makaleler 2

8/14/2019 Makaleler 2

1/109

www.atsizcilar.com Sayfa 1


2/109


BLM1:BYKADAMLAR

BYKADAM

Milletevevatanaballkbakmndanbirkatrlvatanda vardr.Bunlarnbandakahramanlar

gelir.Hibirkarlkbeklemedenkendisiniherzamanmilletvevatanurundaharcayabilenler,

kahramanvatandalardr.Bubirincisnfnsaysoldukaazdr.

kincisnfiyivatandalartekileder.Bunlartekbalarnaveherzamankendilerinikendiistekleriyle

fedaedemeselerbile,iyibiradbrakmakpahasnakendilerinifedaedebilenkimselerdir.Mukaddes

vazifeleriin,lkleriinkendileriniharcayanbuiyivatandalar,yanlarndakendilerinebenzeyenleri

grdkecesaretlenirvebirincisnfayaklarlar.

ncs

n

f,kendilerinifedaedebilecekyarat

l

taolmamaklaberaber,bakaherhusustafedakrlakatlanabilen,hattakendisinifedaetmekgerektiizaman,bufedakrlahibirarzu

duymadhaldekatlananyanikamaydnmeyenvatandalardr.

Drdncsnf,vatanvemilletiinancakbakabirkazankarlndafedakrlkyapabilen,fakat

hibirzamankanfedakrlnagiriemeyenvekanfedkrlndankanmakiinherareye

bavuran,herhileyiyapanktbirsnftr.

Birdehainlervardrkionlardanbahsetmeilzumsuzbuluyorum.Okuyucularbirazhafzalarn

yormaklabununbirokcanlrneinibulabilirler.

Birmilletinykselipalalmas,kendindekibudrtsnfnoalpazalmasylamebsuten

mtenasiptir.Milletinykselmesindeba roloynayanbykadamlarancakilkikisnftankmtr.

Gerektenbykadamolanayrmakpekdekolaybiri deildir.nk ahsiyetleritarafszolarak

incelemeeengelolanok eylervardr.Buengellerinbandapropagandagelir.Propaganda,ktye

kullanldzamanokadarfenabir eydirkibazenbykadamlardeersizkimselerolarakgsterdii

gibi,bazendealeladeinsanlarbykadamdiyetantabilir.Heletektaraflpropagandanice

hakikatleriortadansilmektedir.Bereketversinkibirpropaganda,aslhakikatlerihibirzamansonuna

kadargizleyemiyor.Doruolan eyergeortayakyor.

MeselOsmanlvezrizamlarndanGedikAhmetPaabykftuhatyapm bykbirvezrgibi

gsterilir.Buyanl telkkiiyiceyerlemi,hatt airYahyaKemal,"GedikAhmetPaayaGazel"diye

gzelbir iirbleyazmtr.Fakathakikathidebyledeildir.GedikAhmed'inftuhatdiye

gsterilen eyler,muhteemveyenilmezOsmanlordusuylabazensavasz,bazenksabirsavala

eldeedilmi vekckdevletlerekarkazanlm ucuzbaarlardr.

DeersizGedikAhmedhakszyerebyle iirildiigibi, kinciAbdlhamiddehakszyerekltlm;

mstebit,zalim,hattahaingibigsterilmitir.Budattihatlarnpropagandasneticesidir.Halbuki

sonzamanlardayaplanbayciddiveilmineriyatSultanAbdlhamid'inlehinedir.Henz ahsiyetinindeerinitammnsilebizebildirecekbirkitapyazlmam olmaklaberaber imdiden uhakikati


3/109


kabuledebilirizki ttihatlarnidareedemeyerek910yldamahvettikleri mparatorluu33yl

datmadantutabilmi olmakla,Abdlhamidbykbiriktidarsahibiolduunugstermi ve

aleyhindekineriyatnhakszolduunuispatetmitir.Helekanloyunlaraaslagirmemesidezalim

olduuhakkndakiiddialarrtecekbirdelildir.Bundanbakamevkiininsorumluluunuiyikavram

bir ahsiyetti, stanbul'ayryenveiindemuntazamkuvvetlerdenokRumeli'nintrlrklara

mensupbabozukdkntleribulunanHareketOrdusunudatmak,Abdlhamit'inelindeidi.Fakat

saltanatnkorumakiinbileolsabunuyapmad.Paalar,okkuvvetlimuhafzktalarrHareket

Ordusuzerinesevketmekiinmsaadeistemiler,fakato,halifebulunmakdolaysylaMslman

Mslmanakrdramayacansyleyerekbunureddetmiti.

GedikAhmed'leikinciAbdlhamidmisalleri,tarihinbirokmehurlarzerindetatbkolunursa

malmtelkkilerdenbakatrlsonularalnacamuhakkaktr.Bundanbakatarihteki ahslardan

hangisininbykolduunuaratrrken,zaman,muhitveimkn artlarnaslagzdenkarmamak

icapeder.YavuzSultanSelimacabaBalkansavandapadiaholsaydneyapabilirdi?Belkihibir ey

yapamaz,belkipekaz eyyapard.Fakatdavranlarveuramalarilebykadamolduunuherhaldeispatederdi.Bundandolaydrkibyklbaarderecesiilelemeyiz.Baar;zamann,

yerin,muhitin,dahanceo artlarhazrlayanlarn,birazdatesadfvetalihiniidir.

OsmanlpadiahlarndanGenOsmanhemenhemenhibir eyyapmamtr.Bununlaberaberpek

bykbir ahsiyettir.okmhimplanlarvard. ehidedilmeseydibugnkTrkiye'ninmanzaras

bambakaolacakt.

Ohaldehangi ahsiyetlerebykadamdemel?Bunun artlar unlardr.

1 Bykadamher eydennceiyiniyetsahibiadamdr. craatndakimillercemiyetinykselmesidir.Kendisininhibirmenfaatkaygsyoktur.

2 Bykadamherdevirdefaziletvemeziyetdiyetannanvasflarnbirounabirdenmalikolan

adamdr.

3 Bykadamhusushayatndadayksekvetemizolanadamdr.Birtakmmeziyetleribulunanbir

rezilhibirzamanbykdeildir.

4 Mevkiiiinmilletifedaedendeil,bilkisgerektiizamanmilleturundamevkiini,hattahayatn

verebilenadambykadamdr.

5 Hakikatlerigrebilen,achakikatlerecesaretlebakabilen,hakszlkbilmeyenadambykadamdr.

6 Szileiiarasndatezatbulunmayan,riyavehiledenpaybulunmayanadambykadamdr.

7 Bykln artlarndanbiridezekdr.Ahmaklardanbykadamktntarihkaydetmemitir.

8 Adamsemesini,heriinehlinibulmasnbilenadambykadamdr.


4/109


9 Bykadamolmakiinailevartlardavardr.Herailedenbykadamyetimez.Soysuzlam,

rm,morfinmanveyaalkolikailelerdenbykadamkmaz.

10 Bykadam erefhususundaoktitizdir.Verdiiszdenasladnmez.BuhusustaHindenburg'un

misalipekbelgatlidir:MarealVonHindenburg,AlmanyaCumhurbakanlnaseileceizaman,o

aralkHollanda'dasrgnhayatyaayanKayzerWilhelm'denmsaadealm,subaykarken

imparatorasadkkalacanadairettiiyeminleCumburbakanolmakarasndakiahlkbirtezat

grerekonunfikrinisormutur.Hinderburg,KayzerWilhelm'inkendisiniyemin artlarndanterbiye

etmesizerineCumhurbakanlnkabuletmti.Sznebukadarsadkolanadamelbettebyk

adamdr.

11 Bykadamsorumluluktankamaz.BalkansavandaEdirne'yimdafaaedenmerhum kr

Paa,kahramancabirmdafaadansonraesirdnce,adbtndnyaytuttuuhaldekendisiniyine

sorumlusaym,esarettendndzamanbizzat,mracaatederekdivanharbeverilmesini

istemitir. krPaadabununiinbyktr.

Velhaslbykadampekseyrekyetiir.Birmilletiinbykadamyetitirmeknekadarbykbir

bahtiyarlksa,yetitirmemekdeokadarbykbirfelakettir.Bundandahabykvekorkunolan

felketisealeldeadamlarbyksanacakkadargafillemektir.

ZLEY,Mart1947,Say:6

CHANTARHNNENBYKKAHRAMANIKR AD

YedinciasrnilkyarsndanGkTrkKaansllesiarasndakiahsihtirasveentrikalaryznden

devletparalanmaktehlikesinemaruzkalm venihayetieininfesaddakararakGkTrk

lkesinin arkksmlar630'daininelinegemiti.BuaradaKieliHandainlileriinbulunmazbir

nimetolduundanKieliHanileonatbiolanbtnTrkleriinegetirdiler.Paraparainedatarak

milliyetleriniunutturmak,inliletirmeksiyasetinitakipeltiler.KieliHanesaretiizzetinefsine

yediremeyerekkederinden634deld.BununzerineesirTrklerdenbirkadateessrlerinin

iddetindenintiharettiler.inlilerinTrkrknkkndenkurutmakzerealdklartedbirlerigrenGk

TrkhkmdarsllesindenKR ADTrkdevletiniyenidendiriltmekiin639dagizlibirihtill

cemiyetikurdu.40Trkbucemiyetegirdi.Trkdevletiniyenidenkurmakiinmparatorunu

ldrmeyiveinsarayndaesirbulunanTrkprenslerindenHoluku'yuTrkeli'neKaanilnetmeyi

kararlatrdlar.Geceleriehrigezmekdetiolanin mparatorunusokaktaldreceklerdi.Fakat

ihtillinyaplacagecehavabozulduundan mparatorTaytsungsarayndandarkmad.Krad,

ihtillgecikirsefarknavarlacandanekinerekgeceleyinmparatorunmuhafzlarnasaldrd.Gayet

kahramancaveoksertbirarpmaoldu.Trklerazlkolduklarndanekilmeyemecburkaldlar.

mparatorunahrnahcumederekeniyiatlarabinipkatlar.Kradbirrmageerkenyakaland

veldrld.BuitedahliolmayanHolukucenupvilyetlerinesrld.Fakatimparatorluun

merkezindekibuhareketinlileriokadarkorkuttukkiTrkler'iinliletirmektenfilnvazgeerek

onlarSanrman imalinenakledipyalnzismenkendilerinetbiolmalarylaiktifayamecburkaldlar,

Busurette681'dekiTrkistikllinintohumuatlm oldu.


5/109


Tarih,Kr adhakkndaitebukadarsylyor

Cihantarihinde,bilhassaTrktarihindebirokkahramanlargrlmtr.Bunlardanbazlarnnn

dnyaytutmu,kimibykfthatyapm,kimi anlbirmdafaannkahramanolmutur.Fakat

bununlaberabertarihenbykkahramanlarnbileokdefaufaktefekkusurlarnkaydetmitir.

MeselsonasrlarmznkahramanlarndanFatih,YavuzveKanuniokadarbykolduklarhaldene

kadardakklkleryapmlardr. anlFatihinsrfehvetiinyaptahlkszlar,kahramanYavuzun

ahsiikbaliinilediicinayetlervebykKanuni'ninkadnlaraletolarakdtbykyanllklar

olmasaydhi phesizbunlarbizimgzmzdedahabykinsanlarolacaklard.Yinebaz

kahramanlardagelmitirkinceleribykyararlkgsteripmilletiykselttiklerihaldesonralar

fenalasefahatedalmlarveiyinamlarylabirliktehayatlarndavererekbunudemilerdir.

KapaanKaanbunaiyibirrnektir.Kr ad'agelinceobunlarnhibirinebenzemez.Kr adne

byklkeleralm,neyksekkanunlarkoymu,nedeyoksulmilletizenginetmitir.Fakatbununla

beraberocihantarihinin,hi phesiz,birincikahramandr.Tarihinherhangibiryapranaskm

birkasatarlkmalumattanKr ad'nbykrolnkarabilmekgtr.Bununiin,bykhretlilerinyanndabazennszlerindepekbykfedakrlklaryapabileceinidnmeklzmdr.

Tarih,adnbilebilmediimizbirokkahramanlaryetitirmi olabilir.Irakcephesindetekbanabir

ngilizsvarialayylaarpmakcesaretinignlndebulantopalbirTrkpiyadeneferigibibirmillete

anverecekerlerbulunur.Fakatzamanvemekn artlarndanazaradikkatealncabunlardanhi

birisininKr ad'ayetieceiteslimolunur.Arkasnkendiordusunaveyalkesinedayaynca,birka

mislidmanlaarpmak,herkesiinolmasabileyaplabilecekbirkahramanlktr.Kendimenfaatini

millimenfaatlebirletirerekmevkive erefiinkabadaylkedecekinsanlardaoktur.Fakatnemevki

nede erefidnmeden,srfmilletiinvekendikanpahasnabakasntahtakarmakzere

ekilenklcnsahibinesaygileba emeklzmdr.

Kr ad,Kaansllesindendi.BubykkahramanlyaptktansonrakendisiniKaanoturtmak

isteyebilir,kahramanlameftunolanTrkmilletidebunuondanesirgemezdi.Fakatkahramanlkgibi

feragatindetimsaliolanKr adbunudnmedibile....

40kiiyle,esirbulunduklarkuvvetlibirmemleketinhkmdarnasaldrmakherkrkkahramann

yapacailerdendeildir.Dmanlarlaevriliolanesirlerinkuvveimneviyesihrlerinkigibisalam

deildir.ByleolduuhaldebubykieteebbsedebilmekleKr adveonuntemsilettii40Trk

cihantarihininenbykkahramanlarolmakhakknkazanmlardr.Onlarnbuhareketinelgnlk

diyecekzavalllarbulunabilir.nkkahramanlktannasibibulunmayanlarvehiolmazsa

kahramanltakdiredecekkadarasilseciyeliolmayanlariinkahramanlkbudalalktr.Fakatmensup

bulunduumilletikurtarmakiinhayatnharcayptopraadmek,kartalgibigeykselmek

demektrkizahifegibiyerdesrnenlerbununmnsnanlayamazlar.

MilletyolundalenNamkKemalbirkahramandr. ahsiyetinimillivarlkiindeeritenGkAlpda

yledir.Trkistan'damiili uuruuyandrmakiinlmekkararnverenveRusmakinalsnayryen

EnverPaadabelkionlardandahabykbirkahramandr.FakatbunlarnhibiriKr adgibibyk

birmaksatlaveonunkikadarg artlariindeolarakarpmamlardr.Hkmdarlarasokakta

suikastyapananaristlergrlmtr.Fakatesirolduklarmemleketinsaraynasaldracakfedailerhi

biryerdekmamtr,Kr ad'nbuhareketihibirneticevermedensnseydibileyineoenbykkahramansfatnalykolacakvebuhareketiyletorunlarolanbiz,bugnkTrklereedebibir anve


6/109


erefkazandrm bulunacakt.Halbukibumisligrlmeyenkahramanlkinlileriokadarkorkuttuki

onlarin'deesirbulunanbtnTrkleribirannceTrkeli'negndermektenbakabir ey

dnmediler.Busuretle,denilebilirki,Trkleriesarettenkurtaran,Kr ad'nkahramancasaldr

olmasaydinliler,tabii,Trkleriin'dealkoyarakinliletirmeksiyasetindemuvaffakolacaklard.Ve

belkidebugnyeryzndebykTrkmilletibulunmayacakt.Birmilleteileriatl gcn

verebilmekiinKr adgibiserdengetiyiitlergerektir,Butrlgzndaldanbudaktan

saknmayanerlerboubounalselerbilemilletlerininruhunasoktuklarduyguileenmspet

neticeyialm saylabilir.nkbunlarmilletiinbirerrnekvebirerremizolurlar.

