edukimi i femijes keta1

8/12/2019 Edukimi i Femijes Keta1

1/32

Fletushk n gjuhen shqipe

Roli i prindrve

n edukimin efemijve

Albaniankielinen kavatusvihkonen vanhemmille


2/32

Roli i prindrve n edukimin e femijve

2

PRBAJTJA

HYRJE

1. FMIJET JAN PJES E FAMILJES DHE SHOQRIS 4

2. N EMIGRIM NDESHEMI NE SITUATA T REJA 8

3. NANA DHE BABA: MENDIME PR EDUKIMIN E FMIS 12

4. INTEGRIMI NE SHOQRIN E RE 16

5. SI TE NDIHMOJM FMIS NE VIJIMIN E SHKOLLS 18

6. IDENTIFIKO PROBLEMET-KRKO KSHILLA DHE NDIHM 24

7. I RIU ADOLESHENT BHET I RRITUR 26

8. EDUKIMI I FMIJVE KRKON PRKUSHTIM 28

9. KU MUND T KRKOHET NDIHM30

.


3/32

Kotipuu / Vestliitto

3

HYRJE

Ne te gjitha shoqerite dhe kulturat prindrit ju dshirojne fmijeveardhmeri te mir.Prindrit duan q fmijet ti rrisin dhe edukojne nenjerz te denj e te dobishm pr familjen,farefisnin dheshoqrin.Ne llojllojshmrin kulturore ne bot ekzistojn edhemendime e bindje tjera cfar sht vler..Gjithashtu si fmija e

edukohet, munde te ket dallime sipas vendit dhe kulturs.

Si emigrant ndesheni me shoqeri dhe kulture te re,si dhe mekulturen edukimit.Me emigrim mund t ndryshojn shum gjra,njprej tyre sht edhe edukimi i fmijeve.Modelet e me parshmembi edukimin qe i keni njohur ndoshta nuk ju pershtaten ne vendine ri.

Ne kt fletushke bhet fjal per edukimin e fmijeve.Si ndikikonmigrimi ne familje . Rolin dhe detyrat prindore.Gjithashtu temate kesaj fletushke jan edhe mbshtetja e fmijeve n vijimin eshkollimit,ruajtja dhe pasurimi i gjuhs amtare etj.


4/32


4

1. FMIJA SI PJES E FAMILJES DHESHOQRIS

Fmis i duhet bindje dhe ndikim

Foshnja nuk rritet vetem me ushqim.Fmija duhet t jet i rrethuarme njerzit te cilt e udhzojne dhe kshillojn .T rriturit duhet te

jen shembull pr fmin. Ju si nan apo bab, jeni te rndesishmpr zhvillimin dhe rritjen e fmis. sht n t mir t fmis

t msoj gjra t reja. Gjithashtu sht me rndsi t ju besojprindrve dhe ta ndjen kujdesin q e merr.

Fmija sht kureshtar dhe ka dshir pr t nxn

T gjith fmijt jan kureshtare dhe kan dshir me nxn gjrate reja. Foshnja percjell levizjet e t rriturve dhe meson nga ato, silvizjen e buzeve ,shiqimet ,levizjen e duarve.Femin duhet ta leni

ti provon gjrat e reja qe i meson..Fmija meson duke i percjell tetjeret cfar bjn, gjithashu mesohet t ndgjon kur flet me t.

Kur foshnja rritet mson edhe m tepr.Mund ta mesoni prshum gjra duke e shetitur dhe spjeguar per vendet qe shihni,duke i lexuar libra etj. Kshtu mson gjra me dobi ku fmis izhvillohet mnyra e t menduarit,gjithashtu i zhvillohet memoriadhe fjalori i pasurohet. T gjitha kto msime jan ne dobi tfmis sidomos kur t filloj shkolla.

Pr femin e vogel sht me rndsi loja ku mund ti provonkreativitetin e tij.Loja e zhvillon fmin n mnyra t ndryshme.Prkujdesu q fmija t kt lodra dhe koh pr loj .

Kur femija deshiron te luaj me te tjert shte mir te pyes A ban t luaj me ju


5/32


5

Pr edukimin e fmijs lodrat e shrenjta nuk jan edhe m tmirat. Lodrat e mira jan ato q shfrytzohen n shum mnyra.

Si pr shembull lodrat e mira ofrojn mundsi t ndryshme prndarjen e rroleve si dhe zhvillimin e imagjinatn. Ksi lloj lodrash

jan lapsat me ngjyra, plastelint dhe katrort pr ndrtim.N shum studime sht dshmuar se fmija q ia del n kryeose prshtatet me fmijt tjer edhe n moshn e rritur do t jet iprshtatshm. Kujdesi pr tjetrin dhe rregullat e prbashkta fmija imson duke lozur s bashku me fmijt tjer.Gjithashtu sht edhe q edhe fmijt m t vegjl t familjes t

msojn q ta presin rradhn e tyre.

SI MUND TI NDIHMOJ FMIS TBASHKPUNOJ ME FEMIJT TJER

dergo fmin ne vende ku ka fmij tjer

jepi kohe ,vend dhe mundesi t luaj

meso fmin t pret n radhdhe ti shkembej lodrat met tjert

foli nse fmija sillet n menyr agresive apo i ngacmont tjert

meso fmin te shpreh me fjal idhnimin dhe dshprimin


6/32


6

CFAR MUND T BJ ME FMIJN TIM

shiqoj dhe lexoj libra e pastaj i bashkbisedoj ato

i msoj vjersha n gjuhn amtare, tregime, kng dhe prralla

i tregoj pr farefisin pr vendlindjen dhe pr gjrat q kan ndodhur n t kaluarn

bisedoj pr ndodhit e dits hobit dhe pr shokt e fmijs

e qoj fmijn q t vizitoj vende t ndryshme: n muze,qytet, fshat, kopsht zologjik, bibliotek e tjera tjera

punt shtpiake, p. sh pregatitni ushqim, gatuani oseedhe pastroni s bashku

ushtroj talentin e dors, p. sh mbajtjen e lapsit n dordhe prdorimin e grshrve

Gjithashtu bisedo me fmijn pr t gjitha cfar

bni dhe cfar po shihni,

Kshtu fmija vazhdimisht mson gjera dhe fjal t reja

Edukimi sht t qenurit n bashksi

Fmija t cilit prindrit i kushtojn koh, kujdes dhe udhzime tmirfillta do t jet gzim dhe mburrje pr prindrit dhe farefisin.Lidhja dhe afrsia e fmijs me prindrit e forcojn mirqenjen etij. Kjo sht edhe parakusht pr edukim t baraspeshuar. Fmijai cili ka raport t afrt bile me nj t rritur, sht argument i mir

jo vtm pr suksesin n shkoll por edhe pr gjith jetn. Fmijado t ket ardhmri t mir.


7/32


7

Nuk shte e leht t organizohet koha e lir me fmijn.

