SLM ve TOPLUMSLM ve TOPLUM

LMHALII

Diyanet leri Bakanl

SLM ve TOPLUM

LMHALII

indekiler

Onbirinci Blm

Kurban 1. Kurbann Din Hkm ve Kurban eitleri ............................................................................ 2 2. Kurban Kesme Ykmll ............................................................................................... 3 3. Kurbanlk Hayvan Kesimi ................................................................................................... 6 a) artlar ............................................................................................................................ 6 b) Kesim lemi ................................................................................................................... 8 4. Kurbann Eti ve Dier Paralar ............................................................................................ 9 5. Akka Kurban .................................................................................................................. 11

Onikinci Blm Kefretler

1. Oru Bozma Kefreti ......................................................................................................... 14 2. Yemin Kefreti .................................................................................................................. 16 3. Zhr Kefreti .................................................................................................................... 17 4. Adam ldrmenin Kefreti ................................................................................................ 18 5. Hacda Tra Olma Kefreti ................................................................................................. 19 6. Hayzl Kadnla Cins Mnasebet Kefreti ........................................................................... 19

Onnc Blm Adak ve Yeminler

1. Adak ................................................................................................................................ 21 a) Mahiyeti ...................................................................................................................... 21 b) artlar ......................................................................................................................... 23 c) Hkm ......................................................................................................................... 24 2. Yeminler ........................................................................................................................... 25 a) Mahiyeti ...................................................................................................................... 25 b) Yemin eitleri ............................................................................................................. 27 1. Lav Yemini ............................................................................................................ 27 2. Gams Yemini ......................................................................................................... 27 3. Mnakit Yemin ....................................................................................................... 27

VI LMHAL

Ondrdnc Blm Haramlar ve Helller

I. LKE ve AMALAR ............................................................................................................ 29 II. YYECEKLER .................................................................................................................... 31 A) Eti Yenen ve Yenmeyen Hayvanlar .............................................................................. 34 a) Tarihe .................................................................................................................... 34 b) lke ve Amalar ....................................................................................................... 35 c) Kara Hayvanlar ...................................................................................................... 38 d) Su Hayvanlar ......................................................................................................... 41 e) Hem Karada Hem Suda Yaayan Hayvanlar ............................................................. 42 f) Hayvan Etleri ile lgili Baz Meseleler......................................................................... 42 g) Domuzla lgili Fkh Hkmler .................................................................................. 43 B) Hayvanlarn Kesimi ..................................................................................................... 45 a) Kesilen Hayvan ....................................................................................................... 46 b) Hayvan Kesenin Nitelii ......................................................................................... 47 c) Tesmiye ................................................................................................................... 48 d) Kesimde Kullanlan Alet ........................................................................................... 50 e) Kesim Usul ............................................................................................................ 50 f) Kesilen Hayvann Karnndan kan Yavru ................................................................. 51 g) Deerlendirme ......................................................................................................... 51 C) Av ve Avlanma ............................................................................................................ 52 a) Avlanmann Din Hkm ......................................................................................... 53 b) artlar .................................................................................................................... 54 1. Avc ve Avlanma ekli ile lgili artlar ................................................................. 54 2. Avlanacak Hayvanla lgili artlar ........................................................................ 56 3. Av Aleti ile lgili artlar ....................................................................................... 58 a) Silhla Avlanma ............................................................................................ 58 b) Avc Hayvanla Avlanma ................................................................................ 59 III. ECEKLER ..................................................................................................................... 60 IV. BAIMLILIKLAR ............................................................................................................. 66 A) Sigara .......................................................................................................................... 66 a) Zarar ....................................................................................................................... 67 b) sraf ........................................................................................................................ 68 c) Nafaka Ykmll ............................................................................................... 68 B) Uyuturucu Maddeler ................................................................................................... 69 V. GYNME ve SSLENME ................................................................................................... 70 A) rtnme ...................................................................................................................... 70 B) pekli Elbise ve Kuma Kullanm .................................................................................. 73 C) Sslenme ve Estetik Mdahaleler .................................................................................. 78 a) Sala lgili Tasarruflar .............................................................................................. 79 b) Ka Alma-Kl Yolma ................................................................................................ 81 c) Vcutta Kalc z Brakan Tasarruflar ......................................................................... 82 d) Estetik Ameliyat ...................................................................................................... 82

NDEKLER VII

D) Altn ve Gm Kullanm ............................................................................................ 84 a) Altn ve Gm Kullanmyla lgili Hadisler ............................................................... 85 b) Altn ve Gm Ziynetin Kullanm .......................................................................... 85 c) Altn ve Gm Ev Eyasnn Kullanm ................................................................... 86 d) Altn ve Gm Eya Bulundurma ........................................................................... 86 e) Altn Yzk ............................................................................................................. 88 f) Altn Ssleme ........................................................................................................... 89 E) Sa Sakal ve Byk ........................................................................................................ 90 F) Kolonya ve Alkoll Madde Kullanm ............................................................................ 93 VI. SANAT, SPOR ve ELENCE ............................................................................................. 94 A) Sanat .......................................................................................................................... 95 a) Kavramsal ereve .................................................................................................. 95 b) Resim ve Heykel ..................................................................................................... 97 c) Mzik .................................................................................................................... 105 B) Spor ve Elence ......................................................................................................... 113 a) Kavramsal ereve ................................................................................................ 113 b) Peygamberimizin Tevik Ettii Baz Sportif Faaliyetler ............................................ 115 C) Oyun-Elence ............................................................................................................ 117 a) Dn ................................................................................................................... 117 b) Tavla .................................................................................................................... 118 c) Satran .................................................................................................................. 121 d) Kumar ................................................................................................................... 121 VII. CNS HAYAT ............................................................................................................... 123 A) Cins Duygu ve Cinsiyet Eitimi .................................................................................. 124 B) Cins Hayat ve Yasaklar .............................................................................................. 126 a) Zina Yasa ........................................................................................................... 129 b) Koruyucu nlem ve Yasaklar ................................................................................. 131 C) Doum Kontrol ......................................................................................................... 133 a) Bireysel Boyut ....................................................................................................... 134 b) Nfus Planlamas................................................................................................... 135 D) ocuk Drme ......................................................................................................... 137 E) Sun lkah ve Tp Bebek ............................................................................................. 140 VIII. GNLK HAYAT ......................................................................................................... 143 A) Bidat ve Hurafeler ..................................................................................................... 143 B) Gayb Bilgisi ............................................................................................................... 146 a) Falclk .................................................................................................................. 147 b) Yldz ve Bur Fal .................................................................................................. 149 c) Kehanet ................................................................................................................. 152 d) Cincilik .................................................................................................................. 152 e) Byclk ............................................................................................................. 154 C) Ruh ........................................................................................................................... 155 a) Ruh arma ......................................................................................................... 155 b) Tensh ................................................................................................................ 157 D) Rya Tabiri ................................................................................................................ 160 E) Hastalk ve Tedavi ..................................................................................................... 163

VIII LMHAL

a) Haram Maddelerle Tedavi ...................................................................................... 164 b) Okuyarak Tedavi ................................................................................................... 166 c) Organ Nakli ........................................................................................................... 168 1. tikad ve Uhrev Adan .................................................................................... 168 2. slm Hukuk Prensipleri Asndan .................................................................... 170 F) Hayvanlar .................................................................................................................. 173 a) Hayvan Haklar ..................................................................................................... 174 b) Hayvan Besleme ................................................................................................... 175 c) Kpek .................................................................................................................... 175 d) Sun Tohumlama ................................................................................................... 177 IX. AHIS ve MAL ALEYHNE LENEN TEMEL SULAR .................................................... 178 A) ldrme .................................................................................................................... 178 B) Kan Davas ................................................................................................................ 180 C) ntihar........................................................................................................................ 182 D) ffet ve Namusa Saldr ............................................................................................... 184 E) Kiilik Haklarna Saldr .............................................................................................. 186 F) Sarholuk ................................................................................................................... 187 G) Hrszlk ..................................................................................................................... 189 H) Gasp ve Yama .......................................................................................................... 190 I) Haksz Fiil ................................................................................................................... 192 J) Haksz ktisap ............................................................................................................. 193

Onbeinci Blm Aile Hayat

I. LKE ve AMALAR ........................................................................................................ 195 II. EVLENME ...................................................................................................................... 198 A) Evlenmenin nemi .................................................................................................... 198 B) Evlenmenin Mahiyeti ve Yapl ................................................................................. 199 C) Nianlanma ................................................................................................................ 201 D) Evlenmenin Unsur ve artlar ..................................................................................... 203 a) Unsurlar ............................................................................................................... 203 1. Taraflar ............................................................................................................ 204 2. rade Beyan ..................................................................................................... 204 b) Kurulu artlar ..................................................................................................... 204 1. Ehliyet.............................................................................................................. 204 2. Meclis Birlii ..................................................................................................... 205 3. Evlenme Engelinin Olmay .............................................................................. 205 4. Evliliin artsz Olmas ...................................................................................... 205 c) Geerlilik artlar .................................................................................................... 206 1. ahitler ............................................................................................................. 206 2. Evlenme Engelinin Olmamas ............................................................................ 207 3. krahn Olmamas ............................................................................................. 207 4. Evlenmenin Gizlenmemesi ................................................................................ 208

