alt işverenlik mevzuatı

7/30/2019 alt iverenlik mevzuat

1/144

TRKYE VEREN SENDKALARI KONFEDERASYONU

SORU, CEVAP VE SORUNLARIYLA

HUKUKUNDA

ALT VEREN


2/144

TRKYE VEREN SENDKALARI KONFEDERASYONU

15 ubat 2012Yayn No: 318

Haberleme Adresi:Hodere Cad. Reat Nuri Sokak No: 108

ankaya ANKARA

Tel : (0312) 439 77 17 (Pbx)Faks : (0312) 439 75 92-93-94E-mail : [email protected] Sitesi : http://www.tisk.org.tr

ISBN: 978-975-6728-826

MATSA BASIMEV / ANKARATel: (0312) 395 20 54 Faks: (0312) 395 31 63

www.matsabasievi.com.tr [email protected]


3/144

- 3 -

NDEKLER

SUNU.......................................................................................................... 5

I. ALT VERENE NEDEN HTYA VAR? ..................................... 7

II. ALT VERENLK GEMTEN BUGNE

MEVZUATTA NASIL YER ALDI? .................................................. 8

III. KANUNUNDA VE YNETMELKTE

YER ALAN DZENLEMELER...................................................... 12

A. TANIMLAR........................................................................................ 12

veren kimdir? ............................................................................. 12

Asl iveren kimdir? ....................................................................... 12

Alt iveren kimdir? ........................................................................ 13

yeri neresidir? .............................................................................. 14

Asl i nedir? .................................................................................. 14

Yardmc i nedir? .......................................................................... 14

Alt verenlik Szlemesi nedir? ................................................... 14

Alt iveren, mteahhit ve anahtar teslim iler

kavramlar neyi ifade etmektedir? ................................................. 14

B. SORUMLULUK................................................................................. 17

Sorumluluk kime aittir? ................................................................. 17

C. YAPTIRIMLAR................................................................................. 19

Alt iveren ilikisinin kurulamayaca

haller ve yaptrm nedir? ............................................................... 19

Genel olarak muvazaal ilem nedir? ............................................. 21

Alt verenlik Ynetmeliinde muvazaa

tantm yaplm mdr? ................................................................. 23

Asl iveren-alt iveren ilikisinde kamu sektrnn tabi olduu

farkl dzenlemeler nelerdir? ......................................................... 24


4/144

- 4 -

D. ASIL- ALT VEREN LKSLE YER DEVRARASINDAK FARKLAR................................................................ 27

E. ALT VEREN LKSNN KURULMASI ................................ 29 Asl iveren-alt iveren ilikisinin kurulmas

iin aranan artlar nelerdir?............................................................ 29

Alt iverenler iyerini bildirmek zorunda mdr?........................... 32

yeri bildirgesi ile birlikte verilmesi gerekenbelgeler nelerdir? ........................................................................... 33

Blge Mdrlnce iyeri tescili nasl yaplacaktr? ................. 33

Alt verenlik Szlemesinin ekli ve iinde yer almas gerekenhususlar nelerdir? ........................................................................... 33

letmenin ve iin gerei ile teknolojik sebeplerle uzmanlkgerektiren i nedir?......................................................................... 35

Yardmc ilerin alt iverene verilmesinde iletme ve iin gerei ileteknolojik nedenlerle uzmanlk krtirleri aranacak mdr?.............. 38

Asl- alt iveren ilikisinde muvazaa nasl incelenecek?............... 39

nceleme sonucunda yaplacak ilemler nelerdir? .........................40

F. DER KONULAR............................................................................ 42 Uygulanacak idari para cezas nedir? ............................................ 42

Ynetmeliin getirdii dzenlemeler hangi tarihtensonra kurulan ilikiler asndan geerlidir? .................................. 43

Kayt d alt iveren iyerlerinin tescil ilemleri naslgerekletirilecek? ......................................................................... 43

Alt iverenin deimesi halinde alt iveren iilerininyeni alt iverende almaya devam etmeleridurumunda ne olacak? ................................................................... 44

Toplu i hukuku asndan asl- alt iverenuygulamasnn sonular nelerdir? ................................................. 45

IV. SONU ................................................................................................ 46EKLER....................................................................................................... 51

Ek 1: Yargtay Kararlar ..................................................................... 53

Ek 2: Asl veren-Alt veren likisi ve Uygulamadaki SorunlarPanel ve Grmeler isimli Mfettileri Dernei tarafndanyaymlanan kitaba Mfettileri Dernei Ynetim Kurulutarafndan yazlan nsz......................................................... 138


5/144

- 5 -

SUNU

Alt iveren uygulamalar, sadece lkemizde deil, tm dnyada

yaygnlaan bir retim yntemi olarak hzl bir gelime gstermektedir.

Rekabetin uluslararas boyutu ve hz karsnda bu geliim kanlmaz

olarak devam edecektir. Alt iverenlik uygulamalarnn gsterdii gelimeye

paralel biimde, alt iveren iilerinin alma koullar zerindeki

tartmalar hem lkemizde, hem dnyada artm durumdadr.

Alt iveren ve asl iverenin ou zaman ayn i ortamn paylamalar ve

ayn tedarik zincirinin paralar olmalar eitli sorunlar da gndeme

tamaktadr.

Alt iverenlik uygulamas irketler iin uzman igcnn esnek ekilde

kullanlmas ile istihdam kapasitesinin artrlmasna imkan salamaktadr.

Bir baka ifade ile alt iverenlik, iyerleri asndan en baarl olduklar ie

odaklanma frsat sunan nemli bir retim biimidir. Ani talep artlarnn

hzl ekilde karlanabilmesi de alt iveren uygulamalar sayesinde

mmkn olabilmektedir. KOBler asndan bu etki daha byk nem

tamakta, mali ve organizasyonel risklerin datmn salayarak

devamll mmkn hale getirmektedir.

lkemizde asl-alt iveren uygulamalarnda karlalan sorunlar, kamu

ve zel sektr iyerleri asndan ciddi uyumazlklara kaynaklk etmekte ve

alma hayatnn temel tartma alanlarndan birini oluturmaktadr.

4857 sayl Kanununun yaymland 2003 ylndan bu yana geen

dokuz yl iinde Kanunda yaplan deiiklikler ve takiben karlan ikincil

mevzuat, asl-alt iveren ilikisinin ekonomik hayatn ve alma hayatnn

vazgeilmez mekanizmalarndan biri olduu gerei grmezden gelinerek

dzenlenmi ve bugn yaanan zmszle zemin hazrlanmtr.


6/144

- 6 -

Bu tespitlerden hareketle Konfederasyonumuz Hukuk Servisince,iletme ve iyerlerinin asl-alt iveren ilikilerinin kurulmasnda tabi

olduklar mevzuat, uygulamalara temel tekil edebilecek yorumlar ve ilke

karar niteliinde kabul edilebilecek Yargtay Kararlar esas alnarak Soru,

Cevap ve Sorunlaryla Hukukunda Alt veren isimli yaynmz

hazrlanmtr. Her biri son derece tartmal, henz kesin sonucu olmayan

ve genellikle olaya zg yorumlar gerektiren konular, almann kapsam

dnda braklarak yaynn olabildiince sade olmasna gayret gsterilmitir.

Yay

n

m

z

, iyeri uygulamalar

na ve bu alanda yap

lacak dzenleyicialmalara katk salamas dilei ile kamuoyunun bilgisine sunuyoruz.

Sayglarmzla

Trkiye veren Sendikalar Konfederasyonu


7/144

- 7 -

SORU, CEVAP VE SORUNLARIYLA

HUKUKUNDA

ALT VEREN

I. ALT VERENE NEDEN HTYA VAR?

Gnmzde artan rekabet, iletmeleri en verimli retim ekillerine yn-

lendirmektedir. D hizmet kullanm (outsourcing) ile iletmeler yaptklar

baz ileri uzman kurumlara aktarmakta ve bu ekilde maliyet ve zaman

tasarrufu elde etmekte, retimde etkinlik ve kalite ykselii salamaktadr.

letme bu yntemle, tm enerjisini uzmanlk konular zerine ynelterek

verimlilii ve rekabet gcn art

rmaktad

r.Alt iveren uygulamalarnn 2003 ylnda yrrle giren 4857 sayl

Kanununda ar derecede kstlanmas nedeniyle 2006 ylnda yaplan de-

iiklikle kamu kurulular bu dzenlemelerden muaf tutulmutur.

Bunu takiben, zel sektr kurulular iin uygulama artlar, tersanelerde

yaanan lml i kazalarna tepki olarak 2008 ylnda yaplan 5763 sayl

Kanun deiiklii ve karlan Ynetmelikle daha da arlatrlm, alt ive-

ren ilikisinin kurulmas adeta imkansz hale getirilmitir.

Alt iveren kullanm, gnmzde sadece zel sektr asndan deil,kamu asndan da vazgeilmezdir. Kamunun alt iveren uygulamasndan

vazgemek yerine, getirilen dzenlemelerden kendini istisna tutma abas

bunun kantdr.

Alt ivereni reddetmek ya da kabul eder gibi grnp getirilen kstlama-

larla uygulanamaz hale getirmek hibir kesim iin zm deildir.


8/144

- 8 -

zm, alt iverenin kamu ve zel sektr iletmeleri iin vazgeilmezolduunun kabulnde ve her iki kesim iin de geerli ortak kurallarla dzen-

lenmesinde yatmaktadr.

Ama, kt niyetli ve istismara yol aan alt iveren uygulamalarnn n-

lenmesi ise zmler buna odakl ve bununla snrl olarak sosyal taraflarn

katlm ile gelitirilmelidir.

II. ALT VERENLK GEMTEN BUGNE

MEVZUATTA NASIL YER ALDI?

1936: Alt iveren ilk kez 3008 sayl Kanunu ile dzenlenmitir. Ka-

nunun 1inci maddesinde iiler dorudan doruya iveren veya vekili tara-

fndan olmayp da nc bir ahsn aracl ile ie girmi ve bu nc

ahs ile mukavele etmi olsalar bile mukavele artlarndan asl iveren so-

rumludur. hkm yer almtr.

1950: 3008 sayl Kanundaki madde yeniden dzenlenmi ve asl ivere-

nin alt iverenle birlikte sorumluluk tad aka vurgulanmtr.

1960: Bir Amme Makam Tarafndan Yaplan Mukavelelere Konulacak

alma artlarna Mteallik 94 sayl ILO Szlemesi Trkiye tarafndan

onaylanmtr. Szlemede kamu kurulularnn iyerlerinde baka iveren-

lere i vermeleri durumunda alt iveren iilerinin korunmas iin koyacak-

lar koruyucu hkmler hakknda dzenlemelere yer verilmitir.

1967: 931 sayl Kanunu ile asl iverenin sorumlu tutulmas iin alt

iveren iilerinin mnhasran altrlmalar zorunlu tutulmu, ancak bu

dzenleme Anayasa Mahkemesi taraf

ndan ekil ynnden iptal edilmitir.1971: 1475 sayl Kanununda yaplan dzenleme ile Kanunun 1nci

maddesinde alt iveren bir iverenden belli bir iin bir blmnde veya

eklentilerinde i alan ve iileri mnhasran o iyerinde altran dier bir

iverenin kendi iilerine kar o iyeri ile ilgili ve bu kanundan doan yk-

lemlerinden asl iveren de birlikte sorumludur. eklinde dzenlenmitir.


9/144

- 9 -

1988: Kamu Kurulularnda Yaptrlacaklerde ilerin alma art-lar le lgili Genel Esaslar konusunda bir Bakanlar Kurulu karar yaym-

lanmtr.