Mirpo cdo dit mundeni t jeni s bashku.merrni femijen mevetene kryerjen e detyrave e prditshmris si p.sh pregatitjae ushqimit, rregullimi i tavolins ,blerjen e ushqimit n shitore.N t njejtn koh vazhdimisht bisedo me te se si ka kaluar gjatdits n qerdhe. Ndgjojeni me vemendje dhe n t njejtn koh iparashtroni pyetje t ndryshme.

Dshmo q je e interesuar pr jetn dhe mendimet e fmijs..

Kshtu krijon besueshmrin dhe mirkuptimin e ndrsjellt.

Nese femija nuk ka dicka interesante te bej ,merzitet leht , dhefillon t sillet n mnyr t paprshtatshme. Kerkesat e medhandaj fmise munden ta friksojne ate.

Fmijet jan perkah natyra dhe shkathetsit te ndryshem dhe sillensecili sipas mnyrs vet. Nuk duhet te bni krahasime me ze nmes t fmijeve,por duhet ti vlersoni cfare jan. Duke e lavdru

femijen ,do ti ti jepni vullnet edhe m shum te bej sjellje t mira.


8/32


8

2. MIGRIMI SJELL SHUM GJRA T REJA

Ambienti i ri edukues

Ambienti ku jeni edukuar sht tjetr nga ambienti ku edukohenfmijt tuaj. N vendlindje ke pasur farefisin, antart e familjesdhe fqinjt, t cilt t kan ndihmuar n kujdesin dhe edukimine fmijve. Fmija ka pas mundsi t mir t merr shembuj dheudhzime t mira nga t rriturit e ndryshm. Modeli i nns dhe i

babait sht prcjell nga brezi n brez. Si n shtpi ashtu edhen fqinjsi ka egzistuar nj shqyrtim i njejt i edukimit t fmijveSi emigrant situata jote prej edukatorit ka ndryshuar rrnjsisht.Pr vet faktin se ndihmesat e farefisit dhe fqinjve jan tpaksusara, dhe tani prgjegjsia jote si prind sht m e madhen krahasim me kohn e m hershme.

Tani edukimi i fmijve do t duket shum m i rnd e sidomosnse keni shum fmij. Prveq ksaj mnyra e mparshme eedukimit d t ndeshet me mnyrn finlandeze t edukimit tfmijve.

Mendo se cilat ishin veqorit e nns s mir dhe babait t mir n vendlidjen tnde

Cfar jan krkesat e nns s mir dhe babait t

mir tani kur banon n Finland

Cilat jan dallimet dhe cilat jan gjrat e njejta nedukim

Cilat jan sfidat e reja si prind me t cilat ndesheshn Finland.

perusop

etu

kseenvalmistavaopetus


9/32


9

N cdo kultur ndeshesh me ant e mira dhe ant e kqija tedukimit. Si emigrant e ke mundsin q t krijosh nj form t

re t edukimit duke ruajtur nga kultura jote ant e mira t edukimitdhe duke huazuar t mirat nga kultura finlandeze.

Ndikimet e migrimit n familjen tuaj

Adaptimi n vendin e ri dhe msimi i gjuhs zakonisht jan

ekperienc e rnd pr tr familjen. Shum gjra ndrrojn shpejtdhe rrnjsisht dhe pr tu adaptuar n vendin e ri shkojn vitet tra. Shumica nga emigrantt prjetojn stres gjat ksajperiudhe.

Gjithashtu migrimi cdoher ndikon n familje. Rrolet e burrit dhegruas ndryshojn rrnjsisht dhe nuk jan ato t mparshmet.E njejta gj ndodh edhe n raportin ndrmjet prindrve dhefmijve. Fmijt nprmjet qerdhes dhe shkolls shum m

shpejt e prqafojn kulturn finlandeze.

Dallimi n mes kulturs etnike dhe kulturs finlandeze mund tkrijojn keqkuptime n shtpi. Fmijt zakonisht e msojn edhegjuhn m shpejt se prindrit. Prindrit mund t kujtojn se ngandikimi i kulturs finlandeze do ti humbasin fmijt e tyre.

Nse fmijt detyrohen t interpretojn finlandisht ose suedisht

pr prindrit e tyre, rolet n familje do t ndryshojn rrnjsisht.Prindrit n ato raste do t mendojn se do ta humbasin vlern erolit t prindit.gjithashtu edhe fmijt poqse shum shpesh jann rrethana kur do t marrin prgjegjsin e t rriturve atehernj mnyr apo tjetrn e humbasin fmijrin e tyre.

Gjithsesi prindrit m s miri mund ta ruajn kontrollin dhe roline prindrve duke e studjuar gjuhn dhe duke u integruar nsistemin shkollor t shoqris finlandeze, me pun apo hobi t

ndryshm. Kshtuq ata gradualisht do ta kuptojn shoqrindhe kulturn e re, ashtuq ather do t dijn q ti drejtojn fmijtm s miri n kt mjedis t ri.

Gjithashtu edhe rolet e bashkshortve mund t ndryshojnsi pasoj e migrimit. N shoqrin finlandeze vazhdimishtpotencohet barazia gjinore. Mundsia e grave emigrante qt studjoj, t punoj dhe t kete t hollat e saj gj q mund ta

ndryshoj rrolin ndrmjet burrit dhe gruas. Gjithashtu meshkujtmund t kujtojn q pr shkak t emigrimit ata po e humbasinpozitn dhe respektin sikur n familje ashtu edhe n shoqri.Posaqrisht poqse punsimi do t jet i vshtir, n ato rasteburri e ka m vshtir q t bj dicka t dobishme pr ta kaluarkoh m mir. N t njejtn koh kur burrat provojn ta gjejnroli e ri n vendin e ri, roli i gruas si nn dhe si edukatore eshte ivshtir dhe obligative.


10/32


10

Babai n rolin e ri e edukatorit

Sikur nnat ashtu edhe babat kan ambicie t mdha karshifmijve. Ata presin q fmijt t shkojn n shkoll dhe tedukohen si u ka hije t rinjve, t cilt do t punsohen dhe do tindihmojn farefisit dhe prindrve t tyre. Q t arrihet ky objektivfmijs modoemos i nevoitet edhe prezenca dhe ndihmesa ebabait. N Finland prveq nnave q kujdesen pr fmijt evegjl q jan n shtpi, po t njejtn mundsi e kan edhe

babat t cilat punojn. Drejtohuni n zyren e KELA-s dhe pyetnipr ndihmesat sikur meditjet pr nna, baba, ose pr prindr.Pr shkak t migrimit ather babat duhet ti gjejn detyrat dherrolet e reja si edukator t fmijve. Pjesmarrja sa m aktive ebabas n punt e shtpis si dhe n edukimin e fmijve i jepndihmes t madhe si fmijve ashtu edhe familjes. Babai sa mshum t jet prezent n jetn dhe edukimine fmijve, fmija doti ket mundsit shum m t mdhaja q t msoj gjra t miradhe t drejta, do t jet m i mir n shkoll si dhe do t qndroj

larg shoqris se keqe.

Nj puntor emigrant i qerdhes ka thn: E kam vrejt sefmijt t cilt babat i marrin nga qerdhja her pas here

ata fmij jan m t sjellshm dhe m t baraspeshuar se

sa fmijt pr t cilt vetm nna merr pjes n edukimin

e tyre. Kto nna jan t lodhura dhe nuk kan durim t

mjaftueshm pr fmijt. E kjo vrehet edhe te kta fmijt.