NDEKLER IX

d) Yrrlk artlar .................................................................................................... 208 e) Balayclk artlar ................................................................................................ 209 f) artlara Uymamann Sonucu .................................................................................. 209 E) Evlenme Ehliyeti ........................................................................................................ 210 F) Velyet ...................................................................................................................... 211 a) Ksmlar ................................................................................................................ 212 1. Zorlayc Velyet (Velyet-i cbr) ...................................................................... 212 2. Zorlayc Olmayan Velyet (Velyet-i htiyr veya stihbb) ............................... 212 b) Veliler ................................................................................................................... 213 1. Hususi Veli ....................................................................................................... 213 2. Umumi Hal ....................................................................................................... 213 c) Bul Muhayyerlii ............................................................................................... 214 G) Denklik ...................................................................................................................... 214 H) Evlenme Engelleri ...................................................................................................... 215 a) Devaml Evlenme Engelleri .................................................................................... 215 1. Kan Hsml .................................................................................................... 215 2. Shr Hsmlk .................................................................................................... 215 3. St Hsml ..................................................................................................... 215 b) Geici Evlenme Engelleri ........................................................................................ 216 1. Bakasnn Ei Olma ......................................................................................... 216 2. ki Akraba ile Birden Evlenme ........................................................................... 216 3. Kere Boanma ............................................................................................. 216 4. Din Fark .......................................................................................................... 217 I) Evliliin Sonular ....................................................................................................... 217 a) Kadnn Haklar ..................................................................................................... 217 1. Mehir ............................................................................................................... 217 2. Nafaka ............................................................................................................. 219 b) Kocann Haklar..................................................................................................... 221 J) Deerlendirme ............................................................................................................. 221 III. EVLLK BRLNN SONA ERMES ............................................................................... 223 A) Fesih ......................................................................................................................... 223 B) Boama ..................................................................................................................... 224 a) Boamann artlar ................................................................................................ 225 1. Kocaya Ait artlar ............................................................................................. 225 2. Kadna Ait artlar ............................................................................................. 227 b) Boama Szleri ...................................................................................................... 227 c) Boama eitleri..................................................................................................... 229 1. Ric Talk ........................................................................................................ 229 2. Bin Talk ........................................................................................................ 230 3. Snn Talk ...................................................................................................... 231 4. Bid Talk ........................................................................................................ 231 d) artl Boama ........................................................................................................ 232 C) Karlkl Rz ile Boanma .......................................................................................... 232 D) Mahkeme Karar ile Boanma ..................................................................................... 233 a) Kaz Boanma Sebepleri ....................................................................................... 233

X LMHAL

1. Hastalk ve Kusur ............................................................................................. 233 2. Kocann Nafakay Temin Etmemesi ................................................................... 234 3. Terk ve Gaiplik ................................................................................................. 235 4. Fena Muamele ve Geimsizlik............................................................................ 236 b) Lin ...................................................................................................................... 237 c) l ......................................................................................................................... 237 E) Deerlendirme ............................................................................................................ 237 IV. EVLLN SONA ERMESNN SONULARI .................................................................... 239 A) ddet .......................................................................................................................... 239 a) lm ddeti ........................................................................................................... 240 b) Boanma veya Fesih ddeti .................................................................................... 240 B) ddet Nafakas ............................................................................................................ 241 V. DOUM ve SONULARI ................................................................................................. 241 A) Nesep ........................................................................................................................ 242 a) Nesebin Sbtu ..................................................................................................... 242 1. Geerli Evlilik .................................................................................................... 242 2. Fsid Evlilik ...................................................................................................... 242 3. krar ................................................................................................................. 243 b) Evlt Edinme ......................................................................................................... 243 B) Emzirme .................................................................................................................... 244 C) ocuun Bakm ve Terbiyesi ....................................................................................... 244 D) Nafaka ...................................................................................................................... 245 a) Usul Nafakas ........................................................................................................ 245 b) Fr Nafakas ........................................................................................................ 245 c) Hsmlk Nafakas ................................................................................................... 245 VI. MRAS HUKUKU ........................................................................................................... 246

Onaltnc Blm Siyasal Hayat

I. HIRSTYAN BATIDA DN ve SYASET ............................................................................. 252 A) Tarihsel Tecrbe ........................................................................................................ 252 B) Din ile likileri Bakmndan Devlet Biimleri ............................................................... 255 a) Teokrasi ................................................................................................................ 256 b) Bizantinizm ........................................................................................................... 256 c) Laiklik ................................................................................................................... 257 C) Ynetim Biimleri ....................................................................................................... 260 II. MSLMAN DOUDA DN ve SYASET ......................................................................... 261 A) Kuran ve Snnet ....................................................................................................... 262 B) Tarihsel Tecrbe ......................................................................................................... 264 a) Hz. Peygamberin Siyas Liderlii ........................................................................... 264 b) Medine Szlemesi ................................................................................................ 266 c) Peygamber Sonras Dnem ..................................................................................... 270

NDEKLER XI

1. Hilfetin Kaldrlmas ......................................................................................... 276

2. Tarihsel Tecrbeye likin Deerlendirme ........................................................... 285

C) Klasik slm Siyaset Teorisi ......................................................................................... 288

a) Hkimiyet ............................................................................................................. 288

b) Devlet ................................................................................................................... 289

1. Yasama ............................................................................................................ 291

2. Yrtme ........................................................................................................... 294

3. Yarg ................................................................................................................ 296

c) Hilfet ................................................................................................................... 297

D) Deerlendirme ........................................................................................................... 301

III. NSAN HAKLARI ........................................................................................................... 303

A) Din ve Vicdan Hrriyeti .............................................................................................. 307

B) Kadn Haklar ............................................................................................................. 312

C) Klelik ....................................................................................................................... 325

Onyedinci Blm alma Hayat

I. EMEK-SERMAYE DENGES ............................................................................................. 331

II. -VEREN LKLER ................................................................................................ 333

A) Akdi ...................................................................................................................... 333

B) verenin Hak ve Sorumluluklar ................................................................................. 335

C) inin Hak ve Grevleri ............................................................................................. 336

Onsekizinci Blm Hukuk ve Ticar Hayat

I. LKE ve AMALAR .......................................................................................................... 341

A) Akid .......................................................................................................................... 343

a) Akdin Tabii Unsurlar ............................................................................................. 344 b) Akdin Kurulu artlar ........................................................................................... 346

c) Akdin Geerlilik artlar .......................................................................................... 349

d) Akidlerin Hkmszl ....................................................................................... 351 e) Akdin Hukuk Sonucu ............................................................................................ 351

f) Akdin Sona Ermesi ................................................................................................. 352

g) Akid eitleri ......................................................................................................... 353 B) Rz lkesi .................................................................................................................. 354

a) Gabin ve Tarir Yasa ........................................................................................... 355

XII LMHAL

b) Garar Yasa .......................................................................................................... 358

c) Bilinmezlik Yasa .................................................................................................. 360 II. HUKUK HAYAT ............................................................................................................. 361

A) Bor .......................................................................................................................... 362

B) Satm ......................................................................................................................... 365

a) Yasaklanan Satm eitleri ..................................................................................... 366

1. Garar ve Bilinmezlik Sebebiyle Yasaklanan Satmlar ........................................... 367

2. Zarar ve Gabin Sebebiyle Yasaklanan Satmlar ................................................... 370

3. badet Vakti Asndan Konan Satm Yasa ....................................................... 374

4. Harama Yol Aan Satm .................................................................................... 375

5. Haram Yoldan Kazanan Kimselerden Alveri Yapmak ...................................... 376

b) Satm eitleri ........................................................................................................ 376

C) Takas ......................................................................................................................... 377

D) Kiralama .................................................................................................................... 378

E) fa .......................................................................................................................... 383

F) irket ......................................................................................................................... 388

G) riyet ........................................................................................................................ 390

H) Karz .......................................................................................................................... 391

I) Hibe ........................................................................................................................... 393

J) Havale ........................................................................................................................ 395

K) Kefalet ....................................................................................................................... 396

L) Rehin ......................................................................................................................... 398

M) Emanet Mal .............................................................................................................. 401

N) Buluntu Mal .............................................................................................................. 402

O) Veklet ...................................................................................................................... 405

P) Yarglama Hukuku ..................................................................................................... 406

III. TCAR HAYAT .............................................................................................................. 408

A) Hell Kazan ............................................................................................................. 409

B) Faiz Yasa ................................................................................................................ 411

a) Kuranda Faiz Yasa ............................................................................................ 412

b) Snnette Faiz Yasa ............................................................................................. 414

c) Faiz Yasann Amac ............................................................................................. 416

d) Faiz Yasann lleti ............................................................................................... 418

e) Faiz-Kr likisi ...................................................................................................... 420

f) Faiz Konusunda slm Bilginlerinin Tavr ................................................................ 420

g) Faizde Hile ............................................................................................................ 421

h) Enflasyon-Faiz likisi ........................................................................................... 422

) Vade Fark-Faiz likisi ............................................................................................ 423

j) Deerlendirme ........................................................................................................ 424

C) ne Sat .................................................................................................................... 426

D) Dviz ve Para Deiimi (Sarf) ..................................................................................... 431

E) Enflasyonun Bor likilerine Etkisi ............................................................................. 432

F) Vadeli Sat ................................................................................................................ 437

NDEKLER XIII

G) Pey Akesi ve Ceza art ............................................................................................ 441 H) Kr Haddi .................................................................................................................. 442 I) Hava Paras ................................................................................................................ 444 J) Borsa ve Hisse Senedi.................................................................................................. 447 K) Sigorta ....................................................................................................................... 451

