TÜRKİYE CUMHURİYETİ

ANAYASA MAHKEMESİ

BİRİNCİ BÖLÜM

KARAR

OGULCAN BÜYÜKKALKAN VE DİGERLERİ BAŞVURUSU

(Başvuru Numarası: 2014/17226)

Karar Tarihi: 10/1/2018

Başvuru Numarası

Karar Tarihi

Başkan

Üyeler

: 2014/17226 : 10/1 /2018

BİRİNCİ BÖLÜM

KARAR

: Burhan ÜSTÜN

: Nuri NECİPOGLU

Kadir ÖZKA YA

Rıdvan GÜLEÇ

Yusuf Şevki HAKYEMEZ

Raportör : Recep KAPLAN

Başvurucular : 1. Oğulcan BÜYÜKKALKAN

2. Özge ÜNLÜTEZCAN

3. Özgün ER

Vekili : Av. Hatice Hande ATAY

I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru; bir sosyal paylaşım sitesi üzerinden yapılan paylaşımların kolluk tarafından izlenmesi ve kayıt altına alınması nedeniyle özel hayatın gizliliği hakkının,

paylaşımlarla ilgili ceza yargılaması yapılması nedeniyle ifade özgürlüğünün, yargılamada bazı usul hatalarının bulunması nedeniyle de adil yargılanma hakkının ihlal edildiği

iddialarına ilişkindir .

il. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvurular 30/10/2014 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvurular, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvuruların kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından

yapılmasına karar verilmiştir.

5. Konu yönünden hukuki irtibat nedeniyle 2014/17227, 2014/17228 numaralı bireysel başvuru dosyalarının 2014/17226 numaralı bireysel başvuru dosyası ile birleştirilmesine karar verilmiştir.

111. OLAY VE OLGULAR

6. Başvuru formları ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UY AP) aracılığıyla erişilen bilgi ve belgeler çerçevesinde olaylar özetle şöyledir:

7. Sırasıyla 1991, 1990, 1988 doğumlu olan başvurucular olay tarihinde üniversite öğrencisidirler. Başvurucular, Gezi Parkı olayları sırasında sosyal paylaşım sitesi Twitter üzerinden yaptıkları belirtilen paylaşımları nedeniyle adli işlemlere maruz kalmışlardır.

2

Başvuru Numarası

Karar Tarihi : 2014/17226 : 10/1/2018

A. Gezi Parkı Olayları

8. Türkiye İnsan Hakları Kurumu tarafından Ekim 2014'te yayımlanan Gezi Parkı Olayları Raporu'nda (rapor) yer alan bir kısım tespit şöyledir:

a. Gezi Parkı, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde Taksim Meydanı'nın yakınlarında konumlanan bir şehir parkıdır. Gezi Parkı'nın bu ismi alması ve söz konusu mekanda gerçekleşen değişimler, Gezi Parkı olayları vesilesiyle gündeme gelmiş; konuya ilişkin birçok açıklama yapılmış ve tartışma yürütülmüştür.

b. Gezi Parkı olayları, İstanbul Taksim Meydanı'nda bulunan Gezi Parkı'nda yapılmak istenen çevre düzenlemelerine engel olmak için 27/5/2013 tarihinde iş

makinelerinin Gezi Parkı'na girmesiyle başlamış ve haziran-temmuz aylarında yoğunlaşarak Türkiye'nin birçok iline yayılmış toplantı ve gösteri yürüyüşleridir.

c. Gezi Parkı olaylarının kronolojik gelişimine dair bir kısım bilgi şöyledir:

i. 27/5/2013 : Taksim yayalaştırma projesi kapsamında, Gezi Parkı'nın Asker Ocağı Caddesi'ne bakan duvarının 3 metrelik kısmının gece 22.00 civarında

yüklenici firmaya ait iş makineleri tarafından yıkılması ve beş ağacın yerinden sökülmesi üzerine çeşitli sivil toplum kuruluşlarından oluşan Taksim Dayanışması üyelerinin de bulunduğu yaklaşık 20 kişi iş makinelerini durdurarak parkta nöbet tutmaya başlamıştır.

ii. 28/5/2013: Ağaçların sökülmesini engellemek için durumdan haberdar olan birçok kişi parka gelmiş, eylemciler ile eylemcilere ait parktaki çadırları sökmek isteyen zabıtalar arasında arbede yaşanmıştır.

iii. 30/5/2013: Kolluk kuvvetleri tarafından saat 05.00 civarında parktaki eylemcilere müdahale edilmiştir. Kaldırılan çadırların bir kısmı yakılmış, geri kalanına el konulmuştur. İnşaat ekibi parktaki çalışmalarına tekrar başlamıştır.

