ayşe İzci coşkuner okul hayatı ve dini eğitim.doc

7/22/2019 Aye zci Cokuner Okul Hayat ve Dini Eitim.doc

1/48

OKUL HAYATI VE DN ETMpozitif istanbul 2006Dr. Aye zci Cokuner1962 Bergama doumludur, ilk ve orta renimini Bergama'da, lise renimini Knkretmen Lisesi'nde tamamlamtr. Ankara Universitesi'nde Eitim Psikolojisi dalnda lisans

reniminden sonra, ayn niversitede Danma ve Rehberlik alannda yksek lisans eitiminitamamlam, "letiim Becerisini Gelitirme Eitimi" konulu tez almasyla da doktorunvann kazanmtr.alma hayatna Gazi Universitesi'nde asistan olarak balayan Dr. Aye Cokuner, aynniversitede Ynetim ve alma Psikolojisi anabi-lim dalnda retim yesi olarak grevyapm ve 2004 ylnda istei zerine emekli olmutur.Dr. Aye Cokuner niversitedeki grevinin yan sra Genlik ve Kadn Emei konuluaratrma projelerinde grev alm, baz dergi ve gazetelerde makale, hikye ve iir deyaynlamtr. Yazarn "Topram Gnl ieim ///"isimli bir de iir kitab bulunmaktadr.Dr. Aye Cokuner evli ve ocuk annesidir.AYE ZC COKUNER

OKUL HAYATI veDN ETM1

pOzgtf: 16Rehber Yazlar: 4ISBN: 9944-70-012-6eyp sultan mah.osmangazi cad.esma sok. no: 4samandra-istanbultel: 0 216 311 13 35faks: 0 216 561 10 00yazaraye izci cokunereditrSabahattin aydntashihzekai engnkapak

betl aytai dzen

m. vehbi mitbasksistem matbaaclk davutpaa cad. ylanl ayazma sok. no: 8 davutpaa-istanbul tel: 0 212 48211 01 (yaygn datm) haziran 2006, istanbul 1. baskiindekilerSUNU..................................................................................9YEN RETM YILI MNASEBETYLE 11Okul Yolu Umut Yolu ........................................................12Yapmaynca Bilmek Neye Yarar?......................................13Bugnn ocuklar, Okul ve Teknoloji..............................14Bilgisayarl Eitim Ne Kadar Eitim?................................16

CD Terr............................................................................17Yeni Snav Sistemi, Yeni Kayglar ....................................18


2/48

Bedava Sirke Baldan Tatl m?............................................19OKULLAR AILIRKEN 21Modern Tatmin Yolu: Okul Alverii...............................22lk Okul, lk Heyecan..........................................................23Beslenme Saati mi, Nazlanma Saati mi?............................24

Bu Yl Nasl Olacak?..........................................................26OCUUNUZ OKULA ALIAMADIYSA 27Okula Ahamamann Nedeni..............................................28Karde Kskanlna Dikkat..............................................29Her Yeni Ders Ylnda Eski Sorun:DERS ALIMAK, DERS ALITIRMAK 32Yeni Araylar, Bilinmeyen Sonular................................33Ar Disiplin ve Korku ..................................................34Ders almada Kz-Erkek Fark.......................................35Aile-Oretmen ilikileri.................................................... 36Zeki ocuk ve Dersler........................................................37

Kardeler Arasnda Denge..................................................37YETER K OKUSUNLAR DYE 39alacam, Ama.............................................................39ocuk stekleri, Aile Zihniyeti............................................40Baarszlk mkanszlk Yznden mi?..............................42Baarnn Psikolojik Kaynaklar..........................................43Anne-Babalarn Okul Karnesi-IOKUL ALIVER KMN N? 45Bedeli Kim dyor?............................................................46Kalem Kutusu......................................................................47Anne-Babalarn Okul Karnesi-IIOKUL HARLII 51Toplu Para Kolay Harcanr..................................................52ok Para, ok Dert..............................................................52Ben ektim, ocuum ekmesin!........................................53Kardeler aras adalet..........................................................54Anne-Babalarn Okul Karnesi-IIIDERS DII ETKNLKLER ve OCUK 56Eitim mi, ticaret mi?..........................................................57Onlar ocuk, sera bitkisi deil............................................58Eitmen ehil mi, torpilli mi? ..............................................59

Daha ok ilgi ve titizlik ...................................................60Eitime Destek:DERSHANE M, KURS MU? 61Gitse Bir Trl, Gitmese Bir Trl ................................. 62Ben de Gitseydim, Kazanrdm!......................................63Eitim pazarlamacl.....................................................64ORTA ve YKSEK RETMDEMOTVASYON SORUNU 66Okul Motivasyonu Neden Yok Olur? .......... ..............67Byk ehrin zgr Havas ..........................................68Klfet-Nimet kilemi ......................................................69

Yedii nnde, Yemedii Ardnda Olunca....................70Kendi Deerlerini retme abas ...................................71


3/48

Irmak Nereye Akyor? ......................................................71Baarya Tevik ...............................................................73KARNE ve OKUL BAARISI 75Kritik Dnemlere Dikkat....................................................76alma Alkanlklar ve Yardm......................................77

Yanl Tutumlar..................................................................78dl m Ceza m? ..............................................................80zel Durumlar ....................................................................81OCUUN MESLEK SEM 82ocuu Meslee Ynlendirme............................................83Prestijin Meslek Seimine Etkisi........................................84Eitim Sistemimiz ve Meslek Ynlendirme......................85Genliin Umutla mtihan:NVERSTE SINAVI ....................................................87Tek Kap nnde Byk zdiham......................................87Yeni Dnem, Yeni Skntlar..............................................89

O Gne Hazrlanmak .....................................................90Snav Esnasnda...........................................................92Hayrlsn Talep Etmek.................................. ................93DN ETMNE DARGALBA OK HATA YAPTIK 97"Yakan" Allah Nasl Sevilir?.......................................97Sevdirmek in Sevmek Gerek..................................99Her Kavram Her Yata Anlalmaz..............................100Kur'an renmek ok mu Zor? ..............................101OCUKLARIN DNE DAR SORULARI 104Camideki ocuk.............................................................105DUA ET YAVRUM!.......................................................110Her ocuk lhi Bir Ltuf................................................111ocuktan Medet Ummak..................................................111Umutlar Emekle Byr.....................................................112Olgun Kiilik in Dua......................................................113OCUKLARIN NAMAZ ETM 116

Namaza Ka Yanda Balatmak Gerekir?........................116Kendi ocukluunu Unutmadan ......................................117Maksat Altrmak ............................................................118Kk Mezzin..................................................................119

OCUK ve ORU 125Hassasiyet... En Fazla ocuklara......................................126Hangi Yata Oru Tutsun?................................................127DNMZ KOLAY RETEBLRZ 130ocuk da kna Olmal........................................................130Kur'an renmeyi Keyifli Hale Getirmek ......................131SUNUDnya hi bugnk kadar sorunlu olmad. Modern dnya insana daha ok refah, daha oklks ve konfor salarken, bir o kadar da bunalma, kargaaya yol at. Hayatn her alan,

bireyin stesinden gelmekte ok zorland grlt, grnt ve fikir kirliliiyle doldu.lerimizi kolaylatran yeni aralar, yeni teknolojiler, bedelini detircesine yeni sorunlar

dourdu.


4/48

Geri dndrlmesi mmkn olmayan bu yeni hayata uyumlu bir gei yaplmas, kyollarnn bulunmas gerekti. Sorunlarla ba edebilmek iin areler arand, aratrmalaryapld, tartld, okullar kuruldu. Yeni bilgiler, yeni bilim dallar, yeni meslekler olutu.Mslman gzyle deerlendirince bu srecin artc bir yan var. nk Allah'n halifesisfatyla yeryzne gelen insan iin, "mslmanca yaayp lmek" gibi kolay anlalabilir bir

dnya hayatnda, neredeyse adm atabilmek iin bile artk akademik almalara, zmlereihtiya duyuyoruz.Fakat bu bir gerek... Yaanan, yaadmz bir gerek... tiraf etmek gerekir ki bir aknlk,arma hali yayoruz ve yardma, destee ihtiya duyuyoruz.Semerkand Dergisi, ilk saysndan itibaren bu ihtiyaca mtevazi bir cevap olabilme midiylemodern psikolojinin ve pedagojinin yntemlerine ve kimi -9(ziim nerilerine dayanan yazlar yaynlad ve bu yazlar byk ilgi grd.Bu ilginin sebeplerini anlamak zor deil:Bir defa bu yazlar okul hayatndan aile ii iletiime, yallk hallerinden ocuk terbiyesine

kadar ok geni bir yelpazede yz yze bulunduumuz sorunlar tarif ediyor, zm yollarnanlatyor.Bu tarif ve zmlemeler, benzeri yazlarda ounlukla grld zere souk bir bilimdiliyle deil, sohbet ve hatta kimi zaman dertleme slubunda yaplyor.Yazar bir akademisyen olmasna ramen, okuyucunun karsna bir anne, bir e, bir komuolarak "iimizden biri" olarak kyor. Bylece yazar ve okuyucu ikilemini krma baarsngsteriyor.En az bunlar kadar nemli olmak zere, modern rehberlik yazlarndaki tercme dil ve bizeyabanc rnek olaylar yerine, samimi bir dil ve hepimizin grd yaad rneklerden yolakyor.Ve zm nerilerimizde bizim kendi kimliimizi ina eden deerleri gz ard etmiyor, dahasonlar hayatmza katmaya, yeniden retmeye yardmc oluyor.te btn bu zellikleri bir arada sunma becerisini gsteren yazarmz Dr. Aye zciCokuner Hanmefendi'nin Semerkand Dergisi'ndeki yazlar bir kitap olarak okuyucusuyla

bulumay fazlasyla hak ediyor.Yaynevimiz, Okul Hayat ve Din Eitim'i bu serinin dier iki kitabn da okumanz dilei ilesunar...10YEN OGRETIM YILI MNASEBETYLEEyll aynn gelmesiyle birlikte ocuklarmz yine okul yollarna dklecek. Minicik yrekler,o ocuksu iyimserlikle, yarnlarn kuracak bilgi ve becerileri kazanma umut ve gayretiyle

dolu olarak antalarn yklenecek, yeni bir eitim ve retim ylma 'bismillah' diyecekler.Biz anne-babalar da iinde olacaz bu dnemin.O halde gelin, n fikir edinip hazrlkl olmak iin, memleketimizin eitim-retimmanzaralarna bir gzatalm.Bu yl da gelenek olduu zere yine yetkili azlar "yeni retim yl"n konuacak, tartacak,medya gndem bulmann rahatlyla birka gn konuya geni olarak yer verecek, televizyonkanallarnda alayan minikleri izleyeceiz. Bu arada okul masraflarndan ikyetlerini dilegetirme frsat bulan veliler kamera karsna geerek ilerini dkp rahatlayacaklar.11Yine ilgin manzaralar greceiz. Mesela baz doyumsuz insanlar, hi ihtiyalar olmad

halde devletin renci bana verdii 50 YTL'lik yardm 'deveden kl koparma' babndan i


5/48

edecekler, fakirliklerini yartrarak bu sene de belee getirme mutluluu ile ocuklarn okulagnderecekler. Her retim yl bu tr manzaralarla balamyor mu?..Okul Yolu Umut YoluOysa ocuklar asndan her ey ok farkl. zellikle ilkokula ilk admm atacak olan minikyavrular iin okul szc harikulade umutlar ve safiyane hayallerle doludur. Bazlar iin ilk

gnler biraz skntl geecek olsa da, bu sorunlar iyi bir retmenin himayesiyle ve aileninibirliiyle kolayca zmlenebilir.Atalarmz 'alet iler el nr' demiler ya, biz toplum olarak ocuklarmzn okul

baarsnda maddi unsurlara o kadar ok nem veriyoruz ki, baarsz olduklarnda ilktepkimiz, onlara saladmz imkanlar balarna kakmak oluyor. Bir de nice skntlar iinde

baarl olan ocuklar rnek gstererek ocuumuzu ezmek. Ne yazk ki ocuun hayatndaiki temel direi oluturan okul ve evin psiko-sosyal boyutunun maddi boyuttan ok daha ar

bast gereine kar krz.Eitim-retim alannda retmen tutumlarnn ocuklarn baarlar ve doyum dzeylerizerinde ne denli etkili olduunu vurgulayan ok sayda bilimsel aratrma yaplmakta.retmenlerin snf iindeki tutum ve davranlar, tercih ettikleri disiplin anlay, dl ve

ceza yntemleri renci zerinde fark edilmesi12kolay olmayan, fakat son derece gl bir etki oluturur. En basitinden syleyecek olursak,kendini ifade etme ve kimi ocuksu sular karsnda gsterilen tavrlar ocuu kazandrabilirya da sokaklara iter.Okula kar isteksizlik ve okuldan kamann sadece kt aile ortam gibi tek bir nedeniolmad kesindir. retmen arkadalardan yle hikyeler duymaktaym ki, bunlar insangerekten duygulandryor:"retmenim, keke annem de senin gibi olsayd!""retmenim ltfen babama bana para vermesini syler misin, ben syleyince hem vermiyorhem de kzyor da...""retmenim, vey annem beni dvd ben de ona kt szlerle karlk verdim, babamdan dakorkup evden katm, ne olur bu gece sizde kalabilir miyim?"Byle szler retmenleri hem tebessm ettiriyor hem de yreklerini burkuyor. Onlara dahafazla verememenin acsn yaatyor.Yapmaynca Bilmek Neye Yarar?Psikolojik ve sosyolojik derinlie sahip bilimsel almalar, aile ii ilikileri, ocuklaraynelik iddeti, hatal anne-baba tutumlar gibi konular da iler. Bu tr almalarn birtamamlaycs olarak, ocuk kiiliini ve baarsn olumsuz etkileyen okul ii ve d etkenlerhakknda seminerler dzenlenir, televizyon programlan hazrlanr, anne-baba okullar alr.oumuz sorunlar ve kaynan fark etmesine ederiz, hatta ne yapmamz gerektiini de

reniriz, lkin13bir trl bildiimizi uygulayamayz. ite bizim toplum olarak yediden yetmie temelsorunumuz budur: Yani bildiimizle amel etmemek!..Salklar sigarann insan salna verdii zarar en iyi bilen kiilerdir. Fakat aratrlsa,

belki yandan fazlasnn sigara tiryakisi olduu grlr. Birok ocuk, retmenini tesadfensigara ierken grr ve hayal krklna urar. nk az nce derste retmeninden 'Yeilay'nutuklar dinlemi olan ocuk, bir lzum zere retmenler odasna giriverdiinde pek okeitimcinin baca gibi ttmekte olduuna tanklk etmi olur.retmenler alnmasn, veliler de ayn durumdalar. Di fralamaktan, ocuk dvmeye,hayatn pek ok sahasnda bu aksaklk varln hissettirmektedir. renilenler niin davrana

dnmyor veya kalc olmuyor, bu sorun zlmeli. rettiklerimize nce kendimiz inanpuygulamadmzda ocuklara kastmz ne?!.


