Rahatlkla söyleyebilirim ki, Ayvalk hiçbir yere benzemiyor; daha dorusu sadece kendisine benziyor. Ve kesinlikle sradan bir sahil kasabas deil. Özenle koruduu kültürü, benzersiz mimarisi, sra d doas, tertemiz havas, 100 kilometrelik sahil eridi, prl prl denizi, incecik kumu, göz alc koylar, iirsel adalar, sanatçlara ilham veren atmosferi, zengin mutfa ve aydn insanlaryla gerçekten çok özgün, çok yönlü, çok renkli bir dünya...
Örnein, Ayvalk Adalar Tabiat Park, ülkemizdeki parklarn en büyüü. Ve olaanüstü bir doaya sahip. Ayvalk Ticaret Odas olarak Park’taki yürüyü parkurlarnn ikisine hayatiyet kazandrmak amacyla ve çevre duyarllna öncelik vererek bir proje hazrladk.
Güney Marmara Kalknma Ajans (GMKA) projemizi deerlendirdi, onaylad ve finanse etti. “Adm Adm Ayvalk” adn tayan bu projeyle, Cunda ve Sarmsakl’daki 10’ar kilometrelik iki yürüyü ve da bisikleti parkurunu, Park’n ruhuna uygun ve doaya saygl yönlendirmelerle hizmete sunduk.
Ayvalk ayn zamanda ülkemizin en zengin su alt dip yapsna sahip. Su alt floras ve faunas bakmndan ekolojik ni oluturan 20’yi akn adas var. Bu adalarda, yln 12 ay dal imkan salayan 60 civarnda dal noktas bulunuyor.
Ayvalk’ta yelken sporlar, trekking, gurme turizmi de günden güne gelien dallar. Bu balamda, dünyann farkl ülkelerinden çok sayda konuk arlyoruz.
Dediim gibi, Ayvalk hiçbir yere benzemeyen, kendi markalarn kendisi yaratan bir yer. Cunda’syla, Küçükköy’üyle, Sarmsakl’syla, Altnova’syla gerçekten kefe deer bir yeryüzü cenneti.
Elinizde tuttuunuz bu “gezi kitab”nn amac sizi Ayvalk’a çarmak... Ayvalk’n saymakla bitmeyen güzelliklerini doyasya yaamanz ve elbette dünyaca ünlü zeytinimizi ve zeytinyamz tatmanz salamak.
Evet... Ayvalk sizi görkemli bir tarih ve engin bir kültür birikiminin eliinde yaayacanz keyifli günlere, mutlu saatlere ve unutulmaz lezzetlere çaryor. Sadece yaz sezonunda deil, yln 12 ay boyunca...
En iyi dileklerimle.
Metin: Bülent entay
Adm Adm Ayvalk Projesi Ayvalk Ticaret Odas tarafndan hazrlanm T.C. Güney Marmara Kalknma Ajans tarafndan finanse edilmitir.
“Güney Marmara Kalknma Ajans Mali Destek Programlar kapsamnda hazrlanan bu yaynn içerii Güney Marmara Kalknma Ajans ve/ veya Kalknma Bakanl’nn görülerini yanstmamakta olup, içerik ile ilgili tek sorumluluk Ayvalk Ticaret Odas’na aittir.”
4 5
6 7
Sevgili Dostum,
Ayvalk’taym. Buraya neden “rüzgarl ehir” deniyor, daha gelir gelmez
anladm. ahane bir poyraz esiyor denizden karaya… Kazdalar’nn
oksijenini, Ege Denizi’nin iyotunu tayor bize. Söylenenler doruymu,
gerçekten billur gibi bir havas var Ayvalk’n.
Biliyorsun, pansiyonumu internetten bulmutum. Yemyeil bir bahçesi
olan, aslna sadk kalnarak restore edilmi, üç katl eski bir Ayvalk evi. Eski
ama her eyiyle yeni, temiz, sakin. Sahiplerinin güleryüzünü de bunlara
eklersem, tatil için Ayvalk’ seçmekle ne kadar doru bir karar verdiim
ortaya çkar.
Odam en üst katta. Yüksek tavanl, sade ama zevkle döenmi. Hiçbir
fazlalk yok. Cunda Adas’na bakan iki geni penceresi var. Adaya gidip
gelen zarif yolcu motorlarn seyretmek çok zevkli.
Pansiyonun küçük bir park andran bahçesinde ise bir sürpriz bekliyordu
beni. Ta duvarn bir köesine, içinde kitaplar olan uzunca bir raf aslmt.
Bir kütüphanecik oluturulmutu yani.
Kitaplarn hemen hepsi Ayvalk’la, Ayvalk’n geçmiiyle ilgiliydi. Tezler,
deiik broürler, bir kent rehberi, haritalar da vard. Kitaplarn çounda
Ahmet Yorulmaz imzas göze çarpyordu. Ahmet Bey, soyadn dorulamak
istercesine, yorulmak bilmeden monografiler, portreler, romanlar
yazm, çeviriler yapm. Ksacas, bir tür “Ayvalk külliyat” oluturmu.
Yazdklarndan çok ey örendim.
Bahçeye indiim ilk sabah kitaplardan birini aldm. Köedeki genç zeytin
aacnn altndaki masaya yerletim. Çaym söyledim. Bamn üzerinde
hzla krlangçlar uçuyordu. Sanki beni selamlyor gibiydiler. Onlara gizlice
gülümsedim. Sonra senin için küçük notlar alarak kitabm okumaya
koyuldum.
10 11
Epeyce eskilere, Antikça’a uzanrsak Ayvalk’n önünde yer alan ve “Hekatonisa” adyla bilinen adalar
çkyor karmza. Bunlara Apollon Adalar da deniyor. En büyükleri Nesos… Yllar içinde srasyla
Moshonisi, Cunda ve Alibey adlaryla anlacak olan ada.
Apollon Adalar’nda Nesos’tan baka antik yerleimler de varm: “Chalkis”, “Pordoselene” ve
“Kydonia”. Antik kaynaklarda Nesos, Chalkis ve Pordoselene’den söz edilmesine karlk, Kydonia’nn
adn sadece Strabon ve Plinius
anyor. Plinius, Kydonia için, “Yazlar
akan ünlü bir scak su kaynana
sahiptir” ifadesini kullanyor.
Pordoselene yllar içinde ömürlerini
tamamlyor. Kydonia ve Nesos ise
zamana direniyor. Kydonia, “Ayvalk”, Nesos ise “Cunda” ya da “Alibey” adlaryla varlklarn günümüze
kadar sürdürüyor.
Ayvalk 16. yüzyln sonlarna kadar daha çok balkçlarn, yerlilerin ve köylülerin yaad, sradan bir
ky kasabas… Çoalan nüfusla birlikte üretim kapasitesi ve olanaklar artnca, sanayi ve deniz ticaretini
güçlendirerek kentlemeye balyor.
Ve geliyoruz 1770’e… Cezayirli Hasan Paa, Çeme yaknlarndaki Koyun adasnda Rus donanmasyla
çarprken içinde bulunduu gemi ate alyor. Paa üç adamyla Ayvalk’a uruyor, daha dorusu
snyor. Amac yardm salamak.
Yaral Paa, ilk i Papaz konomou’nun kapsn çalyor. Burada çok iyi arlanyor. Papaza
güvenebileceini anlaynca donanmaya ulaabilmek için
yardm istiyor. Kendisine gerekli yardm yaplyor, sa-salim
donanmasna ulayor.
yükseliyor. O günlerde Ayvalk biraz kark. Ekonomik ve
sosyal skntlar içinde. Papaz konomou’nun aklna Paa
geliyor. stanbul’a gidip onunla görüüyor. Ayvalk için bir
otonomi -özerklik- ferman talep ediyor. Paa bu istee duraksamadan “evet” diyor. konomou’nun
ferman alp Ayvalk’a dönmesiyle birlikte kent bamsz bir yönetim kimlii kazanyor.
Bu özerklik çok önemli gerçekten… Ayvalk’n geliim çizgisine ciddi bir ivme kazandryor çünkü.
Ekonomik özgürlüe kavuan kent, kendi fiziksel olanaklarndan yararlanarak sanayi ve ticaret gücünü
12 13
kültürel yapsyla da dikkat çekmeye balyor.
Ekonomik güçlenme, birikim ve kültürel geliimin en çarpc
etkisi mimari alanda kendisini gösteriyor. Yllar içinde görkemli
bir mimari doku oluuyor. Bir baka deyile, Ayvalk’n varsll
gösterili mimarisinde yansyor.
Ky limanlarna konsolosluk kurulmasna izin verilince, Ayvalk’n geliimi ve da açlm daha da
hzlanyor. Öyle ki, kentte bata Yunanistan olmak üzere, ngiltere, talya, Avusturya-Macaristan, Fransa
ve Norveç konsolosluklar açlyor.
veriliyor.
