aydinlatma ders notlari

8/18/2019 Aydinlatma Ders Notlari

http://slidepdf.com/reader/full/aydinlatma-ders-notlari 1/22

AYDINLATMA

Aydınlatma bir ışık kaynağının bir nesneye ya da belirli bir çevreye ışık

yollayarak onun görünürlüğünün sağlaması anlamına gelir. Aydınlatma,kısa tanımı ile “nesnelerin ve çevrenin gereği gibi görülebilmesini

sağlamak amacı ile ışık uygulamak” tır. Yani, luslararası Aydınlatma

!omisyonunca da benimsenmiş olan bu tanıma göre, aydınlatma, ışıklı

reklamlar gibi nesneleri ışıklı kılmak değil, bu nesnelere ve çevrelerine ışık

yollayarak görünmelerini sağlamaktır.

“Aydınlatma”" belirli nesne ve yü#eyler ü#erine, görsel algılamaya en

elverişli biçimde ışık uygulamaktır. “Aydınlatma tekniği” ise" insan gö#ününışık ve renk görme ö#elliklerini, lambaların ve aydınlatma aygıtlarının türlü

ö#elliklerini, yü#eylerin ve gereçlerin ışık yansıtma ve geçirme ö#elliklerini,

estetik ve mimari kavramları, türlü ölçme tekniklerini oldukça karmaşık

$esa%ları içeren çok geniş alana yayılmış bilimsel veri ve bilgilerden

yararlanan bir bilim, sanat dalı ve u#manlık koludur. &una göre

aydınlatmanın amacı" ışık kaynağının değil bu kaynağın aydınlattığı çevre

ve nesnelerin görünür duruma gelmesidir.Aydınlatmada görünürlülüğün sağlanması" iyi bir görüntünün elde edilmesi

ve görüntünün gereği gibi olmasının sağlanması olmak ü#ere amacı

bakımından,

• 'i#yolo(ik• )ekorati*• )ikkati çeken aydınlatma olarak üçe ayrılabilir.

'i#yolo(ik aydınlatmada amaç cisimleri, şekil, renk ve ayrıntıları ile kolay ve

$ı#lı bir şekilde görünürlüklerinin sağlanmasıdır. )ekorati* aydınlatmada

amaç cisimleri ayrıntıları ile göstermek değil mimari öğeleri de kullanarak

da$a çok estetik etkiler uyandırmaktır. )ikkati çeken aydınlatmada ise

amaç dikkati çekmek yani reklam ya%maktır. &unun için yüksek aydınlık

dü#eyleri, renkli ışık kaynakları, değişken ışık şekilleri ve yanı% sönen

dü#enekler kullanılır.

Aydınlatmanın Yararları:

Aydınlatmanın iyi ya%ılması"



• +konomik %otansiyeli artırır +ndüstri kuruluşlarında gece

vardiyalarında da gündü# çalışma sırasında elde edilen iş verimi

dü#eyine erişilebilmesi için iyi ve kaliteli bir aydınlatma gereklidir.

&öylece vardiya sistemiyle ekonomik %otansiyel ve çalışma $acmininartmasına katkı sağlanacaktır.

• -ö# sağlığını korur yi ve doğru aydınlatılmamış bir ortamda gö#

sağlığı olumsu# yönde etkilenecektir. -ö#ün ya%ısı, isleyişi, ö#ellikleri

ve /#yolo(ik0o%tik esaslar gö# önüne alınarak ya%ılacak iyi bir

aydınlatma $em gö# sağlığını koruyacak $em de %sikolo(ik olarak

insanları olumlu bir şekilde etkileyecektir.• -ö#ün görme yeteneğini artırır +tra*ımı#daki cisimleri gö#ün görme

yeteneği sayesinde algılamaktayı#. -örme yeteneği" kontrastduyarlılığı, şekil duyarlılığı 1kesinlik2 ve görme $ı#ının bileşimden

oluşmaktadır. -ö#ün görme yeteneği, kontrast ve şekil duyarlılığı ile

algılama $ı#ı gibi kriterleri ka%sar. &unların arttırılabilmesi veya ba#ı

durumlarda en a#ından o%timi#e edilebilmesi iyi bir aydınlatmayla

mümkündür.• ş verimini arttırır -örme koşullarının iyileştirilmesiyle gö#ün

gereğinden *a#la yorulması engellenecek ve görme dü#eyi artacaktır.&u şekilde ya%ılan işin verimi, $ı#ı ve kalitesi artacak, $atalar

a#alacaktır. &u konuda ya%ılan araştırmalara göre, aydınlık dü#eyi

344 lu56 den 744 lu56 e çıkarılması $alinde verimliliğin ağır islerde

894, kolay islerde 8:,7 oranında arttığı tes%it edilmiştir.• !a#aları a#altır ;#ellikle *abrikalarda ve sanayi tesislerinde, ayrıca

tra/ği yoğun olan yollar başta olmak ü#ere dış aydınlatmada ka#aları

oluşturabilecek etkenler iyi bir aydınlatma ile da$a erken ve açık

biçimde görülü% *ark edilebileceği için ka#alar a#altılabilir.• -üvenliği sağlar yi bir aydınlatmanın en önemli yararlarından biri

de güvenliğin sağlanmasına ya%tığı katkıdır. <ırsı#lık, gas%, cinayet

gibi yasa dışı davranışlar genellikle karanlık veya iyi aydınlatılmamış

ortamlarda gerçekleşir. Aydınlatma suç işleyecek kişiler için caydırıcı

etkenlerden biri olarak değerlendirilebilir.• Yaşam kon*orunu artırır -ünümü#de, belirli bir yaşam standardının

sağlanması ve estetik duyguların ceva%landırılması da temeli$tiyaçlardan biri olarak kabul edilmektedir. &u %sikolo(ik i$tiyaçların



yanı sıra görme kon*orunu sağlamaya yönelik olarak /#yolo(ik

i$tiyaçları karşılamak gibi kriterler de aydınlatmada gö# önünde

bulundurulmalıdır.