Kr adve40arkadannlmndenberi13asrgeti.Bu13asrdaTrkmilletinesavalar,ne

felketler,naslkorkunhengmeler,nelergeirdi;yalnzbirikitanesibykvesalammilletleri

devirecekneacbozgunlartatt.Fakatiteomilletdipdiriveayaktaduruyor.Yinekimolursaolsun

dvehazrdr.DenilebilirkiTrkmilletinebugkaynanveren eyondakiKr adlkruhudur.

Kr ad'kutlularsakKr adlkruhunuyceltmi oluruz.

Bykgemiindenilhamalanyksektahsilgenliinin,byklerimiziingnleryapmasnbtn

samimiyetimlealklarken,bykNamkKemal'lebykGkAlp'nruhlarna,kendindekibyklkten

yalnzbirparasntevarsettirmi olanenbykKr adiindeayrbirgnyapmalarn,birazdaha

yalbirarkada sfatyla,dilervebeklerim.YksektahsilgenliigibiNamkKemalveGkAlp'n

ruhunupekokveKr ad'nruhunubirazsevindirenyksekduygulubirktledenbunubeklemek

hakkmzdr.

Kr ad639'dald.Be ylsonrayani1939da,onunlmnntam1300.ylndabykbirKr ad

gniin imdidenhazrlkyaplsa,onunhayatiinbirpiyesyazlsavebykadnaniversite

meydanndatekparalsadebirtalakrkbirkltanibaretbirbidedikilsenaslolur?niversitebirilimocadr.Fakat unuunutmamaldrkibirmillettencekahramanlaryetiir,ondansonra irler

gelir,limlersedahasonrameydanakar.niversitebirilimyeri,Kr addamrndeokvekltan

bakabir eykullanmam biraskerolabilir.Lkin unudakabuletmeklzmdrkiarkadamOrhan

ik'indediigibi:

Enyksekeserlerkllavedmankanylayazlm olanlardr.

KOPUZ,1939,Say:3

ENBYKTRKKAHRAMANIKRAD

Trktarihi,dnyannenhamasi iiri,Trkkahramanlardao iirinbercestemsralardr.Birzafer

ebrhndolduranheykellergibi26asrssleyenbulmezlertmeniarasndabirtekibirmillete

erefvereceknebykfnilergelipgeti.TanrnnTrkTanrsolduuna,mavigklekaratoprak

arasndakiinsanoullarnnyalnzTrklerdenibaretbulunduuna,kendirklarnnbakalarnahkim

olarakyaratldnainananatalarmziinkahramanlkbirtabiat,faziletbirhuydu...

imdibykadnsaygileandmzKr adokahramanlklafaziletin ahslanm rneiolanbykTrkkahramandr.


7/109


Millistraplarn ahlandve ahsistrabakartsonyllarda,lmezlertmenininzaferve eref

ehrhndahayalenokdolatm.Yarmasallam ehresiyleAlpErTunga'dan,kahramankadn

Tomris'tenbalyarakPilevnekahramanGaziOsmanPaa'ya,Edirnekahraman krPaa'yave

kurtulu savannmehulfakatmehur ehidinekadarbtnlmezlerinnndenihtiramlagetim.

EskidenolduugibiyineKr ad'hepsindenbykbuldum.nkobirokbyklerdegrlenbaz

kklklerdenuzak,birokbyklerderastlananmenfaatduygusundansyrlm,bazbyklerde

bulunanyanl hareketlerdenberidekalm kayagibialmazbirdevdi.

Kr ad,tarihimizdealevlerin,klarn,mehtaplarnveyanardalarnyanndageriparlamasyla

snmesibirolmu geicibir ahapgibidir.Fakatogeiciktarihingidiinideitirmi,ksa

aydnlndabizeenbykhakikatigrebilecekfrsatvermitir.Buhakikatezeliveebed

kahramanlktr.

Tarihacayipbirihtiyardr.Bazlarnatamhakknverir.Bazdeersizlerdenokbahseder.Bazbyklerihianmaz.Bazlarndandayalnzbirkakelimesyler.Kr adbusonuncularndandr.

Onunhakkndabtnbildiimiz;TrkmilletinikurtarmakveesirolanyeeniniTrkkaanyapmak

iinkendisigibiesir40arkadaylabirlikteinimparatorununsaraynasaldrd,fakatpeknispetsiz

birsavatansonracanveba verdiidir.

Bumuhteemsaldrnmuhteemkahramanlarnbiliptansaydkneho olurdu!Adlarnbile

bilmediimizburneksizfedaileracabanaslinsanlard?Kayalarndaidiler?Hangilerihangi

savalardanartakalmlard?Analar,babalaryayormuidi?ocuklarvarmyd?Seviyorlarmyd?

Karlar,sevgilileriylesondefanelerkonumular,nelerdnmlerdi?Yazk,hibirinibilmiyoruz.

Bildiimizyalnz u:

Yanarda ruhlu,elikiradelikahramanKr ad...Bozkurthanednndanyanikaanlarsoyundan

olduuhaldeyeeninitahtakararakTrkmilletinidiriltmekiinklcasarlanKr ad..Bunispetsiz

arpmadazaferisalayacaktekyolagiderek,yanidmannkalbinesaldrarakruhveiradekuvveti

kadarmuhakemegcnedesahipolduunubelirtenKr ad...Baarlamayanbirihtilleramen

dmannyreinekorkuvedehetsalarakrkmahvolmadankurtaranKr ad...Sonraonun40 anl

arkada..

Birhareketindeeri,verdiisonucagreelealnrsaKr ad'nhareketiTrklyokolmaktan

kurtardiinKr adbyktr.YapannfedakrlvekahramanlilellrseKr adyine

byktr.Velhaslookbyktr.Hibirkskanlneriemeyeceikadarbyk...

Biz,bugnnTrkleribu"kaybolmu gne"imizi13asrnkaranlklarndanekipkararakbamza

taettik. imdio,bykyarnmzaydnlatyor.Onunboagitmemi oklar13asrntesindenbize41

kahramannselmlarngetiriyor.Veonlarnruhlarkendilerinedoruelikvekantufanlaryla

yaplacakbykbiryrybekliyor.

1300ylncedklenKr ad'nkanrkmzyabanclararasndaerimektenkurtarmt.Bugnde

onunhtrasTrklkruhunueriyipsnmektenkurtaracaktr.Vaktiyleonunatkoturduuyerlerdeki


8/109


mehulmezarlardanbizegelensesler"dhanekadarbekleyeceiz?"diyesorarkenbizimyayladan

"yakndageleceiz"diyeykselenhaykrlaronlarakarlkveriyor...

Sefilihtiraslarnvebayku seslerininsndyarnkiTrkeli'ndeKr adiinulubirant

dnyorum.Gsterisiz,sadefakatmetin,kayadanbirant...OantnnndeKr ad'ave

arkadalarnasaygolarakbrkveizmegiymi,klvesadaktakm Trkgenlerinin,birbirine

perinlenmi sarpbiryngibidikadmlarlageitresmiyaptndnyorve1300yllkgenler

olanKr adlaarkadalarnnda,yaralarndanhldinmeyenkanlarszdhalde,kendilerineevrilen

balaraglmseyerekselmaldklarngrrgibioluyorum...

KRAD,1947,Say:1

ARIBE

TrkiyedevletininkuruluundaokbykpayolanbukahramanOuzbei,MikilYabgu'nunbyk

olu,SelukSuba'nndatorunudur.MikailYabgubykbirihtimallebabasSelukBe'dennce

lm,fakattarihearBe veTurulBe adndaikiate parasoulbrakmtr.

HazarKaanlnabalolanOuzlar,OnBirinciYzylbalarkenbukaanlndalmayayztutmu

olmasdolaysyladankbirhaldebulunuyorlard.DoularndakuvvetliKarahanlHakanl,

gneylerindedahakuvvetliGazneliler mparatorluuvard.

OuzlarnmhimbirksmGazneliler'etbiolduuhaldearBe'leTurulBe,Karahanllar'nTalas

valisiolanYaanTeginMehmetBuraHan'abalydlar.YaanTegin,Talasrmaboyundaki elci

ehrinidirlikolarakarveTurulBelerevermiti.YaanTegin'densonraKarahanllar'n

SemerkandveBuharavalisiolanAliTegin'etbioldular.

Fakathuzuriindedeillerdi.BiryandanKarahanlGaznelirekabetivesavalar,teyandankendi

aralarndakidzensizlikvebirlikolmay,geleceklerinegvenlebakmalarnaengeloluyordu. ktisad

darlkiindedebulunuyorlard.arBe budzensizliivehuzursuzluugiderecekbiryolarad.

KendibuyruundakisavalarlaAnadolu'yageerekRumlarlaarpmayakararverdi.Busava milli

dinibirlkile,aynzamandaiktisadidarladmektebulunanOuzlardoyurmakiinyaplacakt.

Busava,gzpekbirdavran olacakt.nkMaverannehir'denkalkarakBizans'agelmekiin

Gazneliler mparatorluu'nuntopraklarolanHorasanvelrakAcemlkelerindengemek

gerekiyordu.

arBe buatlganvekorkusuzyry1015'teyapt.KardeiTurulBe'igirilmesigllerde

brakarakHarzemileBuharaarasndanHorasan'agirdi.VanglnngneyblgesindenAnadolu'ya

saldrd.OzamanbublgedeVaspuraganadnda,Bizans'abalkkbirErmenikrallvard.

arBe,10151016yllarndabukrallakorkunsaldrlaryapt.KralSeneharim'inordularn

yendi.ErmenikralbuaknlardanokadaryldkikrallnBizans'abrakarakAnadolu'dakendisinebakabiryerverilmesiniistedi.VaspurargankarlndakendisiSivasblgesibaland.


9/109


Gazneliler,arBeinbupervaszhareketinigrnceonundn yolunukapamakiin1017'de

Harzem'iigalettiler.BundanhaberiolmayankorkusuzOuzbe'i1018dekuzeyeynelerekGence

veNahvan ehirlerinehkimolan eddadoullarBeliininlkesinegirdi.BuKrtBeliinin

topraklarninediktensonraBizans'ntabiiyetindeolanGrcKrallnasokulduvebtnoblgeyi

yamaetti.

1021'deAniErmeniKrallnaarpt.SonrayolunukesmekiinGazneliler'inaldbtntedbirlere

ramenyurdunadnd.

Altylsrenbuaknbtntarihteesizdir.nkgerisikesilmi olduuhaldebirkumandann,

tanmaddmanlkelerindebukadarokdolamasvebykdoyumluklarlayurdunadnmesi

detabiraskerlikmucizesidir.

GazneliSultanMahmud,arBe OuzlarnnbuhareketindenrktveBuharacivarnayryerek

OuzlarnenbykbakanolanArslanYabgu'yututsaketti.

BuolaylardansonraarBe'iKarahanllar''nyanam gryoruz.Karahanllar'nbatkolunun

hkmdarolanAliTegin'inmaiyetindeidi.FakatAliTeginbilmediimizbirsebeplearBe'in

amcasolu nanYabgu'yuldrncearalarald.Sava hazrlyapldbirsradaarBeginbir

oludoarakadAlpArslankondu.1029'dayaplansavakazananarveTurulBelerbirazsonra

AliTegin'inolu ahmelik'indarbeleriyledarmadankoldular.Mallarnnounukaybettilerve

kalannllerdesaklayarakbirdahabirbozgunauramamakiinaskerihazrlklarabaladlar.

GaznelilerbuhazrlkendilerinekarsandklarndanonlardaOuzlartepelemekzerehazrla

giritilervel035'tetecrbelikumandanBedodukumandasndakiorduyu

arBe vedierOuzlarakaryrttler.Buordu2Temmuz1035'teOuzlarnmerkezkoluna

kumandaedenarBe'inpususunadt.arBe kolu,yamurgibiokyadrarakGazneliler'in

atlarnldrdveGazneliler'ibozdu.FakatSeluklularbuzaferlerinitesadfevererekGazneliler'e

elignderipbar istediler.Elilergidipgeldiktensonrabiranlamayapld.BuanlamadaDehistan

vilyetiarBe'everiliyordu.FakatgnderilenmenurdaOuzbelerine"emr"denecekyerde

"dihkan"denilmesiOuzlargvensizliesevketti.nkbusz"kyaas"demekti.

Yenidensava vevuru balad.1036'daarBe,Mervyaknlarnakadarbiraknyapt.1037'de

Gazneliler,arBe'ibastrmakzereMerv'ebykbirkuvvetyrttlersedearBe leekildi.

Gaznelilerkendisinikovaladlar.FakatarBe bukuvvetisusuzbirvadideaniolarakkarlaypyok

etti.

1037MaysnnbalarndaarBe Merv'de,TurulBe Serhas'takendiadlarnahutbeokuttular.

Fakattambamszdeildiler.nkikisidehutbedekendiadlarndannceSultanMesud'unadn

okutmulard.

BuaradaikitarafanlargibiolduveOuzbelerineGaznelilerdevletininbyklerindenbazlarnn

kzlarnamzetgsterildi.BuaradaarBe'edeEblhasanAbdlcelil'inkzdt.SeluklularMerv

veSemerhas'boaltarakdnhazrlklarnabalarkenKarahanllar'danUzkendvalisiBrTegin


10/109


yenidenSeluklularkkrtarakparavesilhgnderincei deiti.arBe,kardeiTurulBele

birliktebirkaGaznelikuvvetiniyendi.

1038NisanndaGazneliler30.000kiiliksemebirorduylaSeluklularzerineyrynceOuzlar

kendiaralarndaneyapacaklarnkonutular.arBe,Niabur'abasknyapmakgibigayetcretlibir

planteklifettiysedeTurulbe bunutehlikelibularaknormalsavatercihetti.

1038HaziranndaSerhascivarndakiTelhab'dasava balad.Pek iddetlivehilelibirsavatansonra

Gazneordusuyokedildi.SerhasveMervyenidenalnd.Merv'deUluCamideyaplanbirtoplantda

arBe artkGaznelisultannhimayesindebelikkurmayarazolmayarakbamszdevlet

kurulmasnveilerindenbirininhepsinebakanseilerek"sultan"tannmasnteklifetti.Buteklif

kabuledildiveTurulBe bakanseildi.arBe kkkardeinehibirzamanrakipolmak

istemedi.TurulBe ksrolduuiinpadiahlknaslolsaanBe kolunageecekti.

1038TemmuzundaarBe,Herat'igaletti.