Ekonomik yaam eskisinden daha canl bir nitelik kazanyor. Zeytinya ve sabun fabrikalar kent
ekonomisinin belirleyicisi haline geliyor. Baclk geliiyor, arap yapm yaygnlayor. Afrika ve
Asya’dan satn alnan ham deriler ilenerek yurtiçinde ve yurtdnda pazarlanyor. Tepelerde sralanm
deirmenlerde Makedonya’dan getirilen budaylar ileniyor.
14 15
etkilerini gösteriyor. Kent bir kez daha
karyor. 1824’e gelindiinde, isyan
sonucu Ayvalk’ terk etmek zorunda kalan
Rumlarn kente dönmelerine izin veriliyor.
skan ilemleri tamamlandktan sonra
mallar iade ediliyor. Yeniden mülkiyet
hakk tannd gibi ilk birkaç yl vergi de talep edilmiyor kendilerinden.
Zeytinya, sabun gibi tarm ürünlerinin ihracat deniz ticaretinin gelimesini salyor. Liman
hareketleniyor. Ylda 600 buharl gemiyle 200 yelkenlinin girdii Ayvalk limannn geliri 1920’de 1.5
milyon altn liraya ulayor. O dönemin gezginleri Ayvalk’ “Dou’nun Boston’u” olarak nitelendiriyorlar.
Nüfus 30 bini bulup, esnaf says artnca doal olarak “çar” olgusu önem kazanyor. Dört ayr çarda
1.000 civarnda dükkan hizmet veriyor.
Sonra “zorlu” günler geliyor… Yunanllar 29 Mays 1919’da Ayvalk’ igal ediyor. 172. Alay Komutan
Yarbay Ali Çetinkaya kentte dümana kar ilk direnii örgütlüyor. lk “askeri” kurun onlar tarafndan
atlyor. Böylece, milli mücadele kararll her geçen gün biraz daha pekiiyor.
16 17
gal üç buçuk yl sürüyor. Ayvalk 15 Eylül 1922’de yeniden Türk egemenliine giriyor. Lozan’da
imzalanan bar anlamas gerei Yunanistan ile Türkiye arasnda nüfus deiimi balyor. Türkiye’de
oturan Ortodoks Rumlar Yunanistan’a gönderiliyor. Girit, Midilli ve Makedonya’dan gelen çok sayda
Türk Ayvalk’a yerletiriliyor. Yakn tarihimize “mübadele” adyla geçen bu oluum Ayvalk’n ekonomik,
sosyal ve kültürel yapsn bir kez daha deitiriyor.
18 19
20 21
22 23
Bugün Ayvalk’n ta evlerinin, dar sokaklarnn ününü duymayan kalmamtr
herhalde... Bu konuda Ayvalkl mimar Müjdat Soylu’nun bir yazsnda
aydnlatc saptamalar var. Özetle öyle diyor:
“Mimarlkta asl unsur, sanldnn aksine tek bir yap deil, kentin
bizzat kendisidir. Tek bir yapnn güzel olmasndan çok kentin bir bütün olarak
güzellii, içindeki uyum ve ahengidir önemli olan. Tek bir parça deil,
koleksiyonun tamam olmas gibi yani… te Ayvalk bu açdan ansl bir
kenttir. Ona asl önemini kazandran da budur.
Ayvalk evleri, yapm tarihleri açsndan genellikle 1800’lü yllarn sonlaryla
1900’lü yllarn balarna endekslenebilir. Bunu yaplarn ana kaplarnn üzerlerine düülmü yapm
tarihlerinden anlyoruz. Daha eski yaplar da yok deil ama az saydadr.
Günümüzde Ayvalk’taki ta evlere ‘Rum Evi’ demek gibi bir yanla düülmekte. Belki de bir ‘az
alkanl’ demekte yarar var. Büyük bir olaslkla bu evler Rum ustalar tarafndan ina edilmekteydiler.
Ancak bu mimari tarza ‘Rum Mimarisi’ demek mümkün deildir. Bu tarz o yllarda ortaya çkan bir
mimari akmn, Ayvalk yöresinin malzemesi olan Sarmsak tann da kullanlmas etkisiyle olumu
bir sentezdir. Ki biz buna Neo-Klasik tarz diyoruz. Bu ulusal bir tarz deildir. Öyle olsayd, bugünkü
Yunanistan’da veya Ege adalarnda da bu tarzn var olmas gerekirdi. Bu evler, bugün, younlukla
24 25
Ayvalk’ta var ise, bunlara ‘Ayvalk Evleri’ dememiz daha doru olacaktr.
Ayrca ‘Ayvalk Evleri’ sadece ‘ta’tan imal deildirler. Üst katlar ‘Ahap Çatk’ dediimiz ve Anadolu’da
skça kullanlan bir teknikle yaplmlardr. Sonuç olarak, tpk Osmanl mparatorluu’nun kendi
yaps gibi, karma bir yapya sahiptir ‘Ayvalk Evleri.’”
Mimar deilim ama kvrm kvrm sokaklarnda dolarken fark ettim ki, eskiler Ayvalk’ta ticari yaplar
deniz kenarna, konutlar daha içeri ksmlara, dini yaplar ise özellikle tepelere doru ina etmiler.
Ticari yaplarn denize yakn yaplmasnn nedeni üretilen ürünlerin deniz yoluyla tanmas. Zamannda
dünyann dört bir köesine zeytin, zeytinya ve sabun gönderiliyormu çünkü.
Eski Ayvalk evlerinin kaplar özellikle görülmeye deer... Bu antsal kaplarn hepsi birer sanat eseri
nitelii tayor. Neredeyse hepsi el içiliinin
özgün örnekleriyle bezeli. Bazlar öyle görkemli
ki, insan, “evlerin azlar” saylan bu kaplarn
ardnda geçmite nelerin yaandn, evlerin
içinin bugün ne durumda olduunu merak
etmekten kendisini alamyor. Kaplar kadar
üzerlerindeki ziller, tokmaklar, kulplar, tarihler,
sigorta levhalar da ilginç. Hepsinin özel anlamlar
tad belli.
26 27
28 29
30 31
32 33
34 35
Ayvalk kutsal bir kent merkezi görünümü tamyor ama yine de çok özgün dini yaplar var. Onlarda da,
tpk evlerde olduu gibi Neo-Klasik mimarinin etkileri görülüyor.
Ayvalk’ta uradm ilk dini yap, kaldm pansiyona yürüyerek bir-iki
dakika uzaklktaki Merkez Taksiyarhis Kilisesi oldu.
Taksiyarhis restore edilmi ve 2013 ylnda “ant müze” statüsünde
ziyarete açlm. Ayvalk’taki dini yaplarn en ünlüsü olduu
söylenebilir. 1844 ylnda, Bamelek Cebrail’in adna yaplm. D
görünüüyle ne kadar sadeyse, iç mekanyla o denli etkileyici bir
görsellie sahip. Binay tayan sütunlarn bitkisel motiflerle süslü ba
ksmlar altn yaldzla kaplanm. Kilisenin iki avlu kaps var ve ikisi
de antsal bir görünüm sergiliyor.
Sokaklar “arnlamay” sürdürürken denize açlan dar bir sokakta
1890 tarihli Ayazma Kilisesi (Faneromeni) çkt karma. Giri cephesi
oldukça süslüydü ve dikdörtgen planlyd. Ön cephesinde sütunlu
bir galeri vard. Sütunlarn üzerindeki üçgen taç görünümlü aln,
36 37
geleneksel tapnak mimarisinin Neo-Klasik bir yorumu ve
hayranlk toplamaya devam ediyor.
var. imdilik zamana yenilmi gibi duruyor. Sade, yorgun,
yalnz ve epeyce kederli; bir an önce ilgi bekliyor sanki. Ünlü
yazar Venezis’in doduu ev de Agia Triada’nn hemen
karsnda…
Ayvalk’a geldii 1934 ylnda kente bu caddeden girmi. Bu
ziyaret Ayvalkllar için önemini koruyor ve her yl 13 Nisan
günü cokulu törenlerle kutlanyor. Zaten caddenin ad da
13 Nisan Caddesi...
Saat çan da olsa, “çanl” bir camisi var Ayvalk’n: Saatli Cami… Dar, sevimli ve hareketli sokaklardan
38 39
ulalan ve Agia anni (Aya Yanni) adyla bilinen cami kiliseden dönütürülmü.
Geni bir avlunun ortasnda yer alyor. çi çok sade ve insana ferahlk veren
bir var.
Dönütürülmü bir dier dini yap da Çnarl Cami… Agia orgi (Aya Yorgi)
kilisesiymi daha önce. Hangi yönden baklrsa baklsn, çok incelikli, o ölçüde
gösterili bir mimariye sahip. Fazlasyla marur görünüyor. Bahçesindeki
yal çnar aaçlarnn altnda oturup “hayat üzerine düünmek” bana iyi geldi.