2003: 4857 sayl Kanunu ile asl-alt iveren ilikisi Bir iverenden,

iyerinde yrtt mal veya hizmet retimine ilikin yardmc ilerinde

veya asl iin bir blmnde iletmenin ve iin gerei ile teknolojik neden-

lerle uzmanlk gerektiren ilerde i alan ve bu i iin grevlendirdii iile-

rini sadece bu iyerinde ald ite altran dier iveren ile i ald ive-

ren arasnda kurulan ilikiye asl iveren-alt iveren ilikisi denir. Bu iliki-de asl iveren, alt iverenin iilerine kar o iyeri ile ilgili olarak bu Ka-

nundan, i szlemesinden veya alt iverenin taraf olduu toplu i szleme-

sinden doan ykmllklerinden alt iveren ile birlikte sorumludur. Asl

iverenin iilerinin alt iveren tarafndan ie alnarak altrlmaya devam

ettirilmesi suretiyle haklar kstlanamaz veya daha nce o iyerinde alt-

rlan kimse ile alt iveren ilikisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asl

iveren alt iveren ilikisinin muvazaal ileme dayand kabul edilerek alt

iverenin iileri balangtan itibaren asl iverenin iisi saylarak ilemgrrler. letmenin ve iin gerei ile teknolojik nedenlerle uzmanlk gerek-

tiren iler dnda asl i blnerek alt iverenlere verilemez eklinde yeni-

den dzenlenmi, uygulamada ortaya kan ktye kullanmalarn nne

geilmeye allmtr.

2006: 5538 sayl kanun ile 4857 sayl Kanunun 2nci maddesine iki

fkra eklenmi ve kamu kurulular asndan alt iveren uygulamasna y-

nelik farkl dzenlemeler getirilmitir.

2008: 5763 sayl kanun ile 4857 sayl Kanununun 3nc maddesineyaplan bir ilave ile alt iverenin iyerini bildirme ykmll dzenlen-

mitir. 27.09.2008 tarih ve 27010 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak y-

rrle giren Alt verenlik Ynetmelii de bu dzenlemeye istinaden

yaymlanmtr.

Alt verenlik Ynetmeliinin iyerlerinin almalarn engelleyici nite-


10/144

- 10 -

lik arz etmesi nedeniyle Ynetmeliin baz hkmlerinin iptali amacylaKonfederasyonumuz tarafndan Dantayda alan dava ve dier kurulu-

larca ayn amala alan davalar Ocak 2012 itibariyle devam etmektedir.

Alt verenlik Ynetmelii, alt iverenlik messesesini neredeyse kulla-

nlamaz hale getiren hkmleriyle, ilgili Kanunlara ve Anayasaya aykr

hkmler iermektedir.

Ynetmelik incelendiinde aada belirtilen konularda hukuksal eliki-

ler ortaya kmaktadr:

4857 sayl Kanununun 2. ve 3. maddelerinde muvazaa tanm yapl-mamken ve Borlar Kanununda genel bir tanm bulunuyorken Ynet-

meliin 3. maddesiyle muvazaann tanmnn yaplmas ilgili kanunlara

ve hukuka aykrlk oluturmaktadr.

Ynetmeliin 3. maddesindeki muvazaa tanmna, Kanununun 2/VI.maddesindeki snrlamalar (iletme ve iin gerei ile teknolojik nedenler-

le uzmanlk gerektiren i) da dahil edilmitir. Oysa, Kanununun 3.

maddesinde yaplan deiiklikle i mfettilerine salt muvazaa ynn-

den inceleme yetkisi tannmtr. mfettilerinin alt iverenlik ilikisini

objektif koullar bakmndan inceleme yetkisi bulunmamaktadr. Bu

yetki mnhasran Mahkemeleri Hakimlerine aittir. Bu durum ilgili

Kanuna aykrdr.

Kanununun 2. maddesinde, szlemenin muvazaal ilem olarak kabuledilmesi iin asl iveren iilerinin alt iveren tarafndan altrlmak

suretiyle haklarnn kstlanmas ve alt iverenlik ilikisinin daha nce o

iyerinde alan kimse ile kurulmas eklinde iki koul aranmaktadr.

Ynetmeliin 3. maddesinin (g) bendi ile bu iki koula uzmanlk gerek-tirmeyen ilerin alt iverene verilmesi ve kamusal ykmllklerden

kanmak veya iilerin i szlemesi, toplu i szlemesi yahut alma

mevzuatndan kaynaklanan haklarn kstlamak ya da ortadan kaldrmak

gibi taraflarn gerek iradelerini gizlemeye ynelik ilemleri eklinde iki

ilave koul daha getirilmitir. Ynetmelikle Kanunda bulunmayan husus-

larn getirilmesi hukuka aykrdr.


11/144

- 11 -

Ynetmeliin 10. maddesinde, alt iverenlik szlemesinde bulunmasgereken hususlarmaddeler halinde ve tek tek belirlenmitir. Bu, nce-

likle szleme serbestisi ilkesine ve dolaysyla Anayasaya aykrdr.

Ynetmeliin 9. maddesinin (2) numaral fkrasnda; Asl iveren ile altiveren arasnda yaplan ve iin stlenilmesine esas tekil eden szleme-

de, 10. maddede yer alan hususlarn bulunmas halinde sz konusu sz-

leme alt iverenlik szlemesi olarak kabul edilebilir.eklinde getirilen

dzenleme ile alt iveren szlemelerinin Ynetmelikte bulunan artlar

tam olarak tamas halinde geerli olaca belirtilmektedir. Oysa szle-melerde Ynetmelik hkmlerinden hangilerinin yer alacana taraflarn

karar vermesi gerekir. Szlemede bulunmas gereken tm hususlarn y-

netmelikle belirlenmesi szleme hrriyetine aykr dmektedir.

Ynetmeliin 10. maddesinin 2. fkrasnda yer alan alt iverenin uzmanl-n belgelendirmesi amacyla szleme kapsamndaki ie uygun; i

ekipman listesi, i bitirme belgesi, operatr ve teknik eleman sertifikala-

rnn szlemeye eklenmesi zorunluluu da Kanunda bulunmayan bir hu-

sus olup Ynetmelikle getirilmesi uygun olmamtr. Yine Ynetmeliin 11. maddesinde; asl iin, iletmenin ve iin gerei ile

teknolojik sebeplerle uzmanlk gerektirmesi artlarnn birlikte gerek-

lemesi halinde blnerek alt iverene verilebilecei ifade edilmektedir.

Kanununun 2. maddesinde yer almayan birlikte ifadesinin Ynet-melik ile getirilmek istenmesi normlar hiyerarisine aykrdr.

4857 sayl Kanununun ilgili 2. ve 3. maddelerinde Ynetmelikte yeralmas gereken husus olarak belirtilmemesine ramen, Ynetmeliin 11.

maddesinin son fkras olarak dzenlenen asl iin bir blmnde i alan

alt iverenin, stlendii ii blerek bir baka iverene veremeyeceine

ilikin ifade hukuka aykrlk tamaktadr.

Ynetmeliin 12. maddesinin 2. fkrasnn (a) bendinde muvazaa ince-lenmesinde alt iverene verilen iin, iyerinde asl iveren tarafndan y-

rtlen mal veya hizmet retimine ilikin asl iin yardmc ilerinden


12/144

- 12 -

olup olmad ifadesi kullanlmtr. Sz konusu ifadeden yardmc ile-rin alt iverene verilmesi halinde muvazaa saylaca sonucu kmaktadr.

Yardmc ilerin alt iverene verilebilecei hem 4857 sayl Kanu-

nunun 2. maddesinde hem Alt verenlik Ynetmeliinin 3.maddesinin

(a) ve (g) bentlerinde ak biimde hkme balanmtr.

Ynetmeliin Gei hkm balkl Geici 1. maddesi ile Ynetmeliinyrrle girdii tarihten nce kurulan ve halen devam eden asl iveren-

alt iveren ilikisinde 10. maddenin ikinci fkrasnda belirtilen belgelerin

aranmayacana ilikin bir hkm getirilmitir. Bu hkmle birlikte, Y-

netmelikte yer alan dier hkmler incelendiinde, i mfettilerinin ince-leme yapabilme yetkisinin mevcut ve Ynetmeliin yrrlk tarihinden

nce kurulmu alt iverenlik ilikilerini de kapsayacakekilde geniletil-

dii anlalmakta, sz konusu alt iverenlik ilikileri yalnzca 10. madde-

nin 2. fkrasnda aranan belgelerden muaf tutulmaktadr. Bu durum, idari

ilemlerin geriye yrmezlii ilkesi ile badamamaktadr.

III. KANUNUNDA VE YNETMELKTE

YER ALAN DZENLEMELER

A. TANIMLAR

veren kimdir?i altran gerek veya tzel kii yahut tzel kiilii olmayan kurum

ve kurululardr. ( Kanunu Madde 2)

Asl iveren kimdir?Asl iveren: yerinde yrtt mal veya hizmet retimine ilikin yar-

dmc ileri veya asl iin bir blmnde iletmenin ve iin gerei ile tekno-

lojik nedenlerle uzmanlk gerektiren ileri dier iverene veren, asl ite

kendisi de ii altran gerek veya tzel kiiyi yahut tzel kiilii olma-

yan kurum ve kurulular ifade eder. (Alt verenlik Ynetmelii m.3)


13/144

- 13 -

Alt veren kimdir? Kanunu asndan;

Bir iverenden, iyerinde yrtt mal veya hizmet retimine ilikin

yardmc ilerinde veya asl iin bir blmnde iletmenin ve iin gerei ile

teknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren ilerde i alan ve bu i iin grev-

lendirdii iilerini sadece bu iyerinde ald ite altran dier iverendir.

( Kanunu Madde 2)

Alt iveren ile i ald iveren arasnda kurulan ilikiye asl iveren-altiveren ilikisi denir. ( Kanunu Madde 2)

Alt verenlik Ynetmelii asndan;

Alt iveren: Bir iverenden, iyerinde yrtlen mal veya hizmet reti-

mine ilikin yardmc ilerde veya asl iin bir blmnde iletmenin ve iin

gerei ile teknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren ilerde i alan, bu i iin

grevlendirdii iilerini sadece bu iyerinde ald ite altran gerek

veya tzel kiiyi yahut tzel kiilii olmayan kurum ve kurulular ifade

eder. (Alt verenlik Ynetmelii m.3)

Sosyal Gvenlik Mevzuat asndan;

Bir iverenden, iyerinde yrtt mal veya hizmet retimine ilikin bir

ite veya bir iin blm veya eklentilerinde, i alan ve bu i iin grevlen-

dirdii sigortallar altran nc kiidir.

Sigortallar, nc bir kiinin aracl ile ie girmi ve bunlarla szle-

me yapm olsalar dahi, asl iveren, bu Kanunun iverene ykledii ykm-

llklerden dolay alt iveren ile birlikte sorumludur. (5510 sayl Sosyal

Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu m.12)

Bu hkm uyarnca alt iveren uygulamalar sosyal gvenlik alannda,

hem Kanunu, hem de Deniz Kanunu, Basn Mesleinde alanlarla

altrlanlar Arasndaki Mnasebetlerin Tanzimi Hakknda Kanun ile

Borlar Kanununa tabi alanlar asndan dzenlenmi olmaktadr.


14/144

- 14 -

yeri neresidir?yeri, iveren tarafndan mal veya hizmet retmek amacyla madd olan

ve olmayan unsurlar ile iinin birlikte rgtlendii birimdir.

verenin iyerinde rettii mal veya hizmet ile nitelik ynnden ball

bulunan ve ayn ynetim altnda rgtlenen yerler (iyerine bal yerler) ile

dinlenme, ocuk emzirme, yemek, uyku, ykanma, muayene ve bakm, be-

den ve meslek eitim ve avlu gibi dier eklentiler ve aralar da iyerinden

saylr.

yeri, iyerine bal yerler, eklentiler ve aralar ile oluturulan i organi-

zasyonu kapsamnda bir btndr. ( Kanunu Madde 2)

Asl nedir?Asl i; Mal veya hizmet retiminin esasn oluturan itir. (Alt verenlik

Ynetmelii m.3)

Yardmc i nedir?Yardmc i; yerinde yrtlen mal veya hizmet retimine ilikin ol-

makla beraber dorudan retim organizasyonu ierisinde yer almayan, re-

timin zorunlu bir unsuru olmayan ancak asl i devam ettike devam eden ve

asl ie baml olan itir. (Alt verenlik Ynetmelii m.3)

Alt verenlik Szlemesi nedir?Alt iverenlik szlemesi; Asl iveren ile alt iveren arasnda yazl ola-

rak yaplan ve Ynetmeliin 10uncu maddesinde belirtilen hususlar ihtiva

eden szlemedir. (Alt verenlik Ynetmelii m.3)

Alt iveren, mteahhit ve anahtar teslim iler kavramlar neyi ifadeetmektedir?