Ekimde50.000kiilikGazneliordusuSeluklularakaryryegeti.KasmdaBelh'egirdi.Fakat

GazneliSultanMesud,SeluklulartarafndanHorasanpadiahilnedileceihakkndabirsylenti

duymutu.Kara,soua,insanvehayvankaybnabakmadanilerliyordu.arBe debudurumdan

faydalanmakistiyerekGaznelilerordusunungerisinedecek ekildehareketebalad.SultanMesud

bunuduyuncaBrTegin'ibrakarakgeridnd(12Ocak1039).Belh'eekildi.

arBe ubattaNiabur'agelerekTurulBe tarafndankarland.Burada40gnkald. ehrin

bykleribirerbirerziyaretederekho geldindediler.TurulBe'inoturduutahtanyannakonulan

sslbirsedirinzerindeoturuyordu.FakatNiaburlularaTurulBe kadariyidavranmakniyetindedeildi.nkSultanMesudtaraftarlarnnpropagandasylaNiaburemirlerininve eyhlerinin

ahaliyeSeluklularaleyhindeszsylediinivecamilerdeakabedduaettikleriniiitmiti.

Gazneliler'leSeluklulararasndayaplansavalar ranTrkistaninpazarolanNiabur'unticaretini

felceurattndanbundan ikayetiolantccarlardaOuzlaraleyhineyrtlenGazneordularna

maddiyardmlardabulunmulard.BundandolayarBe vebuyruundakibelerTurulBe'e

bavurarakSelukluGaznelisavalarnnkesinbirsonucabalanmam olmasdolaysyla,hlzengin

ticareteyasnamalikbulunan ehrinyamasnaizinricaettiler.TurulBe razolmaynca

honutsuzluklarngizlemediler.UzuntartmalardanbirsonukmayncaTurulBe ban

ekerekarBe'e:"Yamadadirenirsenkendimildrrm"dedivebayreinegtrd.ar,

bayakalayarakyamadanvazgeeceineszveripintiharnledi.TurulBe deona500.000

dirhemvebirokhediyeverilmesiniemretti.MarttaarBe,Niabur'danayrlarakSerhas'a

yneldi.

arBe,GazneliSultanMesud'unkesinsonulubirsaldryapacanbildiiiinodatedbirli

davranyor,onunhareketlerinigletirmekiingeeceiyerleriyakpykyordu.

6Nisan1039'daAliabadovasndaSultanMesutvearBe kuvvetleriarptlar.arBe,stn

kuvvetlerkarsndaekilmeyemecburoldu.


11/109


15Mays1039'daSultanMesud100.000kiilikgrlmemi birorduylaBelh'tenhareketetti.Buordu

okkuvvetliidi.Fakatbeslenmesigvehareketideard.

arbe buyryrendiizamanSerhas'taidi.Kardeinevebtnakrabalarnadurumu

bildirdi.Hepsikuvvetlerinibirletirdiler.Ordularancak20.000kadaratldanmrekkepti.Birblm

zrhlvesonderecemkemmelsilhl,bykounluudaevik,hzl, iddetleokatanhafif

svarilerdi.

GaznelilerordusunuabrakmakiinHorasan'dakiak ehirleriyktlar,ekinleriyaktlar,aalar

kestiler.

OuzbeleriSerhas'tabirsava meclisikurarakGazneliMesud'unbykordusuylaarpp

arpmamakmeselesizerindekonutular.Trldncelerilerisrld.Ensonkonuanar

Be'inarlklaruzaktabulunduraraksonderece iddetlearpmakfikrikabulolundu.

1039Hazirannda,ilerleyenarGazneliordusuylaSeluklulararasndabirsrasavalarbalad.Bu

savalardaOuzTrkmenordusununruhunuarBe tekilediyordu.Seluklularkesinsonulu

savaagiremeyerekypratmataktiinikullanyordu.

Haziransonundaikitarafdaiyiceyorulmutu.Gazneliler'inyolladbireli,busebeplebarayolat

veikitarafda,savaadahaiyihazrlanmakgizlidncesiylebarayanat.

Bununlaberaberbar yaplryaplmazikitarafnhazrldabalamt.1039KasmndaGazneli

SultanMesud100.000'iaanmkemmelordusuylahzlahareketegeti.OuzlarBaverd'detoplanpbirletilerSeluklularstratejikbirbasknauraypyokolmaktangkurtuldular.SultanMesudonlar

yakalayamayncayiyecekglyzndenyrydurdurupNiabur'adnd.(Ocak1040)

Gazneliler'inSeluklularzerinekesinyry3Mays1040'tabalad.Gaznelilerordusubyksu

skntsiindeyryordu.21Mays1040'tailkarpmaoldu.Seluklular,arBe'in

bakomutanlnda16.000semeaskerdi.23Mays1040cumagnDendnekanovasndayaplan

bykmeydansavaSeluklularntamzaferiylebitti.

arBe,SultanMesud'unkararghnagelerekonuntahtnaoturdu.Malvedoyumluklar

askerlerinedatt.Ancakkazanlanzaferinbyklnodagereigibikavramamt.Sultan

Mesud'danhlekiniyordu.NetekimordusunaSultanMesud'un,askerlerinitoplayarakgeri

dnmesiihtimalinekarSelukordusunusafhalindetoplad.Dznekoyarakbekledi.Yiyipimek

zaruriihtiyazamanlarmstesnaolmakzerebtnordusunugngeceatzerinde,eldesilh

bekletti.Butedbirpekdebounadeildi.nkbykGazneordusununltutsaklarkarlnca

ldedalm olanyine4050binkiisikalyordukiSelukluordusundankatkatstnd.Bunlarn

birikikonakilerdetoparlanvermeleriyinebykbirtehlikeyaratabilirdi.Fakatbutehlikedomad.

arBe,SultanMesud'unbitkinbirhaldeMervrd'adtnveyanndahikuvvetkalmadn

rendiktensonradrkigndratstndebeklettiiordusunadinlenmebuyruunuverdi.


12/109


CarBe bundansonraimparatorluundoublgesiolanHorasan'nhkimiolarakkalm ve

lnceyekadarbumevkiinimuhafazaetmitir.1060'ta70yandaolduuhaldeld.Merv'e

gmld.AlpArslan,Yakutu,Kavurt,SleymanadndakioullarndanAlpArslan,onunyerine

Horasanvalisioldu.

ORKUN,1962,Say:9

NAMIKKEML

Yakntarihimizinenbyk ahsiyetiolanNamkKemalhakknda imdiyekadaryazlaneserlerde

birbirinepekaykrdenlerilerisrlmtr.Bykbiradamhakknda,birbirinebenzemeyen

mtalalaryrtlmesitabiiisedevatanahizmetetmi,milliyeturunaalm,milletvehrriyet

iinhercefayakatlanm yksekahlklbirinsanbumeziyetlerininzddilegrmektamamylahususi

maksatlarlahareketetmektenbakabir eydeildir.

NamkKemaliinyazlm eserlerinenbykleritarihsrasylaSadettinNzhet,DoktorRzaNurve

NecipFazltarafndankalemealnmtr,MaarifVekletininparailevesmarlamaolarakyazdrd

sonuncusununhibirilmideeriyoktur.KaynaklararasndaRzaNur'unkitabalnmadhaldeonun

birkopyasolduuanlalan,fakatiindeilmiveciddibirfikirvemtalaayarastlanmayanbueserin

mellifideesasenNamkKemalhakkndailmibirmonografiyazacaksalhiyettedeildir.

SadettinNzhetveDoktorRzaNur'uneserleriiseikiayrbakmlakalemealnmtr.RzaNur'un

eserindeNamkKemalhakkndailerisrlendncelerekseriyetinfikirlerineuygundur.YaniNamk

Kemalinyurtseverlii,yksek airlii,milliyetilii,ahlkibyklkabuledilmektedir.Sadettin

NzhetiseNamkKemal'debazmeziyetlerkabuletmeklebirlikteonunmilliyetseverliinive

lkclntanmakta,stelikNamkKemal'inArnavutluunuilerisrmektedir.

okiyitandmSadettinNzhet'inbufikirlerindesamimiolmadnbiliyorum.Onunhangihayat

endiesiyle,negibidncevekayglarlabyleyazdnadavkfm.SadettinNzhet,NamkKemal

hakkndakibuyanl fikirlerinibugndemdafaaediyorsabununsebebibirdefaokunyaydankm

olmas,yiitlielekesrmemekkaygsdr. ahsiyatadklmemekiinonunNamkKemal'ezoraki

dmanlkgstermesindekisebeplerisaymayacam.Fakatonunbuyanl hareketibirokzihinleri

bulandrdiinbunlaracevapvereceim.Trkolmayanveyayabanclklerebulam bazkimseler

SadettinNzhet'infikirlerinisenetettikleriiinSadettinNzhet,bilmeyerekveistemeyerekde

ktlkyapm demektir.

1 NamkKemal'eyaplanhcumlarnbanda,onunArnavutluuhakkndakiiddiagelir.Bununbalca

ikisebebivar:NamkKemal'inannesininbabasolanAbdlltifPaa'nnKonieliolmasveNamk

Kemal'in"Tkib"adleserinde"BendenizArnavud'umamaokadarcierdenholanmam.Harbtn

hersayfasndaisebirciermazmunatesadfettikekendimiBaheKapsndaSslnnlokantasnda

zannediyorumdagnlmeistikrahgeliyor"demesi...

2 BuikizayfdelilleNamkKemal'iArnavutyapmakiininsannmuhakkakktbirniyetiolmaslzmdr.nkannesininbabasArnavutolmaklabirkimseninArnavutolmasicapetmez.


13/109


Ambriyoloiilminegreoadamdaancak%25Arnavutkanvardemektir.EerNamkKemal'inanne

babashakikatenArnavutiseNamkKemal'dedrttebirnispetindevekltrnntamamylaTrk

olmasnbiryanabrakarakNamkKemal'eArnavutlukkondurmakneglntr!Kaldkianne

babasnnArnavutluudakat'ideildir,birihtimaldir.nkKonielilerArnavutdeildir.Bu,

stanbul'dakiKonielilerdensoruluprenilebilir.DoktorRzaNur,"NamkKemal"adleserini

yazarkenKonielilerinrkhakkndaaratrmalaryapm ve stanbul'dadabenimaratrmam

istemiti.Yaptmzaratrmalaragre"Konie"kelimesininSrpa,RumcaveArnavutaolmadn,

KonielerinkendileriniTrksaydklar,aralarndabozukbirRumca,Selnik ivesinebenzeyenbozuk

birTrkeveardaksmenArnavutakonutuklarnrenmitik.

Bumuhtemel%25gayriTrklekarNamkKemal'inbabastarafndansalambirTrk eceresi

vardrkiinkrolunamayacakkadarkuvvetlidir.NamkKemal'inbilinenilkdedesiKonyalBekirAa,

onunoluSadrzamve ehitTopalOsmanPa,onunoluDeryaKaptanvencSultanAhmed'in

damad airvehattatRtibAhmedPaa,onunolubelerbeilikrtbesialm olanvenc

Mustafa'yamabeyinciolan emseddinbe,onunoluveNamkKemal'inbabasda kinciAbdlhamid'inbamneccimiMustafasmBedir.GrlyorkiNamkKemal250yllkaristokratve

vatanahizmetetmi biraileyemensuptur.ncSultanAhmed'inkzAyeSultanlaevlenenRtib

AhmedPaann10taneoluvardr.Bunlarherhaldebirzevcedendeildir.EerNamkKemal`in

dedesi emseddinBe,AyeSultan'dandomusaNamkKemalksmendeOsmanlhanedanna

mensupdemektir.OkuyucularakolaylkolsundiyeNamkKemal'in eceresinilistehalinde

gsteriyorum.Yanlarndakitarihlerlmtarihleridir:

BazlarTopalOsmanPaa'nnbabasolanKonyalBekirAa'ymevsuksaymyorlar.Tarihihibir

kayttabuismerastlanmyordiyorlar.Olabilir.Fakataileninhususisicillerindebuisminpeklmahfuz

kalm olmasmmkndr.ByleolmasaydNamkKemal'inoluAliEkrem,"NamkKemaladl

kitabndaKonyalBekirAa'yzikretmezdi.KonyalBekirAauydurmabirisimolsabileTopalOsman

Paa'nnTrklaleyhindehibirdelilyoktur.EskitercmeihalkitaplarndaTrk'tenbakarklara

mensupolanlarnaslmilliyetleridaimazikrolunduuhaldeTopalOsmanPaahakkndabylebibir


14/109


kaytyoktur.TrklaleyhindehibirkaytolmayanbirOsmanlPaasnTrksaymamakkt

niyettenbakabir eygstermez.

NamkKemal'in"BendenizArnavud'umamaokadarcierdenholanmam"demesiiseapakbir

alaydr.Busz,ozamanNamkKemal'learasakolanZiyaPaaytezyifiinsylenmitir.Ziya

PaannannesiArnavut'tur.NamkKemalburadaZiyaPaann"Harbt"ntenkitederekZiyaPaa

iinbirtelmih.vekinayedebulunmutur,NamkKemal'inoluAliEkrem,EdebiyatFakltesinde

benimhocamd.TambirOsmanlolanAliEkrem'deTrklkasabiyetiyoktu.Ailelerindehakikatenbir

Arnavutlukolsaydbunu,biztalebeile,okhususivesamimikonuanAliEkrem'inazndanelbette

iitirdik.Halbuki,bizonunazndanaksiniduyduk.

GrlyorkiNamkKemal'inArnavutluu,sonzamanlardaTrkdmanlartarafndanmer

Seyfettin'inerkezlii,AbdlhakHmid'inArapl,ZiyaGkAlp'nKrtlveOsmanGazinin

Rumluukabilindenbiryalandr.

3 NamkKemal'inpadiahtanparaaldhakkndakiszlerdeiftiradr.NamkKemalAvrupa'daiken

MustafaFazlPaa'nnverdiiparailegeinipmcadelesiniyapyordu.OparakesilinceTrkiye'ye

dnd.PadiahtanparaalanadamTrkiye'deotururdu.

NamkKemaldmanlaronunOsmanlhanedannadmanolduuhaldeonlardanmemuriyet

almasnaleyhinebirdelildiyekullanmakistiyorlar. unuakabilmeliyizkiNamkKemalOsmanl

hanedannadmandeildi.Bilkisohanedansevenvesayanbiradamd.Bu,tarihieserlerindepek

akolarakgrlr.Oyalnzmutlakyetiykpyerinemerutiyetigetirmekiinpadiahlaarpmt.

Memuriyetalmasnagelincebundandatabiibir eyolamazd.nknihayetkendivatannahizmet

ediyorvehizmetinemukabildeyaamakiinmilletininparasdemekolanmaa alyordu.NamkKemalRusarnahizmetetmiyordu.KendisinememuriyetverenadamnihayetbirTrkpadiahyd.

Nasl,OsmanlhanedannykanAtatrk'nOsmanldevletindebirgeneralvepadiahnyaveriolmas

onunaleyhinekaydolunacakbirnoktadeilsemutlakyetindmanolanNamkKemal'inde

padiahnbirmutasarrftolmasonuaslakltmez.