yi bir aydınlatma ile yukarıda i*ade edilen yararları sağlamanın yanı sıra,

elektrik ener(isinden tasarru* ya%ılarak başarılı bir ener(i yönetimi de

gerçekleştirilecek böylece de ülke ekonomisine katkı sağlanacaktır.

Aydınlatma Tekniğindeki Temel Kavramlar:

Işık: =şığın, sö#lük tanımı “görsel duyum uyandıran elektromanyetik

ışınım” şeklinde ya%ılabilir. Aydınlatmayı, dolayısıyla da görmeyi sağlayan

kaynaklara da ışık kaynağı diyebiliri#.

Işık şiddeti (I): =şık şiddeti, bir noktadan belirli bir yönde birim katı açı

başına yayılan ışık akısıdır. &ir bakıma kaynağın belirli bir yönde yaydığı

ışık ener(isidir. &ir ışık kaynağından çıkan ışık akısının belirli bir

doğrultudaki miktarıdır. ;lçü birimi >andela 1 cd 2 ?dır.

Işık akısı (Ф): =şık akısı ışık ener(isinin akış miktarı olarak tanımlanabilir.

&ir lambanın ışık gücünü i*ade eder. &irimi lümendir &ir kürenin

merke#indeki noktasal bir ışık kaynağının küre yü#eyinde oluşturduğu ışık

akısı @= lümendir. &urada, =, ışık şiddetini 9 cd, kürenin yarıça%ını da 9 m

kabul edersek ışık akısının birimi olan lümeni elde ederi#. !ürede $er 9

metrekare yü#eye 9 lümen ışık akısı düşer.

Aydınlık düeyi (!): Aydınlık dü#eyi, düşen ışıksal akının aydınlatılacak

yü#eye olan oranını bildirir. Aydınlık dü#eyi, 9 lm değerindeki ışık akısının 9

mB alana sa$i% bir yü#eye eşit yayılmış şekilde düştüğü durumda 9 =u5 1lmC

mB2 değerindedir. “+” $ar/ ile semboli#e edilir + 1lu52 D E 1lm2 C A 1mB2.

"arıltı (L): &irim yü#eydeki ışık şiddeti" yani ışık yoğunluğu ışıklılıktır

1luminans olarak da adlandırılır2. &irimi cdCmB6 dir. !endinden ışıklı olmayan

yü#eyler için, %arıltı, o yü#eyin yansıtma çar%anı ile yü#ey ü#erindeki

aydınlık dü#eyinin çar%ımına bağlıdır. ;rneğin, açık renkli bir yü#ey ile

koyu renkli bir yü#eyin aynı %arıltıda görünmeleri için, koyu renkli yü#ey,

belli bir oranda da$a *a#la aydınlatılmalıdır. &u oran $er iki yü#eyin

yansıtma çar%anlarının oranıdır.

Kamaşma: !amaşma görüş alanı içindeki yü#eylerin %arıltısına bağlı

olarak ortaya çıkmakta, kon*orsu#luk ve yetersi#lik kamaşması olarak



gerçekleşmektedir. Farlak yü#eylerden yansıyan ışık yansımış kamaşmaya

neden olmaktadır. !a#aların, yorgunluğun ve $ataların önlenmesi için

kamaşmanın sınırlandırılması gerekmektedir. <acimlerde lambalar veya

%encereler kon*orsu#luk kamaşması yaratabilmekte, bunu önleyici gerekli

önlemler alındığında yetersi#lik kamaşması da önemli bir sorun

olmamaktadır. !amaşmanın değerlendirilmesi -G 1&irleşik !amaşma

+ndeksi, ni/ed -lare Gating2 değerlerine bağlı olarak ya%ılabilmektedir.

#enk sı$aklığı: Genk sıcaklığı, bir kütlenin belirli bir renkte ışık vermesi

için ısıtılması gereken

sıcaklık olarak tanımlanabilir. &irimi !elvin6dir. Hiya$ cisim ısıtıldığında,

belirli bir sıcaklık dü#eyine ulaştığında önce koyu kırmı#ı, da$a sonra sırası

ile kırmı#ı, turuncu, sarı, beya# ve sonunda mavi beya# bir ışık

yaymaktadır. Iekil 9J de çeşitli ışık kaynakların renk sıcaklığı değerleri için

ba#ı örnekler verilmiştir.



Iekil 9 Keşitli ışık kaynaklarının renk sıcaklığı değerleri için ba#ı örnekler

=şık ve renk mekLnın atmos*erinin yaratılmasında, sıcak ya da soğuk bir

mekLn olarak algılanmasında, kişinin ru$ $ali ve %sikolo(isi ü#erinde

etkilidir. Aydınlatılacak yerin ö#elliklerine ve işlevine göre uygun renk

sıcaklığı seçilmelidir.

