kutül kulüb cilt 3 bölüm 3.docx

8/22/2019 Kutl kulb Cilt 3 Blm 3.docx

1/55

33. FASIL 10

slam Dini'nin Be Temeli Hakkndadr........................................................................... 10

Kelime-i Tevhid Farz : .................................................................................................. 10

Allah Resul nn (Sav) Risaletine ehadet Etmenin Farziyeti: ...................................... 11

Allah Resul'ne (Sav) ehadetin Faziletleri: .................................................................... 11

Kelime- Tevhidin Faziletleri Ve Yakin Ehli'nin Tevhidi: ............................................. 11

slam'n kinci Temeli Namaz: ......................................................................................... 14

stincann Farzlar............................................................................................................. 14

Abdestin Farzlar: ............................................................................................................ 14

Taharetin Farzlar: Taharetin Farzlar Sekizdir: :............................................................ 14

Abdestin Snnetleri: ....................................................................................................... 14

Taharetin Faziletleri Ve Okunacak Dualar:.................................................................... 14

evk ve zlem, muhabbet makamnn en yce noktalarndan biridir. evk, kulun zlemduyduu Zat- lahi dnda hi kimsede huzur ve rahatlk bulamamasn salar. evksahipleri, ahit klndklar evk sayesinde Allah Teala'ya yakn klnmlardr. Onlar HabibTeala tarafndan aranmalar emredilmi kimselerdir. Bu, onlarn duyduklar evk sebebiylekendileri iin takdir edilmi bir mkafaattr.

Nitekim O, Musa'ya (as) yle vahyetmitir: "Beni, urumda kalbi krlm kimselerinyannda ara!" Allah Teala daha iyi bilir, ancak bize gre onlar; muhibban arasndaki evkehlidirler. nk Habib Teala, kerem sfat gerei onlara yakn olmu, onlar da, O'nunyaknl ile sevince boulmulardr. O'nun mahedesi ile yaam ve O'nun meclisinde hazr

bulunmakla nimetlenmilerdir.Allah Teala, bunun ardndan izzeti sebebiyle Zat'na olan dknlnden dolay Kendi'nionlardan perdelemitir. Bunun zerine kalpleri krlm ve Rablerinin kendilerim altrdortam zlemeye balamlardr. Bu da, onlarn Allah Teala nezdindeki hrmetlerini isbatetmi ve O, veli kullarna, onlar aramay emrederek, Kendisi'ni onlarn yannda

bulabileceklerini haber vermitir. Muhibbanm Allah Teala'nn kendilerine olan yaknlndanduyduklar sevin tarif edilemeyecei gibi, O'nun iin duyduklar hzn ve kalp burukluu daasla bilinemez.Allah Teala, muhibbamn skarak Zat'na evk duymaya sevket-mek ve onlara Kendi urundakaygya sevketmek iin izzet ve celal sfatlarnn gerei olarak onlardan yz evirebilir.Onlardan yz evirdii zamanlarda O'na nasl nazar ettiklerini, onlarn hi bilmedikleriyerlerden ler. Muhibban da, edeblerini muhafaza ederek O'nun huzurunda hibir arlkta

bulunmayarak skunetlerini korurlar.evk ehlinin ileri gelenlerinden ve ilimlerini anlatmaya, yollarn aklamaya altmzAbdal zmresinden biri olan ibrahim b. Edhem (ra) hakknda u hadise anlatlmtr:'O, muhabbet makamnda ok yce mertebelere, Allah Teala'ya yaknlkta ulvi mkaefeleresahip bir insand. Dedi ki: Bir gn Rabbim'e hitaben yle dedim: Ey Rabbim, eer

sevdiklerinden birine, Sana kavumasndan nce kalbini teskin edecek bir ey verdiysen, banada aynsn ver. Bu kayg bana zarar veriyor. O gece ryamda unu grdm. Allah Teala, beni


2/55

huzurunda durdurdu ve yle buyurdu:Ey brahim! Ben'den, kavumamzdan nce kalbini teskin edecek bir ey istemektenutanmadn m? evkve zlem sahibi, sevdiine kavumadan huzur bulabilir mi? Seven biri,kendini zleyenden bakasndan rahatlk umabilir mi? Bunun zerine yle dedim:Ey Rabbim! Senin muhabbetinle aklm kaybettim ve ne dediimi bilmez oldum. Beni bala

ve nasl demem gerektiini bana ret. O zaman yle buyurdu:De ki: 'Allahm, beni kazandan raz ve imtihanna kar sabrl kl. Beni, nimetlerinekretmeye altr1.Ayn anlamda Ahmed b. sa el-Harraz'dan da yle bir hadise naklederler. Bilindii zere o,musiki ile mehurdu ve ok haraket-li, sk baylan bir insand. Bir defasnda, onun da

bulunduu bir mecliste Sehl'in arkadalarndan birinin ad geti.el-Harraz yle dedi: Onu, vefatndan sonra ryamda grdm. 'Allah Teala, sana ne yapt?'diye sordum. Dedi ki: 'Beni huzurunda durdurdu ve yle buyurdu: Ey Ahmed! Benimsfatm Leyla'ya ve Sa'da'ya tadn. Eer seni, Beni halis olarak murad ettiin hi birmakamda gremeseydim, sana azap ederdim. Ardndan beni korku perdesinin arkasnayerletirdi. Allah Teala'nn takdir ettii sre kadar titredim ve korktum. Sonra rza perdesinin

arkasna yerletirdi. Bunun zerine Ey Rabbim, beni Sen'den baka makamdan makamatayacak birini bilmiyorum, kendimi Sana braktm' dedim. O da cennete konulmam emretti.Yukarda naklettiimiz hadisede, anlay ve feraset sahipleri dndakilere musiki dinletmekisteyenler iin bir korkutma szko-nusudur. nk musiki, ancak safa ehline uygun den birilimdir. Onu, fesad ve bulanklk zere dinleyen kimse iin musiki, bir musibet ve zarardr.Mahedelerin eksiklii halinde, onu dinleyen kimseler iin birtakm afetlerin gndemegelmesi kanlmazdr. Name ve ses, hereyden nce maddi beklentileri davet eden hu -suslardr. nk ses, birtakm anlamlar iermesi bakmndan r-zk ve kazanc ifade eden elgibidir.Yakini imanla bakan kimse rzkn ellerden alrken o ellere sahip olan insanlara dikkat etmez.Hakiki musiki dinleyicisi, manalar sesten alp namelere iltifat etmez. Musikiyi tebih vetemsil yani Allah Teala'nm sfatlarn beere benzetme anlamnda dinleyen kimse inkarasapm olur. Heva ve ehvetleri tahrik etmek iin dinleyen kimse ise, oyun ve elence ehlidir.Musikiyi, iyi bir anlam karmak, ilmi gerek sfatlarn manalar zere mahede etmek,dnmek, AllahTeala'nm sdk ayetlerini bulmak iin dinleyen kimse ise, sevap kazanarakdinlemi olur. Bunlar, Tevhid Ehli'nin musiki konusunda tesbit ettii yollardr.Musikide helal, haram ve pheli olmak zere farkl hkm mevcuttur. Heva ve ehvetniyetiyle dinlemek haramdr. Cariye ve einden mubah bir sfat zere, akli erevededinlemek ise, elence ve hevaya ekilebilme sebebiyle phelidir.Tabiundan baz zatlar byle yapmlardr. Allah Teala'ya delalet eden baz esaslar mahedeeden bir kalple ve O'na ahit klan bir takm yollarla dinlemek ise mubahtr. Bu tr dinleme

de, ancak bu hususta bir nasibi ve kalbinde vecdi olan kimseler iin sahih olur. Hzn, evk,korku veya muhabbet makamna yerletirilmi bir kul, musiki ile harekete geerek ehadetmertebesine ykselebilir. Bu da onun iin, musikiden kaynaklanan bir sevap olur.Musikiyi nameler zere dinleyen, sesin tad, onunla oyalanma ve huzur bulma iin ona kulakveren kimse, oyun ve elence ehlidir. Bu gayelerle musiki dinlemek helal deildir. nkkuldan murad edilen bu deildir.Cneyd (ra) yle derdi: Rahmet bu toplulua u yerde iner: Yemekte; nk onlar, ancakalktan dolay yerler. Mzakerede; nk onlar, peygamberlerin hallerini ve sddklarnmakamlarm birbirlerine anlatp t alrlar. Musiki dinlemede; nk onlar, musikiyi vecdile dinler ve onda hakka ahitlik ederler.Ariflerden bir zat ise yle demitir: Bizim yarenlerimizin vecd-leri ancak u eyde bilinir:

Meselelerde, gazapta ve musiki dinlemede. Bunlar belirtmesinin sebebi, musikininmuhibbandan bazlar tarafndan takip edilmi bir yol ve evk ehlinden bazlar iin de hal


3/55

olmasdr. Eer musiki dinlemeyi toptan inkar edersek, mmetin hayrllarndan doksan zatda inkar etmi oluruz.Musikiye ehil olmayan kimseler karm ve onu meru mecrasndan kartarak aslmaksadndan uz akl atrmlar dr. Musiki ehlinden bazlar, bunu geimlik haline getirmi veihtiyalarn musikiden elde ettikleri parayla grr hale gelmilerdir. Kimileri iki gn

musiki yapmaz, ancak geim ihtiyalar had safhaya ktnda musikiye ynelerek vecdlerinive zikirlerim musiki ile ortaya kartrlard. Bundan elde ettikleri kazanla, insanlara muhtaolmaktan da kurtulurlard. Bu, sadece kalbi duru, takva sahibi ve gnahlardan uzak kimseleriin sahih olabilir.Musikide, insanlardan maddi beklenti iinde olmak, kalbin bulankln gsterir. Musikide,oyun ve elence ihdas eden kimsenin bu tavr, aklnn eksikliine delil tekil eder.eyhlerimizden biri, kendi eyhinden unu nakletmi tir: Ebu'l-Abbas el-Hz^ grdm vekendisine, 'Arkadalarmzn ihtilafa dtkleri musiki hakknda ne dnyorsun?' diyesordum. Bana u cevab verdi: Musiki, ancak alimlerin ayaklarnn salam basabildiisallanan bir kaya paras gibidir. Bu sz, gerekten de dorudur. nk Allah Resu-l'ndende (sav) yle bir hadis rivayet edilmitir: "mmetim iin en ok korktuum ey; gizli ehvet

ve elendirici namedir".Hammad da, brahim en-Nehai'den unu rivayet etmitir: Musiki, kalpte nifak yeertinMcahid, "nsanlardan kimi var ki, bilgisizce Allah Teala'nm yolundan saptrmak ve onunlaalay etmek iin elence szlerini satn alrlar" (Lokman/6) ayetinin tefsirinde yle demitir:Bu, musikidir. Her iki alim de, doru sylemilerdir. nk zevk veren musikiyi dinlemekharam olduu gibi, ark syleyen kadnlara verilen cretler de haramdr.Kasidelerle arklar arasndaki fark udur. arklar, genellikle kadnlara tevik edici, akanlatc musiki rndrler. Bunlarda genellikle kadnlar anlatld gibi onlara ynlendirmeszkonusu-dur. Bunlar, dinleyenleri heva ve arzulara davet ederek elenceye tevik ederler.Bu tr muhtevaya sahip arklar dinleyen kimse iin musiki haramdr.Kasideler ise, Allah Teala'nm zikredildii, O'na yneltilip yoluna tevik edildii musikirnleridir. Bunlar, imani vecdleri harekete geirirken, ilmi mahedeleri heyecanlandrrlar.Bunlarla ahiret yollar ve sadklarn makamlar zikredilmi olur. Kasideleri,

bu gayelerle dinleyen kimseler, onun ehlinden saylr. nk onun, bu musikiden bir nasibivardr.Allah Teala buyurdu ki: "Hereyden iki ift yarattk, ta ki dnp t alasnz". (Zariyat/49)Sz de iki ksmdr: Manzum ve nesir. Nesir, alimlerin szleridir. Manzum ise, airlerinszdr. Her kim Allah Teala'y bunlardan biriyle zikrediyor ve buna vesile oluyorsa, bu onuniin sahih bir yoldur.Tandmz Hicazhlar, senenin en gzel gnlerinde yanmzda musiki dinlemekteydiler. Bugnler, Allah Teala'nm kullarna Za-t'm anmalarn emrettii seilmi gnlerdi. Mesela terik

gnleri gibi. Onlar Ata b. Ebi Rabah'dan beri terik gnleri musiki dinlemektedirler. Hi biralim de bunu mnker grmemitir. Ata'nn musiki okuyan iki cariyesi vard. Yanndakiarkadalar da o iki cariyeyi dinlerlerdi.Musiki hakknda sylenmesi gereken udur: Musiki dinledii zaman nefsani sfatlar nekan ve arklar kendisine dnyevi nazlar hatrlatan kimse iin musiki dinlemek haramdr.Ama onu dinlediinde Rabbini daha ok zikreden ve O'nu hatrlayan ifadelere sahip birmusiki dinleyen kimse iin bu yapt bir tr zikirdir.Alimimize u soru sorulmutu: "Musiki dinlemeyi mnker saydm duyduk. Cneyd, Seri es-Sakati ve Znnun-i Msri musiki dinlerlerdi'. O da u cevab verdi: Musikiyi nasl inkaredebilirim? Abdullah b. Cafer et-Tayyar -yani Ebu Talib'in olu- onu dinlerdi. Benim inkarettiim, elence ve musiki ile oynamadr.