Alt iveren kavramyla birlikte ska gndeme gelen mteahhit ve

anahtar teslim iler kavramlarna aklk getirmekte yarar bulunmaktadr.


15/144

- 15 -

Mteahhit, esas itibariyle Borlar Kanunumuzun istisna akdini (eser sz-lemesi) dzenleyen hkmlerinde dzenlenmi bir kavramdr. 01.07.2012tarihinde yrrle girecek olan yeni Trk Borlar Kanunu mteahhit

yerine yklenici kavramn tercih etmi ve eser szlemesini yklenicininbir eser meydana getirmeyi, isahibinin de bunun karlnda bir bedeldemeyi stlendii szleme olarak tanmlamtr. Bu tanm esas alndn-da ykleniciyi (818 sayl Borlar Kanunumuzda kullanlan ifade ile mte-ahhidi) bir eser meydana getirmeyi stlenen kii olarak deerlendirmekmmkndr. Bu tanmdan da grlecei zere alt iverenin, ykleniciden

farkl olarak, baz zel durumlar darda brakldnda, genel olarak bireseri tamamlama sorumluluu bulunmamaktadr. Benzer bir yaklam yineyklenici kavramnn kullanld 4734 sayl Kamu hale Kanununda mev-cuttur. Kamu hale Kanununa gre yklenici zerine ihale yaplan ve sz-leme imzalanan istekliyi ifade etmektedir. Mteahhit kavram mevzua-tmzda, giderek yklenici olarak kullanlmaya balanlmtr.

Anahtar teslim kavramndan, 4735 sayl Kamu hale Szlemeleri Ka-

nununun 6nc maddesi yapm ilerinde; uygulama projeleri ve bunlarailikin mahal listelerine dayal olarak, iin tamam iin isteklinin teklif ettii

toplam bedel zerinden anahtar teslimi gtr bedel szleme olarak bah-setmekte, anahtar teslim i kavramnn esas itibariyle bir i yntemi deil,bir fiyatlandrma ekli olduu vurgulanmaktadr.

Ancak Hukukunda, Yargtay kararlarna da yansm olduu zere

anahtar teslimi i kavramndan sz edilerek, bu kavram alt iveren uygula-malar kapsamnda kabul edilmemektedir. Kanununun 2nci maddesinin

6nc fkras uyarnca asl iverenin iyerinde ii altrmaya, iveren sfa-tn korumaya devam etmesi ve iin btnn baka bir iverene devretme-mi olmas zorunludur. Bu erevede bir binann yapm iini stlenen kii

alt iveren deil iveren sfatn tamaktadr. rnein Karayollar GenelMdrlnn ihale ile bir yolun yapm iini ykleniciye (mteahhide)

vermesi halinde, yklenici ile genel mdrlk arasnda asl iveren-alt ive-ren ilikisi domayacaktr. Genel Mdrlk ihale makam niteliini ta-

maktadr1.

1 SZEK, Sarper; Hukuku, stanbul 2008, 4.Bask, s. 142 ( Hukuku)


16/144

- 16 -

Benzer durum bir Yargtay kararnda u ekilde ifade edilmitir: Mah-kemece; iin tamamnn deil, bir ksmnn ihale edildii gerekesi ile, i

Kanununun 1/son maddesi uyarnca daval TEK Genel Mdrl sorumlu

tutulmutur. Oysa, Kanununun 1/son maddesi uyarnca sorumluluktan

sz edilebilmesi iin, o ite kendisi de ii altran asl iverenin varl

arttr. Dier bir ifadeyle, belirli bir iin bir blmn bakasna verip,

dier blmn kendi altrd iilerle bizzat yapan bir kii, asl iveren

durumundadr. Kendisi; iin bir blmnde bizzat ii altrmayp, ii b-

lerek, ihale suretiyle muhtelif kiilere veren i sahibi ihale makam,

Kanununun 1/son maddesi anlamnda bir asl iveren deildir. Dairemizinyerlemi itihatlar bu dorultudadr. Mahkemece, yukarda aklanan ilke-

ler dorultusunda gerekli ve yeterli aratrma ve inceleme yaplmadan yazl

ekilde hkm kurulmas isabetsiz olup bozmay gerektirmitir2.

Yargtay Hukuk Genel Kurulu, i kazasndan doan sorumlulua ilikin

daha yeni tarihli bir kararnda da anahtar teslim i kavramna atf yaparak

bu durumda asl iverenin sorumluluundan sz edilemeyeceini vurgula-

mtr. Karara gre: Burada nemli olan asl iverene ait i kavramnn

hangi i olduudur. As

l iverene ait olan ve alt iverenin yapaca

i, as

liverenin rettii mal ve hizmet sreci iinde veya tamamlayc olmaldr

(Fevzi ahlanan, Trk Hukukunda Altveren, MESS Yayn, Temmuz 1995,

s. 45). rnek olarak; dokuma i kolunda faaliyet gren bir iverenin ek bir

bina yapmn bir bakasna vermesi o kiiyi alt iveren konumuna getirmez.

Ancak, yine dokuma ile ilgili bir blm boyama vs. iinin verilmesi halinde

asl iveren-alt iveren ilikisi kurulmu olur. Keza dokuma iinin temizlik,

yemek tama ilikisine asl iin tamamlaycs zellii nedeniyle anlan ili-

ki kapsamnda deerlendirilmelidir (Fevzi ahlanan, age., s.45-46; Mustafa

Klolu, Kanunu erhi, Ankara 1999, s.185-186).nemle vurgulanmaldr ki; asl iverenin asl ii veya yardmc ii veya

teknolojik nedenle veya iin gerei uzmanlk gerektiren ile hi ilgisi olma-

yan, grlen ie tamamen yabanc bir eser, yap inas, at tamiri, i yeri-

nin badana boyas gibi geici iler ynnden elbette ki, alt iveren-st ive-2 9. Hukuk Dairesi, 13.9.1994 tarih, E. 1994/3429, K. 1994/11465


17/144

- 17 -

ren ilikisinden bahsedilemez. Asl iveren, ii anahtar teslimi stlenen ive-renin kusurundan sorumlu tutulamaz3.

B. SORUMLULUK

Sorumluluk kime aittir?Asl-alt iveren ilikisinde asl iveren, alt iverenin iilerine kar, ken-

di iyeri ile ilgili olarak;

Bu Kanundan,

szlemesinden veya

Alt iverenin taraf olduu toplu i szlemesinden doan ykmllkle-

rinden

alt iveren ile birlikte sorumludur. ( Kanunu Madde 2)

AIKLAMA:

Yukarda belirtildii ve Kanunumuzun 2nci maddesinde dzenlediizere, asl-alt iveren ilikisinde asl iveren, alt iverenin iilerine kar,

kendi iyeri ile ilgili olarak; Kanunundan, i szlemesinden veya alt

iverenin taraf olduu toplu i szlemesinden doan ykmllklerinden

alt iveren ile birlikte sorumludur.

Asl iverenin sorumluluu, alt iverenin sorumluluu ile ve sz konusu

iinin asl iverene ait iyerinde alt sre ile snrldr.

Alt iverenin Kanunundan doabilecek sorumluluklar arasnda nce-

likle cret, fazla alma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil, yllk izin,ikramiye, prim, yemek ve yol yardm, yeni i arama izni, ihbar, kdem taz-

minat, ktniyet tazminat, artlar varsa i gvencesi hkmlerinden doan

sorumluluklarn saymak mmkndr.

3 Yargtay Hukuk Genel Kurulu, 2.2.2011 tarih; E. 2010/21-739; K. 2011/5; Kararn tammetnine Ekler blmnde yer alan Yargtay kararlar arasnda yer verilmitir.


18/144

- 18 -

Asl iveren sorumluluu asndan konuyu deerlendirdiimizde, rne-in kdem ve ihbar tazminatlar asndan, alt iveren iisinin asl ivereneait iyerlerinde alt sre ile snrl olarak sorumlu tutulmas gerekmek-

tedir.

sal ve gvenlii nlemleri belirtilen sorumluluklar arasnda bu-lunmaktadr.

i, sz konusu haklarn her iki iverenden ya da bunlardan herhangi bi-

risinden talep edebilecektir.

Bu sorumluluk, hukuki tabiri ile kamu dzeninden saylmakta, asl ve alt i-verenin aralarnda yapacaklar szlemede birlikte sorumluluklarn kalran ya da

deitiren bir dzenleme yapmalarna geerlilik tannmamaktadr.

Asl-alt iveren ilikisi nedeniyle, alt iveren iisine deme yapan asl iverenbu tutar daha sonra alt iverenden rcu yolu ile geri isteme hakkna sahiptir.

Alt iveren iisinin i szlemesinin feshinin geersizliine ynelik ta-lepleri sadece asl iverene yneltilemez. Her iki iverenin ortak sorumlulu-

unun sz konusu olmas, geerli bir asl-alt iveren ilikisinde, alt iverenin

iinin doal ivereni olduu sonucunu deitirmez. Nihayetinde geersizli-i talep edilen feshin dayand i szlemesinin iveren taraf alt iveren

olup, alacak davann da buna yneltilmesi gerekmektedir. Feshin geersiz-liine karar verilmesi halinde, asl iverenin ie iade ykmll de sz

konusu deildir. Asl iveren burada sadece, ie iade kararnn alt iverentarafndan yerine getirilmemesi nedeniyle doacak sonulardan alt iverenle

birlikte sorumluluk tayacaktr.

te yandan alt iveren iisi, asl iverene ait iyerinde alt srede,asl iverenin iyeri dzenine uymakla ykmldr. Bu ykmlle uygun

davranmamas halinde, uyar, disiplin cezas, duruma gre cret kesme ce-zas ve hatta feshe ynelik kararlarn alnmas alt iverene ait bir ykml-lktr. Bu noktada, alt iveren iisinin asl ivereninin, esas olarak alt ive-

renin bizatihi kendisi olduu unutulmamaldr. Byle bir ihlalin varl ha-linde, asl iverenin alt iverene gerekli bildirimleri yapmas, iisinin dav-

ranlar konusunda uyarma grevini esas itibariyle alt iverenin stlenmesi-ni salamas gerekmektedir.


19/144

- 19 -

C. YAPTIRIMLAR

Alt iveren ilikisinin kurulamayaca haller ve yaptrm nedir?Asl iverenin iilerinin alt iveren tarafndan ie alnarak altrlmaya

devam ettirilmesi suretiyle haklar kstlanamaz veya daha nce o iyerinde

altrlan kimse ile alt iveren ilikisi kurulamaz.

Aksi halde ve genel olarak asl iveren alt iveren ilikisinin muvazaal

ileme dayand

kabul edilerek alt iverenin iileri balang

tan itibarenasl iverenin iisi saylarak ilem grrler. ( Kanununun 2nci maddesi-

nin 7nci fkras)

AIKLAMA:

Kanun, alt iveren ilikisinin hangi hallerde kurulamayacan dzenle-

mekte ve bu snrlamalara uyulmakszn yaplan ilemi muvazaal kabul

ederek alt iveren iilerinin balangtan itibaren asl iveren iisi sayl-

malar ynnde bir dzenleme getirmektedir.

Muvazaal saylma ve balangtan itibaren asl iveren iisi saylmayaptrm, asl- alt iveren ilikisinin kurulmas asndan Kanununda yer

alan snrlayc hkmlere uyulmayan tm haller asndan geerli olacak

ekilde genel bir yaptrm olarak dzenlenmitir.

Bu dzenleme neticesinde, alt iveren iilerini kaybetmekte, bu iilerin

bir anda iverenleri deimekte ve asl iveren ise yeni iiler istihdam etmi

duruma girmektedir.

Fkrada yer alan asl iverenin iilerinin alt iveren tarafndan ie al-

narak altrlmaya devam ettirilmesi suretiyle haklar kstlanamaz ifade-sinden, asl iveren iilerinin oradan ayrldktan sonra hi bir ekilde alt

iverende alamayacaklar sonucu karlmamaldr.

Kanun koyucunun burada engellemek istedii ey alma gesi deil,

asl iverende almakta iken oradan ayrlp alt iverende almaya bala-

yanlarn daha az elverili artlarla altrlmalarnn engellenmesidir.