iv. 31/5/2013: Saat 04.30 sıralarında parkta bulunanlara müdahale edilmiş, park boşaltılarak parka girişler polis bariyeriyle kapatılmış, parkın boşaltılmasından sonra Taksim Meydanı ve çevresinde toplanan göstericilere biber gazı ve basınçlı su kullanılarak yapılan müdahaleler sonucunda birçok kişi yaralanmıştır. Protestolar başka şehirlere de yayılmış, özellikle Ankara ili merkezinde birçok eylem yapılmıştır.

v. 1/6/2013: Gezi Parkı eylemine müdahale eden polisin güç kullanımını protesto eylemleri tüm Türkiye'ye yayılmış, kolluk görevlilerince Ankara Kızılay Meydanı'nda toplanan gruplara yoğun olarak gaz bombası atılmıştır. İçişleri Bakanı 48 ilde 90'ın üzerinde eylem yapıldığını, 939 kişinin gözaltına alındığını; 53'ü vatandaş, 26'sı polis olmak üzere toplam 79 kişinin yaralandığını ve bu yaralıların 19'unun İstanbul'da tedavilerinin devam ettiğini açıklamıştır.

vi. 2/6/2013: İçişleri Bakanı 67 ilde 235 eylem yapıldığını, 1.730 kişinin gözaltına alındığını, 115 güvenlik görevlisinin yaralandığını, 58 kişinin tedavisinin devam ettiğini ve 6 kişinin yoğun bakımda olduğunu açıklamıştır.

vii. 3/6/2013: İzmir Karşıyaka'da bulunan Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) ilçe binası göstericiler tarafından ateşe verilmiş, İstanbul Dolmabahçe'de polis ve eylemciler arasında çatışma yaşanmış; polis, biber gazı ve tazyikli suyla müdahale ederken eylemciler kaldırım taşlarından barikatlar kurmuş; polise taş ve molotof kokteylleriyle karşılık vermiştir.

viii. 4/6/2013: İstanbul Adliyesinde, ülke çapındaki gösterilerde yaşanan polis müdahalesi avukatlar tarafından protesto edilmiş; İstanbul Beşiktaş'taki Başbakanlık

3

Başvuru Numarası

Karar Tarihi : 2014/17226 : 10/1/2018

ofisine yürümek isteyen ve "Dağılın!" uyarısını dikkate almayan gruba polis tazyikli su ve biber gazıyla müdahale etmiştir.

ix. 5/6/2013 : Taksim Dayanışması Platformu temsilcileri Başbakan

Yardımcısı ile görüşme yapmış ve taleplerini iletmişlerdir. Bu platforma katılan Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), Türk Tabipler Birliği (TTB) ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Türkiye genelinde iş bırakma eylemi başlatmıştır.

x. 6/6/2013 : İçişleri Bakanı 915 kişinin hastaneye kaldırıldığını, 79 kişinin tedavisinin sürdüğünü, 4 kişinin hayati tehlikesinin devam ettiğini ve 8 kişinin

yoğun bakımda bulunduğunu, 516 kolluk görevlisinin yaralandığını açıklamıştır.

xi. 9/6/2013 : Taksim Dayanışma Platformu, Taksim Meydanı'nda geniş

katılımlı miting düzenlemiştir.

xii. 11/6/2013 : Kolluk kuvvetleri on gün aradan sonra sabah erken saatlerde göstericilerin hazırladığı barikatları aşarak Taksim Meydanı'na gelmiş; kısa sürede meydana hakim olan polis, meydandaki pankartları indirmiştir. Polisin Gezi Parkı'na müdahalesi sonucu protestocularla kolluk kuvvetleri arasında çatışmalar yaşanmıştır.

xiii. 12/6/2013 : Sabah saat 04.00'e kadar süren olaylar, polisin meydandan çekilmesi ile sakinleşmiştir. Aynı gün Başbakan, Gezi Parkı 'ndaki eylemlerde yer alan bazı grupların temsilcileri ile Ankara'da bir araya gelmiştir.

xiv. 14/6/2013: Başbakan, Gezi Parkı'ndaki eylemlerde yer alan bazı grupların temsilcileri ile ikinci kez bir araya gelmiştir.

xv. 15/6/2013: Taksim Dayanışması üyeleri eylemlerini sadece Taksim Dayanışması çadırında sürdürüleceklerini, park ve çevresindeki diğer çadırlar,

flamalar ve bayrakların indirileceğini açıklamış; bu doğrultuda saat 16.00 civarında Taksim Platformuna ait olanlar haricindeki diğer flama ve bayraklar indirilmiş, ayrıca Gezi Parkı 'ndan meydana açılan bölgedeki barikatlar temizlenmiştir. Bazı grupların alanda kalmaya devam edeceklerini beyan etmesi üzerine saat 17.30'dan itibaren kolluk kuvvetleri parktaki göstericilere dağılmaları yolunda anons yapmaya başlamış, gaz sıkılmış, saat 20.50'de müdahale başlamıştır. Kısa sürede kolluk kuvvetleri Gezi Parkı 'na girmiş ve park girişe kapatılmıştır.

