1

Η περίοδος της

Λατινοκρατίας

και τα λατινικά κράτη

2

Οι Σταυροφόροι φθάνουν στην Κωνσταντινούπολη

4η Σταυροφορία

3

Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1204). Mικρογραφία από γαλλικό

χειρόγραφο. 15ος αι.

4 Η άλωση της Κωνσταντινούπολης

5

Η άλωση της Κωνσταντινού-πολης.

Jacopo Robusti Tintoretto (1518 –1594) Παλάτι Δόγηδων Βενετία

6

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους Eugène Delacroix (1798 – 1863 ). Louvre. Παρίσι.

•Με την επίσημη πράξη Partitio Imperii Romanae (=

διανομή της Ρωμανικής Αυτοκρατορίας), της επομένης

της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης από την Δ'

Σταυροφορία, η βυζαντινή αυτοκρατορία διαμελίσθηκε

και τα εδάφη της μοιράστηκαν μεταξύ των νικητών.

•Την μερίδα του λέοντος πήραν οι Ενετοί, και γι' αυτό

συχνά χρησιμοποιείται ο όρος ενετοκρατία, χωρίς όμως

να είναι και ταυτόσημος με την Φραγκοκρατία που είχε

τελικά μικρότερη διάρκεια, ενώ το υπόλοιπο έλαβαν οι

Λομβαρδοί, οι Γερμανοί και οι Γάλλοι.

•Την ίδια περίοδο σχηματίστηκαν σε διάφορες περιοχές

και ελληνικά κράτη, με στόχο την ανατροπή και εκδίωξη

των Φράγκων και των Ενετών, αλλά και παράλληλα την

άμυνα εναντίον άλλων εχθρών, όπως των τουρκικών

φυλών.

Το Μάρτιο του 1204, ένα μήνα περίπου πριν την

κατάληψη της Πόλης Ενετοί και Σταυροφόροι της Δ΄

Σταυροφορίας είχαν ήδη συμφωνήσει στη μοιρασιά

λείας, προνομίων, τίτλων και εδαφών της αυτοκρατορίας

που ετοιμάζονταν να καταλύσουν.

H επίσημη πράξη διαμελισμού, η "Partitio Imperii

Romanae", αρχίζει με την φράση "Εν ονόματι του

Χριστού πρέπει να καταλάβουμε δια των όπλων την

πόλι" και προχωρεί στο ότι αμέσως μετά την κατάληψη

τα λάφυρα θα μοιραστούν σύμφωνα με προγενέστερη

συμφωνία και θα συσταθεί μια 6μελης επιτροπή (3

Ενετοί και 3 Γάλλοι), η οποία "θα εκλέξει ως νέο

Αυτοκράτορα μεταξύ των Λατίνων εκείνον που θα

υπηρετεί πιο καλά τη χώρα, προς δόξα του θεού, της

Αγίας Ρωμαϊκής Εκκλησίας και της Αυτοκρατορίας".

10

Α. Τα λατινικά κράτη

Λατινοκρατία: περίοδος μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης Συνθήκη διανομής εδαφών της Ρωμανίας (1204) Λατινικά κράτη: φεουδαρχικά αλυσιδωτή εξάρτηση

Βενετοί: Μέρος Κωνσταντινούπολης+ νησιά / λιμάνια Αιγαίου/ Ιονίου

Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης

: κόμης της Φλάνδρας Baudouin

Δουκάτο των Αθηνών

(Καταλανοί)

Baαίλειο Θεσσαλονίκης

(θρακικά + μακεδονικά εδάφη)

Ηγεμονία της Αχαΐας

( Δεσποτάτο Μυστρά)

11

Βaudouin

Η Κωνσταντινούπολη το 1204

Η Κωνσταντινούπολη το 1204 ( J.P.Rilev-Smith, Atlas des croisades, Paris, Editions Autrement, 1996,p.85)

Η στέψη του Βονιφάτιου του Μομφερατικού ως

αρχηγού της 4ης Σταυροφορίας –

έργο του Henri Decaisne (1840)

ΒΑΛΔΟΥΙΝΟΣ Α’ ΤΗΣ ΦΛΑΝΔΡΑΣ

Αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης

• Από την πρώτη επίσημη και καταγεγραμμένη μοιρασιά το φθινόπωρο του 1204 μ.Χ. προέκυψαν 2 μεγάλες σφαίρες επιρροής:

• των Ενετών που αποδείχτηκε η μακροβιότερη και διέθετε την αόρατη συνοχή του εμπορίου

• και των Φράγκων, που όμως ήταν κατακερματισμένοι και δίχως ουσιαστικά πολιτική στήριξη στις πατρίδες τους.