Mambalar için ışık rengi, renk sıcaklığı ile üç ana gru%ta tari* edilmektedir



• Hıcak beya# N 3344 ! • 3344 ! N )oğal beya# N 7444 ! • -ünışığı beya#ı O 7444 !

#enksel %eriverim (#a): Kevrenin ve ob(elerin renklerinin doğal ve

doğru olarak algılanmasının sağlanması görsel %er*ormans, ra$at ve iyi

$issetme için çok önemlidir. &ir ışık kaynağının renksel ö#elliği renksel

geriverim indeksi ile tanımlanır. !ullanılan yere ve görüş amacına bağlı

olarak, ya%ay ışığın, renk algılamanın olabildiğince $assas gerçekleşmesini

1günışığında olduğu gibi2 sağlanması gerekir. &unun için ölçüt, bir ışık

kaynağının renksel geriverim ö#ellikleridir. &u ö#ellikler “-enel Genksel

-eriverim +ndeksi” 1Ga2 olarak i*ade edilirler. Ga D 944 değerine sa$i% bir

ışık kaynağı tüm renkleri, re*erans ışık kaynağı altındaki gibi o%timal

gösteri veya Ga değeri a#aldıkça renklerin doğru olarak algılanması da

giderek a#alacaktır. Ki#elge 96 de renksel geriverim, Ga gru%ları

verilmektedir.

&iel%e ' Genk sıcaklığı ve renksel geriverim Ga gru%ları

Pam renk algılamanın çok gerekli olduğu tekstil, boya, baskı gibi konularda

çalışılan ortamlarda ışığın rengi olabildiğince doğal ışığa yakın olmalı, ışık

kaynaklarının Ga değeri Q4 veya ü#erinde olmalı ya da başka bir i*ade ile

Ga değerine göre 9A sını*ından ışık kaynakları seçilmelidir. Pam renk



algılamanın gerekli olduğu resim galerisi, mü#e, mağa#a gibi $acimler için

seçilecek lambaların Ga değeri R40Q4 arasında, 9& sını*ından olmalıdır.

<acmin işlevine bağlı olarak renk algılamanın önemi a#aldığında Ga

değerleri da$a düşük olan lambalar kullanılabilmektedir.

rsel K*n+*r: !on*or durumu, /#yolo(ik açıdan insanın çevresine

minimum dü#eyde ener(i $arcayarak uyum sağlayabildiği ve %sikolo(ik

açıdan çevresinden $oşnut olduğu koşullar takımı olarak tanımlanabilir.

-örsel kon*or, görsel %er*ormansın ve ya%ılan işteki verimin arttırılarak,

gö# sağlığının korunması ve bu koşullarda süreklilik sağlanarak

kullanıcıların /#yolo(ik ve %sikolo(ik gereksinmelerine karşılık verilmesidir.

Aydınlık dü#eyi, %arıltı ve renk etkenleri belirli değerlere ulaştırılmalı ve

belirli sınırlar içinde kalmalıdır.

• <er$angi bir görsel eylemin yerine getirilebilmesi için $acim içinde

sağlanan ışığın eylem türüne bağlı olarak uygun bir görme ortamı

yaratması gerekmektedir.• Aydınlatma tasarımında ana ölçüt işleve bağlı olarak görsel kon*or

koşullarının günışığı, ya%ma ışık veya ikisinin birlikte kullanılmasıyla

sağlanmasıdır.• “Aydınlık düeyi”, gö#ün görme yeteneğini doğrudan etkileyen bir

etkendir.• -ö#ün kontrast duyarlılığı, görüş keskinliği ve görme $ı#ını içeren

görme yeteneği arttıkça, ya%ılan işteki verim artarak, yorgunluk

a#alacak ve kon*orda bulunma duygusu artacaktır.• “"arıltı” etkeninin çok yüksek değerlere ulaşması veya $acim

içindeki %arıltı kontrastlarının çok büyük olması gö#ün görme

yeteneğini a#altarak kamaşmanın oluşmasına neden olur.• -ünışığı ile aydınlatılan $acimlerde %encere yü#eylerinin %arıltısı bu

açıdan ele alınmalı ve %encerelerden direkt güneş ışığının girmesi

önlenmelidir.• Ya%ma aydınlatma sisteminin tasarımında ise ışık kaynaklarının

görüş alanına girmemesi ve ışığın yaygınlaştırılarak çalışma dü#lemi

ü#erinde dü#gün dağılımının sağlanması $edeSenmelidir.

Mek,n Aydınlatması: Tekanların aydınlatılmasında"

A.2)oğal Aydınlatma&.2Ya%ay Aydınlatma olarak iki aydınlatma sisteminden yararlanılmaktadır.



D-.AL AYDINLATMA

D*ğal(ünışığı) aydınlatma sistemleri/ &u aydınlatmanın ana kaynağı

güneşten gelen gün ışığıdır. TekLnların doğal 1günışığı ile2 aydınlatılması,

%encereler ve ba#ı durumlarda çatıdan gelen ışık yardımıyla

sağlanmaktadır. Tal#emenin cinsi ne olursa olsun, doğal aydınlatmanın

doğru ya%ıldığı mekLnlar da ışıksı#lık 1aydınlatma2 %roblemi yaşanma#.

-ünümü#de doğal aydınlatmanın tüm ö#elliklerini bünyesinde tutan bir

aydınlatma elemanı $enü# bulunmamaktadır. &u nedenle, gö#ü yormaması

gibi üstün ö#elliği ile de mekLnlar da mümkün olduğunca doğal aydınlatma

terci$ edilmelidir.