O anlan eyhler de musiki dinlerlerdi. Ama onlarn bir ksm, musikiyi aktan deil gizliolarak dinlerdi. Bir ksm da, tabileri-nin ve arkadalarnn deil kendi yoldalarnn ve


4/55

kardelerinin musikisini dinlerlerdi. Kimisi de, musiki dinlemek, ancak aya salam basanarif iin sahih olup yola yeni giren mride uygun dmez, demitir.Ulemadan bir zat, musiki dinlemeyi terketmiti. Kendisine, buhusus sorulduunda, 'Kimden?'diye sormu ve kendisine Ya sen?' denilmiti. Bunun zerine o da u karl vermiti:Musikiyi ancak ehlinden dinleyenlerle beraber olabilirim. Yahya b. Muaz'dan da unu

naklettiler: eyi kaybettik. Onlar gremiyoruz ve ben de onlarn giderek ender halegeldiini gryorum. Gnahtan ko-runmakla beraber simann gzellii; Dindarlkla beraber szn gzellii; Vefakrlkla beraberkardeliin gzellii.Sahabeden, Abdullah b. Cafer (ra) dnda drt sahabi de musiki dinlemitir. bni Zbeyr (ra)ve Muire b. u'be (ra) bunlardandr. brahim b. Edhem'den (ra) u sz nakledilmitir:Kabe'yi tavaf ediyordum. ok karanlk bir gece idi. Hava yamurluydu ve imeklerakyordu. Tavaf yeri boalmt. Kabe'nin kapsna vardmda yle dua ettim:Ey Allahm, beni gnahlardan muhafaza et ki Sana kar masi-yette bulunmayaym. Bir sresonra Kabe'nin iinden yle bir ses duydum: Ey brahim, sen Ben'den gnahlardan korunmaistiyorsun. Btn kullarm da ayn eyi niyaz ediyorlar. Peki kullarm gnah tan korursam,

kime ltufta bulunacak ve kime mafiret edeceim.Vehb b. Mnebbih'den de u haber nakledilmitir: Allah Teala, Davud peygamberevahyederek yle buyurdu: Sen, Ben'den ok niyazda bulunuyorsun. Sana evk ve zlemnasip etmemi isteme. Bunun zerine Davud (as), 'Ey Rabbim, evk nedir?' diye sordu, AllahTeala da yle buyurdu: 'Ben, evk ehlinin kalplerini kendi rzamdan yarattm ve onlarZat'mm nuru ile kemale erdirdim. Srlarn yeryzne nazar etme noktam kldm vekalplerinde de yle bir yol aldm ki, Benim kudretime nazar ederek her gn daha fazla evkledolsunlar.Sonra sekin meleklerimi aracam. Onlar secdeye kapanm halde huzurumageldiklerinde, kendilerine yle buyuracam: Ben sizleri, Bana ibadet etmeniz iinarmadm. Balarnz kaldrn da size, Bana kar evkle dolu olan kullarnm kalplerinigstereyim. zzetim ve celalim hakk iin, gne dnya halkn nasl aydnlatyorsa, Benimgklerim de onlarn kalplerinin nuru ile aydnlanr. Allah Teala'nn, 'Ben'den evk ve zlemisteme' buyruunun anlam, bunun sadece evliyaya mahsus olup, peygamberlere nasipedilmedii eklinde deildir. Baz kimseler, bu hususta byk bir yanlgya dm ve arifleri,

peygamberlerden daha stn grmlerdir.Yukardaki sz, sadece Davud (as) iin geerli olup Allah Teala kendisinden evk niyazetmesini talep etmi ve ona evki nasip edeceini zmnen buyurmutur. O da, evki sayesinde,ariflerin makamlarndan olan evki aarak daha ykseklere kmtr.Allah Teala, bunu onun azndan syleterek kendisine evk makamnn yksekliinigstermek ve baka eyleri brakp bunu istemesi halinde sratle icabet edeceini gstermek

istemitir.Davud peygamberin 'evk nedir?' sorusu, onun evki bilmediini gstermez. nk AllahTeala ona hikmet ve peygamberlik vermitir. O, Rabbinin huzurunda edep ve hayasndandolay skut ederek gaybleri bilenin nnde cahilliini itiraf etmek istemitir. Ayrca evkinhakiki sfatn bizzat O'ndan dinlemek istemitir. Zira O, sz syleyenlerin en dorusu venitelemede bulunanlarn en vlmdr.Kskanmaya (-gayret) gelince, muhibbann en kymetli hallerinden biridir. nk Allah Teala,Zat'nm sfatlarn onlara izhar ettii iin, onlar da bu bilgilere sk skya sarlmlardr.Muhibbann kalpleri bu bilgilerle dolmu, akllar da byk bir aknla dmtr. Ama bu,ashab- yemin zmresinin havass ve muhib-ban zmresinin avam iin geerli bir durumdur.Allah Teala onlar, tevhid makamna ykselttii zaman vahdaniyet vecdine ve ferdaniyet ile

ferdlie ahit klar. Bu makama ykseldiklerinde ise, Allah Teala'nm Zat'ndan msivayahibir ey vermediini ve sfatlarndan hibirini de izhar etmediini grrler. Bunun zerine


5/55

daha nce duyduklar kskanlk, tevhidi imana ulamalar sebebiyle bu tevhidin iindedrlp gider. nk bu iman sayesinde, Allah Teala'nm Zat'na O'ndan bakasnn baka -madn ve O'nu, O'ndan bakasnn tam anlamyla bilemediini grrler.Bu da, kskanlk ynndeki abalarn bertaraf eder. Zira onlar, izhar ettii eitli trler veaklad ksmlarda bildirdii eylerin hikmetini renmilerdir. O, gaybnm gaybnda olup

O'ndan gayri hi kimse O'na muttali olamad gibi srrnn srrnda da Zat'ndan baka hi birvarlk ahit olamaz. Bu uura varan muhib-ban iin, tevhid makam kskanlk makamnnyerini alr. Tabii bu, sddk muvahhidlerin makamna muttali klman kullar iin geerlidir.Muhibbin sfat ve delilleri hakknda, Yahya b. Muaz, Ebu Trab en-Nahbei


6/55

makamlardr. Mrd/isteyen-Murd/iste-nen szyle ifade edilen de budur. Hakiki anlamdaherkes Allah Teala'y istemesi ve O'nun rzasna ermesi bakmndan mrid ve ayn gaye ilemuraddr. Ancak sufiler, Murd kelimesine hususi bir mana yklemilerdir. Onlara greMurd kelimesi ile O bilinir ve dier muradlardan ayrr. Bu ayrma, tpk balayann

balanandan, yakaranm seilmiten, talep edenin talep edilenden, arzulayann arzulanandan,

hafzn mahfuzdan ayrmas gibidir. Nasl tayan taman, ziyaret eden ziyaret edilen,zleyen kavuan gibi deilse, muhib de Mahbub gibi deildir.Ebu Musa ed-Debili yle demitir: Beyazd- Bestami'ye arkadamz Abdrrahim'in hlashakkndaki bir kitabn arzettim. inde tek holand Ebu Asm e-ami'nin evkle ilgili birhikayesi oldu. Hikaye undan ibaretti: amllar'n gurbetisi Ebu Asm'a Allah Teala'ya evkduyup duymad sorulmutu. O da evk duymadn sylemiti. Bunun sebebi sorulduundaise yle karlk vermiti: "evk yani zlem, ancak uzaktakine duyulur. Uzaktaki her zamanyannda ise o zaman kime evk duyarsn?!" te bu Mahbub makamdr.Mahedede iki makam mevcuttur. Bunlarn ilki evk/zlemi ikincisi ise ns/Yaknlk veainalk makamdr. evk, Allah Teala'nm izzeti ve sfatlarnn gizli ltuilarla gayb perdesininarka^-smdan grlmesinden kaynaklanan bir kayg ve endie halidir. Bu makamda, hzn ve

inkisar vardr. ns ise, ilahi kudretin ltufla-n sayesinde sfatlarn yakinen grlmesindenkaynaklanan bir yaknlk halidir. Bu makamda ise mutluluk ve esenlik mevcuttur. Dayamdedi ki: Halka aarm ki Sen'in zatna karlk araf--lar. Yine onlara aarm ki Sen'den

bakasnda ainalk ve nsiyet bulurlar. Cneyd dedi ki: Muhabbetin olgunluk alameti, AllahTeala'nn kalpte srekli sevin ve neeyle zikredilmesi, O'na eyk duyma ve O'nun nsiyetinesnmadr.Kii, O'nun muhabbetini kendi sevgisine tercih etmeli, O'nun yapt her fiile rzagstermelidir. Allah Teala ile nsiyet kurmann alameti ise, halvetten zevk almak, O'nayakarmann tadna varmak, kafasn ve kalbini tamamen boaltarak neredeyse dnyay ve onadair hibir eyi akledemez hale gelmektir. Bu hali kendisini insanlarla nsiyet kurmayagtrmemelidir. Aksi takdirde akli olann derecelerinde mertebesini bulur.Ayn ekilde muhabbeti de halkn muhabbetine gtrmemelidir. Bu durumda ise, aklla

bilinebilecek dzeyde bir muhabbete ulaabilir. nk beeri muhabbet, akln idrak edeceihallerdendir. lahi muhabbet ise, kalp huzuru ve O'na teslimiyet, bundan tad almak, dinlenmekve Allah Teala'mn bahettii sevince ulamaktr.lahi muhabbeti bilmeyenlerin bu muhabbeti inkar etmeleri gibi, nsiyet makamnda derecesiolmayanlar da bu makam inkar etmilerdir. lahi muhabbeti inkar edenler, bunda beeri birsevginin tezahrlerini hayal etmilerdir. Bylelerine gre muhabbet, ancak yaratlmlar iintarif edilir ve yalnz onlar tarafndan akledi-lebilir.Bunlara gre, lahi muhabbet, O'ndan duyulan korku ve endieden baka bir ey deildir. Bu

grte olanlara misal olarak Halil'in hizmetisi olarak tannan Ahmed b. Galib'izikredebiliriz. O Cneyd, Sevri ve Ebu Said'in muhabbet hakknda sylediklerini in -karetmitir. Bu tavr, Selefin tasvip ettii bir hal deildir. Arifler de bu tarz bir yolizlememilerdir. Mesela, Amir b, Abdullah birkardeine yazd mektubunda u ifadeyi kullanmtr: "Allah Te-ala seni Zat'na yaknklsn". Dadan dnen brahim b. Edhem'e 'Nereden geliyorsun?' diye sorulduunda, 'AllahTeala'nn nsiye-tinden' cevabn vermiti. Ariflerden bir zatn u iirini nakletmiler dir:Allah Teala'ya nsiyet, bogezenin yapabilecei i deildir. Sahtekarlar da hile ile o dereceyeulaamazlar. O'na aina olanlar, hepsi necib kimselerdir, Hepsi de sekin ve O'nun iin ameledenlerdir.Tefsirde, Said b. Arube vastasyla Katade'den u gr nakledilmitir: O, "Onlar ki iman

ederler ve kalpleri Allah Teala'nn zikriy-le itmi'nan bulur" (Ra'd/28) ayetinin tefsirini yaparakyle demiti: Yani onlarn kalpleri O'na doru dklr ve O'na aina olurlar.


7/55

ns makamnda, yakarma ve yalvarma vardr. Yine bu makamda Allah Teala ile ayn meclisipaylama ve konuma szkonusu-dur. Ayrca bir anlamda alma ve genileme de olabilir.Allah Teala bu derece yaknlamay,ancak ns makamna yerletirdii kullar iin hogrr.

Nitekim Musa peygamber'in (as) u sz de ancak ns makamnda bulunmas sayesinde caizolmutur. O, Allah Teala'ya yle hitab etmiti: Ey Rabbim, benim iin yle bir ey var ki

Sen'in iin yoktur. Yce Allah, 'O nedir?' diye sorunca Musa peygamber yle dedi: Benimiin Sen varsn. Ama Sen'in iin baka bir Sen yoktur. Bunun zerine Allah Teala da 'Dorusyledin' buyurdu. Musa peygamberin bu sz, "O'nun benzeri hibir ey yoktur" (ura/l)aye-tiyle ayn anlamdadr.Bu ayetin anlam, O'nun gibi hibir ey yoktur, eklindedir. nk hibir ey O'nun gibideildir. Araplar, 'benzer=misr kelimesini bir eyin bizzat kendisi iin de kullanrlar. fade

bakmndan daha geni ve daha cesur bir sz de yine Musa peygamberin (as) Rabbi'ne hitapederken kulland u szdr. Bu sz Kur'an- Ke-rim'de yer almaktadr: "Ben onlardan bircan ldrdm. Onlarn da bu sebeple beni ldrmelerinden korkuyorum". (Kasas/33) Bun-dan daha da ileri olan, Rabbinin 'Firavun'a git' emri karsnda,Harun'u da benimle gnder demesidir. Musa peygamberin bu me-yandaki szlerinden biri de

Kur'an'da yer alan u ayet-i kerimedir: "Beni yalanlamalarndan ve yreimin daralmasndankorkarm". (uara/13)Allah Teala, onun bu vebenzeri szlerini hogrmtr. Sebebi de kendisini, ns ve yaknlkmakamna yerletirmi olmasdr. O peygamberin Allah katndaki yeri, gzel bir yerdir. Buyzden de Allah Teala'ya kar bu tr ifadeler kullanabilmitir.Allah Teala, Musa peygamber ve benzerlerini byle hogrr-ken, baz peygamberlerin edebeyakmayan ifadelerini ise hogr-memitir. Nitekim, Yunus peygamberi (as) zihnindengeirdii bir fikirden dolay korku ve tutup yakalama (=kabz) makamna yerletirmitir.Sonunda da kendisini baln karnnda karanlklarn iinde hapsederek cezalandrmtr. EerRabbinden bir nimet eseri affedilmi olmasayd, kyamet gnne kadar orada kalacak vehesap gn, knanm olarak meydana atlacakt. Allah Teala ha-bibini (sav) sz ve fiillerindeYunus peygambere uymaktan menet-mi ve yle buyurmutur: "Rabbinin hkmne sabret ve

bala hapsedilen gibi olma". (Kalem/48)Allah Teala peygamberler hakknda yle buyurmutur: "Allah onlardan kimisiyle konumu,

bazlarn da derecelerle ykseltmitir". (Bakara/253) Yine O, Yusuf peygamberinkardelerinin niyetlerine, kanaatlerine, yaptklarna ve gizledikleri 'Yisufu ldrn veya biryerlere atn da babanzn yz yalnz size dnsn' szne tahamml gstermitir.lk bata syledikleri 'Yusuf ve kardei,babamza bizden daha sevimli geliyorlar* sznden,Yusufun deersiz bir paraya satlmasna kadar geen srede yaptklar ve syledikleri krkksur gnah oluturmaktadr. Bu gnahlarn bazlar, dierlerinden ok daha byktr. Tek

bir szde dahi drt veya be, ya da daha az veya fazla gnah bulunabilir. Bunlar tesbit etmek,

gnahlarn inceliklerini bilmek ve gnah bulma usulne vakf olmakla mmkn olabilir.Allah Teala, Yusuf peygamberin kardelerini tm yaptklar ve sylediklerine ramenbalamtr. Bu da ancak onlarn sevilen bir makamda bulunmalaryla aklanabilir. Oysazeyr'in tek bir gnahn dahi hogrmemitir. O, sadece kaderle ilgili bir meselesormutu. Rabbi ona ylesine kzmt ki, peygamberlik divanndan silindii bile rivayetedilmitir. Yukardaki misallerden daha da ilgin olan, srailoullaryla ilgili olandr. AllahTeala onlar hakknda yle buyurmutur: "Ak ayetler size geldikten sonra buzay (ilah)edindiniz. Bunu da affettik". (Nisa/153)Allah Teala dilerse, en bykgnahlar bile affeder, Bu O'na zor gelmez. Dilediinde ise, enkk kusurlar dahi hesaba ekip sorgular. Bir zerre, hardal tanesi dahi, O'nun hesabndankurtulamaz. Melektn yegane sahibi ve Cebbar sfatnn sahibi olan Hak Teala'nm karsnda

hangi gnah kk grlebilir ki? Grmez misiniz ki peygamberliin hrmetini ihlal etmeksuretiyle nankrlk eden bir peygamberin kusuru dahi ifa edilmektedir. Bu kadar kk