4 NamkKemalmilliyetideildir,Osmanlcve slmcdrdiyorlar.Acaba19.asrTrkiye'sinde

bugnkgibibirTrklkyaplabilirmiydi?Her eyizamanvemuhitlelmekhakveinsaficabiken

nedenNamkKemal'inzamandikkatealnmadantenkitolunuyor?NamkKemalOsmanlcve slm'a

idi.Fakatonunzamannnmilliyetiliideancako ekildeyaplabilirdi.Okadarululadmz,yaknda

heykelinidikeceimizFatihSultanMehmeddebugnkmnsileTrkdeildidiyetenkitmi

edeceiz?Buglniddialardemagojidenbakabir eydeildir.UnutmamalkiNamkKemal,

yurdumuzaherkesin"MemlikiOsmniyye"dediibirsrada"Trkistan"diyordu.Milletimiziin

birokyerlerde"Trkler"tbirinikullanmt.Bunlaronun uurlubirmilliyetiolduunugstermez

mi?NamkKemal'inhakikibirTrkmilliyetperveriolduunabirdelildahavardrkikmsenemez:

Trkiye'dekikomnistlernedendaimaNamk"Kemal'esaldrmlardr?Herhaldekendilerinintam

zddolduuiin...NamkKemalenbykmilliyetiolmasaydTrklkvevatandmanlarilknce

onasaldrmazlard.

NamkKemal'in airlii,bilginliihakkndakitenkitlerecevapvermeyeceim.Bunlaraslmevzuatemasetmez.Fakat ukadarsylemeliyimkiNamkKemalOsmanlTrkedebiyatnabtn


15/109


incelikleriylevkft.ylesanyorumkiOsmanl airlerininenehemmiyetsizlerinibiledikkatle

okumutu.15.asrsonutarihilerindenmehurNeri'ninbirgazelineyaptnazirebunugsterir.

nkNerideersizbir airdi.

BykNamkKemal'eyaplanhcumlaryamilliyetiliiykmakyahutyaranmakiinyaplyor.Namk

Kemal'inbelkitenkitolunacaktaraflarvardr.Fakatbunlarnekomnistlerin,nededalkavuklarn

srdkleri eylerdeildir.

naralt,1942,Say:22

ZYAGKLP

Fikirtarihimizdebirinciplndayeralan ahsiyetlerarasndaZiyaGkalp'inzelbiryerivardr.

Diyarbakr'nbusakinyaratllevld,fikirtarihimizdekibumhimyerini,Trkleyaptbykhizmetlerleeldeetmitir.

ZiyaGkalp'inTrkleyaptbykhizmet,Trkmilliyetilii,yaniTrklkalanndadr.Tarihin

uzakyzyllarndanberivarolan,fakatTanzimat'tansonrakidevirdehemdevaml,hemdedaha

uurlubirmahiyetalanTrkl,ilkdefabirprogramabalayanZiyaGkalp'tir.

Gkalp'ineserlerininhemenhepsinde,bubyklknnizlerinibulmakmmkndr.Fakat

muhakkakki,bualandakienmhimeseri,Trklnbirprogramabaland'Trkln

Esaslar"dr.

ZiyaGkalp'tenncekiTrkler,TrkmilletininbalanacalknnTrklkolduunuanlamlar

vebunueserlerindeanlatmayaalmlard.Fakatbubykgereimilletemaledebilmi olduklar

aslasylenemez.Gkalpise,Trkiyetarihininenbuhranlbirdevrinde,birkaarkadaylabirlikte

giritiklerimcadeleile,TrksoyununlksolanTrklgeni evrelereyaymakimknn

bulmutur.

Gkalp,bufikirmcadelesisrasnda,ovakitlerbirvilyetimizolanSelanik'tekanGenKalemler

dergisindeyaynladmehurTuranmanzumesininsonbeytinde,vatankavramn yle

formlletirmiti:

Vatan;neTrkiye'dirTrkler'e,neTrkistan,Vatan;bykvemebbetbirlkedir:Turan!.

Trk'nbykfikiradam,hayatboyunca,hembulknnyaylmasyolundauram,hemde

Trklkmeselelerinihepbuanafikiretrafndaelealm veincelemitir.

OnagreTrk,birmilletinaddr.Birmilletinbirdilivebirteklksolur.BazTrk ubelerinin

TrkiyeTrlndenayrbirdilvekltresahipolmayaalmalardorudeildir.Trklerin

birlemelerilzmdr.Ancak,bubirleme,bugniinsadecebirkltrbirlemesiolabilir.


16/109


Gkalp,Trklkmeselesinibu ekildeortayakoyduktansonra,milletimizinbuteklksnnne

olacamtespitealmtr.Deerlifikiradammzagre,Trklksnyaknveuzaklkolmak

zereikiyeayrmaklzmdr.Yaknlkmz,OuzveyaTrkmenbirliidir.nk,kltrce

birlemelerienkolayolanTrklerOuzTrkleridir.TrkiyeTrklerindenbakaAzerbaycan, ranve

HarzemlkelerininTrklerideOuzboyundandr.

Bubakmdan,TrklnyaknlksbuboydanolanTrklerinbirlemesi,yaniOuzbirliiveya

Trkmenbirliidir.

UzaklkmziseTuran'dr.Turanlks,Turanlkavimlerinbirlemesiylemeydanagelecekbir

kavimlerkarmdeil,sadeceTrklerinbirliidir.

ZiyaGkalp'egre"bylebirbirlememmknmdr?"sorusunusormakdahilzumsuzdur.nk

bubirlkdr.HemdeTrklerinruhlarndakiheyecansonsuzbirdereceyeulatracakokcazipbir

lkdr.Trkmilletinibylebyleyicivecoturucubirduygudanyoksunbrakmakasladorudeildir.Trklkfikrininbudereceabukgelimesindeenbyksebep,Turanlksnnruhlarda

vegnllerdeyaktate vebykhamlegcdr.

Turanlks,bugniinbirhayalgibigrnmekleberaber,tarihtebirgerektir.nkTrkler

tarihtebirkakerebirlemilerdir.

Gkalp,bugnkheyecanvehamlekaynaolanhayaliletarihingereinibirletirerek usonuca

varmaktadr:Tarihtegerekolan eyler,gelecektedegerekolabilir!

Gkalp,Trknbubyklksnsadecebilimvefikireserlerindeelealmaklayetinmi deildir.TrklklksnnTrkmilletininherseviyedekifertlerivetopluluklararasndayaylmasiin,

konuyuilmolmayaneserlerindedeeitli ekillerdeilemeyealmtr.

Gkalp'inTrklkalanndakienverimlivesistemlieseriTrklnEsaslaradlkitabdr.Bu

kitabnikinciksmndaTrklksekizblmdeprogramlatrlm veherblmdeoalandayaplmas

gereklihususlaranaizgileriyletespitedilmitir.Buprogramyalnzkendineslinindeil,sonraki

nesillerinaydnlarzerindedebyketkileryapmtr.Programdakifikirlerdenbazlarnuygulamak

isteyenlerarasndaAtatrkdevardr.

TrklnEsaslar,Trkleaitmeselelerisadeceanaizgileriyleortayakoyabilmitir.Programda,

aradangeenuzunzamandolaysylaeskiyenyerlerdevardr.Fakatbuhususlar,Trkln

Esaslar'nnbugndeTrkmilliyetiliininbellibalkaynaklarndanbirisibulunmakvasfnyoketmi

deildir.Bueserdebulunaneksikler,dahasonrakiTrklertarafndanelealnm bulunduuiin,

Trklnbtnmeseleleribugntespitedilmi durumdadr.Eksiklik,btnbufikirlerinve

meselelerinbiranakitaptatoplanmam bulunmasdr.

ZiyaGkalp,TrklsevenherTrk'nherzamansaygileandfikiradamlarmzdanbirisidir.Bu

sayg,onunTrklefikiralanndayapthizmetlerineserivesonucudur.Herfikiradamndaolduu

gibi,elbettekiZiyaGkalp'tadatenkitedilecektaraflarvardr.Butenkidi,fikrinciddsnrlaniinde


17/109


yapmakdaelbettekilzmdr.Ancak,bugibitenkitlerintekgayesininTrkleveilmehizmet

olmasgerekir.

Gkalp'i,bu ekildetenkitetmi fikiradamlarmzvardr.BusuretleonlardahemTrkle,hemde

ilmehizmetetmilerdir.Ancakbuhizmetinyanndabirdebykfikiradammzkkdrmekiin

yaplantenkitlerbulunmaktadr.

Bugibiler,Gkalpdmanlnneserleridir.

Gkalpdmanl,fikiradammzn ahsndanokmilliyetiliinekardr.Trklklksne

dmanolanlar,bulkyzayflatmakiinTrkmilliyetiliininenbyk ahsiyetlerindenbirisi

bulunanZiyaGkalp'ihrpalamataktiindenhiayrlmamlardr.

Gkalpedmanlkedenlerinbykounluuyerlikzllardr.Budmanlnikisebebivardr.

Birincisi,Gkalp'ineserleriyle,Trknmanevgcnayaktatutmasdr.Trkiye'deTrklkvarolduka,kzllarnmemleketimiziMoskofpenesineatmakgayretlerielbettekigerekleemez,

ikincisiise,bykfikiradammzn,Turanclklksnndeenbyksimasbulunmasdr.Trkiye

dndakiTrklerinhrriyetlerinevebamszlklarnakavumasdvasolanTuranclkgerekleirse,

buyerlikzllarnmanevvatanlarolanRusya'nn,penesindekienverimlitopraklarelindenkarmak

suretiyleyaryaryakmesiolacaktr. te,kzllarnGkalpdmanlnnsebepleribunlardr.Ancak,

budmanlnbuaksebepleriyledeil,birtakmssltllerebrndrlmeksuretiyleyapldn

unutmamaklzmdr.FakatGkalpokadarkuvvetlidirki,yllardanberidevamettirilenykc

kampanyayaramendimdikayaktadurmaktadr.

ZiyaGkalp'in,TrklnEsaslar'ndanbaka'TrkTresi","TrkMedeniyetiTarih","Trklemek,slmlamak,Muasrlamak"adlfikrveilmeserlerivardr.Manzumeleriise"Kzlelma","AltnIk"

ve'YeniHayat"isimlikitaplarndatoplanmtr.

Birokmhimmakaleleridergisayfalarndakalmtr.BuyazlarnnenehemmiyetlileriKk

MecmuaileYeniMecmua'dadr.

DamadAliNzhetGkseltaraflndanyaymlananZiyaGkalpveMaltaMektuplaradleserde,byk

TrknnMalta'dankzlarnagnderdiimektuplaryaymlanmtr.FevziyeAbdullahTansel

tarafndanhazrlananZiyaGkalpKlliyat:I. iirlerveHalkMasallar'ndadadeerlifikiradammzn

btnmanzumeserleritoplanmtr.

Gkalp'inYarnkiTrkiye'ninHedefleriadleserinintenkitlibirbasmda,genfikiradamlarmzdan

Dr.HikmetTanyutarafndan,birnszilvesiyleyaymlanmtr.YineDr.HikmetTanyutarafndan

hazrlanan,fakathenzbaslmam bulunanZiyaGkalpveTrklkadlmhimeserdebyk

TrknnTrkleaitbtnyazlartoplanmtr.

ORKUN,1962,Say:1


18/109


M.KF

kif, air,vatanpervervekarakteradamolmakbakmndanmhimdir. airliinekimseitirazedemez.

OnunoldukabolmanzumeserleriarasndayleparalarvardrkiTrkedebiyattarihindelmez

msralararasnagirmitir.

Vatanperverlii,tamvetezatszbirvatanperverliktir.Akif,szlevatanperverolduuhaldefiillebunu

tekzipedenlerdendeildi,Vatanperverane iirleryazdhaldeensefilbirnamertveenrezilasker

kaahayatyalanlarhenzaramzdabulunduuiinAkif'invatanperverliiyksekbirdeer

kazanr.

Karakteradamolmakbakmndanisekifesizdir.O,daimabulunduukabn eklinialanbirmayi

veyacvkbirhalitadeil; ekliniscakta,soukta,borada,kasrgadamuhafazaedenkatbircisimdir.

slamcolmasnkusurdiyenesryorlar. slamclkdnnenkuvvetliseciyesiveenykseklksidi.BugnkTrklkneisednk slamclkdaoidi.Esasen slmclkOsmanlTrklerinin

mefkuresiydi,Ondrdncasrdanberi,TrklerdenbakahibirMslmanmillet,neraplar,ne

Acemler,nedeHintliler slmclkmefkuresigrm deillerdi.BirOsmanl airiolankif'temilli

mefkurekemalineermi,fakatyenibirmillimefkurenindou zamannarastladiingeriveaykr

grnmtr.

Mazideyaayanlarnfikirvemefkureleribizeaykrgelsebileonlarnzamanvemekn artlariinde

mtalaaettiimizzamanhaklarnteslimetmemekkklnedmemeliyiz.

anakkale ehitleriiinyazd iirkfidir.Bakaszistemez...

Akifinand,dnmediveyleld.

Kzllelma,1947,Say:9

RIZANUR

Trklklksnnbugnkenbyk ahsiyetiR

zaNurart

k"Dnk ahsiyet"oldu.63y

ll

ketinvemetinbirhayattansonravatantopranakarrkenonusondefaselamlayanlardinmi birkasrga

iinduyulanneyseonuduydular.

RzaNur1879'daSinoptadodu.1902'deaskertbbiyedenyzbaolarakktveGlhaneyeasistan

alnd.1903'tekolaalnaterfietti.1905'teGlhaneyemuallimmuavini(doent),1907deasker

tbbiyeyecerrahprofesroldu.1908'debinbalaterfietti.Aynylmerutiyetinilnzerine

Sinopmebusuoldu.Birazsonra, ttihatlaramuhalefetettiiiindersilavedilerekmuallimlikten

karld.1909'dayineaynsebeptendolayrtbesitasfiyeedilipkolaalnaindirildi.1910'da

askerliktenistifaetti.Balkansavandasilhaltnaalnpyarallarabakt,aynzamandatp

fakltesindemorgmdrlnetayinedildi.Dahasonra ttihatlarakarpek iddetlimuhalefetindendolaymemleketdnasrld.RzaNursekizyldarda,gurbetteyaad.


19/109


Mtarekeoluncavatansavanakotu. lkMilletMeclisineSinopmebususeildiigibi,Ankara'dailk

hkmetikuranlararasndadabulundu.1920'deAnkarahkmetininilkMaarifVekiliolarak

hizmetleretti.AynylHariciyeVekletinindeVekilliiniyapt.YineaynylnsonundaRusyaya

gnderilenfevkaldemurahhasheyetizaldolaysylaMaarifVekletindenistifaetti,1921'de

ShhiyeVekilioldu.Sakaryameydansavannbuhranlgnlerindecephegerisindebulunarakpek

iptidaivastalarlakurduuseyyarhastanelerdebizzatyarallartedavietti.Operatrlkteustabir

doktorolduuiinpekokTrkyaralsnnhayatnkurtard.1922'deUkraynayagnderilen

fevkaldemurahhasheyetireisliinetayinolundu.DndktensonratekrarShhiyevekletineseildi

vebuyliindedefaHariciyeVekletivekilliinideyapt,1923'teShhiyeVekilliiuhdesinde

kalmakzereLozankonferansnaikincimurahhasolarakgitti.Lozanmzakerelerindebilgisi,zeksve

metanetiilepekbykhizmetlerdebulundu.HattVenizeloslaolanmehurbirmnakaasnda

Venizelosunbaylmasnasebepoldu.LozanbarimzalandktansonraTrkiyeyednpikinciMillet

meclisineyineSinoptanmebusseildiveTpFakltesikendisinefahrprofesrlkunvannverdi.