6/48

Bugnn ocuklar, Okul ve TeknolojiOkulun hayatmza brakt ac ya da tatl izler uzun yllar silinmez. zellikle ilkokul sralarkolay kolay unutulmaz. Babalar bir askerlik anlarn bir de okulanlarn ocuklarna anlata anlata bitiremez. Yllar sonra ocukluunun getii muhite yollardtnde, okullarnn nnden geip anlarn tazelerler. ocuklarna gsterip, ite bu

benim okulum, derler. Anneler de yle...Her ne kadar yoksulluu, burukluu, retmen dayaklarn, arkada ekimelerini hatrlatyorolsa da, orta kuan tipik zellii okullarn benimsemi olmalar-14dr. Krk-elli yalarna gelmi insanlarn mezun olduktan sonra belki de bir daha hiuramadklar okullarn grdklerinde 'benim okulum' diyerek ocuksu bir tavra

brnvermeleri aslnda derin bir manay aa karr: Benim okulum demek, benliimizibulduumuz, kiiliimizi kazandmz yer demektir. Bu son derece nemlidir.Bugn yeni nesil, ok baarl olsalar bile okula kar genel bir bkknlk ve isteksizlikierisinde bulunuyor. Tm kolaylklara, az devlere, bilgisayarl retime ramen okulusevmeyenlerin says olduka fazla. Anne-babalar olarak bu durumu yorumlamakta hep

skntya deriz. nk bugnn ocuklar nceki kuaklarn hayal edemeyecei imkanlarasahip. Bilgisayarlar mesela...Ortaretim andaki olum artk o kadar kolay aratrma yapyor ve -gya- o kadar harikadevler hazrlyor ki armamak elde deil! Okul dnemlerinde zamannda eve gelmedikeveya evin iinde kaygszca avare avare dolandka, onun yerine ben telaa dp, sorumlu birebeveyn edasyla: "Olum senin dersin yok mu?" diye paylyorum. O rahat bir tavrla: "Senmerak etme anne, ben hallederim!" diyor. Sonra neredeyse bir ay iimlik zaman kadarortalktan kayboluyor, az sonra kucanda bir tomar ktla kp geliyor ve gsn gererek,"te devlerim hazr!" diye haykryor. Baka-kalyorum...Evi temizlerken, yllarca ocuklarma en deerli yatrm yaptmz dncesiyle kucakdolusu para sayarak aldmz tonlarca ansiklopedi ve envayi eit kitapla uramaktan gmageliyor. Bazen hepsini evden15tahliye edesim geliyor. Sonra, "Yeter ki ocuklar rahat etsin, varsn bizim paralar boa gitmiolsun!" diyerek kendimi avutuyorum.Artk evde bilgisayar olmamas da durumu deitirmiyor. ocuk gidiyor, en yakn bir internetkafede deviyle ilgili konu baln tklayveriyor, birka dakika ierisinde mebzul miktardave seviyesinin ok stnde bilgiyi en fazla 50 yeni kurua satn alm oluyor. te bu noktadansonra kazn aya deiiyor. Bizi de, retmenleri de, ocuklar da yanlgya dren yanllarzinciri balyor.Bilgisayarl Eitim Ne Kadar Eitim?

Mevcut eitim sistemi yllardr ezberci olmas ve gerek hayattan kopuk bilgiler ieriyor diyear ekilde eletiriliyordu. Yeni durumda ise ocuklar kendi seviyelerini bilemedii vesmrlayamad iin eskiye nazaran ok daha kapsaml, ar ve gereksiz iirilmi bir hacimle

ba etmek durumuyla kar karya bulunuyor.ocuklar genellikle bilgisayardan indirdikleri bilgileri okuyamadan okula 'yaplm dev'olarak gtryorlar. Hatta retmenlerinden aferin bile alyorlar. Zaten ocuktan

bilgisayardan indirdii bu uzun ve genellikle dili son derece kusurlu metinleri okumasn,anlamasn ve anlatmasn istemek, tabiri caizse ahmaklk olur. Oysa el yazs ile ocuunyana uygun kaynaklardan hazrlanm iki- sayfalk bir dev, sayfalar dolusu bilgisayarktsna nazaran daha reticidir.16

Yakn zamanda eliyle yaz yazmaya enen, hatta unutan bir nesille karlaacaz. Henzilkokula balamam -be ya civarndaki ocuklar, ayet ellerinin altnda bilgisayar var ise,


7/48

oyun ile kark okumay ve tular ile yazmay reniveriyorlar. Sonra okula baladnda elleyazmaya abalamak onlara zor ve gereksiz gelecek.Bu olgu hem retmenleri skntya drr, hem de rencilerin evklerini krabilir. Zamaneocuklarna bir ii kolayca yapvermek var iken, el ile zorlanarak yapmann mantkl biraklamasn yapmak zorundasnz. nk kre ve yuvalarda neredeyse tuvalet eitimi

kazandrlmadan nce bilgisayar retiliyor, ana dillerini renmeden nce yabanc dilretilerek msamere-lerde ngilizce piyes oynattrlyor!CD Terr

Ne yazk ki bilgisayarl eitim konusu dnld gibi gereklememektedir. Aileler,ocuklarnn arkna kapldklar CD sektr karsnda eli kolu bal kalmaktadr. Vahet,kltr emperyalizmi ve fuhun i ie yerletirildii snrsz sayda CD ok kolay ulalabilirolarak ocuklar rmcek a gibi sarmalam durumda. O zeki ocuklarmz hallerindenmemnun. Zira sinekler kadar bile aba sarf etmeden ne isterlerse ulama imkanna sahipler.Dier taraftan bilgisayar oyunlarnn yapt bamllk, kahvehane oyunlarnn yannda hikalr. ocuklar bizi yanltyor, hoa vakit geirme ii rndan kp okuldan kamasebebine dnyor. Bir eyin ba-

17mllk yapmas iin ill yenilir-iilir olmas m gerekir? Hi internet kafelere baktnz m?Bu oyunlar zaman tketmenin tesinde, ne yazk ki ocuklarmzn karakterini, kltrn,temel deerlerini, duygularn, inanlarn da derinden etkiliyor. Ve kumardan ok daha etkili,zararl ve denetlemesi g! Eitim sahasnda bu bilgisayar mevzusunun fazla abartldndnmemek elde deil.Btn bunlara ilaveten, "retmen odakl renme" yaklamndan, "renci odaklenme"ye gei vesilesiyle de en azndan bir sre iin hayli skntlar yaanacaa benziyor.Yeni Snav Sistemi, Yeni KayglarEitim konusunda deerlendirme yaparken, u mehur niversitelere hazrlk sektrmzedeinmeden gemek mmkn deil. Dershanecilere mjdeler ola, niversite snav sistemindeyaplan deiikliin neden olaca kargaa, nmzdeki yllarda mterilerinin saysn hayliarttracaktr! niversite kaplarndaki izdihama nasl bir zm getirileceini de, sistemideitirenler inallah dnyorlardr.Zaten normalde snav stresiyle gergin olan bu yln lise son snf genlerini, snav ekli vemfredatna ilikin ekstralar daha da terletecee benziyor. Dershane reklamlarna bakarsanz,

bu deiiklii "kayg unsuru" olarak kullanp, koyun can derdinde, kasap et derdinde misalirant peinde olduklarn hemen fark edersiniz. Bu deiiklik nceki yllarda mezun olupsnava yeni gire-18ekleri daha ziyade dndryor, nk ilave konulara almak zorundalar. Bu deiiklikle

gerekten deiecek olan ne, hangi derde derman olacak, onu anlamak da pek kolay deil.Nihayetinde her ne deitirildi ise herkes iin geerli olacak, herkesin getii kprden bizimocuklarmz da geecek. Ne diyelim, Allah yardmclar olsun.Bedava Sirke Baldan Tatl m?Son iki yldr ortaretim ders kitaplar cretsiz datlyor. Devletin halisane bir niyetlevelilere yapm olduu bu ikram, ders kitaplar konusunda nceki speklasyonlarn pekounu ortadan kaldrd, retmenleri zan altnda ezilmekten kurtard. Lkin ayn zamanda birhayal krkln da beraberinde getirdi. Onca masraf edilerek hazrlanan bu kitaplar ierik vederinlik olarak maalesef, bata retmenler olmak zere, muhataplarn memnun etmektenhayli uzak. zellikle son liselere giri snavlarnda devlet okullarnn sergiledii dk

performans bunun en iyi kant oldu.

retmenlerimiz durumun farkndaydlar, grlerini ilgililere iletenler de oldu. zellikle fenbilgisi, din bilgisi ve sosyal bilgiler kitaplarnn ciddi revizyonlara ihtiyac var. Kitaplar henz


8/48

elimize ulamad, ayet bir iyiletirme yaplmad ise, ocuunuzu devlet okulundan alp zelokula verin diyemem ama daha doyurucu ierie sahip ek kitaplarla mutlaka renimlerinidestekleyin derim. Hi olmazsa birka yl ncesinin ders kitaplarn bularak yararlanmasnsalayn.19

Byle lke genelini kapsayan geni apl organizasyonlarda ortalama zekya, vasat birrenciye gre standart olamaz. Bu ders kitaplarn okumak zorunlu ise en zeki renciyehitap edecek seviyede hazrlanmal. Ayrca yanl bilgilerden de arndrlm olmal. Nasl kikaplarn ykseklii ortalama boy lsne gre deil de, en uzun boylu insanlarngeebilecei ykseklikte yaplyorsa, ders kitaplarnn standard da stn zekl rencilerdikkate alnarak belirlenmelidir. Siz havuzun hepsini doldurun, herkes kapasitesi veya ihtiyackadarn kullansn!retmenlerin dikkat ektii bir dier husus da udur: Son yln liselere giri snavlarndadevletin datt ders kitaplarnda yer almayan bilgileri ieren sorular soruldu. Oysa snav dadevlet yapyor, sorular da devlet hazrlyor. Durum byle olunca, kendi evlatlarna kendieliyle, bir kast olmasa da hakszlk yapm oldu.

Son olarak, yeni retim ylnda da ebeveynler olarak evlatlarmza en byk destei paraylapulla deil, huzurlu bir aile ortam ile verebileceimizi bir kez daha hatrlatmak isterim.Her eye ramen "Okul yolu umut dolu!" Biz retmenlerimiz ile ibirlii yaparak gvenli biryol hazrlayalm, brakalm ocuklarmz arklar syleyerek, umutla yarnlara yrsnler..20OKULLAR AILIRKENHer yeni ders ylnda ilk zilin alma gn yaklarken, rencileri tatl bir heyecan, anne

babalar da bir tel sarar. imdi okula hazrlanma vaktidir.Okul hazrlnn renciler iin tad anlam baka, veliler iin tad anlam daha

bakadr. Umarz bu hazrlk yakn zamanda skntl olmaktan kar. Her yl yaanan derskitab sknts, dkkn dkkn aranan okul formalar, dar gelirliyi zorlayan okul malzemesifiyatlar tatsz balanglara neden olmaz. Ve yine umarz ki, ocuklarmz her yeni retimylna dinlenmi ve zinde olarak balarlar.Her okul dnemi yaklatnda u sorunun cevabn arayalm: ocuklarmz iin aylk yaztatili sresince ne yapabildik? Her aile iin bu sorunun yle veya byle bir cevab vardr ve

bu cevap "imkanlar nispe-tinde"dir.Ancak, cevab imkanlarmzdan ok, nasl bir an-ne-baba olduumuzla ilikili olan sorular davar: Mese-21la ocuumuza geen yln yorgunluunu ve zntlerini unutturabildik mi? Yeni retimylnn daha iyi olacana onlar inandrabildik mi? En gzel alarnn okul harici aylarn

nasl deerlendirdiler?Bu noktada u gzlemimi yazmadan edemeyeceim: u yaz tatilinde televizyonda "Pokemon"izgi dizisi de olmasaym, ocuklar skntdan patlayacaklar-m!.. Biz onlara ne verebildik

bilemem ama televizyon iyi bir Pokemon kltr vermeyi ok iyi baard. Onlara ka kitapokuduklarn sormak yerine Pokemonlarn saysn, adlarn ve zelliklerini sorun. ok iyicevaplar alabilirsiniz.'..Modern Tatmin Yolu: Okul Alveriistatistikler, ekonomik adan ar hayat artlarna ramen hzla tketim toplumu olmayolunda olduumuzu gsteriyor. Her yl ocuklarmzn eitimine en byk katky ve en iyidestei yaptmz zannederek, onlar tepeden-trnaa donatmaya alyoruz.