xvi. 24/6/2013 : Olayların yaşandığı Gezi Parkı'nda haber yapmaya çalışan basın mensuplarına yönelik müdahale ve gözaltılar gerçekleşmiştir.

xvii. 6/7/2013: Taksim Dayanışmasının çağrısı üzerine Gezi Parkı'na gelen kişilere polis müdahale etmiştir.

d. Olayların çevreci bir saikle başladığını, bireylerin yaşadıkları çevreye ilişkin

kararların kendilerine sorulması talebini ortaya koyduklarını ifade edenler olduğu gibi yerleri değiştirilen ağaçların bahane olarak kullanıldığını, hareketin iktidara karşı yurt dışı destekli bir kalkışma olduğunu belirtenler ve polisin sert müdahalesini Başbakanlık binasının ele geçirilmeye çalışılması, kamu ve özel kişilerin mallarına zarar verilmesi ile ilişkilendirenler de mevcuttur.

e. İçişleri Bakanlığı verilerine göre 28/5/2013 ile 6/9/2013 tarihleri arasında 80 ilde Gezi Parkı olayları çerçevesinde 5532 eylem/etkinlik gerçekleştirilmiş, bu eylem ve etkinliklere 3.611.208 kişi katılmış, olaylara ilişkin 104.519 emniyet personeli görevlendirilmiş, söz konusu gösterilerden 164'üne müdahalede bulunulmuş, bir komiser yüksekten düşme nedeniyle şehit olmuş, üçü silahla ve ikisi bıçakla olmak üzere 697 güvenlik görevlisi yaralanmış, olaylar sırasında yaşamını yitiren dört sivil vatandaşın

ölümüyle ilgili adli ve idari soruşturma yürütülmüş, olaylara ilişkin gözaltına alınan 5513

4

Başvuru Numarası

Karar Tarihi : 2014/17226 : 10/1/2018

kişiden 148'i tutuklanmış, görevlendirilen polislerden 127'si hakkında uygulamaları nedeniyle araştırma/soruşturma işlemleri yapılmıştır.

f. Gezi Parkı olayları sırasında yaralanma ve ölüm olayları da yaşanmıştır. TTB verilerine göre kamu hastanelerine, özel hastane ve tıp merkezlerine, olayların yaşandığı alanlarda kurulan revirlere toplam 8.163 kişi yaralı olarak başvurmuştur. Bunlardan 106'sı kafa travmasına uğramış, 63 'ü ağır yaralanmış, 1 1 'i gözünü kaybetmiştir.

9. Gezi Parkı olayları çerçevesinde İzmir'de yaşanan hadiselerle ilgili olarak başvurucular hakkında hazırlanan iddianamede de "İzmir ilinde gezi protesto/arz adı altında gerçekleştirilen bu eylemler nedeniyle kamu barışının açıkça bozulduğu, olaylar nedeniyle 33 banka, 17 ATM, 75 işyeri, 10 ikamet, 20 resmi ekip otosu, 31 otomobil, 27 belediye otobüsü, 1 O resmi kurum binası, 16 çeşitli resmi kurum, 2 dersane, 1 sanayi odası ve 8 parti binasında toplam 250 eylem şeklinde mala zarar verme suçlarının işlendiği, pek çok kişinin yaralandığı vs .. Pek çok eylemin gerçekleştiği" şeklinde ifadelere yer verilmiştir.

B. Başvuruculara İlişkin Süreç 10. İzmir'de Gezi Parkı olayları çerçevesinde yaşanan hadiselerden kaynaklanan

sebeplerle İzmir İl Emniyet Müdürlüğü 4/6/2013 günü başvurucuların da aralarında bulunduğu otuz sekiz kişinin Twitter hesaplarından yapıldığı belirtilen ve kamuoyunda Gezi Parkı olayları olarak bilinen süreçte yapılan bazı paylaşımları izlemiş ve kayıt altına almıştır. Yukarıda detaylarına yer verilen rapordaki tespitlere göre Gezi Parkı olaylarının başladığı 27/5/2013 tarihinden başvuruculara ait olduğu belirtilen sosyal medya paylaşımlarının kayda alındığı 4/6/2013 tarihine kadar ülke çapında birçok eylem gerçekleşmiştir.

1 1 . Bu kapsamda birinci başvurucu tarafından yapılan iki, ikinci başvurucu

tarafından yapılan sekiz ve üçüncü başvurucu tarafından yapılan iki olmak üzere toplam on iki paylaşım kayıt altına alınmıştır. Başvurucular tarafından yapıldığı ileri sürülen paylaşımlar, genel olarak Gezi Parkı olayları esnasında İzmir'in farklı bölgelerinde yapılan eylemlerle ilgilidir. Paylaşımların içerikleri başvurucuların eylemler esnasında bulundukları bölgedeki gelişmelere, kolluk kuvvetlerine yönelik bazı eleştirilere ve diğer protestoculara direnmeye devam etmeleri yönünde yapılan bazı telkinlere ilişkindir.