Pjesmarrja e babave n punt e shtpis si dhe n edukimin efmijve sht me rndsi t veqant pr mirqenjen dhe trsine familjes. Grat pyesin se pr cfar na nevoiten burrat, t ciltnuk shihen n shtpi. Nse babat jan jasht shtpis, ata prkt mund ta humbasin respektin e duhur nga familja. Pjesmarrjae burrit n shtpi lehtson punt pr gruan ngase ajo nuk duhet ti

kryej t gjitha punt por nj pjes t atyre punve do ti kryej burri.


11/32


11

N CFAR MNYRE BABAI MERR PJES

N EDUKIMe kalon kohn me fmijn duke luajtur, duke i msuargjra dhe tregime t ndryshme

i ndihmon n kryerjen e detyrave dhe e mbikqyrvijimin e msimit

i prcjell dhe merr pjes n hobit e ndryshm

t fmijs

i ndan pun barabart me gruan

i jep mundsi q edhe gruaja ta ket kohpr vetvehten


12/32


12

3. NNAVE DHE BABAVE: SYGJERIME PREDUKIMIN E FMIJVE

Prkrah, skjaro dhe argumento

sht mir q fmijs ti kushtoni vmendje dhe ta prkrahniateher kur ai sillet mir. Duhet gjithesesi q fmijs ti skjaroni dheti argumentoni se pr cfar arsye nj sjellje e pahijshme nuk shte drejt dhe e mir. Shpeshher skjarimi dhe butsia jan shum

m t mir se urdhrat.

Pr shembull mund ti thuash fmijs:

Me rndsi sht q t shkosh me koh me fjetur, prndryshe n

mngjes do t jesh i lodhur dhe do ta kesh vshtir te shkosh n

shkoll.

Apo: Kt program televiziv nuk ban ta shiqosh ngase nuk sht prfmij. Fmijt shohin ndrra t kqija nse shiqojn programe t

paprshtatshme.

Apo:N shtpi kthehu m s voni n orn 9 t mbrmjes, se pr fmij

nuk sht sigurt nse ata rrine von jasht shtpis, gjithahstu

duhesh t flesh m hert se nesr sht dit shkolle.

Nse fmijve ua argumenton mir gjrat, ata i kuptojn gjrat mmir gjithashtu fillojn t mendojn edhe vet se cka sht m mirpr ta.

Fmijve t vegjl u prsriten m shpesh kto rregulla. E kurfmija rritet ai msohet q ti respektoj rregullat edhe m mir.Gradualisht fitohet besimi n fmijn dhe gjithashtu atij i jep edhe

m shum prgjegjsi dhe n t njejtn mnyr ai do t sillet edhejasht shtpis. Fmija m s shumti mson sipas sjellejevetua dhe t tjerve. Shembujt nga t afrmit jan pr fmijn merndsi t veqant.

Kur fmija sht hidhruar sht mir q t pritsi derisa teqetsohet e pastaj n mnyr t qet bisedoni me te. Fmija mundedhe t denohet nse vazhdimisht sjellet keq. N Finland meligj sht i ndaluar ndshkimi fizik i fmijs. N vend t ksaj

ndshkimi mund t jet pr shembull mosdhnja e t hollavejavore, karamelave ose dicka cfar ka fmija pr merak, gjrat cilat i merr vazhdimisht ose sht msuar q ti merr. Fmijavendoset n dhomen tjetr q t mendoj pr gjrat e pahijshmet cilat i ka br, si pr shembull mu n kohn kur n TV shtprogrami t cilin ai e plqen.

Pr ndonj gabim m t madh ate mund ta futni n arrest

shtpijak pr disa net. Asiq edhe vet nuk e praktikon dhunnfizike ather sht mir q edhe fmija t msohet pa at,gjithashtu mos e msoni fmijn q mosmarrveshjet e tija tizgjidh me dhun pr shembull n shkoll.


13/32


14/32


14

Fmija e prcakton objektivin ndrmjet shtpis dheshoqris

Fmija s pari edukohet si antar i familjes. M von ai shkon nqerdhe, pastaj n msimin parashkollor dhe n shkoll em pastajinkuadrohet n rrethin e shoqris Dhe kulturs.

N qerdhe, msim parashkollor ose n shkoll fmijt e msojngjuhn finlandeze ose suedeze, msojn dituri t reja, dijeni si dhe

rregulla t reja t sjelljes.

Edukatort n t gjitha vendet i prkrahin fmijt pt ti msuarkto veqori, pr t cilat besohet se n t ardhmn do t ketinteres edhe shoqria, n t ciln ata jetojn. Pr shembull npunt finlandeze vlersohet mjaft vetiniciativa dhe mendimi ipavarur. Pr kt arsye prindrit i prkrahin fmijt pr pavarsine tyre, sidomod duke u dhn hapsir fmijve pr vendosur vetn zgjedhje t ndryshme ose i prkrahin gjat biseds pr dhn

mendimet e tyre. Gjithashtu edhe n shkollat finlandeze provojnq t forcojn tek fmija mendimin e pavarur.

N disa kultura tjera fmija e bjn m t mvarur prej prindrveose prdorin prindrit e autoritetin n mnyr q fmija t jetvetm ndgjues i mir.

MENDIMI

A i bni fmijs presion q t ket mendim t pavarurapo t jet i mvarur nga dshira e tjerve?

Cfar ndikimi pozitiv do t ket mendimi i pavarurtek fmija?

Cfar pengesa do t ket mendimi i pavarur?

Sipas mendimit tuaj a sht m mir ta edukoni fmijnq t jet i pavarur dhe t jet i ndgjueshem ndisa gjra

Fmija dhe i riu jasht shtpis merr modele t ndryshme tsjelljeve, t cilat mund t jen n kundrshtim me shqyrtimet

e prindrve. N shtpi shpesh ndodh q t ken moskuptimendrmjet prindrve dhe fmijve. Prap se prap nuk shtmir q fmija t izolohet nga fmijt ose nga shoqria. M merndsi sht shoqria me t lnci fmija e kalon kohn e lir.Hobit e mir, ardhja me koh n shtpi dhe kontrolli nga t rriturite mbajn larg fmijn nga nga shoqria e keqe.


15/32


15

Kur ndodhin keqkuptime n mes prindrve dhe fmijve, merndsi t veqant sht q t bisedohet s bashku pr t gjitha

mendimet dhe dshirat e dy palve. Gjithashtu sht me rndsiq t dy palt t jen t gatshm pr marrveshje reciproke. Nrastet e keqkuptimeve n mes prindrve dhe fmijve faktort qm s shumti ndihmojn pr t zgjidh problemin kryesisht janmarrdhnja e mir dhe besueshmria e duhur.

Nganjher ndodh q shqyrtimet e drejta dhe t gabuara mundt hasin n kontradikt n mes t prindrve dhe msuesve t

qerdhes dhe t shkolls. N ato raste fmij vie n pozit tpalakmueshme pr t mbajt barapeshn n objektivave dheshembujve t ndryshm.