9/48

Bu toplumsal bir zaaftr. Geen yla ait her ey eski kabul edilir. Sadece 10-15 sayfaskullanlm, byk blm bombo defterler bir kenara atlr. Boyalar, kalemler yine yle...Ufak tadilatlarla bir yl daha idare edilebilecek okul antalar her sene yenilenir.Yeni model suluklar, yeni izgi film kahramanl okul antalar ocuklarmz cezbeder,alveri srasnda ebeveyn ile ocuk arasnda youn atmalar yaanmasna neden olur.

nk tketim toplumunda insanlarn deeri sahip olduu nesnelerle llr. nsanlar t-22kettikleri kadar mutlu olabileceklerini zannederler. Maalesef ocuklarmza bunlar izahedebilmek ok zor...ocuklarn yalan biraz bykse, bu kez marka taknts anne-babalar terletir. Pazarda-sergide 3'e - 5'e alnabilecek okul pantolonlar, "sekin" maazalardan 30 - 40 milyonaalnmaya allr. Tabii ki alabilenler iin!.. Alamayanlar ise ocuklarna gerei gibi

bakamamann ezikliini yaarlar.Oysa, mesela 50 milyonluk mehur markal eofmann dayankllk sresi ile, 20 milyonlukeofmanmki hemen hemen ayndr. Dnce ikisinin de dizi delinir. Ucuza aldysanz daha azzlrsnz.

Giyim ocuklar iin bir problem. Ya abuk eskiyor ya da ocuklar byyor, giysi kkkalyor. Atalarmz bu sebepten olmal ki, "ocuun yedii hell, giydii haram!" demiler.30 - 40 yl ncesinin ayn tahta antayla veya ayn bez torba ile 3 - 5 yl okula giden anne-

babalar, bugn ocuklarna kendi sahip olamadklarn nlerine yarak tatmin olmayaalmaktalar. Tm bunlarn vebali de "zaman"a yklenir. "nsanlar ne yapsn? Devir bunugerektiriyor." diye dnrler.lk Okul, lk HeyecanOkula ilk adm atacak ocuklarn halet-i ruhiyesi bambakadr. Onlar ok sevinli ve istekligrnebilirler ama i dnyalarnda frtnalar da kopuyor olabilir. nk kendileri iin

belirsizlik tayan yepyeni bir ortam sz konusudur.23Kim olduu bilinmeyen retmen ve yeni arkadalarn merak bir yanda, scack anakucandan ayrlyor olmann sknts dier yanda... Onlara nceden uymalar gereken birsr okul kural sayarak kayglandrmamak gerekir. Harfleri retmeyin, aceleci olmayn.Rekabet ve yara ynlendirirken insafl olun. abuk renmek kadar, doru renmek denemlidir, bunu unutmayn.lkokula balayan ocuklar, saat ve zaman kavramn tam olarak bilemedii iin ekseriyetlege kalma panii yaarlar. Onlara birer saat resmi izerek, evden okula hareket zamanniaretleyin ve dier saatin yanna asn. Lzumundan fazla okul malzemesi alp arlktattrmayn. lk snfta ou ara-gere ok az kullanlp israf oluyor. Say boncuklar,ubuklar, fasulyeler, fi dosyalan ka kez kullanlyor ki? Sadece aksesuar...

Beklenmedik "ilk gn tepkilerf'ne hazrlkl olun. ocuk ok hevesliyken, ani bir deiimleokula hi gitmemek, geri dnmek, okuldan kamak veya okulda anne veya babasnn dakalmasn istemek gibi davranlar gsterebilir. Veya herhangi bir eyi bahane ederek alamakrizine girebilir. Bu duygularndan dolay ocuu knayp aalamak, sorunu daha dakmaza srkler.Beslenme Saati mi, Nazlanma Saati mi?lkemizin birok yerinde ikili retim uygulanr. Yani ocuklar sabah veya lenci olurlar.Bu uygulama ocuklarn mevcut beslenme sisteminde deiiklik gerektirir. Sabah olan ouocuk, erken kalkmada sorun yaar, doru drst kahvalt yapamaz. Oysa okul o-24cuu, hem bymek, hem oynamak ve hem de ders almak iin enerjiye ihtiya duyar. Bu

nedenledir ki ocuklar okul dneminde kilo almazlar veya kilo kaybedebilirler. ayetsabahlar yiyemiyorlarsa, hangi yata olursa olsun yanlarna beslenme katn.


10/48

Hazr yiyeceklerden uzak tutmaya aln. Geen yllarda mehur firmalarnhamburgerlerinden veya simitlerden ka ocuun zehirlendiini unutmayn. retmenlerinhazrlad beslenme programlarna riayet edin. Snftaki tm ocuklar peynir-ekmek yerkensizin ocuunuz pastrma yemesin!..lenci ocuklar iin de beslenme bir problemdir. Uykudan ge kalkan ocuk ge kahvalt

yapar ve le yemei yemeden okula gider. Onlarn beslenmelerine lks besinlerle, gofretlerve ikolatayla deil, spanakl, patatesli, mercimekli klasik breklerimizle destek vermeyealn. Ceplerine zm kurusu koyun.Okullarda artk neredeyse tedavlden kalkm bir uygulama ise toplu beslenmedir. Bir velitm snfa yetecek kadar 2-3 eit gday evde hazrlar ve okula gtrp ocuklara ikram eder.ocuklar birbirlerinden etkilenerek yemedikleri gdalar da bylelikle yemee balayabilir.Eitsizlikler de ortadan kalkar. Anneler her gn ocuun beslenme antasna nehazrlayacan dnme derdinden kurtulur. Bu uygulamann tek sakncas ise, herkesin neyinasl hazrladndan duyulacak phedir.25"Bu Yl Nasl Olacak?"

Ara snflardaki ocuklarmz, okul iin isteksiz grnyorlarsa nedenini renmeyealalm. Bir arkada problemi mi? retmenlerle yaanan sorunlar m? Derslerin zorgelmesi mi? Evdeki geimsizlikler mi? Yoksa kendisinden drt drtlk olmasnn beklenmesimi? Tm bunlar gzden geirmekte yarar vardr.Bir annenin anlatt u olay, ocuklarmza kar takndmz yanl tavrlar konusundanemli ipular verir:Geen yl sonunda byk olum bir elinde karne, dier elinde takdir belgesi ile eve geldi. Herikisini de babasna uzatt. Babas nce karneye bakt. Hemen hemen tm notlar 5 iken sadecetrafik dersi 3't."Bu ne olum?" dedi, "Bu sana yakyor mu?" ocuun yzndeki sevin ve heyecan,hemen yerini zntye brakverdi. Babas iyi ofrd ve ofrl-yle gurur duyard. Oncagzel not ierisinde sadece olunun trafik dersi notuna taklp kalmt.Ben bu yl olumun derste nasl olacan merak ediyorum!..ocuklarmz ve biz bir aileyiz, ancak ayr bireyleriz. Onlar bizim tamamlayclarmzdeiller. Bunu unutmamaya alalm.26OCUUNUZ OKULA ALIAMADIYSAEitim sistemimizin eksik ve yanllar bir yana; her yeni retim ylnda pek ok ailedeocuun okula uyum salayamamas problemi yaanr.Okula balamadan nce ocuun zihnine yerletirilen okul ve retmen imaj, dier birdeyimle ocua aktarlan n yarglar, okulla ilgili pek ok problemin temelini oluturur.

Eitimcilerin ve ailelerin, bu nyarglarla mcadele etmesi uzun zaman alabilir. Mcadeleetmesini biliyorlarsa, retmenler "eitimci" olarak bunu baarabilirler. Ancak, herretmenin eitimci olduu da sylenemez. Nitekim bran d retmenlerin snf iitutumlarna ilikin aratrmalar bu konuda dndrc sonular veriyor.27Okula Alamamann NedeniBirinci snfa balayan ocuklar, dier ocuklar tarafndan abartlm retmen dayahikyeleri ile korkutulmu olabilirler. Ya bir kar uzunluunda inelerle yaplacak olanalara ne dersiniz? Veya okuldayken iz-lenemeyecek olan izgi filmler iin ocuklarmzn nekadar kayglanacan tahmin edebilir misiniz? Eer ocuunuz bir izgi film tutkunu ise,ister sabah, ister lenci olsun, psikosomatik (bedensel rahatszlk kaynakl olmayan, daha

ok ruhsal sebeplerden kaynaklanan) karn arlarna ve ate ykselmelerine kar hazrlkl


11/48

olun. Hatta bu karn arlar, altn slatma ve okulu yarda brakarak eve dnme derecesine deulaabilir.ocuun okulda huzursuz olmasna neden olan bireysel ve ailev faktrler de vardr.ocuun, ailede okula balayan ilk ocuk olmas; ekingen bir mizaca sahip olmas; ailenin,ocuktan ok daha fazla okul heyecan yaamas, bu sebeple ocua psikolojik bask

uygulamas; ocuktan mkemmellik ve stn baar beklenmesi, ok tertipli olmasnn,kalemini silgisini vs. kaybetmemesinin istenmesi ve bunlarn byk problemler halinegetirilmesi...Ve dahas, ar titiz annelerin temizlik denetimleri... Mikrop kapar gerekesiyle ocuun okultuvaletini kullanmasna izin vermemeleri; elbiseye toz ve amur bulamas, dmelerinkopmas, pantolon ve formalarn krmas, ayakkablarn ypranmas yznden -ki bunlarnou ocuun istei dnda veya farknda olmadan oluur- ocuun azarlanmas, okulisteksizliini younlatran ciddi faktrlerdir.28Snfn dzenini bozan, durumu zel veya problemli ocuklar olabilir. rnein ar hareketli

bir ocuk, hem retmeni hem de snftaki dier ocuklar olduka zorlar, hatta zarar

verebilir. Her ocuk, byle problemli bir ocukla ba edemeyebilir. Normal bir ocuk,saldrganlk eilimi yksek bir ocukla ayn sraya oturtulduunda sk sk dirseklenmek,srann bir kenarcnda oturmak, arkadann sivrilttii kalemin ucunun ensesindedenenmesine sesini kartmamak zorunda kalabilir. Hele ocuunuz pasif ve ekingen ise busorunlarn tespit edilmesi aylar alabilir ve bu sre zedeleyici izler brakabilir.Ayrca, aile ii atma ve problemler de ocukta okula kar isteksizlik gelimesine nedenolur. ocuun gz nnde cereyan eden mnakaa ve kavgalar, snfta bir film eridi gibigznn nnden geer durur. ocuk evi merak eder; evde olmak, ne olup bittiini grmekister. Hatta okuldan kamay dahi gze alr. Eve dnnce anne veya babadan birini evde

bulamamaktan, terkedilmi olmaktan korkar. Bu durumda ne zihinsel olarak, ne de ruhsalolarak okula balanabilir.Karde Kskanlna DikkatKarde kskanl da okula yansyan nemli bir sorundur. ocuk, evde kalan kardei ileannesinin kendisi yokken neler yaptklarn merak eder. Onlarla birlikte olmak ister. Halihazrda annesini kardeiyle paylamaktan huzursuz olurken, annesini tamamyla kardeinekaptrm olmann rahatszln hisseder. Ve daha-29s, izgi filmleri, oyuncaklar ve istediini yapma zgrln de evde brakmtr.Sorunun bu boyutu gerekten karmak ve zm zordur. Okuldan eve dnen ocuk,annesinin tm zamann ipotek altna almak isteyebilir. Annesini yanma oturtur, birlikte dersalma arzusunda gzkr. Ancak ocuk bir harfi yarm saatte izer!.. Hatta izemeyip

annesinin yapmasn ister.Burada annenin tutumu ok nemlidir. ocua beceriksiz, aptal muamelesi yaplrsa, buaalama ocuun benliine yerleerek, mr boyu aalk duygusuna sebep olacaktr.ocuun dersini anne yklenirse, bu kez de ocuk annesini kullanmak isteyecektir. Byle birdurumda sonutan nce nedenler zerinde hassasiyetle durulmaldr.Okul kyafetleri ocuk iin sknt olabilir. zellikle mavi nlklerin yerine getirilen takmlarve formalar kk ocuklar iin kullanm zorluu tekil etmektedir. Yolda yrrken veyaokulda oynarken ikide bir zlen ayakkab backlar ocuklarmz iin ne byk derttir! Katkat giydirilen giysilerle mcadele edip tuvaletini yapabilmek -ki ocuklar bu ii hep iyiceskana kadar ertelerler- ne zor bir itir! Hatta bazen dme ve fermuar zesiye kadar iiten geebilir.

Ana snf, ya da hazrlk snfna devam eden ocuklarda da birinci snfa baladklarnda bazuyum sorunlar grlebilmektedir. Bu ocuklar, sraya oturmak yerine srekli snf iinde


12/48

hareket halinde olmay istemektedirler. Okul, oyun yeri olarak alglanmakta, disipline ve dersalmaya geite zorlanlmaktadr. El bece-30rileri bir yl nce gelitirildii iin, ilk anlarda dier ocuklardan ok stn gibi grnrler.Bu, onlara rahatlk ve hatta tembellik verebilir. Dier ocuklar kalem tutmay ve izgi izmeyi

renmeye abalarken, hazrlk snfndan gelen renciler ya can sknts ekmekte ya dadier rencilerden stn olduklar dncesiyle hareket etmektedirler. Bu da renimhayatna kt bir balangtr.zerinde durulmas gereken ok nemli bir faktr de ocuun zeksdr. Baz zek gerilikleriokul ncesinde fark edilemeyebilir. Bu tr ocuklarn zel snflarda okumalarnkabullenmek, en doru zmdr.stn zekya sahip olmak da problem yaratabilir. ocua, retilenler ok basit gelir,nceden bildii eylerdir. Gemite, televizyonda bir yl boyunca gsterilen "Susam Soka"

programndan pek ok zeki ocuk, okula gitmeden okuma-yazmay, saylar ve ilemyapabilmeyi renmilerdir. Bylece birinci snf onlar iin bir tekrar olmu ve bu konuda pekok eletiri de yaplmtr.