12. Başvurucuların da aralarında bulunduğu otuz sekiz kişi hakkında İzmir Cumhuriyet Başsavcılığınca 4/6/2013 tarihinde gözaltı kararı alınmış, birinci ve üçüncü başvurucu açısından bu karara yapılan itiraz reddedilmiştir. Başvuru formlarında yer alan bilgilere göre ek gözaltı süreleriyle birlikte yaklaşık olarak birinci başvurucu otuz, ikinci başvurucu otuz beş ve üçüncü başvurucu otuz saat süreyle gözaltında tutulduktan sonra salıverilmişlerdir.

13. İzmir Cumhuriyet Başsavcılığınca 9/12/2013 tarihinde, halkı kanunlara uymamaya tahrik suçunu basın yoluyla işlediklerinden bahisle başvurucular hakkında

iddianame tanzim edilmiştir.

14. İzmir 22. Asliye Ceza Mahkemesinde yapılan yargılama sonucunda 22/9/2014 tarihinde başvurucuların beraatine karar verilmiştir. Gerekçeli karar 1/ l 0/2014 tarihinde yazılmıştır. Beraat kararı başvurucular yönünden temyiz edilmeksizin kesinleşmiştir.

Başvurucular gerekçeli kararı UY AP üzerinden öğrendiklerini belirtmişler ancak hangi tarihte öğrendikleri konusunda bir açıklamaya yer vermemişlerdir.

15. Başvurucular 30/10/2014 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuşlardır.

IV. İLGİLİ HUKUK

A. Ulusal Hukuk

16. 4/7/1934 tarihli ve 2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu'nun 1. maddesinin birinci fıkrası şöyledir:

5

Başvuru Numarası

Karar Tarihi : 2014/17226 : 10/1/2018

"Polis, asayişi amme, şahıs, tasarruf emniyetini ve mesken masuniyetini korur. Halkın ırz, can ve malını muhafaza ve ammenin istirahatini temin eder."

17. 2559 sayılı Kanun'un "Adlf görev ve yetkiler" kenar başlıklı ek 6. maddesinin ilgili kısımları şöyledir:

"Polis, bu maddede yazılı görevlerinin yanında, Ceza Muhakemesi Kanunu ve diğer mevzuatta yazılı soruşturma işlemlerine ilişkin görevleri de yerine getirir.

Polis, bir suça ilişkin olarak kendisine yapılan sözlü ihbar ve şikayetleri ve görevi sırasında öğrendiği suça ilişkin bilgileri yazılı hale getirir.

Edinilen bilgi veya alınan ihbar veya şikayet üzerine veya kendiliğinden bir suçla karşılaşan polis, olay yerinde kişilerin ve toplumun sağlığına, vücut bütünlüğüne veya malvarlığına zarar gelmemesi ve suçun delillerinin kaybolmaması ya da bozulmaması için derhal gerekli tedbirleri alır.

Bir suç işlendiği veya işlenmekte olduğu bilgisini edinen polis, olay yerinir. korunması, delillerin tespiti, kaybolmaması ya da bozulmaması için acele tedbirleri aldıktan sonra el koyduğu olayları, yakalanan kişiler ile uygulanan tedbirleri derhal Cumhuriyet savcısına bildirir ve Cumhuriyet savcısının emri doğrultusunda işin aydınlatılması için gerekli soruşturma işlemlerini yapar ... "

18. 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun "Kanunlara uymamaya tahrik" kenar başlıklı 21 7. maddesi şöyledir:

"(]) Halkı kanunlara uymamaya alenen tahrik eden kişi, tahrikin kamu barışını

bozmaya elverişli olması halinde, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlf para cezası ile cezalandırılır. "

19. 5237 sayılı Kanun'un "Ortak hüküm" başlıklı 218. maddesi şöyledir:

"(]) Yukarıdaki maddelerde tanımlanan suçların basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranına kadar artırılır. Ancak, haber verme sınırlarını aşmayan ve eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suç oluşturmaz. "

B. Uluslararası Hukuk

20. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (Sözleşme) 10. maddesi şöyledir:

"l. Herkes ifade özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, kamu makamlarının müdahalesi olmaksızın ve ülke sınırları gözetilmeksizin, kanaat özgürlüğünü ve haber ve görüş alma ve de verme özgürlüğünü de kapsar ...

