ENERJİDE ENERJİDE KAMUSAL KAMUSAL YAKLAŞIMYAKLAŞIM

Emel EMREEmel EMREEnerji Sanayi ve Maden Kamu Enerji Sanayi ve Maden Kamu

Emekçileri SendikasıEmekçileri Sendikası

Ulusal Kalkınma YıllarıUlusal Kalkınma Yılları

1900’lerin başında yabancı girişimcilerin 1900’lerin başında yabancı girişimcilerin ülkeye girmesi ile olduülkeye girmesi ile oldu

Cumhuriyetin ilk yıllarında Cumhuriyetin ilk yıllarında İstanbul,Tarsus ve Adapazarında İstanbul,Tarsus ve Adapazarında elektrik vardıelektrik vardı

Kişi başı elektrik enerjisi üretimi 5 kWhKişi başı elektrik enerjisi üretimi 5 kWh Toplam enerji kurulu gücü 32.8 MWhToplam enerji kurulu gücü 32.8 MWh 1930 yılında elinde imtiyaz olan yerli ve 1930 yılında elinde imtiyaz olan yerli ve

yabancı şirketlerin ve özel kişilerin yabancı şirketlerin ve özel kişilerin sayısı 70’e ulaştısayısı 70’e ulaştı

1930 yıllar da planlı kalkınmaya geçildi1930 yıllar da planlı kalkınmaya geçildi I. Ve II. Beş Yıllık Sanayi Planlarında yabancı I. Ve II. Beş Yıllık Sanayi Planlarında yabancı

şirketlerin imtiyazları kaldırıldı.şirketlerin imtiyazları kaldırıldı. Yurtiçi kaynaklarla devletin kendi Yurtiçi kaynaklarla devletin kendi

olanaklarını kullanmasına vurgu yapıldıolanaklarını kullanmasına vurgu yapıldı Sektör kamu işletmelerinin inisiyatifine Sektör kamu işletmelerinin inisiyatifine

bırakıldıbırakıldı 1935 yılında Etibank ve 2819 sayılı yasa ile 1935 yılında Etibank ve 2819 sayılı yasa ile

Elektrik İşleri Etüt İdaresi kurulduElektrik İşleri Etüt İdaresi kuruldu EİE’ye kuruluş kanunu ile “Ülkemizde EİE’ye kuruluş kanunu ile “Ülkemizde

mevcut su kuvvetleri ve diğer enerji mevcut su kuvvetleri ve diğer enerji kaynaklarını araştırarak elektrik üretimine en kaynaklarını araştırarak elektrik üretimine en uygun olanları saptama” görevi verilmiştiruygun olanları saptama” görevi verilmiştir

1950’li yıllarda İller Bankası ve 6200 1950’li yıllarda İller Bankası ve 6200 sayılı yasa ile Devlet Su İşleri (DSİ) sayılı yasa ile Devlet Su İşleri (DSİ) kurulmuşturkurulmuştur

DSİ görevleri arasında “yerüstü ve DSİ görevleri arasında “yerüstü ve yeraltı sularının tek ve çok amaçlı yeraltı sularının tek ve çok amaçlı kullanımı” ile yükümlü kılınmıştırkullanımı” ile yükümlü kılınmıştır

DSİ, barajların, hidroelektrik santrallerin DSİ, barajların, hidroelektrik santrallerin planlanması, projelendirilmesi, inşa planlanması, projelendirilmesi, inşa edilmesi ve işletilmesinden sorumlu edilmesi ve işletilmesinden sorumlu kılınmıştırkılınmıştır

Bu yıllarda DSİ, EİE, İller Bankası ve Bu yıllarda DSİ, EİE, İller Bankası ve Etibank kuruluşlarıyla birlikte sektörde Etibank kuruluşlarıyla birlikte sektörde çok başlılık meydana gelmiştirçok başlılık meydana gelmiştir

1963 yılında Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı 1963 yılında Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı kuruldukuruldu

1970 yılında TEK’in kurulması ile elektrik 1970 yılında TEK’in kurulması ile elektrik enerjisi üretim ve iletiminde merkezi kamusal enerjisi üretim ve iletiminde merkezi kamusal bir yapı kurulmuş oldubir yapı kurulmuş oldu