Sonu olarak; ocuunuz hl okula alamadysa, bu bilgiler dorultusunda bir gzlem yapn.Bakalm hangi nedenlerle karlaacaksnz? Unutmayn ki, bir sorunun zmnde ilk admsorunu fark etmekle atlr.31Her Yeni Ders Ylnda Eski Sorun:DERS ALIMAK, DERS ALITIRMAKHer yazn sonlarna doru, yeni retim yl balarken, kaytt, okul alveriiydi derken, sk

bir tela yaanr. Fakat bu daha balangtr. Asl tela dersler baladktan sonra okulsonrasnda yaanr. Ders almalar, altrmalar, devini yaptm m sorgulamalar...Belki de telaa hi gerek yoktur. ocuklarmz anlayp efkatle vereceimiz destek, onlarnokuldan, derslerden, ders almaktan keyif almalarna ve baarlarna sebep olacaktr. Hadihayrls...Aslnda Milli Eitimdeki yeni dzenlemelerle, ilkretimin zellikle ilk yllarnda ev deviuygulamasnn kaldrld syleniyor. Bu uygulamann sonular henz net olarak ortayakmad. ocuun sadece okulda anlatlanlar dinlemesi, snavlarla dolu, amas gayet geitim yarn kazanabilmesi iin yeterli olur mu, imdilik bilmiyoruz.32Yeni Araylar, Bilinmeyen SonularAyrca, baz byk ehirlerdeki okullarda ocuklarn okul antas ykn hafifletmek iinsnflarda dolaplar yaptrld. ocuklarn okul malzemeleri artk snflarnda duruyor.Bunlar eitimde yeni araylarn iaretleri. Fakat geen dnem, dev vermeme uygulamasnn

faydal olabileceine ikna olmam kimi retmenlerimiz, rencilerine ev devi vermeyedevam ettiler. Okulda bekletilen kitap-defterlerden devle ilgili olanlar da ocuklarn okuldaneve tamalarna izin veriyorlar. Daha yeterli derslik konusunda ciddi sorunlarn bulunduudikkate alnrsa, her okulda dolap uygulamasna geilebil-dii de ok pheli.Sonuta yeni bir eyler deneniyor. Fakat bu dzenlemelerin ne iin yapldn eitimcilerintam olarak anlayabildiini syleyemeyiz. Bunlar, gerekli analizleri yaplm, naslsonulanaca, neler getirecei aka hesaplanm uygulamalar mdr, belli deil. En azndan

bizde net bir kanaat olumad. Diyelim ocuunuz iyi bir rencidir, gn sonra anlatlacakolan fen nitesinin konusunu nceden almak istiyor. Ya da aklna bir ey takld, kitabnap bakma gerei duydu. Ama kitaplar evde deil, okulda! imdi ne olacak?Her eye ramen yl boyunca yine derslerden, ders alma ve altrmadan sz edeceiz.

Aileler, fedakrlklarna karlk ocuklarndan derslerini ihmal etmemelerini, baarl olmaya


13/48

almalarn bekleyecekler. Bu onlarn hakk. Fakat bu hakkm kar taraf da var. Yaniocuklarn hakk... En iyisi, ailelerin etraflca d-33np, bu konuda yaplan yanllar bilmesi ve doru admlar atmasdr.Bu ve benzeri yazlar, kimi yanllar zerine genel bilgi verme amac tar, fakat yeterli

olmaz. nk her ailenin kendine has zellikleri vardr. Yani asl sorumluluk anne-babalardadr.Ar Disiplin ve KorkuAilelerin, ocuklarn evde ders almalarna etkileri, bazen onlarn eitime verdikleri nemile paralellik arz etmiyor. Belki de ne ekilde ve hangi lde yardm edileceini bilmiyorlar.Bu konu ailelerin yapsyla yakndan ilgili. Genel olarak deerlendirildiinde, ocuun evdevi yapmas, ailenin ona kazandrd alkanla bal grnyor.ayet ocuu kk yatan itibaren talimatlarmza uygun davranmaya altrdysak, yani birey yapacanda gzmzn iine bakp onay bekleyen veya yz ifademizden manakarmaya alan baml bir ocuk yetitirdiysek, kendiliinden derslerinin bana oturupalan bir renci olmasn beklememeliyiz.

zellikle ar titiz anneleri veya ar disiplinli retmeni olan ocuklar derslerini kendibalarna yapmay denemezler. ocua hak vermemek mmkn deil. devini yaparkenyanl bir ey yaparsa, ertesi gn sann veya kulann ekileceini, rencide edileceini bilenocuk, zgvenini yitirmitir. Hata yapma kaygs, ocuu dev yaparken mutlaka bilen

birinden tasvip34edilme arayna sevk edecektir. nemsiz konularda bile ocuk bu kaygy tar ve bamszhareket edemez.Bu durum anne-babay da bunaltr. nk akama kadar alp eve yorgun gelen bir baba,ocuunun derslerine yardm etmek gibi bir ile megul olmak istemez. Bu konuda elerarasnda da sk sk tartma kar ve gerilen ortam ocukta yalnzlk hissinin olumasnave zgven kaybna sebep olabilir.Anne-babalar belki ocuun derslerinde yardmcolmak iin yeterli bilgi ve beceriye sahip olmayabilirler.Ama onlara den asl grev, ocuklarndan efkatleriniesirgemeyip, ders almaya uygun, huzurlu, mutlu birortam salamaktr.Ders almada Kz-Erkek Farkr Evde ders almada problem kartan ocuk genelde evin erkek ocuudur. statistikleregre kzlarn okul baar dzeyi daha yksek grlyor. Tabii ki daha ok altklar iindir.Acaba erkek ocuklar derslere neden daha ilgisizler? retmenler ders anlatrken onlar

dinlemek yerine birbirlerine bilgisayar oyunlarn anlatyorlar. zellikle ya ilerledike, lisealarnda bu fark daha da belirginleiyor. Bunun arkasndaki neden, kzlarn okuma vemeslek sahibi olmay daha ok nemsiyor olmalar mdr?Erkekler iin onlar darya eken cazip birok faktr vardr. Akran gruplar, internet cafelerv.s... nternet cafelerde bilgisayar oynayan kzlarn oran dktr.35Baz anneler de erkek ocuklarn evde olmamasndan honut olur. nk kzndan evilerinde yardm umar, olunun ise evde saa-sola satap kendine ayak ba olmasnistemez.Zaten enerji dolu bir delikanly saatlerce masa banda derse oturtmak da hakszlk olur.Gencin bu dnemde ilgisi zihinsel faaliyetlerden ok kendine yneliktir. Okula giderken o

gnk snavdan ziyade sana ekil vermeyi, jle srmeyi unutmamay daha oknemseyebilir. ,


14/48

Aile-retmen likileriEbeveynler ocuklarna derslerinin olup olmadn sorarlar ama derslerinin neler ierdiiyle

pek ilgilenmezler. Oysa bu nemlidir ve gerektiinde retmenle iletiime gemek gerekir.Yani aile, ocuun devlerine gerek anlamda ne kadar zaman harcad veya zorlanpzorlanmad konusunda duyarl olmaldr.

Son dnemlerde snf retmenlii d branlardan atanan retmenlerin bu konuda lytutturama-dklar da gzlenmektedir. Bran d retmenler ocuklara kapasitelerinin stndedevler vermektedir. Pedagojik olmayan yntemler, ocuklar baka kaynak kitaplardankopya ekmeye ve tembellie sevk edebilir.ocuunuzun problemleriyle ilgilenirken, retmenlerinin de dev yaklamn dikkatealmalsnz. Bunun iin retmenlerle tanmak, onlar tanmak gerekir. Halbuki kimi veliler,sanki yeminliymi gibi okula ayak basmak bile istemezler. zellikle veli toplantlarnda36

babalar grmek pek mmkn deildir, ileri nemli bir mazerettir. Oysa retmen-veliiletiimi ocuun baarsnda ok nemlidir.Zeki ocuk ve Dersler

Ayrca ileri derecede zeki ocuklarn evde ok fazla ders almalarn beklemek de biziyanlgya drebilir. Anlatlan, okuduklarn ksa srede kavradklar iin problem zmedede hzldrlar. Normal ocuklar iin 1 saat srebilen bir dev onlar iin 10-15 dakikalk iolabilir. Zeki ocuklar iin okul ders program, seviyelerinin olduka altnda ise, dersalmada isteksizlik gsterebilirler. nk konular onlara basit gelir, ilgisini ekmez.Her yz ocuktan sadece 1-2 tanesi bu denli zeki olabilir ve onlar iin zel eitmene ihtiyavardr. Bu karar aile ile birlikte snf retmenleri ve rehberlik uzmanlar vermelidir. Zeki birocuk ile zeki olmayan ayrt etmek aileler iin zor olabilir. nk anne-babala-rn kendiocuklarn olduundan zeki grme eilimi vardr. Bilinli ebeveynlerin, ocuklarnn zekseviyesi ve yetenekleri hakknda gereki bir fikirleri olmaldr.Kardeler Arasnda DengeKarde kskanl da evde ders almay gletiren bir sorundur. Bir ocukla ilgilenirkendierini ihmal edip, dengeyi bozmak ihtimal dahilindedir. ocuk ders almayarak annesininilgisini ekmeyi veya alrken annesini ya da babasn banda bekletmeyi bece-37riyorsa, kendince bu bir sevgi kazanma yoludur. O anda dier karde ise cezal gibidir.Karde ilikileri gerekten de hassas bir dengeyi gerektirir. Hemen her ocuk kendisinin dahaaz sevildiini, daha az ilgilenildiini, nemsenmediini dnerek duygu istismar yapmaydener. Veya gerekten de bu hisler ona ac verir, depresyona girebilir. Bu sebeple okuldan da,derslerden de souyabilir.Evet; ocuklarmz seviyoruz. Onlarn okuyup, bir yerlere gelmelerini, kimselere muhta

olmadan yaamalarn istiyoruz. phesiz onlar da bizi seviyor, bizim iyiliimizi istiyorlar.te bu sevginin rselenmedii, bu sevgi etrafnda rlen ortamlarda her ey daha kolay. Bunuhatrlayarak, ocuumuz okusun, yazsn, bilgili, eitimli olsun diye gsterdiimiz abannkimse iin ikenceye dnmesine izin vermemek gerekir.Unutmayalm, bize ve onlara gereken, nce insan olmak...38YETER Ki OKUSUNLAR DYE...Dn oktan unuttuk, gzlerimiz parlak yarnlarn ltsyla kamam. Gemiinihatrlamaktan rahatszlk duyanlarmz bile var. Gzelim hatralarn adn "nostalji"koyuyoruz ki, bize tandk gelmesin, yabanc olsun. Bir dnlse, bu gnlere nerelerdengelindi?


15/48

Oysa pek ok konuda, hatta her mevzuda bugnlerimizin kodlar gemiimizde sakl.ocuklarmzla alakal hususlar iin de byle. Gemiimize bir gz gez-dirirsek,ocuklarmzn baar ve tatmin dzeylerinin deerlendirmesini daha iyi yapabiliriz.alacam, Ama...Uzun smestr tatili sresince rencilerimiz youn bilgisayar ve televizyon mesaisi ile

yorgunluklarn zerlerinden atp, streslerini tua getirirken, bizler de veliler olarak onlaradaha iyisini verme gayretinde idik. Bu devre arasnda alma-dl szlemeleri yenilendi,39gncellendi. ocuklar anne-babalarn memnun edebilecek baar dzeyine karn, isteklerinimasaya koydular:- "alrm ama istediim eyleri bana alrsanz!"- "Tamam, kabulmzdr!"ocuunu uzak bir yerden bakentin prestijli bir semtindeki ilkretim okuluna gndermekteolan bir aile, baar seviyesi daha yksek bir baka okula nakil yaptrmak istiyordu. nk buvarlkl semtin okulunda renciler gsteri yarnda olduu iin, retmenler ne kadar iyiolurlarsa olsunlar, umulan baar bir trl gelmiyordu. Ailenin sosyo-kltrel ve ekonomik

dzeyi de ocuun okul arkadalar ile benzerlik gstermiyordu. Yani hi rekabet ans yoktu.Aile, sorunun kaynan doru alglayamad iin okul deiiklii yaparak, ocuunugsteri budalas okul arkadalarndan uzaklatrmakla sorunu kkten halledeceinidnyordu. man ettikleri "stn seviyeli okul, eittir, stn baarl renci" denkleminingereklemesinin nndeki engel kalkmalyd.ocuk stekleri, Aile ZihniyetiBir baka anne de, ciddi performans dkl gsteren lise rencisi olu iin abalyordu."mam bildiini okur" misali, kendince tehisi koymu, kendi zmlerini uygulamak iinrpnyordu. Olunun ders baarszl, ii okuldan kamaya, yalan sylemeye ve baz ktalkanlklara kadar gtrmt.40Bu anneye gre bu olumsuzluklar zincirinin balca sebebi ergenlik a idi. Sanki bu adahi baarl olan yokmu veya baarszlk bu an olmazsa olmaz imi gibi...Yaptmz grmeden sonra anlald ki, hakikaten ocuun bir suu yok! nk kabahatin

by ailede... ocuun orta renimde en baarsz olduu alan matematik iken, srarlaticaret lisesine yazdrmlar. Ki, matematik burada barol oynar! Bir yl borlu geen renci,ikinci yl iki misli stres ve yk altnda kalm, baarmas hepten imkanszlam ve areyikamakta, gn kurtarmakta bulmu.Dier bir anne telefonda u soruyu soruyordu: "ocuumun isteklerinin ne kadarnkarlamam gerektiini bilemiyorum. Daha dorusu, hep benden alabileceimin daha fazlasnistiyor, isteklerine yetiemiyorum. Cep telefonunun yeni modeli km, arkadalar almlar

ben de alaym m, yoksa marr m? nk elindeki telefonunu da alal ok zaman olmad."u da baka bir velinin derdi: "Liselere giri snavna hazrlanmak iin dershaneye devameden olum bir gn hayli skntl geldi. Sebebi u: Dershanede ocuklara baarl olmannyollarn konu alan bir seminer vermiler. Seminerde bilhassa alma odas zerindedurulmu. Hatta denilmi ki, yakn bir zamanda evlerinizi ziyaret edip odalarnzn bu dzeneuygun olup-olmadna bakacaz!Oysa benim olumun kendine ait bir odas bile yok. Tklm tklm eya dolu bir odayniversiteye ha-41zrlanmakta olan lise son snf rencisi aabeyi ile paylamak zorundalar. Biri ar tertipli,dieri alabildiine dank. kisi de baarl saylr, hatta dank olann dersleri daha iyi

durumda."Baarszlk mkanszlk Yznden mi?