8/55

kusurlar bile yze vurulurken koca gnahlar O'nun ltuf ve rahmeti olmakszn naslrtlebilir?Allah Teala, konuyla ilgili bir ayet-i kerimede yle buyurmaktadr: "O, dilediine mafireteder, dilediine de azap eder". (Ma-ide/18) Bu ayetin tefsirinde yle denilmitir: Yani AllahTeala diledii kimsenin byk gnahn balarken, diledii kimseye de kk bir

gnahndan dolay azap edebilir.Hatta baka bir alim de yle demitir: Bir topluluk ayn gnah hep birlikte ilemelerineramen Allah Teala onlardan bir ksmn balarken, bir ksmna da azap edebilir.Balad kimselerin gnahn hasenata evirir ve bu hasenat o kimselere hibir zararvermedii gibi, ahirette de onu mesut eder.Balamad kimselere de azap ettii gibi, yaptklar hibir amel onlara fayda etmez. nkO, yaptndan sual edilmeyendir. Kullar ise, yaptklarndan dolay sorgulanrlar. Yaratmak veemretmek O'nun inhisarndadr. O, yarattklar hakknda dilediiyle ve diledii ekilde hkmverir. G ve engelleme yalnz O'nundur.Asaf b. Berhaya da, gnahta ar gitmesine ramen Allah Te-ala'nm muhabbet ve nsiyetinemazhar olanlardandr. lminin bykl ve Rabbinin ona duyduu efkatten dolay

gnahlarn! saymak uygun dmez. Ancak Rabbi ona sahip km, kendisini ilim ve ltf ilesemi, peygamberi ve halifesini onunla destekleyip ona vezir klm ve kendisine sm-iAzam' bildirmitir. Allah Teala'nm ona bu ekilde ltufta bulunmasnn sebebi, muhibbanmilahi efkatten umudunu kesmemesi ve O'na sevimli gelenleri ltf-u ilahi hakknda mitsizliekaplmamas iindir. IAllah Teala, Bel'am b. Baura'ya ise, Asafm gnahlarndan ya-nz biri iin dahihogrmemitir. nk Bel'am, dnyaln dininden temin eden, ilmi nevasna gredeitirerek yoldan kan biriydi. O, bu gnahndan dolay helak oldu ve Allah Teala'nmiddetli gazabna urad. Asafm gnahlar ise, kendisiyle Rabbi arasmdai ilenen gnahlard.Asaf, Rabbi'nin iaretlerini grd zaman yapt ibadetlerden de uzaklat. nk onlarhakiki manalar ile1 ve niyetini halis klarak yapmamaktayd. Asaf a, sm-i Azam ile bir^ likte'Oldu=Kane' fiiline bitiik 'Ol=Kn' emrinin de verildii sy-; lenmektedir.Baz rivayetlerde ona bunlardan daha stn glerin de verildii sylenmitir. Asaf, bilahare

btn bu iaretlerden uzaklam, dnyaya meylederek helak derekelerine dmtr. Yaptibadet ve zabitliin de kendisine hibir faydas olmamtr. Bunun sebebi, hibir amelsahibinin, Rabbi'nin tuzandan emin olmamas, hibir alimin de Rabbinin izhar ettii eyleO'na delil getirmeye kalkmamas gereidir.Asaf, byk gnahlarna ramen kurtarlm ve kendisine bir takm iaretler verilmitir.nk o, Rabbi tarafndan murad edilen sfatnda ve mahbub makamnda olan bir insand.Btn bunlar, Allah Teala'nm peygamberi ve halifesi olan Sleyman peygamberin (as)huzurunda olmutu.

Bel'am'm kssasna gelince, bu kssa anlatlmayacak kadar mehur bir kssadr. Kssannmukaddimelerinde bile kssalar mevcuttur. Burada bunlar anlatarak sz uzatmakistemiyoruz. Biz Asafm kssasndan bize ulaanlardan bir ksmn nakletmi olalm.

Nakledildi ki: Allah Teala Sleyman peygambere vahyederek yle buyurdu: Ey abidlerinbann olu! Ey zahidlerin hccetinin olu! Teyze olun Asaf Bana daha ne kadar isyan edipgnah ileyecek? Ben ona her defasnda hilim gsterip hogryorum. zzetim ve celalimzerine yemin ederim ki, eer cezalarmdan biri onu anszn yakalarsa, yanndakilere ibret,sonrakilere de bela olmak zere kendisini ylece brakrm! Mf "ft1Asaf, Sleyman peygamberin (as) yanma geldiinde, Allah Te-ala'mn vahyini kendisine

bildirdi. Asaf, Sleyman peygamberin huzurundan ktktan hemen sonra bir kum yn geykseldi. Asaf ellerini ge doru kaldrd ve yle dua etti: Ey Allahm, ey Efendim, Sen

Sen'sin, ben benim. Sen benim tevbemi kabul etmezsen ben nasl tevbe ederim? Sen beniarndrmak istemezsen ben nasl arnp tekrarlamam? Bunun zerine Allah Teala, 'Doru sy-


9/55

ledin, sen sensin, Ben Benim. Bana tevbe ile ynel, senin tevbeni kabul ettim. Ben tevbelerikabul eden, merhamet gsterenim' buyurdu.Asafmbu szleri, Rabbi ile latifeleen, O'ndan yine O'na kaan, O'nun iin O'na yaltaklanan

bir kulun ifadeleridir. nsiyet sahibi mahbublann Rablerine yaptklar latifelerin bir rnei deBerah- Esved'in yakardr.

Allah Teala, Musa peygambere Berah'dan srailoullar iin yamur duasna kmasnistemesini buyurmutu. srailoullar yedi yllk bir kurakla dmlerdi. Musa peygamber(as) de yetmi bin kiilik bir toplulukla yamur duasna kmt. Allah Teala ona ylevahyetti: Gnahlar tarafndan karartlm, kalpleri kirlenmi, tuzamdan emin olarakgerekleeceine inanmakszn dua eden bu kimselerin dualarn nasl kabul ederim? imdigeri dn. Benim Berah denen bir kulum var. Ondan yamur duasna ; kmasn iste ki, onunduasna icabet edeyim.Musa (as) o kulu aratrd ama bir trl bulamad. Bir gn yolda yrrken, alnnda secde izitoprak bulunan siyah bir kleyle karlat. Boynuna bal bir rt vard. Musa peygamber,Allah Teala'mn nuru sayesinde onu tand ve selam verdi. Sonra, 'Adn ne?' diye sordu. O da'Berah' dedi. Bunun zerine Musa (as) TJzun zamandr, seni aramaktayz, bizim iin yamur

duasna kar mhsn?' dedi.Berah yamur duasna kt ve yle dedi: Bu, Sen'in iin olamaz. Bu, Sen'in hilmine deyakmaz. Sana ne oldu? Yamurlarn m bitti? Yoksa rzgarlar Sana isyan m ettiler?Katndaki hazinen mi tkendi? Yoksa gnahkrlara olan gazabn m artt? Sen gnah-'lar ok

balayan deil miydin? Gnahkrlar yaratmadan ok nce rahmeti yaratmadn m? efkatiemrederken, Kendi emriniineyen mi oldun? Yoksa vazgetiini mi gstermek istiyorsun? Ya da zamanngemesinden korkarak azab bir an nce vermek mi istedin?Berah'm duas biter bitmez, srailonllarnn topraklar yamura bouldu ve otlar yarm gndekarak diz boyuna ulat. Muhakkak ki bunda rica ehli iin bir hatrlatma, evk duyanlar iin

bir yaknlama, ilim sahipleri iin bir beklenti ve itaat ehli iin bir gzellik vardr.Ariflerden bir zat yle demitir: Habib hesaba ekilmez, dman saylmaz. Rivayet edilir ki:Allah Teala, helak olmak zereyken kurtard bir kuluna yle vahyetmitir: Nice gnahlakarma ktn ki Ben onlar baladm. Oysa Ben, onlardan daha hafif tek bir gnah iin birmilleti helak etmiimdir.ki kul, ayn gnah ilemi olabilirler. Ama seilme ve korunma bakmndan birbirlerindenayrlrlar. Mesela Adem (as) ile blis ayn gnah ilemilerdir, iblis Allah Teala'mn lanetinemaruz kalrken, Adem (as) daha nceki seilmilii ve hakkndaki gzel szden dolay Rabbitarafndan affna mazhar klnarak seilmitir. blis ise O'nun rahmetinden uzaklap hakkndadaha nceden verilmi olan kt hkme tabi tutularak yoldan karlmtr.Bununla ilgili Kur'an- Kerim'de de iki kul hakknda Resul-i Ekrem'in itaba uradn

grmekteyiz. Resul-i Ekrem, bunlardan birine yneldii, dierinden de yz evirdii iinazarlanmt. Ayetlerin ilki udur: "Korkar halde koarak sana gelen kula gelince sen ondanyz evirirsin". (Abese/9) Dier ayet ise udur: "Kendini mstani gren kiiye gelinceonunla urarsn. Onun arnmas sana dmez". (Abese/5)Allah Teala her iki zmrenin de Rabbi olmasna ramen, peygamberine bunlardan birineynelip selam vermesini emrederken, dierinden de yz evirip onlarla oturmaya sonvermesini emretmektedir: "Ayetlerimize iman edenler sana geldiklerinde yle de: Selamzerinize olsun, Rabbiniz zerine rahmet yazd. Sabah ak-am Rablerine dua edenlere karnefsini sabra zorla. Ayetlerimiz hakknda ileri geri konuanlar grdnde ise, onlardan yzevir, ta ki baka bir konumaya dalsnlar. eytan sana unutturursa, hatrladktan sonra zalimkavimle beraber oturma". (En'am/68) Her iki zmre de Allah Teala'nn kullar olmasna

ramen, Resul-i Ekrem'e farkl davranmas emredilmitir.Muhib asndan mahbub, Musa peygamberin makam asndan Allah Resulii'nn (sav)


10/55

makam gibidir. Musa peygamber (as) "Rabbim yreimi a!" (Taha/25) diye dua etmiti.Allah Resul (sav) iinse yle buyurmutur: "Senin yreini amadk m?" (nirah/l) Musa

peygamber (as) "Bana ailemden bir vezir kl, kardeim Harun'u' demiti". (Taha/29) AllahTeala, Resul'ne (sav) ise yle buyurmutur: "Senin zikrini ykselttik". (nirah/4) Yani Al-lah Resul'nn (sav) ad, kelime-i ehadet ve ezanda Allah Teala ile birlikte zikredilecektir.

Allah Teala bununla yle buyurmay rnurad etmi olabilir: Sana Ben'den bakasndanyardmc klmam. nk sen, Benim eh-limdensin. Vezir; yolda, desteki anlamndadr. SenBenim ehlim-densin. Seni zikrimle yardmc ve yolda kldm. Destekin de, yardmcn da

benim. Sana Ben'den bakasndan vezir klmam.Bunun benzeri bir ifadeyi de Leys'in Mcahid'den u ayetin aklamasyla ilgili naklettiitefsirde grmekteyiz. Allah Teala buyurdu ki: "Umulur ki Rabbin seni vlm bir makam(makam- mahmud)a gnderir". (sra/79) Mcahid'e gre" bu makam, Ar'tr. Allah Tealarububiyet sfat gerei dnya hayat devam ederken Ar'a bizzat kendisi oturmaktadr.Ahirette ise kudretiyle ondan mstani olaca iin Ar'n Resul'ne (sav) verecektir. Resulve habibine verdii deer ve onu ereflendirmek iin kendi yerini ona tahsis edecektir.Bylelikle O, risalet bakmndan sonuncu olma erefine nail olduu gibi, ahiretteki makam

bakmndan da dier peygamberlerin stnde bir yere sahip olacaktr. Allah Teala Musapeygambere makamndan sonra yle buyurmutur: Ey Musa, sana istediin verildi. Sana birkez daha ltufta bulunduk. Grld gibi burada bir snrlama vardr. Resul-i Ekrem'e ise

birok makam bahettikten sonra yle buyurmutur: "De ki: Rabbimbeni ilim bakmndanarttr". (Taha/114) Burada ise snrlama szkonusu deildir. Bu, ilahi bahislerin en stnoktasdr.Musa (as) Rabbine dua ederek yle demiti: "Rabbim Kendini bana gster de Sana

bakaym". (A'raf/143) Bu, kulluk mahallindeifade edilen bir istekti. Oysa Allah Teala habibi (sav) hakknda yle buyurmaktadr: "Gzamad ve snr amad...Onunla arasndaki mesafe, iki yay kadar yahut daha az kald".(Necm/17, 9) Bu ise, rububiyet mekannda gerekleen bir grmedir.Muhib ile mahbub arasndaki mekan farkll, Musa peygamber ile Allah Resul'nn (sav)Rablerine yaknlk derecesindeki farkllk gibidir. Grd bireyi, kendi yerinde gren ile,grd Rabbini O'nun katnda huzurunda gren arasnda elbette ok byk fark vardr.Rabbini kendinden raz etmek iin duyduu evkle acele eden biriyle, Rabbinin kendindenraz olduunu bilerek O'na duyduu, evkle acele eden biri arasnda da elbette byk farkvardr. Gr- i dn grdnde sebat edemeyip darlndan dolay ilahi nurla- i r dartaran biriyle, grdn grdnde sebat ederek geni- j liginden dolay nurlarn iinetat biri elbette ayn deildir. Allah, Resul (sav) mekan bakmndan Musa peygamberi (as)getii gibi: mahbub da muhibbin makamn amtr. Allah Teala Musa pey-1 gamber ilearasna Mlkiyet Lam koymutur. Resul'n (sav) ise mlkte Kendi yerine geirmitir. O,

Musa peygamber hakknda1 yle buyurmutur: "Seni Kendim iin ayrdm". (Taha(41)jHabibi ve son Peygamberi (sav) hakkndaise yle buyurmak-tadr: "Sana biat edenler, ancakAllah'a biat ediyorlar". (Feth/10) Allah Teala'nn bir peygamberini kendisi in ayrmas ile,

baka! bir peygamberini bizzat Kendi yerine koymas arasnda ok byk fark vardr. BuradaAllah Resul (sav) iin byk bir takdir ve ereflendirme szkonusudur.Allah Teala'nn Zat'ndan ayr olarak zikredip sfatlarndan biriyle vd peygamber ile,Zat'na bitiik olarak zikredip Kendi sfatyla vd Peygamber arasnda ok byk farkvardr. Zat'ndan ayr olarak zikrettii peygamberle ilgili olarak yle buyurmutur: "Seninzerine Ben'den bir muhabbet braktm ve (here-yi) gzlerimin nnde yapacaksn".(Taha/39) Zat ile bitiik olarak zikrettii Peygamberi hakknda ise yle buyurmaktadr:

"Allah'a ve Resul'ne iman edersiniz, onu desteklersiniz.." (Feth/9) Benzer bir ayet-i kerimedeise yle buyrulmaktadr: "Allah ve Resul raz etmelerine daha layktr". (Tevbe/62)


11/55

Musa peygamberle ilgili olarak nazil olan bir ayet de udur: "Ey Musa, Ben seni risaletlerimve konumamla dier insanlar arasndan setim. Sana verdiklerimi al ve kredenlerden ol".(A'raf/144) Yani, 'sana verdiimiz kelam al, Ben seni insanlar arasndan ykselterek setim.Bunun iin kret. Baka (=r'yet) gelince, onu da Resulm Muhammed'e (sav) tahsis ettim.bni Abbas (ra) ve Ka'b'dan rivayet edilen bir tefsirde, Allah Teala'nm konuma ve r'yeti

Resul-i Ekrem (sav) ile Musa peygamber arasnda taksim ettii, Musa'ya (as) kelam nasipederken, Habibi'ne de (sav) r'yeti verdii bildirilmektedir.Bu gr destekleyen bir husus da, Allah Teala'nm kelamyla terif ettii peygamberinin

buna tahamml edebilmesidir. Bu g, Allah Teala'nm o peygamber iin bunu nceden muradetmi olduunu gsterir. nk Allah Teala bir kulu iin bireyi murad ettiinde onu metinklar ve gerekli kuvveti kendisine verir. Nitekim Habibi Mustafa'y (sav) r'yet iin takviyeetmi, gereken metaneti kendisine nasip etmitir. nk Allah Teala O'nun iin ru'yeti muradetmitir.Mahbub makamnn zellikleriyle ilgili olarak anlatlanlardan biri de udur: Ali b. Ebi Talib'e(kv), 'Bize arkadalarn anlat' denilmiti. O da, 'Hangisini soruyorsunuz?' dedi. Bunun zerine'Sel-man' (ra)' dediler. Ali (kv), 'O, evvelin de ahirin de ilmine vakf olmutu' dedi. Teki

Ammar (ra)?' dediler. O da, * Ruhuna kadar iman dolu bir insanddedi. Ya Huzeyfe (ra)?' diyesordular. 'O, sr sahibiydi, mnafklarn bilgisi ona verilmiti' dedi. 'Bize kendini anlat'dediler.Bunun zerine Ali (kv) yle dedi: Sizin bu sorularla asl varmak istediiniz bendim. Ben

birey istediimde o bana verilirdi. Skut ettiimde ise korunurdum. Onun bu makam damahbub makamdr. nk o, birey istedii zaman Rabbi onu iitir ve kendisine icabetederdi. Skut ettii zaman ise, onugzler ve efkat gsterirdi.Ali b. Ebi Talib'den (kv) konuyla ilgili rivayet edilen bir sz de udur: Bilmedii birini sevenkimse, ancak kendisiyle akalam olur. Bu szden karlacak anlam udur: Sevdiininsfatlarn, ahlakn, fiil ve hkmlerini bilmeyen, onu ancak kendisine bildirildikten sonraseverek rzasn kazanmaya, holanmad eylerden saknmaya alan kimse, kendikendisiyle oyalanm demektir.Byle biri iin muhibbamn sfatlarndan hibiri geerli olamaz. Yine o, ariflerin hakikatine deermi olmaz. nk o, mahbubunun fiillerinin deimesi neticesinde muhabbetinin tersyzedilmesinden emin olamaz. Habibinin imtihan veya hkmlerinin farkllamas yzndenmuhabbetinin deimesinden de emin olamaz. Dolaysyla onun muhabbeti, hakiki deil, olsaolsa mizahi bir muhabbet olabilir. Muhabbetin bu makamnda, muhibbamn Mahbub Teala'nmfiilleri hakknda cehaleti ve byk bir aldan szkonusudur.Muhabbetin sfatlarndan biri de, Habib'i tazim, yceltme, O'ndan haya ve takdir babndan bumuhabbeti gizli tutmaktr. Bu, akl sahibi muhibbamn sekinlerine ait bir sfattr. Safa ehlinegre de bu gizlilik, vefakrln gereidir. Muhabbet, kalplerin deru-nunda Mahbub'a ait bir

sr ise, onu ifa edip pazara karmak muhabbete ihanettir. Bu muhabbete ima ve iarettebulunmak, edep ve hayaya ters bir davrantr. nk bunda hret bulma szko-nusudur.hrette ise, muhabbet iddiasnda bulunma ve kibir gibi kusurlar sakldr.Ariflerden bir zat yle demitir: nsanlarn Allah Teala'dan en uzak olan, O'na en ok ima veiarette bulunandr. Boyleleri her frsatta Allah Teala'ya iaret eder, O'nun zikrini yapmacklkve ssleme gayesiyle kullanrlar. Allah Teala'y hakkyla bilen ve seven alimler ve muhibbannezdinde bu tr insanlar ho grlmeyen kimselerdir.Znnun-i Msri, srekli muhabbeti anlatan bir arkadann yanma gitmiti. Arkadann tarifedilmez derecede ar bir imtihandan getiini grd. Znnun dedi ki: O'nun darbesindenelem duyan kimse Allah Teala'y seviyor olamaz. O adam yle dedi: Ama ben diyorum kiO'nun darbesinden zevk alamayan kimse O'nu hakkyla seviyor olamaz. Bunun zerine

Znnun u karl verdi: Kendini O'nun muhabbetiyle tehir eden kimse de O'nu haki ki an-lamda seviyor olamaz. Bunun zerine adam, 'Rabbime istifar eder ve yaptmdan dolay


12/55

O'na tevbe ederim' dedi. Hakikat da budur.Muhabbeti gizlemek, ondaki ihlas ve itenliin alametlerinden-. dir. Muhabbet kalbiamellerden biriyse, onu orada tutmak gerekir.ekilip alnmas ve deitirilmesi korkusuyla onu ifa etmek ve aa vurmaktan ekinmek,Allah Teala'nn tuzandan ve eytani yollara sevkedilmekten saknmak, muhabbetin

hakikatine varmann iaretlerindendir.Muhabbeti, nefisten uzak tutmak, dier insanlardan saklamak ve onunla gsteriten saknmakise, muhabbeti elde etmenin ala-metlerindendir. nk Mahbub Teala kskantr. Zat'na vemuhabbetinin ortaya kmasna duyduu kskanlk, muhabbetinin ifa edilmesine duyduukskanlktan daha iddetlidir.Muhibbanm muhabbetlerini baka insanlara aklamalarndan duyduu kskanlk ise, btnmuhibbanmn O'na duyduklar kskanlktan daha iddetlidir. Bu szler, uyank bir alimhakknda geerlidir. nk o, uyanklk makamnda kendinden emindir. Sarho ve vecdiyledalgnlk iinde bulunan kimselere gelince bunlar irade bakmndan malup kimselerdir.Malup ise, mazur grlr.Adamn biri Ebu Mahfuz'a muhibbandan birinde grd bir hali yadrgadn ve bu durumu

Ma'ruf a aktardnda onun tebessm ederek yle dediini nakletmiti: Ey kardeim, AllahTeala'nn kk, byk, mecnun ve akll bir ok muhibban vardr. Grdn kimse,muhibbanm mecnunlarndan biridir.Muhabbetin sfatlarndan biri de, Habib'e rza gsterdikten sonra O'nun yaatt imtihangizleyip aa vurmamaktr. nk bu, O'nun katnda bir srdr ve huzurunda takmlmasgereken edeb, onun gizlenmesini icap ettirir.Sehi, halkn tedavi olarak kurtulduu bir hastala yakalanm ama tedaviye yanamamt. Buyzden de insanlar kendisine sitem etmilerdi. Bu husus sorulduu zaman u cevab vermiti:Ha-bib'in darbesi can yakmaz. O, bu konuyla ilgili olarak yle derdi: Muhibbin alameti,zorluk ve hastalklarda sevgisinin artmas ve imtihan anlarnda muhabbetini daha okanmasdr. Muhib, zorluk ve hastalklar, Rablerinden bir ltuf olarak grr, imtihanda,Mahbub'una yaknlamak szkonusudur. Muhabbetin baskn gelmesinden dolay yaanan herimtihanda ekilen aclar muhibbe hafif gelir.._Muhibbandan bir zat yle demitir: Ziikrimin en safi olduu zaman, yksek ateli ikenyaptm zikirdir. Muhabbet ehline mensup bir zat, bir muhibbin yannda muhabettekimakamn zikretmiti. Muhib ona yle dedi: Muhabbetini zikrettiin Zat'a gelince O'ndan

bakasna ilgi gsterir misin? O da, 'Evet' dedi. Bunun zerine muhib, 'O'nu bir gecede ikiveya kez grdn m?' diye sordu. Adam, 'Hayr1 dedi.Bunun zerine muhib yle dedi: 'Eer haya etmesem, senin muhabbetinin salkl olmadnsylemek isterdim. Sen, Habi-b'inden bakasna ilgi gsteriyor ve geceleri O'nugremiyorsun. Ama ben O'nun muhabbetini iddia etmiyorum. Buna ramen O'nu

tandmdan beri O'ndan bakasna ilgi duymuyorum. Kimi gece-j ler O'nu yedi kezgryorum. jMuhibbandan bir zat, brahim b. Edhem'in halefi olup onun yoJ lu, hali ve sfatlar hakkndakonuan birinden stteki kssann taJ marnn nakletmiti. brahim b. Edhem szne devamederek yle demiti: Allah Teala'y yzyirmi kez grdm ve O'na yetmi meseleyi sordum.Bunlardan sadece drdnn cevabn halka akladm. nsanlar, bunlar dahikabullenemeyince dierlerini gizledim. ~Mhibbin sfatlan hakknda yeterince bilgi

bulunmasna- ra-' men Mahbub'un sfatlar hakknda gaybiliinden dolay yeterli bilgibulunmamaktadr. Mahbub'un hali, tavsif edilemeyecek kadar ulvi olduu iin O'nuanlatmamz mmkn olmamaktadr. Sevdiini iiten, gren, sarp alan ve sevdiine maniolabilen nasl tavsif edilebilir? O, sevdii kuluyla ylesine btnleir ki, onun kula, gz,

kalbi, eli ve destekisi olur.Nitekim bir hadiste de Allah Teala'nn yle buyurduu rivayet edilmitir: '"Ben onu


13/55

sevdiimde iittii kula, grd gz, tuttuu eli ve aklettii kalbi olurum. Ben'denistediinde ona verir, skut ettiinde ise onun iin biriktiririm". O'nun nuru yer halkna

paylatrlsayd hepsine yetiirdi., Btn bunlar, mahbub makamnda olanlar iin geerlidir. De--'nir ki: Bu iaretler vedereceler, gaybn srlarndan ve melektun inceliklerindendir. Bunlar, avam tarafndan

mucizeler ve ayetler olarak bilinen hususlardr. Alimler ise bunlar, kerametler ve icabetlerolarak isimlendirir.Bunlar Allah Teala'nn yeryzndeki ayetleridir. O'nun kullar zerindeki kudreti caridir.Mlkndeki inayetleri de istikrarla de-vam etmektedir. Kullar iin ancak bunlarn ak klnmas ve onlara nazar etmeleriszkomsudur. Mahbub makamndan ns makamna yerletirildikleri zaman da bu imkanasahip olurlar. Bu ayet ve iaretlerin marifet makamlarndan onyedinci makamda bulunduklarasylenir.Kul, marifet makamlarndan biri olan bu makama yerletirildii zaman, szkonusu keramet veicabetlere mazhar olur. Bu makamm stnde, ondan daha faziletli olan seksen makam dahavardr. Bu icabet ve kerametlerin sddklardan olan resullerin abdal iin szkonusu olmayp

ancak sarihlerden olan nebilerin abdal iincari olduu sylenmitir.Resullerin abdalnn nebilerin abdalna stnl, resullerin nebilere ve sddklarn diersarihlere olan stnl gibidir. Nite-/ kim ulemadan bir zat yle demitir: Bu kerametlerinancak safdil y sadklarn ellerinde zuhur ettiini grdm. Allah Resul (sav) de bu meyandayle buyurmutur: "mmetimden cennete girenlerinou safdillerdir".lliyyun, akl sahipleridir. Akl sahipleri, hitab- ilahiyle yzleen, ona ahit gsterilen vekendilerine Kitab retilen kimselerdir. Nitekim Allah Teala yle buyurmutur: "Allah'nKitab'ndan f kendilerine retilen sebebiyle ona ahit oldular". (Maide/44) Avam, bumakam, marifet makamlarnn en stn zanneder. Btn bunlar, hicab ve perdelerinsaklad gaybi srlardandr. Bunlara ancak murad edilmi kullar muttali olabilirler. Talepedilen kullar, nefsani ynleri tamamen silinmi kimselerdir.zerinde tek bir nefsani yn dahi kalm, hareket ve skununda nefsine en ufak bir bakta

bulunan kimse dahi, bu srlara muttali olamaz. Bu da Rabbinin bir rahmeti gereidir. Eer busrlar, byle birine alrsa, hevamn aknl iinde helak olmas ve dnya denizinde

boulmas mmkndr.Kulun bunlara duyduu sevgi ve bunlara ynelik talebi, o srlar iin konulan perdelerin takendisidir. Bu sayede, tpk insanlarn onu bir gnah ilerken grmelerini istemeyii gibisrlarn alma-snda asla istemez. Bu srlardan, nefsinin kendine hakim olmasndan korktuukadar korkar. Bir Baki ile baki olduu, bir hayat ile hayat bulduu srece, hibir talep,

dnce, vesile ve kayg belirt-meksizin yaad vakit, Allah Teala'nm olaanst srlarna vakf olup O'nun gizlihazinelerine ulaabilir. Muhakkak ki Allah Teala dilediini yapandr.!Mahedeleri aklanan ariflerden bir zat yle demitir: Allah Teala otuz yl boyunca kalbive uzvi amellerle ibadet ettim. Bu sre zarfnda btn abam sarfedip btn kuvvetimi ortayakoydum. Sonunda Allah katnda benim iin bir eycikler olabileceini dnmeye baladm.-Semavatm keiflerini uzun uzun anlattktan sonra szne yle devam etti:- Sonrameleklerden bir safm yanma ulatm. Saylar Allah Teala'nm btn yarattklar kadar vard.'Siz kimsiniz?' diye sorduumda, 'Biz, Allah Teala'mn sevdikleriyiz. yz bin yldrurackta O'na ibadet ederiz. Bir an dahi aklmzdan O'ndan bakasna dnk bir istek

gememitir. Bu srede, O'ndan bakasn anm da deiliz' dediler. Bunun zerine yaptmbtn amellerden haya ettim ve onlar, cehennem azab kesinlemi kimselere hibe ettim. Ta