1926'da,ilkknundamebusluubrakpParisegitti,1926'dan1938'ekadaronikiylgurbetteyaad.lkyllarnPariste,sonyllarndahaucuzbirmemleketolan skenderiyedegeirdi.Bumddet

zarfndaTrkbilikRevsadlyllkbirTrkiyatdergisinerederekilmaratrmalarnnsonularn

yayd.1938'deTrkiyeyednpTaksimdebirkiraapartmanndaoturmaabalad.Buodal

mtevazdairededrtylkadaryaad.

MerhumRefikSaydamnyardmylatedahldekalm olanyllktekatmaanaldktansonra

Tanrda dergisinikararakmemleketesonbirhizmetdahayapmakistedi.Bui onufazlayorduve

okzd.Dierbirtakmhdiselerdebunaeklenincelmkendisinedahaabukgeldi.7Eyll8

Eyllebalayangece,geceyarsndanbe dakikasonrakendisindebirfenalkduyarakuyand.Ayn

apartmandaoturanahbabdoktorSemihSmermanhemengelerekbirineyaptysadai itengemiti.Azndankangeliyordu.GeceyarsnyirmidakikageerkenartkRzaNuryaamyordu.

Onunhakikdostlarlmnpekgehaberaldlar.Biz,8EylldekendisineBeyoluhastanesininbir

kysndatabutakonmu olarakbulduumuzzaman ardk.Yanndakimseyoktu.Onubirkalabaln

ortasndambulacamzumuyorduk,bilmem.okhazinveokmanalbiryalnzlniindeRzaNur,

ertesignikindiyekadaroradayatt.Belkibu,onuntoprakzerindekiilkrahatyatyd.mrnn

yirmiyl,yanitebirigurbettegeenRzaNur,hapislereatlanRzaNurbelkiartkdinlenecekti.

9EyllgnledensonraBeyoluhastanesinetektkvefalkalpsahiplerigelmeebalad.Rza

Nurunyatakranlararasndabirkaniversitevelisetalebesidebulunuyordu.oubirbirini

tanmayanbuinsanlarburadahangiduyguilebirlemilerdi? uikiAzerbaycanlve utekTrkistanl

buradanearyordu?Buradaresmiyetvegsteri balaryoktu.Buradabirtekba vard.OdaTrk

rknnvekannnbaidi.Manzarannenhazintarafbirtakmyalinsanlarngeliphissizve

mtevekkilbeklemeleriidi.Trkmilletinintevazuunapekyakanaskerkumandanelbisegiymi

olanyarbayrtbesindeki uaksalaskerdoktorkimdi?Niinbukadarsessizvedurgundu?Rza

Nuruneskibirdostuolduunubildiim uyaleczacnezamangelmitivenedenonunsktuen

belgatlbirhitabetkadartesirliydi?Buradaher eyhazindi.DoktorMazharOsmannbykbir

deerbilirliklegnderdiielenk,darTrklerininelengi,lkveArkada Basmevlerisahiplerinin

sessizcegelileri,liseli,niversiteli,GzelSanatl,eskieli,eskibakonsolos,eskipaa,profesrbana


20/109


hephazinvemanalgeliyordu.Dahatanmadmbirokdostlarbuhazinmanzarayadahaokhzn

katyordu.GenlerRzaNuruntabutunuTrkbayranasardlar.

TevikiyecamisindenHarbiyeyekadarellerstndegelenRzaNurunbtnhayatndaolduugibi

lmndensonradayreimikanyordu?Deilsetabuttanaaszanokandamlalarneydi?Tulgal

onpolistabutunikiyanndayryor,RiyasetiCumhuryaverive stanbulValisidearkasndan

geliyordu.BuhazinalayHarbiyeyekadaryava yava geldi.Sonramezaradoruhzlbirgidi balad.

Cenazearabasnnarkasndangidenikiotobsvebirkaotomobil,PeyamiSafannbahsettiiiki

mangaygtrrkenyanl birtesadfleBeyazttatoplanm olandierbirikimangadaorada

bounabeklediler.O"makberinyolunugsterentabut,yryenbirheykelolantabut,odilsizvesar

hatip"arkasndabiravuinsanlamezaradorukouyordu.

Hibirgmmetrenibukadarsadevesamimolmamtr.Ognhafzalarnseslerindeyankbireda

mvard,gnbulutluveserinhavasmelemliydi?Herhaldebirbakalkgnllerekadariliyordu.

Mezarkapanrkenoradakilerinhepsiningzleriyalyd.Etraftaevreevrekardei,EbzziyadeVelid,AvukatMehmetAli,OrhanSeyfi,YusufZiya,HilmiZiya,PeyamiSafa,eskiSivasmebusuRasim,Avukat

ffet, smetRasin,AzerbaycanlSadkveAliEkber,Trkistanl lhan,lkBasmevisahibiMuharrem,

Arkada Basmevisahibi emseddin,DoktorMustafaHakkAkansel,Doktor zzettin adan,eskieli

TevfikKmil, eyhislmzadeMuhtar,eczacVedat,eskibakonsolosFahrettinHayriBeyler;edebiyat,

tp,mimarvelisetalebeleri,tanmadmvefakrarkadalarvegenler,nihayetoradakitekkadn

TolunayAtsz,sessizduruyorlard.Mezarkapandktansonraoyaldost,ocandaninsanirticalen

"BykTrkRzaNur,btnhayatndadimdikkalan,kanaatleriniheryerdeakasyleyerek

nikbetlerekatlananbykTrkRzaNur,TrkmilletininnuruRzaNur"iinnegzelszlersyledi.

Bugnktenhalktanyarnbukabribirziyaretghhalinegetirecekkalabalklardoacananlatt.

Sonragktenbirkadamlayamurdtvebiz,lendeil,vatantopraklarnakaranRzaNuruoradayalnzbraktk.

naralt,19Eyll1942,Say:52

BYKTRKRIZANUR(*)

Doktor,siyasetvedevletadam,tarihiveTrkolarakTrktarihindeileribiryeriolanRzaNur'un

enkuvvetlicephesiTrkldr.Doktorolarak,bilhassaKurtulu Savanda,milletinedeerli

hizmetleryapan,snnetiliiilmbir eklekoyarakbualandaorijinaleserlerveren;geni halkyn

vegenleriinyazdbykTrkTarihi'yleTrkiye'demilliyetilik,Trklkverklkduyguve

dncelerinialevlendiren;Lozan'daikincimurahhasolarakBa murahhas smetPaa'nndediigibi

enbykhizmetiyapanveondansonrakibtnalmasnTrkle,Trkleverenvemrnde

enbykvncnnTrkyaratlmakolduunusyleyenDoktorRzaNur,meziyetleriveeksikleriile

birliktebykaptabiradamd.EskiTrklergibihususmeclislerindeincevegleryzl,devletve

milletilerindesertvemsamahaszd.Maddvemanevbirokhizmetleriarasnda,yapttesirin

byklvegeniliibakmndan,enstn,bazlartarafndanilmolmadilerisrlenTrk

tarihidir.RzaNurobykvedankTrktarihinibilginliktaslamakiindeil,Trklefaydalolmak,

milletiuyandrmak,maziyisevdirmekiinyazmt.Kitapbubakmdanvazifesinifazlasylayapmtr.Busatrlarnsahibideobyk"TrkTarihi"ndenfeyzalanlarnbiridir.Obyktarihiokuyanlarn


21/109


aklnda,belkihibirtarihhdisekalmyor,fakatTrklksevgisive uuru,Trkrknnstnl

duygususilinmezbir ekildeyerediyordu.

BukkkitapbykbiradamTrkgenliineiyicetantmak,onlarabirrnekvemillbirborcu

demekiinyazlmtr.Milletehizmetedenleritantmak,onlarmanenyaatmakdemektir.Bir

millet,kendinehizmetedenlerimanennekadarokyaatrsa,okadarokyaamaahakkazanm

olur.

Benitanyanlarniyibildii"Zamanszlk"gibig artlaraltndayazdmbueseri,artkTanr'nn

esirgenliinebrakm olduumuzDoktorRzaNur'unbykhtrasnasunuyorum.

11Temmuz1943,Maltepe

(*)Buyaz, Atsz'nhazrlamaktaolduu"RzaNur"hakkndakieserdenalnmtr.

RIZANUR'UNHAYATI

ALES

RzaNur'unbabatarafenaa200yldanberiSinop'taoturanve"mamolu"adntayanbiraileye

mensuptur.RzaNur'unbilinenilkatasSinopluHac brahim'dir.BununoluSinopKalesidizdar

MustafaaynzamandaSinop'takiHisarcamisininimamolduuiinbuaileadonlaraydigr

kalmtr.Bu mamMustafatarafndanyazlpnesildennesileRzaNur'akadargelenbiryazmada,

1189,1200,1212,1213Hicritarihlerivardr,ButarihlerdeMustafa'nnimamolduuanlalmaktadr.

BuimamaynzamandaSinop'tayazclkvehekimlikdeyaparm.

RzaNur'unbaytarbinbasolanamcasBadat'talm,babasMahmudise,20yandaaskere

arlpTersaneyealnm, stanbul'dakundurafabrikasnaverilmi,ozamannusulnce10yl

askerliktensonrasubayyapmlarsadaistifaedipSinop'agelmi kunduraclketmiti.Ozamana

kadarayakkabolarakyalnzyemenikullananSinoplularkunduragiymeebyleliklealmlard.

Mahmud,kemikli,sarsal,mavigzl,gzelyzlbiradamd.Okuryazard.Pekdindard.Namazhi

brakmaz,hercumaakamKur'anokurdu.

RzaNur'unanatarafidayineSinopluveZarfloludenenbiralieyemensuptu.RzaNurunannesi

olanHcereHanmnbabas"25kadaryelkenliyesahip,zenginbiradamd.RusyaileSinopve stanbul

arasndanakliyatyapard.Fakatbirfirtnadabtngemileriylebirliktebatt.Karasalbirkadnolan

HcereHanmdahibirnamaznbrakmayanakllveigzarbirkadnd.

OCUKLUU

RzaNur, mamoullarndanMahmudileZarfloullarndaHcere'nindrtocuununilkiolarak30Austos1879'daSinop'tadodu.Ad,yalnz"Rza"idi."Nur"adnsonraTbbiye'dekendisineo


22/109


zamannmodasncamahlasolarakkoymutur.RzaNur,babaveanacihetindenSinopluveTrkolup

soyundahibiryabanclkyoktur.Dindarvenamusluinsanlarolanbabasndanveanasndandini

fazilettelkinlerialarakbyd.AnasnnRzaNurzerindekitesiripekbykt..Anasnokseverdi.

Onunszlerini,gtlerinilnceyekadarunutmamtr.

DrtyandaikenSinop'takiKapanilkokuluna(ibtidaimektebine)balad.SarklHocaAhmedEfendi,

RzaNur'uoksever,olunu stanbul'agotrpokutmasiinbabasMahmudEfendiyitevikederdi.

lkokulubitirdiktensonraAladdinCamisiavlusundakimlkiyerdiyesinegirdi.(Ozamanrdiyeler

ilkokullaortaokularasndakiikinciderecedeokullard).BuikiokuldaRzaNur,snfnilerisinde

bulunmaklaberaberalkandeildi.Kuameraklyd.Kafesler,kapancalarkseleryapar,saka,iskete,

filryetutard.Evdeon,onbe tanekafesivard.Fakatbabas,RzaNur'aokdikkateder,

yaramazlnhaylazlavardrmasnaengelolurdu.Hergnokuldnnde10satrgzelyazmek

ettirirdi.BuRzaNur'aokskntvermekleberaber,yazsnngzelolmasnsalamtr.Sonralar

Tbbiye'deacelenottutmakvedahasonradabirokyazvemakaleyiabukabukyazmakdolaysyla

RzaNur'unyazsbirazbozulmusadayineilekbiryazsvard.

BirgnRdiyeretmeniolansarklhoca,snfakzd."Yirmikiiliksnfnbtnrencilerini

falakayayatrpbirerbirerdvd.FakatsraRzaNur'agelince,isyanetti."nsandayakyemez,hayvan

dayakyer"diyerekkitaplarnalpokuldankat.Fakatbiryandandababasndankorkuyordu.Babas

gnsonraiitatlyabalad.RzaNur'unsrarnaramen:"Senihocanistiyor;okumazsayazkolur

diyor"szleriyleonutekrarokulagtrpmeseleyikapatt.12yandardiyedenkarkenRzaNur

ondersinherbirindenbirerkitapmkfatalmt.

Rdiyedeokurkenkrekekmesini,yzmesini,atabinmesinipekgzelrenmiti.Avclveatcl

daseverdi.Amaanas,babas"kazkarrsn"diyeonatfekvermezlerdi.Cumagnleri"MeydanEtei"denilenkaledndakidzlktetopoynanr,atyarlaryaplrd.Bunuyaladamlaryapard.

RzaNurbunlarseyrederveheveslenirdi.

Busradabirelenceside"BattalGazi","KanKelesi"vebunabenzerkitaplarokumakt.Bunlarok

sever,"birna'radabinkfiriyereserdi","klcnekiptekbana.dmanordusunagirdi"cmlelerini

okuduuzamanbykbirheyecanakaplr,kahramanlkduygularuyanr,kendisideyleisterdi

RIZANUR STANBUL'DA

Sinop'takirdiyeyibitirdiktensonra,babasRzaNur'ugetirerekhalasnnyannabrakt.RzaNur'un

halasnnkocas,yaniRzaNur'unenitesi ehremanetimhendislerindenHsnBedi.Bu

mhendisindaysolanbiralbay(miralay)askerirdiyelerinnzridi.Bualbay,RzaNur'u

SoukemeAskeriRdiyesineyazdrd. imdiAdliTpmessesesiolanbuokulda500kadarrenci

vard.RzaNur,ilkhususiimtihandasnfnbirincisioldu.OkuduuBattalGazilerinveogibikitaplarn

tesiriylesvarisubayolmakistiyordu.Babasiseatalarnntesiriyledoktoryapmakistiyordu.nk,

RzaNur'unatalarocakhalindebirnevihalkhekimliiyaparlard.RzaNurbiroldubittiyapmak

isteyerek,ikiylokuduktansonraktSoukemeAskeriRdiyesindensonraengelky'ndeki

KuleliHarbiyeidadisine(Lisesine)yazld.Fakatbabasnnsrarlarnadayanamayarakoradankp

onunyanndakiTbbiye dadisinegirdi.Buokulsnflidi.Btnrencileri600kadarolanTbbiyedadisindesnflar200kiilikti.RzaNursnfnilerisindeidi.Fakatburadahaylazvehaaroldu.Yalnz


23/109


imtihanzamanlarndabirkagnalrd.Btngnkavga,dvlegeiriyordu.Greedeheves

etmiti.Greleryapyordu.