Ondokuzuncu Blm Sosyal Hayat

I. SORUMLULUK BLNC ve EVRE .................................................................................... 468 A) Doal evre ............................................................................................................... 469 B) Sosyal evre .............................................................................................................. 471 II. SOSYAL DZEN KURALLARI ......................................................................................... 476 III. KOMULUK LKLER ................................................................................................. 478 IV. TRE ve TRENLER ..................................................................................................... 480 A) Mevlid ....................................................................................................................... 480 B) Ziyaretleme .............................................................................................................. 482 C) Bayramlama ............................................................................................................. 483 D) Tokalama ve Kucaklama ......................................................................................... 484 E) Are ......................................................................................................................... 487 F) Ylba ........................................................................................................................ 488 G) Nevruz ...................................................................................................................... 489 H) Ya Gn ve Yl Dnm ........................................................................................... 491

Yirminci Blm slm Ahlk

I. TANIMLAR ve GENEL BLGLER ..................................................................................... 493 A) Ahlkn Tarifi ve Mahiyeti ......................................................................................... 493 B) Ahlk lmi .................................................................................................................. 495 C) Ahlk Felsefesi ........................................................................................................... 496 D) slm Ahlk .............................................................................................................. 496 II. TARH ve LTERATR .................................................................................................... 498 A) Chiliye Dnemi Ahlkna Ksa Bir Bak .................................................................... 498 B) Kuran ve Snnette Ahlk ......................................................................................... 500 a) slmn Ahlkta Meydana Getirdii Zihniyet Deiiklii .......................................... 500 b) Kuran ve Snnette Temel Ahlk Kavramlar ......................................................... 502 1. Takv ............................................................................................................... 503 2. Hilim ................................................................................................................ 506 C) slm Ahlknn Bir Bilim Dal Olarak Ortaya k ...................................................... 510 a) lk Gelimeler ve rnek Eserler ............................................................................... 510 b) Edep Kavram ve Edeb-Ahlk Mahiyette Telifler ................................................... 511

XIV LMHAL

III. SLMIN BELL BALI AHLK PROBLEMLERNE BAKII ............................................. 514 A) Ahlk zgrlk ........................................................................................................ 514 B) Ahlkn Kayna ........................................................................................................ 516 C) Ahlkn Gayesi ........................................................................................................... 517 IV. BALICA AHLK GREV ve SORUMLULUKLAR .......................................................... 519 A) nsann Kendi Kiiliine Kar Grevleri ...................................................................... 519 a) nsann Bedensel Varl ile lgili Grevleri .............................................................. 520 b) nsann Ruhsal ve Mnev Varl ile lgili Grevleri ................................................ 520 1. Takv ............................................................................................................... 521 2. Hilim ................................................................................................................ 521 3. Hikmet ............................................................................................................. 521 4. ffet .................................................................................................................. 523 5. Doruluk ve Drstlk ...................................................................................... 523 6. Tevazu ............................................................................................................. 525 B) Ailede Ahlk Grevler ............................................................................................... 526 a) Ailenin nemi ....................................................................................................... 526 b) Eler Arasnda Haklar ve Grevler .......................................................................... 527 c) Ana Babann ocuklarna Kar Grevleri ................................................................ 528 d) ocuklarn Ana Babalarna Kar Grevleri .............................................................. 529 e) Akrabalar Arasnda Haklar ve Grevler ................................................................... 530 C) Toplumsal Grev ve Sorumluluklar ............................................................................. 531 a) Sevgi, Kardelik ve Dostluk .................................................................................... 531 b) Toplumsal Bar ve Uzlama .................................................................................. 533 c) nsan Haklarna Sayg ............................................................................................ 535 D) ve Ticaretle lgili Grev ve Sorumluluklar................................................................. 539 a) alma, retim ve Kazanmann nemi .................................................................. 539 b) retim ve Kazanma ile lgili Grevler ...................................................................... 540 c) Harcama ve Tketimle lgili Grevler ...................................................................... 543 E) Siyasetle lgili Grev ve Sorumluluklar ........................................................................ 547 a) slm Dncesinde Siyasetin nemi ...................................................................... 547 b) Yneticinin Baz Nitelikleri ve Grevleri .................................................................. 548 1. Ehliyet ve Liyakat ............................................................................................. 548 2. Adalet ve Drstlk .......................................................................................... 549 c) Ynetilenlerin Grev ve Sorumluluklar ................................................................... 550 1. Siyas Otoriteye Sayg ....................................................................................... 550 2. Toplumun Haksz Ynetime Kar Tavr Almas .................................................. 551 V. Hz. PEYGAMBERN RNEK AHLKI ve AHSYET ....................................................... 552

ndeks ........................................................................................................................ 559

Blm 11

KURBAN

Onbirinci Blm

Kurban

Szlkte yaklamak, Allaha yaknlk salamaya vesile olan ey an-lamna gelen kurban, din bir terim olarak, ibadet maksadyla belirli bir vakitte belirli artlar tayan hayvan usulnce boazlamak, ya da bu e-kilde boazlanan hayvan demektir. Arapada bu ekilde kesilen hayvana udhiyye denilir.

nsanlk tarihi boyunca hemen btn dinlerde kurban uygulamas mev-cut olmakla birlikte ekil ve ama ynyle aralarnda farkllklar bulunur. Kuranda Hz. demin iki olunun Allaha kurban takdim ettiklerinden sz edilir (el-Mide 5/27); bir baka yette de ilh dinlerin hepsinde kurban hkmnn konulduuna iaret edilir (el-Hac 22/34). Ancak Yahudilik ve Hristiyanlkta kurban telakkisi bir hayli deiiklie uramtr. Hristiyan-lkta snn armha gerildii ve bunun insanolunun asl gnahna kar Babann olu sy feda etmesi olduu inanyla kurban telakkisi zel bir anlam kazanmtr.

slmda kurbann din hkmyle ilgili olarak Kuranda, Hz. Peygam-berin snnetinde nemli aklamalar yer alm, bu erevede oluan fkh kltrnde de konu hakknda ayrntl bilgi ve hkmler derlenmitir.

2 LMHAL

Kurban gerek fert gerekse toplum asndan eitli yararlar tayan mal bir ibadettir. Kii kurban kesmekle Allahn emrine boyun emi ve kulluk bilincini koruduunu canl bir biimde ortaya koymu olur. Mminler her kurban kesiminde Hz. brhim ile olu smilin Cenb- Hakkn buyruuna mutlak itaat konusunda verdikleri baarl snavn htrasn tazelemi ve kendilerinin de benzeri bir itaate hazr olduunu simgesel davranla gs-termi olmaktadr.

Kurban toplumda kardelik, yardmlama ve dayanma ruhunu canl tutar, sosyal adaletin gereklemesine katkda bulunur. zellikle et satn alma imkn hi bulunmayan veya ok snrl olan yoksullarn bulunduu ortamlarda onun bu roln daha belirgin biimde grmek mmkndr. Zen-gine maln Allahn rzs, yardmlama ve bakalaryla paylama yolunda harcama zevk ve alkanln verir, onu cimrilik hastalndan, dnya ma-lna tutkunluktan kurtarr. Fakirin de varlkl kullar araclyla Allaha k-retmesine, dnya nimetinin yeryzndeki dalm konusunda karamsarlk ve dmanlktan kendini kurtarmasna ve kendini toplumunun bir yesi olarak hissetmesine vesile olur.

1. Kurbann Din Hkm ve Kurban eitleri

lmihal dilinde kurban ve kurban kesiminin din hkm denilince, ak-sine bir kayt bulunmad srece, kurban bayramnda kesilen kurban ve bunun hkm anlalr.

Kurban kesmenin fkh adan deerlendirilmesi hususunda fakihler ara-snda gr farkllklar vardr. Dinen aranan artlar tayan kimselerin kur-ban kesmeleri Hanef mezhebinde arlkl gre ve baz mctehid imam-lara gre vcip, fakihlerin ounluuna gre mekked snnettir. Hanefler, Kuranda Hz. Peygambere hitaben Rabbin iin namaz kl, kurban kes (el-Kevser 108/2) buyrulmasnn mmeti de kapsad ve gereklilik bildirdii grndedir. Ayrca Hz. Peygamberin birok hadisinde hali vakti yerinde olanlarn kurban kesmesi emredilmi veya tavsiye edilmi, hatta Kim im-kn olduu halde kurban kesmezse bizim mescidimize yaklamasn (bn Mce, Edh, 2; Msned, II, 321), Ey insanlar, her sene, her ev halkna kurban kesmek vciptir (Tirmiz, Edh, 18; bn Mce, Edh, 2) gibi ifadelerle bu gereklilik nemle vurgulanmtr. te yandan kurban kesmeyi Hz. Peygamber hi terketmemitir. Bu ve benzeri delillerden hareket eden fakihler gerekli artlar tayanlarn kurban bayramnda kurban kesmesini

KURBAN 3

vcip grrler. Snnet olduunu ileri srenler ise, Kuranda bu konuda ak bir emrin bulunmayndan, Hz. Peygamberin devaml yapm olmasnn kurbann snnet olmasyla da aklanabilecei noktasndan hareket ederler.

Kurban bayramnda kesilen kurbandan ayr olarak yine ibadet niyetiyle kesilen baka kurban eitleri de vardr. Buna gre kurban eitleri ylece sralanabilir: Kurban bayramnda kesilen kurban, adak kurban, akka kur-ban, kran ve temett hacc yapanlarn kestikleri ve hedy ad verilen kur-ban, hacda yasaklarn ihlli halinde gereken ceza ve kefret kurban. Bu kurban eitlerinin ortak ve farkl hkmleri vardr.

Vasiyetinin veya adann bulunmas halinde lm kimse iin kurban kesilmesi gerekir ve kesilen kurbann etinin tamam fakirlere datlr. Vasi-yet veya adak olmasa bile, filer hari fakihlerin ounluuna gre, sevab lye balanmak zere onun adna kurban kesilebilir.