Bulunduu mahallenin adyla anlan ve sadeliiyle öne çkan Hayrettin Paa
Camisi de yine eski bir kilise. (Yapldnda ad Kato Panagia imi.) Çevresi
eski Ayvalk evlerinin en güzel örnekleriyle dolu.
Hamidiye Camisi Ayvalk’ta yaayan çok az saydaki Müslüman için 2. Abdülhamit zamannda yaplm.
Sakarya Mahallesi’ndeki küçücük bir tepede ve aaçlar arasndan denize bakyor.
Çamlk Koyu’nun tam karsnda, Rumlarn “Agia Paraskevi” adn verdii Tmarhane Adas var. Buras
aslnda bir yarmada ve üzerinde bir manastr kalnts bulunuyor. Kocaman bir kayaln hemen dibinde
yer alan bu manastr Tal Manastr adyla biliniyor.
40 41
42 43
44 45
emin olduum Cunda adas Ayvalk’n tam
karsnda... Adaya Cumhuriyet Alan’ndaki iskeleden
her saat ba motor kalkyor. Küçük, gösterisiz ama
insana güven veren motorlar bunlar.
“Denizden Cunda” çok zevkli bir yolculuk. 15-20
dakika kadar sürüyor. Cunda’ya ayak bastnzda,
özel bir yere geldiinizi derhal fark ediyorsunuz. (Cunda’ya, Türkiye’nin ilk boaz köprüsünden geçilerek,
belediye otobüsü veya dolmula karadan da ulalyor.)
Bir Taksiyarhis Kilisesi de Cunda’da var. 1873 yapm ve geleneksel Bizans mimarisine sahip. Arlkl
olarak Sarmsak tandan yaplm. Yllara yenilmek üzereyken restore edilmi ve Cunda’nn kalbindeki
yerini yeniden alm.
Akademisyen Berrin Akn, “adann en tandk simas” Taksiyarhis’i anlatrken ho cümleler kurmu:
“Çok geni bir mavinin içinden gökyüzüne salnan yap, Cunda sokaklarnn can damardr. Sanki
adann tüm yaam onun önünden kyya akar. Antik tapnak mimarisine öykünen avluya açlan
46 47
antsal kaps, kilisenin insanla buluma, karlama andr. Sarmsak tal iki silindirik sütunun
balarndan taan akantus yapraklar ve bunlarn üzerinden taçlanan süslü üçgen alnlk geçmie,
antik dönemin tanrlarna da açlan bir kapdr belki...”
Panagia (Panaya) Kilisesi ise Cunda’nn hakim tepelerinden birinde... 1850 ylnda yaplm.
Bir baka tepede Agia anni (Aya Yanni) ile karlatm. Bir “inziva” kilisesi olduu her halinden belliydi.
Ve, Cunda’nn 5 kilometre batsnda büyüleyici bir koyda Ay Manastr selamlad beni. Agios
Dimitrios, Ta Selina yani… Bir zamanlar içinde Tanr Apollo’nun Tanrça Selene’ye olan akn
simgeleyen mitolojik figürler varm. Zeytin aaçlaryla özdelemi, denizle birlemi zarif bir yap…
Yenilenmi haliyle sessizliin sesini dinliyor gibiydi.
Yine zeytin aaçlarnn ortasnda kendisini gösteren Leka Panagia (Panaya) Manastr, restore edilmi
haliyle, karadan bakldnda güzel, denizden bakldnda zarif. Yapmnda bizzat keiler çalt için
geneksel manastr mimarisinin en özgün örneklerinden biri kabul ediliyor.
Cunda’nn “burnunun dibindeki” küçücük Tavuk Adas’nda bulunan “hüzünlü” Agia ounnou Tou
Prodromou ve Güvercin Adas’ndaki “gizemli” Agia orgios manastrlarn da görmek gerek.
48 49
50 51
Cunda’y çok sevdim, iyi zaman ayrdm, uzun uzun yürüdüm, fazlasyla keyiflendim.
Cunda, tpk Ayvalk gibi deniz demek... nsanlarn ve binalarn öyküleri denizle balyor, denizde bitiyor.
Örnein, hemen denizin kysnda, insanolunun ve zamann el ele verip harap hale getirdii ama yine
de görkemini koruyan bir yap göze çarpyor. 1862 tarihli ve “Papaz Grigorios’un Saray” adyla biliniyor.
Mübadele öncesinde ve sonrasnda Öksüzler Yurdu olarak görev yapm. Terkedilmiliin çaresizlii
içinde ne yazk ki...
Cunda’da oradan oraya seirtirken yorulduumu fark edince, Türkiye’nin en tannm kahvelerinden
birinde, Ta Kahve’de mola verdim. Tarihi bir mekan ve srad bir mimariye sahip gerçekten. Yapmnda
doal sarmsak ta kullanlm. Yüksek tavan ve pencereleri, vitrayl camlar var. Kolonsuz geniliiyle
insana özgürlük duygusu veriyor. Ahap tavann her köesi krlangç yuvalaryla dolu. Zpkn gibi girip
çkyorlar içeriye, yavrularn besliyorlar telala.
O gün Ta Kahve’de diz-üstü bilgisayarm ilk kez çkardm srt çantamdan. Bu orijinal kahveyle ilgili
nerede, ne yazlm, onlara göz attm. Sayfalar dolusu yorum var. Hepsi olumlu ve övgü dolu. (Yazlanlara
ben de kendi sloganm ekledim: “Cunda Ayvalk’n, Ta Kahve Cunda’nn mücevheridir!”)
Bilgisayardan sklnca ön masalardan birine geçtim. Bir adaçay söyledim. Kpr kpr denizi,
uzaklarda sessizce yol alan balkç
teknelerini, önümdeki yoldan gelip
ailelerin akalamalarn, lokma ya
da dondurma kuyruunda bekleen
yaknanlar, zayf, esmer ve ince sesli
seyyar bademciyi, yiyecek peindeki
de mutlu görünmeyen köpekleri, denize
keskin dallar yapan martlar izledim.
Ta Kahve’den ayrlmadan önce,
duvarlarndaki ta aynalardan birinde
kendimle karlatm ve kendimle
Cunda’daym!”
52 53
Sahilden yukarlara vurdum sonra... Arnavut kaldrml dar sokaklar trmandm. Cunda ve çevresini
en yüksek noktadan görmekti amacm. Sonunda eski bir apel olan büyük bir ta binaya ve
arkasndaki yel deirmenine ulatm. Necdet Kent Kütüphanesi’ydi buras. Bahçesinde, beklenmedik
bir Ayvalk ve Cunda manzaras sunan, sevimli ve bakml bir kafe hizmet veriyordu. Rüzgar sertti
ama sersemletmiyordu. Uzun süre oturdum orada. Manzara dikkatimi tutuklamt çünkü. (Yönetmen
olsaydm, bir ak filminde, iki sevgiliyi orada bulutururdum!)
Cunda’daki hediyelik eya sergilerini bir belgeselde izlemitim ve merak ediyordum. Görür görmez
oraya yöneldim, kalabala kartm. Çok mütevaz ve çok renkli bir çar. Ve de çok sesli. ngr ngr...
Hangi tezgaha bakacam ardm. Ayvalk’ simgeleyen binbir çeit ürün var. Fiyatlar da çok uygun.
Gördüüm kadaryla yerli ve yabanc konuklar bu çarya özellikle akamlar ve hatta gece geç saatlerde
bile mutlaka uruyorlar. Bir tür “turistik izdiham”
yaanyor ve kimse eli bo çkmyor oradan.
Cunda’da Cumartesi günleri de halk pazar
kuruluyor. Küçük ama zengin bir pazar... Benim
dolatm gün enginar zengini ve ot panayr
54 55
henüz eksiksiz olarak ezberleyemedim. Favorim akkz...
Arapsaç, muhriye, turp otu, hindiba, srgan, istifno... (Bu
arada, pazarda tezgah açan bir köylü kadndan balkl bamya
tarifi aldm. stanbul’a döndüümde yapacam.)
Cunda’ya gelmiken adn iki büyük kayann bulunduu bir
tepeden alan Çataltepe’yi de görmeliydim. Düzenli ileyen
dolmulardan birine bindim; dar ve doal yollarda ilerledik.
Zeytin aaçlaryla bezeli bahçelerinden zakkumlarn ve
begonvillerin yollara tat tek katl yazlklarn arasndan geçtik.
ahane bir kyya çktk. Sevimli bir plaj uzanyordu ky boyunca.
Deniz tertemiz ve incecik kumluydu. Mayomun yanmda olmasna hiç bu kadar sevinmemitim... (Lale
Adas’ndaki Belediye Plaj da yakn zamanda yenilenmi ve geniletilmi. Modern ve en önemlisi Mavi
Bayrakl bir halk plaj olarak günün her saatinde dopdolu.)