1982 yılında çıkarılan bir yasa ile üretim ve 1982 yılında çıkarılan bir yasa ile üretim ve iletim dışında elektrik dağıtım hizmetlerinin de iletim dışında elektrik dağıtım hizmetlerinin de Belediyelerden alınarak TEK’e devredilmiştirBelediyelerden alınarak TEK’e devredilmiştir

1970-80 arasında kurulu güç ikiye katlanarak 1970-80 arasında kurulu güç ikiye katlanarak 2235MW’tan 5119 MW’a, elektrik tüketimi 8.6 2235MW’tan 5119 MW’a, elektrik tüketimi 8.6 milyar KWH’tan 23 milyar kWh’a, elektriklenmiş milyar KWH’tan 23 milyar kWh’a, elektriklenmiş köy oranı yüzde 7’lerden yüzde 62’ye ulaştı köy oranı yüzde 7’lerden yüzde 62’ye ulaştı

Enerjide Yeni Liberal Enerjide Yeni Liberal PolitikalarPolitikalar

1980’li yıllarda kamu elektrik yatırımlarına 1980’li yıllarda kamu elektrik yatırımlarına ayırdığı payı azaltıldıayırdığı payı azaltıldı

4 Aralık 1984 tarihli ve 3096 sayılı “TEK 4 Aralık 1984 tarihli ve 3096 sayılı “TEK dışındaki kuruluşların Elektrik dışındaki kuruluşların Elektrik Üretimi,İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Üretimi,İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanun” Görevlendirilmesi Hakkında Kanun” yürürlüğe girdi.yürürlüğe girdi.

Böylece sektörde YİD ve İHD modelleri Böylece sektörde YİD ve İHD modelleri uygulamaya konulduuygulamaya konuldu

YİD ModeliYİD Modeli Yerli ve yabancı sermaye şirketlerinin projeyi Yerli ve yabancı sermaye şirketlerinin projeyi

dizayn etmesidizayn etmesi Gerekli tüm finansmanı sağlayarak tesisi inşa Gerekli tüm finansmanı sağlayarak tesisi inşa

etmesietmesi En az borçlarını ve öz sermayesini geri En az borçlarını ve öz sermayesini geri

ödemeye yeterli bir süre boyunca tesisi ödemeye yeterli bir süre boyunca tesisi işletmesiişletmesi

Ürettiği enerjiyi tüm masraflarını karşılayacak Ürettiği enerjiyi tüm masraflarını karşılayacak ve makul bir kar payı içerecek tarife ve makul bir kar payı içerecek tarife üzerinden satın alacak kuruluşa satmasıüzerinden satın alacak kuruluşa satması

Yetki dönemi sonunda tesisleri bedelsiz Yetki dönemi sonunda tesisleri bedelsiz olarak devlete veya devletin belirleyeceği bir olarak devlete veya devletin belirleyeceği bir kuruluşa devretmesikuruluşa devretmesi

1993 yılında 513 sayılı KHK ile TEK, 1993 yılında 513 sayılı KHK ile TEK, TEAŞ ve TEDAŞ olarak ikiye TEAŞ ve TEDAŞ olarak ikiye bölünmüştür.bölünmüştür.

TEDAŞ satışına yönelik olarak dağıtım TEDAŞ satışına yönelik olarak dağıtım şirketlerine ayrılmışşirketlerine ayrılmış

1994 yılında 3996 sayılı kanun kabul 1994 yılında 3996 sayılı kanun kabul edilmiştiredilmiştir

Bu kanunun amacı YID modelinin Bu kanunun amacı YID modelinin uygulama alanını genişletmektiruygulama alanını genişletmektir

19 Temmuz 1997 tarih ve 4283 sayılı 19 Temmuz 1997 tarih ve 4283 sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle Yap-İşlet kanunun yürürlüğe girmesiyle Yap-İşlet (Yİ) modeli uygulamaya konuldu(Yİ) modeli uygulamaya konuldu

Anayasa’nın 47, 125 ve 155 maddelerini Anayasa’nın 47, 125 ve 155 maddelerini değiştiren yasa ile Danıştay denetimi değiştiren yasa ile Danıştay denetimi görüş bildirmeye indirgenmiş ve görüş bildirmeye indirgenmiş ve “Uluslararası Tahkim”“Uluslararası Tahkim”in önü açılmıştırin önü açılmıştır