• Στη θέση της βυζαντινής αυτοκρατορίας ιδρύονται ένα πλήθος κρατών– χωρίζονται σε λατινικά και ελληνικά κράτη:

Α. Λατινικά κράτη

• Οι βενετικές κτήσεις : οι Βενετοί παίρνουν τη μερίδα του λέοντος ένα μεγάλο μέρος της πρωτεύουσας και τα πιο σημαντικά λιμάνια και νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου

• Η αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης: οι Βενετοί επιβάλλουν ως αυτοκράτορα το Βαλδουίνο της Φλάνδρας

• Το βασίλειο της Θεσσαλονίκης : ιδρύεται από το Βονιφάτιο Μομφερατικό

Ιδρύει δύο υποτελή κρατίδια

• Το δουκάτο της Αθήνας : το 14ο αι στα χέρια των Καταλανών , αργότερα των Φλωρεντινών, λίγο μετά την Άλωση της Πόλης στα χέρια των Τούρκων

• Το πριγκιπάτο της Αχαΐας : εντελώς δυτικός τρόπος ζωής – κομμάτι της Γαλλίας σε ελληνικό έδαφος

• Ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Μιχαήλ Παλαιολόγος αποσπά 4 φρούρια από τους Φράγκους , τα χρησιμοποιεί ως βάση και σταδιακά επεκτείνεται στην Πελοπόννησο – γεννιέται το δεσποτάτο του Μορέως.

ΒΕΝΕΤΙΑ •Οι Ενετοί πήραν τα περισσότερα εδάφη κατακερματισμένα σε όλη την αυτοκρατορία, κομμάτια ενός καθαρού χάρτη εμπορικών οδών και ναυσιπλοΐας.

•Κράτησαν όχι μόνο νησιά, αλλά τμήματα λιμανιών σε όλο το Βυζάντιο, ακόμα και σε φραγκικές πλέον περιοχές, οπότε ήλεγχαν ουσιαστικά την οικονομική -και έμμεσα την πολιτική ζωή- όλου του τόπου σε όλη τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας -και αργότερα, όταν αυτή καταλύθηκε.

•Το κριτήριο διακυβέρνησης των Ενετών ήταν ξεκάθαρα το οικονομικό κέρδος.

•Βασικό κριτήριο της διανομής των εδαφών το τι εξυπηρετούσε τους Ενετούς.

Η Λατινική Αυτοκρατορία Kωνσταντινουπόλεως

1204-1261

• Αυτοκράτορας στέφθηκε ο Φράγκος Βαλδουίνος Θ' της Φλάνδρας, που προωθήθηκε ουσιαστικά στη θέση αυτή από τον γηραιότατο δόγη της Βενετίας Ερρίκο Δάνδολο.

• Στόχος των Ενετών δεν ήταν να έχουν αυτοκράτορα, στη πραγματικότητα ήθελαν Αρμοστή.

• Στην αυτοκρατορία του ορίστηκε να ανήκει η σημερινή Ευρωπαϊκή Τουρκία, ορισμένες περιοχές της βόρειας Μικράς Ασίας που όμως ήταν πολύ δύσκολο να ελέγξει, καθώς εκεί ορθωνόταν η μεγαλύτερη αντίσταση των Βυζαντινών και τα νησιά Σαμοθράκη, Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λήμνο και Κω.

• Ο Βαλδουίνος σκοτώθηκε ένα χρόνο αργότερα πολεμώντας τους Βουλγάρους.

• Τελικά η εγκάθετη αυτοκρατορία του επιβίωσε μέχρι το 1261, οπότε και καταλύθηκε από την ελληνική Αυτοκρατορία της Νίκαιας.