Ueden günışığıV

W =şığın kalitesi 1tay*sal ö#ellikler, görme yeteneği, renksel geriverim2

W Pasarım elemanı olarak önemi 1Xrig$t, Me >orbusier, Aalto2

W )ış çevre ile görsel ilişki kurulması 1minimum 8 :42

W +ner(i tasarru*u sağlanması 1ya%ma aydınlatma ener(isi tüketimi2

W 'i#yolo(ik ve %sikolo(ik kon*or 1insan sağlığı, günışığı 0 güneş ışığı

gereksinimi2

)oğal aydınlatmanın en önemli elemanı olan günışığının şiddeti

$esa%lanırken aşağıdaki modeller kullanılmaktadır. &unlar,

• Açık gök modeli <avanın bulutsu#, güneş ışınımlarının yü#eye direkt

olarak ulaştığı gök modelidir.• !a%alı gök modeli <avanın bulutlu güneş ışınımlarının yü#eye dolaylı

olarak geldiği gök modelidir.• rtalama gök modeli Açık ve ka%alı gök modelindeki verilerin

ortalamasının alındığı gök modelidir.0a$imlerde *l1şan %ünışığı miktarını etkileyen değişkenler:

'2 Yer yüeyinin ışık yansıtma katsayısı: +le alınan $acmin

%encerelerinin baktığı dış ortamdaki yer yü#eyinin mal#emesine"

dolayısıyla rengine bağlı olarak ışık yansıtma katsayısı

değişmektedir. &u değer, yerden yansıyarak %encereden içeri giren

ışık miktarı ü#erinde etkili olur.W &eton 834W Kimen 8ZW As*alt 8[



W !ar 8Z40R4:. &evredeki 3inalar ve dış en%eller: +le alınan binanın çevresinde

bulunan dış engeller, $acme giren günışığı miktarını a#altmakta"

*akat dış yü#eylerinin mal#eme ve renklerine, dolayısıyla ışık

yansıtma katsayılarına bağlı olarak da belirli oranlarda ışık

yansıtmaktadırlar. Kevre binaların, cam ce%$eler gibi, yüksek

yansıtma katsayılarına sa$i% olması, ele alınan $acimde kamaşmaya

neden olabilmektedir. &inalar arası u#aklıklar, binaların yükseklikleri

ve konumları engel açıları biçiminde i*ade edilmektedir. Fencereler,

yatay ve ya düşey olarak engellenebilmekle beraber, yatay

engellerin $acme giren günışığı ü#erindeki etkisi da$a *a#la

olmaktadır.42 !n%ellerin yansıtma katsayıları:

W Puğla 1kırmı#ı2 8@4W &eton 8:4034W Alüminyum 8R7W Hıva1dü#gün,beya#2 8R4W Termer 1beya#2 8R4

@. 0a$im 3*y1tları: <acimlerin genişlik, derinlik ve yükseklikleri ile

bu değerlerin birbirlerine oranları içeride günışığı yoluyla

gerçekleşen iç aydınlık dü#eyi ü#erinde etkili olmaktadır.

7. 56 yüeylerin ışık yansıtma katsayıları: %ak yü#eyler, ü#erlerine

düşen ışığın belirli bir yü#desini yansıtmaktadırlar. Yansıyan ışık

miktarının yü#eye gelen ışık miktarına oranına yü#eyin ışık yansıtma

katsayısı denir. <acimlerin duvar, döşeme ve tavan gibi içyü#eylerinde kullanılan renkler, ışık yansıtma katsayılarına bağlı



olarak, yansıyan ışık miktarı ü#erinde etkili olurlar. Tat yü#eylerin

ışık yansıtma katsayıları, Tunsell renk sistemine göre sa$i% oldukları

değer aracılığıyla belirlenebilmektedir.

r D v 5 1v 0 92 8

r yü#eyin ışık yansıtma katsayısı 182

v yü#ey renginin Tunsell değeri

Z. "en$erelerin 3*y1tları ve k*n1m1: +le alınan $acimdeki %encere

boyutları, genellikle %encere alanının %encere duvarı alanına oranı

olarak i*ade edilmektedir. Haydamlık oranı olarak tanımlanan bu

değerin artması, $acimde gerçekleşen günışığı miktarını

arttırmaktadır. Pasarımcı, %encere boyutlarını belirlerken günışığını

maksimi#e etmenin yanı sıra taşıyıcı sistem, ce%$e estetiği, ısı kaybı

gibi birçok noktayı da gö# önünde bulundurmalıdır. Fencerenin

ü#erinde bulunduğu duvardaki konumu ve biçimi ise günışığının

$acimdeki dağılımını etkilemekte ve $acmin işlevi gö# önünde

bulundurularak belirlenmesi gerekmektedir.[. "en$ere $amının türü: Haydam yü#eyler, ü#erlerine düşen ışığın

belirli bir yü#desini diğer tara*a geçirmektedir. )iğer tara*a geçen

ışık miktarının yü#eye gelen ışık miktarına oranına camın ışık

geçirme katsayısı denir. Fencerede kullanılan cam türünün ışık

geçirme katsayısı da, %encere boyutları gibi içeride oluşan günışığı

aydınlık dü#eyini etkiler. >am seçiminde bu değerin yanı sıra ısı ve

ses geçirgenlik gibi değerlerin de gö# önüne alınması gerekmektedir.