Cunda’da baladm günü Cunda’da tamamlamalydm. Öyle de yaptm. te yine “kokulu
ada”daydm. Çok geçmeden akam çöktü, rüzgar hafifledi, renkler ve kokular bir çrpda deiti. (Cunda
56 57
manzaralar sunuyor.)
Denizin hemen kysndaki bir restoranda, neredeyse denizin
içindeki bir masaya yerletim. Onlarca çeit mezeyi barndran
buzdolabndan seçimimi yaptm. Bol soanl domates salatas,
kabakçiçei dolmas, rezene, fava, kaarl istiridye, denizkestanesi
adyla da bilinen karadiken... Srada balk vard!
Balkçlarn söylediine göre, son yllarda biraz cimrilese de, hala
cömert bir deniz Ayvalk denizi. Her tür baln/deniz ürününün en
iyisini sunuyor: Çipura, barbun, karagöz, mercan, sinarit, levrek,
gopez, kalamar, ahtapot, karides, karadiken, akivades, ayvada... Ve elbette papalina. Sadece Ayvalk’ta
bulunan çok özel bir balk. Sardalyann yavrusu. Zeytinyanda kzartldnda çtr çtr bir lezzet.
Tabii ki Papalina yedim ve Cunda kadar çok sevdim.
Bir baka gün araba kiralayp Cunda’nn arka tarafna uzandm. ahane koylarn kenarndan kvrlan,
58 59
60 61
olan Pateriça 1. Köy’e ulatm. Gözlerden uzak bir
koyda, bahçesinde restore edilmi bir deirmen
bulunan, iddiasz ve o ölçüde özgün bir konaklama
yerinde mola verdim. Önce denize girdim, sonra
bir bira söyledim ve sessizliin sesini dinledim.
Sadece kendimle kaldm, tadna doyulmaz güzellikte birkaç saat yaadm. Adeta yenilendim!
62 63
AYVALIK MUTFAK KÜLTÜRÜYLE DE GEN BR YELPAZE SUNUYOR. BU KÜLTÜRÜN EN ÖNEML UNSURU ELBETTE ZEYTNYAI
Fotoraf: Ercüment Usluer
Belki “airane” gelebilir ama, kenti kaplayan zeytin aaçlar günün
deien klaryla parldayan, doa harikas bir örtü gibi. Bu doal
bitki örtüsü, yüzyllar önce “delice” olarak adlandrlan yabani zeytin
aaçlarnn alanmasyla olumu.
Kazdalar’ndan geçip zeytin bahçelerine uzanan hakim kuzey
rüzgarndan ve zeytinlik alan oluturan hafif eimli, tarma elverili doasndan alyor.
Ayvalk zeytin çeidini koruma altna almak büyük önem tad için Ayvalk Ticaret Odas 2007 ylnda
Türk Patent Enstitüsü’nden “Ayvalk Zeytinya Corafi Menei areti”ni alm. Bu, yalnzca Ayvalk
yöresinde üretilmi, Ayvalk çeidi zeytinlerden elde edilen zeytinyalarnn “Ayvalk Zeytinya” corafi
menei iaretini tayabilecei anlamna geliyor.
Zeytine ve zeytincilie büyük önem veren Ayvalk Ticaret Odas, Ayvalk Belediyesi ile birlikte her yl
Zeytin Hasat Günleri düzenliyor. Paneller, söyleiler yaplyor. Spor karlamalar, çocuklara yönelik
elenceler düzenleniyor. Ünlü
hasat ürünlerini tüketicilere tattryor.
Corafi Menei areti alnmasnn
Laboratuvar kurulmu. Burada
zeytinya tadm eitimleri veriliyor.
Eitimler haftada dört gün (Pazartesi, Sal, Cuma, Cumartesi) ve dört saat sürüyor.
Eitimlerde katlmclara zeytinyann üretim serüveni ve kaliteli zeytinyann özellikleri anlatlyor.
Zeytinyann duyusal ve kimyasal açdan snflandrlmas yaplyor. Zeytinya kullanmna ilikin
yanl bilgiler düzeltiliyor. Dahas, kaliteli bir zeytinyann nasl olmas gerektii bilimsel yöntemlerle
ve uygulamal olarak öretiliyor. Eitimin sonunda katlmclara Zeytinya Tadm Sertifikas veriliyor.
(Zaman bulabilirsem ben de tadm eitimi alacam.)
Zeytinya Analiz Laboratuvar’nn bulunduu tarihi binann bir bölümü Ticaret Tarihi Galerisi olarak
66 67
düzenlenmi. Küçük bir kent müzesi gibi... Burada Ayvalk ticaret hayatnn önemli dönüm noktalar
metinler, görseller ve objelerle anlatlyor. Mübadele öncesinden günümüze uzanan bir çizgide derli-
toplu bir Ayvalk sosyal panoramas sunuluyor. Ayrca Ayvalk Sanat ve El Sanatlar dernei (ASED)
üyelerinin hazrladklar hediyeliklerin satld bir bölüm de var. Epeyce zaman geçirdim Galeri’de.
68 69
70 71
yaptm. Ve lk bir sabah erkenden, bir kez daha
yürümeye baladm.
“Merhaba” dedim önce... Koskoca bir çnar
aacnn altnda oturdum, özel bardandan koruk
suyu içtim. (Koruk suyu çok eskiden beri bilinen
bir içecek. Henüz olgunlamam üzümlerin ezilip
suyunun süzülmesiyle elde ediliyor.)
eytan’n Kahvesi’nin sahibi Suat Bey cana yakn,
ho sohbet bir insan... Kahvenin allmadk ismi
dedesinin lakabndan geliyormu. Mübadelede
Midilli Adas’ndan Edremit’e gelen Suat Beyin dedesi, öyle yaramaz, öyle hareketli bir çocukmu
ki, bir gün yaramazlk yaptnda bahçede oturan bir kadn tarafndan, “Seni gidi eytan seni!” diye
azarlanm ve bu “eytan” yaktrmas, dededen
toruna uzanan bir lakap haline gelmi.
eytan’n Kahvesi 1950 ylndan bu yana aile
tarafndan ayn yerde iletiliyor. Duvarlar geçmii
yaatan fotoraflarla süslü. Ayrca bir de kitaplk
var içinde.
ki yamur yap yamamakta kararszd.
Yamurluum srt çantamdayd nasl olsa... Suat Kaçak’la vedalap Macaron’a doru yürüdüm.
Dekor gibi eski evlerin iki tarafl sraland, bazen daralan bazen genileyen rüzgarl ve kvrml sokaklardan
geçtim. Yeil gölgeli camlar ve geni alanyla insana huzur veren Caml Kahve’ye ulatm... Günlük
gazeteleri kartrrken, bir yandan da hemen bitiikteki frndan aldm sakzl kurabiye eliinde çaym
yudumladm. (Kahvedeki insanlarn dost baklar bana nee verdi.)
Caml Kahve’nin çaprazndaki Mercan’n Kahvesi’nde limonata içtim. Yanndaki kafede mant yiyip
sokaklarla sarma dola oldum. Mahalle maç yapan çocuklarn arasndan geçtim.
72 73
dokusuyla insann seyretmeye doyamad At
Arabaclar Meydan’nda buldum kendimi...
Hava açm, güne yüzünü göstermiti. Orada
çok ho ve naif fotoraflar çektim. Yorgun ve güzel
gözlü atlar bana adeta poz verdiler. Sakallar
uzam arabaclar kendi dünyalarndaydlar
çekilmesini kanksadklar belliydi.
nabz, Cumhuriyet Alan’ndaki bu sahil
kafelerinde atyor daha çok... “mbatl kafe”
adn taktm ben onlara... Ayvalk sakinleri
buralarda hemen her gün e-dostla buluuyor; en çok politika ve futbol konuarak zaman geçiriyorlar.
Bazen de uzun uzun susuyor ve elinizi uzatsanz tutacanz denize, ilk defa görüyormu gibi ve artc
bir dikkatle bakyorlar. (Bir tür terapi belki de!)
74 75
tayan bir Atatürk heykeli var. Yüksek kaidesinin üzerinde
heybetli görünüyor. Yatay bölümündeki kabartmalarda
Kurtulu Sava’nn ilk “askeri kurun”u canlandrlm.
Rengarenk tezgahlaryla bolluk müjdecisi küçük, tarihi ve
biraz da bakmsz Sebze Hali’ni merak ediyordum. Görür
görmez daldm. Manav tezgahlar muhteem bir zenginlik
sergiliyordu.
lezzetliydi. Gördüüm her peynirciye uradm. Birinden
tulum peyniri seçtim. stanbul’a dönerken almak üzere
vakumlattm.