2. Kurban Kesme Ykmll

Bir kimsenin kurban kesmekle ykml saylmas iin bulunmas gere-ken artlara kurbann vcb artlar denilir. Kurban kesmenin snnet oldu-unu syleyenlere gre ise bunlar snnet oluun artlardr.

Bir kimsenin kurban kesmekle ykml olabilmesi iin drt art aranr:

1. Mslman olmak.

2. Akll ve bula ermi olmak.

3. Mukim olmak, yani yolcu olmamak.

4. Belirli bir mal gce sahip bulunmak.

Gayri mslimler ncelikli olarak imanla mkellef olup ancak iman ettik-ten sonra ibadetleri ifa etmeye ehil saylrlar. Bu sebeple, bir kimsenin kur-ban kesmekle ykml tutulabilmesi, daha dorusu byle bir ibadeti ifaya ehil saylabilmesi iin mslman olmas gerekir. Bu kural btn ibadetler iin geerlidir.

Haneflerden Eb Hanfe ve Eb Ysuf ile Mlik ve Hanbel mezheple-rine gre kurbanla ykml saylmak iin akl ve bul art olmayp gerekli mal gce sahip olan kk ocuklar ve akl hastalar adna kanun temsil-cileri tarafndan kurban kesilmesi gerekir. Bu fakihler kurbann mal bir iba-det oluu ve bata fakirler olmak zere nc ahslarn hakknn gzetil-mesi hususunu n planda tutmulardr.

4 LMHAL

Hanef fakihlerinden mam Muhammede ve filere gre kurban m-kellefiyeti iin akl ve bul arttr. Hanef mezhebinde bu konuda fetva mam Muhammedin grne gre verilmi ve tatbikatta bu gr arlk kazanmtr. Bu son grn ilk bakta, nc ahslarn yani kurban etinden yararlanacak ihtiya sahiplerinin haklarn gz ard ettii ileri sr-lebilirse de, ehliyetsiz ve eksik ehliyetli kimselerin mal varlnn korunmas ve gerekli tedbirler alnarak onlara daha gvenli bir gelecek hazrlanmas asndan isabetli olduu da sylenebilir. nk ocuk ve akl hastasnn haklarnn istikbale mtuf olarak korunmas, kanun temsilciler iin hukuk ve din bir sorumluluktur. Byle bir kaygnn sz konusu olmad durum-larda kanun temsilcilerinin zengin ocuklar ve ehliyetsizler adna kurban kesmesi gzel bir davran olur.

Dinen yolcu hkmnde olan kimse kurban kesmekle ykml deildir. Ancak yolcu hkmnde bulunan kimsenin tek bana veya mukimlerle bir-likte kurban kesmesine bir engel de yoktur. Dier mezheplere gre kurban mkellefiyeti asndan yolcu olanla mukim olan arasnda, kurban kesmenin onlara gre snnet olmas sebebiyle, zaten bir farkllk yoktur. Haneflerin yolcu iin byle bir ruhsattan sz etmeleri, ibadetlerde klfeti kaldrmaya ve kurbandan gzetilen hikmetlerin gereklemesine ncelik vermeleri sebe-biyledir. yle ki; yolculuk halinde bulunan kimse gerek kurbanlk temin etme ve kurban kesme, gerekse kesilen kurbann etini deerlendirme ve datma asndan o blge halknn (mukim kimseler) sahip olduu bilgi ve imkna sahip deildir. Ayrca yolculuk hali zengin olan yolcunun bile elin-deki paray daha tedbirli harcamasn gerektirir. Byle olunca kurban bay-ram sresince i ve grev gerei yolda olan veya bulunduu blgede yolcu konumunda olan kimselerin bu ruhsattan yararlanmas mkuldr. sterlerse kurban kesmeyebilirler. Bu kimselere kurban mkellefiyeti yklemek madd ynden ziyade ibadetin ifas ynnden ar bir klfet tekil edebilir.

Ancak, klasik fkh kltrnde konu byle ele alnm olmakla birlikte, gnmzde yolculuk imkn ve artlar byk lde deimitir. Bayram tatilini frsat bilerek yurt ii veya yurt d geziye kan, yazla giden, mem-leketine ana-ata ocana giden kimsenin durumu farkldr. Bu durumdaki kimselerin sz konusu ruhsattan yararlanma yerine ya nceden gerekli ted-birleri alarak vekleten kurbann kestirmesi ya da bulunduu yerde kurban kesmesi daha isabetlidir. nk kurbann namaz, oru gibi bireyin niyetiyle ve i dnyasyla alkal yn bulunduu gibi onlara ilveten toplumda sosyal

KURBAN 5

adaleti salayan ve nc ahslarn haklarn ilgilendiren yn de mev-cuttur. Bu sebeple de, yolcunun namaz ve oruta yolculuk ve meakkat iinde olma ruhsatndan yararlanmas daha bireysel bir karardr. Kurbanda ise zikredilen hususlarn, bu ibadetin sosyal amalarnn gz nnde bulun-durmas, savunulabilir bir gereke, sknt veya mazeret bulunmad srece kurban ibadetinin yerine getirilmesi gerekir.

Kurban kesme mkellefiyeti iin drdnc art, mal imknn bulunma-sdr. Hanef mezhebine gre, kurban kesmeyi vcip klan zenginliin l-s, zektta ve ftr sadakasnda aranan zenginlik lsyle ayn olup kii-nin borlar ve asl ihtiyalar dnda 20 miskal (80.18 gr.) altna, ya da buna denk bir paraya veya mala sahip olmasdr. Bu miktar bir mala sahip olan kimsenin kurban kesme imknna sahip olduu dnlmtr. Byle olunca cretli, memur gibi sabit gelirli kimselerin, kendi bte imknlar iinde sknt ekmeden kurban cretini deyip deyemeyeceini gz nn-de bulundurmas ve ona gre karar vermesi gerekir. Pratik bir zm olmas itibariyle, bu konuda Haneflerin yukarda zikredilen ls esas alnabilir. Bu takdirde, sabit gelirlilerin asl ihtiya harcamalarn ktktan sonra yllk gelirinden artakalan miktar 80.18 gr. altn deerine ulayorsa kurban kes-meleri gerekir.

Zekt, sadaka-i ftr ve kurban gibi mal yn bulunan devlerle y-kmllk, dinimizde belli bir asgari zenginlik lsne ulam olmaya ba-lanmtr. Dinen asgari zenginlik ls olarak belirlenen bu miktara nisb denir. Bu mal mkellefiyet iin aranan asgari zenginlik ls kural olarak ayndr. Fakat, zekt verme ykmllnn mkellefe fiilen ynel-mesi iin, dier ikisinden farkl olarak, ngrlen bu nisbn zerinden tam bir yln gemi olmas art grlmtr. Bu art bir bakma, ulalm olan bu asgari zenginlik seviyesinin ne kadar srecei belli olmayan bir ihtiya-szlk (istin) hali mi, yoksa oturmu istikrar bulmu bir zenginlik (gn) hali mi olduunun test edilmesi amacna yneliktir. Ftr sadakasnn rama-zan orucuyla irtibatlandrlarak ramazan bayramna getirilmesi, kurban kesmenin ise adn bu iten alan teki din bayramla birlemesi tesadf ol-mayp bu gnlerin yeme, ime ve elenme gnleri oluuyla ilgilidir. Byle bayram gnlerinde herkes yiyip ierken fakirlerin mahzun kalmamasn salamak Mslmanlk gerei olmak bir yana, toplumsal btnleme ve kaynamay salamann da hem etkili bir yolu hem de gereidir. Bylesi bir gnde harcama yapmak iin oturmu zenginlik (nisb- gn) aranmam, o

6 LMHAL

an iin var olan ihtiyaszlk durumu (nisb- istin) yeterli grlmtr. Byle kimse kurban kesmekle, fitre vermekle mkellef olup zekt ve fitre de alamaz. Kiinin bu tr zenginliinde kurban bayram sresindeki durumu l alnr. Byle bir mal imkna sahip her mslmann, akll ve bli (er-gen) olmas kaydyla kurban kesmesi gerekir. Bu durumdaki kadn ve yeti-kin ocuklar bizzat mkellef olmakla birlikte kocas veya babas bunlar ad-na hibe yoluyla kurban keserse o da yeterli olur. Klasik fkh kitaplarnda kurban mkellefiyeti iin saylan hr olma art, o dnemde sosyal bir vka olarak mevcut bulunan klelerin mlkiyet sahibi olamayndan kay-naklanr. Dier mezhepler kurban kesmeyi snnet saydklarndan, kurban mkellefiyeti iin ayrca bir zenginlik ls tesbit etmemilerdir.

Uygun olan, kurban alma imkn bulunmayan kimselerin, kurban kes-mek iin kendini zorlamamasdr. Hatta baz Hanef fakihlerine gre, byle kimselerin kendilerine vcip olmayan ibadeti vcip hale getirmesi, bylece kesilen kurbann adak kurban hkmn almas bile ihtimal dahilindedir. Fakir kimsenin ald kurbanlk hayvann kaybolmas ve ikinci bir kurbanlk almas, bu arada birincinin de bulunmas halinde iki hayvan da kesmesi gerektii hkm bu ihtimale dayanr. Ancak bu hkm hakiki mnasndan ziyade madd imkn olmad halde sosyal bask sebebiyle veya ibadetin ecrini karmama gayesiyle kendini kurban kesmeye zorlayan kimseleri uyar, byle bir mkellefiyetin bulunmadna vurgu ve bunu rneklendirme eklinde anlalmaldr. Zaten Hanef mezhebinde fetvaya esas olan arlkl gr, fakir kimsenin kestii kurbann, zel olarak onu adamad srece, adak kurban hkmn almayaca, zengin kimsenin kestii kurbanla ayn hkme tbi olduu, hatta kurbann etini datma mkellefiyetinin en aza indii ynndedir.