Tbbiyeidadisinintalebesidoktorvebaytarolmakzereikiyeayrlmt.Yaniidadiyibitirdiktensonra

BaytarMektebinegirecektalebedeburadaokurdu.Buikitakmtalebebirbirinedmand. kidebir

topluolaraketindvleryaparlard.Bazenusturpavemutalarlayaplanvetemelikahramanlk

dvasolanbudvlerdeRzaNur'unfikrihayatndabirdeiiklikoldu:BirgnbirrencideNamk

Kemal'inbir iirinigrm okumu vederhalbykbirtesiraltndakalmt.RzaNurbu iiredeta

baylmt.DerhalNamkKemal'inteki iirlerinidearamaabalamt.Yazmabirtakm iirlerinive

CelleddinHarzemah,Cezmi,Rya,Gelibolugibinesirlerinibuldu.BunlarokudukaNamkKemal'e

hayranlartt.Hrriyetakveistipdatdmanlgnlndeyeretti.Bueserlerigizliokuyup

birbirineverirlerdi.

OsradaTbbiye dadisindeMuhtaradndavetemen(mlzim)rtbesindebirFranszcaretmen

muavinivard.Derslerindekapalolarakhrriyetsevgisivermeealrd.RzaNur'unokhounagittiindenonuTrkeolarakyazd.Filibe'de,SelnikliHilmitarafndankarlan"Emniyet"adndaki

gazeteyeyollad.BuyazogzetedeSinopluRza"imzasylakt.BuyazRzaNur'unilkyazsdr.

OnunbaslmasvearkadalartarafndanbeenilmesiRzaNur'unpekbounagitti.

YineMlzmMuhtarEfendi,birgnChateaubriant'n"Atala"adleserindenbahsetti.Rza

Nur,Beyolukitaplarndanbueseribulduysada

anlayamad.OzamankendisinebukitabnRecaizadeEkremBeytarafndanyaplm birtercmesi

olduunusylediler.Onudabuldu.Butercmeilevekamuslaaylarcauraarakeseriskt.ok

hounagitmiti.Atala'nntesiriyleolacak,idadiyibitiriptatilzamanndaSinob'agittiizaman"Zeytinlik"denilenyerde"kfeiMuhabbet"adndaedebibirnesiryazd.Ozaman18yalarndaidi.

1895'teTbbiyeMektebinegirdi.Snflar180kiiydi.AskeriTbbiye'nineskidenberitalebearasnda

yalankuvvetligeleneklerivard.Yenigelensnfnhertalebesineyukarsnflardanbirtalebenin

gelipfazilet,hrriyetseverlik,istibdatdmanl,talebearasndakardelik,yukarsnflaraitaat

derslerivermesidebugeleneklerarasdaidi.RzaNur'ayukarsnflardanNzmadndabirrenci

gelmi,bunlarsylemiti.BuszlerRzaNur'dabykbirtesiryaptvetalebearasndakisiyasi

tekiltagirmesinesebepoldu.

AskeriTbbiyeilknceklhanbeylik,yani valyelik,sonraedebiyatvefelsefe,nihayet

hrriyetseverlikannatelizamanyd.AskeriTbbiyelilerparatoplayarakParis'e,Msr'a,

Cenevre'yehrriyetiinalanlaragnderirlerdi.Ovakitomemleketlerdeyalanhrriyetperverlerin

bastklaryazlarGalata'dakiFranszPostahanesivastasylagetirterekheryeredatrlard.

TbbiyeyegirinceRzaNur'unhaarl,haylazlkalmad.okuslu,sessizvealkanoldu.Teneffs

zamanlarndavegeceleyinsubaygelipyasakedinceyekadaryataktabilehepokuyordu. ahsi

kusurlarndzeltmekiinnefsiylemcadeleyebalad. radekuvvetiylebirkaaydabunlardan

kurtuldu.Artkbtnkusurlarvefazlalklaratmt.Hattaglmeibileunutmutu.Tbbiyeden

kncayakadarbelkibirdefabileglmediigibifazlaglenlerdendetiksinirolmutu.


24/109


AskeriTbbiyededaimasiyasetlemeguld.Siirledeuramayabalayparzuylabiriki iiryazd.Bir

tanesini"Malmat"gazetesineverdi.Bastlar.Fakat iiriinkltrnoklzmolduunuanlayarak

biryandanderslerine,biryandandaedebiyatvefelsefekitaplarnadt. lknceAbdlhakHmid,

NacigibisondevirTrk airlerini;sonradaFranszklsikleriveGoethe,Sehiller,Shakespeareve

Byron'unfranszcayatercmeleriniokudu.BilhassatatilzamanlarndaSinop'taikenkrlara,kylara

ekilir,bueserleriokurdu. lkncelgatlaokuyordu.SonraFranszcayadamakllrendi.Lamark,

Darwin,Buchner,Hekel,Schopenhaurgibifilozoflardaokudu.RzaNursiyasiveedebialmalarn

tptahsilineengelolduunugrnceartkyalnzdersleriyleuramaakararvermiti.Busralarda

AskeriTbbiyenindahiliyezabitlerindenArapSabriadndaveMlzm(temen)rtbesindebirZenci,

RzaNur'uartarak:"Siyasetleuratnmektepidaresibiliyor,senisrgnedecekler.Halbuki

milletehizmetedebilecekbirtalebesin.Sonrasanayazkolur"dedi.RzaNur,dahiliyezabtna

teekkrederekayrld,tedbirald.BirkagnsonraidareheyetidersaneyiveyatakhaneyibaspRza

Nurundolaplarnaradklarzamanbir eybulamadlar.YalnzFranszcabirgramerkitabnniinde

SantoBriyan'n stanbul'ageldiizamanyazm olduu,padiahlarnzulmndenbahsedenbirparay

buldular.MdrbuFranszcaydahiliyesubaylarndanBinbaHsnBeevererekneolduunusordu.HsnBe,derseaitolduunusyleyerek.RzaNur'ukurtard.

RzaNursiyasifaaliyettenekilincederslerinesarld.Snfnnavularndand.alkanl,fazileti,

dnyayaaldr etmemesiyzndenarkadalarona"Diyojen"diyorlard.DersleriniParisTp

FakltesindeokutulanFranszcakitaplardantakipediyordu.Fakatsonsnflardabuaralkszveetin

almadanhastadt.okzayft.Babasdaeskisikadarparagnderemediindenheristediikitab

alamyordu.Ozaman:"lerdeparamolursakitapbulamayanlariinbirktphaneyapaym"diye

ahdetmiti.Sinop'takiktphaneyibuyzdenyapmtr.Sonsnftatezolarakozamankadar

yazlmam bir eyhazrlamakistiyordu."Hitan"aklnageldi.Bunuyazd.Doktorolunca.byltp

eserhalindeneretmitir.

RIZANUR'UNGLHANE'DEASSTANLII

27Kasm1901'deAskeriTbbiye'denyzbalklamezunolarakdoktorkt.Tbbiyedekiderslerok

nazariidi.Glhanehastahanesindestajyaparakamelitpreneceklerdi.OzamanGlhane'yeAlman

profesrlergetirmilerdi.

RzaNur'un,Tbbiyeidadisinde200kii,AskeriTbbiyeninilksnfnda180kiiolansnfdkle

dkleazalm,67kiidoktorkmt.

27 ubat1902deGlhane'yebalad.OradaAlmanprofesrlerininyanndadoktorluafevkalde

altgibiFranszcakonuanbiraileninyanndapansiyonkalarakFranszcapratiinideilerletti.

nkozamanakadarFranszcayiyicerenmi olduuhaldekonumapratiiyoktu.Bumddet

iindehemFranszcakonumasnilerletti,hemdeylnsonundaAlmanprofesrlerden"pekiyi"

derecedediplomaald.Almanprofesrler,buyksekbaarsndandolayRzaNur'udrtbe

arkadaylabirlikteyanlarnaasistanaldlar.HalbukiSeraskerKaps(yeniGenelkurmayBakanlve

MillSavunmaBakanlyerindeolanmakam)kurraileRzaNur'uBasra'ya,AltncOrduyabal46.

alayn3.taburunatayinetti.Ortayatuhafbirdurumkt.ProfesrlerRzaNur'uvermediler;SeraskerKapsdaBasra'yatayinetmektedirendi.Altaylkekimedensonraprofesrlerindediioldu.


25/109


FakatbirylsonraSeraskerKaps,RzaNur'uYemen'etayinetti.Yineekimeoldu.NihayetAlman

elisiVonBiebersteinbircumaselmlndahuzurakarak"RzaNurhastahaneyelzmdr"diyerek

onuoradabraktrd.Buvak'abiroklarncatuhafgrld."RzaNurkimoluyorkiAlmanelisionun

iinhuzurakyor"dediler.

RzaNurartkgecegndzhastanedeidi.Cumagnleribilekmyordu.Tbbnbtn ubelerinde,

bilhassaprofesrDeike'ninyanndalboratuvarveterihimarazidealyordu.Doktorluaaitumimi

bilgisinikuvvetlendirdiktensonraihtisasyapmakzerecerrahiksmnagirdiveoperatrlkteilerdi.

RzaNur,Almanprofesrlerininyanndaikiylasistanlkettiktensonradoentoldu.Artkkendi

kendineameliyatlaryapmayavedersvermeyebalad.DahaTbbiyedetalebeikenbalad''Fenni

Hitan''adleserinibitirmiti.Bueserhenzbasldhaldeduyulmu,orijinalolduundantpleminin

dikkatiniekmiti.PadiahnbahekimiSaidPaadaiitmiti.Glhane'yebirtelgrafekerekRza

Nur'uYldzda,Yenimahalle'dekievineartt.KitabveRzaNur'unhazrlam olduusnnetletlerikoleksiyonunugrerekbeendi.

BirmddetsonrayinetelgraflaRzaNur'uistetti.Bueserdenveletlerdenpadiahabahsettiini,

padiahnbunlargrmekistediini,iyibiryazileeseriyazdrpletleridekadifebirkutuyakoyarak

getirmesinisyledi.RzaNur15altnvererekeseriiyibirhattatayazdrd.Birdekadifekutuyaptrp

letlerikoydu;SaidPaayagtrd.

Bahekim,birgnsonraRzaNur'utelgraflaYldzsaraynaard.RzaNur,SaidPaannodasna

girdi.YanndaSultanAbdlhamid'inbamusabihiZenciNadirAailebakabirisi,birdeSaidPaann

muavinibirdoktorbinbavard.OradaSaidPaa,RzaNur'a,eserininSultanAbdlhamidtarafndanbeenildiini,buyzdenkendisininsolkolaala(kdemsiznyzbala)terfiedildiinivekitabnn

baslmasnairadektnbildirdi(6Haziran1903).FakatRzaNur,eseriyinekolaykolaybastramad.

nkSeraskerKapsmatbaaskitabbasmad.KitabMaarifNezaretine(=MilliEitimBakanlna)

veriporadakisansrdenizinalmayamecburoldu.Birkaaydabyleceuratktansonraadndan

"Nur"ukaldrpyalnz"Rza"adylakitabnbastrabildi(1905).Bueser,GlbaneHastahanesiD

HastalklarMuallimiolanAlmanProfesrMiralay(=Albay)WitingtarafndanAlmancayadaevrildi.

RIZANURZBEFCEDE1903KasmndaRzaNur'uozamankiTrkSrpsnrzerindekiZibefce

gmrnebakteriyologolaraktayinettiler.BukyBelgradSelnikdemiryoluzerindeidi.

Makedonya'dakiTrkaskerleriiinBulgaristan'dangelenveNi yoluilesnrmzagirenunlara

BulgarlarnvebamikrobuvezehirkattklarhakkndaPadiahabirhabergeldiindenMabeyin,

SeraskerKapsndanorayaabucakgnderilmekzerebirbakteriyologistemi,SeraskerKapsda

ProfesrDeike'ninmuaviniolaraklboratuvardavermiti.RzaNur,RsumatEminiNazifPaaya

bavurarakbakteriyolojiiletoksikolojininikiayri olduunu,bundandolaykendisininancakveba

mikrobuarayabileceini,zehiraryamayacansyledi.CahilbiradamolanRsumatEminiNazif

Paa,RzaNur'udikkatledinlediktensonra:"Git,ikisinideyaparsn"dedi.BununzerineRzaNurbu

ileriingerekenletleriistedi.Paabunada:"Git,arkandangndeririz"diyecevapverdi.Belliidiki

RzaNur'ubandasavyordu.nkistediiletlerinneolduunusormamt.


26/109


BirkagnsonraRzaNuryineSirkecidekiRsumatdairesinegiderekletleriistedi.Paa,yine

bandansavacak ekildecevaplarverdi.EnsonundaRzaNurkendisininbykbirsorumlulukaltna

gireceini,mikroskopolmadanmikroplar,eervarsa,gremeyeceinisyledi.Pekbilgisizolan

RsumatEminibunakar:"Gzndrta,mikrobugrrsn,diyecevapverinceRzaNurazkalsn

alayacakt.areolmadngrncenihayetmikroskopsuz,letsizolarakZibefce'yehareket

etti.Burasbiristasyonyapsilebirbfeden,be debarakamsevdenyapmabirda kyidi.O

barakalardagmrkmemurlaroturuyordu.AktakalanRzaNur svireliolanistasyon efinden

msaadealarakistasyonunkmrdeposundayatt.Kreklekmrleribiryanaiterekbiryataklkyer

atve stanbul'dangetirmi olduu iltesiniorayaseripuyudu.Birkagnsonragmrkmemurlar

iinyaplm apartmantarzndakgirbiryapolduunurendi.Dahabitmemi olanbuyapda

kmrlklellemeyecekkadariyivegzelodalarvard.RzaNurbo birodadayatmakiingmrk

memurundanizinistedi.FakatGmrkmemurubuiznivermedi.BununzerineRzaNursubaylele

ald.Biradamayklettiibavulveyatailebirlikteklcnelinealarakkapykrd.Odayiglederek

zerinekilitvurdu,yerleti.BununzerineRzaNur'uoradankarmayaaltlar.karamaynca

SelnikRsumatMdrlneyazdlar.OrasdaRzaNurunmuhakkakkmasnistediBununzerineRzaNur12Kasm1903'teRsumatEmanetine,17Aralk1903'teSelnikRsumatNezaretine

(UmumMdrlne)mektuplaryazarakhemlet,hemdeyatacakyergsterilmesiniistedi.Rza

Nur'ugirdiiyerdenkaramadlar.Fakatunlarmuayeneiindehibirletfilngelmedi.Unlar

birikmiti.GeirmekiingmrkRzaNur'danraporistiyordu.RzaNur:"Mikroskopolmadan

muayeneedemem"diyordu.Sonunda,untccarlar ikayetettiler.Unlarraporsuzgeti.Neveba

kt,nedezehirlenmeoldu.

Zibefce'yetrengeldikegmrksalonundaRzaNurdabulunurdu.BirtakmSrpveBulgar

kyllerininarklarndakiba yerineelektriktellerinin,bellerindedekemeryerineyineelektrik

tellerininbulunmasbirgnRzaNur'undikkatiniekti.Onlariyicemuayeneettirincebirkanneyasarasndapaketpaketgherile,birkataneelektrikkmr,birtanesininzerindededinamit

kt.RzaNurbunlartoplayarakraporunuyazpskp'egnderdi.skp'tekiincelemelervesorgular

buheriflerinskp'tebircamiyivedemiryolunuatacaklarnortayakard.

