIHVATNIM LUCIMA SVE KOSE SILE SE SVODE U

JEDNU TAČKU, TAKO DA PRESTAJE POTREBA DA SVODOVI BUDU

NOŠENI DEBELIM KONTINUALNIM ZIDOVIMA, KOJE

POSTEPENO ZAMJENJUJE ČITAV NIZ VITKIH STUBOVA, A

OTVORI IZMEĐU SE POPUNJAVAJU PROZORIMA. TAKO JE

DOBIVEN UTISAK VITKE, PROZRAČNE I NAIZGLED KRHKE

ARHITEKTURE GOTIKE.

KAKO VISINA SREDNJEG BRODA RASTE, JAVLJA SE POTREBA ZA

TEHNIČKIM RJEŠENJEM KONSTRUKCIJE KOJA ĆE PRIHVATITI

KOSE SILE, KOJE SE JAVLJAJU IZNAD NIŢIH BOČNIH BRODOVA.

TAKO SU NASTALI POTPORNI LUCI, KOJI SA VANJSKE STRANE

PRIHVATAJU GORNJI DIO CENTRALNOG BRODA I KOSE SILE

PRENOSE NA VERTIKALNE STUBOVE – KONTRAFORE.

KONTRAFORI SE PRVO JAVLJAJU NA CRKVI NOTRE DAME U

PARIZU 1180., NA KATERDRALI U CHARTRES-u 1194.


KONTRAFOR


ŠILJATA

KULA

PORTAL

KONTRAFORI

ROZETA

GLAVNA

FASADA BOČNI

ULAZ

TRANSEPTPINAKLI

ARHITEKTONSKI ELEMENTI GOTIČKE KATEDRALE

FRANCUSKA GOTIKA


• GLAVNA KARAKTERISTIKA FRANCUSKIH KATEDRALA, KAO I ONIH U

NJEMAČKOJ I BELGIJI, KOJE SU BILE POD JAKIM UTICAJEM

FRANCUSKIH, JESTE NJIHOVA VISINA I IZRAŢENA VERTIKALNOST.

• ONE SU KOMPAKTNE, SA BLAGO IZRAŢENIM ILI POTPUNO RAVNIM

TRANSEPTOM.

• NA ZAPADNOJ FASADI SE OBIČNO JAVLJAJU TRI PORTALA, IZNAD

SREDIŠNJEG PORTALA SE POJAVLJUJE ROZETA, KAO I DVA TORNJA.

• NA ISTOKU SE NAJČEŠĆE POJAVLJUJE DEAMBULATORIJ SA ZRAKASTO

POSTAVLJENIM KAPELAMA, DOK SE RIJETKO, KOD CISTERCINSKIH

CRKVI, POJAVLJUJE VELIKA OLTARSKA APSIDA SA ZARAVNJENIM

ZAČELJEM - NPR. KATEDRALA U LAONU.



CRKVA OPATIJE SAINT DENIS


BOGORODIČNA CRKVA NOTRE-DAME U PARIZU


KATEDRALA U LAON-u

KATEDRALA U BOURGES-u KATEDRALA U CHARTRES-u



KATEDRALA U BOURGES-u

KATEDRALA U CHARTRES-u


KATEDRALA U REIMS-u


KATEDRALA U AMIENS-u

BRITANSKA GOTIKA


• GLAVNA KARAKTERISTIKA BRITANSKIH KATEDRALA JESTE NJIHOVA

EKSTREMNA DUŢINA.

• ONE ČESTO IMAJU DVA ISTAKNUTA TRANSEPTA .

• NIJE NEUBIČAJENO DA SE POJEDINI DIJELOVI KATEDRALE GRADE U

RAZLIČITIM VIJEKOVIMA, BEZ TEŢNJE DA SE POSTIGNE STILSKO

JEDINSTVO.

• ZAPADNI PORTALI NISU MONUMENTALNI, DOK SU PROZORI NA

ZAPADNOJ FASADI JAKO VELIKI I NIKADA NE PREDSTAVLJAJU ROZETU,

KOJA SE UMJESTO TOGA POJAVLJUJE NA GABLU TRANSEPTA.

• NA ZAPADNOJ FASADI SE MOGU POJAVITI DVA TORNJA ILI NIJEDAN.

• NA PRESJEKU SA TRANSEPTOM SE UVIJEK POJAVLJUJE TORANJ, KOJI

JE JAKO VISOK I POKRIVEN ŠILJATOM KULOM.

• KARAKTERISTIČNO JE DA JE ISTOČNI DIO KATEDRALE ZARAVNJEN.



KATEDRALA U SALISBURY-u


KATEDRALA U WINCHESTER-u


KATEDRALA U WELLS-u

NJEMAČKA GOTIKA


• GLAVNE KARAKTERISTIKE NJEMAČKIH KATEDRALA JESU JAKO

VISOKI TORNJEVI I ŠILJASTE KULE.