Ayvalk ayn zamanda bir peynir memleketi... En çok kelle, tulum ve lor peyniri tüketiliyor. Bir peynirciye
girdiinizde dükkan sahibi, hemen büyükçe bir dilim kesiyor ve bçan ucunda size uzatyor, tatmanz
için ikram ediyor. Güzel bir görüntü ve içtenlii insana iyi geliyor.
Lor peyniri deyip de geçmemeliyiz. Lor Ayvalk’n simgelerinden neredeyse... Tatls da yaplyor. Ayvalk’
ziyaret edenler Talatpaa Caddesi üzerinde yer alan
ve yllardr bu ii yapan tatlclarn önünde bazen
kuyruk oluturuyorlar, lor tatls yiyebilmek için.
Ayvalk’a özgü bu tatl dondurmayla yendiinde iki
kat nefis oluyor. Bamllk bile yapabilir!
Ayvalk tostunu duymayan ve de bilmeyen
kalmamtr herhalde. Ama hakikisi elbette Ayvalk’ta
yaplyor. Kaarl, sucuklu, sosisli ve kark... Bu tostlarn lezzeti öncelikle ekmeinden geliyor. Ayvalk
frnlarndan, hakikaten çok özel ekmekler çkyor.
Esmer tenli yal bir seyyar satcdan, sadece Ayvalk’ta bulunabilen, is kokulu, demir gibi sert ve lezzeti
benzersiz Girit leblebisi aldm. Üretim ekli çok ilginç: Harl atein üzerine bir saç kazan yerletiriliyor.
Bu kazanda saatlerce ince deniz kumu kzdrlyor. Sonra içine, deniz suyuyla slatlm nohutlar atlp
kavruluyor.
Ayvalk’n bir baka zenginlii de esnaf lokantalar... Bir köebanda ya da bir sokak içinde, hiç
beklemediin bir anda karna çkveren bu lokantalarda yöresel yemeklerin alasn buluyorsun.
Zeytinyallar, çok deiik ot yemekleri, sürpriz tatllar itah açyor.
76 77
Ayn gün akamüstü, eski ad Meyhaneciler Soka olan Tenekeciler Soka’nda kuytu bir masa seçtim
kendime. Ufak-tefek bir eyler söyledim garsona. Çardaklarn altnda keyifle oturdum, biraz çekingen
ama her zaman nezaketli esnafla sohbet ettim.
Biliyorsun, Ayvalk’a tek bama geldim. Tenekeciler Soka’nda tantm insanlar, “Yalnz seyahat
etmek zor olmuyor mu?” diye sordular. “Hayr,” diye karlk verdim onlara, “Zor olmuyor, Ayvalk’ta
kendimi özgür ve rahat hissediyorum.”
78 79
80 81
82 83
girdim. Minyatür bir antikaclar çars çkt karma. Karlkl
olarak sralanm dükkanlarda eskiye dair aranan çok özgün
parçalar gördüm. (lk frsatta tekrar urayacam.)
Çok genç saylmam ama Ayvalk’n eteklerinde kurulduu
Profitilya Tepesi’ne çkmay da ihmal edemezdim. Muhteem bir manzara sunduunu iitmitim
çünkü. Dar sokaklardaki dik yokularda soluklanarak ilerledim ve Türk Silahl Kuvvetleri Ali Çetinkaya
lk Kurun Rehabilitasyon Merkezi’ne kadar trmandm. Çabalarma demiti, karmda muhteem bir
manzara duruyordu. Hangi yöne bakacam ardm. Ku olup koyu lacivert denize uçmak istedim.
Oradan, hemen yakndaki Cennet Tepesi’ne geçtim. Tepedeki seyir platformunda oturup önce tertemiz
oksijeni içime çektim. Kazdalar ve Midilli silüetlerinin önünde gerçekleen mavi ile yeil kaynamasna
hayranlkla tank oldum. Büyüleyici panoramik manzaray fotorafladm zevkle. Etraf kalabalkt, insanlar
gördükleri güzellik karsnda –tpk benim gibi- hem heyecanl hem de neeliydi.
O gün öleden sonram da Çamlk’a ayrdm… ehrin hemen kenarnda, merkeze çok yakn bir tepe
Çamlk… Adn, her tarafn kaplayan
görkemli çam aaçlarndan alm.
huzura çaran Kr Kahvesi ve Tmarhane
Adas’na bakan Belediye Gazinosu...
“Kafasn dinlemek” isteyenler için her ikisi
de çok uygun.
Gazinonun geni merdivenlerinden indim ve Çamlk Koyu’ndaki iskeleye çktm. Uç ksmna kadar
yürüdüm. Tmarhane adasyla bulunduum yer arasndaki boaza baktm. Ayamn altnda balayan
kayalklar denizin içine doru ilerliyordu. Kayalklarn bittii noktann az ötesinde katran renkli, ilginç
biçimli bir kaya vard. Merak ettim, iskeleye balad sandalnda seri hareketlerle oltalarn onaran bir
balkçya kayay sordum. “Orann ad Delikli Ta’tr dedi. “Ayvalk’n simgelerindendir.”
Ege’nin tuzlu kokusunu içime çekip aheste admlarla yol kenarndaki bahçeli dondurmacya yöneldim.
Limonlu ve karadutlu dondurmam yiyip biraz daha iç ksmlarna yürüdüm, Çamlk’n. Eski, yeni
apartmanlar, bakml villalar, iç açc bahçeler çkt karma. Yeilin her tonu… Ve derin bir sessizlik.
84 85
altnda, denizin neredeyse içinde. Doayla bütünlemek,
mangaln tadna varmak, denizden ve güneten sonuna kadar
yararlanmak isteyenler orada buluuyor olmal!
Bu arada Cunda’da da bir kamping olduunu hatrlataym.
Ad Ada Camping… O da denizin hemen dibinde ve harika
bir manzara sunuyor. Denizi prl prl. Kampçlar için mutfak,
çamarhane, scak du, buzdolab ve piknik alan var.
Çamlk’ta aylak aylak dolarken zamann nasl geçtiini
anlayamamtm. Hava iyice kararm, sokak lambalar çoktan
yanmt.
Pansiyona döndüümde saat geceyarsn geçmiti. Duumu aldm, haber sitelerinde biten günün
haberlerine baktm. Yatama uzandm ve Ayvalk’ta son iki günde baka neler gördüm, onlar
anmsamaya çaltm: Bacalar gökyüzünü selamlayan eski fabrikalar. Tarihi deere sahip sabunhaneler.
86 87
mbatla nefes alan avlular. Bir kapnn yanbandan fkrp üst katlara
trmanan asmalar. Duvar diplerinde özgürce ve topluca yükselen pembeli
mavili ortancalar. Sarmaklarla dolup taan süslü balkonlar. Balkonlarda
oturup gelip-geçeni seyreden nur yüzlü yallar. Üst kat pencerelerinden
nazl nazl uçuan tül perdeler. Uzun, ilginç ve biraz da gürültülü kap
önü sohbetleri. Kaldrmlara tam dükkanlar. Dükkanlarnn önünde
tavla partisine oturmu esnaf. Atla dolatrlan sünnet çocuklar. Sessiz
ve kimsesiz çkmaz sokaklar. Birbirine benzeyen çemeler. Park gibi
bahçeler. Güller, papatyalar, gelincikler, düün çiçekleri. Fesleenler,
leylaklar, yaseminler, ballbabalar. Bir aaçtan ötekine seirterek neeyle öten bülbüller. Kendilerine
atlan ekmekleri suyun üstüne kadar çkarak kapan kefallar. Susmak bilmeyen crcr böcekleri.
(Biliyor musun? Ayvalk tatilim srasnda küçük notlar tutmak, sana yazmak, gözlemlerimi paylamak
gezginliimi gelitiriyor, alglarm açyor ve beni besliyor. Çevreye daha dikkatli baktm için ayrntlar
daha kolay yakalyorum.)
88 89
90 91
AYVALIK PEREMBE PAZARI, TÜRKYE’NN SAYILI HALK PAZARLARI ARASINDA YER ALIYOR
92 93
Mutlaka yapmam gereken iki ey vard o gün: Önce
övgülere konu olan halk pazarn kefedecektim, sonra
da koylar ve küçük adalar....
Hiç uzatmadan söyleyeyim: Her hafta Perembe günü
Arnavut kaldrml dar ara sokaklarda kurulan “enlikli”
ve “renkahenk” pazar sadece Ayvalk’n deil, bir bakma bölgenin alveri cenneti. Her köesi cvl
cvl. Bir insan seli akyor sokaklardan gün boyu.
Her eyi bulmann mümkün olduu Perembe pazarnn ziyaretçileri arasnda Midilli’den gelen çok
sayda konuk da yer alyor. Öyle ki, pazar esnafnn veresiye defterlerinde pek çok Rum müterinin de
ad varm. Görünü o ki, bir panayr andran Ayvalk Halk Pazar’nda alan da memnun satan da!