YinebirgngmrkkolcusuilegayetgzelbirTrkeilekonuan,kendisininKomanova'lolduunu

veskp'tekiTrkokulundaokuduunusyleyen,TrklerisevdiindenbahsedengenbirSrp'n

boyunbanda,stndeSrpKralPetro'nunresmiolanbirinebulunduunugrd.Srp'a"Trkleri

seviyorsundaSrpKralgsndenearyor"diyesorunca,genSrp,hemenineyiyereatpinedi,

krdve:"Benfarknavarmadanotelhizmetisikoymu"dedi.FakatikignsonraSelnik'tekiHseyin

HilmiPaadantelgraflaryamayabalad.OvakitMakedonya'daAvrupalsubaylaridaresinde

jandarmayaplm,oradatuhafbiridarekurulmutu.BuidareninbandaHseyinHilmiPaa

bulunuyordu.RzaNur'unsorgusuzerine,SrpKralnnresmibulunanboyunbainesiniyereatp

ineyerekkrangenSrpbuidareye:BirTrkpolisiSrpKralnnresminiinedi"diye ikyet

etmiti.AskeriniformasnnstndesivilkaputtayanRzaNur'upolismemurusanmt.Bereket

versin,Zibefce'dekipolismemuru,Srpileohdiseningetiignvazifeilekyleregitmiti.Cevapta

buyazlddameseledurdu.

RzaNur6aykadarZibefce'dekald.Hemenhemenhibiri grmyordu.Buradanbirkazanc

olmutu.BulgarveSrpkomitalarnniyzngrpgzalmt.Fakatkendihalinekalsayllarcaburadakalacananladndan,20Nisan1904tarihitreneatlayncaSelnik'eindi.Geribuiikendi


27/109


kendineyapyoridiysedeZibefceRsumatmerkezmemurluundanresmibirvesikaalmt.Bu

vesikadaaynen yleyazlyd:

"Be mahmukaddembiradeiseniyyehazretipadiahiZibefcersumatidaresikimyagerliine

tayinveizambuyurulantabibkolaasizzetlRzaBe budefa erefsdrbuyurulaniradeiseniyyei

cenbhilfetpenahimantukmnifinceDersaadeteavdetetmekzereZilbefce'denhareketettiini

mbeyyinibuilmhaberefendiimumaileyhinyed'ineitaklmd.7Nisan1320."

Mhr:skbetbi

ZbefceRsumatMerkezMemurluu.

Altnk,Austos1947,Say:8

Orkun,7Eyll1951,Say:49

RIZANUR'UNTRKLEENBYKHZMET

BykTrklerdenmerhumDr.RzaNur'unTrkleenbykhizmeti,bykTarihi'niyazm

olmasdr.Siyasihayatnhakszdarbelerineuraypgurbetleredtke,bo durmayan,duramayan,

milletinemutlakabirhizmetyapmakisteyenRzaNur,Trklefaydalsaydbiryneseri

hazrlarken1917'deMsr'dabalayp1921'deTrkiye'debitirdii14ciltlikkocabiresermeydana

getirmi,bunun12cildiniCumhuriyetinilkyllarndabastrmayamuvaffakolmutur.

YinemehurbirTrkolanMirSleymanPaa'nnvaktiyleyazd'Tarihilem"adlmektep

kitabndansonraRzaNur'untarihi,millitarihimiziOsmanlerevesindenkararakbtnTrkleri

kaplam birkadrohalinegetirenikincieserdir.

SleymanPaa'nnaskerimektepleriinyazd,bilhassasona tarihimizdei olanaskersnfnn

orduyaTrkl,TuranclnaslsokmusaondankrkylsonrayazlanRzaNur'untarihideilk

tohumlarordudaatlanTrklkveTuranclkfikrinidahabykbiraydnlaralaynayaym,milleti

yaatacakanadnceyimemlekettekkletirmitir.

Butarihilmibireserdeildir.Zatenbylebirgayesideyoktur.Hattbirokyerlerindeinditasarruflar

veyanllardavardr.Kronolojikbirsratakipetmeyiptrlsllelerigeliigzelsralamasdabalca

birkusurdur.Fakatbunlarobykeserindeeriniaslaazaltmamaktadr.

"DnyadaenbykiftiharmTrkyaratldmdr"diyebalayanbukocaeserincanalacaknoktas,

TrklkbakmndanyazlmasokuyanlardaTrklksevgisiyaratmasdr.Trktarihinitamamyla

sistemlendirememi olmaklaberaber,meselSeluklularlaOsmanllarayndevletinikihanedan

saymasgibihemtarihigeree,hemdemillimenfaatvelkyeuygunkeifleribirhaylidir.

Bubykeserinbaslmayan1314.ciltleri,Trklerintarihhuzurundaalmalargerekensiyasi,itimaidurumugzdengeirmesibakmndanmhimdir.Trklerlekomularolanmilletvedevletlerin


28/109


mnasebetleri,bunlardanTrklegelecekfenalklarnnlenmesimeseleleribuciltlerdetartlm,

arelerivetedbirlerigsterilmitir.EerCumhuriyetinilnndansonrababakanla smet nndeil

deRzaNurgelseydimillemek,TrklemekvekuvvetlenmekbakmndanTrkiyebugnbakabir

manzaragsterir,bugnbamzabelolanbirokdvalartamamylavekkndentasfiyeedilmi

bulunurdu.

Eskiharflerleyazlm olduuiinbugn40yandankkolanlarnistifadeedemediibubyk

TrkTarihi,milliyetiliktarihimizinmhimeserlerindenbiriolarakkalacaktr.Onunyerinebugnbir

yenisinikoymakmhimbirmillivazifedir.VeTanrdilerseTrklerbunudayapacaklardr.

Orkun,Eyll1962,Say:8

Dr.HASANFERTCANSEVER

DoktorHasanFeritCansever,19441945IrklkTuranclkdvasnnmahkemeyesrkledii23

sannarasndaenyalsidi.

Dahancedendetanm olmamzaramentutukluolarakgeenbirbuukyllkhayatmzn,Asker

Cezaevindekisonyedisekizaylksresindebirbirimizidahayakndananlam vetanmtk.

Doktor,TrkOca'nnilkmensuplarndanveTrklkdvasnn,karlkbeklemedenalan

lkclerindendir.Trklkanlaymzdabelkinesilveyetimetarzmzbakmndanazokayrlk

olmasnaramenkendisiylehibirzamanihtilafadmedik.Veaadaanlatacametveot

meselesindenbakahibirkonudaaramzdatartmaolmad.

HasanFeritCansever,Trklyaymakiinmisyonerlergibialmaktaraflsidi.Yllarcaalarak

birtekkiiyidvayakazanmannbilebaarolacanainanrd.mrboyuncadaineilekuyukazan

adamolmakvasfntamt. lkdoktorolduuzamanbuprensiplekasabalarvekylerde,kendi

mesleiningereklerinegrealarakTrklefaydalolmutu.

Yinedoktorluudolaysylarksalmeselesineeilmi,bataetolmakzere,hayvanibesinlerin

insansalnazararlolduunainanarakbukonuzerindeciddettleryapm,esaslfikirler

edinmiti.Onagreheryaratntabigdalarvard.Otabigdailebeslenirseuzunmrlveshhatli

olurdu. nsanntabiyiyeceiotlarveyemilerdi.Eskimolarnancak3040ylyaamalarnyalnzetle

beslenmelerinebalyordu.PirinlebesleneninliveHintliler'inbuoalmasnakarlksavave

stnTrkrknnOrtaAsya'dakiknyalnzhayvanigdailebeslenmektebuluyordu.Buna

karlknAsya'dakiTrklndevambykldetahllabeslenmesindeidi.oketyiyen

ngilizler'ininkrazyaknd.Esasendaha imdidenaptallam birrkt.

Beneskibirtbbiyeliolduum,FethiTevetoludoktorolduu, smetTmtrkdeetioksevdiiiin

bazitirazlaryapardk.Fakatbukonudahazrlklvetabibizdenokbilgiliolduuiinonunlabaa

kamazdk.ButartmalarTevetoluilebenimsusmamzlabitmi, smetTmtrk'ede"Tanrm!

Pirzolalezzetindebirbitkiyarat"diyeyakarmakkalmt.


29/109


HasanFeritbuetveottartmasnbkmadan,usanmadanyapar,birkiiyikazanabilmekiingnlerce

anlatmaktan,aklamayapmaktan,delillergstermektenbezmezdi.Karsndakininfikrinielmekiin

psikolojiktesirleryapmasndaiyibilirdi.Birdelili uidi:"Balkyediktensonrakalanklkvebalk

artirenbir eydir.Halbukiportakalnkabuunubirsaatsonrairenmedensrabilirsin.Baln

klnabe dakikasonrabakamazsnbile.."

Buaklamadoruidi.FakatHasanFeritbununlakanmaz,dahadailerigiderdi.Birgn yledemiti:

"Pilavnstnebirbldrcnkzartpkoysamitahlayersin.Bldrcnyerinefarekoysamyemezsin.

Halbukibirininkanadnakartekininkuyruuolmasndanbakafarklaryoktur. kisidehayvan

leidir."

BubenzetmeveHasanFerit'insrarlatelkinleri,merhumHseyinNamkOrkunmstesna,hepimiz

zerindetesirliolmutu.OzamandanberiHikmetTanyuetyemez.NejdetSanarpekazyer.Birka

aybendeyiyemedim.Hldazamanzamanyiyemem.

yibirdoktorduvediplomaalrkenettiiyeminemrboyuncasadkkalannadirhekimlerdenbiriydi.

TnelbandamuayenehanesibulunduusradaTrkgenlerdertlerioldukakendisine

bavururlar,karlksz efkat,ilgivetedavigrrlerdi.

Makale,kitapvekonferanslarlalksnnyaylmasnaalm,biraralk"TrkYurdu"dergisini

karm olanHasanFerit,IrklkTuranclkdvasndaberaatetmi olmaklaberaber,balangta

AskerCezaevindeokskntekmi,bunlaraarkadalarylabirliktemetanetlekatlanmt.

Kusurlarndanbirisifazla pheciolmas,birokkimseninmasonluundan pheetmesiydi.Fakat

kimseyedmandeildi.Hattberaatndansonra,kendisinemracaatedendurumahkimiCevdet

Erkut'ubiletedavietmi,cretalmamt.HalbukiodurumahkimiosradaMilleftenikblumduuiinbizekarokkezhakszdavranm,ifadelerimizizaptageirmemi,bolkeseden10yl,

6,5yl,5ylbe ay,4ylgibicezalarvermi,fakatbunlarnhepsihakszolduuiinAskerYargtayca

kkndenbozularaksonundaberaatmzagidilmiti.

HasanFeritmasonlardan phelenmekleberaberonlardanpekokarkada,dostu,tandvard.

Masonlarnstkademesininbtnmasontekiltnkendimaksatlarnaletettiineinanr,

bildikleriniekicibiranlatlaanlatrd.

Budnyauranahergelengnnbirindegidecektir.IrklkTuranclkdvasndamahkemeyesevk

edilen23kiidenHibetullah dilveHseyinNamkOrkun'dansonraHasanFeritCanseverdeebediyet

leminegmtr.

Onundeerlihtrasnalykolmayan udeersizsatrlarHasanFeritCansever'esonbirselm,ilkve

sonbirsaygduruudur.

TKEN,1970,Say:6


30/109


ZEK VELD TOGAN'INTARHL

ZekiVelidiTogan,bi phesiz,tarihe"bykbirtarihi"olarakgeecektir.HattagentarihiYlmaz

ztunaonuniin"imdiyekadargelmi enbykTrkmverribi"tabirinikullanmtr.

ZekiVelidiTogandahapekgenyandatarihemillibirdnceileatlm vemaceralgeen

hayatndatarihiliehiaravermemitir.Bukonudakihususikabiliyetininveokdilbilmeninverdii

imknlarlabykbirmverriholmu,tarihiolmakiingerekenyardmcilimlerdedeaynhizaya

gelmeyibaarmtr.

Byktarihiolmann artlarndanbiritarihiolaylaraiyicenfuzedebilmek,kaynaklardakigerekve

yanl payniyihesaplamak,hdiselerindahancekivakalarlabalantiyitahminetmektir.Byk

tarihi,destanvemenkbelerdendetarihihakikatlerkarmasnbilenadamdr.ZekiVelidiTogan60

ylaantarihiliisrasndabuvasflarkazanmt.

Bilgisinegreazeservermitir. mknlarelveriliolsayddahazrlanm eserleriniyaynlayabilseydi

Trkktpbanesitarihbakmndanokzenginleecekti.

Karahanllar,AksakTemrTrkEllerininTarihiCorafyas,Nevi,BiruniReideddinzerindekibyk

eserlerinineredemeyiinenekadaryansakyeridir.

OnuniinilmideeribtndnyacakabulolunanTrkprofesrdrdiyebiliriz.KendisineAmerika,

ngiltere,Almanya,Hindistan,PakistanvegalibaJaponya'dankrsteklifedilmitikibumazhariyete

erenbakahibirTrkprofesryoktur.

TrkistanveAltnOrdutarihleriniokiyibiliyordu.Trkiyetarihiyleuramamtr.Fakatbyk

tarihiolmannverdiisezgivekabiliyetleTrkiyetarihineaitbirmeseleyiilkzenbilginkendisi

olmutur.

BilindiizereOsmanlTarihibirdestanlabalar.TurulBe'inbakanlndakiKaylar,Anadolu'da

batyadoruilerlerkenbirovadaarpanikiorduyarastlarlar,SeluklularlaTatarlar(yaniengizliler)

savamaktaveSeluklularyenilmekzerebulunmaktadr.ErturulBe kendikkkuvvetiyle

yenilenlereyardmedinceTatarlarsavakaybeder.

Bizimilkokulrencisiolduumuzalardabukonutarihkitaplarndaanlatlrvegnlmze"malp

tarafayardmTrkler'in anndandrprensibiniilerdi.

Buolay,ZekiVelidiToganakadarengizler'leSeluklular'nbirsavadiyekabulolunmutur.Bunun

birSelukluengizlisavadeil.SelukluHarzemlisavaolduunu,SelukluSultanAladdin

Keykubad'laHarzemahCelleddinMengbertiarasndaYassimen'deyaplanbirsava

olduunadikkatiilkekenZekiVelidiToganolmutur.Sava 1230'daErzincancivarndaki

Yassimen'deyaplm veZekiVelidiToganbunumverrihNesevi'ninbirkaydndankararakortaya

koymutur.Nesevi,savakaybetmekzereolanAladdinKeykubad'adoudanhibeklenmedikbiryardmngelmesiylesavankazanldnyazmtr.(UmumiTrkTarihineGiri, stanbul1970,ikinci


31/109


basm,s.322),ButarihlerdeKaylar,Horasan'danAnadolu'nunbatsnadoruyrmekteidiler.

engizliler'inve lhanllar'ntarihiniiyibilenZekiVelidiTogan,engizhareketlerininBatvenasya'da

meydanagetirdiisonulariyimuhakemeediyordu.

ZekiVelidiTogan'nbubuluunuhatrlatmaktanmaksadmbyktarihininhdiselerenfuzundaki

isabetigstermektir.Onunbu ekildekibulularYassimensavanamnhasrolmaypOsmanllar'n

balangcnda,Ulardakibeliklerinbtntarihine amildir.