16/48

Yukarda sraladmz yaanm rneklere bakldnda, velilerimizin ocuklarn dersalmaya tevik ve ynlendirme konusunda skntl olduklar anlalr.Eitimcilerin de ocuklar yeterince motive edemedikleri, tm abalarna ramen umulan

performans alamadklar da bir vakadr. Yanl bir temayl olarak hep imkanszlklarzerinde durulmakta, abalar da o ynde younlamaktadr.

Daha ak sylemek gerekirse, ocuk gya cep telefonunun modeli dk veya bilgisayarnnfilan aksam noksan diye baarl olamyorsa bouna zahmet etmeyin, baar ancak birhayaldir.Diyelim drt ocuunuz var, okumalarn istiyorsunuz. Size ka oda, ka bilgisayar, katelefon, ka vs. lazm, hi dndnz m? Dnmek bile istemezsiniz. Onlar iinaldklarnz ksa srede bir hi oluyor, alamadklarnz iin ocuklarnz karsnda ezim ezimeziliyorsanz, gerekten ciddi bir sorunla kar karya-snz demektir. Peki, o halde neyapalm?ncelikle eskiyi hatrlayalm. Siz, bugnn mrekkep yalamlar; bugn ocuklarnzasaladnz imkanlarn ne kadar sizin ocukluk gnlerinizde vard? Koltuunun altnda ikiodunla, yani o gnk yakacak ile

42kilometrelerce yol yryerek okula ulaanlar, servis nedir, okul harl nedir bilmeyenler,

bez torba ya da tahta anta ile byklerinin eski nlk ve kitaplaryla okuyanlar, neden sesinizsedanz kmyor? Dokuz karde iinde ebesiyle-dedesiyle iki gz evlerde yaarken snavkazananlar, sizi baarya hangi etken sevk etti?Baarnn Psikolojik KaynaklarElbette meseleyi sadece alk ve doyumsuzluk noktasna indirgemek yanl olur. Ancak bu ikikavram arasnda yle anlaml bir fark var ki, bunu biz yeni nesle aktarabilmi deiliz. Yanievlatlarmza alk ektirmiyoruz, lkin onlar mthi bir doyumsuzluk hissi ierisindeler.Buna mukabil biz onlara kar yetersiz kaldmz dnyoruz.Bir de ok zeki ocuklar var. Ancak bu stn zeklarn anne-babalarn tek ayak stndeuyuturcasna yalana-dolana kullanan evlatlara dikkatinizi ekmek isterim. zellikle yksekrenim genlerinin azmsan-mayacak bir ksm, okul ile bitiikte yer alan cafeleri birbirinekartrp, ikisinden de mezun olamazlar! Sonuta ya bir arkada ya da not vermeyen bir hocamesul tutularak gencin zedelenen gururu onarlr, can sal tesel-lisiyle...Her aile kendi sosyal, ekonomik ve kltrel seviyesine mtenasip olarak, ocuklarnaokumalar konusunda dengeli, aklc bir motivasyon salamak zorundadr. Unutulmamaldrki, doyurulmu, yani yksek oranda karlanm ihtiyalar bireyi gdleyemez, tevik43edemez. imdi ile gelecek arasndaki iliki de net bir ekilde gz nne alnmaldr.Bir faaliyete istek duymada iki nemli unsur yer alr: Birincisi mahrumiyet gds, ikincisi

gelime gds. Her ikisinin de varl mutlak sevk edici olmakla birlikle, birincisi daha okmaddi, ikincisi ise soyut, yani sosyo-kltrel arlkldr. ocuun kiilik yaps ve zekpotansiyeline gre bu iki gdleyici unsurun birine arlk verebilirsiniz. Nihayetinde onlarsizi memnun etmek veya sizden yeni teknoloji harikalar kopartabilmek iin dersalmasnlar.Onlara bir ey vaat etmeyin, kendileri iin altklarnn bilincine varsnlar. Bir de byledeneyelim, bakalm nasl olacak?Anne-Babalarn Okul Karnesi-I OKUL ALIVER KMN N?Sizler iin bir "karne" hazrladk. Ltfen bu ve takip eden iki yazmzda ele alacamz "hal vedavran" maddelerini okuyarak kendi notunuzu verin ve karnenizi doldurun. Kendinizideerlendirmekte tereddt ettiiniz konularda ocuklarnzdan yardm isteyebilirsiniz! nk

burada nemli olan sizin kendinizi alglamanz deil, ocuklarnzn size verdii nottur.Bu yazdaki hal ve davran konumuz okul alverii ile ilgili.


17/48

ocuun okul ihtiyalarnn karlanmasnda ailenin taknd tavr byk lde ekonomikg belirlemekle birlikte, ailenin konuya yaklam ocuklar iin nemli mesajlar, yaniuyarlar ierir.Anne-babalar okul ihtiyalar konusunda farkl tavrlar taknrlar. phesiz en halisaneniyetlerle, ocuklar heveslendirmek, baarya ynlendirmek maksadyla, onlara ok orijinal,

ok deerli, ok kaliteli, snfta hibir ocukta bulunamayacak nitelikte okul malzemelerialma arzusu hemen hemen her anne-babada vardr.45Bedeli Kim dyor?Bunun karlnda da ocuktan bu eyalarna "bir devlet dairesinde demirba eyalarnkorunmas tzne" uygun olarak bekilik yapmas beklenir. Aileye gre, zellikle de

babalara gre bu, ocuun "malna sahip olma" karakterini kazanmas iin mutlak zorunludur.ocuk tarafndan bu deerli okul malzemelerine beslenen hisler karmaktr. nceliklekendisine atfedilen olaanst deer sz konusudur. laveten ailesinin bu malzemelerlemtenasip olarak kendisinden stn baar beklediinin de bilincindedir.Oysa baar ocuk iin kiisel bir hedeftir. Bu yaklamla bir tatmin unsuru olmaktan ok bir

diyet hissine dnr. Ksaca, baarma arzusu baaramama kaygsna dnr.Manevi boyutta ise, ocuk sahip olduu nesnelerden dolay kendini dier ocuklardan stngrebilir. Arkadalarna hava atmaya teebbs edebilir. Nedense birok aile, ocuunun ucuzveya pek de gerekli olmayan malzemelerin yokluundan eziklik duyacandan endie ederek,ocuklarna maddi imkanlarnn ok zerinde harcamalar yaparlar. "ocuum eksiklikduymasn da, varsn stnlk duysun!" dncesi hkimdir. Oysa bu his, tatminsiz birahsiyetin olumasnda temel tekil eder ve ocuun benliini iirir.Okulda deerli eyalar korumak ciddi bir itir. Uyank olmay, etrafa pheyle bakmaygerektirir. ocuk, antasndan bir ey kaybolur endiesiyle teneffse kmayp snfta

bekleyebilir. Bir arkada kendisinden46dn bir ey istediinde, bozar veya krar endiesiyle asla veremez. Verse, korktuunun

bana gelmesi byk ihtimaldir. ocuk hisleri denetimsizdir, aklna geleni yapverir. Yaniarkada dn ald kalemtra kazara krverir. Sonra evde bunun hesabn vermekyardmsever ocua der. Sen misin veren...Tabii ki ocuk arkadalaryla yardmlaamazsa, kendisi de muhta olduunda bakalarndanisteyemez. steyebilse de kimse ona bir ey vermek istemez. ocuk tecrit edilebilir. Bu nekt bir durumdur!..Gnmzde ocuklar iin icat edilen pek ok okul malzemesi oyuncak niteliindedir. Ap-kapamal, evirmeli, takp-karmal, resimli, hatta mzikli olabilen bu nesneler, ocuun dersesnasnda dikkatini ekerek oyuna dalmasna ve dersten kopmasna da neden olabilir.

retmenleri sk sk uyarmak zorunda kalr. "Brak elindekiyle oynamay da dersi dinle!"derler. Sonuta bu harika nesnelerin ocuu daha baarl klmayaca kesindir.Kalem KutusuKk Taha o yl ilkokula balayacakt. Babas ilk esinden ayrlm ve eitli nedenlerdendolay ilk evliliinden olan ocuklarn yllardr grmyordu. Bu nedenle Taha babasnngznde zlemini ektii dier ocuklarn da temsil ediyordu. Ksaca, Taha ok deerli, zel

bir ocuktu.Taha'nm babas bir devlet memuruydu, yani zengin deildi. Buna ramen Taha ya o kadarahane okul malzemeleri almt ki, ocuk bunlar ryasnda grse47inanmazd. Hele bir tanesi vard ki insan bakmaya duyamazd. Bu ahane ey, katl,

otomatik ama-kapa-mah bir kalem kutusuydu.


18/48

Bir dolmakalem kutusuna benzeyen bu harika aletin dmesine basldnda hafif bir dttsesiyle alyor, sonra ii katl bir rafa dnyor ve her blmeye kalemler, silgiler,kalemtralar filan yerletiriliyordu.Kalemlii kullanma talimat ocua gzelce anlatld. Evde bir-iki deneme yaptrld. Aletkalem pil ile alyordu. Hafif bir tutukluk yapt. Babas biraz sinirlendi ama zamanla dzelir

diyerek ikna oldu.Annesi Taha'ya : "Bak olum, baban seni ne kadar ok seviyor ki byle gzel bir kalemlikalm. Dikkatli kullan. Yere drme. Vara-yoa dmesine basp durma, bozulur sonra!"diyerek tembihte bulundu.Taha ertesi gn okula gitti. Okul hayat hakknda tabii ki bilgisi yoktu. Hemen yazhp-izilecek zannetti. Zaten kalemliini kullanmak iin sabrszlanyordu. antasndankalemliini karp srann zerine koydu. Eli hafife tua dokunuverdi. Dtt sesi snftaduyuldu. Dier ocuklar Taha'nn bana topland. Bazs grdne inanamyor, bazs danereden aldklarn soruyordu. Kalemlie dokunabilmek zere bir sr minik el uzand.Kalemlik elden ele dolatrld. T aha durumu kontrol edemiyordu. Zavall ocuk kalemliinikurtarabilmek iin olaanst aba sarf etti.

Bu arada daha ilk gnden pek ok arkadann kalbini krm, gzyalarna da hkimolamamt.48ocuk byk bir korku atlatmt. Bir daha bu riski gze alamazd. Ta ha, birka gn okulharlklarn biriktirerek orta hallisinden kalem, silgi ve kalemtra ald. Ancak yeni aldklarnkalemliine yerletirmedi. Sadece okulda kullanyor ve ii bittikten sonra antasnn iineatyordu. Ne de olsa be milyonluk lks kalemtra zapt edip usulne uygun kullanmakaygs, be yz bin liralk kalemtraa gre ok daha sknt vericiydi. stelik bu kalemtrada fevkalade ie yaryordu.Taha artk orijinal kalemliini sadece evde, annesinin denetiminde kullanyor, okulda iseantasndan bile karmyordu. Ancak annesi bu durumu bilmiyordu. Neyse ki Taha sorununuocuk mantyla byle zm-leyebilmiti.Annesi zamanla Taha'nn kalemlerinin hi eski-memekte, klmemekte olduunu fark etti.nk ocuun okul hayatyla ok, hem de ok yakndan ilgileniyordu. "Olum, retmensize okulda hi yaz yazdrmyor mu?" diye sorarak ocuunun defterlerini bir mfetti gibikontrol etti. Lkin bir sonuca ulaamad. Durumu gizlice kocasna anlatt. Sonunda okulda birsorun olup-olmadn anlamak iin retmeni ile grld. Okulda her ey normaldi. Tahada dier ocuklar gibiydi, yani yazlarn yazyor, derse de ilgiyle katlyordu.

