ebru sanatı

EBRU SANATIBeyhan BAYHAN

Ebru Sanatı

Tarihçesi

EBRU SANATI’NIN Türkistan'ın

Buhara şehrinde doğup İpek

Yolu ile ve göçlerle

İran,Hindistan ve Anadolu'ya

yayıldığı tespit edilmiştir.

Farsça 'Ebri' (Bulutumsu, bulut

gibi) olarak isimlendirilmiştir. Daha

sonra Türklerle birlikte Anadolu'ya

gelen bu sanatın adı 'Ebru' olarak

dilimize yerleşmiştir.

Günümüze ulaşan en eski ebru

eseri 1500'lü yıllara aittir.

EBRU SANATI; Kâğıt süsleme

sanatlarının en önemlilerindendir.

18.yy. Avrupa’da 'Türk kağıdı', 'Türk

mermer kağıdı' olarak bilinmesi bu

sanatın bir Türk sanatı olduğunu

göstermektedir.

Osmanlı döneminde birçok ebru

sanatçısı yetişmiştir. Bu dönemde

ebrulu kâğıtlar devlet belgeleri ve

resmi yazışmalarda zemin olarak

kullanılmıştır.

Ebru; Türkiye'de cilt sanatının yanı

sıra, hat sanatında zemin ve pervaz

olarak kullanılmıştır. Hat sanatının,

sanat atölyelerinde çoğalmasıyla

birlikte, fonda kullanılan bu desenli

kağıdın da değeri artmış,

çerçevelenecek kadar

önemsenmiştir.

EBRU, hiçbir teknoloji, çağdaş

malzeme kullanılmadan, tamamen

çıktığı dönemin koşullarına, araç ve

gereçlerine sadık kalınarak

sürdürülen bir sanattır.

Ebru Malzemeleri

TEKNE

Alüminyum veya

galvanizden

yapılır.Genel

olarak 35x50

boyutu tercih

edilir.

SU

Su kireçsiz ise dinlendirilmiş

musluk suyu olabilir. Eskiler

yağmur suyu kullanırmış.

Tercihen saf su

kullanılmalıdır.

KİTRE

Geven bitkisinin

özüdür.Suda

bekletilip, süzülerek

kıvama getirilir.Su

ile birlikte teknede

yoğunluğu ayarlanır

BOYA

Doğal toprak boyalar,

oksit boyalar, pigment

boyalar, çivit boyalar

kullanılır.Bu boyalar

suda çözülmezler.

Disteseng adı verilen

mermer ile doğal toprak

boyalar ezilerek içine su

ve öd katılır

SIĞIR ÖDÜ

Öd genellikle büyük baş hayvanların

safrakesesinden elde edilir. Safrakeseleri

delinir ve içindeki öd süzülerek bir kapta

toplanır, benmari usulü kaynar suda 20

dakika bekletilir. Yüzeyde biriken köpük

bir kaşık yardımıyla alınır. Bu işlem kötü

bir kokuya neden olduğu için açık havada

yapılması önerilir. Günümüzde resim

malzemesi satılan yerlerde rafine öd

bulunmaktadır.Boyaların kitreli suyun

üzerinde durmasını ve birbirine

karışmasını önler.

FIRÇA

Gül dalı esnediği ve küf

tutmadığı için tercih

edilir.Uç kısmına misina

veya naylon ip ile At

kuyruğu kılı sarılır

KAĞIT

Emici özelliği fazla ve mat

olan en çok 60 veya 80 gr

1.hamur kağıtlar kullanılır.

BİZ

Teknedeki boyalara şekil

vermek için kullanılan,

çeşitli kalınlıkta metal

çubuklar

TARAK

Bir tahta üzerine belli

aralıklarla sıralanmış

metal tellerden oluşurlar.