Pr kto gjra sht mir t bisedohet me fmijn dhe mepersonelin e qerdhes. Pr fmijn me rndsi t veqant shtt gjeni kompromisin pr kndvshtrimet e ndryshmet jet idgjueshm pr disa gjra tjera?

TEJKALOJ KEQKUPTIMET BISEDO DHEJEP INFORMATA T DUHURA:

tregoj personelit t qerdhes dhe shkolls pr normatfetare t cilat kan t bjn pr ushqimin

trego gjej mirkuptim me qerdhen dhe me msuesit

e shkolls pr rregullat dhendalesat t cilat do t ishin t njejta sikur ato tshtpis. Pr cdo mosmarrveshje sht mir

t bisedoni si pr rregullat e mira gjithashtu edhepr ato q jan t kqija

n rast se nuk flet mir finlandisht ose suedisht,sipas mundsis pyet q ata ta sigurojn

interpretuesin ather kur caktohet ndonj bisede rndsishme me personelin e qerdhes.

tregoj msuesit se n cfar kohe mund tkontaktijn me ty

poqse je i paknaqur me personelin e qerdhes aposhkolls sht mir q t bisedoni rreth ktyregjrave.

Prindrit emigrant zakonisht dijn shum pak pr botn jashtshtpis, dhe pr kohn q fmija i tyre e kalon jashta shtpis.

Ather prindi e ka vshtir q ta udhzoj fmijn pr kohn e lirdhe vijimin e shkolls. Pr kt arsye sht me rndsi t veqantpoqse prindrit kan mundsin t marrin pjes dhe ta kuptojnedhe jetn jasht shtpis s tyre. Pr shembull duke marr pjesn veprimtarit e shoqatave t ndryshme si dhe bashkpunimi n

mes shtpis dhe shkolls ofron mundsi pr t kuptuar m mirbotn e fmijve. Msimi i gjuhs finlandeze dhe suedeze si dhepjesmarrja n shoqatat e ndryshme u japin mundsi m t mirt rriturve q t prmirsohet rroli i tyre si edukator.


16/32


16

4.INTEGRIMI

Rndsia e gjuhs amtare

Gjuha amtere sht argumenti m i fuqishm i identittit kulturor tfmijs. Gjithashtu gjuha sht argument i fuqishm i mardhnjss afrsis n mes prindit dh efmijs. Prindrit mund t bjnshum pr t ndihmuar fmijn q ai ta zotroj gjuhn amtare

sa m mir. Fmija e mson gjuhn vetm duke i folur atij ngjuhn amtere. Gjithahstu me rndsi t madhe sht q fmijsti prkushtoheni dhe shprehni kujdes dhe interesim pr bisedat etija.

sht me rndsi t madhe q prindrit t flasin gjuhn e vetamtare. Ghjuha amtare msohet edhe m mir duke lexuar libra sbashku me fmijn. Nse nuk dini t lexoni ather shiqoni libra mefotografi dhe i bisedoni ato sepse n kt mnyr fmija msonfjal t reja n gjuhn amtare. Gjithashtu sht mir q me fmijnt shiqoni TV dhe t bisedoni rreth asaj q shihni n TV, se edheather fmija mson gjra t reja. S bashku me fmijn dukevizituar vende t ndryshme, bibliotek, muze, qytet dhe n natyrather fmijs i rritet dijenia pr botn n t lnci ai jeton. Dukebiseduar me fmijn i ndihmon atij q ta pasuroj fjalorin.

Studimet trgojn q gjuha e re msohet shum m leht ather

kur gjuha amtare zotrohet mir. Fjalori i pasur n gjuhn amtarei ndihmon fmijs q ta msoj mir edhe finlandishten osesuedishten ekjo sht garanc e mir q fmija t ket sukses nshkoll. Prindrit nuk duhet t brengosen nse fmija i przingjuhn amtare finlandishten ose suedishtn. Ather kur prindriti ndihmojn fmijs q ta zhvilloj ehde m tej gjuhn amtare, dygjuht nuk do t przihen m, edhe poqse fmija i prdor ato nt njejtn koh.


17/32


17

Integrimi i prindrve

Shumica e emigrantve ndrron pr tu kthyer n vendlindje.Nganjhjer malli pr rrethin e vjetr dhe pr njerzit e afrmsht shum i fuqishm. Gjithahstu edhe vshtrsia n adaptim nvendin e ri fuqishm e shtojn dshirn pr kthim.

Edhe pse jan n vendin e ri prindrit me vite t tra ndrrojnpr kthiminin n vendlindje. N t njejtn koh kur fmijt e tyre

jetojn n kohn m t rndsishme t edukimin dhe ardhmriss tyre. Fmijt kan nevoj pr prindrit t cilt e msojngjuhn dhe ambientohen n shoqrin e re. Ata kan nevoj prprindr t cilt dijn t lexojn, ti udhzojn dhe ti kshillojnata n ambientin e ri, ku fmijt e e jetojn fmijrin e tyre. Prkt arsye integrimi i prindrve sht me rndsi t veqant prfmijt. Fmija jeton tani dhe ktu.

Fmijt duhet t kuptojn q vijimi i shkolls n kt shoqri sht

me rndsi pavarsisht nga ajo se familja ndoshta nj dit do tkthehej n vendlindje. Kur fmijt ndihmohen n edukimim dheshkollim, ata fmij do t jen t fuqishm, t prshtatshm dhe tdijshm dhe t cilt do tia dalin mban n cdo koh. Nse dikurfamilja kthehet mbrapa n vendlindje ather sht shum mir qfmijt kan marr shkollim t duhur dhe do t jen t dobishmedhe n vendlindje. Kjo do t lehtsoj riatdhetizimin n vendlindje.


18/32


18

5. SI T NDIHMOHET FMIJA N SHKOLLIM

Pr cfar shkollimi sht i rndsishm?

Kudo n botn e tanishme nga njerzit krkohet dijeni dhe zotsim t madhe. Prpara n Finland shum nga profesionet janmsuar duke i par dhe duke i prcjell profesionalistt. Ndrsatani shkollimi n shkollat profesionale sht rruga e vetme pr tgjet pun.

Shumica nga prindrit e kuptojn kt dhe dshirojn q fmijt etyre t shkollohen dhe t ken sukses n kt drejtim. Mundsia efmijve pr suksesin n shkoll nuk sht gjenetike por ndikimim i madh vie nga edukimi mvarsisht nga ajo se si fmijtambientohen n shkoll. Prindrit kan ndikim edhe tek fmijt evegjl se n cfar mnyre n t ardhmn kta fmij do prshtatenn shkoll. Fmijt mund t ndikojn n suksesin e fmijs nshkoll qysh hert duke e msuar atij koncentrimin, gjuhn amtaresa m mir dhe duke e msuar fmijn q t jet i prshtatshmme fmijt tjer.