Το Λατινικό Βασίλειο της Θεσσαλονίκης

1204-1224 • Αυτό το Βασίλειο δόθηκε στον Βονιφάτιο τον

Μομφερατικό που νόμιζε μέχρι τότε ότι ως ηγέτης της

Σταυροφορίας θα γινόταν αυτοκράτορας- αντ' αυτού

του έδωσαν ένα τμήμα της αυτοκρατορίας, δηλαδή τη

σημερινή Ελλάδα.

• Θα είχε αυξημένη αυτονομία,

πλην όμως τυπικά θα υπαγόταν

στο Λατίνο αυτοκράτορα.

• Και αυτός σκοτώθηκε πολεμώντας

τους Βουλγάρους του Καλογιάννη –

το 1207.

Το Δουκάτο των Αθηνών

1204-1460 • Αυτό περιελάμβανε αρχικά την Αθήνα, τη Θήβα και το Άργος.

• Ήταν από τις περιοχές που ο Βονιφάτιος έπρεπε να δώσει μάχη για να κυριεύσει, όπως ήταν και η Εύβοια και η Πελοπόννησος.

• Για κάθε σπιθαμή γης που έπαιρνε στα χέρια του, ακόμα και αμαχητί, έπρεπε να ανταμείβει εκείνους που τον είχαν συνδράμει στρατιωτικά. Επειδή στις στρατιωτικές επιχειρήσεις του τον είχε βοηθήσει ο ο Φράγκος σταυροφόρος Όθωνας Ντελαρός, ως ανταμοιβή του έδωσε τον τίτλο του δούκα ή του λόρδου -ο ίδιος συστηνόταν ως Μέγας Κύριος των Αθηνών.

• Το δουκάτο των Αθηνών αρχικά υπαγόταν στο Βασίλειο της Θεσσαλονίκης, αλλά μετά την κατάλυση του δεύτερου, πέρασε στη δικαιοδοσία του Πριγκιπάτου της Αχαΐας.

•Το 1311 Καταλανοί

μισθοφόροι νίκησαν τους

Φράγκους δούκες των

Αθηνών και ίδρυσαν

καταλανικό κράτος που

επιβίωσε περίπου 80

χρόνια -μέχρι το 1387 μ.Χ.

•Τότε οι Καταλανοί

νικήθηκαν από τους

Ατσαγιόλι της Φλωρεντίας.

• Οι τελευταίοι κράτησαν το

δουκάτο 70 χρόνια μέχρι

την Τουρκοκρατία και,

συγκεκριμένα, μέχρι το

1460.

Β. ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΦΡΑΓΚΟΙ • Οι ομοιότητες του θεσμού της πρόνοιας με το

δυτικό φέουδο διευκολύνουν τη λατινική

κυριαρχία.

• Οι προνοιάριοι εξασφαλίζουν την κατοχή των

κτημάτων τους και υποτάσσονται.

• Ο πληθυσμός αντιστέκεται στους Λατίνους

κυρίως για λόγους δογματικών διαφορών.

• Πολλοί Έλληνες ευγενείς καταφεύγουν σε

ελεύθερες περιοχές και ιδρύουν δικά τους

κράτη.

• Σκοπός η απελευθέρωση της Κων/λης.

23

Η περίοδος της

Λατινοκρατίας

και τα ελληνικά κράτη

ΝΟΡΜΑΝΔΙΚΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΣΥΝΟΡΑ 11ος – 13ος αι.

25

Β. Τα ελληνικά κράτη

Το κράτος της Τραπεζούντας

1204-1460

Παρατηρήστε προσεκτικά το χάρτη και διαβάστε το παράθεμα. Ποιοι παράγοντες καθιστούσαν σημαντικό το κράτος της Τραπεζούντας;

Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας

•Ιδρύεται από τους Μεγάλους

Κομνηνούς στη νότια ακτή του

Ευξείνου Πόντου

•Μένει απομονωμένη για 250 χρόνια –

δεν ασκεί επίδραση στην τύχη του

Βυζαντίου

27

Β. Τα ελληνικά κράτη

Το δεσποτάτο της Ηπείρου 1204-1230

Μιχαήλ (Ἀγγελος) Δούκας Κομνηνός (ιδρυτής) 1215: Θεόδωρος Δούκας Κομνηνός

1224: άλωση Θεσσαλονίκης Στέφθηκε στη Θεσσαλονίκη «Αυτοκράτωρ Ρωμαίων» 1230:Ηττήθηκε από Βούλγαρο τσάρο Ιωάννη Ασάν Β΄

Το κράτος της Ηπείρου

• Ιδρύεται από το Μιχαήλ Κομνηνό Δούκα.