Nihayetinde aile, Taha'nn okul malzemelerini ok dikkatlice ve tutumluca kulland, bakaocuklardan ok daha tertipli olduu kanaatine vararak gurur duydular, mutlu oldular.Gnn birinde Taha'nn annesi ocuun okul antasn elden geirerek dzenlemek istedi.

antay ters49evirip iindekileri boaltt. Yere dklen kalemi silgiyi grdnde akna dnd. Tahadier odada televizyon izliyordu. Ona bir ey belli etmeden antasn tekrar yerletirdi. Tabiiki Taha'nn kendi harlyla ald kalemleri yeniden antaya koymad.Annesine gre sorun bykt. Herhalde Taha bunlar arkadalarndan alm olmalyd!Kadncaz ok endielendi. Nasl olurdu? Onlar ki ocuklarna en kalitelisini alyorlard, ama

biricik oullarnn yine de bakasnn malnda gz kalyordu. Yani kadn byle zannetmiti.Tek bana bu ciddi problemi zemezdi. Doal olarak meseleyi babasna havale etti. Sualeti kalem ve silgiyi kocasnn nne koyarak grn bildirdi ve yorum bekledi.Sonrasnda Taha inenin kulandan geercesine titiz bir sorgulamadan geti. ocuk

tereddtte kalyordu. Gerei sylese, ailesi hemen okula gelerek arkadalarn retmeneikyet edeceklerdi. Taha byle olmasn istemiyordu. Arkadalarn seviyor ve onlar


19/48

kaybetmeyi hi istemiyordu. Doruyu syleme-yince ise hrszlkla itham ediliyordu. ocuk"Yolda buldum." diyerek yalan sylemeyi denedi ama anne-baba-sn inandramad.Aileye gre ocuklarnda byk bir problem vard. Sizce bu problem ne olabilirdi? Problemocua m yoksa aileye mi aitti? Zavall Taha'nn okul hayat bu tr problemlerle srp gitti.Bu konuya ilikin davranlarmz gzden geirelim. Bakalm karnemiz pekiyilerle mi

dolacak, yoksa snfta m kalacaz?50Ahne-Babalarn Okul Karnesi-II OKUL HARLIIBu sefer bakalm okul harl konusunda anne-baba olarak karnemiz nasl?Okulda harcamalar iin ocuklara bir miktar para vermek artk bir zorunluluk haline geldi.Fakat ufak tefek okul ihtiyalarnn temini veya beslenme amacyla verilen bu parannkullanm ekli bazen sorunlara neden olabiliyor.Harlk miktarlar ve ne kadar zamanda bir verilecei hususunda da ailelerin farkluygulamalar vardr. Kimi aileler, ocuun paray elinde tutabilmesi, arur etmeden veyayitirmeden tamay renebilmesini salamak iin, haftalk ya da aylk olarak verirler. Birhaftalk harln bir gnde harcayverince parasz kalacan ocuklarna tecrbe ettirmek

isterler. Fakat pek ok ocuk bunu baaramaz.51Esasen yetikinler bile kimi zaman bu konuda kendilerine yakan bir olgunluk gsteremezler.Cebindeki parann tamamn, evinin bir aylk nafakasn bir anda harcayan, kredi kartkullanmnda ly karan, demekte glk ekeceini bildii halde alveri yapmaktankanmayan insanlarn olduunu hepimiz biliyoruz.Toplu Para Kolay HarcanrTpk yetikinlerdeki gibi, ocuklarda da haftalk ya da aylk harlk uygulamasnn kardsorunlar kmsememek gerekir. Cebindeki fazladan para, harcanmak iin adeta ocuudrter. Haftann ilk gn be ikolata, dondurma yiyen, avu dolusu sakz ineyen ocuk,hem mide fesadna urar, hem de evde yemek beenmez. Para artarsa arkadalarna da bireyler smarlar. Dier gnlerde ise sadece arkadalarnn yediklerini seyretmek zorundadr.Toplu harlk almaya alkn ocuklar, parasz kaldnda hem kendine kzar hem de ailesine.irinlik yaparak veya kendisine andrarak fazladan harlk alabilecei bir yakn, halas,days, amcas yoksa i ciddidir. Zamanla kendisine az harlk verildiini dnmeye balar.Yanl yollardan para temin etmeye teebbs etme ihtimali de vardr. Annenin czdanndan,

babann cebinden veya dier kardeinin harlndan aktrmadan bir miktar almak gibi...ok Para, ok DertParann idareli kullanm ve tutumluluk, iradeyi gerektiren bir kiilik zelliidir. Bunu

baarabilen o-52

cuklar takdir etmek gerekir. nk kimi devletlerin bile bu ii baaramadklarn biliyoruz.Her gn dzenli olarak, ocua lzumundan fazla para verilmesi, onun salksz ve dzensizbeslenmesine neden olaca gibi, baz kt alkanlklara da zemin hazrlar. Mesela kkapl ans oyunlarna merak salabilir, okul dnda bir yerlere "taklma" alkanl edinebilir.Yayla mtenasip miktarda olsa da, ocuun eline harln topluca vermek, onun kiiliinezarar verici etkileri ortaya kartr. Parasndan yararlanmak isteyen veya onu iten iekskanarak parasn arur ettirmek isteyen samimiyetsiz arkadalar etrafn sarabilir. Yanlarkada seimleri yapabilir. Zamanm nasl deerlendireceini cebindeki para belirlemeye

balayabilir.Buna ilave olarak, eline toplu para geen ocuk, bu parayla arkadalarna gsteri yaparakstnlk taslayabilir, kibirlenebilir veya aalk komplekslerini parayla telafi edebilir.

"Ben ektim, ocuum ekmesin!"


20/48

ocua yeterli zaman ayrmayan, efkatini hissettirmede kendini yetersiz hisseden veya kendiocukluunda ok mahrumiyet ekmi olup, bu ezikliini ocuklarn ahsnda gidermekisteyen anne-babalar, ocuklarna maddi imkanlarnn ok stnde harlklar vererekkendilerini kantlamaya alrlar. Adeta ocua kendilerini affettirmek isterler. ocuklarnaverdikleri harlk miktarn szlanmak babndan ee-dosta beyan edip, ne kadar ilgili, iyi anne-

baba olduklarn onaylat-53mak isterler. Bu tr davranlar ocuklar martmaktan baka bir ie yaramaz.Dier taraftan, ekonomik gc elverili olduu halde, bu olumsuzluklara mptela olurendiesiyle ocuklarna hi harlk vermeyen veya cimri davranan aileler de mevcuttur. Bu datasvip edilebilecek bir davran deildir. stelik ocuklar kendilerinden parann esirgenmiolduunu dnerek, bilin altnda ailelerine dmanca ve saldrgan duygular beslerler.Kendilerini deersiz, kymetsiz, nemsiz hissederler. Bu dncelerini dile getiremediklerindeise, zc davranlarla kendilerince anne-babalarn cezalandrmaya yeltenirler. Meseladerslerine almayabilir, saygsz davranlarda bulunabilir, kardelerine kt davranabilirler.Her gn uygun miktarda dzenli bir harla altrlan ocuklarn, para harcama alkanlklar

dengeli olsa dahi, makul bir sebep gsterilerek zaman zaman harlklarnn aksatlmas endoru uygulamadr. Bylece ocuk her zaman cebinde para olamayabileceini de renir,harlnn kymetini bilir.Kardeler Aras Adaletok ocuklu ailelerin harlk verme konusunda yaad sorunlarn banda, eitsizlik veyahakkaniyetin salanamamas gelir. Doal olarak baz ihtiyalar ocuun yama ve cinsiyetine,okul artlarna gre deiiklik arz eder. Ancak ocuklar bu konuda mutlak eitlik isterler ve

birbirlerinin harlnda gzleri kalr. zellikle kkler, aabeylerini, ablalarn bu konudadaha ok kskanrlar.54Dershane masraflar, kurs paralan, kaynak kitaplar gibi eitim harcamalar, genelliklekardeler arasnda tartma konusu olur. Bir karde, kendisine dieri kadar imkansalanmadn dnebilir. Eer ailenin imkanlar elveriyorsa, eitim harcamalar konusundakardeler arasnda hakkaniyet mutlaka gzetilmelidir.Aksi halde, ocuklardan biri, srf bu yzden kardelerine nazaran sevilmediini hisseder.Unutmamak gerekir, salanan veya salanamayan maddi imkanlar, ocuun gznde sevginin

bir gstergesidir. Bu olgu pek ok ailede ciddi bir atma kaynadr, hatta aileyi blebilir.Az ya da ok, dzenli ya da dzensiz ocuklarmz para harcamay ok erken yata reniyor.Modern tketim kltr daha yrmeyi renmeden onlar birer "tketici" olarak yetitiriyor.retmeyi, aln terini, hellinden kazanmay retmek iin ise kimsenin ne bir acelesi var nede bir gayreti.

O halde i bize dyor. ocuklarmzn parayla tant yalarda ok dikkatli davranmal,lleri ve sorumluluklar retmeliyiz.55Anne-Babalarn Okul Karnesi-HI DERS DII ETKNLKLER ve OCUKocuklarmz hayata hazr olsun, bilgi ve becerileri gelisin diye derslerin haricinde de onlareitmeye alyoruz. Bu amala onlar bir sr kursa gnderip, etkinliklere katlmlarnsalyoruz. Acaba yaptmz ne kadar doru?Hem okullarda hem baz kurulularca okul dnda ocuklara ynelik bir takm etkinliklerdzenleniyor. Bu etkinliklerin dzenlenme gerekesi olarak, ocuklarn yeteneklerinikefetmek ve eitmek, hayat becerisi kazandrmak, yalnzln gidermek, enerjisini olumlusahalarda sarf etmesine zemin hazrlamak, zgven, atl-gan-giriken bir kiilik kazandrmak,

yeni arkadalklar, dostluklar kurmasn salayp ocuklarn hayatna renk katmak gibi kulaa


21/48

ho gelen amalar sralanr. Bu tr etkinlikler bu amalara sadk kalndnda masum, doruilerdir.56Eitim mi, Ticaret mi?

Ne var ki, bu tr sosyal-kltrel etkinlikler veya okul tabiriyle eitsel kol faaliyetlerinin

maksada uygun yaplp yaplmadn veliler olarak gzden geirmek gerekir. Zira bu konudahaberdar olmamz gereken baz problemler var.Bu tr sosyal ve kltrel etkinliklerin birounun iyi niyetlerle yapldn biliyoruz. Fakatgnmzde baz etkinlik ve organizasyonlarn ticari bir smr arac olduunu da grmemizgerekiyor.Anne-babalarn ou, ocuklarnn veya retmenlerinin srarlarna boyun eip, ocuklarnn

bu tr faaliyetlere katlmalarna izin verirler. Ancak bu kararda ocuun geliiminden ok,veliler aras rekabetin veya "benim ocuum da mahrum kalmasn" tarz bir dncenin etkiliolup olmadnn muhasebesini yapmamz gerekir. nk bu tarz etkenler, planlananfaaliyetin ocuk iin ne lde faydal olacann aratrlmasnn nn keser.Ailenin, retmenin kararn etkileyen faktr her ne ise, bir ekilde ocuk faaliyete dahil

edilir. ocuk aylar boyunca ocukluundan fedakrlk edip almalara devam eder. Sonu ise-istisnai durumlar konumuz d-ounlukla ve ne yazk ki bir hitir.rnek olarak okul msamerelerinde seyrettiklerinizi bir dnn. Snf geceleri veya okulmsamerelerinde, zamann mehur bir popler mzii yksek sesle alnarak, kimi sanatlargibi acayip giydirilmi ocuklara ark sylyormu gibi yaptrlp dans ettirilir. Ne marifetdeil mi?57Bir defasnda, dansz kyafetli kk kzlarn (ablalarn aratmayacak ekilde), slklareliinde okul m-sameresinde oynattrldna ahit oldum. Eminim sizler de konuya ilikinrnekler verebilirsiniz.Bir piyesteki kck bir rol iin ocuk aylarca okulda alkonulup, bkncaya kadar altrlr.Baz ocuklar da gya imtiyazldr. nemli rol ve grevler verilerek onurlandrlrlar!Bazlarna ise hibir ey yaptrlmaz. Onlar sadece gpta ile arkadalarn izlerler. Hibir velitoplantsnda da konular bu ynyle ele alnmaz. Sadece msamerenin dzenlenecei tarih vemaliyeti hususunda veliler bilgilendirilir.Onlar ocuk, Sera Bitkisi DeilOkul bnyesinde snf retmeninin ilgi alan dnda bir takm kurslar da almaktadr. Bukurslarn ierii abartlarak anlatlp ocuklar motive edilir. "Kurs a, keyi dn" zaman.Satran, izcilik, tiyatro, balama, gitar, vs... Ders k ettler, hafta sonu kurslar da bu

balamda dnlebilir. Ne yazk ki ocuumuzu halisane niyetlerle gnderdiimiz buetkinlikler, ou zaman ya verimsiz olur ya da yarm kalr.

Kurskolik velilerimiz de vardr. ocuklarnn okul sonrasn ve hafta sonunu ngilizcedenyzmeye dein birok kursa veya dershaneye havale eden ebeveynlerin ii rahattr. nkocuklar iin ellerinde olan her trl imkan seferber etmektedirler.Baz alan anneler, arkalarndan alayp szlayan ocuklarm bu kurslara ikna ederken,aslnda ne ka-58dar da fedakr davrandklarm dnrler. Sanrm, bunun bedelini ocuklarndan manen uzakkalmakla, ayr dnyalarn insan olmakla deyebileceklerinin bilincinde deiller.Eitmen Ehil mi, Torpilli mi?Bu tarz kurslar veren kiilerin de o sahada ehil olup olmadklar pek bilinmez. Kurslarda,zellikle okul dndaki kurslarda, ocuklar eitli propagandalara maruz kalabilmekte,

istismar edilebilmektedirler. Kzlarmz gnderdiimiz diki nak kurslarnda bile budurumlara rastlamak mmkndr.