OsmanlTarihi'ninbalangcnaaitkaranlk,karkveyanl haberlerinbirksmnaydnla

kavuturandayineayngr vemetodlaZekiVelidiToganolmutur.Buradabunlartekrarlayacak

deilim.renmekisteyenleryukardaadgeceneserin324327.sayfalarnabaksnlar.

Eserleridikkatleokurdu.BudikkatisayesindeKagarlMahmud'unDivanLugati'tTrk'nntelif

ylndatespitetmitir.Bueserintelifylolarakhicri466(miladi1073/1074)tarihikabulolunuyordu.

EseriniindekikaytlardikkatleinceleyenToganbunundorusununhicri470(m.1077)olduunutesbitetmitir(Bak:AtszMecmua,15Austos1932).

ZekiVelidiTogan,tarihbakmndandestanlardanfaydalanmasndaiyibiliyordu.Ouznme'dekibaz

hakanisimleriylebazBatGkTrkkaanlarnnadlarnbirletirmesibukabildendir.Boy,urukve

ulusadlarnndestanlardaokdefa ahs(=hkmdar)adolarakgetiinidikkatealarakbundanbaz

neticelerkardolmutur.Kagarl'nneserinde skender'leada TrkHakanolarakgsterilen

"u"nungerekteTrkistan'dakieneskiTrkkavmiolduunuilerisrm veonunbudncesini

SinologEberbarddateyitetmitir.YinebunungibitrlTrktopluluklarndankullanlan ahsadlarn

daiyibildiiiinbundandabaztarihisonularkarm.BatAnadolu'dakiUbelerindenbir

ksmnnOuzTrkmendeil,Kpakgrubundanolduunu ahsisimleriyletespitetmitir.

OnuntarihiliinibukadarkuvvetlendirenbirsebepdeTrktarihiningetiigeni blgelerdenbyk

birblmngezipgrm olmasdr.Bu, ylebylebirgezipgrmedeil,beynevegnleileyen

biretd eklindeolmutur.

Tarihiniindeyaayanbirkiiolarakzelkonumavetoplantlardadaszmutlakatarihekadar

uzanrd.Batbilginleritarafndankendinazariyeleriniberkitenciddikitaplaryaynlandzamanok

memnunolurdu.

ZekiVelidiTogan,Trkiye'yegeldiizamanglmesinibilmiyordu.Sonrabunurendiveho fkralar

daanlatmayabalad.Buyazmbitirirkenofkralardanbiriniburayageirmedenedemeyeceim:

DoumyeriolanBakurdistan'dabirgeceokkmziipsarho olmu.Kmzlasarho olmanngzel

bir eyolduunubendetecrbeylebiliyorum.Toganevlerininkarsndabulunanemedenyzne

suserperekaylmakiinemeyedoruyrm.Gkteayvarm.

Bundansonrasn yleanlatt:"Tamemeyeyaklatm.Birdenegreyim?Aykarmdaduruyor.

Meersarholuklasrtstdmmamadtmnbilefarkndaolmadmiinaykarmda

grmm."


32/109


Tabiihemkendisi,hemdedinleyenlerkahkalarlaglmlerdir.

TarihiZekiVelidiTogandeartktarihvehtraoldu.Zatenhayatbirikihtradanbakanedirki?

TKEN,1971,Say:11

PROF.FINDIKOLUZYAEDDNFAHR

ProfesrFndkoluZiyaeddinFahri16Kasm1974'tehayatavedaetti.Dorubirinsanvesalambir

Trkmilliyetisiolduuiinburadabirkasatrlahtrasnanmakveunutulmu bircephesini

hatrlatmakistiyorum.

Onu19391944yllarnda,zelBoaziiLisesi'ndeedebiyatretmeniolduumsradatandm.

Okuldaretmenlikyapanbe altdoenttenbiriydi,""dergisinikaryordu.Trkiyeapndabirmcadeleamt:Soyadlarnnkkisimdennceyazlmasnveuydurmayenisoyadlaryerine

"olu"ilebitengereksoyadlarnnkullanlmasnistiyordu.SoyadlarGkTrkler'denberibata

kullanldiinbudavasndayzdeyzhaklyd.OnBirinciYzyldanberidesoyadnnsonuna"olu"

kelimesinigetirmekdetolmutu.

Bkpusanmadanyaptbumcadele,yemiinivermeyebalad.Pekokkimsemahkemeye

bavurarak"olu"ilebiteneskisoyadlarntescilettirdi.Soyadkanununagrebununasladdan

sonrayazlmasmecburiyetineramenresmmakamlarayazlanyazlardadasoyadbaagetirilir

olmutu.Hattabizim19441945IrklkTuranclkdavasndaSkynetimMahkemesidebunauymu

vearkadamzSofuolu'nu"SofuoluZekizgr"diyearmayabalamt.

OsradaMillEitimBakanolupdaardevrimcigeinerekgzegirmeyealanHasanAli,

Fndkolu'nunmemlekettetesirliolmayabaladmgrnceonaresmbirihtarnamegndererek

kampanyayasonvermesiniistedi.niversitemuhtariyetideolmadiinFndkolubukonudaki

yazlarnasonverdiamabirkereralmt.Durdurmakmmknolmad.

TekpartiannzihniyetinegreFndkolubykbirsuilemiti.Nitekim1944'tealanIrklk

TuranclkdavasnndosyasnnbanaeklenenveHilmiUranimzasntayanyazdaTrklere

ykletilensulardanbiride"soyadlarneskiTrklervebugnkMacarlargibibaagetirmeleri"idi.

Trkiye'deZiyaGkalp'ieniyibileninsanFndkoluidi.BukonudaTrkeveFranszcabirhayli

incelemeyaynlam veonuilimgzyleettetmiti.Buyzden,Gkalphakkndabirkonferans

vermekgerektiizamanderhalFndkolu'nabavurmakdethalinegelmi vebubavurmalar

merhumprofesrbktrncayakadarsrpgitmiti.

Fndkolu,vaktiyleAnadoluMecmuas'nkaranekiplebirliktealmt.Fakatdierlerigibidar

Anadoluculukzihniyetinesaplanm deildi.OnunAnadoluculuubirnevAnadoluTrklerirklidi.

DergikarkenTrkiye'deD TrklermeselesidiyebirkonuaklagelmediiiinFndkoludaD

Trkler'leilgilibiryazyazmam,fakatsonralarD TrklerkonusuortayadklncetpkTuranclargibidavranarakonlaraaityazlaryazmaksuretiyleTrkler'ibirbtnolarakkabulettiinigstermiti.


33/109


BugnniversiteleregzatldzamanFndkolununmilldeeridahaokanlalmaktadr.

Heryazlarnda,binderedensugetirerekmilliyetiliinaleyhindebulunan,bunusinsisinsi,frsat

buluncadaakayapanszmonaprofesrlerigrdkeFndkolu'nundeerkazanmasgayet

normaldir.

limbeynelmileldirdemek,ilimhermillettevardranlamnagelir.Amahermilletteolanilimveilimler

yinedemillmaksatlakullanlr. lmi,millmaksatlakullananniversiteveprofesr,greviniyapm

demektir.

Fndkolugreviniyaparakld

TKEN,Kasm1974,Say:12

MEHMETSADIKARANVETAHSNDEMRAY

ugeenaylarda,biziilgilendirmesigerekenikikii,aramzdangpgitti.AzerbaycanlMehmet

SadkAranveTrkiyeliTahsinDemiray,"Biziilgilendirmesi"demektenmaksadmikisinindeTrk

milliyetisiolmas,buyoldaalpuramalar,yazlaryazmalarvehizmetetmeleribakmndandr.

Ayrcabeniilgilendirenbirynleridevar:MehmetSadkAran,EdebiyatFakltesi'nden;Tahsin

Demiray,Sultnidensnfarkadamdrvebuarkadalklarmrboyusrpgitmitir.

1926dersylbandaEdebiyatFakltesi'nedevamabalamkenbirhaftasonrabeniaskerealdklar

iinaskerliimiyaptktansonraertesiyl,1927'detekrarderslerebaladmzamanyenisimlarla

karlatm.OzamanEdebiyatFakltesi ubeleriyldveilkikiylhazrlanma,sonyl.ihtisassaylr,

ihtisastakirencilerkendisetikleridrtdersegirmeklemkellefolurdu.

Bizimilkdrtsmestirhazrlanmadnemiepeykalabalklam,1012kiiolmutu.Gnmzn

rencileri12kiilikkalabalahayretedeceklerdiramayleydi.Yenisimlararasndaikide

Azerbaycanlvard:KemalveMehmetSadk.

KemaltamAzeriazylakonuur,gle,soukkanl;MehmetSadkiseAzeriveTrkiyeleheleri

karmasbirTrkeylekonuan akac,fakathrnherikisidebilgilivebtnAzerilergibigzelve

kolaylklaszsyleyenarkadalard.FarsayveRusayiyibiliyorlard.MehmetSadk,dinadam

ailesindengeldiiiinArapaydaanlyordu.

kisideFaklteyibitirmedi.Zatenonlarrencideil,siyasetadamydlar,mcahiddiler.Ksamrl

AzerbaycanCumhuriyeti'ndehizmetetmiler,budevletMoskoflartarafndanistilaedilince

Trkiye'yesnmlard.SonraKemal, ranAzerbaycan'nagiderekmcadeleyeoradadevamettive

kinciCihanSavanda ran ngilizler'leMoskoflartarafndanigaledildiizamankomnistler

tarafndanldrld.


34/109


MehmetSadkAran'nbizimEdebiyatFakltesi'ndereneceipekbir eyyoktu.Fuzul'yizaten

ezberebiliyordu.FarsaydaiyibildiiiinbtnDivanEdebiyatmzve ranEdebiyatonaaktve

nihayetodabirlkvemcadeleadamolduundanAzerbaycan'nkurtulu davasiinalmaya

mecburdu.Busebeplefaklteyibrakt. stanbul'dakiAzeriler'denbirksmnnbanageerekdergi

karmak,konferansvermek,propagandayapmaksuretiyleAzerbaycandavasyolundaalt.

lksnsavunmakiinnerdeimknbulursaorayakouyordu.Buyzden,biraralkFinlandiya'ya

giderekoradaTrkebirgazetebilekard.

MehmetSadkAran'nsava,sarfettiienerjiyegreazyemi veriyorduamao,bundanaslatedirgin

olmuyordu.Bezmek,mitsizliekaplmakonunszlndeyoktu.

Yukardaonuniin"hrn"demitim.yleydi.BuyzdenAzeriler'inbilehepsiyleanlaamyordu.

Msamahanedirbilmiyordu.Fakatbelkidekuvvetlitarafburadaidi.Benonun,Azerbaycanl

rencilerinilerinihalletmekiinsalntehlikeyekoyaraknasluratn,naslkotuunugrm

kimseolarakbunusylyorum.Benden810ya byktvegnmzdenaayukaronylncedebykbirakcierameliyatgeirmiti.Kendisineyorulmak,okkonumak,scakvesouk eyler

imekyasaktamaMehmetSadkbuyasaklarnyalnzsonuncularnadikkatediyor,yorulmakve

konumakhususundakontenjantanmyordu.nkayscakimesedeolurduamadavaiin

yorulmasda,konumasdalzmd.

Cihangir'deoturuyordu. stanbul'unberbatverutubetliscaklarndakadefaCihangir'den

Sleymaniye'dekialmayerime,yahutKartalMaltepesi'ndekievimegelmiti.BunuAzerbaycanl

rencileriokullarayerletirebilmekiinyapyordu.Tabii,sadecebanagelmeklemeselebitmediiiin

uzunboyludanmavetartmadansonra,verdiimizkararlaruygulamakiinbakayerlerede,hatta

Ankara'yadagidiyordu.OyorgunluuncierlerindekiolumsuztesirlerisesininkslmasndanderhalanlalyorduamakendisiniAzerbaycan'aadam olanMehmetSadkAran,birtekAzerigenciniokula

yerletirebilmekiinhayatnvermekteenufaktereddtgsterecekkiideildi.Ona:''Trkleriin

uraanbirAtatrkMustafaKemal,GagavuzlariinuraanbirAtagagavuzHamdullahSuphiolduu

gibiAzerileriinalanbirAtaazerivar.Odasensin"diyetaklmtm.

Konumalarmzhep akalolurdu.Hkmetin,milliyetilikbakmndanyanl birdavranolmusa

"SizOsmanllar,Trklbatrdnz"diyeszebalar,yanl yaplaniianlatr,arayabirfkraveyabir

darbmeselkatarakbitirirdi.Bazendeyalnzbana"Osmanl"demeklekalmaz,"Acemler"diyerek

AzerilerideeskiOsmanlransavalarndakihavaileanarakkonumayaneekatard.

Azerbaycanllar'nhalksylentileriarasnda ah smail'inYavuz'uyenerek stanbul'uzaptettii

hakkndabirmasalvarm.Bunukahkahalarlaglerekanlatmt.Birgntelefonlabeniaram ve

"Buras ah smailiSafevi'ninkarargh"diyekendisinitantpbenden:"BurasdaYavuzSultan

Selim'inkarargh"cevabnalnca:"Canm, imdibenvnrkenYavuz'uhatrlatmannsrasmyd"

diyerekglm vegldrmt. ah smail'lebenikorkutamayncadahasonrakibirtelefonunda:

"BurasAksakTemr'nkarargh.Osmanl,lkesiniykmayageliyoruz"demi,ben:AksakTemr

bizdenncesizinlkeniziykt"cevabnalncadayineglerek"Okadarn:kartrma"demiti.

MehmetSadkAran,Azerbaycanllar'ndavasurundamrharcamaklaberaberAzerbaycancdeil,

Trkidi.Azerbaycan'nayrdevletolmasndeil,Trkiye'nindoublmolmasnistiyorve:"Neyapalm?SizOsmanllaryardmagelmediiniziinbizdekendibamznaresinebakyoruz"diyordu.


35/109


"San'an"imzasylayazd iirlerinbazlarbaarldr.Bunlardamillilkvehznvardr.O iirler

toplanpyaynlansanegzelolur.

MehmetSadkAran,KuzeyAzerbaycanllar(yaniRusyaelindekiAzeriTrkleri'ninougibi) iiidi.

slamiyet'iiyibiliyordu.FakatKuzeyAzerbaycanllardahaarlkzamanndadinmeselesinikesin

ekildehallediplykletikleriiinondadinitaassupdiyebir eyyoktu.Trkiye'de usonyirmiylda

oalanyobazlarnaslahazmedemeyecekleri ekildekonuuyordu.Birtelefondahatrsorarlarken

"Naslsn?BenbirSnninamazklacam.Sendeorada iinamazkl"diyetaklmt. stanbullukibar

birretmenhanmlaevliydi.BirgnCihangir'dekievindekendidemlediinefisayierkenyine

bylekonuuncahanmbana:"KuzumbunedirAllahaknza?Snnimi, iimi,dinsizmi,nedir,ben

hlanlayamadm"demi,bende:"Hibirideil amani'diyecevapvermitim.MehmetSadkAran,

akatavrile"Hah! te,tamam"yetasdiketmiti. akavem

makaleler 2

Documents