• ZAPADNA FASADA GENERALNO SLIJEDI FRANCUSKU FORMULU, ALI SU

TORNJEVI MNOGO VIŠI, I UKOLIKO SU DOVRŠENI, ZAVRŠAVAJU

OGROMNIM ŠILJASTIM KULAMA .

• ISTOČNI DIO PRATI FRANCUSKU ŠKOLU.

• KARAKTERISTIKA ENTERIJERA NJEMAČKIH GOTSKIH KATEDRALA JE

NJIHOVA OTVORENOST I ŠIRINA.

• KATEDRALE UGLAVNOM NEMAJU NAROČITO ISTAKNUT TRANSEPT.



KATEDRALA U MARBURG-u


KATEDRALA U KOELNU-u

ITALIJANSKA GOTIKA


• KARAKTERISTIČNA JE POJAVA POLIHROMNE DEKORACIJE, KAKO U

EKSTERIJERU, KORIŠTENJEM MRAMORNIH BLOKOVA U

HORIZONTALNOM SMISLU, TAKO I U ENTERIJERU, GDJE SU ARKADE

ČESTO IZVOĐENE ALTERNACIJOM BIJELIH I SIVIH DIJELOVA.

• PROPORCIJE SU UGLAVNO MATEMATIČKI JEDNOSTAVNE, BAZIRANE

NA KVADRATU, DOK SU ARKADE GOTOVO UVIJEK JEDNAKOSTRANIČNE.

• NA FASADAMA SE POJAVLJUJU TRIJEMOVI, GOTOVO NIKAD ROZETE, A

ČEŠĆE OKRUGLI PROZORI. TAKOĐE, OBIČNO SE NA FASADI NE

POJAVLJUJU TORNJEVI.

• NA UKRŠTANJU SA TRANSEPTOM JAVLJA SE NAJČEŠĆE KUPOLA.

• ČESTA JE POJAVA SLOBODNOSTOJEĆEG TORNJA I BAPTISTERIJA.

• PROZORI NISU TOLIKO ŠIROKI KAO ONI NA SJEVERU, I IAKO SE

POJAVLJUJE BOJENO STAKLO, GLAVNU DEKORACIJU ČINE MOZAICI I

FRESKE.



KATEDRALA U MILANU

STORNALOCO –

PODJELA CJELINE NA DIJELOVE

PUTEM

TRIANGULATURE


KATEDRALA U ORVIETUKATEDRALA U SIENI


Svi otvori, vrata i portali bili su obrađeni po

istom sistemu kao i u romanici, samo sa

prelomljenim ili zašiljenim lucima. U čestoj

upotrebi iznad portala je gabl sa ugaonim

strijelastim završecima, pinaklima. U

Francuskoj gotici je posebno izraženo

povezivanje tri portala na zapadnoj fasadi kojima

se ulazi u centralne i bočne brodove građevine.


Posebno je naglašena upotreba velikih rozeta, koje su sada obradjene u kamenoj čipki ispunjenom

bojenim staklom -vitraţom.

CIVILNA I VOJNA

ARHITEKTURA



SREDNJEVJEKOVNI GRADOVI

(TIPA BURG)

68

UTVRĐENI ZAMAK COUCY (1125-1230.)


SREDNJEVJEKOVNI GRADOVI

(TIPA BURG)

69

UTVRĐENI ZAMAK PIERREFODS 1390.)

JAVLJA SE NOVI TIP TVRĐAVE – TVRĐAVE

NA RAVNIČARSKOM ZEMLJIŠTU, DONEKLE

SLIČAN ANTIČKOM KASTRUMU SA

PRAVILNOM OSNOVOM (U OBLIKU

KVADRATA ILI PRAVOUGAONIKA) SA

KRUŢNIM KULAMA NA UGLOVIMA I

SNAŢNOM DONŢON KULOM U SREDINI.

RAZVITAK CIVILNE ARHITEKTURE DIKTIRAN JE SVE VEĆIM PORASTOM, SNAŢENJEM

I BOGAĆENJEM GRADSKOG STANOVNIŠTVA.


IZGLED GRADSKE STAMBENE ARHITEKTURE U ZAPADNOJ EVROPI

70


IZGLED GRADSKE STAMBENE ARHITEKTURE U ZAPADNOJ EVROPI

71


OBJEKTI JAVNOG KARAKTERA

KROVNA KONSTRUKCIJA U

WESTMINSTER HALL-u

ISPUST JEDNE KUĆE U

FREIBURG-u

72


OPŠTINSKA KUĆA U MÜNSTER-u, NJEMAČKA, XV vijek

73


SIENA, KUĆE U NIZU, XV vijek

74


PALATA SPINI U FIRENCI,

XIII vijek

75

PALATA MARESCOTTI U SIENI,

XIV vijek


CA’ D ’ORO - UKRAŠENA U

STILU VENECIJANSKE

CVIJETNE GOTIKE

76

VENECIJA - STAMBENA ARHITEKTURA

DUŢDEVA PALATA

predavanja 5-gotika

Documents