2. Görev ve sorumluluklar da yükleyen bu özgürlüklerin kullanılması, yasayla öngörülen ve demokratik bir toplumda ... kamu güvenliğinin korunması, kamu düzeninin sağlanması ... için gerekli olan bazı formaliteler, koşullar, sınırlamalar veya yaptırımlara tabi tutulabilir. "

21. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) göre bir ihlalin mağduru olma iddiasının ileri sürülebilmesi için kişinin aleyhte olduğunu belirttiği önlemden doğrudan etkilenmiş olması gerekir (Altuğ Taner Akçam/Türkiye, B. No: 27520/07, 25/10/2011, § 66).

22. AİHM bazı durumlarda, ifade özgürlüğü üzerinde caydırıcı etkiye sahip bazı koşulların -ilgili kişiler kesinleşmiş bir karar ile mahkum olmamış olsalar bile- mağdurluk

sıfatı sağlayabildiği görüşündedir. Örneğin AİHM, Financial Times Ltd. ve diğerleri/Birleşik Krallık (B. No: 821/03, 15/12/2009, § 56) kararında emir uygulanmamış olmasına rağmen bir yayıncıya anonim bir bilgi kaynağının kimliğinin açıklanması emri verilmesini ifade özgürlüğüne müdahale olarak kabul etmiştir. Bir başka kararda ise AİHM, çok ciddi bazı suçlar dolayısıyla yapılan ceza yargılaması çerçevesinde araştırmacı gazetecilerin yaklaşık

bir yıl süreyle tutuklu kalmasını gazetecilerin ifade özgürlüğüne müdahale olarak değerlendirmiştir (Nedim Şener/Türkiye, B. No: 38270/11, 8/7/2014, §§ 94-96). AİHM bir

6

Başvuru Numarası

Karar Tarihi : 2014/17226 : 10/1 /2018

diğer kararında, hakim olan başvurucunun anayasal bir konuya ilişkin olarak devlet başkanının görüşüne aykırı bir açıklama yapmış olması nedeniyle devlet başkanının

başvurucuyu başka bir kamu görevine atamayacağı yönündeki niyetini açıklamış olmasını da ifade özgürlüğüne müdahale saymıştır (Wille/Lihtenştayn [BD], B. No: 28396/95, 28/10/1999, § 50).

23. AİHM'e göre ceza yargılamaları usule ilişkin nedenlerle sonlandınlsa bile suçlu bulunma ve yaptırıma uğrama tehlikesi devam ediyorsa ilgili kişi mağdur olduğu iddiasında bulunabilir (Bowman/BirleşikKrallık, B. No: 141/1996/760/961, 19/2/1998, § 29).

24. AİHM'in Nikula/Finlandiya (B. No: 31611 /96, 21/3/2002, § 54) kararına konu olayda; bir dava sırasında avukat, savcı tarafından izlenen yönteme dönük eleştirileri

nedeniyle hakaretten mahkum edilmiştir. Karar istinaf mahkemesince onaylandıktan sonra yüksek mahkemece mahkumiyet hükmü onaylanmış ancak avukata yönelik para cezası

kaldırılmıştır. Yine de avukat, zararları ve yargılama giderlerini ödemek durumunda kalmıştır. AİHM para cezası kaldırılmış olsa bile zararları ve yargılama giderlerini ödemek durumunda kalınmasının avukatların müvekkilerinin çıkarlarını hararetle savunma görevi üzerinde caydırıcı etki oluşturabileceği sonucuna varmıştır.

25. Başvurucunun mağdur statüsüne sahip olduğu kabul edilen Altuğ Taner Akçam/Türkiye kararına konu olayda AİHM, başvurucunun çalışma alanı Ermeni nüfusuna ilişkin 1915 yılında gerçekleşen tarihi olayları da kapsayan bir tarih profesörü olduğuna ve anılan olaylara dair pek çok kitap ve makale yayımladığına dikkat çekmiştir. AİHM başvuru konusu olayda, başvurucu hakkında 5237 sayılı Kanun'un 301. maddesi çerçevesinde soruşturma yapılmaması ve mahkumiyet kararı verilmemiş olmasına rağmen aşın milliyetçi kişiler tarafından Ermenilere ilişkin görüşleri nedeniyle yapılan suç duyurularının taciz kampanyalarına dönüştüğü ve başvurucunun anılan hüküm çerçevesinde yapılan suçlamalara cevap vermek zorunda kaldığı tespitini yapmıştır. AİHM; kendisini kamuoyuna "vatan haini" veya "casus" olarak gösteren karalama kampanyasına başvurucunun hedef olduğunu ve kampanyayı müteakip birçok kişiden kendisini aşağılayan ve ölümle tehdit eden nefret mektupları aldığını belirtmiştir. AİHM ayrıca konuyla ilgili yaşanan süreçlerin akademisyen olan başvurucunun soruşturulma riskinden korunmak için akademik çalışmalarında kendisini sınırlayarak davranışlarını yeniden düzenlemek zorunda bıraktığını belirtmiştir (Altuğ Taner Akçam/Türkiye, §§ 65-84).