20/144

- 20 -

Haklarn kstlanmas kavramnn her olayn kendi zellikleri iinde de-erlendirilmesi gerektii aktr.

Yargtayn incelemesinden geen bir uyumazlkta, davacnn daval

belediye iyerinde alrken asli ii olan temizlik iinin dava d irkete

devredilmesi zerine i szlemesinin feshedilip, ertesi gn taeron irket

tarafndan dk cretle altrlmaya baland tespiti zerine verilen

kararda 4857 sayl Kanununun 2/VII. maddesi uyarnca, asl iveren

iilerinin alt iveren tarafndan ie alnarak altrlmaya devam ettirilme-

si suretiyle haklar

k

s

tlanamayaca

ndan, as

l iveren alt iveren ilikisi-nin muvazaal ileme dayand kabul edilerek alt iverenin iileri balan-

gtan itibaren asl iverenin iisi saylacaktr. deerlendirmesine yer

verilmitir. (Yargtay 9 Hukuk Dairesi; 11.7.2005 tarih, E. 2005/18822; K.

2005/24469)

Ancak baz Yargtay kararlarnda da bu hkmn kat uygulanmamas ve

iilerin byk ounluunun alt iverenin kendi iisi olduu durumlarda

muvazaa sonucuna varlmamas gerektii ynnde deerlendirmelere yer

verilmektedir.

szlemesi feshedilen gvenlik grevlilerinin sadece bir ksmnnkendi istekleri ile i szlemesi imzalayp ii stlenen firmaya bal olarakalmaya balamalar ile kan uyumazlkta Yargtay ncelikle Alt ive-renin stlendii ite bir ksm kendi ii kadrosundan, dier bir ksm ise asliverence i szlemesi feshedilen ahslardan oluan iilerin altrlmashalinde, bu durumun 4857 sayl Kanununun 2/7.maddesi anlamndamuvazaaya dayanak tekil edip etmeyeceini deerlendirmi ve u sonucavarmtr: Belirtilmek gerekir ki, byk ounluu kendi ii kadrosundanoluan ve asl iverenin birka iisini ie alarak altran alt iverenin bu

tutumu ilemi muvazaal hale getirmemelidir. Bu durumda, ie alnan azsaydaki asl iveren iilerinin haklarnn kstlanm olmasnn da sonucaetkili olmayaca dnlmelidir. Bu nedenle ncelikle, dava d firma ta-rafndan davalya ait stlendii ite altrd iilerin ka tanesinin kendikadrosundan olduu, ka tanesinin de daha nce bu ite altrlan asliveren iisi olduu belirlenmeli ve sonucuna gre asl iveren-alt iverenilikisinin muvazaaya dayanp dayanmad saptanmaldr.


21/144

- 21 -

te yandan, yukarda belirtilen aratrma sonucunda asl iveren- alt i-veren ilikisinin muvazaaya dayanmad sonucuna varld takdirde; ya-

saya uygun olarak kurulan asl iveren alt iveren ilikisi bir nevi yenidenyaplanma olduundan, iyeri ii sebeplerden kaynaklanan geerli bir fesihnedeni olarak kabul edilmelidir. (Yargtay 9 Hukuk Dairesi; 15.5.2006tarih, E. 2006/11741; K. 2006/14066)

Genel olarak muvazaal ilem nedir?Asl-alt iveren arasnda kurulan ilikinin temelini bir zel hukuk sz-

lemesi oluturmaktadr. Tm szlemeler gibi asl-alt iveren szlemesi deesas olarak Borlar Kanununun szlemeler asndan getirdii serbestilereve snrlamalara tabi olacaktr.

Ancak konunun alma hayatn ilgilendiren ynnn ar basmas kar-snda, asl-alt iveren arasnda imzalanan szlemeler muvazaa asndanzel olarak deerlendirilmektedir. Konuyla ilgili ayrntlara girmeden ncegenel olarak muvazaa ve muvazaal ilem kavramlarna yakndan bak-makta yarar grlmtr.

Muvazaa, esas itibariyle kanunlar

m

zda tan

mlanm

bir kavram olma-makla birlikte genel olarak Borlar Kanununda (m.18) dzenlenmitir.

Benzer bir dzenlemeye 01.07.2012 tarihinde yrrle girecek olacak yeni

Trk Borlar Kanununda da aadaki ekilde yer verilmitir.

D. Szlemelerin yorumu, muvazaal ilemler

MADDE 19- Bir szlemenin trnn ve ieriinin belirlenmesinde ve yorum-

lanmasnda, taraflarn yanllkla veya gerek amalarn gizlemek iin kullan-

dklar szcklere baklmakszn, gerek ve ortak iradeleri esas alnr.

Borlu, yazl bir bor tanmasna gvenerek alaca kazanm olan nckiiye kar, bu ilemin muvazaal olduu savunmasnda bulunamaz.

Muvazaada bir szlemenin ekil ve artlarnn belirlenmesinde, iki tara-

fn gerek yanllkla gerek szlemedeki gerek amalarn gizlemek zere

kullandklar tabirlere ve isimlere baklmayarak, onlarn gerek ve ortak

maksatlar aratrlacaktr. Muvazaa bakmndan allm olan hal, muvazaa


22/144

- 22 -

ilemi sebebiyle hukuk menfaati haleldar olan kiinin; muvazaal ilikininbizzat taraf ise kar taraf, muvazaal ilemde nc kii ise muvazaal

ilikinin taraflarn hasm gstererek bir dava amas ve mahkemenin davac

ve davalnn iddia ve savunmalar erevesinde yarglama yaparak, ortada

bir muvazaa bulunup bulunmadna karar vermesidir.

Muvazaann, hukuk ilemin geersizliine neden olan ve butlan sonucu

douran bir hal olmas sebebiyle, mahkeme tarafndan kendiliinden gz

nne alnmas gerekmesine ramen Kanununun 3nc maddesinin

2nci fkrasna 5763 sayl Kanunla eklenen hkmle; alt iverenlik iliki-sindeki muvazaa asndan allmn dnda yeni bir yntem getirilmi-

tir. Bu dzenlemeye gre muvazaann idar bir ilemle tespit edilebilecei

hkme balanmtr4.

Muvazaa kavram retide yaplan tanmlara gre, taraflarn nc ki-

ileri aldatmak maksadyla ve fakat gerek iradelerine uymayan ve aralarn-

da hkm ve sonu meydana getirmeyen bir grn yaratmalar hususunda

anlamalardr5.

Muvazaal bir ilemde;

a) nc kiileri aldatmak iin yaplm grnrdeki ilem ,

b) Grnrdeki ilemin taraflar arasnda hkm ifade etmeyeceini belir-

leyen muvazaa anlamas,

c) Taraflarn gerek iradelerine uyan gizli ilem olmak zere ayr i-

lem bulunmaktadr.

Gizli ilemin btn muvazaal ilemlerde bulunma zorunluluu yoktur6.

4 YILMAZ, Ejder; Alt verenliklikisinin Muvazaal Olduunu Tespit Eden Mfetti-i Raporuna Kar tiraz Davas, imento Endstrisi verenleri Sendikas Dergisi eki,Ocak 2009, s.5-6 (Mfetti Raporuna tiraz)

5 ANKAYA, Osman Gven/L, ahin; Hukukunda l likiler, Ankara 2011,s.107 (l likiler)

6 AYKA, Hande Bahar; Hukukunda Alt veren, stanbul 2011, s.367 (Alt veren)


23/144

- 23 -

Kanununun 3nc maddesinin 2nci fkrasnda yukarda sz edilendeiiklikten nce alt iveren ilikisinin muvazaal olup olmad yarg

tarafndan resen aratrlacak hususlar arasnda kabul edilmi idi. 5763 sa-

yl Kanun deiiklii ile muvazaann tespiti alt iverenlik szlemesinin ve

dier belgelerin Blge Mdrlne (alma ve Kurumu l Mdrl)

verilmesi ile birlikte i mfettilerinin incelemesine braklmtr.

Yargtay konuya ilikin olarak verdii bir kararda u deerlendirmeyi

yapmaktadr: Mahkemece davalirket ile B ... A.. arasnda 4857 sayl

Kanununun 2nci maddesinin 6 ve 7nci fkralar anlamnda geerli bir asl

iveren-alt iveren ilikisi olup olmad zerinde durulmamtr. Belirtilen

ilikinin muvazaaya dayanp dayanmad resen aratrlmaldr. (Yarg-

tay 9 Hukuk Dairesi, 26.11.2007 tarih, E. 2007/36945, K. 2007/35404)

Alt verenlik Ynetmeliinde muvazaa tanm yaplm mdr?Ynetmeliin 3nc maddesine gre Muvazaa u ekilde tanmlanmtr:

1) yerinde yrtlen mal veya hizmet retimine ilikin asl iin bir b-lmnde uzmanlk gerektirmeyen ilerin alt iverene verilmesini,

2) Daha nce o iyerinde altrlan kimse ile kurulan alt iverenlik ili-

kisini,

3) Asl iveren iilerinin alt iveren tarafndan ie alnarak haklar kst-

lanmak suretiyle altrlmaya devam ettirilmesini,

4) Kamusal ykmllklerden kanmak veya iilerin i szlemesi,

toplu i szlemesi yahut alma mevzuatndan kaynaklanan haklarn kst-

lamak ya da ortadan kaldrmak gibi taraflarn gerek iradelerini gizlemeye

ynelik ilemleri,

ihtiva eden szlemedir.

Konuyla ilgili olarak aada daha ayrntl aklamalara yer verilecektir.


24/144

- 24 -

Asl iveren-alt iveren ilikisinde kamu sektrnn tabi olduufarkl dzenlemeler nelerdir?

Kanunumuzun 2nci maddesine 01.07.2006 tarihli 5538 sayl Kanu-

nun 18nci maddesi ile eklenen 8 ve 9uncu fkralar ile kamu kurulular

asndan farkl dzenlemeler ngrlmtr. Buna gre;

Kanuna veya kanunun verdii yetkiye dayanlarak kurulan kamu kurum

ve kurulular ile bunlarn dorudan veya dolayl olarak sermayesinin en az

yzde ellisine sahip olduklar ortaklklarda, 4734 sayl Kamuhale Kanunu

veya dier kanun hkmleri erevesinde, hizmet7 alm8 amacyla yaplanszlemeler gereince, yklenici9 araclyla altrlanlar, bu ekilde a-

lm olmalarna dayanarak;

a) Bu kurum, kurulu ve ortaklklara ait kadro veya pozisyonlara atanmaya,

b) Bu kurum, kurulu ve ortaklklara ait iyerlerinin kadro veya pozis-

yonlarnda alanlar iin toplu i szlemesi, personel kanunlar veya ilgili

dier mevzuat hkmlerine gre belirlenen her trl mal haklar ile sosyal

yardmlardan yararlanmaya,

hak kazanamazlar.

Sekizinci fkrada belirtilen iyerlerinde ykleniciler dnda kalan ive-

renler tarafndan altrlanlar ile bu iyerlerinin tabi olduklar ihale mev-

zuat erevesinde kendi nam ve hesabna szleme yaparak stlendii ihale

konusu ite dorudan kendileri alanlar da ayn hkmlere tabidir. Seki-

7 Hizmet:(Deiik: 30/7/2003-4964/3 md.) Bakm ve onarm, tama, haberleme, sigor-

ta, aratrma ve gelitirme, muhasebe, piyasa aratrmas ve anket, danmanlk, tantm,basm ve yaym, temizlik, yemek hazrlama ve datm, toplant, organizasyon, sergile-me, koruma ve gvenlik, meslek eitim, fotoraf, film, fikr ve gzel sanat, bilgisayarsistemlerine ynelik hizmetler ile yazlm hizmetlerini, tanr ve tanmaz mal ve hakla-rn kiralanmasn ve benzeri dier hizmetleri, (4734 sayl Kamu hale Kanunu madde 4)

8 Alm kavram, kamu ihale mevzuatmzn genel ifadelerinden biri olup 4734 sayl Ka-nunda tanmlanmamtr. Bununla birlikte mal, hizmet veya yapm ilerinden ihale ko-nusu olan ilerin isteklilerden temin edilme srecine karlk gelmek zere kullanlmak-tadr.