Pazar turumu öleye doru tamamladm. Srada tekne gezisi vard. Cumhuriyet Alan’nda, ky boyunca
sra sra dizilmi teknelerden birine bindim. Gençlerin arlkta olduu bir kalabalkla birlikte ve epeyce
gürültülü bir müzik eliinde koylar ve küçük adalar kefe çktm.
Cunda’nn açk deniz tarafnda, rengiyle ve serinliiyle bambaka güzellikler sunan bir Ege çkt karma.
Mavinin her tonunu sergileyen bu sularda denizle kucaklatm, günele bulutum. Tam on iki aday
yakndan gördüm o gün, üç farkl adann prltl kylarnda yüzdüm. Mavi deil, masmavi bir yolculuktu bu.
94 95
96 97
Ayvalk’ta hareketli denilebilecek bir sosyal yaam göze çarpyor. Sanat ve kültür turizmine özel bir
önem verildii belli.
Örnein, AIMA’s var Ayvalk’n… Ayvalk Uluslararas Müzik Akademisi... Prof. Dr. Filiz Ali yönetimindeki
Akademi, Ayvalk’n kültür ve sanat birikimine bilinçle sahip çkyor ve deiik mekanlarda konserler,
dinletiler düzenliyor. dil Biret’ten Peter Bruns’a, Vieri Bottazzini’den Anja David’e, Valery Oistrakh’tan
Ayla Erduran’a, Çidem yicil’den Andrej Bielow’a onlarca yerli ve yabanc müzisyen arlamlar
bugüne kadar.
kendisini gelitirmek isteyen genç müzisyenleri “Masterclass” derslerinde uluslararas sanatçlarla
buluturuyor.
Bir baka proje de AIMA Retreat. AIMA Retreat, deniz kysndaki konumuyla, sanatçlara ve bütün
yaratc bireylere projelerini gerçekletirmek için huzurlu ve ilham dolu bir atmosfer sunmak amacyla
balatlm. “Worldwide Network of Artist Residencies”e (Dünya Sanatç Rezidanslar A) üye olan AIMA
Retreat, dünyada sanatsal kefi ve yaratc düünceyi destekleyen tüm sanatçlara kaplarn açyor.
Ayvalk Belediyesi her yl Kültür-Sanat Günleri ad altnda bir hafta düzenliyor. Baleden operaya, tiyatrodan
resim sergilerine, anma ve imza günlerinden söylei ve panellere
uzanan bir yelpazede zengin bir program uygulanyor.
Cunda Müzik Günleri de yine Ayvalk Belediyesi’nin bir etkinlii...
Artk gelenekselleen bu ücretsiz etkinlik bütünüyle Cunda’da
gerçekletiriliyor ve caz müzii arlkl. “Özgün lezzetler
adas”nda, birkaç gün için de olsa, ruhlar müzikle besleniyor.
Hele, bana denk geldii gibi, dolunay da varsa keyifler zirve
yapyor!
Ayvalk’ta iki sanat kuruluunun daha adn anmak gerek... lki
Ayvalk Kültür Sanat Dernei (AYKÜSAD). Dinamik bir dernek
bu... Fotoraf yarmalar, kültür gezileri, tiyatro enlikleri düzenliyorlar.
kinci kurulu Ayvalk Sanat Dernei (ASD) bünyesindeki Sanat Fabrikas... Tarihi bir binada ho bir
salonlar var. Tiyatro gösterileri, iir bulumalar, konserler birbirini izliyor. Ayrca artk gelenekselleen
bir tiyatro festivaline ev sahiplii yapyorlar.
Belediyenin bir dier etkinlii de Engelliler Haftas... Türkiye’nin her yerinden ve dünyann çeitli
98 99
ülkelerinden gelen engellilerin kaynamas salanyor. Konserler, piknikler, tekne gezileri birbirini izliyor.
Önemli baarlara imza atan sivil toplum kurulular var ayrca Ayvalk’ta... En aktiflerinden biri Ayvalk
Atletizm Spor Kulübü. Kulübün bünyesinde Avrupa, Balkan ve Türkiye ampiyonalarnda dereceye giren
milli atletler yer alyor. Sporcularn hepsi Ayvalkl. 2013 Balkan Yürüyü ampiyonas’nn Ayvalk’ta
yapldn da hatrlataym.
Ayvalk Yelken ve htisas Kulübü daha eski ve köklü bir geçmie sahip. Yelkencilikle ilgilenen gençlerin
says hiç de az deil. Kulüp ayrca laser standart, laser radial, laser 4.7, 240 sörf ve optimist gibi
aktivitelere önem veriyor. Düzenli kurslar açlyor ve bu kurslarda hem Ayvalkl çocuklar hem de
yazlkçlarn çocuklar eitiliyor. Ayvalk rüzgar sörfü için uygun bir iklime ve bu konuda deerlendirilmesi
gereken sahillere sahip.
Ayvalk Avclk ve Atclk Kulübü ise salam geleneiyle biliniyor. 1928 ylnda beri faaliyette. Üyeleri av
yasana ve av mevsimine titizlikle uymakla övünüyorlar, hakl olarak.
Epeyce geni bir alana yaylm olan Ayvalk Marinas özellikle yaz aylarnda çok hareketli. ehrin
merkezine çok yakn olmas bir avantaj elbette. Marina, Kuzey Ege’de sakinlik arayanlarn uzun süre
kald, kuzey-güney seyirlerinin vazgeçilmez durak noktas olarak biliniyor.
100 101
102 103
Serin bir Ayvalk sabahnn erken saatleriydi. MP3 çalarm çaltrp kiralk bisikletime atladm. Ayvalk’n
merkezinde küçük bir tur attm. Esnaf dükkanlarn yeni yeni açyordu. Kap önleri süpürülüyor, vitrinler
özenle parlatlyordu. Dükkanlarn içindeki baz mallar kaldrmlara tanyordu.
Pedallara kuvvetle asldm. Cumhuriyet Alan, Marina, Sefa, 41 Evler, Orta Çamlk ve Çamlk üzerinden
yola koyuldum. Çünkü o günkü hedefim Küçükköy’dü.
Küçükköy, Ayvalk’a çok yakn, ad gibi küçücük bir yerleim. Ama büyük bir tarihi var. Önceleri Rumlar
yayormu. Son olarak 1893 ve 1913 yllarnda Balkanlar’dan gelen
Bonaklar yerletirilmi.
Küçükköy’ün. Her köesini sokak sokak turladm. 19. yüzyldan
kalma güzelim evlerine baktm. Konuksever ve scakkanl insanlaryla
selamlatm. Köyde yaayanlarn hemen hepsi genelde uzun boylu,
sportmen yapl, sarn-kumral karm insanlar. Geçimlerini daha çok
turizm, hayvanclk ve tarmdan salyorlar.
Eski bir kilise olan (Ayiou Athanasaiou-Aya Athanasiu) Merkez Camisi’ni
104 105
gezdim, fotoraflarn çektim. Açk ve sade bir plan var caminin. çindeki renkli kabartma süslemeler
göz alc güzellikte.
ayn zamanda damak zevki olan insanlar.
Merkez Camisi’nin avlusunda Küçükköy Belediyesi Kent Müzesi oluturulmu. Göç temal bir müze
bu. Balkanlardan göç edenlerin anlarn, yaamlarn, göç srasnda yanlarnda getirdikleri eyalarn
kapsyor. Bu eyalar arasnda neler yok ki:
Yüzyllk gelinlikler, mutfak eyalar, diki
makinalar, saatler, tarm aletleri...
Bence, Küçükköy, hala kefedilmeyi
bekleyen gizli bir cennet...
Sonra yine pedallara yüklendim. Bu kez
de Sarmsakl’daydm. Küçükköy’e bal,
upuzun, geni mi geni, temiz mi temiz bir kumsal Sarmsakl. Tam 8 kilometre. Kristal berraklnda,
çaraf gibi bir deniz sunuyor. Temiz ve serin bir deniz...
106 107
tanrças Selen’i Sarmsakl kumsallarnda
tanm. Kadife gibi yumuak, kilometrelerce
uzanan altn renkli kumsallarda el ele tutuup
yürür; denize girerlermi. Günümüzde
kumsallarn güzelliini paylayor. Kumun
farkll, vücuda yapmamasndan geliyor.
Ve biliyor musun ki, Ayvalk plajlarnn o emsalsiz kumu, Kozak ve onu çevreleyen tepeleri meydana
getiren granitin, çeitli etmenler yoluyla çözüntüye uramas sonucu olumu. ncecik, alabildiine
uysal bir kum, sözünü ettiim...
Günün ilk klarnda prl prl Sarmsakl denizinin hemen kysnda, kumlarn bir gün önceden kalma
lkln hissederek yürümek bir çeit terapi sanki!
