CİLT REAKSİYONLARI

AYSEL ENABOİFOANKARA MEDICANA INTERNATIONAL HASTANESİ

DAHİLİYE VE MEDİCAL ONKOLOJİ SORUMLU HEMŞİRESİ

AMAÇ

• Cilt reaksiyonlarını tanımlamak

HEDEFLERİMİZ

• Risk faktörlerini tanımlamak

• Hemşirelerin cilt reaksiyonları hakkında bilgi düzeylerini artırmak

Ana Problemler

• Deri ve mukoza bütünlüğünün bozulması

• Koruyucu mekanizmaların bozulması

• Mukozanın etkilenmesi ile beslenmenin bozulması

• Beden imajında değişme

• Yaşam Kalitesinin bozulması.

Risk Faktörleri

• Hastalıkla ilişkili

- Pre-malign lezyonlar

- Primer ya da metastatik tümörler

- Trombositopeni/koagulopati belirtileri

- Kaşıntı

- Sarılık

- Ödem

- Herpes zoster reaktivasyonu

- Kemoterapi ve radyoterapi

Tedaviye Bağlı Yan Etkiler• Saç dökülmesi(Allopesi)• Geçici eritem ya da

ürtiker• Kaşıntı• Eritem • Akne• Kemoterapiye bağlı akral

eritem• Pigmantasyonda artış• Telanjektazi

• Fotosensitivite• Hiperkeratozis• Ülserasyon• Radyasyona bağlı etkiler• Radyasyonun yan etkisinin

artması• “Radyasyon recall”

dermatiti• Tırnak değişiklikleri• Kullanılan ilaca bağlı etkiler

Geçici Eritem ya da Ürtiker

• Jeneralize ya da kemoterapinin uygulandığı alana lokalizedir.

• Genellikle kemoterapi uygulamasından sonra 30 dakika ile birkaç saat arasında oluşur.

• Genellikle kendi kendine iyileşir.

• İnfüzyon ya da ilaç tedavisinin durdurulmasını gerektirebilir.

İlişkili İlaçlar

• Doxorubicin

• Bleomycin

• Mechlorethamine

• Cytarabine

• Cyclophoshamide

• Chlorambucil

• Methotrexate

• Thiotepa

• Asparaginase

Kaşıntı

• Hastalığa bağlı olabilir(lösemi,lenfoma,myeloma

adenokarsinoma)• Radyoterapiye bağlı kuru deskuamasyon(derinin

pul pul dökülmesi• Opioid grubu ilaçlar ve antibiotiklere reaksiyon• Derinin hipersensivite reaksiyonları• GVHD• Deri kuruluğu (yaygın)

Eritem

• Hipersensivite reaksiyonu

• Maküler eritem lezyonlarından Stevens-Johnson sendromu ve toksik epidermal nekroza kadar değişir.

• Kemoterapötik ajanlar, antibiotikler, phenytoin sodyum gibi çeşitli ilaçlar.

Hipersensitivite

• 4 tipte gruplandırılır.

• Genellikle tip 1 reaksiyonlar verir.

• İmmünglobülün E reaksiyonu.

• Lokal eritem ve kaşıntı ile başlayıp yaşamı tehdit eden sistemik anaflaksilere kadar ilerleyebilir.

• Bulantı, baş dönmesi, solunum güçlüğü, fasial ödem yada ürtiker.

Hipersensitif toksisitelerin derecelendirilmesi

Grade

• 1 Geçici kızarıklık yada genç ilaç ateşi<38

• 2 Rash, kızarıklık, ürtiker, dispne,

ilaç ateşi >38

• 3 Ürtikerli yada ürtikersiz bronko spazm anjioödem/ödem hipotansiyon

• 4 Anaflaksi

• 5 Ölüm

Döküntü

• Farklı kemoterapi alan hastalarda görülebilir.

• Mechlorothhamine, methotrexate, bleomycin gibi ilaçlarda görülür.

Akne

• Yüzde ya da gövdede yaygın eritem

• Foliküler papül ve fistüller halinde ilerleyebilir.

• Dactinomycin, methotrexate, cyclosporin

• Kortikosteroidlerin uzun süre kullanımı.

Kemoterapiye Bağlı Akral Eritem

• El-ayak Sendromu

• Ağrılı, simetrik, keskin sınırlı, yoğun ödematöz eritem ve fissürler

• Genellikle 3-5 gün süren prodromal karıncalanma dönemini takiben meydana gelir.

• Tırnakları içerebilir.

• Aynı ilaçlarla tadavide, tekrar görülür.

Eriteme Neden Olan İlaçlar

• Capecitabine• Yüksek doz cytarabine• Cyclophosphamide• Docetaxel• Doxorubicin• Fluorouracil• Hydroxyurea

• Methotrexate• Mercaptopurine• Mitotane• Mitoxantrone• Paclitaxel• Vinorelbine

Hiperpigmentasyon

• Kemoterapötik ilaç ya da onların metabolitleri tarafından melanositlerin uyarılması ile meydana gelir.

• Tırnak yataklarında, ağız mukozasında, kemoterapinin uygulandığı ven boyunca oluşabilir ya da jeneralize olabilir.