3. Kurbanlk Hayvan ve Kesimi

Kurban kesmekle mkellef olan kimsenin bu ibadeti geerli olarak yerine getirmi saylabilmesi iin gerek kurbanlk hayvanla gerekse bu hayvann kesimiyle ilgili baz artlar vardr. Bunlar kurbann shhat artlardr.

a) artlar

1. Dinen kurban olarak kesilmesi kabul edilmi hayvan trleri unlardr: Koyun, kei, sr, manda ve deve. Dolaysyla ancak bu hayvanlardan (ve-ya trdeleri) kurban kesilebilir. Tavuk, kaz, rdek, deve kuu, ceylan gibi

KURBAN 7

hayvanlarn kurban olarak kesilmesi geerli deildir. Kurbann geerlilii asndan bu hayvanlarn erkek veya dii olmas arasnda fark yoktur. An-cak koyunun erkeinin, dierlerinin ise diisinin kesilmesi daha faziletli grlmtr.

Koyun ve kei sadece bir kii iin; deve, sr ve manda ise yedi kiiyi amamak zere ortaklaa kurban olarak kesilebilir. Bu hkm Hanefler dahil mezhebe gre olup Mlik mezhebinde parasna ve etine itirakle ortak kurban kesimi ciz grlmez.

2. Koyun ve kei cinsinden hayvanlar bir yan doldurduktan sonra kurban edilebilir. Hanefler de dahil fakihlerin ounluu, koyunun semizlik ve gsteri olarak bir yandakilerle ayn olmas halinde alt ayn tamamla-dktan sonra da kurban olabilecei grndedir.

Sr ve manda cinsinden hayvanlar iki yan, deve ise be yan ta-mamladktan sonra kurban olarak kesilebilirler.

3. Kesilecek hayvann kurban olmaya engel bir kusurunun bulunmama-s gerekir. Kurban edilecek hayvann salkl, dzgn, zalar tamam, besili olmas hem ibadetin gaye ve mahiyetine hem de salk kurallarna uygun der. Ktrm derecesinde hasta, zayf ve dkn, baz zalar eksik mese-l bir veya iki gz kr, kulaklar ve boynuzlar kknden kesilmi, dili ke-sik, dilerinin tamam veya ou dklm, kuyruu ve memesi kesik hay-vanlar kurban olmaz. Ancak hayvann doutan boynuzsuz, a, topal ve deli, biraz hasta, bir kula delinmi veya yrtlm olmasnda kurban asn-dan bir saknca yoktur. Koyunun daha semiz ve lezzetli olmas maksadyla doduunda kuyruunun ksmen veya tamamen kesilmesi kusur saylmaz.

4. Kurbann sahih olabilmesi iin belirlenmi vakit iinde kesilmesi ge-rekir. Kurban, kurban bayramnn ilk gn yani zilhicce aynn 10, 11 ve 12. gnleri, bayram namaznn klnmasndan, 3. gnn akamna kadarki sre zarfnda kesilebilir. fi mezhebine ve baz fakihlere gre bu sre, bay-ramn 4. gn akamna kadardr. Bayram namaz klnmayan yerlerde sabah namaz vaktinden itibaren kesilebilir. Kurbann bayramn 1. gn kesilmesi daha faziletli grlm, kesimin gndz yaplmas tavsiye edilmi-tir. Geceleyin kurban kesmeyi ciz grmeyenler veya mekruh grenler, ay-dnlatma imknnn yetersizliinin yol aaca muhtemel tehlike, hata ve zorluklar gz nnde bulundurmu olmaldr. Bu sakncalar yoksa, gece de kurban kesilebilir.

8 LMHAL

5. Kurbann ibadet niyetiyle kesilmesi arttr. Kuranda, kesilen kur-banlk hayvanlarn et ve kanlarnn deil bu kesimi yapan mslmann niyet, takv ve ballnn Allaha ulaaca bildirilmitir (el-Hac 22/37). Esasen kurban dier hayvan kesimlerinden ayran da budur. Niyette aslolan kalbin niyetidir, dil ile aka sylenmesi gerekmez. Kurbanda niye-tin bu nemi sebebiyledir ki, Hanef mezhebinde ortaklaa kesilen kurbana btn ortaklarn ibadet niyeti ile katlmalar arttr. Ortaklardan birinin sa-dece et elde etme niyetiyle itiraki dierlerinin kurbann geersiz klar. fi ve Hanbel mezheplerine gre ise byle bir ortaklk, kurban ibadetine zarar vermez.

Bir kimse tek bana kesmek zere ald byk ba hayvana, sonradan alt kiiye kadar ortak kabul edebilir.

Kurbanlk niyetiyle alnan hayvan kesilmeden nce lrse, zengin kim-senin tekrar kurbanlk satn almas gerekir, fakir iin gerekmez. Kesimden nce kurbanlk kaybolur, sahibi ikinci defa kurbanlk alr da sonra birinci hayvan bulunursa, zengin de fakir de bunlardan sadece birini, tercihen daha iyi olann keser. Fakirin ikisini de kesmesi gerektii gr fetvada tercih edilmeyen zayf bir gr olup fakirin kesmesinin adak hkmn alaca noktasndan hareketle sylenmitir.

Mkellefler yanllkla birbirlerinin hayvanlarn kesseler, her kesilen kurban, sahibinin kurban olmak zere sahih olur. Etler datlmamsa de-iim yaparlar, deilse hellleir ve bir fark da talep etmezler.

b) Kesim lemi

Dier gayelerle yaplan kesimlerde olduu gibi kurbanlk hayvann ke-siminde de baz kurallara uymak gerekir. Hayvan kesim yerine incitilmeden gtrlr, kesilecek zaman da kbleye kar ve sol taraf zerine yatrlr. Elinden geldii srece her mkellefin kurbann kendisinin kesmesi menduptur, deilse bir bakasna veklet verip kestirir. Kurban kesecek kimsenin mslman olmas tercihe ayandr. Yahudi ve hristiyanlara da kesim yaptrlabilir. nk Ehl-i kitabn kestii yenir.

Kurban sahibinin kesim esnasnda orada hazr bulunmas mstehaptr. Hayvan yere yatrlrken Kurandan Yzm gkleri ve yeri yaratan Al-laha, Onun birliine inanarak evirdim. Ben mriklerden deilim (el-Enm 6/79), Benim namazm, ibadetim (kurbanm), hayatm ve lmm

KURBAN 9

hep lemlerin rabbi olan Allah iindir. Onun orta yoktur. Bana byle

emrolundu ve ben Allaha teslim olanlarn ilkiyim (el-Enm 6/162-163) mellerindeki yetleri okur. Ey Allahm, dostun brhimden ve habibin Muhammedden kabul buyurduun gibi benden de kabul buyur eklinde veya benzer tarzda dua eder. Daha sonra da tekbir ve tehll getirir.

Kurban kesen kimse hayvana eziyet vermemeye dikkat etmeli, ba hayvana gstermemeli ve keskin bak kullanmaldr. Sa eliyle tuttuu bakla hayvan keserken Bismillhi Allah ekber der. Kurban vekilin kesmesi halinde kurban sahibi de besmeleye itirak eder. Kurban kesen kimse kesim esnasnda Allahn adn anmay (besmele) kasten terkederse, Hanef mezhebine gre bu hayvann eti yenilmez.

Kurban kesmenin rkn, kurbanlk hayvann kann aktmaktr. Sr, manda, koyun ve kei cinsinden hayvanlar yatrlp enelerinin hemen al-tndan boazlanmak suretiyle (zebh), deve ise ayakta sol n aya bala-narak gsnn hemen zerinden (nahr) kesilir. Kesim ilemi boazn iki tarafndaki ah damarlar, yemek ve nefes borusu kesilerek yaplr ve hay-vann kannn iyice akmasn temin iin bir sre beklenilir.

Hayvana ac vermemek iin nce oka sokmak (bayltmak), sonra kes-mek cizdir; nk oka giren hayvan lmez, hayat devam eder, ancak kesilince kan akar ve lr.

4. Kurbann Eti ve Dier Paralar

Hz. Peygamberin hadislerinden hareket eden slm limleri, kurban sa-hibinin kurbann etinden yiyebilecei, bakmakla ykml bulunduu kim-selere yedirebilecei, etinin bir ksmn da datmas gerektii konusunda gr birlii iindedir. Ancak kurban etinin ne kadarnn yenilip ne kadar-nn datlaca konusunda farkl gr ve ller ileri srlmtr.

slm limlerinin ounluu kurban etinin eit paraya blnp bir parasnn kurban sahibi ve bakmakla ykml olduu kimseler tarafndan tketilmesini, ikinci parann zengin bile olsalar e, dost ve akrabaya hediye edilmesini, nc parann ise kurban kesmeyen fakir kimselere datlma-sn tavsiye ederler. Kiinin bakmakla ykml bulunduu kimselerin kala-balk olmas veya ihtiyalarnn bulunmas halinde kurban etinin kimseye datlmadan evde tketilmesinde de bir saknca grlmemitir. Bu konuda kesin bir snr yoktur. Kurban sahibinin kurban etinden hem yemesi, ikram etmesi hem de fakirlere datmas esastr. Bunun l ve eklini her mkel-lef kendi konum ve imknn, bakalarnn durum ve imknn ayr ayr

10 LMHAL

gzden geirerek bizzat belirlemeli ve bu konuda ibadet anlayyla hareket etmelidir.