Plajlar, oteller, pansiyonlar dizi dizi Sarmsakl’da... Sarmsakl plajlar bir yana, aslnda gerçek bir oteller
diyar. Ayvalk’a gelen yabanc turistlerin önemli bir bölümü burada arlanyor. Her bütçeye uygun, her
108 109
110 111
sonucu olumu. Muhteem bir panorama sunuyor. Ayvalk, Cunda, Adalar… Doyumsuz, soluk kesici
bir seyir. (Günein batmasyla birlikte ve hafif bir rüzgar eliinde etraf mor-pembe aras bir tona
dönütü. Sonra, yldzlar lacivert kadife üstündeki gümü pullar gibi parldamaya balad. 360 derecelik
bir düün tam ortasndaydm!)
beeniyi karlayan bir yer olduu kesin.
Elenmek isteyenler için de seçenek çok Sarmsakl’da. Neeli gece kulüpleri, cvltl kafeler var. Keyifli
ortamlarda tatilin tadn çkaran mutlu insanlar görmek isteyenler doruca Sarmsakl’ya gitmeli!
Sarmsakl’da Sal günleri görülmeye deer bir halk pazar kuruluyor.
Sarmsakl sörfçüler için de bulunmaz bir frsat. Rüzgar
sörfü için gereken her ey var. Paraütlü sörf de giderek
yaygnlayormu. Eminim çok yaknda Türkiye’nin sayl sörf
merkezlerinden biri haline gelecek. (Geçmite çok sayda
deirmenin bulunmas, Ayvalk’n iyi ve uygun rüzgarlara
sahip bir yer olduunun en açk kant zaten...)
Tuzla ile Badavut’u da gördükten sonra, günein batmasna yakn bir saatte ve bir dahaki geliimde
denizin hemen dibindeki bir Sarmsakl otelinde konaklamak kararllyla Sarmsakl’dan ayrldm.
Ayvalk’a dönerken, ani bir kararla bisikletimi yolun banda bir çam aacna yaslayp dolmula eytan
Sofras’na çktm.
Ayvalk’taki en önemli ziyaret noktalarndan olan eytan Sofras, düzlük bir tepe. Volkanik bir yaplanma
112 113
114 115
116 117
Ertesi gün, insafl bir poyrazn tad sesler ve kokularla erkenden uyandm. Kendi
kendime “Günaydn” deyip güne baladm. Geçmii Tunç Devri’ne kadar uzanan
Altnova beni bekliyordu.
Daha önce Ayazmend olarak anlan Altnova’nn adn, verimli topraklarndan yola
çkarak Atatürk vermi. Karesi Beylii’nin sancaym Ayazmend. Piri Reis’in
kitabnda bile yer alan önemli bir limanm. Dahas, Fatih Sultan Mehmet’in
Midilli Adas’na Ayazmend üzerinden yürüdüünü biliyoruz. Piri Reis de “Kitab-
Bahriye”sinde Ayazmend’den ve Fatih’in Midilli’ye geçtii Kadrga skelesi’nden
söz etmi.
ki dini yap var Altnova’da. Hac Bayram Veli Camisi ve Küçük Cami. Hac Bayram Veli Camisi, giri
kapsnn yanndaki mermer kitabede de belirtildii gibi 1490-1491’de yani 2. Beyazd döneminde
ina edilmi. Kare planl, kübik bir yap bu. çten düz tavanl, dtan krma çatl. Kuzeyinde sonradan
yaplma son cemaat yeri var. Caminin minaresi, kuzeybat cephesinde yer alyor.
Altnova, ad gibi bir ovaya sahip. Her türlü tarma elverili, 25 bin dönümlük arazisi var. Bu arazilerde
zeytin ve zeytincilik çok gelimi. Ayrca pamuk, patates, karpuz, tütün, eker pancar, tahl yetitiriliyor.
Altnova’y, Aktepe’den seyretmek apayr bir
zevk. Hatta uykudan biraz fedakarlk eder de,
günün ilk klaryla tepeye çkarsan, karnda,
hemen gözünün önündeymi gibi duran Midilli
Adas’n ve adadaki evleri de görebilirsin.
(Eer istersen, Aktepe’de gökyüzünü içine
çekebilirsin!)
tannan frnn ve kimselerinkine benzemeyen
yourdunu kefetmeni de tavsiye ederim.
Bir de, Altnova halk pazarnn Çaramba
günleri kurulduunu bir kenara not et
istersen... Küçük ama zengin bir pazar, her ey var.
118 119
Altnova, bir bakma sebze ve meyve diyar... Altnova’dan skele’ye uzanan yol üzerinde, verimli
topraklarda yerli tohumla üretilen domates, biber, patlcan, kavun, karpuz bol. Hem de hepsi birbirinden
taze ve leziz. Gerçi, ayn tazelik ve lezzeti Altnova’nn merkezinde de bulabiliyorsun.
Yaz aylarnda fevkalade canl bir atmosfere sahip olan Altnova’nn ky eridinde sörf, yelken, kano, su
kaya vs. gibi sporlar da yaplyor.
120 121
AYVALIK ADALARI TABAT PARKI TÜRKYE’NN EN BÜYÜK TABAT PARKI
122 123
benzersiz bir peyzaj sunuyor... Soylu kzlçamlar, denizle dost zeytin aaçlar, dev okaliptuslar, kimbilir
hangi korsanlara yataklk yapm korunakl koylar, dingin körfezler, çekici kumsallar, tuzlu göller, gizemli
adalar var burada. Manzaraya, anszn karmza çkveren kilise ve manastr kalntlarn da eklersem,
muhteem bir seyir keyfinden söz ettiim kolayca anlalacaktr.
17.950 hektar geniliindeki Ayvalk Adalar Tabiat Park, Ayvalk’a bal 22 adann 20’sini kapsyor.
simleri öyle: Cunda Adas (Alibey), Pnar Adas (Mosko-Klavuz), Çplak Ada, Yellice Ada (Poyraz Ada),
Güne Adas, Maden Adas, Küçükmaden Adas, Kz Adas, Yumurta (Dou) Adas, Balk Adas, Kara
Ada, Hasr Adas, Güvercin Adas, Tal Ada, Yelken Adas (Ayiyola), Yalnz Ada, Yuvarlak Ada, Göz
Adas, Yumurta (Bat) Adas ve Tavuk Adas...
Ayvalk adalar, tektonik hareketler sonucu çöken Ege çanandaki tepelerin su üzerinde kalmasyla
olumu jeomorfolojik birimler... Ve tadklar doal, kültürel, arkeolojik deerlerle her türlü ilgiyi hak
ediyorlar.
Müthi bir doa turizmi potansiyeline sahip olan Ayvalk Adalar Tabiat Park, Ayvalk Ticaret Odas’nn
planlayp uygulad bir projeyle birlikte doaseverlerin urak yeri olmaya aday. Park’ta, bir yanda
Pateriça’ya, öte yanda Hakkbey Feneri’ne uzanan iki ayr Yürüyü ve Da Bisikleti Parkuru bulunuyor.
Her iki parkur da 10’ar kilometre... Corafi yapnn zenginlii, deikenlii, yüzey ekillerinin yumuak
ve eimli olmas da bisikletçileri için ideal özellikler.
ki parkurda da yürüdüm. Gizli ve gölgeli yollardan geçtim. çine karp gittiim doann cömertlii
karsnda heyecanlandm, ardm, büyülendim ve cotum... Yanmdan geçen bisikletçiler de benim
kadar mutluydu. Ve bize bütün zarafetleriyle rengarenk kelebekler elik ediyordu.
Fotoraf: Kadri Kaya
124 125
Park’n snrlar içinde tam 752 farkl bitki var... Dahas, Türkiye’nin baka hiçbir yerinde bulunmayan 5
bitki türü barndryor. 4 tane de, ülkemizde dar yayl gösteren bitki bulunuyor.
Tbbi bitkiler ve Türkiye floras uzman, Prof. Dr. Kerim Alpnar bu konuda u ilginç bilgileri veriyor:
“Türkiye’de yaklak 11.400 yabani bitki çeidi bulunduu göz önüne alnrsa Tabiat Park’nda tüm
Türkiye’deki bitki çeidinin % 6.6 snn bulunduu anlalr. Younluu açsndan karlatrldnda
da, Park’n genel Türkiye ortalamasnn yaklak 4 misli oranda çeit younluuna sahip olduu
görülür. Bu sayya mantarlar, denizde ve karada yaayan yosunlar dahil deildir.