• Ο Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας, ο σημαντικότερος αυτοκράτορας – καταλύει το βασίλειο της Θεσσαλονίκης και το ενσωματώνει στο κράτος του.

• Ηττάται από τους Βουλγάρους.

29

Β. Τα ελληνικά κράτη

Η αυτοκρατορία της Νίκαιας

1204-1261

Το ισχυρότερο από τα ελληνικά κράτη

Θεόδωρος Λάσκαρης: 1206 «Αυτοκράτωρ Ρωμαίων»

Ιω. Βατάτζης Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος: ανασύστησε το βυζαντινό κράτος (1261)

*** Πού όφειλε, κατά τη γνώμη σας, τη δύναμή της η αυτοκρατορία της Νίκαιας;

Η Αυτοκρατορία της Νίκαιας • Το κυριότερο από τα ελληνικά κράτη – ιδρύεται από το

Θεόδωρο Λάσκαρη – γύρω του συσπειρώνονται οι πιστές στο κράτος δυνάμεις των Βυζαντινών

• [Μετά τη φυγή του Αλέξιου Μούρτζουφλου και ενώ οι Σταυροφόροι καταλάμβαναν την Πόλη, ο Θεόδωρος στεφόταν αυτοκράτορας στην Αγία Σοφία ]

• Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Βατάτζης φρόντισε τη διοίκηση, την κοινωνική πρόνοια, την άμυνα και την αγροτική παραγωγή του κράτους

• Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος συνήψε συνθήκη με τους Γενουάτες : του πρόσφεραν, με ανταλλάγματα, βοήθεια εναντίον των Βενετών

• Το 1261 στη διάρκεια της δικής του βασιλείας ο Αλέξιος Στρατηγόπουλος καταλαμβάνει την Κωνσταντινούπολη ( κατά σύμπτωση ο βενετικός στόλος και ο λατινικός στρατός έλειπαν από την Πόλη)

• Ο Μιχαήλ στέφεται αυτοκράτορας στην Αγία Σοφία.

31

Ποιοι λόγοι υπαγόρευσαν, κατά τη γνώμη σας, την απαγόρευση εισαγωγής πολυτελών ενδυμάτων στην

αυτοκρατορία της Νίκαιας; Τι επεδίωκε με την πολιτική αυτή ο Ιωάννης Βατάτζης;

32

Β. Τα ελληνικά κράτη

Το δεσποτάτο του Μυστρά

1259: Μάχη της Πελαγονίας Μάνη

Γεράκι παραχωρήθηκαν από Μονεμβασία Φράγκους στο Μυστράς Βυζάντιο μικρό κράτος Δεσποτάτο του Μυστρά

Οικόσημο Γοδεφρείδου

Α΄ Βιλλεαρδουίνου

Πριγκιπάτο της Αχαϊας

Κάστρο

Χλεμούτσι –

Chateau de

Clermont

34

Γ. Οι σχέσεις Λατίνων και Ελλήνων

Μέσα από την ιστορία του παραθέματος, μπορούμε να αντιληφθούμε τις σχέσεις ανάμεσα στους Λατίνους και τους

Έλληνες. Μιλήστε γι’ αυτές.

35

Δ. Νέα ιδεολογία και ανάκτηση της Πόλης

Διαδικασία διαμόρφωσης νεοελληνικής συνείδησης Ελληνικά κράτη: συνένωση δυνάμεων Ελληνισμού απόκρουση επιθέσεων Λατίνων Από 1071 ( Ματζικέρτ) και ιδίως μετά το 1204: αρχαία ελληνική κληρονομιά + χριστιανική πίστη : συνύπαρξη στη συνείδηση του Βυζαντινού Δημιουργία εθνικού αισθήματος

Πολιτική + στρατιωτική οργάνωση ελληνικών κρατών Οικονομική + πολιτιστική πρόοδος

Ανάκτηση Πόλης (1261)

Μιχαήλ Η΄Παλαιολόγος: 15 Αυγούστου 1261 «Αυτοκράτωρ Ρωμαίων»

Δώστε την ονομασία των κρατών του χάρτη