Ezilen boyaları toplamak

için SPATULA

Boyaların ve ödün

konulduğu cam kavanozlar

ve kağıda alınan ebrunun

kurutulduğu KURUTMA

TEZGAHI

Ebru Çeşitleri

BATTALEBRU

BÜLBÜL YUVASI

YAZILIEBRU

HATİP EBRUSU

GEL-GİT EBRUSU

ŞAL EBRUSU

TARAKLI EBRU

ÇİÇEKLİ EBRULAR

(LALE-PAPATYA-

SÜMBÜL-GÜL-

KARANFİL)

Ebru Ustaları

HATİP MEHMET EFENDİ

Geleneksel Türk Ebru tarihimizde çok önemli

bir yeri olan Hatib Mehmed Efendi kendi lakabı

ile anılmakta olan “hatib ebrusu” nun

mucididir. Ayasofya camii imam hatibi olması

sebebi ile hatib lakabı ile anılmış olan bu zatın

tam adı Mehmed bin Ahmed İstanboli dir.

Doğum tarihi kesin olarak bilinmeyen Hatib

Mehmed efendi 1774 tarihinde evinde çıkan bir

yangın sonucu ebrularını kurtarmak isterken

vefat etmiştir.

Yaşadığı dönemde kendi

icadı olan “hatib ebru”

yapımını kimseye

öğretmemiş olmasından

dolayı, hatib ebrusu uzun

yıllar bir sır olarak

kalmıştır.

“Hamidiye, 31” yazılı kitabın cilt kapağı

Hatib Mehmed Efendi - Süleymaniye Kütüphanesi

Hatib Mehmed Efendi - Süleymaniye Kütüphanesi

Hatib Mehmed Efendi - Süleymaniye Kütüphanesi

Hatib Mehmed Efendi -

Süleymaniye Kütüphanesi

ŞEYH SADIK EFENDİ

Üsküdar’da bulunan Özbekler Tekkesi şeyhi olan “şeyh

Sadık efendi” Buhara’nın Vabakne şehrinde doğmuştur.

Ebru yapımını Buhara da öğrendiği bilinen bu zatın kabri

Özbekler tekkesi haziresinde olup, kabir kitabesinde

vefat yılı 12 receb 1262 (11 temmuz 1846) olarak

belirtilmiştir. Ebru sanatını İbrahim Edhem ve Nafiz

adlarındaki oğullarına öğretmiştir

Şeyh Sadık Efendi - Tire Vakıf

Necip Paşa Kütüphanesi

Şeyh Sadık Efendi -

Tire Vakıf Necip Paşa

Kütüphanesi

HEZARFEN ETHEM EFENDİ

(1829- Ocak 1904) Babasının ardından o da “Üsküdar

Özbekler Dergahında şeyhlik yapmaktadır. Ethem Efendi

oymacılık, marangozluk, mühürcülük... vs. gibi pek çok

dalda uğraş vermektedir ve bu yüzden bin sanat sahibi

anlamına gelen Hezarfen lakabını almaktadır.

Hezarfen İbrahim Edhem

Efendi - Süleymaniye

Kütüphanesi

Hezarfen İbrahim

Edhem Efendi -

Süleymaniye

Kütüphanesi

Hezarfen İbrahim

Edhem Efendi -

Süleymaniye

Kütüphanesi

NAFİZ EFENDİ

Hezarfen Edhem efendinin kardeşidir. Elimizde pek bilgi

ve eserleri bulunmamaktadır.

SAMİ EFENDİ

(1838-1912) Ebruculuğu, Hezarfen Edhem Efendi’nin

yakın arkadaşı olduğu sebebiyle öğrenmiştir.

AZİZ EFENDİ

(1871-1934) Aziz Efendi de ebruculuğu Edhem Efendi’den

öğrenmiştir.

NECMEDDİN OKYAY

Sanat hayatı başlı başına bir kitap olacak kadar renkli

olan Necmeddin Okyay (1883-1976) , mürekkepçilik,

aharcılık, okçuluk, gülcülük, eski tarz mücellitlik,

hattatlık vb. gibi pek çok hünerinin yanı sıra

ebruculuğu da meslek edinmiştir, bu nedenle üstadı

Edhem Efendi gibi Hezarfen lakabıyla anılır.