V. İNCELEME VE GEREKÇE

26. Mahkemenin 10/1 /2018 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Adil Yargılanma Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

1. Başvurucuların İddiaları

27. Başvurucular, başvuruya konu paylaşımlarının kanundaki güvencelere aykırı

usullerle saptandığını ve kayıt altına alındığını iddia etmişlerdir. Başvuruculara göre usule aykırı olarak elde edilen bu delillerin dosyaya dahil edilmesi ve duruşmada uzman kişi dinlenilmesi taleplerinin reddedilmesi adil yargılanma hakkının ihlali niteliğindedir.

2. Değerlendirme

28. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'un "Bireysel başvuru hakkına sahip olanlar" başlıklı 46. maddesinde kimlerin bireysel başvuru yapabileceği sayılmıştır. Anılan maddenin ( 1) numaralı fıkrasına göre bir kişinin Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilmesi için üç temel ön koşulun birlikte bulunması gerekmektedir. Bu ön koşullar; başvurucunun kamu gücünün eylem veya işleminden ya da ihmalinden dolayı "güncel bir hakkının ihlal

7

Başvuru Numarası

Karar Tarihi : 2014/17226 : 10/1/2018

edildiği iddiasında" bulunması, iddia edilen ihlalden kişinin "kişisel olarak" ve "doğrudan" etkilenmiş olması ve bunların sonucunda başvurucunun "mağdur" olduğunu iddia etmesidir (Fetih Ahmet Özer, B. No: 2013/6179, 20/3/2014, § 24).

29. Bir başvurunun kabul edilebilmesi için başvurucunun sadece mağdur olduğunu ileri sürmesi yeterli olmayıp ihlalden doğrudan etkilendiğini yani mağdur olduğunu

göstermesi veya mağdur olduğu konusunda Anayasa Mahkemesini ikna etmesi gerekir. Bu itibarla mağdur olduğu zannı veya şüphesi de mağdurluk statüsünün varlığı için yeterli değildir (Ayşe Hülya Potur, B. No: 2013/8479, 6/2/2014, § 24).

30. Bu kapsamda bir şüpheli hakkında yürütülen ceza soruşturmasının

kovuşturmaya yer olmadığına dair kararla sonuçlanması veya açılmış olan davanın

ertelenmesi, düşürülmesi ya da sanığın beraatine hükmedilmesi halinde makul sürede yargılanma hakkına ilişkin iddialara halel gelmemek şartıyla bu kişilerin adil yargılanma hakkının ihlali nedeniyle mağdur olduklarının kabulü mümkün değildir. Ancak bu durum, soruşturma veya kovuşturmaların yukarıda belirtilen sonuçlarının adil yargılanma hakkı dışındaki haklara etkisinin incelenmesine engel teşkil etmez (Mustafa Kamil Uzuner ve Mustafa Kadir Gül, B. No: 2013/3371, 9/3/2016, § 52).

31. Somut olayda başvurucular hakkında beraat kararı verilmiştir. Dolayısıyla bahse konu iddialar bakımından başvurucuların mağdur sıfatı bulunmamaktadır.

32. Açıklanan gerekçelerle mağdurluk statüsünün bulunmadığı anlaşıldığından

başvurucuların adil yargılanma hakkının ihlal edildiği yönündeki şikayetlerinin kişi

bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

B. Özel Hayatın Gizliliği Hakkı ve Haberleşme Hürriyetinin İhlal Edildiğine İlişkin İddia

1. Başvurucuların İddiaları

33. Başvurucular, sosyal medya hesaplarının hukuka aykırı olarak izlenmesi ve kayıt altına alınması nedeniyle özel hayatın gizliliği hakkının ve haberleşme hürriyetinin ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

2. Değerlendirme

34. Başvurucuların iddialarının, özel ve aile hayatına saygı hakkının unsurlarından olan haberleşme hürriyetini ve haberleşmenin gizliliğine saygı hakkını ilgilendirdiği

değerlendirilmiştir. Bu nedenle başvurunun bu kısmı, Anayasa'nın 20. maddesinde güvenceye alınan özel hayatın gizliliği hakkı ile 22. maddesinde yer alan haberleşme hürriyeti çerçevesinde ele alınmıştır.

35. İddianın değerlendirilmesinde dayanak alınacak Anayasa'nın 20. maddesi şöyledir :

"Herkes, özel hayatına ... saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ... gizliliğine dokunulamaz ... "

36. Anayasa'nın "Haberleşme hürriyeti" kenar başlıklı 22. maddesi şöyledir:

"Herkes, haberleşme hürriyetine sahiptir. Haberleşmenin gizliliği esastır ... "

37. Posta, elektronik posta, telefon, faks ve intemet aracılığıyla yapılan haberleşme faaliyetlerinin haberleşme hürriyeti ve haberleşmenin gizliliğine saygı hakkı kapsamında

değerlendirilmesi gerekir (Yasemin Çongarve diğerleri, B. No: 2013/7054, 6/1 /2015, § 50).