19/32


19

Qerdhja dhe msimi parashkollor e pregatisin fmijnpr shkoll

Prindrit emigrant dhe zyrtart mganjher nxitojn shum qfmija t msoj sa m shpejt finlandisht ose suedisht. Atadshirojn q sa m hert fmijn ta qojn n qerdhe pr tmsuar gjuhn. Zakonisht pr fmijt nn moshn trevjeqareshtpia sht vendi m i mir pr kta fmij. N shtpi fmijakrijon raportin me prindrit dhe e mson gjuhn amtare. Kur gjrat

themelore dhe gjuha amtare jan msuar ather ai fmij do tmsoj dhe do t jet i prshtshm edhe n ambientin ku flitet gjuhatjetr.

Pr fmijt e vegjl sht mir q ata fillimisht fillojn tmsohen me grupin e fmijve dhe kontaktin me gjuhn e re.Kjo mund t behet edhe n qerdhet e hapura ose n grupet efmijve. N kto vende msohen edhe gjra t tjera t cilat doti nevoiten fmijs n shkoll, pr shembull mbajtja e lapsit ose

prerja me grshr, koncentrimi, prshtatja me tjert socialiteti etjera e tjera. Poqse fmija q fillon shkolln porse finlandishtjaose suedishtja nuk jan msuar mir ather fmija ka mundsi tafilloj shkolln duke e msuar gjuhn n msimin parapregatitor.


20/32


20

Msimi parapregatitor fmijs i organizojn msim shtesnga finlandishtja ose nga suedishtja. Gjat kohs s msimin

parapregatitor por edhe m pastaj fmija transferohet n grupete msimit fillor. Msimi parapregatitor ndihmon fmijn q fillimii shkolls t jet sa m i mbar, dhe pas ksaj fmija vazhdon nklast e shkolls fillore. Pr msimin parapregatitor mund t pyetnin dikasterin pr arsim n komunn ku banoni.

Si i ndihmohet fmijs n prditshmrin e vijimit t msimit

Fmija kur e fillon shkolln, prindrit mund ta ndihmijn nmnyra t ndryshme. S pari sht e rndsishme q fmijvesikur vajzave ashtu edhe djemve u tregohet se shkollimi sht irndsishm pr ardhmrin e tyre. Gjithahstu prindrit cdo herduhet ta shprehin interesimin e tyre pr shkollimin.

Bashkpunimi shtpi shkoll sht i rndsis s veqant. Kur

fmija e fillon shkolln apo kur msuesi ndrrohet sht mir qprindrit ta caktojn kohn q t bisedojn me muesin. N atbised ipen t dhna t pr shkollimin e mhershm t fmijs,pr krkesat e veqanta t tij si dhe pr vshtirsit. Poqse nfamilje egziston diq q ndikon n shkollimin dhe koncentrimin etij ather t gjitha ato duhet t tregohen gjat asaj bisede ( prshembull smundje, breng apo raporte t kqija n familje).N kt mnyr msuesi do t ket t dhna m t hollsishme sa

i prket msimit ashtuq sipas nevojes do t ket dijeni si duhetndihmuar ai fmij.

SI T NDIHMOHET FMIJA GJATSHKOLLIMIT

rregulloja fmijs tavolins e puns t prshtatshmeq ti kryej detyrat e shtpis pyet cdo dit cka keni msuar n shkoll si dhe cfar

ka ndodh gjat pushimevekontrollo a jan kryer detyrat; krko nga fmija

t tregoj se cka ka msuarnse nuk mundesh ta ndihmosh fmijn me detyrat,

krko ndihmga prindrit tjer krijo rrethin q t ndihmon pr ti zgjidh kto detyra

kontakto vazhdimisht me msuesin gjithahstumerr pjes n mbledhjet e prindrve


21/32


21

E drejta e fmijve sht q t ken msimim e vet fetar n kuadrt shkolls, poqse jan s paku tre fmij nga grupi i njejtmsmor. Prindrit duhet ta dijn q pr nj organizim t till ataduhet t aplikojn n shkoll.

N shum shkolla organizohet edhe msimi n gjuhn amtarepr fmijt emigrant. Prindrit pr kt duhet t informohen n

shkoll pr mundsit e organizimit t msimit n gjuhn amtare.Prindrit gjithahstu duhet ta prkrahin fmijne tyre q t msojngjuhn amtare n kuadr t shkolls, ngaq vetm me ann egjuhs amtare ata do t ken mundsin e kontaktit me prindrit,farefisin, vendlindjen dhe me kulturn. Njohja e gjuhs amtarendihmon q gjuha e re t msohet m leht.

Gjithahstu takimet e tilla jan t rndsishme edhe gjat vititshkollor, pr faktin q prindrit t ken mundsin t marrin

informata t duhura pr vijimin e msimit. N kt mnyr atamund t ndikojn n vendimet e ndryshme q kan t bjnme fmijn e tyre. Prindrit kan t drejt pr interpretin gjatmbledhjeve t prindrve si dhe gjat takimeve individuale memsuesin. Nformimet e ndrsjella jan tejet t rndsishme.Prindrit mund ta sugjerojn msuesin q ai ta caktoj interpretinn vendngjarje. Interprett sikurse edhe msuesit dh e zyrtarttjer jan nn betimin e sekretit profesional q ka t bj me

qshtjet e fmijs dhe t prindrve.


22/32


22

Fmija kur ka nevoj pr ndihmes speciale n shkoll?

Poqse fmija ka vshtirsi msimi apo prindrve u duket sefmija i tyre ka nevoj pr ndihmes shtes pr shembull ngagjuha finlandeze ose n ndonj lnd tjetr, sht e mundurq shkolla t ket mundsi pr organizim t msimit shtes.Pr msimin shtes duhet t bisedoni me kujdestarin e klass.Egziston mundsia q n shkoll t ket ndonj ndihms i vijimit tmsimit q flet gjuhn amtare t fmijs, e ky mund ti ndihmon

fmijs rreth msimit.

Poqse fmija ka nevoj pr ndihm n koh t gjat, atherprindrit aplikojn pr t drejtn e msimit special. Nganjheredhe prindrve u ofrojn kt lloj ndihme speciale pr fmijn etyre, n rast se kjo sht vrejt qysh n qerdhe ose n msiminparashkollor. Fmija mund t ket vshtrsi n msim, vshtirsiemocionale apo edhe zhvillimi i tij sht m i vonshm e mu prkt pr msim duhen krkesa speciale. Msimi special ka pr

qllim tu garantoj fmijve mundsin q ata t msojn mendihmesn m t prshtatshme pr te. Msimi special ka prqllim tu ofroj fmijve m shum ndihmes n msim. Vendimipr msimin special bhet n marrveshje n mes t prindrvedhe personelit t shkolls.

Msimi special mund t mbahet n kuadr t klass szakonshme, n klasn ose n shkolln speciale. Klasa speciale

numerikisht sht e vogl, dhe pr kt fmija ka mundsim t madhe pr prkushtimin adekuat nga msuesi. Shpeshnxnsi q ka nevoj pr msim special vijon msimin n klasne zakonshme mirpo pr te ofrohet ndihmesa adekuate. Pr cdonxns t msimit special bhet planprogrami individual (HOJKS).Vendimi pr msimin special mund edhe t anulohet ather kurfmija nuk ka m nevoj pr ndihm speciale.