14/55

ki cehennemdeki azaplar hafifletilsin.Ulemadan bir zat yle demitir: Muhabbet makam dnda btn makamlar atm.Kendisine, 'Niin?' diye sorulduunda yle cevap verdi: nk bir eyi amak iin, ondandaha latif ve hafif olmak gerekir. Muhabbetten daha latif birey ise yoktur. Ma'rufa yledenilmiti: Bize muhabbetin nasl bir ey olduunu anlat. O da u karl verdi: Kardeim,

muhabbet insanlarn retebilecei bir ey deildir. O, ancak Habib'in retebilecei birhaldir. Derin dnceli alimler de u drt makamn hakikatlerini avama bildirmezlerdi:Tevhid, Marifet, Muhabbet ve hlas makamlar.Ariflerden bir zat yle demitir: Muhabbet dnda btn makamlar; fiil ve sfatlarnnurlanndandr. Muhabbet, Zat- lahi'nin hakikatinin nurundandr. te bu nedenle de bumakamn tarifi ok zor, ilmi ise ok tatldr.Mminler arasnda bu makamn hakikatine varanlar gerekten ok azdr. Muhabbet, marifetgibi bir srdr. Mahbub zahir olduunda, onu seversiniz. Tpk aina birini grdnzde onutanmanz gibi. Bu, O'na bal bir durumdur. Allah Teala, marifet ve muhabbet sahibi olaniin Zahir'dir. Yine O, marifet ve muhabbet sahibi olmayan iin de Batm'dr.Allah Teala'ya muhabbet makamna ulaan kimse iin kard makamlarn en ufak bir

nemi yoktur. Muhabbet makamna ulaamayan kimse ise, dier makamlardan ulateylerle gpta edemez. Allah Teala'nm "Kim Allah'a tevekkl ederse, O ona yeter" (Talak/3)ayetinin tefsirinde yle denilmitir: Ayetteki yeter (=hasb) kelimesine bitiik olan zamir,Allah Teala'y deil tevekkl karlamaktadr.Buna gre ayetin anlam yle olmaktadr: Allah'a tevekkl eden kimseye tevekkl yeter. Bugrte olanlara gre tevekkl, btn makamlara denk bir makamdr ve tek bana yeterlidir.Tevekkl, muhabbet makamnn hallerinden biridir. Allah Teala buyurdu ki: "Ve AllahTeala'dan bir rza ki (bu) daha byktr". (Tev-be/72) Rza da, muhabbetten bir makamdr.Muhabbet, tarif edilemeyecek kadar yce, akli ilimlerin kavrayamayaca kadar eriilmezdir.Muhabbeti bilmek, Allah Teala'y bilmek gibidir.Mahbubu Allah Teala olan bir kalpten daha deerli bir kalp olabilir mi? Malumu Allah Tealaolan bir kalpten daha deerli kalp olabilir mi? Denildi ki: Kalpte bir dane/habbe vardr ki okalbin iidir, muhabbet de onun zerine aslr. te bu nedenle de bu hale muhabbetdenilmitir. Bu grte olanlara gre muhabbet kelimesi, kalbin habbesinden tretilmitir.Bu habbeye 'Sveyda' kalpteki siyah nokta da denilir. simlerin bana gelen Mim harfi, sfattambalaa ifade etmek iin kullan-Jhr. Allah Teala'nm u buyruu da bu minvalde grlebilir:'Onu sevgisiyle deldi'. Allah Teala, sevgide ulat ileri noktay vasfet-mek iin byle

buyurmutur. Yani onun sevgisi, kalbinin i zarn (yrtarak kalpteki siyah noktaya ulamtr.Kalpteki i zar, kalbin perdesidir. Yukardaki ibarede sevgi kelimesi fethal yani mefulkonumundadr. Buna gre anlam, kalbinin zarn yrtt, eklinde ortaya kmaktadr. Sevgi vemuhabbet bylesine ileri bir noktaya ulatnda, muhib kendini tutamayarak, kalbini

tamamen Rabbi iin boaltr. Kalbi O'nunla dolar.Byle bir kul, daha nce anlattmz sralamaya riayet edeme-\ yebilir. yle ki, ah- vahakaplp kendini kaybedebilir. Akln snr-j larn zorlayarak zikir ve davranlarnda haddiaabilir. Araplar \bunu ifade etmek iin, 'beynini datt, kafasn datt, srkledi-bindiripgtrd' gibi kalplar kullanrlar. Kiinin kalp zar yrtl d ve kalp perdesi paralandzaman da bu fiili tanmlamak iin\ 'eafe' kelimesini kullanrlar.Bu fiil re'f e' eklinde de okunmutur. Bu durumda fiilin anlap m, kalbin en st noktasna ulamak eklinde olmaktadr. nk 'a'f kelimesi, bir eyin son noktasn, en stn ifadeetmek iin kullanlr. Buna gre anlam yle ekillenecektir: Muhabbet onu en uzak yollaradrm ve son noktasna kadar gtrmtr. Bu noktada ise muhabbeti ona tamamen hakimolmu, aknn esiri haline gelmitir. Artk Mahbubu kendisine hakim olmutur, ona diledii

gibi hkmetmekte ve ynlendirmektedir. Mahbubunun izdii snrlar aamaz. Kalbitamamyla mahbubu iin boalr, hereyj-den syrlr. Kalp, artk tamamen mahbub ile


15/55

dolmutur. Kendi ei-killendirdii hibir ey kalmamtr. Muhabbetin ezici kuvvetinin ortayakmasndan dolay yalan sylemeyi baaramaz. Bu nokta!-da kalp perdesi alr, bak ucunuieri doru uzatr. Artk muhabbeti, muhabbetle tavsif eder. Sevdii dnda hi kimseylekonumaz. Btn bunlar, ancak kr makamnda olabilir. \Bti"makam bilmeyenler, btn bunlar inkar ederler. Sadeo kalbi Allah Teala tarafndan

takviye edilen ve i dnyas O'nun kudretiyle korunanlar bunlara tahamml edebilir. NitekimYce Allah'n u buyruu da bu anlam desteklemektedir: "Musa'nn annesinin kalbiboalmt. man edenlerden olmas iin kalbini salam-latrmas aydk neredeyse onu aavuracakt-Yani olunu kendisine geri vereceimize inanarak olunu ifa etmemesi, aksi haldeldrleceini bilmesi iin-". (Kasas/10)Yine O, Ashab- Kehf hakknda da benzer bir fiilde bulunmutur: "Kalplerini (sabr vemetanetle) bala(yp kuvvetlendirmitik. (Kraln nnde) kalktlar, dediler ki: Rabbimiz,gklerin ve yerin Rabbidir". (Kehf/14) man sevgisi onlarn kalplerine de hakim olmutu.Allah Teala, onlarn bu sevgiden dolay imanlarn aa vurarak katledilmelerini nlemekiin byle yapmtr. Btn bunlar, hkm ve hikmet sahibi olan Hak Teala'nm ince emirleri,hereyi bilen o Alim'in gizemli hkmleridir.

Allarrla"lJyrhakkyla sevenler, O'nun koruduu gibi gayb da koruyup saklarlar. Semnunzikrettii bir kssada fakirlerden birine yle dedi: O, muhabbetiyle marr ve onu her yerdeanlatrd. \ Ulemadan bir zat ise muhibbanm sfatlarn anlatrken yle demitir: Allah Tealaonlar muhabbet makamna yerletirmitir. Btn varlk alemi onlar iin bir zerre kadar arlkifade etmez. Al-lah'dan bakasnn muhabbetini O'nun muhabbetine katmak, mu-hibbannezdinde irk olarak grlr. Bu davran, bazlarna gre ise ihanet olarak grlmtr.nk bunda ahdi bozma ve akde vefaszlk szkonusudur.Sehl yle demitir: Dirhemi seven, ahireti sevemez. Ekmei seven de Allah Teala'ysevemez. Baba ve ocuk sevgisi , muhibban Allah Teala'nm muhabbetinden karmaz. nkAllah Teala bu sevgiyi onlarn kalplerine ksmen yerletirmitir. efkat ve merhametanlamnda ee duyulan muhabbet de muhibban, Allah sevgisi dairesinden karmaz. Zaruridnyevi ihtiyalar talep etmeye duyulan sevgi de onlar bu daireden karmaz.Btn bunlar, Allah sevgisinin yerine konulacak eyler deildir. nk Allah Teala'yaduyulan muhabbet, imann nurlar arasnda bulunur. Bu tr eylere duyulan muhabbet ise,aklda bulunur.Bize gre Allah Teala'ya duyulan muhabbet ile yaratlm bir varla duyulan muhabbeti

birbirinden ayrmak gerekir. Muhib-bandan bazlarna gre, muhabbetullah dnda herey,kiiyi Allah sevgisi dairesinden karr.Dnyevi eyleri stn tutarak daima onlarla megul olmak, bunlar Allah rzasna yeleyereknevalara teslim olmak ise, btn alim ve arifler tarafndan muhabbetullah'dan kartan birdurum olarak grlmtr. Bana gre kulu muhabbetullah dairesinden karan, Allah

Teala'dan bakasna dayanmak, O'ndan bakasyla sevinmek ve O'ndan gayrisinikaybetmekten dolay zlmektir.nsanlarn abdal zmresinden bir arife, 'Senin muhib ldn n> sylyorlar, ne dersin?'denilmiti. O da, u karl vermiti: Ben1muhib deilim. nk muhib, zahmettedir. Benise mahbubum. Yi-s^ ne ona, 'Halk senin iin Yedilerden biri diyor, ne dersin?' dediklerin-^de yle karlk verdi: Ben, Yedilerin hepsiyim. Beni grdnzde, Krklar1! grmolursunuz. Soru sahipleri aknlkla sordular: ^ Sen, tek bir insansn, bu nasl olur? O, ucevab verdi: Ben, Krklarn hepsini grdm. Onlardan herbirinden de bir ahlak aldm.-;Senin Hzr' grdn sylyorlar, buna ne dersin?' diye sordular. pBunun zerine o zattebessm etti ve yle dedi: Hzr' grene hay-iret etmek gerekmez. Esas hayret edilmesigereken, Hzr'n grmek istedii ve ondan sakland iin gremedii kimsedir. Yemin

ederim ki, Allah Teala katnda yle yaratlmlar vardr ki ne insan, ne de melekler tarandangrlmlerdir. .


16/55

Bize yle bir hadise anlatlmt: Hasan (ra) Haccac'm adamla'rina yakalanmamak iin Habibel-Acemi'nin evine saklanmt. - Haccac'm adamlar onu takip ediyorlard. Hasan (ra)askerlerin he-[- men ardndan eve gireceklerini anlaynca arka duvardan atlayp 1 kamakistedi. Habib Ebu Muhammed kendisine yle dedi: Otur bakalm. Askerler eve girdiler veHabib'e 'Hasan nerede? Bize senin evine gizlendiini sylediler1 dediler. O da, 'Bir ey

grebiliyor musunuz? sterseniz evi tamamen arayn' dedi.Askerler, evi tamamen aradlar ve elleri bo halde ktlar. Onlar ktnda Hasan (ra),Habib'e 'Nasl oldu da beni grmediler?' diye sordu. O da, 'nk sen Allah katmdaydn, buyzden de seni gremediler. Eer benim yanmda olsaydn seni grrlerdi' dedi. Habib,Hasan'm (ra) arkadalarndan biriydi. Hasan (ra) ise, ondan derecelerce yksekteydi. AmaAllah Teala onu arkadana muhta etmiti.Beyazd- Bestami'ye, 'Kaf dana gittin mi?' diye sorulmutu. O yle dedi: 'Kaf da, Kef,Ayn ve Sad dalarna gre daha yakndr'Onlar hangi dalar?' diye soruldu. O da, 'Bu dalar,aa arzlar kuatm dalardr. Bu arzlardan her birinde, Kaf da mesabesinde bir davardr. Kaf da, bu dalarn en k, bulunduumuz arz ise o arzlarn en kdr.Ebu Muhammed, Kaf dana trmandn ve Nuh'un (as) gemisinin zirvede bulunduunu

grdn sylemitir. O, bu da da, gemiyi de anlatmtr. Yine o, yle demitir: AllahTeala'nm Basra ehrinde yle bir kuluvar ki, oturduu yerden ayan kaldrd zaman onuKaf dann stne koyabilir. Hatta, btn dnyann bir veli iin bir admlk mesafe olduusylenmitir.Allah Teala'nm bir velisi, tek adm attnda beyz yllk mesafeyi alr. Bir ayan Kafdana koyduunda, dierini de baka bir dan zerine koyarak yeryzn tamamen aabilir.Bir keresinde de Beyazd- Bestami'ye Stunlu rem ehrine gidip gitmedii sorulmutu. O ucevab verdi: Ben Allah Teala'nm bin ehrine gittim ve bunlarn en mtevaz olan rem'di.Sonra bu ehirleri sralad: el-Beyt, Tavil, Paris, aylk, Cabers, Mesek..Bu noktada birisi, rem ehri iin Allah Teala'nm, "lkede onun benzeri yaratlmamt"(Fecr/8) buyruunu ne srebilir. Bunun aklamas, Yemen lkesinde rem ehrinin bir

benzerinin olmaydr. nk bu ayete muhatap olanlar, Yemen halkdr. Bunun bir benzeride u ayet-i kerimedir: "Ya da arzdan srlmeleri..." (Mai-de/33) Buradaki arzda bulunulanehir veya lkenin toprandan srlmeleri kasdedilmektedir. Yoksa, yeryznden atlmalarmmkn deildir.rem, Yemen'de bulunan Ad ehridir. Bu ehir, Ebter ile ehar arasnda yer alr. ehrin binkapl bir surla evrili olduu her iki kapnn arasnda bir fersah mesafe bulunduu, altn,gm, yakut ve zmrtten direkler zerine oturtulduu sylenmitir. ehirde yzbin stun

bulunduu sylenmitir. Rivayete gre bu ehir, cinler tarafndan Ad b. eddad b. Sam b. Nuhiin yaplmtr. Cinler bu stunlar, deniz diplerinden kartmlardr. Cinler, Sleyman b.Davudpeygamberden (as) drt bin yl nce Ad b. eddad'm emri altna verilmilerdi.