38. Kamu makamlarının, bireyin haberleşme hürriyetine ve haberleşmesinin

gizliliğine keyfi bir şekilde müdahale etmelerinin önlenmesi, Anayasa ile sağlanan

güvenceler kapsamında yer almaktadır (Mehmet Koray Eryaşa, B. No: 2013/6693,

8

Başvuru Numarası

Karar Tarihi : 2014/17226 : 10/1/2018

16/4/2015, § 50) Anayasa'nın 22. maddesi, aynı maddede öngörün kısıtlamalar dışında

devleti haberleşme hürriyetini engelleyecek ve haberleşmenin gizliliğini ihlal edecek müdahalelerden kaçınmaya zorlar. Yani bu madde kapsamında devletin haberleşmeyi

engellememek ve haberleşmenin gizliliğini ihlal etmemek şeklinde negatif yükümlülükleri bulunur.

39. Başvurunun haberleşmenin gizliliğine saygı hakkının ihlali edildiği iddiasına

ilişkin olduğu anlaşılmaktadır. Bu sebeple başvurucuların paylaşımlarını yaptıkları "Twitter" isimli sosyal medya sitesinin işleyişiyle ilgili bazı bilgiler başvuru konusu olaya ilişkin

değerlendirmeler bakımından yararlı olacaktır.

40. Twitter'da hesap açıldığında varsayılan ayar olarak paylaşımlar herkese açıktır. Herkese açık paylaşımlar Twitter hesabı olsun ya da olmasın herkese görünür. Paylaşımlarının herkes tarafından görüntülenmesini istemeyen kullanıcılar, hesap ayarlarında buna ilişkin ayarlamalar yapabilirler. Bu ayarlamalar aracılığıyla paylaşımlar korumaya alındığında yalnızca hesap sahibinin takipçileri tarafından görülebilir. Ayrıca korumalı

paylaşımlar üçüncü parti arama motorlarında (Google arama gibi) görünmez. Korumalı paylaşımlar yalnızca hesap sahibi ve onun takipçileri tarafından Twitter'da aranabilir.

41 . Başvurucular Twitter hesaplarının korumalı olduğuna ya da kolluk güçlerinin koruma duvarını kırarak paylaşımlara ulaştıklarına dair bir iddia ileri sürmemişlerdir.

Başvurucuların Twitter hesaplarının herkese açık hesap statüsünde olduğu anlaşılmaktadır.

42. Bu noktada herkese açık Twitter paylaşımlarının kolluk makamları tarafından izlenmesi ya da kayda alınmasının haberleşmenin gizliliğine saygı hakkına yönelik bir müdahale oluşturup oluşturmadığı üzerinde durulması gerekir.

43 . Haberleşmenin gizliliğine saygı hakkına müdahalede bulunulduğunun ileri sürülebilmesinin temel koşullarından birisi müdahaleye konu haberleşmenin belirli kişiler

arasında olmasıdır. Başvuru konusu olayda ise Twitter hesapları herkese açık hesap statüsünde olduğundan belli kişiler arasında yapılan bir haberleşmeden söz etme imkanı yoktur. Kamu düzenini korumakla yükümlü kolluk personelinin Gezi Parkı olayları esnasında başvurucuların herkese açık Twitter hesaplarından yapıldığı belirtilen bazı paylaşımları

izlemiş ve kayıt altına almış olmasının haberleşmenin gizliliğine saygı hakkına yönelik bir müdahale teşkil ettiği söylenemez.

44. 6216 sayılı Kanun'un 48. maddesinin (2) numaralı fıkrasına göre Anayasa Mahkemesi açıkça dayanaktan yoksun başvuruların kabul edilemez olduğuna karar verebilir. Temel haklara yönelik bir müdahalenin olmadığı başvurular açıkça dayanaktan yoksun kabul edilebilir. Bu nedenle Anayasa'nın 22. maddesinin birinci fıkrasında korunmuş olan haberleşmenin gizliliğine saygı hakkına yönelik bir ihlalin olmadığının açık olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

45. Açıklanan nedenlerle başvurunun bu kısmının açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

C. İfade Özgürlüğünün İhlal Edildiğine İlişkin İddia

1. Başvurucuların İddiaları

46. Başvurucular, netice itibarıyla beraat kararı verilmiş olsa dahi sadece yapılan paylaşımlardan dolayı yaklaşık 1,5 yıl süren yargılama süreci zarfında cezalandırma tehdidi altında kaldıklarını ifade etmişlerdir. Başvurucular ayrıca yeniden soruşturma ve kovuşturma tehdidi altında olmaları nedeniyle sosyal medyayı kullanma konusunda stres ve kaygı yaşadıklarını belirtmişler ve bu olay nedeniyle diğer sosyal medya kullanıcıları üzerinde "caydırıcı bir etki" ( chilling effect) ortaya çıktığını belirterek ifade özgürlüklerinin ihlal edildiğini iddia etmişlerdir .