• 5-Flurouracil, Cyclophosphamide, Doxorubicin,

Daunorubicin, Carmustine, Bleomycin, Busulfan,

Hydroxyurea, Etoposide.

Telanjiektazi

• Kapiller yatakta değişikliklerdir.

• Kronik/ kalıcı olabilir

Fotosensitivite

• Ultraviyole ışınlara yanıt olarak eritematöz yanıt artar.

• Akut güneş yanığı ya da kontakt dermatite benzer biçimde fotoallerji olabilir (kabarıklıklar ve alevlenme)

• Neden olan etkenler çok çeşitlidir (antitümör antibiotikler, antimetabolitler gibi)

• Güneşe yönelik güvenlik önlemlerinin bilinmesi gereklidir.

Hiperkeratozis

• Deride kalınlaşma ve ödem

• İnce motor fonksiyon kaybına neden olabilir

• Bleomycin’in doz birikimine bağlı bir yan etkidir

- Kısmen geri dönüşlüdür.

- Akciğerde fibrotik değişikliklerin belirtisi olabilir.

Ülserasyon

• Vezikant ajanların ekstravazasyonu ile ilgili olmayan sınırlı ülserasyonlar

• Neden olan ilaçlar

- Bleomycin (Basınç noktalarında eritem ve ödem)

- Hydroxyurea (Bacaklarda ağrılı ülserasyonlar)

- Methotrexate (Ülsere kadar ilerleyen veziküller)

Radyasyona Bağlı Etkiler

• Kuru deskuamasyon ( deride pul pul dökülme)

• Kaşıntı

• Hiperpigmantasyon ve telanjiektazi

• Nemli deskuamasyon ( nemli pul pul dökülme)

• Sekonder malignensi

Genellikle radyasyonun uygulandığı bölge içi ve çevresinde meydana gelir.

Radyoterapinin Yan etkilerini Arttıran Durumlar

• Bazı kemoterapi ilaçlarının peşpeşe ya da radyoterapiden sonraki bir hafta içinde uygulanması

• Kök hücrelerin azalması

• Primer olarak antitümör antibiotikler ve antimetabolitlerin kullanılması

Radyasyon Recall Dermatiti

• Öncelikle radyasyon uygulanan bölgede görülen akut bir reaksiyondur.

• Makülopapüler döküntü, eritem, kabarcık ve kemoterapiden sonra derinin pul pul dökülmesi görülür.

Neden Olan İlaçlar

• Bleomycin

• Doxorubicin

• Dactinomycin

• Gemcitabine

• İdarubicin

• Docetaxel

• Paclitaxel

• 5-Flurouracil

• Cytarabine

• Methotrexate

• Cyclophosphamide

• Vinblastine

• Vincristine

Tırnak Değişiklikleri

• Onycholysis-tırnakların kısmen ayrılması

-Docetaxel, paclitaxel

- Bleomycin, doxorubicin, 5- Flurouracil, hydroxyurea

• Pigmentasyonda artış

• Eğilme, bükülme

• Akut tırnak ucu infeksiyonu

İlaca Spesifik Etkiler

• Tamoxifen

-Sıcak basması ile birlikte vazomotorinstabilite

- Hiperpigmantasyon ve sıcaklık hissi ile birlikte ağrılı, ilerleyici eritem

- Saç dökülmesi

- Saçta anormal eksiklik

- Kaşıntı

Beden İmajı Üzerine Etkisi

• Kanserin gözle görülür ilk belirtisi olabilir.

• Benlik saygısında etkilenme olabilir

• Kişilerarası ilişkilere etkisi vardır.

VAKA

• T.H. 64 yaşında kadın hasta

• Kolon Ca

• Cetuximab, İrrinotekan, 5 Flourasil, Folinik Asit tedavisi alıyor

• 2. kür sonrası yüzde yaygın akral eritem

• El ve ayaklarda hassasiyet

• Hasta kemoterapiyi reddediyor

• ??????????????

Hemşirelik Bakımı ve Öneriler-1

• Cilt kuruluğuna karşı bol sıvı alması,

• Güneş ışığına direk maruz kalmaması, yüksek faktörlü koruyucu krem ve nemlendiriciler kullanması,

• Tırnak kırılması ve defektli büyümeye yönelik, tırnak cilası veya takma tırnak kullanması,

Hemşirelik Bakımı ve Öneriler-2

• Cildi tahriş etmeyecek bol ve pamuklu kumaşlar giymesi,

• Sıkı giysi, eldiven ve ayakkabıdan kaçınması, topuksuz ve iyi havalanan ayakkabılar giymesi,

• El ve ayakların kaşınmasına ve sürtünmeye neden olacak aktivitelerden kaçınması (alkış,dizüstüne çömelmek, aşırı egzersiz)

Hemşirelik Bakımı ve Öneriler-3• İlaç verilen damar çevresine alkollü

solüsyonlar sürmemesi,

• Cilde bant yapıştırılmaması,

• Yapışkanlı maddeler sürülmemesi,

• Dar yüzükler takılmaması

• Tırnaklarını kısa kesmesi.

• Narin tırnakları olan hastalara her gün ellerini B vitaminli suda günde 2 kez 10 dk bekletmesi önerilir.

TEŞEKKÜRLER