rem ehrinde abdal zmresinden bir topluluk Cuma geceleri bayram havasnda toplanrlar.Rivayete gre bu ehirde, her birinin uzunluu on kula olan ta sandukalar vardr. Busandukalarda vefat eden peygamberlerin naalar bozulmakszn kalmtr. Ama bunlar,insanlarn gzlerinden perdelenmi tir.Sehl (ra) bu ehri her Cuma ziyaret ederdi. O da nahbublardan biriydi. Btn bunlar AllahTeala'nm yce kudretinin basit iaretleridir. Bu kula, 'Allah Teala'ya dair mahedelerinianlatr msn?1 denilmiti. Bir sre kendini kaybetti. Ardndan yle dedi: Vay halinize sizin!Sizin gibilerin bunu renmesi uygun olmaz. Bunun zerine, Teki Allah Teala'ya ulamakiin nefsinle yaptn mca-hedeleri anlatr msn?' dediler.O, 'Bunlar bildirmem de caiz olmaz' dedi. Bunu da geri evirince, 'yleyse nefsinle riyazetini

biraz anlat' dediler. Bunun zerine yle dedi: Peki, baz hususlarda nefsimi Allah Teala'ya

boyun e-meye armtm. Bana kstek oldu. Ben de onu zorlamak iin bir yl su imemeye ve


17/55

uykuyu tatmamaya karar verdim. Bunun ze-\rinebana itaat etmeye balad.Onunla ilgili olarak Bceyr b. Muaz baz mahedeleri naklet-mitir. Bir defasnda onu, yatsnamazndan sabah namazna kadar ayak parmaklarnn stnde, enesini gsne yaslam vesaa sola dnmeksizin tek bir noktaya bakar halde grdn, ardndan seher vakti secdeyekapandn ve oturarak yle dua ettiini nakletti:

Allahm, bir topluluk Seni talep ettiler ve Sen onlara arzn iini verdin. Onlar da bundan razoldular. Ben ise, byle bir talepten Sana snrm. Bir topluluk istediinde ise onlara suda vehavada yrme gcn verdin, onlar da bundan honut kaldlar. Ben ise, byle bir taleptenSana snrm. Bir topluluk da Sen'den talep ettiklerinde, onlara yeryznn hazineleriniverdin. Btn gzler onlara dnnce aldklarna raz oldular. Ben, bundan da Sana snrm.Bu ekilde velilerin kerametlerine dair yirmi ksur makam sralad. Neden sonra bendentarafa bakp beni grnce, "Yahya?1 dedi. Ben de, 'Evet efendim' dedim. Bana, "Nezamandan beri oradasn?' diye sordu. Tats namazndan beri' deyince skut etti.Bunun zerine, 'Efendim bana birazck anlatr msnz?' dedim. Bana unlar anlatt: Sanauygun olan ksmn anlataym. Rabbim beni felek-i esfele koydu. Sonra beni melekt-i sfldadolatrd. Bana iki arz ve sera'ya kadar onlarn altn gsterdi. Sonra da felek-i ulviye

kard ve gkleri dolatrd. Bana oradaki cennetleri ve Ar'akadar olan makamlar gsterdi.Sonra da huzurunda durdurdu ve 'Grdklerinden dilediim iste' buyurdu.Ben de, 'Allahm, grdklerimin hibirini gzel bulmadm. Ben yalnz Seni istiyorum' dedim.Bunun zerine, 'Sen Benim hakiki kulumsun, Bana sadakatle kulluk ediyorsun. Sana unlaryapacam..' buyurarak birok ey sralad. Yahya b. Muaz szne yle devam etti: Budurum beni ok etkilemi ve kalbim anlattklaryla dolarak armtm. 'Efendim, niinMarifetullah\ istemediniz?' diye sordum. Bana yle yksek bir sesle haykrd ki tarif edememve yle dedi: Sus, yazk sana ki bana baskn yaptn.^Ebu Trab en-Nahebi (ra) mridlerin birinden holanmaktayd. Onu barndrr, ihtiyalarntemin ederdi. Mrid ise, srekli ibadet ve vecdleriyle megul olurdu. Ebu Trab, bir gn onayle dedi: Beyazd' bir grsen. Ama mrid, 'Ben onu gremeyecek kadar megulm' diyerek

bu istee kulak asmad.Ebu Trab, mridin onu grmesinde srar edince, mrid kendini kaybederek yle dedi: Sanane oluyor? Ben Allah Teala'y grdm, Beyazd' grme ihtiyacm kalmad. Ebu Trab yleder: Bu sz zerine kendimi tutamadm ve yle dedim: Yazk sana! Beyazd' bir kez grsensenin iin Allah Teala'y yetmi kez grmenden daha faydal olurdu.Mrid szme ok ard ve onu yadrgayarak, 'Nasl olur?' dili ye sordu. Ebu Trab da ukarl verdi: Sylediine bak! Sen Al-; lah Teala'y kendi yannda gryorsun ve O sana,senin mikdarma ,, i; gre tecelli ediyor. Beyazd' ise Allah Teala'nm katnda grrsn. \ iAllah Teala ona da, mikdarmca tecelli etmektedir. .; Bunun zerine ne demek istediimianlad ve 'Beni ona gtr'\ dedi. Ebu Trab uzun bir kssa anlattktan sonra yle devam etti:

Bir tepenin zerinde durduk ve Beyazd' beklemeye baladk. Ne-: hirden bize dorugelmeye balad. Srtnda krk vard. Yanmzdan geerken, gen mride te bu Beyazd'dr,ona iyice bak' dedim. Gen ona baknca olduu yerde dp kald. Onu ayltmayaaltmzda, vefat etmi olduunu grdk. Beyazd ile birlikte onu defnettikten sonrakendisine, 'Sana bak onu ldrd' dedi. Beyazd bana, 'Hayr, senin arkadan ok sdksahibi biriydi. Onun kalbine bir sr yerletirilmiti. Ama bu sr kendi halinde iken al-myordu. Beni grdnde kalbinin srr akland. Ama o, bu srr tayamad. nk zayfmridler makamnda idi. Srrn arl da onu canndan etti' dedi.Btn bunlar, muhabbet makamnda ziyade sahibi olan mah-bublarm hususiyetlerindensadece bazlardr. Bunlar, Cmert Mu-hib'bin sonsuz rzkndan hesapsz olarak bahettiirzklardandr. Talibin matluba myesser klmas, Muhib'bin mahbubuna yardmlardr. Habib

makam, zahir olmayacak kadar ulvi, kskanlndan dolay O'ndan bakasnn bilemeyeceikadar gizlidir. Allah Teala, bir takm fiileri vasta ederekonlar perdelemi ve baz sfat-


18/55

larm kullanarak stlerini rtmtr. Onlar makamat ehlidirler.Allah Teala onlar zledii gibi, onlar da Allah Teala'ya kar evk iindedirler. Onlarkurb/yaknlk ehlidirler. Rableri kendilerine bakt gibi onlarda Rablerine nazar ederler.Muhabbet ehli O'nun kelamn dinlemeyi ok severler. O da onlarn szlerini dinlemeyi sever.Hal ehli de, O'ndan niyazda bulunmay severler. Allah Teala da onlarn Kendisinden niyazda

bulunmalarn sever. Mahede ehli, kalplerinde olmasna ramen daima O'nu ziyaret ederler.O da kendilerini kalplerinde ziyaret eder.Ahiret ehli, O'na ahirette bakarlar. O da kendilerine dnya hayatnda bakar.Btn bunlar, Allah Teala'nm ltuflar olup, diledii kullarna verir. Bu hususla ilgili olarakkral peygamber Davud (as) hakknda bir kssa anlatlmt. Allah Teala onu, ondrt evliyamuhibbamna gndererek Zat'ndan bir ihtiyalar iin talepte bulunmalarn istemesini

buyurmutu. Ondrt veli, Davut peygamberi grdkle-- rinde, kendilerini Allah'a ibadetten alkoymamas iin uzaklatlar. r Bu kssay daha nce dezikretmitik.Bu tr hadiseleri yadrgamamak gerekir. nk Allah Teala, mahbub kullarna henz dnyahayatnda iken cennet ehlinin ahi-t ret hayatnda ilk hediyesi olan 'Kn=Ol' emrini verir.

Onlar bu he-: diyenin kendilerinde lene dek kalmas iin onu ok az kullanrlar. . Rablerineduyduklar muhabbetin bykl sebebiyle de bu emri , kullanmak istemezler.Onlarn marifetleri, kendileri dndakiler! gemitir. Allah Teala onlara 'Kn' emrinivermekle, Kyamet hakknda 'Kn=Ol' deme hakkn da vermi olmaktadr. Cennet vecehennemin zerindeki perdenin kaldrlmamasm istemek de onlara braklmtr. Onlar, kevnve mekann tesinde varolan gerekleri de, kyamettennce insanlara ifa etmezler. Bunlar,

batn olanlar iin zahir olsa / da, Allah Teala'ya yakini imann olabilmesi iin O'nun yaratge-/ rei perdelenmilerdir.Vehimden uzak, fikir ve tasalarn ulaamad bu gerekler, Allah Teala'nm buyruuyla gizlitutulmulardr. Allah Teala sevdikle-;j rinden bu hakikatleri aklamamalarn istemitir.nk akl ve hikmetin gerei bunlarn gizlenmesidir. Bunlarn izhar edilmesi yaratlmlar

bakmndan uygun olmayaca gibi, dnya hayatnn dzeni bakmndan da doruolmayacaktr. Sabk takdirden dolay tedbir-i ilahinin dzeni de sarslacaktr. Byle birdurumda hkmler sakt olup insanlarn helake dmeleri szkonusu olacaktr.Muhibban bu durumu grdkleri ve Allah Teala'mn kendileri iin koyduu istisnalar idrakettikleri zaman, O'nun isteine en gzel ekilde icabet edip en hzl ekilde kendisineuymulardr. Onlar iin yaplmas gereken en gzel davran, O'nun rzasn kazanmaktr.Bunun yolu da, O'nun aa kardm olduu gibi brakmak, O'nun rzasna nail olmak iingizledii hususlar aklama hususunda cimri davranmaktr.Onlar, Rablerinin kudretiyle icra ettii tasarruflarna rza gstermi insanlardr. te bu da,cehd, zhd ve muhabbetin zirvesidir. Allah Teala da bu davranlarndan dolay onlarn

krn en gzel ekilde kabul eder. Onlar iin katnda en deerli sermayeleri biriktirir. Zenciisyan srasnda isyanclar ehre girdikleri, insanlar ldrp mallar talan ettikleri zamanSehl'in arkadalar onun yannda toplandlar ve 'Bu konuda Rabbine niyazda bulunsan ve bun-lara beddua etsen nasl olur?' diye istekte bulundular. Sehl bir mddet sustuktan sonra ylededi:Bu beldede Allah Teala'mn yle kullar var ki, eer zalimlerin \ helak edilmesi iin duaederlerse, bir gece iinde yeryznde tek i bir zalim dahi kalmayp hepsi de lr. Ama onlar

bunun iin dua _ etmezler. 'Niin?1 diye sorulduunda ise yle dedi: nk onlar, O'nunistemedii bireyi istemezler. Sehl bunu syledikten sonra, , Allah Teala'mn bu velilerindualarndan kabul ettiklerine dair birok hadiseyi anlatt. Sonunda ise yle dedi: EerKyamet'in kopmamas iin dua etselerdi, Kyameti dahi kopartmazd.

Kul Allah Teala katnda byle bir mekana ulap kendisine 'Kn' emri verildii zaman budurum onun yle demesini gerektirir: Allahm beni istediin eye muvaffak et, istemediin


19/55

eyden beni koru. nk ben, cahil bir beerim. Tedbiri Senin gibi gzel yapamam, kaderleribilemem, ilerin akbetlerine dair bilgim olamaz. Szmde eliki, irademde kararszlkolmasndan korkarm.Allah Teala kendisine icabet ettiinde skut edip teslim olur ve Rabbinin tedbirine rzagsterir. nk Allah Teala'y seven bir kul, ilerin de O'nun takdir ve tedbir ettii ekilde

srp gitmesini ister. nk ilerin akbetlerindeki tedbir, birtakm hayr ve er manalarnortaya karr.Allah Teala, ara istiva ettii gibi kainatn tedbirini de stne almtr. O, kullarna bu greviyklememi, ilerin sevk ve tedbirini onlara brakmamtr. Onlara ykledii, O'nun hkm vetakdirine kar sabr ve rza gstermeleridir. Kul, Allah Teala'mn muradnn gereklemesiiin skut edip edebli davranmaldr. Kendi stne dmeyen ilere karmamal, ilahi takdireitirazda bulunmamaldr. Bu ekilde davranan kul, tevekkl ve rza makamna ular. te bunedenledir ki Ebu Muhammed (ra) 'Allah Teala'nm yarattklarndan murad nedir?' sorusunuyle cevaplamtr: Halen bulunduklar durum; O'nun istemedii bireyi nasl isteyebilir-siniz? O, muradlarn zuhur ettii, hkmlerin belirdii sfatlarn sever. Olmas gerekenolmakta olduu gibi, olmu olmas gereken de olmutur: Kn=Or 'Kne=Oldu' fiilinin altnda

gizlidir.Eer 'K-rie^vTTnasayd, hibir ey olmazd. Muhibban iin 'Kne' fiili'Kn'emrinden daha sevimlidir. nk hem O, hem de onlar iin \ 'Kn' emrinin misallerivardr. Ama ne O, ne de onlar iin 'Kne'nin emsal ve benzeri yoktur. Onlar yle kimselerdirki, hibir nefs olar iin gizlenen gz aydmln bilemez. Onlar Allah Teala'y se - / yen,O'nun mlknde zhd sahibi olan kullardr.Onlar, Allah Teala'mn kendilerini halife kld mallarda ite byle davranmlardr. nkRableri'nin u emrini iitmilerdir: "Allah'n sizi halife kld (mallardan O'nun yolunda)infak edin" (Hadid/7) O'nun rzas iin maln tamamn verin. Onlarn vekil olmasndan sonraO da, onlarn halifesi olmutur. Nitekim onlar Allah Teala'mn buyruuyla yle demilerdir:"Allah bize yeter, O ne gzel vekildir" (Al-i mran/173)Allah Teala da onlar hakknda yle buyurmutur: "Allah'tan bir nimet ve ltufla ayrldlar daonlara hibir ktlk dokunmad. Onlar Allah'n rzasna tabi oldular, Allah onlardan, onlar daAllah'tan raz oldular". (Al-i mran/174) nk onlar, syledikleriyle amel etmi, imannhakikatine ulamlardr.Denildi ki: man, sz ve fiildir. Halbuki sz, fiilin yerini alamaz. Kullar, "Yalnz Sana ibadeteder, yalnz Sen'den yardm dileriz"(Fatiha/5) dediklerinde Allah Teala da 'Doru sylediniz!' buyurur. nk onlar, AllahTeala'dan bakasna hizmet etmez, O'ndan bakas karsnda zelil olmazlar. O'ndan

bakasndan yardm dilemez, musibetleri O'ndan bakasndan bilmezler. te bu nedenle deSadk Teala'y tasdik ettikleri iin sddk olmulardrBize ulaan bir rivayete gre kul, "Yalnz Sana ibadet eder, yalnz Sen'den yardm dileriz"

(Fatiha/5) ayetini okuduu zaman Allah Teala ona yle buyurur: Yalan sylyorsun. Eeryalnz Bana ibadet ediyor olsaydn, Ben'den bakasndan korkmaz ve mit etmezdin. Eeryalnz Ben'den yardm dileseydin, kendi maln ve ailenden medet ummazdm.