N cdo shkoll egziston grupi punues pr nxnsit, qllimi i t

cilit grup sht ta avansoj mirqenjen dhe mundsin e studimitn shkoll. Grupi punues pr nxnsit i cili prbhet nga kuratori ishkolls (puntori social), psikologu, drejtori, motra medicinale dhemsuesit bashkbisedojn pr organizimin e msimit pr nxnsitt cilt kan nevoj pr ndihmesn speciale.

Prindrit e kan mundsins q t marrin pjes n kto bisedime,ku shqyrtohen gjrat q i prkasin fmijs s tyre. Prindrit mund

ta shprehin kndvshtrimin e tyre dhe kshtu marrin pjes aktiveather kur mirren vendime pr fmijn e tyre. S bashku megrupin bhet planprogrami pr ndihmesn gjegjse. Prindrit ekan mundsin q t ndikojn n kto vendime t shkolls.Nsediskutohet pr ndrrimin e klass ather prindrit paraprakishtkan mundsin q ta shohin klasn gjegjse dhe t njoftohen merregullimin msimor si dhe me planprogramin e br pr fmijn etyre.

N shum shkolla vepron pedagogi me prkatsi emigrante i cilimban bashkpunimin n mes shkolls dhe shtpis.


23/32


23


24/32


24

6. ZBULOJ PROBLEMET KRKO KSHILLA

DHE NDIHMFmija anashkalon shkolln

Migrimi mund t jet prvoj stresante edhe pr fmijn. Fmijapriton me shkue n shkoll, pasiq ate e ngacmojn pr at senuk e zotron gjuhn aq sa duhet apo pr dukjen q mund t

jet m ndryshe. sht mir q prindrit ta dijn se ngacmimet e

fmijve n shkoll nuk jan t lejuara.

Poqse ka ngacmime, ather prindrit duhet t krkojn ngamsuesi, drejtori ose t kontaktojn edhe me dikasterin e arsimitq ata t intervenojn pr rregullimin e ksaj dukurie.Lndt e msimin nganjher mund t duken t vshtira prfmijn, e pr kt ai nuk do t ket dshir t mahd et uletn klas ather kur prcjellja e msimit sht e vshtrsuar.N

kto raste fmija ka vshtirsi pr tu koncentruar do t fillojnta shqetsojn dhe pr kt do t filloj t mungoj nga msimi.Prindrit n kto raste duhet t krkojn nga shkolla mundsine organizimit t msimit shtes. Nse kjo mundsi nuk egzistonather ata vet duhet ta gjejn ndonj kusheri i cili do ti ndihmojfmijs n kryerjen e detyrave.

Q problemet e shkolls mos t jen t befasishme sht mircdo her q prindrit t bisedojn me fmijn e tyre pr t gjithaprvojat t cilat fmija i has n shkoll. Gjithahstu prindrit duhett jen n kontakt t vazhdueshm me msuesit. Prindrit kanmundsi q t thrrasin apo t shkojn drejt n shkoll, vetm evetm pr tu informuar se cdo gj sht n rregull. Me rndsitejet t madhe sht edhe pjesmarrja n mbledhjet e prindrve,ku takoni do ta takojn msuesin e fmijs.Poqse prindrit nuk e zotrojn finlandishten apo suedishten dhense n shkoll sht i punsuar dikush q e flet gjuhn e tyre

amtare ather me ndmjetsimine tij mund t drgojn porosi ngjuhn e tyre amtare.

Alkoholi, droga dhe kriminaliteti

Nse i riu fillon t konsumon alkohol, drog ose mirret me krimather arsyet mund t jen nga m t ndryshmet. Traumat e lufts,ndryshimet q ndodhin n familje, prvojat nga faktori i jashtm,papunsia dhe humbja e shpress mund t shkaktojn q i riu dot ik nga realiteti dhe futet n alkohol ose n drog. I riu shpeshher kujton se pr shkak t dallimeve kulturore nuk sht mpjes e familjes, mirpo edhe jasht shtpis nuk sht i pranuar.Bandat e t rinjve i duken vendi m i mir pr t kaluar kohndhe se ata i kompenzojn raportet njerzore t cilat i mungojnatij. Sidomos nse kan migruar n shtetin e ri n kohn epubertetit posaqrisht ather do t ken presion si nga shkolla

ashtu edhe nga i zhvillimi i tyre. N rastin e tyre grumbullohenkrkesa t shumta n kohzgjatje t shkurt: msimi i gjuhss re, lndt e vshtira n klast e larta t shkolls fillore dhekalimi shkolln e mesme, ndryshimet trupore fizike dhe psiqiket pubertetit, kndvshtrimet e ndryshme t prindrve dhe t


25/32


25

shokve. Poqse i riu nuk ka ndonj model pozitiv nga i cili do tmsoj, ather i riu do t ket vshtirsi t besoj n ardhmrin e

mir.

N kt mosh kuptimi dhe ndihmesa nga ana e prindrvendihmon fmijn q t prparoj. Gjithahstu edhe rregullat e kjartat prcaktuara nga prindrit si pr shembull koha e ardhjes nshtpi, prkrahja pr tu marr me hobi t ndryshme e ndihmojnfmijn t qndroj larg shoqris s keqe. Edhe poqseparaqiten probleme me alkoholin, drogn apo krimin prindrit nuk

kan nevoj ta gjykojn veten apo marrohen nga kto qshtje. Merndsi t veqant sht t shqyrtohen haptas kto fenomene,sepse vetm n kt mnyr do t ofrohet ndihma si pr fmijnashtu edhe pr familjen.

Dhuna n familje

N cdo familje ka kundrshtime. Mirpo kto nuk zgjidhen me

dhun. sht e udhs q t bisedojn t dy palt dhe s bashkuta gjejn zgjidhjen. Ushtrimi i dhuns sht i daluar me ligj.

Nse hidhrimi dhe trbimi sht i madh sa q prindi mendonta rrah fmijn, m e udhs sht t dilet jasht ose n dhomntjetr derisa nuk qetsohet gjendja. dht mir ti ipni veten kohq t mendoni dhe t gjeni zgjidhje tjetr.

Prindrit mund t prjetojn shok, nga e dhna se nga ushtrimi idhuns egziston q fmijn tua marrin pr kujdes. Prindrit nukmendojn t keqen nse dshirojn me dhun ta diciplinojnfmijn, poe ata mendojn ta edukojn pr s mbari. Mirpoekspertt e edukimin kan dshmuar q dhuna fizike e dmtonzhvillimin shpirtror t fmijs dhe mu pr kt sht e ndaluar.Prindrit duhet ta ken t kjart q personeli i qerdhes dhe ishkolls sht i obliguar t lajmron zyrtart gjegjs poqsevrejn tek fmija shenja t dhuns.