9

Başvuru Numarası

Karar Tarihi : 2014/17226 : 10/1 /2018

2. Değerlendirme

47. İddianın değerlendirilmesinde dayanak alınacak Anayasa'nın 26. maddesinin ilgili kısmı şöyledir:

"Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmi makamların müdahalesı olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar ...

Bu hürriyetlerin kullanılması, kamu düzeni, ... korunması, ... amaçlarıyla sınırlanabilir ...

Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunla düzenlenir. "

48. Anayasa Mahkemesi içtihadı uyarınca, ifade özgürlüğü hakkına müdahale olduğunun kabulü için ilgilinin davranışının hukuk ya da ceza yargılaması çerçevesinde nihai bir yaptırıma tabi tutulmuş olması gerekir. Ancak bu genel kuralın bazı istisnaları vardır. Nitekim Anayasa Mahkemesi önceki kararlarında, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararlarının (bkz. Emin Aydın, B. No: 2013/2602, 23/1/2014), kovuşturmanın ertelenmesi kararlarının (bkz. Ali Gürbüz ve Hasan Bayar, B. No: 2013/568, 24/6/2015) ve tutuklama kararlarının (bkz. Erdem Gül ve Can Dündar [GK], B. No: 2015/18567, 25/2/2016) ifade özgürlüğüne müdahale teşkil edebileceğini kabul etmiştir.

49. Beraatla sonuçlanan ceza yargılamasının başvurucunun ifade özgürlüğüne

müdahale oluşturup oluşturmayacağının her başvuru konusu olayın kendine özgü koşulları altında değerlendirilmesi gerekir.

50. Başvuru konusu olayda ilk derece mahkemesi, başvurucuların paylaşımlarının ifade özgürlüğü kapsamında kaldığı gerekçesiyle beraat kararı vermiştir. Bununla beraber beraatla sonuçlanan yargılama sürecinin başvurucuların ifade özgürlüğüne yönelik bir müdahale olarak kabul edilip edilemeyeceğinin tespiti bakımından başvuruculara yönelik adli işlemlerin hangi koşullarda yapılmış olduğu, başvurucuların tutukluluk durumu, yargılama süresi, başvurucuların yeniden bir soruşturmaya tabi tutulup tutulmadıkları gibi hususları dikkate almak gerekir.

51. Başvuruculara yönelik adli işlemler Gezi Parkı olayları esnasında başlatılmıştır. Gezi Parkı olayları sürecinde kamu düzeni İzmir dahil olmak üzere ülke genelinde yaygın bir şekilde bozulmuştur (bkz. §§ 8, 9). Bu çerçevede, kolluk makamlarının Gezi Parkı olayları çerçevesinde yapılan paylaşımları izlemesi kamu düzeninin tekrar sağlanması açısından makul ve olması gerekli bir tutum olarak değerlendirilmelidir.

52. Başvurucular yargılama süreci boyunca tutuksuz olarak yargılanmış ve yargılama neticesinde beraat etmişlerdir. İddianame kabul edildikten sonra yargılama makul bir hızla yürütülerek yaklaşık 11 aylık bir süre zarfında tamamlanmıştır. Cumhuriyet savcısı esasa ilişkin mütalaasında başvurucuların beraatına karar verilmesini talep etmiş, ilk derece mahkemesince verilen beraat kararı başvurucular aleyhine temyiz edilmeksizin kesinleşmiştir. Bu suretle başvurucular hakkındaki ceza tehdidi tüm sonuçlarıyla birlikte ortadan kalkmış olmaktadır.

53. Bu kapsamda Anayasa'nın 26. maddesinin birinci fıkrasında korunmuş olan ifade özgürlüğünün kullanılmasına bir müdahale bulunulmadığı, başka bir deyişle ifade özgürlüğüne yönelik bir ihlalin olmadığının açık olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

54. Açıklanan nedenlerle başvurunun bu kısmının açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

10

Başvuru Numarası

Karar Tarihi : 2014/17226 : 10/1/2018

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. 1. Adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kişi bakımından

yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUÖUNA,

2. Özel hayatın gizliliği hakkı ve haberleşme hürriyetinin ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUGUNA,

3. İfade özgürlüğünün ihlal edildiğine ilişkin iddianın açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUGUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucular üzerinde BIRAKILMASINA 10/1/2018 tarihinde OYBİRLİGİYLE karar verildi.

Üye Başkan

Burhan ÜSTÜN Nuri NECİPOGLU

Üye

Kadir ÖZKA YA

Üye

Rıdvan GÜLEÇ

Üye

Yusuf Şevki HAKYEMEZ

11