Nakledilen bir rivayete gre Kur'an- Kerim'den bir sure okuyan kula -eer onunla amelediyorsa- okumas bitinceye kadar o sure salat eder. Byle bir kul sddk saylmtr. Bir kulda vardr ki Rur'an'dan okuyup da amel etmedii bir sureyi bitirinceye kadar o sure tarafndanlanetlenir. Byle bir kul da yalanc/kezzb saylmtr. man nerededir? man, amelsiz olmaz.Amelsiz biri hakiki anlamda mmin deildir.Allah Teala'mn dostlar, szlerini amelle gerekletirmi, imanlarna yakin ile ahitliketmilerdir. Onlar, Tasbnallah ve ni'mel-Vekil/Allah bize yeter, O ne gzel vekildir, Lailahe illallah, Allah ekber1 deyip O'na tevekkl ettikleri ve ve O'ndan raz olarak O'na teslim

olduklar zaman sinelerinde Allah Teala'dan bakasna yer kalmaz. Allah Teala da onlara'Doru sylediniz' buyurur. Bylelikle de sddklarn arasna katlrlar. O, bir eye 'Ol'


20/55

dediinde olur, Bunu iyi dnn.Kul, 'O ne gzel Vekil'dir^ni'mel vekil' dediinde tevekkl makamnayerlemi olur. Sdktaise birok makama sahip olur. Sadk olan Allah Teala, 'Sadaktm=Doru sylediniz'

buyurduunda ise sddklardan olur.Allah Teala byle kullarna yle buyurur: Kullarm, siz Benim setiklerinsiniz, sevgime

sahip olanlarsnz, Ben sizin Vekilinizim, siz Ben'den raz oldunuz ve Ben size yeterim. teonlar, Allah Teala'dan bir nimet ve ltufla ayrlrlar ve onlara hibir ktlk dokunmaz. OnlarAllah Teala'mn rzasna tabi oldular. Allah Teala da onlara drt trl mkafaat verdi: Nimetve ltuf, O'na tevekkl, kt-lkten uzak tutmak, onlarn rzasna kendi rzasyla cevap vermek. Allah Teala onlardan razolmutur. Allah Teala'mn sevdii kului mazur grlrken dmann hibir zr kabuledilmez. Mahbub hesaba ekilmezken, gazaba urayan iin hibir hafifletici sebebe baklmaz.Ediblerden biri bu anlamda yle bir beyit sylemitir:Vuslat iin ehil olmayan kimsenin,Btn iyilikleri gnah olarak saylr.

Baka biri ise yle bir beyit dizmitir:O'nun Zatnda bir efaat eden vardr ki ktln kaldrr,Kalplerden ve zrleri getirir.Tahkik sahibi mridlerden biri de u iiri okumutur:Bakm zme dnk kldm,Bana olan sevgini, Sana efaati kldm,Senin vaktin btn dehre vurulsa,Bin yl bir saate gre daha az olurdu.^ Allah Teala'mn kendisini zikrettiimiz makamlara muttali klmad bir kul da O'ndankorkmaldr. Bu konuda zahid olmal ve mahede ettii stn kudretle zahiri ve batini olarakgrd bir-k iaretle mahbub makam iin himmetini li tutmaldr. Marifete sahip olduuiddiasnda olmamal, muhabbet makamna ulat vehmine kaplmamaldr. Onun bumakamdan nasibi, ancak umuntu, aldan zan ve sahte grntlerden ibarettir.Allah Teala bir kavmi zan sahibi klarken, dostlarna yakin na-sib eder. Kalbi hastalklarndandolay bir kavme istidraclar verirken, tahkik sahibi ve mahbub makamnda olan velilerine iseapak iaretler ve Kur'an ayetlerinin isbat ettii gibi yakini deliller nasip eder. Kalplerindekikevn aa kncaya kadar kendilerini 'Kn' emrine muttali klmaz. Kevnde zikredilmesiuygun dmeyecek enfes varlklar ve ok rabet edilen eyler vardr.

Nefsani afetler ve dnya mlknn ziyneti, avamn kalplerinin perdeleridir. Akli hazlar,melekta dair ruhani ehvetler ise havasn kalplerinin perdeleridir. Kalbin, mahede ettiiderecelerin zne ykselmesi ve mahbublarn kalplerinin perdelerini kaldran rahmet ve

rabet hususiyetleriyle beraber durmas halinde nefsani ehvetleri aar ve bunlarla akliperdeleri kalkard. Ama bu noktada ruhi arzulara kaplmalar mmkndr. Ruhi arzularamalar ve nur perdelerinin almas iin Allah Teala'nn Zat'yla yzleemele-ri ve O'nunsfatna nazar etmeleri gerekir. Bunu baardklarnda onlara ne mutludur. Aksi takdirde resmi

bozar, mhr deitirirler. Makamlar aa kt, faziletler kesildii mtalaalar tahkikedildii, mevki ve dereceler sakt olduunda talep eden klp talep edilen byr, rabeteden fena bulup rabet edilen baki olur.te bu noktada perdelerin sonuncusu olan sm'e sarlmak aa karlr. Bu nokta, aynzamanda Allah Teala'ya yaknln da badr. Allah Teala, nasl davranacaklarn grmek iinkullarn bununla imtihan eder. Bu noktada yeryznn stndeki herey fani olup ancakRabbi'nin Zat baki olur. Bu makam, ite byle kullar iin sahih olur. Bu anlamda yle

denmitir:O'nun bekasndan sonra fani olsan da zahir olursun, O, artk kevnsiz olmutur. nk sen


21/55

O'sundur.Bu, mevcuduyla vecd bulma, kayyumiyeti ile kyam mekandr. ! Halbuki daha nce kevniylevecd sahibi ve kyamyla kaimdir. Beya-zd- Bestami yle derdi: Allah Teala sana, Musa

peygamberin m-nacatm, sa peygamberin ruhaniliini ve ibrahim peygamberin dostluunuverse de sen O'ndan daha fazlasn iste. nk O'nun katnda bunlardan kat kat daha fazlas

vardr. Eer bunlarla yetinirsen seni bununla perdeler. Bu, onlarn ve onlarn haline sahipolanlarn imtihandr. Onlar emsal, yani peygamberlerin emsalidirler. Kul, talep edilenintamamna bakmad ve rabet edilenin yapsna vakf olmad zaman Rabbi onu mahbubmakamna kor. Onu sndrr, efkat gsterir, onu gzler, Zat ile onunla yzleir. Kul daO'na ynelir, bbrlenmeden O'nun yaknlna koar. Yznde baka bir yz, elinde baka

bir el grmeksizin kayymiyeti-ni mahede ederek ahitliini ifa eder. Bu, ariflerden talepsahibi olanlarn varmak istedikleri son noktadr.Muhibban ariflerden bir zat yle demitir: Mkaefe yoluyla kirk huri grdm. Onlar havadasratle gidiyorlard. zerlerinde altn, gm ve mcevherlerden ziynetler vard. Onlara okdikkatli bir ekilde baktm iin krk gn cezalandrldm. Daha sonra ncekilerden dahagzel ve gsterili seksen huri grdm. Bana, Q onlara bakmam sylendi. Secdeye kapandm

ve onlar grmemek iin gzlerimi yumdum. 'Sen'den bakasndan Sana snrm, benimbunlara ihtiyacm yok' dedim. Ben byle yakarrken, onlar nmden ayrldlar.Allah Teala'nn her asrda, eitli blgelere dalm byle kullar vardr. Bunlar, insanlarngzlerinden uzak, sakl olarak yaarlar. Akllar yetersizliklerinden dolay onlarn sfatlarnidrak ede- s mez. Kalplerde de onlarn tam olarak tarifi mmkn olamaz.unku sahip" olduklar sfatlarn en basiti, hareket ve skunlarmda gsterdikleri ihlastr. Oysa

bu sfat bizler iin en deerli sfatlardan biridir. hlas ehline gre ihlas, Hlk ile muameledemahluku devreden karmaktr. Bu muameleye zaten dahil olmayanlar, ondan nasl ihraedileceklerdir?! Mahlukatm ba nefstir. Kalp nefsle bulanmamsa, ondan naslarndrlacaktr?! 'Muhibbana gre ihlas, hibir ameli nefs iin yapmamak, yaplan amele menfaat veya beklentikatmamaktr. Aksine amel tamamen Zat- lahi'yi tazim iin yaplmaldr. Celal ve keremsahibi Rabbi'nin muhabbetine hi kimseyi ortak komamaldr. Kalbini gzne taklanherhangi bir gzellie balamamaldr. nk kalbi, sonsuz gzellikle dolmutur. Bu noktayavarmann yolu marifet sahibi olmaktr. Marifet sahibi olabilmek iin de aynel -yakin grmekgerekir.Haber, grmek gibi deildir. Grmek ise, ancak yakinin nuruyla gerekleebilir. Nefsaninevalarn bulunmas ise, hakiki manada ; yakine engeldir. Perde kaldrld ve heva bertarafolduu zaman aynel-yakin doar. Hsn, cemal, gzalclk ve kemaliyet sfatlarndan doannurlar, aynel-yakinde mevcuttur. Aynel-yakin de gz ardndan gz gibi derecelere sahiptir.Tpk nur stndeki nur gibi. Btn nurlar da sonunda nurlarn nuruna balanr.

Muvahhidlere gre ise ihlas, fiilleri yaparken halkn bakndan uzaklamak, hallerde iseonlara yaslanp onlarla huzur bulmayrakmaktr. Sddklara gre sdkta ihlas, insanlarnkalplerine bekiler konmasn istemektir. Bir defasnda Bir'e 'Bu dereceye nasl ulatn?' diyesorulmutu. O da, 'Ben halimi Allah Teala ile aramda gizlemeye alrdm' demiti. Bununlasylemek istedii uydu: Ben Rabbim'den beni saklamasn ve halimi gizli tutmasn niyazederdim. Bana onunla ilgili yle bir rivayet nakledilmiti: O, Hzr' (as) grm ve 'Benimiin Allah'a dua et' demiti.O, "Allah Teala sana Zat'na itaati kolaylatrsm' diye dua etmiti. Bir, 'Daha dua et'dediinde Hzr (as) yle dua etmiti: Allah Teala senin ibadetini gizli klsn. Bununyorumunda iki mana bulunduu sylenmitir: lk grn sahiplerine gre Hzr'n (as) ikinciduasnda sylemek istedii, Seni gizlesin ta ki ibadetinle ta-mnmayasn, eklindedir. Bazlar

ise ikinci bir gre sahip karak yle demilerdir: badetini senden gizlesin, ta kiyaptklarna bakarak gurura kaplmayasm.


22/55

Bakalar da Bir'in Hzr'la (as) bulumasn yle nakletmi-lerdir: Bir dedi ki: Hzr'a (as)duyduum evk, beni kayglandrmaya balamt. Bir defasnda Allah Teala'ya dua ederek

bana, benim iin en nemli olacak bir eyi retmesi gayesiyle Hzr' (as) gstermesi iindua ettim. Nihayet onu grdm. Kalbimi ve kafammegul eden eyi hemen syledim: Ey Eba Abbas, bana bir ey ret de, onu sylediimde

halkn kalplerinden saklanaym, onlar nazarnda hibir deerim olmasn. Hi kimse de benisalah ve dindarlkla tanmasn.Hzr (as) yle dedi: Allahm, kaln perdeni zerime ser. rtlerini zerime koy. Benigaybnn en sakl yerine koy. Beni yarattklarnn kalplerinden sakl tut. Hzr (as) bu duaysyledikten sonra kayboldu. O gnden sonra onu bir daha hi grmedim ve zleminiduymadm. Her gn rettii duay okumay adet edindim. Bize -anlatlanlara gre bu kul,zillete brnr ve kendini hor grrd. O kadar ki zimmet ehli yollarda onunla alay eder vemev-kisini nemsemedikleri iin yklerini ona vururlard. ocuklar bile onunla alayederlerdi. Ama o, bu davranlardan ve bu halden memnun olur, huzur duyard.Seleften bir cemaat bu gr paylarken, halefin sadklarndan bir zmre de bu hali

benimsemilerdir. Onlar da kendilerini gizlemi, mevkilerini drmeye almlardr. Bunlar

mecnunlarn aklllar olarak bilinmilerdir. Nefste zhd sahibi olmann ve tevaznn hakikatibudur. Ancak bu, velilerin mecnunlarnn gsterdikleri zhd ve zayflarn yakin sahiplerinintevazudur.Tekebbr, ekilde olur: Nefse hayran olarak insanlara kar kibirlenmek; izzet-i nefse nemvererek insanlarn kalplerine kar kibirlenmek. Byle bir kibir iinde olanlar, insanlarnkalplerinde byk grlmek ister. Bu da tekebbrn sonucu olarak gndeme gelir. ncekli ise, kendi dindarlk ve istikametine bakarak kalpte kibir gstermek. Bu kibire sahip olankul, bununla kendini byk grr.Kulun bunu hissetmesi yakin ilminin eksikliinden kaynaklanr. Bunlar tekebbrn en gizliekilleridir. Bunlardan ancak tevhidi sahih olan kimseler uzak durabilirler. Bunlar yakinisadk, ih-lasl sadk kimselerdir.Zahiri tekebbre gelince, o da insanlara kar bbrlenmek, efelenmek ve kendini stngrmektir. Bu, tekebbrn ak eklidir. Bu, kalbin en youn perdelerinden ve nefsin en glsfatlarndan biridir. Alimler de, ite bu nedenle tekebbrn inceliklerinden korkmu, nefsiaalayp horlamak gayesiyle onun iin hereyin azn ve zilleti istemilerdir.Onlar, tekebbrn gizli ekillerinden arnabilmek iin tevaznn inceliklerine sarlmayaalmlardr. Amelleri ancak bu ekilde halis olabilecektir. Tevazu sahiplerine gre tevazu,kulun sfat olarak zelil olmas, kasden zelil grnmeye almamasdr. Kii, kendini yalnz vehor grmeli, zatnn kklne inanmal, nefsinde onu tahkir etmelidir. Zoraki bir tevazuyasahip olmamaldr. Bunun alameti ise, kendisini ayplayan ve tenkid eden birini duyduundakzmamas, iftira ve knamaya maruz kalmay ho gre-bilmesidir. Bunun en gzel gstergesi

ise, hissettii zillette zilletin tadn almamas, tevazuunda tevazuya ahit olmamasdr. nkbu haller, artk zati sfatlar haline gelmitir.Zillet gsterip de zilletinin zevkini tadan kimse, tevazuunda da yapmacklk iindedir. Tevazusahibi olup da bu tevazuuna ahit olan kimse kusurludur. nk o, nefsiyle bbrlenmeninkalntlarndan henz tamamen syrlamam biridir. Byle biri, bakas ta-rafndan knanmas ve tenkid edilmesine tahamml edemez, bunlar yapanlara kar kzgnlkhisseder. Bunun tersine olarakta vld ve iltifat edildii zaman sevinip marr.Bu belirtilerin bulunduu bir kii, yukarda anlattmz makamlardan tamamyla uzaktr.