Gjithashtu ndryshimet e shumta n mardhnjen n mes burritdhe gruas sdhe stresi i shkaktuar si pasoj e migrimit, ose prshembull zvoglimi i autoritetit t burrit n familjen mund tshkaktoj dhun n mes burrit dhe gruas. N kto raste sht mirt krkohet ndihm dhe mbrojtje qysh prej fillimit. Edhe n ktoraste zgjidhja krkohet me bised.


26/32


26

7. N PUBERTET I RIU BHET I RRITUR

Zhvillimi nga i riu n t rritur krkon koh

N pubertet fmija bhet i rritur. Me pubertet nnkuptohet moshanga 10 18 vjeq. N kt periudh i riu zhvillohet fizikisht dhepsiqikisht.Te cdo i ri rittja nuk ndodhe menjehere,por se cilizhvillohet me ritmin e tij.Zakonishte puberteti vjen te vajzat meheret se te djemte.Prinderit munde te ndeshen me situata te reja

veqanrishte kur rinin e tyre e kane prjetuar n nj ambient rethtjetr.ndoshta prindrve ju kan fol pr pubertetin ne menyr tjeterprej asaj q thuhet ne ditet e sotme e Finland .Ne pubertet i riuzhvillohet, rritet fizikisht,n trupin e tij ka ndryshime dhe i ru bnkrahasime me moshatart e vet.sht m rndesi q i riu te jetene dije per ndryshimet qe ndodhin ne trupin e tij.Duhet te bisedojme njerze te pjekur se cfar do te thot t bhesh burr apo grua.Ne shkolla msohet edukata shndetsore dhe seksuale,por edhe

prindrit sht udhes t bisedojn pr zhvillimin seksual me triun.Nse prindrit nuk mund ti prgjigjen pyetjeve t te riut,duhett pyesin dhe te marrin keshilla te personeli mjeksor qe gjindet neshkoll.

I riu e krkon vetveten n shoqri

Analizat e te riut pr vetveten,se cfar njeriu sht,cfar krkon

prej jets i perkasin zhvillimitpsiqik te tij.I riu fillon t kt botn dhe mendimet e tija ,qe jogjithmone deshiron t ju tregon prindrve.Te i riu sillen shummendime pr vetveten ,do t thot se shume gjra dshirojne tibjn n mnyren e tyre dhe nuk ju besojne prindrve.Pr prindritsht e vshtir t kuptojn kokefortsin e te riut dhe veprimete tyre,ku sipas mendimit te prindrve mund t jen veprime tkqija.sht mir q prindrit t bisedojne dhe ta ndegjojne

te riun pr gjrat q nuk i pranojn te i riu .I riu duke provuar nmnyren e vet prgatitet q ti marr prgjegjesit pr jetn e vet.Marrja e prgjegjsise pr vetveten nuk bhet pr nj dit. Dukeprovuar,msuar e gabuar i riu bhet njeri i pergjegjshem.

Ne pubertet shoqrimi i te riut me moshatart sht irndesishm.Me shoqeri kalon shum koh , duke biseduar dheshkemby mendime te ndryshme.I riu e krahason vetveten meshoket,moshatart dhe me njerzit tjer q e rrethojn duke kerkuarrolin e tij si burr apo grua. Duke e pas parasysh qe n kultura tndryshme mund t kt koncepte dhe mendime t ndryshme secfar sht roli burre apo grua,per te riun imigrante kjo ceshtjemunde te jet pak e pa qart dhe komplekse.

sht me rndesi t veqant q prindrit t bisedojn dhekshillojn t rinjet pr rritjen dhe pjekurin e tyre ,si dhe te ju japinmundsi t rinjeve ti shprehin mendimet e tyre.I riu emigrant e

kerkon vetveten, vendin e duhur ne boten e te rriturve.Krkonvendin e duhur n mes t dy kulturave , t kultures finlandeze dhet prinderve.Ktu rol te rndesishm luajn prindrit si msues pr

jet.


27/32


27

N moshen rinore duht prkrahja e prindrve

I riu duke u rrite ka shume sfida prpara ,si vijimi n ciklin e lartt shkolls njohja me shok t ri,prcaktimi pr studime dheprofesion,largimi nga shtpia e prindrve,raportet dashurore.Pr trinjt meshkuj edhe sherbimi ushtarak ose civil.

Posaqrishte fmijet n moshen e pubertetit q u sht deshtt shkeputen prej vendit t tyre, prveq gjrave tjera ju duhett msojne gjuhen e vendit. N Finland te rinjet largohen prej

shtepis se prindrit m hert se ne disa vendet tjera te bots.T rinjve n kt periudh t jets ju duhet ndihma e prindrveedhe pse ata vet nuk e krkojn.

SI TA NDIHMOJM T RIUN T RRITET

jepi urdher te qart p.sh.pr kohen.kur duhet tekthehet ne shtepi, pr mos prdurimin e drogave etj.

trego,argumento cilat veprime jan t drejtadh cilat jo.

bisedo shpesh si sht ,si kalon n shkoll dheme shok.

bisedo ne lidhije me moshen e pubertetit.

p.sh mund t tregosh pervojat tuaja t rinis

ju duhet te jeni te njoftuar cfare sht jeta e terinjeve ne Finland

bisedoni s bashku se cfar mendon te bj kurte kryhet shkolla, cili profesion mund te jeti prshtatshm pr t ardhmen.

bisedo edhe me prinderit tjer pr rritjen e zhvillimine te rinjve n Finland.


28/32


28

8. EDUKIMI I FEMIS KRKON PRKUSHTIM-A MUNDEM ?

Nganjehr sht mir me krku ndihm prej t afrmive, shokeve,fqinjeve,shoqatave Me par e cekem se emigrimi ndikon nfamilje.Ndrrimet e mdha shkaktojne strese dhe te marrin energji.Malli per kusherit dhe vendlindjen te shkaktojne lodhje dheplogshti.Prinderit mund te ndihen te pa prkrahur dhe te vetmuarkur pergjegjesine edukative s munde ta ndajne me t tjert.

Rutina e zakonshme, ritmi ditore t ndihmon p.sh.familja shkonme fjet ne kohen e caktuar,koha e ushqimit sht e njejt ,detyrate fmijeve n kohn e njejt .Kur anetart e familjes msohenn ritmin e zakonshm .Kur jeta sht e organizuar dhe situatakonfliktuoze n familje ka m pak,t gjith ndihen m mir.

M hert i kemi cek nevojat e fmise pr gjum.T rriturve u

nevoitet rreth 8 or gjum nate.Gjithashtu edhe fiskultura ndihmonq prinderit te ndihen m mir.Esht mir q cdo prind te kenedisa or t lira pr vetveten, s paku nj hr n jav

Kur na duhet ndihm jasht shtepis,--prej shoqeris

Utoriteteve instutucionale.Shpesh bisedat me interes te njejte me

te tjeret mund te ju ndihmojne. Ne lagjen ku banon me siguri kakopshte per femije apo vendtakime per familje ku mund te shkoshper pak kohe apo ta lesh femijen..Gjithashtu edhe shoqatat e juajane gjuhe amtare munden te organizojn veprimtari pr prindrdhe femij. Kur jeni ne situat t vshtire kerkoni ndihm prejautoriteteve pr ceshtje sociale si p.sh. ndihmse pr punet eshtepis,punt pr familje dhe femij.Ns jeni familje me shumfmij apo me nj prind ndihmesa dhe prkrahja prej shoqeris

sht shum e dobishme.