Fencerede kullanılan doğrama türü ve %encerenin temi#lenme sıklığı

da içeri alınan günışığı miktarında etkili olan değişkenlerdir.R. Fencerenin baktığı yön -üneşin gün içindeki ve yıl içindeki $areketi

nedeniyle, %encerenin baktığı yöne bağlı olarak $acme giren günışığı

miktarı değişmektedir. )irekt güneş ışığı $acimleri 3 *arklı biçimde

etkilemektedir

\ direkt güneş ışığı %encere yü#eyine geldikten sonra $acme girerek

ele alınan $er$angi bir gö#leme noktasına ulaşır,



\ direkt güneş ışığı %encere yü#eyine geldikten sonra ele alınan

$er$angi bir gö#leme noktasına ulaşma#, *akat %encerenin

görüntüsünü $acimde $er$angi bir duvara yansıtır,

\ direkt güneş ışığı %encere yü#eyine gelme#.

<er 3 durumda da $acimde gerçekleşen günışığı aydınlık dü#eyleri

birbirlerinden *arklılık gösterir.

YA"AY AYDINLATMA

Ya7ay aydınlatma sistemleri: Aydınlatma işlevinin gün ışığı dışında

çeşitli aydınlatma elemanlarıyla sağlanmasıyla gerçekleştirilen

aydınlatmadır. Aydınlatma sekli" Aydınlatma araçlarından çıkan ışığın,

aydınlatılacak yü#eye $angi oranda yollandığının belirlenmesidir. &u

nedenle ya%ay aydınlatmalar beş guru%ta to%lanabilir.

D*laylı Aydınlatma: &u sistemde, aydınlatma aygıtlarından gelen ışığın

8Q409446ü tavana ve duvarın yüksek kısımlarına yönlenir ve odanın diğer

bölümlerine yansır. =şıktan doğru şekilde *aydalanabilmek amacı ile yüksek

yansıtma katsayısına sa$i% mat oda yü#ey bitirmeleri uygundur. &u

yü#eylerin yüksek yansıtma değerlerini korumaları için bakımları sıklıkla

ya%ılmalıdır. )olaylı sistemlerde ışık, yüksek oranda yayınıma sa$i%

olduğundan minimum gölge oluşur. yi %lanlanmış uygulamalarda

kamaşmalar minimumdur. Aygıtın tavan dü#leminden yeteri kadar alçakta

kurgulanması tüm tavan yü#eyinde dü#gün ışıklılığın oluşması açısından

gereklidir. Yüksek aydınlatma dü#eylerinde, tavanın, kamaşma ve

yansımalara neden olmaması için gerekli kontrolün ya%ılması gereklidir.

Yarı D*laylı Aydınlatma: &u sistemde aydınlatma aygıtından gelen ışığın

8 Z40 Q4 kadarı dolaylı sistemdeki gibi yukarı doğru yönlendirilir. Pavan

ana ışık kaynağı gibi kullanıldığından, dolaylı sistemde dikkate alınması

gerekli tavan ışıklığına, oda bitirmelerine ve bakım onarıma yönelik

unsurlar bu sistem içinde geçerlidir. Aşağıya yönelen ışık oranı dolaysı#

sistemlere göre arttığından kamaşma ve ra$atsı# edici yansımalara dikkat

edilmesi gereklidir.

D*laysı Aydınlatma: Aydınlatma araçlarından çıkan ışığın 8 Q40 944

oranında, doğrudan aydınlatılacak dü#leme yollayan aydınlatma seklidir.

)olaysı# aydınlatmalarda keskin sınırlar ve sert gölgeler elde edilmektedir.



)olaysı# aydınlatmalara en önemli örnek olarak s%otlar verilebilir. ;#ellikle

$acimli sanat eserlerinin aydınlatılmasında bu aydınlatma sekli

uygulanmalıdır. ;rneğin" $eykel sergilerinde $acim ve gölgeler, bu

aydınlatmayla belirgin olacaktır. Ancak s%ot uygulamaları resim ve

%osterlerde kullanılmamalıdır.

Yarı D*laysı Aydınlatma: =şığı 8 Z40 Q4 oranında, aydınlatılacak

dü#leme yollayan aydınlatma türüdür. &u aydınlatma sekline tavan

aydınlatmaları örnek olarak verilebilir.

Karışık Aydınlatma: Aydınlatılacak dü#leme ışığın 8 @40 Z4 oranında

doğrudan yayılmasını sağlayan aydınlatma seklidir. !arışık aydınlatmalara

tavan ve duvar yansıtıcıları örnek olarak gösterilebilmektedir.



Ya7ay ışık kaynakları:



Akkor telli ve $alo(en lambaların ba#ı örnekleri

Akk*r telli lam3alar: Akkor $aline gelinceye kadar ısıtılan tel, $avası

boşaltılmış veya asal ga# ile doldurulmuş bir cam balon içine konur. &u

şekildeki ilk lamba 9R7@6de -oebel ve 9R[Q6da +dison tara*ından

kullanılmıştır.W Akkor telli lambalar telin cinsine göre 1Saman2 *arklı ti%lere ayrılır. Uormal

akkor telli lambaların ömrü 9444 saat, etkinlik *aktörleri de 940:4 lmCX6dır.

W =sıl yola ışık ürettikleri için çevrelerine büyük miktarda ısı yaymaktadırlar.

Genksel geriverim indisi Q40Q7 civarındadır. Genk sıcaklıkları :[4403944 !]

civarındadır.

W lk satın alma maliyeti düşüktür. +tkinlik *aktörü a#dır.