2001 yılında TEAŞ’ın “Türkiye Elektrik 2001 yılında TEAŞ’ın “Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ)”, “Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ)”, “Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ)”, ve Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ)”, ve “Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt “Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ)” olarak üçe ayrıldıAnonim Şirketi (TETAŞ)” olarak üçe ayrıldı

3 Mart 2001 tarihinde 4628 sayılı ‘Elektrik 3 Mart 2001 tarihinde 4628 sayılı ‘Elektrik Piyasası Kanunu’ kabul edilmiştirPiyasası Kanunu’ kabul edilmiştir

Elektrik Piyasası KanunuElektrik Piyasası Kanunu Amacı özel hukuka tabi ve rekabetin hakim Amacı özel hukuka tabi ve rekabetin hakim

olduğu bir enerji piyasası yaratmaktıolduğu bir enerji piyasası yaratmaktı Kanun Kanun

elektrik,üretilmesi,iletimi,dağıtımı,toptan ve elektrik,üretilmesi,iletimi,dağıtımı,toptan ve perakende satışı, ithalatı ve ihracatı perakende satışı, ithalatı ve ihracatı konularında ve ilgili kuruluşlarda hak ve konularında ve ilgili kuruluşlarda hak ve yükümlülükleri düzenlediyükümlülükleri düzenledi

Kanun ile “Enerji Piyasası Düzenleme Kanun ile “Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu” kurularak sektörde kamu hizmeti Kurumu” kurularak sektörde kamu hizmeti anlayışı terk edilerek tümüyle serbest anlayışı terk edilerek tümüyle serbest piyasa faaliyetinin önü açılmıştırpiyasa faaliyetinin önü açılmıştır

Ankara İlinin Genel Ankara İlinin Genel Enerji KonumuEnerji Konumu

45 adet trafonun toplam kurulu gücü 45 adet trafonun toplam kurulu gücü 3.442Mw3.442MwÇekilen yük 2.430MwÇekilen yük 2.430MwTrafolar %70 oranında doluTrafolar %70 oranında doluTrafo merkezlerine enerji iletimini Trafo merkezlerine enerji iletimini sağlayan1.287km.lik 380 kw,1.087km.lik sağlayan1.287km.lik 380 kw,1.087km.lik 154 kw.lık enerji iletim hattı mevcuttur154 kw.lık enerji iletim hattı mevcutturTüm trafo merkezleri 154 kw.lık ring Tüm trafo merkezleri 154 kw.lık ring oluşturmaktadıroluşturmaktadır

2005 Sonu İtibariyle OG/AG Havai/Yeraltı Hat, Trafo, Direk Sayısı ve Armatür Bilgileri 2005 Sonu İtibariyle OG/AG Havai/Yeraltı Hat, Trafo, Direk Sayısı ve Armatür Bilgileri

Dağıtım Dağıtım Bölge NoBölge No

Şirket Adı / Şirket Adı / İl Müdürlüğü İl Müdürlüğü Tesisin AdıTesisin Adı Tesis CinsiTesis Cinsi Tesisin Teknik ÖzelliğiTesisin Teknik Özelliği TEDAŞTEDAŞ 3. Şahıslar3. Şahıslar

BAŞKENT BAŞKENT EDAŞEDAŞ ANKARAANKARA

HAT HAT UZUNLUGU(Km)UZUNLUGU(Km)

OGOG

Havai Hat (km)Havai Hat (km) 8.939,108.939,10 1.750,201.750,20

Yer altı Kablosu (km)Yer altı Kablosu (km) 2.049,502.049,50 40,4040,40

Toplam (km)Toplam (km) 10.988,6010.988,60 1.790,601.790,60

AGAG

Havai Hat (km)Havai Hat (km) 23.975,0023.975,00 151,10151,10

Yer altı Kablosu (km)Yer altı Kablosu (km) 1.583,201.583,20 6,606,60

Toplam (km)Toplam (km) 25.558,2025.558,20 157,70157,70

TRAFOTRAFO

AdetAdet 6.5826.582 4.8494.849

Güç (MVA)Güç (MVA) 4.400,504.400,50 1.932,601.932,60

Fili Güç (MVA)Fili Güç (MVA) 1.320,151.320,15 130,00130,00

Doluluk Oranı (%)Doluluk Oranı (%) 30,00%30,00% 6,73%6,73%

DİREK SAYISI (ADET)DİREK SAYISI (ADET) 315.666315.666 20.99920.999

ARMATÜR ve LAMBA SAYISI (ADET)ARMATÜR ve LAMBA SAYISI (ADET) 173.866173.866 1.2631.263

İl genelinde; EÜAŞ’a ait 3 hidroelektrik İl genelinde; EÜAŞ’a ait 3 hidroelektrik santral (Sarıyar, Kesikköprü ve Yenice)santral (Sarıyar, Kesikköprü ve Yenice)