29/32


29

Nganjher hallet,shqetesimet ,prvojat e kaluares ,pagjumesia jungarkojne mendjen,. Edhe oreksi pr ushqim mund te ju humbas.

Prqendrimi n punt e familjare ju behet me i veshtir., e ardhmjamund t ju duket e erret dhe pa shpres,te gjitha punt e njerzit

ju shkaktojne nervoza.Nse keto ankesa dhe mendime ju zgjasin,do te ju pengojne ne kryrjen e punve t prditeshme. sht earsyeshme t krkoni ndihm t shrbimet mjeksore apo entisocial.Duhet t thrrisni n telefonat e dedikuar pr ndihm.Mjeku mund t ju ndihmoj me ilace pr qetesim. Profesionalistete till ju japin sherbime falas dhe kan besushmri t plot n

punn q e bjn. N shum qytete t Finlands gjendn vendetpr kshillim t emigranteve ku mund t thirrni dhe te krkonikeshillime pr shum gjra.

Kerkesat dhe perkrahja e shoqerise

Shoqerin e Finlandes e quajne shoqeri te mireqenjes, me kete

nenkuptojme kur shoqeria ofron sherbime falas, si sherbimetshendetsore,shkollimi per femijet sherbimet e kujdesit mental,keshillimore per edukimin e femise .

Atyre qe nuk kane mundesi te shkojne ne pune shoqeria emireqenjes ju ndihmon me te holla.Ne shume vende te botessherbime te tilla ka pak dhe njerzit jane te detyrur te mbijetojnevete ose te kerkojne ndihme prej familjes apo kusherive. Shoqeria

Finlandeze me sheebimet e ndryshme perkujdeset per cdo individdhe familje dhe pret qe njerzit dhe familjet te kerkojne perkrahje endihme ne kohen e duhur.Si me lart e cekem, ndihm mund tkrkohet prej autoriteteve t ndryshme.Nse ndihma kerkohet mevones problemet rriten dhe bhen me te vshtira pr tu zgjidh.

Qellimi i ksaj fletushke sht t ju ndimoj prindrve rrethedukimit te fmis ,q prinderit dhe femijt te knaqen me familjen shoqerine e re.Nganjehere pa marre parasysh prpjekjet e

prindrve pr edukim ,problemeve s munde t ju ikim.

Prindrit q prej vendit te tyre nuk jane balafaquar me marrjene kshillave prej profesionistve pr qeshtje familjare ,kshtuq ngurrojne t kerkojne keshilla dhe ndihm prej t huajve.Disa mund t ken paragjykime apo prvoja t hidhura meautoritetet.Kontakti me zyrtaret duhet t mirret si rast i mire prme krku ndihm dh kshilla kur gjindeni n situat t veshtir.

Kur prindrit jan te gatshem me bisedu dhe jan te hapur nshoqeri ather bashkpunimi i autoriteteve dhe ndihmesa e tyremund te jet me frytedhanese.Mbyllja ne vetevte dhe refuzimiibashkpunimit krijone te zyrtart paragjykime.Nese prindrit janetrajtuar keq prej zyrtareve eshte mire te jeni ne kontakte shoqatate tuaja . Pyetni dhe krkoni ndihm te, autoritete t cilt i njohin tdrejtat e klienteve.Me butsi dhe duke biseduar gjindet zgjidhijam e mir.


30/32


30

9. KU TE KERKOHET NDIHME

Ne Finlande shume shoqata ,organizata ofrojne sherbime tendryshme per familje.Nese jeni banore i ri ne kete shoqeriinformatat mirret me veshtire.

Iformata ne gjuhe te ndryshme per sherbimet familjare gjendenne adresen e internetit:

http://www.infopankki.fi

Ne kete faqe internet munde te informoheni me keto tema martesen,divorcin,problemet familjare,edukimin e femijeve dhe te rinjeve,

Problemet mentale,abuzimet dhe mvarshmerit(droga,duhani,alkoholi). Gjithashtu gjinden faqe te ndrushme te autoriteteve dheorganizatave qe munde te ju ndihmojne ne situata te veshtirane jete.Edhe ne vendbanimi tuaj keni sherbimet sociale si dhepunetoret imigrante qe ju udhezojne.

Monika-Naiset liittto ry.eshte shoqate shume kulturore e femrave.Kjo shoqate ndihmon grate qe perjetojne dhune si dhe femijet etyre..Shoqata ben kujdestari me telefon.ku jepet ndihme ne 16gjuhe te ndryshme.

http://www.monikanaiset.fi

Informata per organizimin e shkollimeve per imigrante gjinden nekete adrese interneti.

www.selma-net.fi

Informata per veprimtarin e Vestliito Kotipuu dhe ndihmen qe juofron familjeve emigrante e gjeni n adresen e internetit.

www.vaestoliitto.fi >monikulttuurinen ty / Kotipuu

Vestliito Kotipuu(asocacion per familjen) ju ndihmon famijleveimigrante per mireqenjen e tyre.Ne Kotipuu eshte e pasurme materiale te shumta lidhur me temat rapirtet njerzorenne famlje,edukimi i femijeve etj.Kotipuu merret me veprimtari

perkrahese per adaptim te imigranteve dhe mirqenje ne familje.Puntoret e kotopuu(pema e shtepise) marrin pjese me ligjerata dhebejne avokime per ceshtje te adaptimit te familjeve me kulturate tjera..Marrin pjese ne organizime te ndrushme dhe vende tepunes.Perveq kesaj Kotipuu organizonper prinderit biseda negrupe dhe jep keshilla permes telefonit familjeve ne situate teveshtire jetsore.


31/32


31


32/32

POROSIT

Vestliiton KotipuuPL 849,00101 Helsinki

Puh.(09) 228 0525www.vaestoliitto.fi

Kjo fletushk pr edukaten pr baz ka fltushkn ne gjuhn somalezee botuar me par ,e shkruar prej Anne Alitolppa-Niitamo dhe

Mohamed Moallin ,puntor ne Kotipui.Pr kt tekst dhan komenteedhe bashkpuntort Isuf Deda,Harun Osmani dhe Miranda Qerimi.Permbylljen dhe sygjerimet per tekstin i pershtati Jouni Sirki ,puntorne Kotipuu.Tekstin e perktheu prej gjuhs finlandeze ne gjuhn shqipe

Miranda Qerimi.

VESTLIITN KOTIPUU FALENDERON NGROHTESISHTEANETARET E GRUPIT PUNUES!

Kolektivi i Kotipuu pranon m knaqsi komente pr kt material nadresen elektronike

[email protected]

Teksti mund te gjindet n gjuhen finlandeze dhe ne gjuhen shqipe neadresen elektronike:

www.vaestoliitto.fi >monikulttuurinen ty / Kotipuu>materiaalit

vitus:Osmo

Penna,

Paino:MarkprintOy

edukimi i femijes keta1

Documents