Adak (nezir) olarak kesilen kurbann etinden, adakta bulunan kimse ve onun bakmakla ykml bulunduu kimseler (babas, annesi, dede ve nine-leri, ocuklar, torunlar, hanm) yiyemezler. ayet yiyecek olurlarsa yedikle-rinin bedelini fakirlere tasadduk etmeleri gerekir. Nafile (tatavvu) olarak kesilen kurbann etinden sahibi de, bakmakla ykml bulunduu kimseler de yiyebilir.

Kurban srf Allah rzsn kazanmak iin kesildiinden kurbann etinin ve dier paralarnn satlmas veya benzeri ekilde sahipleri iin gelir getirici ilemlere harcanmas ciz deildir.

Kurbann derisi, yn, barsaklar, kemikleri, i ya gibi eti dnda ka-lan paralarnn da sahibine gelir temin etmek amacyla para ile satlmas ciz deildir. Bunlar kurban sahibi evde kullanabilecei gibi kullanlmak zere birine hediye de edebilir. ayet satacak olursa parasn tasadduk et-mesi gerekir. Kurbann bu paralarnn veya satm halinde parasnn hayr ilerine sarfedilmesine, dier bir anlatmla tasadduk etmenin dinen ciz ol-duu kii ve yerlere verilmesine zen gsterilmelidir. Bu paralar da kurban ibadetinin devam olarak grlmeli, ayn anlay ve amala (Allah rzsna uygun ekilde ve uygun yere) sarfedilmeli veya tketilmelidir. ayet kurban cretle kestirilmise, kesim creti kurbann eti veya derisiyle veya bunlarn parasyla denmez.

Kurbanlk hayvann kesim ncesinde stnden ve ynnden yararlan-mak da tasvip edilmemitir. ayet yararlanlmsa bedeli sadaka olarak ve-rilmelidir. Kurbanlk koyun ve keinin yn, kesimden sonra krklp evde ihtiya iin kullanlabilir, fakat satlp paraya evrilemez. Aksi halde tasadduk edilmelidir.

Kurbann etinin, kesimin yapld blgede datlmas tevik edilirse de daha fazla ihtiya sahiplerinin bulunmas halinde baka yerleim birimlerine de gnderilebilir, nakledilebilir.

Kesim ilemi tamamlandktan sonra evre temizliinin iyice yaplmas, hayvann artan paralarnn topraa derince gmlmesi, mmkn olduu lde darda hibir parasnn braklmamas gerekir. Bu husus, kurbanlk hayvana ve kurban ibadetine kar gsterilecek saygnn bir gerei olduu gibi zellikle byk ehirlerde ve kalabalk yerleim birimlerinde salk ku-rallar ve evre temizlii asndan da son derece nemlidir. Kurban kesme-

KURBAN 11

nin ve etini ihtiya sahiplerine datmann ecrini, evre kirlilii meydana getirerek ve kul haklarn ihll ederek azaltmamak gerekir.

5. Akka Kurban

ocuun doumunun ilk gnlerinde Allaha bir kran nianesi olarak kesilen kurbana akka kurban denilir.

Esasen akka, Arapada yeni doan ocuun bandaki san addr. Akka kurban kesildii gn ocuun ba da tra edildii iin kurban bu ad almtr.

Akka kurban Haneflere gre mubah (baz rivayetlerde mendup), dier fkh mezhebine gre snnet, Zhirlere gre vciptir. Hz. Peygamber torunlar Hz. Hasan ve Hz. Hseyin iin birer kou akka kurban olarak kesmi ve mmetine de yeni doan kz ve erkek ocuklar iin akka kurban kesmelerini tavsiye etmitir. Resl-i Ekremin bu tr uygulama ve tavsiye-leri din bir gereklilik eklinde deil de doum, dn gibi mutlu olaylarn yakn evreye duyurulmas, sevincin onlarla paylalmas ve neticede sosyal yapnn ve dayanmann salamlatrlmas ynnde tedbir ve rnekler (snnet, nafile ibadet) olarak alglanmas daha doru olur.

Akka kurban, ocuun doduu gnden bul ana kadar kesilebi-lirse de doumun yedinci gn kesilmesi mstehaptr. Ayn gnde ocua isim verilmesi ve sann kesilerek arlnca altn veya gmn tasadduk edilmesi de tavsiye edilmitir.

Kurban olmaya elverili her hayvan akkaya da elverilidir. Kesilen bu kurbann etinden kurban sahibi ve aile fertleri, yakn dostlar yiyebilecei gibi tasadduk da edilebilir.

Blm 12

KEFRETLER

Onikinci Blm

Kefretler

Kefret kelimesi szlkte rten, gizleyen anlamna gelir. Din bir te-rim olarak ise, ilenen bir kusur ve gnahtan dolay Allah Teldan af ve mafiret dilemek niyetiyle yaplan, ceza zellii de bulunan bir tr mal ve beden ibadettir.

Kefretlerin sebebi, ya dinen yaplmas gereken bir eyin yaplmamas, ya da yaplmamas gereken bir eyin yaplmas eklinde ilenen kusurlu davranlar, hata ve gnahlardr. Allah Tel bu hatal ve kusurlu davran-lara karlk olmak zere yine ibadet nevinden baz fiillerin ilenmesine ve bu sayede kulun kendini affettirmesine imkn tanmtr. Bunun iin de m-kellefin kefretleri Cenb- Hak tarafndan kusur ve gnahnn affedilmesine vesile klnmas niyet ve arzusuyla yerine getirmesi esastr. Bu sayede Al-lahn bu kimsenin sz konusu kusurlu davrann affetmesi umulur. Bu sebeple kefretler yaplma niyet ve amac itibariyle mkellefin ibadet so-rumluluu dahilinde bir konudur.

te yandan kefretler, konulu amac itibariyle hem ibadet hem de ceza mnas tamakla birlikte mahiyeti itibariyle ibadet nevinden fiillerin bir veya birkandan ibarettir. Fkh kitaplarnda kefretlerin ibadet ana grubunda

14 LMHAL

yer almas, kefretlerle ykml tutulmann Allahn lutuf ve kereminin bir tezahr olarak mslmanlara tannan bir ayrcalk ve imkn olarak nite-lendirilmesi bu sebeplerledir.

Kuran ve Snnette belirtilen veya sadece Hz. Peygamberin sz ve uy-gulamasyla sabit olan kefret nevileri olarak; orucu bozma, yemin, zhr, hac yasaklarn ihll, adam ldrme ve hayzl kadnla cinsel temas sebe-biyle gereken kefretler saylabilir.

1. Oru Bozma Kefreti

Fkh literatrnde kefret-i savm terimiyle ifade edilen bu kefret t-r, Ramazan orucunu eda ederken, herhangi bir mazereti bulunmakszn, orulu olduunu bilerek orucunu kasten bozan kimseye gereken kefrettir.

Oru ibadeti slmn be temel artndan biri olup bu ibadeti yerine ge-tirmekte zorlanan kimselere, oru konusunda anlatld zere, bir dizi ko-laylk ve ruhsat getirilmitir. Ayrca kasten oru tutmayan, balad orucu iradesi dnda veya hakl grlebilir bir sebeple bozan kimsenin de bu oru-cunu kaz etmesi imkn vardr. Bu ruhsat ve imknlardan sonra, balad ramazan orucunu hibir mkul ve hakl grlebilir sebep yokken, bilerek ve isteyerek bozan kimsenin durumu ar bir kusur ve su kabul edilmi ve byle kimselere, bu hatal davranlarndan dolay Allahtan af dileyebilme-leri iin, biri yine oru cinsinden olmak zere tr ibadetten biri kefret olarak ngrlmtr.

Orucu kasten bozan kimse iin ngrlen kefretin ceza yn ar ba-sar. Bu kefreti gerektiren sebep ise, ramazan orucunu eda eden kimsenin orucu kasten ve isteyerek bozmasdr. krah (ar bask), hata, unutma gibi kastl olmayan durumlar kefreti gerektirmez. Hanefler de dahil fakihlerin ounluuna gre ramazan orucunun cins mnasebetle veya yeme ime ile bozulmas ayn hkme tbi iken filer bata olmak zere bir grup fakihe gre ramazan orucunun sadece cins mnasebetle bozulmas kefret gerek-tirir. Kasten de olsa yeme ime kefreti gerektirmez. Birinci grup kasten yaplan cins mnasebetle kasten yeme imenin ayn ortak illete sahip bu-lunduunu, ikisinin de orucun kasten bozulmas mahiyetinde olduunu ileri srer. kinci grup ise Hz. Peygamberin ramazan aynda karsyla cins m-nasebette bulunan sahb hakknda kefrete hkmettii (Buhr, Savm, 31; Mslim, Sym, 14), hadiste yeme ime gemedii ve yeme imenin farkl olduu mlhazasyla hareket eder ve kyas yaparak kefret hkmn

KEFRETLER 15

geniletmek istemezler. filerin burada kyas yoluna gitmemeleri, biraz da kolayl salama, zorluk ve skntya yol amama dncesinden kaynak-lanm olabilir.

Oru bozmann kefreti; eer imkn varsa bir kle zat etmek, buna gc yetmiyorsa ara vermeksizin iki ay sreyle oru tutmak, eer buna da gc yetmiyorsa altm fakiri sabahl akaml doyurmaktr. amzda kle-lik kalktna gre, oru kefretinde ilk sray oru tutma, ikinci sray da fakiri doyurma alr. Benzeri bir hkm dier kefretlerde de sz konusudur. Kle zat etmenin kefretlerde ilk sray almas, slmn hrriyet ve insan haklarna verdii nemin ve kle durumunda olan insanlarn hrriyetlerine kavumas iin eitli uygun ortam ve vesileler gelitirdiinin ak bir delilidir.