W Moşlaştırmaya uygundur.8lü*resan lam3alar: 'os*or ultraviyole sonucunda ışık yayan bir $ale

gelir. Htarter ve balast gibi yardımcı maddelere gereksinim vardır.

W lk satın alma maliyeti akkor lambaya göre da$a yüksek, *akat ener(i

tüketimi da$a düşüktür. +tkinlik *aktörü yüksektir.

W Pü% u#unlukları Z440:@44 mm, ça%ları ise 3Rmm C :Zmm6dir.

W Mambaların sıklıkla açılı% ka%atılması ömürlerinin kısalmasına sebe% olur.

=sı *arklılıklarından etkilenmektedirler. ;mürleri 944440:4444 saattir.W +lektronik balastlarla loşlaştırılabilirler.



W >G= D [70Q4 arasındadır. Genk sıcaklıkları :[4407444 !] arasında

değişebilmektedir.

W kul, kütü%$ane, büro gibi mekLnların aydınlatılması için uygundurlar.

K*m7akt 9ü*resan lam3alar: lk olarak F$ili%s tara*ından FM lambaları

olarak %iyasaya sürüldüklerinden bugün $ala ba#en FM lambaları olarak

anılmaktadırlar.

W Genksel ö#ellikler açısından çok gelişmiş ti%leri mevcuttur.

W !onutlarda ener(i tasarru*u açısından terci$ edilmektedirler.

W Akkor lambalara kıyasla 9 C 7 ener(i tükettikleri için ve tü% Süoresanlara

göre boyutları küçük oldukları için bugün sıklıkla kullanılmaktadırlar.

Al6ak 3asın6lı s*dy1m 31arlı lam3alar:

W Fiyasada tü%ler ve lineer tü%ler şeklinde bulunmaktadırlar.

W =şık s%ektrumunun sarı bölgesinde ışık yaydıkları için 1monoc$romatic2

W Genksel geriverim açısından son derece yetersi#dirler. 'akat insan

gö#ünün s%ektral duyarlılığının çok yüksek olduğu bir bölgede ışık

yaymaları da ba#ı amaçlar için terci$ nedenidir.

W Yol Aydınlatması, dış aydınlatma ve güvenlik aydınlatması için uygun

lambalardır.

Yüksek 3asın6lı s*dy1m 31arlı lam3alar:

W Hodyumun cıva ile birlikte kullanılmasından dolayı renk sıcaklığı

yükselmekte ve renksel geriverim de bununla birlikte artmaktadır.

W Ie$ir merke#lerinde, %ro(ektörlerde, s%or salonlarında ve ba#ı endüstriyel

iç mekLnlarda kullanılır.

Yüksek 3asın6lı $ıva 31arlı lam3alar:

>ıva bu$arının elektrik akımı ile teması yoluyla ışık üretilmektedir.

W ç yü#eyin *os*or ile ka%lanması sonucu renksel geriverim

dü#eltilebilmektedir. Genk sıcaklığı 34440Z444 !]

W Yol aydınlatmasında, ticari ve endüstriyel alanlarda kullanılır.

W #un ömürlüdürler, *akat kullanıldıkça renksel ö#ellikleri değişmektedir.

Metal 0alide Lam3alar: >ıva bu$arlı lambalara ben#emektedirler, *akat

cıva ve argona ek olarak diğer metaller de kullanılmaktadır.

W Genk sıcaklığı 39440@444 !]



W )ış aydınlatmada Ağaç aydınlatması, ce%$e aydınlatması, %ark alanları,

yol aydınlatması.

W ç aydınlatmada )o^nlig$ting, ^all^as$ing veya vurgu aydınlatmasında

kullanılmaktadır.

8i3er *7tik sistemler: 'iber o%tik, geleneksel aydınlatma sistemlerinden

*arklı oluşları nedeniyle sayısı# uygulama alanında terci$ edilen bir

sistemdir. 'iber o%tik aydınlatma sistemlerini geleneksel aydınlatma

sistemlerinden ayıran en önemli ö#elliği, kaynağın u#akta

konumlandırılması ve ışığın /ber kablolar ile taşınmasıdır. 'iber, ışık

kaynağından gelen sinyallerin 1ışık2 $ede*teki kaynağa iletilmesidir. &u ışık

sinyaliyle modüle edilmiş bilgiler cam yü#ey ü#erinde taşınırlar. 'iberi

ka%layan kablolar ise ışığı taşıyan camın kırılmasına ve sinyal kaybına karsı

bir koruma görevi üstlenirler. 'iberler ortalama insan saçı boyutlarındadır.

!ırılma ve sinyal kayı%larına karsı çok iyi korunmuş ve ya%ılandırılmıştırlar.

'iber o%tik aydınlatma sistemiyle değişik aydınlatma aygıtları kullanılarak

ya da ışık çi#gileri oluşturularak, ilginç mimari etkiler yaratılabilmektedir.

'iber o%tik aydınlatma sistemleri, aydınlatma amacıyla olduğu gibi, çeşitli

uygulamalarda estetik amaçlı da kullanılabilmektedir.

Led (ışık yayan diy*t) sistemler

M+) ismi, ngili#cede “Mig$t +mitting )iode” kelimelerinin baş $arSerinden

oluşturulmuştur ve “ışık yayan diyot” anlamına gelmektedir. Yarı iletken

teknolo(isindeki gelişmelere %aralel olarak ledlerin verimliliği artarken,

maliyeti a#almakta ve gittikçe kullanım alanları yaygınlaşmaktadır.