İşletme hakkı devredilen bir termik İşletme hakkı devredilen bir termik santral (Çayırhan Park Termik)santral (Çayırhan Park Termik)

Otoprodüktörlerine ait 6 santral ile 1 Otoprodüktörlerine ait 6 santral ile 1 mobil santralmobil santral

Yap İşlet Projesi kapsamında halen test Yap İşlet Projesi kapsamında halen test üretiminde olan ve henüz resmi kabulü üretiminde olan ve henüz resmi kabulü yapılmayan 1 doğalgaz santralı yapılmayan 1 doğalgaz santralı bulunmaktadırbulunmaktadır

Resmi ve Özel Kuruluşlarca Üretilen Elektrik Enerjisi Miktarı (2003 ) 

Santral Adı Kuruluş Kurulu Güç Üretim (Bin Kwh)

Hasan Polatkan (Sarıyar) EÜAŞ 160 262600

Kesikköprü EÜAŞ 76 105900

Yenice EÜAŞ 37,9 91800

Park Termik (Çayırhan) İşl. Hak. Dev. 620 4255900

Esenboğa Mobil 53 145200

Belka Otop. 3,2 24400

Bil Enerji Otop. 41 267000

Ors Otop. 7,4 37900

Samur Otop. 7,4 18100

Zorlu Enerji Otop. 50,3 198700

Ankara Şeker Otop. 8,8 13500

Baymina (Ankara Doğalgaz) Yİ 770 4537000

Toplam - 1835 9958000

Abone Türlerine Göre Elektrik Tüketimi

Abone Cinsi Elektrik Tüketim (Net) (Kwh) (2003) 

Meskenler 1787473794

Resmi Daireler 602684034

Ticarethaneler 888971170

Sanayiler 1095842828

Ücretli Aydınlatma 193097004

Tarımsal Sulamalar 94320572

Diğer 295986086

Toplam 4958375488

Ankara İlinin AG Arızaları 

  Arıza Sayısı Kesinti Saatı

1999 Yılı14.634 33.705,00

2000 Yılı 16.462 27.382,00

2001 Yılı13.236 26.960,00

2002 Yılı56.803 67.133,00

2003 Yılı53.086 57.397,00

2004 Yılı40.920 53.958,20

2005 Yılı 57.641 231.788,49

Yatırımlar kısılmış, arızaların Yatırımlar kısılmış, arızaların giderilmelerine yönelik yatırımlar bile giderilmelerine yönelik yatırımlar bile yapılmamıştıryapılmamıştır

Personel eksikliği belirli faaliyetleri Personel eksikliği belirli faaliyetleri engellemektedirengellemektedir

Deneyimli personel siyasi baskı ile sürekli Deneyimli personel siyasi baskı ile sürekli görevlerinden uzaklaştırılmaktadırgörevlerinden uzaklaştırılmaktadır

Deneyimlerin aktarılamaması da Deneyimlerin aktarılamaması da çalışanların verimini düşürmektedirçalışanların verimini düşürmektedir

Elektrik Enerjisi Kamu Elektrik Enerjisi Kamu HizmetidirHizmetidir

Enerji sektörü uzun vadeli,merkezi ve stratejik Enerji sektörü uzun vadeli,merkezi ve stratejik bir planlama gerektiren yapıdadırbir planlama gerektiren yapıdadır

Elektrik santrallerinde öngörülen yatırımlar Elektrik santrallerinde öngörülen yatırımlar aksamaya uğramadan zamanında yapılmalıdıraksamaya uğramadan zamanında yapılmalıdır

İletim ve dağıtımda da yatırımların planlı ve İletim ve dağıtımda da yatırımların planlı ve düzenli bir şekilde kamu eliyle yapılması düzenli bir şekilde kamu eliyle yapılması zorunludurzorunludur

Elektrik enerjisi depo edilemezliği nedeni ile Elektrik enerjisi depo edilemezliği nedeni ile üretildiği anda tüketilmek zorundadır. Bu üretildiği anda tüketilmek zorundadır. Bu nedenle de ihtiyaç kadar üretilmesi nedenle de ihtiyaç kadar üretilmesi gerekmektedirgerekmektedir