Hanefler de dahil fakihlerin ounluuna gre kefret deyecek kimse-nin yukarda saylan sraya riayet etmesi, bir ncekini yapma imkn bu-lunmadnda bir sonrakine gemesi gerekir. Mliklere gre ise mkellef bu ktan birini seebilir. Hatta bunlar arasnda altm fakiri doyurma en faziletli olandr. ounluk ise hem oru kefretiyle ilgili hadiste bu srann benzeri kaytlarla zikredilmesi, zhr kefretiyle ilgili yetin ifade ve slbu hem de esaret altndaki bir kimsenin hrriyete kavuturulmasnn bunlar arasnda en faziletli ibadet olduu, nefsin orula terbiyesinin de ikinci dere-cede faziletli olduu ve riin bu iki ibadete ncelik vererek bu tr hikmetleri gzetmi bulunduu gibi noktalardan hareket etmitir.

Oru kefretinin iki ay oru tutmak eklinde denmesi halinde, orucun ara vermeksizin pe pee tutulmas gerekir. Sadece kadnlarn hayz hali bu pe peelii bozmaz. Onun dnda hastalk, yolculuk gibi bir mazerete bi-naen oruca ara verilirse, nce tutulanlarn yok saylp iki ay oruca yeniden balanmas gerekir. filer lousalk (nifas), Hanbeller hastalk sebebiyle oruca ara vermenin pe peelii bozmad grndedir. Byle olunca ke-fret orucuna, araya ramazan ay veya kurban bayram girmeyecek ekilde hesaplanp balanmaldr. Kadnlar mazeret halleri biter bitmez ara vermek-sizin orularna kaldklar yerden devam ederler ve tutulamayan bu gnler hesap edilmeksizin oru iki aya tamamlanr. Kefret orucunda oruca gece-den niyetlenmek, ayrca tutaca orucun kefret orucu olduunu niyetinde belirlemek de arttr.

Oru kefretindeki ilk iki alternatif kefret eklinin yerine getirilmesi mmkn olmadnda nc k olarak mkellefin, altm fakiri sabahl akaml doyurmas gerekli olur. Doyurma yemek yedirmek eklinde olabilecei

16 LMHAL

gibi yemein bedelini kendisine vermekle de olabilir. Ayrca bir gnde altm fakirin doyurulmasndan bir fakirin altm gn sreyle doyurulmasna kadar eitli seenekleri vardr. Ancak doyurulacak fakir, kefret verenin bak-makla ykml olduu kimseler arasndan olmamaldr. Doyurmada veya yerine para demede l, yemin kefretiyle ilgili yetin (el-Mide 5/89) ifadesinden de hareketle, kefret verecek ahsn ve ailesinin gnlk gda tketim ortalamas olmaldr.

Farz orucun kasten bozulmas ve kefretinin denmesinden sonra ayn ekilde yeni bir ihll olduunda onun iin yeni bir kefret gerekir. Ancak Haneflere gre kefret sebepleri, araya kefretin eda edilmesi girmeden birden fazla olursa, hepsi iin bir kefret deme yeterli olur. Iskat- savmda yani lenin muhtemel oru kefreti borlar iin tek bir kefretin denmesi de bu esasa dayanr.

2. Yemin Kefreti

Bir kimsenin yapt yemine riayet etmeyip yeminini bozmas halinde zerine gereken kefrettir.

Yemin kefretiyle ilgili olarak Kuranda yle buyurulur: Allah kastsz olarak aznzdan kveren (lav) yeminlerden dolay sizi sorumlu tutmaz;

fakat bilerek yaptnz yeminlerden dolay sizi sorumlu tutar. Bunun da

kefreti, ailenize yedirdiinizin orta hallisinden on fakire yedirmek, yahut

onlar giydirmek, yahut da bir kle zat etmektir. Bunlar bulamayan gn

oru tutmaldr. Yemin ettiiniz takdirde yeminlerinizin kefreti ite budur.

Yeminlerinizi koruyunuz. Allah size yetlerini aklyor; umulur ki kreder-

siniz (el-Mide 5/89).

slm mctehidlerinin ortaklaa ifadelerine gre, yeminini bozan yani Allah ahit gstererek verdii sznde durmayan kimse kefret olarak; ya bir kle zat edecek ya on fakiri sabahl akaml doyuracak ya da on fakiri orta seviyede giydirecektir. Yemin kefretini sraya uymas gerekmeden bu eyden dilediiyle deyebilir. slmn insan hak ve hrriyetlerine verdii nem sebebiyledir ki, kle zat etmek bunlar arasnda en faziletli seenek olarak grlmtr. Eer bunlara gc yetmezse gn oru tutmas gere-kir. Hanef ve Hanbellere gre bu gn orucun arka arkaya tutulmas arttr.

KEFRETLER 17

Oru kefretinde oru tutmann n sraya alnp fakiri doyurmann bun-dan sonraya alnmas, orucun kasten bozulmasnn yine oru tutularak telfi edilmesi, suun ve cezann ayn trden olmas, kiinin nefsini eitmesine ncelik verilmesi gibi gaye ve hikmetlere sahiptir. Yemin kefretinde ise fakiri doyurma ve giydirme n planda tutulmu, buna imkn bulamayanla-rn oru tutmas istenmitir. Bu da slmda nc ahslarn hukukunun gzetilmesinin ve sosyal amalarn tad ncelik sebebiyle olmaldr.

Bir kimse yeminini bozmadan kefret verse de sonra bozsa, Haneflere gre bu yeterli olmaz; bozduktan sonra yeniden kefret vermelidir. Oru kefretinde de olduu gibi, bir gnde on fakirin doyurulmas da, bir fakirin on gn sreyle doyurulmas da cizdir. Doyurma ve giydirmenin, kefret veren kimsenin sosyal konumuna, gnlk gda harcamalarna ve giyim tarznn ortalamasna gre olmas gerekir. Doyurma ve giydirme yerine ihti-ya sahiplerine bunlarn bedelleri de denebilir.

3. Zhr Kefreti

Szlkte srt anlamna gelen zhr kelimesi, kk slm ncesi dnem Hicaz-Arap toplumuna kadar uzanan bir gelenei simgeler. Chiliye dne-minde bir erkein karsna Artk sen bana anamn srt gibisin demesiyle onu kendisine haram kldna inanlr ve bu bir nevi boanma saylrd. slm, kadnn aleyhine olan bu boanma tarzn kaldrd. Hatta bu slpta bir sz sylemeyi knad. Bununla birlikte karsnn herhangi bir uzvunu kendisine nikh ebediyen haram olan bir kadnn uzvuna benzeterek perhiz yemini yapan kimseye, kefret demesi mkellefiyeti ykledi. Bu sebeple zhr kefreti, zhr yemini yapan kimsenin karsyla tekrar bir araya gele-bilmesi iin demesi gereken kefretin addr.

Kuranda zhr yemini ve kefretiyle ilgili olarak eski Arap rfne de atfta bulunulur ve melen yle buyurulur: inizden zhr yapanlarn ka-dnlar, onlarn analar deildir. Onlarn analar kendilerini douran kadn-

lardr. phesiz onlar, irkin ve yalan sz sylyorlar. Kukusuz Allah affe-

dicidir, balaycdr. Hanmlarndan zhr ile ayrlmak isteyip de sonra

sylediklerinden dnenlerin onlarla temas etmeden nce bir kleyi hrriyete

kavuturmalar gerekir. Size tlenen budur. Allah yaptklarnzdan haber-

dardr. Buna (kle zat etmeye) imkn bulamayan kimse, temas etmeden

nce aralksz olarak iki ay oru tutmaldr. Buna da gc yetmeyen altm

fakiri doyurur. Bu (hafifletme), Allaha ve resulne inanmanzdan dolaydr.

18 LMHAL

Bunlar Allahn hkmleridir. Kfirler iin ac bir azap vardr (el-Mcdele 58/2-4). yette kefret seenekleri arasndaki sraya riayetin zikredilmesi ve orucun pe pee tutulmasnn istenmesi dier baz kefret eitleri iin de geerli grlmtr. te yandan aile mahremiyeti iinde kalan bir yanl sz ve davran sebebiyle bile kle zat etme, fakirlerin doyurulmas gibi sosyal amal ibadetlerin kefret olarak emredilmi olmas, slmn insan hrriye-tine ve toplumda sosyal adaletin salanmasna verdii nemin bir gstergesi olmaktadr.