M+)Jlerin sağladığı ka#ançlar şunlardır"



• _erimlilik M+)6ler akkor telli lambalara göre Xatt başına da$a *a#la

ışık çıkışı sağlar.• Genk M+)6ler geleneksel sistemlerde olduğu gibi ışık rengini

değiştirmek için renk /ltresine gerek duyma#lar.• &oyut M+)6ler çok küçük olabilirler ve kolaylıkla bir devre ü#erine

monte edilebilirler. &u ö#ellikleriyle M+)6ler kom%akt armatür

tasarımına olanak sağlamaktadır.• AçmaC!a%ama #amanı M+)6ler çok çabuk ışık verir. &ir M+) gösterge

lambası tam %arlaklığa bir mikro saniyenin altında ulaşır. M+) ömrü

ve bakımı açmaCka%ama• $ı#ından etkilenmemektedir.• )öngü M+)6ler sıklıkla açma ka%ama döngüsü olan uygulamalar için

idealdir. ;rneğin Süoresan lambalar bu döngüye uyabilmede $ı#

açısından başarısı# iken, metal $alide lambalar tekrar çalışabilmek

için u#un bir #amana gerek duyar.• Moşlaştırma M+)6ler bir darbe0genlik modülatörü ya da akımın

düşürülmesi ile kolaylıkla loşlaştırılabilir.• Hoğuk ışık &irçok ışık kaynağının aksine M+)6ler $assas ob(e ve

ürünlere #arar veren ısı üretme#ler. Ayrıca M+)6lerin %er*ormansı

düşük sıcaklıklarda artmaktadır. &u durum M+)6lerin marketlerdebu#dolabı derin dondurucu vb soğuk tutulması gereken yerlerin

aydınlatılmasında olanak sağlar.• #un ömür M+)6lerin ömrü göreceli olarak da$a u#undur. 'aydalı

ömür saati 37.444 ila 74.444 saat arasındadır. &ir akkor telli

lambanın ortalama ömrü 94440 :444 saat, bir Süoresan lambanın

ömrü ise çalışma şartlarına bağlı olarak 94.444 ile 97.444 saat

arasındadır.• Iok dayanımı M+)6ler akkor ve Süoresan lamba balonlarının aksine

dış etkilerle oluşacak şoklara dayanıklı katı $al ci$a#larıdır.

Ay%ıtlar: Ya%ma ışık kaynakları 1lambalar2, iyi bir aydınlatmanın

gereklerini yalnı# başlarına yerine getiremediklerinden genellikle çı%lak

olarak kullanılama#lar. Kı%lak lambalar $em kamaşmaya $em de ışığı

istenilen eylem alanına yönlendiremediğinden ener(i kaybına neden

olurlar. Kevre etkenlerine karşı koruması# olduklarından kısa sürede



ömürleri tükenebilir. +stetik açıdan da çı%lak kullanım terci$ edilme#. &u

nedenle lambalar ` aydınlatma aygıtı ` adı verilen, çı%lak lambanın

yayımladığı ışığın u#aysal dağılımını değiştirerek, amaca uygun nitelik ve

nicelikte aydınlık sağlayan araçlarla birlikte kullanılırlar.

T*7layı$ı tavan ay%ıtı

Po%layıcı tavan aygıtı 1do^nlig$t2 , aşağı doğru tam dikey ya da

ayarlanabilir açıda ışık yayar. )ar açılı, geniş açılı, simetrik ya da asimetrik

şekillerde ışık yayarlar. -ömme to%layıcı tavan aygıtları, iç mekLnda gö#e

çar%ma#ken, yü#eye monte ve sarkıt biçiminde kullanıldıklarında mekLna

ö#ellik katar. -ömme olarak kullanıldıklarında, görülmeleri #ordur ve tek

etkileri yaydıkları ışıktır Aygıt seçimi iç mimari gereksinimlerle biçim, işlev

ve dü#en bakımından örtüşmelidir.

Tavana %mme ay%ıt: Pavana gömme aygıtlar" çoğunlukla dolaysı#

olmak ü#ere dolaylı aydınlatma için de kullanılırlar. 'arklı aydınlatma

uygulamaları için aygıtlar tek %arabolik, çi*t %arabolik, simetrik veyaasimetrik alüminyum reSektörlü olabileceği gibi kumlu camlı veya

%leksiglas gibi materyaller ile de kullanılmaktadırlar. &u ti% aygıtlarda

genel olarak lamba kaynağı tü% veya kom%akt Süoresan olarak terci$

edilir. #un ve dikdörtgen biçimlerde lineer Süoresan lambalar

kullanılırken, kare ve yuvarlak biçimlerde kom%akt Süoresan lambalar



kullanılmaktadır.

D1var yıkayı$ı (;all<;aser) ay%ıt: Po%layıcı geniş açılı aygıtlardır.

Asimetrik ışık yayma ö#elliğine sa$i% oluşu sebebiyle terci$ edilir 1Iekil

3.Q2. TekLna vurgu ka#andırmada ve düşey yü#ey aydınlatmasında

mimarinin önemli bileşenlerindendir. Tağa#a, mü#e, sergi salonu, *uar

standı, oditoryum, teş$ir alanlarında ve mimari dış ce%$e uygulamalarında

bina yü#eylerindeki vurgu ya%ılmak istenen detayların aydınlatılmasında

kullanılır. )uvar yıkayıcı aygıtlar duvar yü#eylerinde $omo(en bir

aydınlatma sağlayabilmek için asimetrik ışık dağılımına sa$i%tir.