Üsküdar Gülnuş Valide Sultan Camii başimamı

olan Necmeddin Okyay, Güzel Sanatlar

Akademisinde de ebru ve tarz-ı kadim cilt

öğretmenliği yapmıştır. Hatip ebruları çiçek

motiflerine öncülük etmiştir, Necmeddin Okyay

ebru sanatına lale, gelincik, karanfil, menekşe,

sümbül, gül gibi bahçe çiçeklerini

kazandırmıştır. Bu tür çiçekli ebrular Necmeddin

ebrusu olarak benimsenmiştir. Bu sanatı oğulları

Sami ve Sacid Okyay'a ve yeğeni Mustafa

Düzgünman'a öğretmiştir.

Necmeddin Okyay - Hatip Ebrusu

Necmeddin Okyay - Yazılı Ebru - Allah

Necmeddin Okyay - Çiçekli Ebru

MUSTAFA DÜZGÜNMAN

Necmeddin Okyay'ın yeğeninin oğlu olan Mustafa

Düzgünman (1920-1990) dayısının öğrettiği

ebruculuğu 1941 yılından vefatına kadar gerçek

anlamıyla devam ettiren yegane sanatkardır. Baba

mesleği olan aktarlık ve baharatçılığı devam

ettirmiş,1954-1979 yılları arasında Üsküdar Şeyh

Mahmud Hüdayi Hazretleri'nin türbedarlığını da

yapmıştır. Necmeddin Okyay, sanatın her çeşidine

ilgisi ve merakı olan yeğenini Güzel Sanatlar

Akademisi'ne kaydettirmiş, Mustafa Düzgünman bu

akademiden tarz-ı kadim cilt ve ebru sanatkarı olarak

mezun olmuştur. Ciltçilik ve ebruculuğun yanı sıra,

tesbihçi, şair, bestekar ve fotoğrafçıdır.

Ebruculukta kendisinden önceki çiçekleri islah

etmiştir. Ebru sanatında "klasik tarz"ın normlarını

oluşturmuştur. Türkiye'de ve dünya da ebruya ilginin

artması ve sanatkar olarak tanınıp şöhret bulması,

Yapı Kredi Bankası'nın Galatasaray'daki Genel

Müdürlük Binası'nın giriş katında sergi açmasından

sonra olmuştur. Bu sergide Mustafa Düzgünman ve

Niyazi Sayın'ın (Ney virtüözü, tesbih ustası, ebru

sanatçısı) yaptıkları tesbihler de sergilenmiş ve

sergi bir ay boyunca yoğun ilgi görmüştür

ALPASLAN BABAOĞLU

1957 yılında Ankara'da doğdu.İlk ve ortaöğrenimini

Ankara ve Erzurum'da tamamladı. Devlet bursuyla

gönderildiği İngiltere'deki Elektronik Mühendisliği

eğitimini 1979 yılında, aynı dalda yüksek lisans

eğitimini 1980 yılında tamamlayarak yurda döndü.

Mühendislik hayatını bir kamu kurumunda yönetici

olarak sürdüren Alparslan BABAOĞLU, evli ve Elif ve

Burak isimlerinde iki çocuk babasıdır.

1984 yılında Topkapı Sarayı Nakışhânesi'ne devam

ederken başladığı ebru yapımını aralıksız

sürdürmektedir. 1985 yılında ustası merhum

Mustafa DÜZGÜNMAN ile tanıştı ve 1989 yılında

kendisinden ebru sanatının öğretilmesi ve icrâsı

konusunda icâzet aldı. İlk kişisel sergisini 1990

yılında Topkapı Sarayı'nda açtı, aynı yıl

Washington D.C.'de ikinci, 1991 yılında memleketi

olan Çorum'da üçüncü ve 1999 yılında Yıldız Sarayı

Çit Kasrı'nda dördüncü kişisel sergisini açtı.

Sayısız karma sergiye katıldı.

Alparslan Babaoğlu - Laleler

Alparslan Babaoğlu - Battal Ebru

Alparslan Babaoğlu - Sultanahmet Camii

AZİZ EFENDİ

NECMEDDİN OKYAY

ABDÜLKADİR KADRİ EFENDİ

BEKİR EFENDİ

SAMİ OKYAY

SACİD OKYAY

NİYAZİ SAYIN

FUAT BAŞAR

HİKMET BARUTÇUGİL

Teşekkür Ederim

Beyhan BAYHAN