Türkiye’nin baka hiçbir yerinde yetimeyen en az 5 tür unlardr: Carduncellus caeruleus var.
ncisus [çiçekleri gök mavisi renkte olan, 50-60 cm boyunda dikenli bir türdür. Deve dikeni olarak
bilinen türe benzer, yöresel ad bilinmemektedir]. Galium recurvum [Volkanik kayalarn arasnda
yetien gösterisiz küçük çiçekli bir türdür. Yourt mayalamakta kullanlan yourt otu’na benzer.]
Romulea columnae, Phleum exaratum, Lupinus angustifolius subsp. reticulatus. Bunlara ek olarak
2 türün daha Türkiye’de sadece bu adalarda bulunduu düünülmektedir.”
Beni artan bir baka bilgi daha: Ayvalk’taki ku türü says tam 243... Ülkemizde günümüze kadar
saptanm ku türü saysnn 470 olduu düünülürse, bunlarn yaklak %50’sinin Ayvalk Adalar
Tabiat Park snrlar içinde görüldüü ortaya çkyor.
Park snrlar içinde yer alan Badavut Tuzlas, Ayvalk’ta Flamingolarn ve dier kularn yaz-k karmza
çkt önemli bir bölge... Flamingolar buharlamaya braklan deniz suyunda yaayan tuz karidesleri ve
mavi-yeil alglerle besleniyorlar.
Tabiat Adalar Park snrlar içinde olmamasna karn, Ayvalk Tuzlas’n da vurgulamam gerek. Bu
tuzla Türkiye’deki iki deniz tuzlasndan biri ve toplam 21 havuzdan oluuyor.
Tuzla’da hemen her mevsim konaklayan Flamingo, Gümü Mart, Uzunbacak, Klçgaga, Gri Balkçl,
Büyük Akbalkçl, Karakarnl Kum Kuu, Kara Leylek gibi kular yln 12 ay gözlenebiliyor.
Tuzlay saran zeytinlikler ötücü kularn ve Aaçkakanlarn da bu zenginlie katlmalarn salyor.
Flamingolara bu tuzlu sulu cennette 150’ye yakn ku türü arkadalk ediyor. Sunalar, Yeilbalar, çeit
çeit Martlar, Sumrular ve Balkçllar bunlarn yalnzca bir ksm.
Türkiye’deki 20 kadar ku gözlem topluluundan biri olan Ayvalk Ku Gözlem Topluluu, her yl Ekim
aynn ilk hafta sonunda Dünya Ku Gözlem Günü’nü kutluyor. Etkinlie örenciler, dernek temsilcileri
ve yerel yöneticiler katlyor. Topluluun amac yörede ku gözlemciliini yaygnlatrmak ve kularn
korunmasna katkda bulunmak...
Kular sabahn erken saatlerinde daha az hareket ettikleri için o saatlerde gözleniyor. Genelde sabah
126 127
Demek istediim, Ayvalk her mevsim gezilip görülebilecek, güzelliklerine eriilebilecek bir yer. lle de
yaz olmas gerekmiyor. Yumuak Ege iklimi sayesinde, en sert k günlerinde bile insann içini stveren
bir günee sahip çünkü.
132 133
Su alt turizmi son yllarn en gözde turizm etkinlikleri arasnda yer alyor. Ayvalk bu açdan da çok farkl.
Dediim gibi, tam 22 adas var. 12 ay dal imkan sunan 60 civarnda dal noktas bulunuyor. Ayvalk
adalar sualt floras ve faunas bakmndan ekolojik ni oluturuyor.
Ayvalk’taki en eski resifler Deli Mehmet 1 ve 2 ile Kerbela slklar.
34 noktada krmz mercan saptanm. Kzldeniz mercanlarn bile gölgede brakyor bu özelliiyle.
Türkiye’de krmz denizyldz da sadece bu yörede görülüyormu. Deniztavan da öyle.
Ayvalk’ta merakllar için günübirlik dalgç eitimleri veriliyor; deneme dallar yaptrlyor. Ayrca daha
uzun süreli kurslar var. Önce kuramsal bilgiler aktarlyor, ardndan sra eitim dallarna geliyor.
Sualt avcl bereketiyle de biliniyor Ayvalk. Zpknla avclk yapanlar yüklü ve dolaysyla mutlu dönüyor
teknelerine. Ayrca deniz dibi harikulade bir görsel zenginlik sunduu için sualt fotorafçlarnn favorisi...
Cunda’da tantm amatör bir dalgç-fotorafç, “Denizin altnda bir bahçe var sanki!” dedi. Fotoraf: Kemal Çalkan
Fotoraf: Kemal ÇalkanFotoraf: Kemal ÇalkanFotoraf: Kemal Çalkan
134 135
AYVALIK YAKIN ÇEVRESYLE, GÜNÜBRLK KAÇILARA ZN VEREN HO FIRSATLAR SUNUYOR
136 137
için kullanlan son derece hareketli bir
gümrük kaps ayn zamanda. Midilli’ye
her gün feribot var Ayvalk’tan. ki
saatten ksa sürüyor yolculuk. Dahas,
Ayvalk’taki turizm acentelerinden
rezervasyon yaptrmak mümkün. (Bir
dahaki Ayvalk yolculuumda, günübirlik
bile olsa, üzerindeki yerleim merkezlerinin Ayvalk’tan çplak gözle bile görülebildii Midilli’ye uramaya
kararlym.)
Ayvalk ile Bergama arasnda binlerce hektar üzerine yaylm Kozak Yayla’sna da mutlaka zaman
ayrmak gerek. Bir çam denizini andran (çamlarn hepsi fstk çam) ve devasa granit kayalaryla insan
büyüleyen çok özel bir yer. Benim gittiim gün kekik kokusu sarmt her yan ve çevredeki köyler,
uzaktan bakldnda usta bir ressamn elinden çkm tablolardan farkszd. (Kozak’a yolu düenler
üzümü, bal, pekmezi ve elbette çamfstn ihmal etmemeli.)
Bayüzü ve Mutluköy’e urama imkanm oldu. Her ikisini de çok sevdim. Mutluköy’de, içinde bir müze
bulunan kocaman bir bahçede nefis bir kahvalt ettim.
Her geçen gün biraz daha ünlenen ve “yaz baka güzel, k baka güzel” Kazdalar nasl unutulur?
Dere yataklar, derin vadileri, ta evleri, çnarl kahveleri, yal köylüleri, endemik bitkileri ve ifal
otlaryla bir baka güzellik oras da... Dahas, mitolojide ad da olarak geçen dalar, klimatik yaps
ve ekosistemiyle, insan organizmas için yeryüzündeki en ideal havaya sahip yerlerden biri olarak
tanmlanyor.
merkezlerden biri de Bergama... Asklepion’u, Bazilika’s,
tiyatrosu, stadyumu, saysz Selçuklu dönemi kalntsyla insan
çaryor. Bergama’dan kolayca ulaabilen binlerce yllk termal
merkezi Allonoi ve antik limanyla bilinen Assos da öyle...
Pek konuulmuyor ama Balkesir Türkiye’nin önemli tarih-kültür
ehirlerinden saylr... Karesi Beylii’ne bakentlik yapm.
Osmanl Devleti’nin kuruluunda ciddi katk salam. Dahas,
Kuvay- Milliye ruhunun doduu ilk merkezlerden... 18 ilçesinin
konumuyla, birbirinden farkl kültür ve turizm örnekleri sunuyor.
Ben zaman ayrdm, gezebildiim kadar gezdim, çok ey
örendim.
40 kilometre mesafede olduunu hatrlataym. Geçtiimiz aylarda stanbul-Edremit ve Ankara-Edremit
seferleri 7 güne çkt. Ayrca belli merkezlere havalimanndan karayoluyla servis uygulamas balatld.
Kocaseyit, uluslararas uçulara açldnda Körfez’in dinamizmi çok büyük ivme kazanacak.
140 141
142 143
144
te Ayvalk böyle bir yer... Yani sanld gibi sradan bir sahil kasabas deil. Çok baka özelliklere
sahip. Hiçbir yere benzemiyor, daha dorusu sadece kendisine benziyor. Kimlii var. Bulutlar, deniz,
güne bambaka burada; rüzgarn aaçlara söyledii ark da...
Ayvalk buras: Doayla tarihin birlikte ördüü zarif bir dantel. Kültürüyle, rengiyle, kokusuyla, enerjisiyle
ve atmosferiyle insan kavryor, adeta içine çekiyor.
Ayn pansiyonda kaldmz ailenin genç olu öyle bir cümle kurdu bir sabah, kahvaltda: “Ayvalk’a
kimbilir kaçnc geliimiz... Zira, vazgeçilmezlii iptilaya dönütü!”
Sustum, düündüm ve ona hak verdim: “Ben ilk kez geldim Ayvalk’a ve biliyorum ki, Ayvalk artk hep
benimle olacak...”
Benim gördüüm Ayvalk’ herkesin görmesi dileiyle ve bir gün Ayvalk’ta buluabilmek umuduyla,
imdilik hoçakal sevgili dostum...