#ay ve s7*t ay%ıtı: Gay aygıtları mekLnın kullanımı ve iç mekLn tasarımı

değiştikçe değiştirilebilen, esnek bir aydınlatma tasarımına olanak tanır.Aygıta birleşik ada%törler $em elektrik $em de mekanik bağlantıyı sağlar.

;nemli detayları gösteri%, istenmeyenleri gi#leyebilmeyi mümkün kılar.

)öndürülebilir, eğilebilir, bu nedenle değişen vurgu aydınlatmalarına

uyumludur. =şığı *arklı açılarla yayar. Mamba seçimi, ışık rengini, işlevsel

ömrünü ve ışık yoğunluğunu belirler. =şık yayılım açısı, reSektörün

ö#elliğiyle belirlenir. Hi%erlik açısı kamaşmayı sınırlar ve görsel kon*oru

artırır. Aksesuarları kamaşma kontrolünü sağlayan mercek ve /ltrelerdir.)uvardaki resimler veya mekLndaki ob(eler 346den a# bir açıyla



aydınlatılmalıdır. Tağa#alarda, teş$ir üniteleri ve vitrinlerde, mü#elerde,

sergi salonlarında, sanat galerilerinde vb. kullanılabilir. Yansıtma e*ekti için

/ltre, mercek si%eri vb. ile kullanılabilir.

=arkıt ay%ıt: Gaylara veya seyyar aygıtlara monte edilebilen aygıtlardır.

-enellikle tavandan sarkıtılır. <em doğrudan genel aydınlatmada $em de

dolaylı aydınlatmada kullanılabilen çi#gisel ışık kaynaklarıyla

bütünleştirilebilir. Tağa#a, o/s, klinik, yaya sirkülLsyonunun olduğu

alanlarda genel aydınlatma amaçlı olarak kullanılmaktadır. &irçok materyal

kullanılarak değişik *ormlarda üretilebilir. &u nedenle de bir birinden *arklı

ışık kaynakları kullanımına uygundur.

D1vara m*nte (a7lik) ay%ıt: )ar açılı, geniş açılı, simetrik veya

asimetrik olmak ü#ere *arklı şekillerde ışık yayarlar. -enel aydınlatmaya

katkı amaçlı kullanıldığı gibi tek başına mekan

aydınlatması, e*ekt yaratma veya dekorati* aydınlatma amaçlı olarak

kullanılmaktadır. ;#ellikle dekorati* amaçlı kullanılan ti%lerinde $er türlü

*arklı mal#emenin a%lik gövdesi olarak kullanılması nedeni ile kullanılan bu



mal#eme çeşidine bağlı olarak değişen" enkandesan, Süoresan, $alo(en

veya metal $alide gibi değişik lamba çeşitleri kullanılabilmektedir.

YA"MA AYDINLATMA =5=T!M5 TA=A#IMI>ir ya7ma aydınlatma sisteminin tasarımında 1laşılmak istenen

ede9er ş1nlardır:

W +ylemler için gerekli aydınlık dü#eyinin sağlanması

W !amaşması# aydınlatmanın sağlanması

W Aydınlatmanın yer ve #aman bakımından dü#günlüğü

Y!# >AKIMINDAN

+min C +ort D 9 C :.7 9 C 9.7)üşük ayd. dü#. Yüksek ayd.dü#.

+min C + ma5 *aktörleri ile değerlendirilir.

?AMAN >AKIMINDAN

=şığın titremesi gö# sağlığı açısından te$likelidir. Akkor telli lambalar bu

açıdan da$a iyi %er*ormans göstermektedir. )eşar( lambalarında belirgin

$ı# ve $areket aldanmalarına neden olabileceğinden dolayı te$likelidir.

W =şık renginin eylemlere uygun seçilmelidir. Uormal aydınlatma%roblemlerinde ışığın rengi doğal ışık rengine yakın olmalıdır 1'i#yolo(ik

aydınlatma2. )oğal ışığın ya%ma ışıkla takviyesi

öngörüldüğünde Genksel -eriverim yüksek olmalıdır. Pekstil, boya, baskı

gibi konularda ışığın rengi doğal ışığa olabildiğince yakın seçilmelidir. &a#ı

ö#el durumlarda renkli ışık terci$ edilebilir. Forselen ve emaye yü#eylerdeki

$atalar sodyum ve cıva bu$arlı lambalarla da$a kolay görülür.

YA"MA AYDINLATMA =5=T!M5N5N TA=A#IMINDA @ N-KTALA#B?BNCND! >LND#LMALIDI#:



W <acmin işlevi

W stenen ışık miktarı

W )oğru ışık kaynaklarının seçimi

W <avalandırma ve ısıtma sistemleriyle entegrasyon

W +konomiklik

<acimler, işlevlerine ve buna bağlı olarak da gereksinim duydukları görsel

koşullara göre >=+ tara*ından A, &, ......=6ya kadar *arklı gru%larda ele

alınmakta ve $er biri için sağlanması gereken koşullar değişmektedir.

stenen aydınlık dü#eyleri görsel işin #orluğuna bağlı olarak :40:4444l5

arasında değişmektedir. + grubunda yer alan işlerde orta derecede

kontrast ve küçük boyutlar mevcuttur, istenen aydınlık dü#eyi 74409444l5

arasındadır, büro ve derslik gibi $acimler bu gru%tadır.

aydinlatma ders notlari

Documents