Nefsim zelil klp bizzat kendi nefsi hakknda tevazu sahibi olduunda, eer zillet vetevazuundan herhangi bir his ve tad almyorsa, zillet ve tevazu ile btnlemi olur. Byle

biri, nefsindeki kusuru bildii iin halkn knamalarna aldrmad gibi vglerinden de

holanmaz. nk nefsinin halk nezdinde bir mevki ve stnlk sahibi olmasn istemez.Zillet ve tevazu, onun ayrlmaz sfatlar haline gelmitir. pn py, sprntnn


23/55

sprcy gerektirmesi gibi. Bunlar o kimselerin meslekleridir. Kusurlar olmadndndkleri iin meslekleriyle iftihar etmeleri bile mmkndr. Byle bir kul, nefsine karRabbi'nden byk bir yetki sahibi sahibi olmu, nefsine tamamen malik olarak izzetiyle onuezmitir. Bu, mahbub makamdr ve bunun ardndan eitli mkaefeler gelir. Bu mkaefele-rin ilki, hikmet nurunun kalbe girmesi, hikmet pnarnn kalbinde

kaynam asdr.Bu konuda sa peygamberle ilgili olarak u hadise nakledilmitir: O, halkna yle demiti: Eysrail oullar, bitkiler nerede biter? Onlar da, Toprakta' cevabn vermilerdi. Bunun zerineo yle dedi: Size hakikati sylyorum ki hikmet de toprak gibi ancak kalpten doar. AllahTeala ile arasndaki hal, zillet olan kimse, kibirlilerin izzet peinde komas gibi zilleti talepeder ve ondan haz alr.Kibirli kii de izzete ulatnda ondan zevk alr. Zilleti kalpten ayrlan kul, halindenuzaklamasndan dolay kalbinin deitiini grr. Kibirli kimse de izzetini kaybettii zamanhayatnn karardn hisseder. nk onun yaantsnn tad, izzet ve gsterie dayaldr.Yukarda anlatmaya altmz kullar, zilleti semi, halk nazarnda makam ve derecelerinidrm, kalplerdeki gsteri ve tesirleri silmi, nefslerini trl knama vastalaryla ezmi

kimselerdir. Bunlara dair anlatlanlar, burada yer veremeyeceimiz kadar oktur. Onlarn enbariz halleri sdktr. Sdk hali, onun hkm-nn icabna gre haraket etmeyi gerektirir. Zaten onlardan da hallerinin gereini yapmalar

beklenebilir.eyhlerden biri, Cneyd'in hocas Ebu Hasan el-Kreyni'dfentunu nakleder: Adamn biri onu kez yemee davet etmi ama % /her defasnda da daveti geri evrilmitir. Nihayetdrdnc seferde onu evine sokmay baarmt. Adam, bunun sebebini sorduunda EbuHasan yle demitir: Nefsim yirmi yl boyunca zillete rza gsterdi ve kovulan bir kpeednt. Kovulduunda gider, arldnda ise gelir ve nne bir kemik atlr. Sznnsonunda yle demitir: Eer beni elli kez reddettikten sonra tekrar davet et} sen, davetineicabet ederdim.Bak bir eyh de kendi hocas hakknda unu rivayet etmitin Bir mahalleye yerletim veorada drstlyle tannr hale geldim. Bunun zerine kalbim kart. Mahallenin ortasndaki

bir ha-mama girdim, orada kymetli bir elbise dikkatimi ekti ve onu alp stme giyindim.Yamal giysimi de onun stne giyindikten \ sonra hamamdan ktm.Hamamdakilerin bunu farkedip beni yakalamalar iin yava yava yrmeye

baladm.Sonunda beni yakaladlar ve yamal elbiseyi karttktan sonra deerli giysistmden kardlar. Ardn-dan tokatlayp hrpaladlar. Artk o semtte hamam hrsz olarak,/tannmaya balamtm. Nefsim ancak o zaman skunete erdi.Suflerden biri hakknda da yle bir hadise nakledilmitir: O, bir adamn yemek yediinigrmt. Elini adama doru uzatt ve 'Allah rzas iin biraz verir misin?1 dedi. Yemek yiyen

adam, 'Otur da ye' dedi. Ama suf, 'Sen avucuma koy' dedi. Adam da avucuna bir parakoydu. Suf de bir kenarda oturup onu yedi. Adam, neden oturmadn sorduunda sun ylecevap verdi: Allah Teala huzurundaki halim zillettir. Bu halimden ayrlmak istemedim.Sufmin yemek istedii ve yiyeceini eline verdii kimse muhtemelen helvacyd. Araplar, bireyin avularna konulmasn, izzet-i nefslerine dknlklerinden dolay hi sevmezler.Hatta ilk muhacir sahabilerden birinin yle dedii nakledil1 mistir: gn boyunca akalm ve azma bir lokma dahi koyma-mtm. Adamn birinin kuru zmtasadduk ettiiniduydum. Yanna giderek kuru zm istedim. Bana, 'Avucunu uzat' deyince^'Ben Arab'm, avucuma konan hibir eyi alamam, benim iin bir kaba koy' dedim. Adam dakuru zm bir kaba koyarak bana verdi. zm yedikten sonra kab adama geri verdim.Bu sahabi izzet-i nefs gl olduu iin byle yapmt. Nitekim Allah Resul (sav) ona yle

buyurmutur: Sen, cahiliyye zellikleri bulunan bir insansn. Bunun zerine o sahabi,'Yamn bu kadar byk olmasna ramen mi?' diye sordu. O da, 'Evet' buyurdu. Ayn sahabi,


24/55

bir adamla husumete dm ve ona kar kibirlilik gstermiti.1[1]Yukarda anlattklarmzla ifade etmek istediimiz, uyank akllar ikaz etmek, diri kalpleriharekete geirmektir. Ki yaayan, ak delile dayanarak yaasn. Bu meyanda sadklarnsfatlarn ve ihlas sahiplerinin yollarn bir nebze de olsa zikrettik ki, byk bir bilgiye az birdelille ulalabilsin.

Bestm ehrinin sakinlerinden, halk nazarnda itibar olan,bir zat vard ki Beyazd-Bestami'nin meclisinden asla ayrlmazd. JBirgn kendisine yle dedi: Ey Beyazd, otuzyldr hi aralksz joru tutuyor ve geceleri de hi uyumakszm namaz klyorum. Bu naramen kalbimde senin anlattn ilme dair hibir ey gremiyorum. Oysa ben, bu ilmi tasdikediyor ve onu ok seviyorum.Beyazd- Bestami ona yle dedi: Sen yz yl oru tutsan ve gecelerini de ibadetlegeirsen dahi, bu ilmin zerresini bulamazsn. Adam, 'Niin?' diye sorunca u karl verdi:nk sen, nefsin tarafndan perdelenmisin. Adam, 'Peki bunun aresi var mdr?' diyesorunca, 'Evet' dedi. Adam, 'Onu bana ret' dediinde, 'Sindiremezsin' dedi. Adam sraredince Beyazd- Bestami yle dedi: u anda berbere git, san ve sakaln kestir. Sonra buelbiseyi kartp bir aba giy. Sonra da boynuna ceviz dolu bir torba as ve ocuklar evrene

topladktan sonra yle de: Bana kim bir tokat atarsa, \ ona bir ceviz vereceim. Sonratandklarnn bulunduu arlar dola.Bunun zerine adam, 'Sbhanallah, "bana bunlar nasl sylersin?' dedi. Beyazd yle dedi:'Sbhanallah' szn irktir. Adam, "Nasl olur?' diye sordu. Bestami yle cevap verdi: nksen nefsini tazim ediyorsun. Bu yzden de onu tebih ediyorsun. Adam, 'Ben asla byleyapmam, bana baka bir yol gster" deyince Beya-~x zd- Bestami yle dedi: Hereydennce bundan bala. Adam, 'Bunu yapamam' deyince, 'Sana kabullenemezsin dememimiydim?'dediBunun sebebi, irk iinde iken Allah Teala'ya snmas ve O'nu \ tebih etmesiydi. nk o,aslnda nefsini tazim ile kendini tebih etmekteydi. Beyazd- Bestami 'Bana tebih olsun,anm ne kadar ycedir derdi. O, evveliyyeti birleyen bir muvahhid idi. Yukarda i zikrettiiare ise, nefsini ne karan birine tavsiye ettii ila ka-bilindendi.O kimse, nce nefsini yceltmesi, sonra insanlarn ona bakmasndan dolay kalp hastalnakaplm biriydi. Byle bir hastal Allah Teala'dan baka giderecek g yoktu. FakatBeyazd- Bestami'nin ilac, mecnunlarn tbbnda bulunan bir areydi ve yakini zayf olankimseler iin uygundu.En byk tabib olan Allah Teala onun kalbine aynel-yakinden bir zerre koysa, bununlakalbindeki btn kibir tezahrlerini silip atar ve o kul her trl hastalktan kurtulurdu. AmaAllah Teala gereklemesi takdir edilmi bir emri yerine getirecekti. Ta ki helak olan, deliledayanarak helak olsun, yaayan da delile dayanarak yaasmd. Yaayan da, len de, hakknahidiyle yaayacak veya lecektir.

Yukarda anlattklarmzdan hibirini inkar etmeyin. Akside mminlerin kudret ve yakinilmindeki nasiplerinden en kn bile kaybedebilirsiniz. nk mminler iin bu ilimdenbelli nasipler szkonusudur. Bu nasiplere misal olarak unlar zikredebiliriz: Anlattmzhususlar mahede etme, sembolik olarak kaydettiklerimizi idrak etme, vecd ve hal, muameleve mnazele, zevk ve koklama, sonuncusu da tasdik ve kabuldr.Marifet ilmindeki nasiplerin en k, ahit olmasa da srarla inkar etmeme, bilmese derenmedir. Bu durumdaki kulun sma da teslimiyettir. Bunun ardnda baka bir mekanyoktur.Uzun sreden beri aklamaya altmz makamlar yakin ilminin makamlaryd. Bunlarnilki tevbe, sonuncusu da muhabbet makamdr. Bu makamlar, iice gemi makamlardr. Bumakamlardan herhangi birine hakiki manada nail olmu bir kul, dier makamlarn da hallerine

1[1]Buhr, Edeb/44; Mslim, Eyman/38, 40


25/55

mazhar olur. Her hal ile birlikte) mahedeye de sahip olur.Her mahedenin de bir ilmi vardr. Hak ile ahitlik edenler bundan mstesnadr. nk onlarilim sahipleridir. Bu makamlarn hepsi de imann hakikatinde toplanmtr. man ve yakinden

bir hakikate nail olan kul, hakiki mmin olun manndan asla sapmaz ve geri adm atmaz.Onun iman, bir emanet veya bor deil hibe ve Allah vergisidir.

Eer emanet veya bor olsayd, bir kukunun izhar ve tuzan gizlenmesi durumunda AllahTeala tarafndan geri alnrd. Bu da Allah Teala'nm bir imtihan olarak gndeme gelirdi. Budurumda iman, bir bedel deil, deitirilmi olur. Byle olmadnda, dei tirilen iin bir

bedel olmu olur.Allah Teala, bu makamlardan herhangi birinde olana hepsinden de bir hal nasip eder. Her halde bir ehadeti beraberinde getirir. Bu makamlara sahip olanlar, ilimlerinde farkl dereceleresahip olsalar da, O'na yaknlkta yksek mertebelere kmlardr. Bu da imann kemalidir.mann kemaliyle ilgili olarak Allah Resul'nden (sav) hadis rivayet edilmitir. Buhadislerde szkonusu hallerin esaslar ve btn bu fiillerin z mevcuttur.lk hadiste Allah Resul (sav) yle buyurmaktadr: "Kulun iman, bir eyin az oundandaha sevimli gelmedike, tannmamas tannmasndan daha ho gelmedike kemale ermez".

Bu, sadk ve zahid kulun halidir. Bu iki husus, tahkiki imana gtren yolun da badr. Ycebir yapnn temeli de budur.kincisi,"Allah hakknda hibir kmaycmn knamasndan korkmamas, amelinde hibir eyleriyada bulunmamas ve biri dnya, dieri ahiretle ilgili iki hususla karlatnda ahiret iinolan tercih etmesidir". Bu da, Allah Teala'y seven muhib ve O'nun muamelesinde samimiolan muhlis ve Allah Teala'ya rabet eden kiinin halidir.nc hadis ise udur: " haslet bulunmadka kulun iman kemale ermez: fkelendiizaman bu fkesi onu haktan uzaklatr-maz. Raz olduunuda bu rzas onu bir batla sokmaz.Kudret sahibi olduunda ise kendine ait olmayana el uzatmaz". Bu hadisler,dalet, fazilet, murakabe ve zhdn zn ihtiva etmektedir. Bun-.ar da, makamlarnesaslarn tekil etmektedir.Allah Resul'nn (sav/ u hadis-i erifi de bu meyandadr: " ey vardr ki her kimeverilmise, ona Davud peygamberin ailesine verilenler verilmi olur: fke ve rzada adaletliolmak; Zenginlik ve fakirlikte iktisadl olmak; Ak ve gizli ilerde Allah Teala'dankorkmak".Makamlarla ilgili olarak buraya kadar anlattklarmzn aklamas udur: Bu makamlar,

birbirleriyle irtibatldrlar. Bunlardan herhangi birine nail o

kutül kulüb cilt 3 bölüm 3.docx

Documents