9 Yklenici: zerine ihale yaplan ve szleme imzalanan istekliyi, (4734 sayl Kamuhale Kanunu madde 4)


25/144

- 25 -

zinci fkrada belirtilen kurum, kurulu veya ortaklklarn sermayesine katl-dklar ortaklklarn kadro veya pozisyonlarnda alan iilerin, ortak du-

rumundaki kamu kurum, kurulu veya ortaklklarn kadro veya pozisyonla-

rna atanma ya da bu kurum, kurulu veya ortaklklarda geerli olan mal

haklar ile sosyal yardmlardan yararlanma talepleri hakknda da sekizinci

fkra hkmleri uygulanr. Hizmet almna dayanak tekil edecek szleme10

veartnamelere11;

a) e alnacak kiilerin belirlenmesi ve iten karma yetkisinin kamukurum, kurulular ve ortaklklarna braklmas,

b) Hizmet alm szlemeleri erevesinde ya da geici ii olarak ayn iyerinde daha nce alm olanlarn altrlmasna devam olunmas,

ynnde hkmler konulamaz12.

10 Szleme: Mal veya hizmet almlar ile yapm ilerinde idare ile yklenici arasndayaplan yazl anlamay, (4734 sayl Kamu hale Kanunu madde 4)

11artname: hale konusu mal veya hizmet almlar ile yapm ilerinin her trl zelli-ini belirten idari ve teknikartnamelerin idarelerce hazrlanmas esastr... (4734 saylKamu hale Kanunu madde 12)

12 Kanununun 2inci maddesine 5538 sayl eklenen sekiz ve dokuzuncu maddelerincelendiinde kullanlan kavram ve ifadelerin Kanunu ve alma hayat terminoloji-sine tmyle yabanc olduu, Kamu hale Mevzuat ve kamu personeli mevzuat ifade-leri kullanlarak hazrland ve bunun da hukuk teknii asndan doru olmad kadaruygulamay farkl yorumlara ak hale getirdii yneltilen hakl eletiriler arasndadr.Konunun kamu ihale mevzuat asndan grnm ve oradaki dzenlemeler genellikleihmal edilmektedir. Kamu hale Kurumu tarafndan yaymlanm olan Kamu hale Ge-nel Tebliinde Kanununun bu dzenlemeleri gz nnde bulundurularak idarelercehazrlanacak ihale dokmanlarnn hazrlanmas aamasnda dikkate alnmak zere aa-daki aklamalara yer verilmitir.Teblide,personel altrlmasna dayal hizmet almlarnn; arlkl olarak personelaltrlmasna dayanan, altrlacak personel saysnn belirlendii ve haftalk almasaatlerinin tamamnn idare iin kullanld hizmetler olduu tanmlanm,Hizmet alm ihalelerinde i tanm balkl 69uncu maddenin 1nci fkrasndaBaz ihalelerin artnamelerinde, i tanm yaplmadan sadece personelin says ve nite-liklerinin belirtilmesi ile yetinildii grlmektedir. Hizmetin tanm yaplmadan ve tek-nikartnamede ihale konusu iin ayrntlarna yer verilmeden sadece altrlacak per-sonelin says ve nitelii belirtilmek suretiyle ihaleye klmasnn hizmet alm deilidarenin dolayl olarak personel istihdam etmesi anlamna geldii, bu durumun ise 4734sayl Kanunun tanmlara ilikin 4 nc maddesi ile temel ilkeleri dzenleyen 5 incimaddesine ve 4735 sayl Kanunun, hizmet almna ilikin szlemelerde i tanm ya-

plmasn zorunlu klan 7 nci maddesine aykrlk tekil edecei hususuna dikkat edilme-lidir. aklamasna yer verilmi;


26/144

- 26 -

Kamu kurulular asndan getirilen bu farkl dzenlemenin kanuni gerek-esi ise u ekildedir: Kanuna veya kanunun verdii yetkiye dayanlarakkurulan kamu kurum ve kurulular ile bunlarn dorudan veya dolayl ola-rak sermayesinin en az yzde ellisine sahip olduklar ortaklklarda, 4734

sayl Kamu hale Kanunu veya dier zel kanun hkmleri erevesindeyaplan hizmet almlar neticesinde ykleniciler tarafndan istihdam edilen-ler; hizmet almn yapan kamu kurum ve kurulular ile ortaklklarnn,kendilerinin asl ivereni olduunu iddia ederek bu kurumlarn asl kadrola-rna atanmay talep etmekte veya bu kurumlarda uygulanmakta olan toplu i

szlemesi ya da personel kanunundan yararlandrlma talebinde bulun-maktadrlar. Yaplan dzenlemeyle, kamu kurum ve kurulular ile bunlarnortaklklarnn, hizmet alm amacyla szleme yaptklar ykleniciler veyaiverenler tarafndan istihdam edilenlerin asl ivereni olmad hususunaaklk getirilmektedir.

Yaplan dzenleme; zel sektr iverenleri d kaynak kullanmnda s-

nrlamalara tabi tutulurken, kamu iverenlerini bundan muaf tutan deiikli-

in Anayasann eitlik ilkesi ile badatrlamayaca13; .. iveren sayl-

mak asndan maliyet kalemi olarak grlen bu uygulama rahatszlk yara-

tyorsa bu rahatszln zel sektr iin de var olduu gereinden yola k-

larak zmn zelde deil genelde aranmas gerektii14; 4857 sayl Kanunu ile asl- alt iveren ilikisini dzenleyen hkmlerin batan itibaren

Personel altrlmasna Dayal Hizmet Almlarnda Teklif Fiyata Dahil Olacak Gi-derler balkl 78nci maddesinin 26nc fkrasnda ise; 4857 sayl Kanunun 2 ncimaddesinin dokuzuncu fkras gereince hizmet almna dayanak tekil edecek szlemeve artnamelere; ie alnacak kiilerin belirlenmesi ve iten karma yetkisinin kamu ku-rum, kurulular ve ortaklklarna braklmas, hizmet alm szlemeleri erevesinde yada geici ii olarak ayn i yerinde daha nce alm olanlarn altrlmasna devamolunmas ynnde hkmler konulmayacaktr. darelerce, alan personel asndandenetim, sadece teknikartnamede istenen kriterlere gre ve Hizmet leri Genel art-namesinde idareye verilen yetki ve sorumluluklar erevesinde yaplacak olup, ihaledokmannda, anlan Kanun maddesine ve ilgili mevzuata aykr ekilde, ie alnacakveya iten karlacak personelin idarece belirleneceine ynelik dzenlemelere yer ve-rilmeyecektir. aklamas yaplmtr.

13 EKMEK, mer; Kamu vereninin zel Sektr vereni Karsnda Kayrlmas veAnayasann Eitliklkesinin Akhlali, Legal Hukuku ve Sosyal Gvenlik HukukuDergisi, 2006/12, s.1179

14 TARCAN, Nurseli; Yasalar Herkes in Eit Deil mi? Asl veren-Alt veren liki-sinde Kamu-zel Ayrmcl, MESS Sicil Hukuku Dergisi, Eyll 2006 say 3, s.88-89


27/144

- 27 -

esneklik ihtiyacna cevap veremedii, bu dnemde uyumazlklarn azalma-d ve daha ok geersizlik ynnde kararlar verildii, ayrca 5538 sayl

yasa ile kamu kurum ve kurulular bakmndan daha kat kurallara

ynelinmesinin ve i mfettileri ile blge mdrlklerinin muvazaa dene-

timi yapmas yolunun almasnn sorunu daha da iinden klmaz hale ge-

tirdii15 gerekeleri ile eletirilmitir.

te yandan Kanununun 2nci maddesinin 7nci fkrasnda dzenlenen

muvazaal ilemler ve sonular asndan, kamu ve zel sektr iverenleri

arasnda bir fark bulunmad Yargtay kararlarnda da vurgulanan hususlar

arasndadr.

D. ASIL - ALT VEREN LKSLE YER

DEVR ARASINDAK FARKLAR

Her iki dzenlemenin benzer yanlar bulunmakla birlikte, oluum ve so-

nular birbirinden son derece farkldr.

4857 sayl Kanununun yerinin veya bir blmnn devri bal-

n tayan 6nc maddesi, konuyu doal olarak asl-alt iveren ilikisinden

ba

ms

z ekilde dzenlemitir. Buna gre;yerinin veya bir blmnn devri

Madde 6 -yeri veya iyerinin bir blm hukuk bir ileme dayal ola-rak baka birine devredildiinde, devir tarihinde iyerinde veya bir bl-mnde mevcut olan i szlemeleri btn hak ve borlar ile birlikte devra-lana geer.

Devralan iveren, iinin hizmet sresinin esas alnd haklarda, iinindevreden iveren yannda ie balad tarihe gre ilem yapmakla ykm-

ldr.Yukardaki hkmlere gre devir halinde, devirden nce domu olan ve

devir tarihinde denmesi gereken borlardan devreden ve devralan iverenbirlikte sorumludurlar. Ancak bu ykmllklerden devreden iverenin so-rumluluu devir tarihinden itibaren iki yl ile snrldr.

15 ANKAYA, Osman Gven/L ahin; l likiler, s. 110


28/144

- 28 -

Tzel kiiliin birleme veya katlma ya da trnn deimesiyle sonaerme halinde birlikte sorumluluk hkmleri uygulanmaz.

Devreden veya devralan iveren i szlemesini srf iyerinin veya iyeri-

nin bir blmnn devrinden dolay feshedemez ve devir ii ynnden fesih

iin hakl sebep oluturmaz. Devreden veya devralan iverenin ekonomik ve

teknolojik sebeplerin yahut i organizasyonu deiikliinin gerekli kld

fesih haklar veya ii ve iverenlerin hakl sebeplerden derhal fesih haklar

sakldr.

Yukardaki hkmler, iflas dolaysyla malvarlnn tasfiyesi sonucu i-yerinin veya bir blmnn bakasna devri halinde uygulanmaz.

Madde incelendiinde grlecei zere, iyeri devrinde de iki ayr ive-

ren bulunmakta, ancak burada asl iveren-alt iveren deil, ii devralan i-

veren ve devreden iveren sz konusu olmaktadr.

Ayrca asl-alt iveren ilikisinde geici bir durumdan sz edilebilecek-

ken, iyerinin devrinde byle bir geicilikten sz edilememektedir. veren

tmyle deimi durumdadr. Bir iveren gitmi, yerine bir bakas gelmi-

tir. Dolays ile sorumluk da bu fiili duruma gre asl-alt iverendekindenfarklekilde dzenlenmitir. Asl- alt iveren ilikisinde sorumluluun m-

teselsil, yani birlikte olmas sz konusu iken, devir halinde, devirden nce

domu olan ve devir tarihinde denmesi gereken borlardan devreden ve

devralan iverenin de birlikte sorumluluu mevcut olmakla beraber, bu y-

kmllklerden devreden iverenin sorumluluu devir tarihinden itibaren iki

yl ile snrl tutulmutur.

yerinin bir blmnn devrinde ise, devredilen blm zerinde devra-

lan iveren her trl ynetim ve denetim hakk

n

stlenmekte, devredeniverenin sorumluluu ise o blmle snrl olarak sona ermektedir. yerinin

btnyle devrinde olduu gibi iyerinin bir blmnn devrinde de, devir

halinde, devirden nce domu olan ve devir tarihinde denmesi gereken

borlardan devreden ve devralan iverenin birlikte sorumluluu bulunmakta

ancak bu ykmllklerden devreden iverenin sorumluluu devir tarihin-

den itibaren iki yl ile snrl tutulmaktadr.


29/144

- 29 -

E. ALT VEREN LKSNN KURULMASI

Asl iveren-alt iveren ilikisinin kurulmas iin aranan artlarnelerdir?

Asl iveren alt iveren ilikisinin kurulmas iin aranacak artlar27.09.2008 tarih ve 27010 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Alt veren-lik Ynetmeliinin 4nc maddesinde dzenlenmitir.

Bu maddeye gre asl-alt iveren ilikisinin kurulabilmesi iin;

Asl iverenin iyerinde mal veya hizmet retimi ilerinde alankendi iileri de bulunmaldr. Alt iverene verilen i, iyerinde mal veya hizmet retiminin yar-

dmc ilerinden olmaldr. Asl iin blnerek alt iverene verilmesidurumunda ise, verilen i iletmenin ve iin gerei ile teknolojik ne-denlerle uzmanlk gerektiren bir i olmaldr.