Elektrik niteliği gereği doğal tekel Elektrik niteliği gereği doğal tekel konumundadırkonumundadır

Elektrik enerjisi sektörü üretim sürecinden Elektrik enerjisi sektörü üretim sürecinden dağıtım sürecine kadar, bir süreklilik ve dağıtım sürecine kadar, bir süreklilik ve bütünlük göstermeli, üretim,iletim ve dağıtım bütünlük göstermeli, üretim,iletim ve dağıtım tesislerinin bir bütün halinde tesislerinin bir bütün halinde planlanması,yatırımların herbiri diğerine paralel planlanması,yatırımların herbiri diğerine paralel yürütülüp zamanında bitirilmesi gerekmektediryürütülüp zamanında bitirilmesi gerekmektedir

Kısaca elektrik enerjisinde Kısaca elektrik enerjisinde ‘ merkezi ‘ merkezi planlama’planlama’ zorunludur zorunludur

Elektrik tüm yaşamsal faaliyetlerin Elektrik tüm yaşamsal faaliyetlerin yürütülmesinde kullanılan çok önemli bir maddi yürütülmesinde kullanılan çok önemli bir maddi araçtıraraçtır

Bu nedenle de elektrik enerjisinin Bu nedenle de elektrik enerjisinin üretimi,iletimi ve dağıtımı bir bütün olarak üretimi,iletimi ve dağıtımı bir bütün olarak ‘kamu hizmeti’ ‘kamu hizmeti’ niteliğindedirniteliğindedir

Anayasa Mahkemesi 9.12.1994 tarihli Anayasa Mahkemesi 9.12.1994 tarihli kararında elektrik hizmetlerinin kamu hizmeti kararında elektrik hizmetlerinin kamu hizmeti olduğunu açıkca belirtmiştirolduğunu açıkca belirtmiştir

““Elektrik üretimi, iletimi ve dağıtımı ile Elektrik üretimi, iletimi ve dağıtımı ile ilgili etkinlikler kamu hizmetidir. Çünkü ilgili etkinlikler kamu hizmetidir. Çünkü bu etkinlikler, kamu yararına dönük, bu etkinlikler, kamu yararına dönük, toplumun ortak gereksinmesinin toplumun ortak gereksinmesinin karşılanmasına yönelik, düzenli ve karşılanmasına yönelik, düzenli ve sürekli etkinliklerdir”sürekli etkinliklerdir”

HaklarımızHaklarımız

Tüketicinin Elektriği Ucuz Kullanma Hakkı Tüketicinin Elektriği Ucuz Kullanma Hakkı VardırVardır

Tüketicinin Elektriği Güvenli Olarak Tüketicinin Elektriği Güvenli Olarak Kullanma Hakkı VardırKullanma Hakkı Vardır

a)Kesintisiz kullanma hakkıa)Kesintisiz kullanma hakkı

b)Kaliteli olarak kullanma hakkıb)Kaliteli olarak kullanma hakkı Tüketicinin Bilgilenme Hakkı VardırTüketicinin Bilgilenme Hakkı Vardır

SONUÇSONUÇ

ELEKTRİK ENERJİSİNİN YAPISI GEREĞİ ELEKTRİK ENERJİSİNİN YAPISI GEREĞİ KAMU TEKELİNİ ZORUNLU KAMU TEKELİNİ ZORUNLU KILMASI,DAĞITIMIN YAPISI GEREĞİ KILMASI,DAĞITIMIN YAPISI GEREĞİ REKABETE UYGUN OLMAMASI,ELEKTRİK REKABETE UYGUN OLMAMASI,ELEKTRİK ENERJİSİNDE TİCARİ KARLILIK DEĞİL ENERJİSİNDE TİCARİ KARLILIK DEĞİL TOPLUMSAL YARARIN ÖNEMLİ OLMASI TOPLUMSAL YARARIN ÖNEMLİ OLMASI NEDENLERİ İLE ELEKTRİK NEDENLERİ İLE ELEKTRİK SEKTÖRÜNDEKİ ÖZELLEŞTİRMELERİN SEKTÖRÜNDEKİ ÖZELLEŞTİRMELERİN DURDURULMASI GEREKMEKTEDİRDURDURULMASI GEREKMEKTEDİR