4. Adam ldrmenin Kefreti

slmda korunmas gaye edinilen temel deerlerden birisi insan hayat-dr. nsann saygnl anlay, insan hayatn koruyucu tedbirler, messir fiil ve adam ldrme sularnn cezalandrlmasnda izlenen siyaset hep bu amaca hizmet eder. Bir mslmann mslman, zimm veya anlamal (muhid) gayri mslimi hataen (yanllkla ve kaza ile) ldrmesi halinde, gereken dier hukuk ve ceza meyyidelere ilve olarak kefret demesi de gerekir. Haneflere ve bir grup fakihe gre sadece hataen adam ldrmede kefret gerekirken fakihlerin ounluu kasten adam ldrmede de gerekli grrler.

ldrme kefreti, mmin bir kle zat etmek, eer buna g yetmezse iki ay pe pee oru tutmak suretiyle denir. Bu konuda Kuranda yle buyurulur: Yanllkla olmas dnda bir mminin bir mmini ldrmeye hakk olmaz. Yanllkla bir mmini ldren kimsenin mmin bir kle zat

etmesi ve lenin ailesine teslim edilecek bir diyet vermesi gereklidir. Meer ki

lnn ailesi o diyeti balam ola (o takdirde diyet vermez). Eer ldr-

len mmin olduu halde, size dman olan bir toplumdan ise mmin bir

kle zat etmek lzmdr. Eer kendileriyle aranzda antlama bulunan bir

toplumdan ise ailesine teslim edilecek bir diyet ve bir mmin kleyi zat

etmek gerekir. Bunlar bulamayan kimsenin, Allah tarafndan tvbesinin

kabul iin iki ay pe pee oru tutmas lzmdr. Allah her eyi bilendir,

hikmet sahibidir (en-Nis 4/92).

ldrme kefretinde nceliin kle zat etmeye verilmesi ve kefret y-kmll iin ldrlen kimsenin mslman veya gayri mslim olmasnn farketmemesi hem insan hayatnn ve hrriyetinin temel deer ve gayeler-den olmas ile hem de buradaki hrriyete kavuturmann deta len kimse yerine dirilii sembolize etmesiyle aklanabilir. Ayrca, mslmanlarla birlikte

KEFRETLER 19

yaayan gayri mslimlerin, yaama hakknn da koruma ve gvence altnda olmas gerektii de yetten karlan bir sonu olmaktadr. Ancak kefret, ibadet grubunda yer ald ve bir bakma tvbe ve Allahtan balanma dileme mahiyetinde olduu iin hataen adam ldren gayri mslimler kef-retle ykml tutulmaz ve sadece diyet derler.

5. Hacda Tra Olma Kefreti

Hacda ihrama girip de bir mazeret (hastalk veya banda bir rahatszlk) sebebiyle vaktinden nce tra olmak zorunda kalan kimsenin demesi ge-reken kefrettir. nk hac niyetiyle ihrama giren kimsenin ihram sresince tra olmas yasaktr. Bu yasan ihlli halinde kefret olarak ya gn oru tutmak, ya alt fakiri doyurmak, ya da bir koyun kurban etmek gerekir.

Konuyla ilgili olarak Kuranda yle bir aklama yer alr: ... Sizden her kim hasta olursa, yahut banda bir eziyeti (yara) bulunur (da vaktinden

nce tra olur)sa, ona oru, sadaka veya kurban olmak zere fidye gere-

kir... (el-Bakara 2/196). Hz. Peygamber bu kefretin gn oru, alt fakiri doyurma veya bir koyunun kurban edilmesi suretiyle deneceini akla-mtr (Buhr, Muhsar, 5-8). gn orucun pe pee tutulmas art deil-dir.

6. Hayzl Kadnla Cins Mnasebet Kefreti

Kuranda hayz halinin kadn iin rahatszlk ve mazeret hali olduu, hayz sresince kocalarnn onlarla cins temastan uzak durmas gerektii bildirilmitir (el-Bakara 2/222). Bu yasaklama ve Hz. Peygamberin de bu yndeki hadisleri sebebiyle, hayzl kadnla cins mnasebette bulunmann haram olduunda gr birlii hsl olmutur. Zaten byle bir mnasebet insann selim zevkine aykr olduu gibi iki tarafn, zellikle de kadnn ruh ve beden sal asndan son derece zararl ve tehlikeli bulunmaktadr. Buna ramen byle bir davranta bulunan kimseye ne gerekecei konusu fakihler arasnda tartma konusu olmutur.

Eb Hanfe de dahil slm limlerinin ounluuna gre, kars ile hayz-l iken cins mnasebette bulunan kimse gnah ilemitir. Allaha bol tvbe ve istifar etmekten baka yapabilecei bir ey yoktur. bn Abbas, Katde, Evz, Ahmed b. Hanbel gibi slm limlerine gre ise hayzl kadnla ilk gnlerde kurulan cins mnasebet iin bir dinar (4,25 gr. altn) kanamann iyice azald bir dnemde yaplan cins mnasebet iinse yarm dinar kefret

20 LMHAL

denmesi gerekir. Bu kefret kocann zorlamasyla olmusa sadece ona, iki tarafn isteiyle olmusa ayr ayr ikisine de gerekir. Cins temasn kasten, unutarak, haram olduunu bilmeden veya hayz durumunu farketmeden yaplm olmas sonucu etkilemez.

Grld zere kefretler, kasten veya bilmeden yanl bir davranta bulunan, hata eden ve gnah ileyen mslmana, tvbe ve istifar kaps-nn kapanmadn retmekte fakat tekrar ayn yanl yapmamas iin de onu sosyal ierikli bir ibadeti ifaya veya etkili bir nefis terbiyesine mecbur brakmaktadr. Kle zat etme gibi, fakirleri yedirip giydirme gibi nc ahslarn yararna sosyal amal ibadetlerin, ferd hata ve gnahlara kefret saylmas da slmn hayata bak asn yanstmas ynyle manidardr.

Blm 13

ADAK ve YEMNLER

Onnc Blm

Adak ve Yeminler

Din literatrde dar ve teknik anlamdaki ibadet kavramyla namaz, oru, zekt ve hac ibadetleri ve bunlar iinde yer alan alt fiiller anlalmakta ise de kefret gibi adak ve yemin konusu da ibadet kavramyla yakndan ilgilidir. Bu konular ibadetle alkal fkh hkm ve bilgileri tamamlayc olduu, hatta ayn yaklamla ele alnd iin klasik fkh kaynaklarnda ve ilmihal kitaplarnda ayn ana blm iinde incelenir.

1. Adak

a) Mahiyeti

Arapada nezir (nezr) diye ifade edilen adak fkh dilinde, bir kimsenin dinen ykml olmad ibadet cinsinden bir eyi kendisi iin vcip klmasn ifade eder. Dier bir ifadeyle kiinin farz veya vcip cinsinden bir ibadeti ya-pacana dair Allah Telya sz vererek o ibadeti kendisine bor klmasdr.

Adakta bulunma, arzu edilen sonular elde etme veya beklenmeyen k-t durumlardan korunmada Allahn yardmn temin etme gayesiyle ba-vurulan din bir davran mahiyetinde olup hemen hemen btn din ve

22 LMHAL

kltrlerde grlmektedir. zellikle in, Japon, Hint ve slm ncesi Trk kltrnde adan nemli bir yer tuttuu, bu mahiyette birok davran ve gelenein bu toplumlarda yaygnlk kazand, benzer davranlarn dier toplumlarda da sklkla grlen bir davran olduu bilinmektedir.

eitli dinlerin ve milletlerin kltrlerinde ayn ve yakn telakkilere dayal olarak aalara ve kutsal saylan yerlere bez balamak, ibadet yerlerinde mum yakmak, belli durumlarda belli hayvanlar kurban etmek, oru veya perhiz mahiyetinde olmak zere baz yiyecek ve ieceklerden, cinsel ilikiden uzak durmak, istediine ulancaya kadar baz zevk ve elenceyi terketmek gibi adak trlerine rastlanr. Bu adaklarda din-psikolojik sikler, Tanrya kretme veya onun yardmn isteme esi ar basar. slmiyet ncesi Hicaz-Arap toplumunda da bu saylanlara benzeyen veya onlarn dnda birok adak eit ve tr vard. slm dini insandaki dindarlk duygusuyla ve ruh tatmin arzu-suyla ksmen alkal bu davran tamamen yasaklamam, sadece baz d-zenleme ve snrlamalar getirerek ona kendine has bir ekil vermitir.

Kuranda deiik yerlerde verilen szde durulmas, ahde ve akidlere bal kalnmas (el-Mide 5/1; el-sr 17/34), Allaha verilen szn tutulmas (en-Nahl 14/91) emredilir, yaplan adaklarn yerine getirilmesi istenir (el-Hac 22/19). Kiinin yapt adaa uygun davranmas iyi kullarn vasflar ara-snda saylr (el-nsn 76/7). Hadislerde de Hz. Peygamber, Allaha itaat kabilinden adaklarn yerine getirilmesini emretmi, Allaha isyan veya msiyet kabilinden olan konularda adakta bulunulmamasn, ayet yapl-msa buna uyulmamasn istemitir (Buhr, Eymn, 26-27; Mslim, Ne-zir, 8; Eb Dvd, Eymn, 12).

Baz hadislerinde de Hz. Peygamberin adakta bulunmay ho karla-mad grlr. Mesel bir hads-i erifte Adak bir fayda salamaz, sadece cimrinin maln eksiltmi olur (Buhr, Eymn, 26; Mslim, Nezir, 2) bu-yurmutur. Bu sebeple de mam fi ve Ahmed b. Hanbel bata olmak ze-re fakihlerin nemli bir ksm adak adamann mekruh olduu grndedir. Hanefler ise Allaha ibadet ve taat kabilinden adakta bulunmay mubah grrler. Sonuta bir ibadetin ilenmesine vesile olduu iin bunu mstehap grenler de vardr. Mlikler adakta bulunmay normalde mendup, arta bal ada ise mubah sayarlar.

Konuyla ilgili hadisler ve slm limlerinin grleri incelendiinde, kii-nin hibir dnyev menfaat ummadan srf Allahn rzsn kazanmak, ona kretmek iin adak adamasnda bir saknca bulunmad grlr. Kiinin

ADAK VE YEMNLER 23

Allahn takdirinin deimesine vesile olmas dileiyle ve ihlstan uzak, belli artlara bal olarak adakta bulunmas ise doru karlanmamtr.

Adaklar Allahn takdirini deitirmez. Mslmann bunu bilerek, ileride olacak bir eyin en hayrl ekilde vuku bulmas dileiyle Cenb- Hakka yalvarmas, bunu gerekletirmeye vesile olmas iin sadaka ve ibadet ma-hiyetinde bir adakta bulunmas itikad bakmdan sakncal grlmemitir. Fa