Alt iveren, stlendii i iin grevlendirdii iilerini sadece o iye-rinde ald ite altrmaldr.

Alt iverene verilen i, iyerinde yrtlen mal veya hizmet retimi-ne ilikin bir i olmal, asl ie baml ve asl i srd mddetedevam eden bir i olmaldr.

Alt iveren, daha nce o iyerinde altrlan bir kimse olmamaldr.Ancak daha nce o iyerinde altrlan iinin bilahare tzel kiiirketin ya da adi ortakln hissedar olmas, alt iveren ilikisi kur-masna engel tekil etmez.

AIKLAMA:

Alt iverenden sz edebilmek iin, o iyerinde ncelikle asl iverenin ve

asl iverene bal olarak alan iilerin varl zorunludur.Kural olarak asl iverenin, alt iverenin iileri ile herhangi bir szleme

ilikisi yoktur. Buna karlk, alt iveren kendi iileri karsnda iverennitelii tar16.

16 SZEK, Sarper; Alt veren likisinin Kurulmas, Legal Hukuku ve Sosyal GvenlikHukuk Dergisi, 2010/25, s. 13 (Kurulma)


30/144

- 30 -

Alt iverenin asl iverenden ald i, asl iin bir blmnde yrtl-mekte olan iler olabilecei gibi yardmc iler kapsamnda deerlendirilen

bir i de olabilir. Ancak her iki durumda da belirleyici olan unsur, alnan iin

iyerinde yrtlmekte olan asl ile dorudan ilgisinin olmasdr.

Konu, Kanununda alt ivereni dzenleyen ikinci maddenin gereke-

sinde u ekilde aklanmtr.

Bir iyerinde yrtlen mal veya hizmet retimine ilikin asl iin bir

blmnde veya yardmc ilerinde i alan dier iverenler, iilerini

sadece bu iyerinde altrdklarnda asl iveren-alt iveren ilikisi do-mu olacak, buna kar iyerinde yrtlen asl ve yardmc iler dnda i

alan bir iveren, rnein iyerinde bir ek inaat yaplmas ya da bina ona-

rm iini alan dier iverenin alt iveren kapsamnda nitelendirilmesi mm-

kn olmayacaktr.

Yargtay konuyla ilgili olarak vermi olduu bir kararda; Bir alt iveren,

bir asl iverenden szleme ile stlendii mal veya hizmet retimi iin be-

lirli bir organizasyona, uzmanla ve hukuksal bamszla sahip deilse,

k

saca retim ya da hizmet sunumuna ilikin ekonomik faaliyetin ba

ms

zynetimini stlenmemise asl iveren alt iveren ilikisinden ok olayda,

asl iverene ii temini sz konusu olacaktr. (Yargtay 9 Hukuk Dairesi,

22.12.2008 tarih, 2008/41355 E., 2008/34683 K.) sonucuna varmtr.

te yandan asl iverenden alnan iin, asl iverene ait iyerinde yapl-

mas gerekmektedir. Asl iverenden alnan iin, alt iverene ait bir baka

iyerinde yaplmas halinde asl-alt iveren ilikisinden sz edilemeyecektir.

Alt iveren iisinin kimi zaman baka iyerlerinde altrlmas halinde,

bu ii a

s

ndan as

l-alt iveren ilikisinden sz edilemeyecektir.Dzenleme ayn zamanda alt iveren iilerinin, sadece alndklar ilerde

altrlmalarn, iverenin baka ilerinde altrlmamalarn da kapsa-

maktadr.

Yargtay bir kararnda; Temizlik iinin verildii alt iveren iisinin asl

iveren tarafndan hizmet ii eitime de tabi tutularak asl iverenin asli ve


31/144

- 31 -

srekli ilerinde altrlm olmas halinde bu iinin asl iverenin gerekiisi olduu ve bu iverene ait iyerine iadesinin gerektii sonucuna var-

mtr. (Yargtay 9 Hukuk Dairesi; 9.11.2005 tarih, 2005/30958 E.,

2005/35533 K.)

Bir baka kararnda ise alt iveren iilerinin, asl iverenin iileri ile

birlikte retim iinde yan yana almalar halinde, ortada muvazaal bir

durumun olduu ve gerek iverenin sorumlu tutulmas gerektii aklan-

mtr (Yargtay 9 Hukuk Dairesi; 17.1.2006 gn, 2005/37074 E., 2005/348

K.)17

.

Daha nce o iyerinde altrlan bir kimse ile alt iveren ilikisi kurula-

mamasn ieren Ynetmelik hkm, ayn zamanda Kanunumuzun ikinci

maddesinin 7nci fkrasnda yer almaktadr. Dzenleme, iyiniyetli uygulama-

lar engelleyecei ve Anayasann 48inci maddesinde yer alan alma ve

szleme hrriyetine aykr olaca gerekeleri ile eletirilmitir. Ancak d-

zenlemenin Anayasaya uygun yorumlanmas gerektii, amacn ayn iyerin-

de alm olanlarn alt iveren olmalarn mutlak bir ekilde engellemek

deil, muvazaal uygulamalar engellemek istedii ifade edilmitir. rnein,ii iyerinden ayrldktan sonra uzunca bir zaman gemi ve artk gerekten

bir giriimci olarak faaliyet gstermeye balam ise bu kiinin eski iyerinde

alt iveren olarak almasna bir engel olmamas gerektii vurgulanmtr18.

te yandan asl iverenin bir ortann hissesini devrederek alt iveren s-

fat ile i almas ve hatta asl iverende hissedarl devam ederken alt ive-

ren sfatn kazanmas yasada yasaklanm deildir. Aynekilde asl ivere-

nin bir iisinin tzel kii irketin veya kurulacak adi ortakln hissedar

olmas ynnde yasada bir snrlama getirilmemitir. Ancak bu yasaklanma-nn bulunmamas, ilikinin muvazaaya dayand iddiasnn gndeme geti-

rilmesine ve bunun her trl delille ispatlanmasna engel deildir19.

17 ANKAYA, Osman Gven/L ahin; l likiler, s. 3218 SZEK, Sarper; Hukuku, s. 15719 ANKAYA, Osman Gven/ L, ahin; l likiler, s.21


32/144

- 32 -

Alt iverenler iyerini bildirmek zorunda mdr?Alt iveren, kendi iyeri iin Kanununun 3nc maddesinin birinci

fkras hkmne gre bildirim yapmakla ykmldr.

Alt iveren, iyerinin tescili iin, ekli alma ve Sosyal Gvenlik Ba-

kanlnca belirlenen iyeri bildirgesi ile birlikte Ynetmeliin 6nc mad-

desinde belirtilen belgeleri Blge Mdrlne20 verecektir.

15.05.2008 tarih ve 5763 sayl Kanunla Kanununun nc maddesin-

de yaplan deiiklikle; alt iverenlik szlemesinin yazl yaplmas, Blge

Mdrlnce tescili yaplan iyerine ait belgelerin gerektiinde i mfetti-

lerince incelenerek muvazaa varlnn tespiti halinde hazrlanan gerekeli

mfetti raporunun iverene teblii ve tebliden sonra iverenlerce izlenecek

hukuki yollara ilikin dzenleme yaplmtr.

Bu dzenlemenin kanuni gerekesi ise u ekildedir:

Asl iveren ile alt iveren arasnda kurulan ilikinin yazl yaplmas

art

getirilmitir. Alt iverenlik messesesi yaz

l

kurulmad

zaman eitliyorum ve problemlere yol amaktadr. Yazl hale getirildiinde itiraz ve

yoruma mahal kalmamaktadr.

4857 sayl Kanunun 2nci maddesinde hangi ilerin alt iverene devredi-

lebilecei yazlm ancak bu devir ileminin bu maddeye uygun olup olma-

dnn kontrol yaplamamaktadr. 4857 sayl Kanunun 3 nc maddesin-

de yaplan dzenleme ile ii devralan alt iverenin Blge Mdrlne

tescil iin mracaat etmesi, Blge Mdrlnce bavuru belgelerinin ge-

rektiinde Mfettiine incelettirilmesi ve muvazaal bir durumun tespiti

halinde tescilin iptal edilmesi ngrlmektedir.

20 2 Kasm 2011 tarih ve 28103 sayl (mkerrer) Resmi Gazetede 665 sayl alma veSosyal Gvenlik Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun ile Baz Kanun veKanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun Hkmnde Ka-rarnamenin 25inci maddesi ile mevzuatta alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl Bl-ge Mdrlne yaplan atflarn alma ve Kurumu l Mdrlne yapl-m saylaca ynnde dzenleme yaplmtr.


33/144

- 33 -

Alt verenlik Ynetmeliinin 5nci maddesine gre; Bir iyerinde herne suretle olursa olsun asl iveren-alt iveren ilikisinin kurulmas yeni bir

iyeri kurulmas olarak deerlendirilir.

Kanununun 3nc maddesinin birinci fkrasna gre bildirim iin biraylk bir sre ngrlmtr.

yeri bildirgesi ile birlikte verilmesi gereken belgeler nelerdir?Alt verenlik Ynetmeliinin 6nci maddesinde iyeri bildirgesi ile ve-

rilecek belgelere aklk getirilmitir.

yeri bildirgesi ile birlikte;

a) Tzel kiiler iin Ticaret Sicil Gazetesi sureti,

b) mza sirkleri,

c) Alt iverenlik szlemesi ve ekleri,

iyerinin kaytl olduu SGB Blge Mdrlne verilecektir.

Blge Mdrlnce iyeri tescili nasl yaplacak?Alt verenlik Ynetmeliinin 7nci maddesi uyarnca bildirimde bulu-

nan alt iverenin iyeri, Blge Mdrlnce, tescil edilerek iyeri iin bir

sicil numaras verilecektir.

yeri bildirgesinde beyan edilen bilgilerin ve eklenmesi gereken belgelerineksik veya geree aykr olmas halinde iyerinin tescili yaplmayacaktr.

Alt verenlik Szlemesinin ekli ve iinde yer almas gerekenhususlar nelerdir?

Alt verenlik Ynetmeliinin 9 ve 10uncu maddelerinde dzenlenecek

szleme ve szleme ieriinde yer almas gereken hususlar dzenlenmi-

tir.

Alt iverenlik szlemesi, asl iveren ile alt iveren arasnda yazlekil-de yaplacaktr.


34/144

- 34 -

Ynetmeliin 10uncu maddesine gre Alt verenlik Szlemesinde yer

almas gereken hususlaru ekilde belirlenmitir:

a) Asl iveren ile alt iverenin iyeri unvan ve adresi,

b) Asl iveren ile alt iverenin tzel kiilii ya da tzel kiilii olmayan

kurum ve kurulu olmas halinde iveren vekillerinin ad soyad ve adresi,

c) yerinde yrtlen asl iin ne olduu,

) Alt iverene verilen iin ne olduu,

d) Alt iverene asl iin bir blm veriliyor ise; verilen iin iletmenin

ve iin gerei ile teknolojik sebeplerle uzmanlk gerektirme kouluna ilikin

teknik aklama,

e) Taraflarca ngrlm ise iin balama ve biti tarihleri,

f) Alt iverenin faaliyetlerini iyerinin hangi blmnde gerekletirecei,

g) Kanunun 2nci maddesinde yer alan; asl iverenin, alt iverenin iile-

rine kar o iyeriyle ilgili olarak Kanundan, i szlemesinden veya alt i-verenin taraf olduu toplu i szlemesinden doan ykmllklerinden, alt

iveren ile birlikte sorumlu olaca,

) Alt iverenlik szlemesinin yaplmasndan nce asl iveren tarafn-

dan altrlan iilerin alt iveren tarafndan ie alnmas halinde, bu iile-

rin haklarnn kstlanamayaca,

h) Alt iverene verilen iin taraflar asndan yrtlme esaslar,

) Asl iveren veya vekili ile alt iveren veya vekilinin imzas.

Bir iyerinde, iletmenin ve iin gerei ile teknolojik sebeplerle uzmanlk

gerektiren bir iin alt iverene verilmesi halinde, alt iverenin uzmanln

belgelendirmesi amacyla szleme kapsamndaki ie uygun; i ekipman

listesi, i bitirme belgesi, operatr ve teknik eleman sertifikalar szlemeye

eklenir.