22/48

mkanlarmz zorlayarak ocuklarmza ek vasflar kazandrmak maksadyla gnderdiimizkurslarn izgisini ve ieriini yakinen takip eden ve gerektiinde mdahale edenimiz var m?zellikle byk ehirlerde yaayan velilerin dikkatine arz ederim.yi niyetli faaliyetleri bir kez daha istisna ederek belirtelim, baz kurslar isiz ama torpillikiilere gelir temin etmek maksadyla da alabiliyor. Mesela bir mdr, beden eitimi

blmnden mezun olmu, retmenlik atamas henz yaplmam bir gen yeen iin,okulunda bir hentbol kursu veya baka bir spor dalnda kurs aabilir. Yani bunun ocuklariin gerekli olup olmad pek nemli deildir. Sporun faydalan zikredilerek, pekalaocuklarn katlm da salanabilir.59Daha ok ilgi ve TitizlikOkul ii ve okul d kurslarla ilgili sylenecek daha pek ok ey var. Biz, ilk akla gelen bazolumsuzluklar sylemi olduk. Amacmz, bu tarz etkinliklerin btemizi ve ocuklarmzistismara ynelik de olabilecei hususunda velilerimizin dikkatini ekmek. Byleceocuklarn katld etkinliklere ilgilerini salamak...Asla ocuunuzu okul ii ve d etkinliklerden uzak tutun demiyoruz. ocuklarmzn elbette

eitime, hayata hazrlanmaya ihtiyac var. Ve bu lkede, ocuklar kendi ocuklar gibi seven,eitimli ve olgun binlerce fedakr eitmen var. Fakat en hassas deerlerin bile ticari metaolabildii zamanmzda, ok sevdiimiz ocuklarmz iin kendi rahatmzdan feda edip birazdaha dikkatli olmamz gerekiyor.Sadece masraflar karlamak yeterli deil...60Eitime Destek: DERSHANE M, KURS MU?Eitim sistemimizdeki eksikler ve olumsuzluklar, hem bizleri hem ocuklarmz eitliaraylara itiyor. renime destek veya snavlara hazrlk iin ocuklar dershaneleregndermek bir zm gibi sunuluyor.Ancak, buna karar vermeden nce bir dnmemiz ve dershanelerin gerekte ne salayacanaratrmamz gerekiyor.Toplum olarak youn ekilde gelecek kaygs yayoruz. Bir yandan insanlarn eitim dzeyiile gelir dzeyi neredeyse ters orantl iken, dier yandan 8 yllk, hatta 12 yllk zorunlueitim program ile kar karyayz. Eitim tabii ki ok nemli. Ne var ki, eitim sistemimizhem anne-babalar, hem ocuklar, hem de retmenleri memnun etmekten ne yazk ki okuzak.61Toplumda i bulma imkanlar kt ve alnan eitimle paralellik salamyorsa, yani okul gnnartlarna uygun eitim veremiyorsa, retmenler ekmek derdinde kvramyorsa, artk her ey

paraya dkld iin veliler aresiz iseler, sonuta tm bu olumsuzluklar ocuklar doal

olarak etkileyecektir. Oysa byk-kk her insan sonucundan fayda umduu ilere severekynelir.Gzlemleyebildiim kadaryla, ocuklarmzda okula ve derslere kar motivasyon dklsz konusu. zellikle temel eitim 8. snf ve lise yllarnda ocuklar kendilerini adeta birlm-kalm srecinde buluyorlar.Gitse Bir Trl, Gitmese Bir BrlAilesinin maddi durumu iyi olan ocuklar da eitime evkle sarlamyorlar. Kt maddiartlardaki ocuklar ise umutsuzluklar ierisindedirler. nk onlar biliyorlar ki, artk mesleksahibi olmann yolu okul sralarndan deil, dershane veya kurslardan geiyor. Buna ramenmevcut sisteme gre baar hi kolay deil.te byle bir ortamda ocuklarn gelecei zerine kurulmu maddiyata dayal ark tam hzla

alyor. Gnderseniz bir trl, gndermeseniz bir trl! Hafta sonlar daha drdnc-beincisnftaki ocuklar sabahn seherinde dershane yollarndalar.


23/48

Birka yl nce olum ilkokul ikinci snfta iken retmenleri veli toplants yapmt. Konu,hafta sonu okulda alacak 3 - 4 saatlik kurstu. Baz igzar veliler ok hevesli ve destekiidiler. Oysa hibir ocuun cid-62di bir eksii veya sorunu yoktu. stelik dar gelirli bir gruptular.

Ben bu ya grubu iin byle bir kursun gereksiz olduu kanaatimi belirttim. Tecrbeliretmen hanm, bana ba ve iaret parman birletirip ceviz byklnde bir daireyaparak, "Delik bu kadar iken tamir edilmeli!" dedi. Sonra iki elinin ba ve iaret

parmaklarn birletirerek kocaman bir halka yapt ve ilave etti: "Bu kadar olunca artk onukapatmas imkansz olur!" Tabii ki bendeniz "Hoca hanm, bu delii aan da byten desizsiniz. ocuklarmz sizin elinizde. 5 gnde atnz delii hafta sonu 3 - 4 saat iindeyamamay nasl baaracaksnz?" diye sormay dndm de, soramadm!..Sonuta kurs ald, ben sadece ay balarnda ocuu kursa yolladm. Dier haftalar gitmedi,

bir eksii de olmad."Ben de Gitseydim, Kazanrdm!"Tabii ki ocuklarmza faydal kurslar da var. Deiik retmenlerin kurs ortamnda farkl

retim teknikleri doal olarak baary arttrr. Okullar test tekniine ynelik deildir amadershaneler tamamyla teste yneliktir. Hani bazen doktorlarn devlet hastanesindekiyaklamyla zel muayenehanesindeki yaklam farkl oluyor ya! te bu okul ve kursmeselesi de biraz buna benziyor.Bu yazyla maksadm dershaneleri kmsemek veya retmenlerimizi rencide etmek deil.Ben ocuk-63larn tarafmdaym. Dershane ocuklarn hafta sonunu tamamen alyor, bazen hafta ii 2 - 3gn de ettler oluyor. ocuklar ok yoruluyor ve bazen de okul baarlar debiliyor. Oysayeni sistemde not ortalamas da niversiteye girite nemli bir arla sahip. Buunutulmamal.Dier taraftan maddi imkanszlklar sebebiyle dershaneye gidememi olmak, ocuklardateslimiyete yol ayor. Yani baarszlklarnn doal olduuna inanyorlar. Okullarda alanyarm gnlk snf kurslar bile bu eksiklik duygusunu gidermeye yetmeyebiliyor.Bazen de retmenlerimiz kursta sorduklar sorularn, zdkleri problemlerin aynsnsnftaki snavlarda soruyorlar. Bu, yanltc bir baar artna neden olabiliyor. Kursalamayan ocuklar da olumsuz etkiliyor.Eitim Pazarlamaclzerinde durulmas gereken dier bir husus da ocuklara tavsiye edilen veya aka

pazarlanmaya allan yardmc ders ara-gereleridir. Maalesef retmenler veya yneticilerde zaman zaman bu kiilere arac olabilmekte.

Bu "eitim pazarlamaclar" genellikle okullarda ocuklarmza bir takm szde test veyaanketler uygularlar. Adres alp telefon ederler veya satmak istedikleri rn snfta tantarakocuklarmz heveslendirirler.Gemi yllarda, kendi toplumunda dk zekl insanlara dil retmek iin gelitirilmi birsistemin, bizim ocuklarmza yabanc dil retiminde ok faydal olduu iddiasyla

pazarlandna tank olmutum. Oysa64eitim tekniinin hibir zellii yoktu ama velilerimiz bunu lp-biemedikleri iin satnalmlard.Yine, okey takmna benzer bir sistemin, gya matematik retiminde yardmc olacaiddiasyla okulda pazarlandna da ahit oldum. Tamamen ticari amal bir sistemdi.

ocuklar matematik renemezdi ama ok gzel okey oynamaya alabilirlerdi. Sanyorum,bu tr durumlar oumuzun bana gelmitir.


24/48

Dershanelerin avantaj elbette oktur. Ancak ben dershane ortamn, kantinlerini bir de sizingrmenizi tavsiye ederim. Mesela ocuunuz rahatlkla sigaraya alabilir. Nasl olsa kursagidiyorum rahatlyla okulu ciddiye almayabilir. Uyar bizden, karar size ait.En azndan aceleci ve hayalci olmamamz, ocuumuzu emanet ettiimiz ortamlar konusundaseici davranmamz ve bu ortamlar izleyerek olumsuzluklara annda tepki vermemiz

gerektiini unutmayalm.65ORTA ve YKSEK RETMDE MOTVASYON SORUNUzellikle yksek renim gren genlerimizin azmsanmayacak bir ksmndamotivasyonsuzluk, ders almada evk eksiklii grlr. phesiz, eitim mfredatlarrencilerin ya ve zek seviyelerine uygun hazrlanmtr. Ne var ki, ortalama drt ylsrmesi gereken bir okulu rencilerin en az yars be veya daha fazla srede bitirmektedir.Bu isteksizlik neden acaba?Eitim ve retim, bireyi hayata hazrlamay esas alan karmak ve ok ynl bir sretir.Uzun yllar sren ve hayatn belki de en mutlu, en cokulu alarn kapsayan okul hayat,

birok ergen veya gen iin zaman katletmekten te bir anlam tamaz. Yaanmas

gerekenleri yaayamaz ya da yaadklarnn farkna varamaz. nk o tek bir hedefe,niversiteye kilitlenmitir.Bazlar hedefi on ikiden vurur ve iyi bir niversitenin kapsn aralar. Bazlar ise ansszdr;hedefi ya66hi tutturamaz ya da byk sapmalarla bir yerleri kazanr. Ve bir kez daha son hamleyiyaparak "vatan grevini mmkn olduunca ertelemek" maksadyla da olsa ak retimekaydolup, yllar boyu "niversiteli gen" kimliiyle benliini tatmin edebilir.Okul Motivasyonu Neden Yok Olur?niversite kazanma, yani hayat bir snavdan baaryla kma stresinden bir anda kurtulangen byk bir rehavete kaplarak yeniden kitap deryasna gmlmekten kanabilir. Ailelerde eskisi gibi srarc veya takipi deillerdir. Onlar eski usul, "balam bitmiten saylr"dncesiyle artk niversite andaki evlatlarna byk gven duyarlar. Zaten bakaseenekleri de yoktur: nk gen onlara tam ve doru bilgi vermemektedir.Bu ifadelerimiz genleri itham veya onlara gvensizlik olarak alglanmamaldr. Gen byledavranmakla aslnda kendi davranlarnn sorumluluunu stlenmeyi denemektedir. Yanihatalarna da, alkanlna veya tembelliine de kendi adna sahip kmaktadr.Aileler, genlerin aslnda "kafalarnn ok alyor" olmasna ramen enerjilerini dersalmaya deil, "bo ilere" sarf etmelerinden szlanadursunlar... Onlarn sosyalaktivitelerden dnyaya yeniden eki dzen vermeye dein ulaacaklar o denli nemliidealleri vardr ki, bu hedefler onlara derslerini ihmal ettirebilir. Toplumsal sorunlar, rnek

alman idoller, can adanlan davalar gence yeni kymetler kazandrmakta ve okul ikinci plandakalabilmektedir. Hatta gen, "ben kiisel67karm dnmedim, geleceimi heba etme pahasna bu hedeflerin peindeyim" anlayylaailesinin gznde klse de, akranlarnn gznde bir lider, bir kahraman mertebesineykseltilebilir."Kii kendinden bilir ii" diyen bir ataszmz vardr. niversite okumu olan ortakuaktakiler o yllarn bir dnsnler. Hatrlanacaktr ki, bu bireyi aan sorunlar ve idealleruruna nice dehalar renimlerini tamamlayamamlardr. Sorsanz ok az pimandr...Byk ehrin zgr HavasLkin genliin muhakemesi her zaman bu ekilde ilemez. zellikle kk yerleim

merkezlerinden, sosyal denetimin hissedildii kk evrelerden byk merkezlere okumaya


25/48

gelen genlerin bir ksm, kendini bir deerler atmas veya toplumsal norm boluuierisinde buluverir.Bir gencin benlii, vicdan ve ahlk deerleri, dnya gr hep bakalarnn beklentilerineuygun e-killenmise, kendi zerinde etkili olan bu kiilerden ayrld anda deerlerini dekaybeder. En basit rnekle, zgrce sigara kullanr. Gen kz ise gece gezebilmeyi dener.

yle rnekler vardr ki, aileler yurtlara yeterince itimat etmeyip evlatlarna ev kiralarlar. Pekmuhafazakr aile ocuklar dahi bu renci evlerinde kar cinsten arkadalarylayaamaktadr. Aileden kopmakla sonulanan ve genleri memleketine geri dnmekten bilealkoyan zerk ve zgr kalmann dayanlmaz hafiflii ite byle bir ey!.. Sonularn

birlikte grmekteyiz.68Genlik ann zel koullarna, sosyal evrenin etkilerine atfta bulunmakla, okul

baarszlna veya ders alma isteksizliine tam olarak tatmin edici bir aklama getirmekgtr. Gdlenme ve doyum salama tpk i hayatnda olduu gibi renim srecinde degeerlidir. ncelikle, birok kii iin bir etkinlii yapmak zorunda olduu iin yapyor olmas,

bal bana bir doyumsuzluk kaynadr. yle iler vardr ki ok kolay ve kazanldr, lkin

yeterince tatmin etmez. yle hobiler, gnll uralar vardr ki, birey onlardan bir kazansalamaz, stelik ok da yorucudur ama son derece mutluluk vericidir.Klfet-Ninet kilemiPsikolojide, yaplacak davran ile bunun sonucu elde edilecek sonu arasndaki ilikizerinde durulur. aba-beklenti, katk-dl gibi oransal tanmlamalar hep bireyin yapt iveya etkinliin kendine ne yarar salayaca zerinde kurgulanr. Ve kii salayacanumduu yarar nispetinde iine veya dersine gdlenir.Genlere hakszlk etmemek gerek: Onlarn niversite yllarnn birinci snfndakimotivasyonu ile son yllarndaki durumlar arasnda dalar kadar fark var! Kamu Ynetimi

blmn kazanan renci kaymakam olacan, Eitim Ynetimine giden renci mfettiolacam, lahiyata giden renci din dersi hocas olacan zannederek niversiteye gidiyor.naat mhendislerine neden "kaldrm mhendisi" lakabn uygun grmler dersiniz?69Geenlerde bilgisayarm tamir etmeye 30 yalarnda bir gen kardeim geldi. Prestijli birniversitenin Fen Fakltesi Matematik Blm mezunuymu, aabeyi jeoloji mhendisiymi;ikisi de bilgisayar iiyle urayor. Caddelerde ilanlara rastlyorum, ders verilir, kurs verilirdiye i aryorlar. Sorduumda, "Fizik Blmn 90 not ortalamasyla bitirdim, tayinimkmad iin iki yldr botaym!" diyor. Belli ki daha uzun yllar dolu olamayacaklar.Ksaca, istihdam en nemli motivasyon sorunu olarak genlerin nnde engel tekil ediyor.Yedii nnde, Yemedii Ardnda OluncaGencin ihtiyalarnn ailesi tarafndan ziyadesiyle karlanyor olmas, mahrumiyet veya

eksiklik hissinin hi olmay da ciddi bir tembellik sebebidir. Kk yalardan itibaren halktabiriyle "yedii nnde, yemedii ardnda" bir yaam tarzna alm bireyler kolay kolaymotive olamazlar.Bu olgu sadece zengin ocuklarna ait deildir. Hayretle gryorum ki, orta halli ya da fakirailelerin ocuklar da umulmadk lkslere sahip olabiliyorlar. Hayat nem arz eden ihtiyalarkarlanmadan dururken, sosyal evrenin dayatt taleplerin karlanldn gzlemliyoruz.Lise anda yle genler var ki, okulda yemek yemesi iin verilen harlkla en pahalsigaray alarak arkadalarna hava atabiliyor, ama simitle karnn doyuruyor.Toplum olarak insan yetitirme felsefemizde ciddi hatalar var. Unutulmamal ki insanolununihtiyalarn karlamann bir st snr yoktur. Orta derecede bir70

mahrumiyet hissi, genlerin kendi geleceklerini ciddiyetle ele almalar konusunda ieyarayacaktr.