35/144

- 35 -

Ynetmeliin 9uncu maddesinin ikinci fkrasnda; asl iveren ile alt i-veren arasnda yaplan ve iin stlenilmesine esas tekil eden szlemede

ancak yukarda belirtilen hususlarn yer almas halinde sz konusu szle-

menin alt iverenlik szlemesi olarak kabul edilebileceine dair bir hkme

yer verilmitir.

letmenin ve iin gerei ile teknolojik sebeplerle uzmanlkgerektiren i nedir?

Kanununun 2nci maddesinin 7nci fkrasnda yer alan ve gerek uygu-

lamay, gerek akademik grleri, gerekse yarg kararlarn en fazla megul

eden konularn banda iletmenin ve iin gerei ile teknolojik sebeplerle

uzmanlk gerektiren ikavram gelmektedir.

2003 ylnda yaymlanan Kanunumuzda yer alan ve o tarihten bu yana

zerinde genel bir uzlama salanamayan iletmenin ve iin gerei ile tek-

nolojik sebeplerle uzmanlk gerektiren i konusu Alt verenlik Ynetmeli-

inin 11nci maddesinde aadaki ekilde deerlendirilmitir.

letmenin ve iin gerei ile teknolojik sebeplerle uzmanlk gerektiren

i, mal veya hizmet retiminin zorunlu unsurlarndan olan, iin nitelii ge-

rei iletmenin kendi uzmanl dnda ayr bir uzmanlk gerektiren itir.

verenin kendi iileri ve ynetim organizasyonu ile mal veya hizmet

retimi yapmas esastr.

Ancak asl i;

a)letmenin ve iin gerei,

b) Teknolojik sebeplerle uzmanlk gerektirmesi,

artlarnn birlikte gereklemesi halinde blnerek alt iverene verilebilir.

Asl iin bir blmnde i alan alt iveren, stlendii ii blerek bir ba-

ka iverene veremez.


36/144

- 36 -

AIKLAMA:

Kanununda yer alan iletmenin ve iin gerei ile teknolojik sebepler-

le uzmanlk gerektiren i ifadesi, Ynetmeliin yukarda yer verilen hkm

ile kanunu aacakekilde dar ve kat biimde dzenlenmitir.

Alt iveren uygulamalarnn salt maliyetlerin drlmesi amacyla ya-

pld, bu amatan hareketle ii cretlerinin drld, sosyal gvenlik

ykmllklerinden kanma yahut sendikal ve toplu i szleme haklarnn

kstlanmas yoluna gidildii ynndeki gerekeler, alt iverenlik kurumuna

ynelik kstlayc dzenlemelere kaynaklk etmi, iyi niyetli alt iverenlikuygulamalarn da adeta kullanlamaz hale getirmitir.

ncelikle belirtmek gerekirki, sz konusu tartma esas itibariyle asl i-

lerin alt iverene verilmesinde yaanmaktadr.

Asl ilerin alt iverene verilebilmesinin temel koullarndan olan let-

menin ve iin gerei ile teknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren i ifade-

sinde yer alan letmenin ve iin gerei kavramlar ile teknolojik neden-

lerle uzmanlk gerektiren i kavramnn birlikte mi yoksa ayr ayr m ara-

naca doktrinde ve yarg kararlarnda arlkl biimde tartlmtr.

Alt verenlik Ynetmelii bu tartmay kendi asndan, 11inci madde-

sinin 2 ve 3nc fkralarnda yer verdii dzenleme ile sonulandrmtr.

Bu fkralara gre asl i iletmenin ve iin gerei, teknolojik sebepler-

le uzmanlk gerektirmesi artlarnn birlikte gereklemesi halinde bl-

nerek alt iverene verilebilecektir.

Bu dzenleme verenin alt iverene i verebilmesi iin hem iletme ve

iin gereklerinin varl

, yani iverenin ekonomik glk veya yeniden yap

-lanma (reorganizasyon), verimlilik ve rekabet gerekleri ile kar karya

kalmas hem de buna ayn zamanda teknolojik nedenlerle uzmanlk gerekti-

ren iin olmas koulunun eklenmesi gerekecektir. Bu koullarn ayn za-

manda ve ayn olayda bir arada gereklemesinin gl ortadadr. Byle

bir ar kstlama, alma yaamnda duruma gre makul ve hakl nedenler-

le ihtiya duyulan ve iyiniyetle yaplabilecek alt iveren szlemelerinin


37/144

- 37 -

kurulmasn da olanaksz hale getirir. Sanayi ve hizmet sektrn alt iverenkurumunun getirebilecei muhtemel olumlu katklardan yoksun brakmak

lke ekonomisi asndan da uygun deildir grleriyle eletirilmi ve

ayrca Anayasann szleme, giriim ve alma zgrln dzenleyen

48nci maddesi ile de uyumlu olmad, bu yaklamn hakkn zne doku-

nacak mahiyette olduu vurgulanmtr21.

Yargtay son dnemde vermi olduu kararlarda asl iin bir blmnn

alt iverene verilebilmesi iin iletmenin ve iin gerei ile teknolojik ne-

denlerle uzmanl

k gerektiren bir i unsurlar

n

n bir arada olmas

gerektiinive bunlardan teknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren i kavramnn

baskn ge olduunu kararlarnda vurgulamaktadr22.

Konunun bir baka nemli ynn de Alt iverenin stlendii ii ble-

rek baka bir alt iverene vermesi oluturmaktadr. Kanunda engelleyici

hkm bulunmamasna ramen Ynetmelikte bu husus ak olarak engel-

lenmitir. Dzenleme doktrinde hakl olarak eletirilmitir. Eletirilerde,

Ynetmelikle kanunda yer almayan bir snrlamann getirilmesinin hukuka

aykr olduunda kuku bulunmad zellikle ifade edilmi, Anayasann

124nc maddesinde yer alan Ynetmeliklerle ilgili temel dzenlemeyle

badamad vurgulanmtr23.

Alt iverenin, uzmanlk zellii baskn ge olarak kabul edilse bile in-

ce teknikler gerektiren ve zellii olan baz durumlarda istisnaen daha uz-

man bir alt iverene ihtiya duyulmas mmkndr. Uzmanlk kouluna

uygun debilecek bu gibi istisnai durumlarda alt iveren, o duruma zg

olarak dier bir alt iverene i verebilmelidir. te yandan yardmc ilerde

Kanununun 2nci maddesinin 6nc fkrasnda ngrlen koul aranmad-

ndan, alt iverenin -bir muvazaa sz konusu olmamak koulu ile- stlen-21 SZEK, Sarper; Kurulma, s. 1922 Yargtay 9. Hukuk Dairesi; 5.5.2008 tarih, E. 2008/15362, K. 2008/11408; Yarg tay 9.

Hukuk Dairesi; 13.10.2008 tarih, E. 2008/32916, K. 2008/5655123 EKONOM, Mnir; 4857 sayl Kanunu Hkmleri erevesinde Saysal Esneklik,

MESS Sicil Hukuku Dergisi, Aralk 2008, say 12, s.12, (Saysal Esneklik); CEN-TEL, Tankut; Alt veren Dzenlemelerine Eletirel Bir Yaklam, MESS Sicil Hu-kuku Dergisi, Aralk 2008, say 12, s.41


38/144

- 38 -

dii ii blmesine engel yoktur24. Nitekim inaat sektrnde, rnein birbaraj yapmnda, stlenilen asl iin bir blmnn, szlemede alt iverene

yetki tannm ise aranlan artlara uyulmak koulu ile baka iverenlere

verilmesinin mmkn olduu ifade edilmitir25.

Kanununun 2nci maddesinin 7nci fkrasnn son cmlesinde yer alan

iletmenin ve iin gerei ile teknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren iler

dnda asl i blnerek alt iverenlere verilemez ifadesinin kanun gerek-

esinde u aklamaya yer verilmitir. Bir iyerinde asl iveren-alt iveren

ilikisinin doumu iin, asl iin bir blmnde i alnmasnn anlamnn,

ayn blmde asl iverenin artk ii altrmayaca, iilerin blnme

suretiyle bir ksmnn asl iverence, dier ksmnn alt iverence yrtlme-

sine madde dzenlemelerinin imkan vermedii konusunun da gz nnde

tutulmasdr.

Alt verenlik Ynetmeliinin 12nci maddesinin 2nci fkrasnn e

bendinde alt iverene verilen asl ite asl iveren adna koordinasyon ve

denetimle grevlendirilenlerden baka asl iverenin iisinin alp al-

mad ynnde bir dzenlemeye yer verilmi bulunmaktadr.

Ynetmeliin bu hkmnden hareketle, asl iin blnerek, bir blmnnalt iverene verilmesi halinde, gerekede yer alan ayn blmde asl ivere-

nin artk ii altrmayaca eklindeki ifadenin, asl iveren adna koordi-

nasyon ve denetimle grevli olanlar dnda anlalmas mmkndr.

Yardmc ilerin alt iverene verilmesinde iletme ve iin gerei ileteknolojik nedenlerle uzmanlk kriterleri aranacak mdr?

Yardmc iler olarak tanmlanan ve klasik olarak yemek, temizlik ve

gvenlik vb. iler olarak rneklenen faaliyetlerin alt iverene verilmesiasndan iletme ve iin gerei ile teknolojik nedenlerle uzmanlk gerek-

tirme kriterlerinin gz nnde bulundurulmas gerei bulunmamaktadr.

24 SZEK, Sarper; Muvazaal Alt veren likisi, Legal Hukuku ve Sosyal GvenlikHukuk Dergisi, 2010/27, s. 940-941

25 EKONOM, Mnir; Saysal Esneklik, s.12


39/144

- 39 -

Kanununun konuyu dzenleyen 2nci maddesinin 6 ve 7nci fkralar-na ilikin kanun gerekelerinde bu husus ak biimde ifade edilmitir. Bu

gerekeye gre; Yaplan dzenlemeyle, dorudan retim organizasyonu

ierisinde yer almayan ykleme, boaltma, temizlik, yemek hizmetleri, oda-

clk ve ay hizmetleri, personel tama, gvenlik, teknik bakm gibi iyerle-

rinde yrtlen mal veya hizmet retimine ilikin yardmc ilerde, asl-alt

iveren ilikisinin herhangibir snrlamaya tabi olmakszn kurulabilecei

hkm altna alnmtr.

Alt verenlik Ynetmeliinin 3nc maddesinin c bendinde yar-

dmc iler, yerinde yrtlen mal veya hizmet retimine ilikin olmakla

beraber dorudan retim organizasyonu ierisinde yer almayan, retimin

zorunlu bir unsuru olmayan ancak asl i devam ettike devam eden ve asl

ie baml olan iler eklinde tanmlanmtr.

Kurulan ilikinin muvazaa tamamas koulu, yardmc iler asndan

aynen geerliliini korumaktadr.

Asl- alt iveren ilikisinde muvazaa nasl incelenecek?Alt verenlik Ynetmeliinin 12nci maddesinde konuyla ilgili ayr

nt

l

dzenleme yaplmtr.

Alt iverence tescili yaplan iyeri iin verilen belgelerde Kanuna aykr-lk veya muvazaa kanaatini oluturan delillerin bulunmas halinde, sz ko-nusu belgeler gerekesi ile birlikte incelenmek zere Blge Mdrlnce Tefti Grup Bakanlna intikal ettirilecektir.

Tefti Grup Bakanlnca yaplacak muvazaa incelemesinde zellikle;

a) Alt iverene verilen iin, iyerinde asl iveren tarafndan yrtlen mal

veya hizmet retimine ilikin as

l iin yard

mc

ilerinden olup olmad

,b) Alt iverene verilen iin iletmenin ve iin gerei ile teknolojik neden-

lerle uzmanlk gerektiren bir i olup olmad,

c) Alt iverenin daha nce o iyerinde altrlan bir kii olup olmad,

) Alt iverenin ie uygun yeterli ekipman ile tecrbeye sahip olup olma-

d,


40/144

- 40 -

d) stihdam edecei iilerin niteliklerinin yaplacak ie uygun olup ol-mad,

e) Alt iverene verilen ite asl iveren adna koordinasyon ve denetimle

grevlendirilenlerden baka asl iverenin iisinin alp almad,

f) Yaplan alt iverenlik szlemesinin i hukukunun ngrd kamusal

ykmllklerden kanmay amalayp amalamad,

g) Yaplan alt iverenlik szlemesinin iilerin i szlemesi, toplu i

szlemesi yahut mevzuattan kaynaklanan bireysel veya kolektif haklarnkstlamaya ya da ortadan kaldrmaya ynelik yaplp yaplmad,

hususlar gz nnde bulundurulacaktr.