26/48

Kendi Deerlerini retme abasGenlik a bireyin hem evresiyle hem kendisiyle youn psikolojik atmalar yaad birdnemdir. Bu sz, genlerin kavgac olduu anlamna gelmez. Onun iin baz kavramlarallm olandan farkl deere sahiptir. Hayatnda neyin nemli olduuna kendisi kararvermek ister. Bir niversite diplomas ona parlak bir gelecein vesikas gibi gelmez. Bu

noktada ailesiyle tezada der. Kendisine ders olarak aktarlmak istenilen bilgilerin desnamasn yapar sk sk... Bu bilgilerin bir ksm onun iin snavdan sonra asla iineyaramayacak konulardan oluur. Smrgecilie iddetle kardr, lkin ngilizce hazrlgemeden meslek eitimine adm atamamakta-dr. lgilerini okul ve derslerin dnda pek oksahaya datr. Belki her gn okula gider, fakat derslere girmez, okulun kantininde, kafelerdefarkl ilerle urar.Buna genel bir tepki veya kendinden ka olarak da bakabiliriz. Gencin motivasyonudkse, hedefi yani okul bitirmeyi gznde daha da klterek bir tr savunma psikolojisi ileiindeki frtnalar dindirmeye alr. Bir gen iin diploma her eydir, bir bakas iinse peatlacak kadar nemsizdir.Irmak Nereye Akyor?

Bir kesim gencimiz de vardr ki, renimleri sresince hocalarnn yurtd anlarndinleyerek tahsil ya-71

par. Kendi lkesinde kalrsa zgr dnemeyecei, deerinin anlalamayaca, biliminkaynana yurtdna kapa atmakla ulalaca hissettirilir. Prl prl, alkan genleri de bumemleket bu ekilde kaybeder. Onlar bir an nce yurtdna kma arzusu motive eder.

Nitekim bir takm mbadele programlaryla bu hedeflerine ularlar. Yllar sonradndklerinde ise, ne dnd gibi yaayabilen, ne de yaad gibi dnebilen pipolutiplere ocuklarmz yetitirmek zere emanet ederiz. Sonra ocuklarmzn onlarnkimliklerinden etkilenmemelerini bekleriz. Bu mmkn m?Yllar nce, tesettr konusunun bu denli tabu haline gelmedii gnlerde, doktora tezimi

bitirdikten sonra bir ilahiyat fakltesine gemeyi ve hi olmazsa okul dndaki hayatmdadeerlerimle bark yaamay istemitim.lgili blmn bayan blm bakanndan randevu alarak ak yreklilikle grmeye gittim.O gn orada tesettrn ne denli nemsiz olduunu ilhiyat bir ho-canmn azndan duymuoldum. stelik bu niyetimden dolay hafiften fralandm.Yllar sonra bu hanmn ocuklar iin yazm olduu din ierikli hikye kitaplarna rastladm.Kitaplarda gzel masallar vard, ancak ben ocuklarm iin onlar alamadm. nk hl"Tesettr insann iindedir. Dn rtmesen de olur!" szn unutamamtm.zetle, kendi gereini dnyann ekseni zanneden bir ilim anlay da elbette evlatlarmznevkini azaltan nemli bir faktrdr.

72Baarya TevikTm bu tespit ve eletirilere ramen, genleri baarl olmaya tevik edebilmek iin yaplmasve yaplmamas gerekenler vardr. ncelikle onlar rvete al-trmamalyz. yle ki:

Normal baarlarna abartl dller vaat ederek martmamak gerekir. Zamanla ocukderslerini gelecee hazrlanmak iin almaktan vazgeer, bilakis isteklerini elde etmek iin

bir koz olarak kullanmaya alabilir.Onlarn her eyini ho grerek iyi ebeveyn olacamz saplantsndan da kurtulmamzgereklidir. Onlar uzaydan gelmediler. Onlar biz yetitiriyoruz, onlarla aramzda bir diplomauruna uurumlar gze almak ne derece doru olur? Sosyal evreyi mazeret gstererekocuklarmz akntya kaptryorsak bunda bizim paymz yok mudur? Onlar yuvadan

uurmadan, genlik nehrine salvermeden nce akntya kar krek ekmeyi retebildiysekendieye gerek yok! Grevimizi yapmz demektir.


27/48

Gen, ald renimin ieriinden holanmyor ise, bu srecin onun iin bir ama olmadm,hedeflerine ulamada bir ara olduunu, baz istenilen ykselileri yapabilmek iin bir

basamak olduunu dndrmek gerekir. Onlar ara-ama ilikisini kavrayacakolgunluktadr.Genlere kazandrlmas gereken bir temel deer de, baarszlklarna kendileri yerine baka

unsurlar sorumlu tutmamaktr. Mazeretlerle yaamaya alan ocuk, kendine ar bir nematfederek davranlarnn sorumluluunu stlenmekten kanr.73niversitelerden mezun olanlar, isizlik barajnda gnden gne oalyor. Bunun sorumluluutabii ki onlarn deil. Avrupa kaplarnda hayallere kaplmak yerine daha anlaml seeneklervar. Bu cokulu rma isizlik barajnda hapsetmek, bu engin potansiyeli bo yere harcamakyerine, kk kk kanallar aarak farkl sahalara ynlendirmek gerekir.Suyun olduu yerde hayat olduu gibi, gencin olduu yerde de aktivite, canllk vardr. Niinders altklarnn, ders almakla ne kazanacaklarnn anlamn zebildikleri gn, onlarnhepsinin baarl olacaklarna yrekten inanyorum.74

KARNE ve OKUL BAARISIHer karne dneminde ocuklarmz byk heyecan yayorlar. Karneler alnnca kimilerisevinir, kimileri zlr. Bizler de anne-baba olarak onlarn duygularna ortak oluruz.ocuklaryla yeterince ilgilenen anne-babalar, karnelerin nasl olacan az ok tahminederler. Buna ramen beklenmedik kt srprizlerle karlaldysa, ocuu cezalandrmadannce baarszlk sebepleri zerinde durmak gerekir.Okul, hayata hazrlk yeri olmaktan ok, ne yazk ki her aamada bir sonraki okula girisnavna hazrlk yeri konumunda. ocuklar ilk snflardan itibaren youn stres ve gelecekkaygs iinde renim grmeye ve baarl olmaya abalamaktalar. Ebeveynler de snav

baars iin okulu yeterli grmediklerinden, gnlsz de olsa ocuklar kurslaragndermekte. Sonuta "testkolik" bir nesille kar karya kalm durumdayz.75Bu testkolik neslin temel becerisi sadece doru kk bulup iaretlemektir. Kelime hazinesidaralm, anlatma ve yazma yetenekleri gelitirilmemitir. Naslsa piyasada pek ok ataszve deyimleri aklama kitab mevcut! Tpk resim yapmalar yerine resim boyamay tevikederek ocuklarn hayal ve dnme gcn snrlayan boyama kitaplar gibi...Bu kadar youn kayglar ve mekaniklemi bir sistem iinde ocuklardan stn baar

beklemek biraz hakszlk deil mi?Kritik Dnemlere DikkatEitim srecinin baz kademeleri dierlerinden biraz daha zor ve farkldr. lkokula yeni

balamak, 4. snfta sosyal, fen, yabanc dil gibi soyut ve zor alanlara giri yapmak, 6. snfta

her derste farkl bir retmenden ders alarak yllardr ocuklarla hemhal olmu tekretmenin ilgi ve efkatinden mahrum kalmak gibi...7. ve 8. snfa gelen bir ocuk takriben 12 - 14 yalarndadr. Bu yalar insan hayatnda ilkzorlanmal dnem olan ergenlie gei yalardr. Yani erinlik dnemidir. ocukluktanyetikinlie geiteki bu ara dnem, ocukta anne-babalar iin kayg verici deiimleringzlemlendii dnemdir. Bu dnemde yaanan youn kimlik bunalm doal olarak okul

baarsn da etkileyecektir.Yeni bir kimlik kazanma ve aileden bamszlama sreci, ocua o dneme dein aktarlankural ve davranlar bir sre askya aldrabilir. Bedenen 1 - 2 ylda gerekleiveren fizik

bymeyle ruh geliim sreci76


28/48

paralellik gsteremez. Sakarlk, dikkatsizlik, umursamazlk, asilik, hrnlk, alnganlk, dikballk, tembellik, duygusal ini-klar vs. tm bu dnemde grlebilen doal duygu vedavranlardr.Bu dnemin Anadolu ve Fen Liseleri'ne hazrlk dnemine denk gelmesi onlar iin ne bykansszlktr! Sizi takmayan, kstaha konuabilen ve farkl giyinmekle ve sslenmekle

megul olan bir ocua sabrla tahammlden baka yaplacak bir ey yoktur.alma Alkanlklar ve Yardmocuun okul baarsn artrmann bir yntemi, uygun ders alma alkanlklarn erkenyalarda kazandrmaktr. ncelikle alma artlar ve sistemini dzenleyerek, ocuun zamanve emek kayb nlenmelidir.alma zamann planlamada ocua zgrlk tannmal. Kimi ocuk okuldan gelir gelmezdersinin bana oturur. Kimi de biraz oynamay dinlenmeyi tercih eder. ocuunuz"yumurtay kapya sktrmay" alkanlk haline getirir gibiyse, ancak o zaman mdahaleedin.Okul ve retmene ilikin atma ve eletiri konular ocuklarn yannda konumamal,ocuklar tereddtte brakmamaldr. ocuun okul durumuyla sadece karne zaman

ilgilenilmemeli. Veya retmenlerin toplant yapmas beklenilmemeli. Baskc olmamakartyla gnlk takip yaplmal. "Bugn neler rendin bakalm, ben de merak ettim. Snavnnasl geti? ok de-77vin var m?" gibi onu anlatmaya ynelik sorular ile uya-rabilirsiniz.ocuk ders alrken yardmnza ihtiya duyabilir. Anlataca dersleri alrken onudinleyebilir, kitaptan takip edebilirsiniz. Bu, ocuu son derece mutlu eder ve rahatlatr. Yinealrken onu adam yerine koyup ikramda bulunarak jest yapabilirsiniz. Snav test olsa dahiyazarak, notlar alarak almaya tevik edin, daha baarl olacaktr.9-10 yalardan itibaren ocuklar arkadalaryla birlikte ders almaya heveslenirler. Ancakarkadala ders almak umulduu kadar verimli olmaz. Grubun says 3'ten fazla iseverimlilik daha da der. nk ocuklar oyuna ve konumaya dalabilirler. ocuk,arkadayla birlikte olmay ok istiyorsa engel olmayn. Oyun oynamasn da yasaklamayn.

Ne kadar alt konusunda yumuak bir denetim yapn. Sonu olumsuz ise ayn konuyutekrar altrn.Yanl TutumlarYazk ki, ocuu baarszla srkleyen yanl anne-baba tavrlar da mevcuttur. ocuu sksk bakalaryla mukayese etmek (ki bu, genelde ocuktan stn durumdaki bir ocuktur) onurencide eder, incitir. Ona saladmz imkanlar ikide bir hatrlatarak diyetini istemek nefretuyandrr.Bazen farknda olmadan kardeler arasnda ayrm da yaplr. Biri ok zeki, alkan,

problemsiz olur, tm vgleri ve dlleri toplar. Aile evresine tehir edilir.78Dier ocuk zerinde stnlk kurmasna izin verilir. Tembel, baarsz ocuun ara srakazand baarlar, ufak da olsa hi nemsenmez, dllendirilmez. Adeta amar olanseilir. Ders d iler bu ocua yklenir. Sonuta ocuk hem daha ktye gider, hem dekardeler arasnda dmanlk krklenmi olur.Cinsiyete dayal ayrm da toplumumuzda sklkla grlr. Burada madur edilen kzocuklardr. ocua "okumasa da olur" alternatifinin ara sra hatrlatlmas onu son dereceetkiler.Taksi ofrl yaparak, zor artlarda ocuunu okutmaya alan bir aile iinde bir kez"Okuyamazsa taksiye geer." konumas olmu. ocuk derslerini nemsememeye balam.

Gnn birinde, anne almas iin ocua kzdnda "Nasl olsa babam bana taksiyi


29/48

vermeyecek mi?" cevabn alr. Oysa ailesi konuyu onun yannda konutuklar

ayşe İzci coşkuner okul hayatı ve dini eğitim.doc

Documents