Ynetmeliin 12nci maddesinin yukarda yer verilen hkmleri deer-

lendirildiinde maddenin asl-alt iveren ilikisini bir btn olarak deer-

lendirerek bir sonuca vard grlmektedir. Ancak btn itibariyle geerli

bir asl-alt iveren ilikisinin olduu durumlarda dahi bu sonu baz iiler

asndan doru olmayabilecek, yahut geersiz grlebilecek bir asl-alt

iveren ilikisinde baz iiler asndan asl-alt iveren ilikisinin varlnsrdrdnden sz edilebilecektir.

nceleme sonucunda yaplacak ilemler nelerdir?Alt verenlik Ynetmeliinin 13nc maddesi inceleme sonrasnda

yaplacak ilemlere aklk getirmektedir.

Bu maddeye gre asl iveren-alt iveren ilikisinin i mfettilerince in-

celenmesi sonucunda muvazaan

n tespit edilmesi halinde buna ilikin ge-rekeli mfetti raporu blge mdrlnce iverenlere tebli edilecektir.

Tebli tarihinden itibaren 6 ign iinde iverenlerce yetkili i mahke-

mesine itiraz edilebilecektir.

tiraz zerine verilen kararlar kesindir. Bir dier ifade ile yerel mahke-

menin verecei karara kar temyiz imkan bulunmamaktadr.


41/144

- 41 -

Rapora 6 ign iinde itiraz edilmemi veya mahkeme muvazaann tes-pitini onam ise tescil ilemi blge mdrlnce iptal edilerek alt ivere-nin iileri balangtan itibaren asl iverenin iileri saylacaklardr.

mfettiinin muvazaal ilemi tespit etmesi durumunda; itiraz sresiningemesi ya da mahkeme karar ile muvazaann onanmas halinde asl ive-ren ve alt iveren veya vekillerine idari para cezas uygulanacaktr.

AIKLAMA:

ncelikle belirtmek gerekir ki, asl ve alt iverenlere tebli edilen mfet-

ti raporuna 6 ignlk sre iinde itiraz edilmek zorundadr. Bu sre, hakdrc bir sre olup sre geirildikten sonra rapora kar izlenebilecekherhangibir itiraz ya da dava yolu bulunmamaktadr.

tiraz, yetkili i mahkemesine yaplacaktr.

Yetkili i mahkemesi konusunda Yargtay 2010 ylnda vermi olduukararda iyerinin bulunduu yere en yakn yer mahkemesini yetkili grme-mi, davalnn ikametgah mahkemesinin yetkili olduu sonucuna varm-tr26. Daval idare olan alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn ikametga-h (yerleim yeri) Ankaradr. Ancak varlan bu sonu lke apndaki btnitiraz davalarnn Ankarada almasna ve davalarn burada ylmasnaneden olaca gerekesi ile hakl olarak eletirilmi ve tara tekilat kurmayetkisi bulunan Bakanln blge mdrlkleri nezdinde de bu davalarnalabilmesi gerektii, bunun yerleim yeri Ankara dnda olan davaclarada kolaylk salayaca ynnde grler ileri srlmtr27.

26 ANKAYA, Osman Gven/L ahin; l likiler, s. 41; Yargtay 9 Hukuk Dairesi.8.6.2010 tarih, 2010/18155 Esas, 2010/17061

27 YILMAZ, Ejder; Mfetti Raporuna tiraz, s.17; tiraz davas alma ve Sosyal G-venlik Bakanl (dare) aleyhine alacana gre, davann kural olarak Ankarada a-laca; dier bir ifadeyle yetkili mahkemenin, Ankara i mahkemesiolaca anlalmak-tadr. Ancak, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakkn-da 3146 sayl Kanunun 28inci maddesine gre bakanlk, tara tekilt kurmaya yet-kilidir ve buna gre baz illerde blge mdrlkleri kurulmutur. ubenin yetkisine dairHUMK m.17 hkm erevesinde ilemi yapan blge mdrlnn bulunduu yerdede itiraz davas alabilmelidir. Bylece, lke apndaki btn itiraz davalarnn Anka-rada almas suretiyle davalarn Ankara i mahkemelerinde ylmasnn nne geil-mi olaca gibi, yerleim yeri Ankara dnda olan davaclara da kolaylk salanmolur.


42/144

- 42 -

Yerel mahkemenin verecei karar kesin olup, karar aleyhine temyizenYargtaya bavurulamayacaktr.

lk derece mahkemesi kararna kar temyiz yoluna gidilememesinin,

yasa yoluna (temyize) gitmenin hak arama zgrlnn ayrlmaz bir par-

asn oluturduu, ancak ok nemsiz uyumazlklarda ve istisnaen bu yo-

lun kapatld, ii-iveren ve hatta lke ekonomisi bakmndan ok nemli

sonular douran itiraz davasnn, istisna olmaya msait olmad, ilk

derece mahkemesinin yanl karar vermesi halinde Yargtayn mdahalesini

ve daha da nemlisi bu konuda lke apnda hukuk birliinin temini iin

itihat olumasn engelledii gerekeleri ile Anayasann hak arama zgr-

ln kstlar nitelikte olmas nedeniyle Anayasaya aykr olduu ifade

edilmitir28.

F. DER KONULAR

Uygulanacak idari para cezas nedir? Kanunumuzun yerini bildirme ykmllne aykrlk balkl

98nci maddesi konuyla ilgili idari para cezas yaptrmn aadaki ekilde

dzenlemitir.

Bu Kanunun 3 nc maddesinin birinci ve ikinci fkralarndaki iyeri

bildirme ykmllne aykr davranan iveren veya iveren vekiline, a-

ltrlan her ii iin yz Yeni Trk Liras, 85 inci madde kapsamndaki

iyerlerinde ise altrlan her ii iin bin Yeni Trk Liras, 3 nc madde-

sinin ikinci fkrasndaki iyerini muvazaal olarak bildiren asl iveren ile alt

iveren veya vekillerine ayr ayr on bin Yeni Trk Liras idari para cezas

verilir.

Bu para cezasnn kesinlemesinden sonra bildirim ykmllne aykr-

ln srmesi halinde takip eden her ay iin ayn miktar ceza uygulanr.

Kanununun 3. maddesinin ikinci fkrasnda tanmlanan iyerinin mu-

vazaal olarak bildirilmesi halinde asl iveren ile alt iveren iin ayr ayr

28 YILMAZ, Ejder; Mfetti Raporuna tiraz, s.20-21


43/144

- 43 -

uygulanacak olan para cezas tutar 2011 yl iin 12.327 TL, 2012 yl iin13.592 TLdir.

Ynetmeliin getirdii dzenlemeler hangi tarihten sonra kurulanilikiler asndan geerlidir?

Ynetmelik, 27 Eyll 2008 tarih ve 27010 sayl Resmi Gazetede yaym-

lanm ve yaymland tarih itibariyle de yrrle girmitir.

Ynetmelik Geici 1nci maddesi uyarnca Ynetmeliin yrrle gir-

dii tarihten nce kurulan ve halen devam eden asl iveren-alt iveren ili-

kilerinde Ynetmeliin 10uncu maddesinin ikinci fkrasnda belirtilen bel-

gelerin aranmayaca hkme balanmtr.

Bu dzenleme ile i mfettilerinin inceleme yapabilme yetkisi mevcut

ve Ynetmeliin yrrlk tarihinden nce kurulmu alt iverenlik ilikilerini

de kapsayacakekilde geniletilmi, yrrlk tarihinden nce kurulmu alt

iverenlik ilikileri yalnzca 10uncu maddenin 2nci fkrasnda aranan bel-

gelerden muaf tutulmutur. Dzenleme uyarnca, muvazaal olarak kurul-

mu olan bir hukuki ilikinin tespiti her zaman yap

labilecektir. Kanununamir hkmleri uyarnca muvazaal bir i ilikisindeki alt iveren iileri sz

konusu iliki ne zaman kurulmu olursa olsun en bandan beri asl iverenin

iileri saylacak ve bu ilikinin tespiti halinde Kanununda belirtilen idari

para cezalar alt iveren ilikisinin kurulu tarihinden bamsz olarak uygu-

lanacaktr.

Kayt d alt iveren iyerlerinin tescil ilemleri naslgerekletirilecek?

Alt verenlik Ynetmeliinin 8inci maddesi kayt d alt iveren iyer-lerine ilikin yaplacak ilemleri aadaki ekilde dzenlemitir.

Sosyal Gvenlik Kurumu mfettileri veya dier kamu kurum ve kuru-

lularnn denetim elemanlarnca iyerlerinde yaplan denetimlerde ya da

ihale makamlar, ruhsata tabi ilerde (maden arama ve iletme, inaat, ta

oca ve benzeri) ruhsat veren merciler (valilikler, kaymakamlklar, beledi-


44/144

- 44 -

yeler), sosyal gvenlik il mdrlkleri, vergi daireleri de kendi mevzuatlarasndan yaptklar ilemler srasnda, iyerlerinin Kanunun 3 nc madde-

sine gre ilgili blge mdrlne bildirimde bulunup bulunmadn kont-

rol ederler. Bildirim yapmam olan iyerlerinin unvan ve adreslerini ilgili

blge mdrlne bir yaz ile en ge 15 gn iinde bildirirler.

Denetim elemanlarnca veya kamu kurumlarnca yaplan bildirimler dik-

kate alnarak blge mdrlnce Kanunun 3 nc maddesine gre gerekli

ilemler yaplr.

Alt iverenin deimesi halinde alt iveren iilerinin yeni altiverende almaya devam etmeleri durumunda ne olacak?

Alt iverenin alma sresinin sona ermesi, iileriyle birlikte tmyle

iyerinden ayrlmas ve bu kiilerin halen alt iverenin iisi olmaya devam

etmeleri halinde, asl iveren asndan bu iilerle ilgili olarak feshe bal

haklar asndan herhangi bir sorumluluk ortaya kmayacaktr. Ancak bu

kiilerin asl iverende altklar sreyle snrl olarak alma karl hak

ettii dier iilik haklar asndan asl iveren alt iverenle birlikte sorumlu

olmaya devam edecektir.

Ayn koullarda alt iveren iilerinin asl iverendeki alma sresinin

bitiminde i szlemelerinin alt iveren tarafndan feshedilmesi halinde ise

asl iverenin de feshe bal haklardan dolay sorumluluu gndeme gelebi-

lecektir. Bu noktada fesih bildiriminin kar tarafa ulat anda sonu dou-

ran bir irade bildirimi olduunu hatrlatmakta yarar bulunmaktadr.

te yandan, alt iveren iyerinden ayrlm olmakla birlikte iilerinin

ayn iyerinde yeni alt iveren iisi olarak almaya balamalar halinde bu

durum Yargtay kararlar ile desteklendii zere alt iverenler arasnda i-yeri devri olarak kabul edilmektedir. Yargtay konuyla ilgili olarak verdii

kararda u deerlendirmeyi yapmaktadr:

inin asl iverenden alnan i kapsamnda ve deien alt iverenlere

ait iyerinde ara vermeden almas halinde iyeri devri kurallarna gre

zme gidilmesi yerinde olur. Bu durumda deien alt iverenler, iinin i


45/144

- 45 -

szlemesini ve domu bulunan iilik haklarn devralm saylr. sz-lemesinin taraf olan ii ya da alt iveren tarafndan bir fesih bildirimi

yaplmad srece i szlemeleri deien alt iverenle devam edeceinden,

iyerinde almas devam eden iinin feshe bal haklar olan ihbar ve k-

dem tazminat ile izin creti talep koullar gereklemi saylmaz. Buna

karn i szlemesinin feshi ynnde bir irade aklamasnn kantlanmas

durumunda i szlemesi bildirimin kar tarafa ulamas ile sona erecein-

den, iinin daha sonraki almalar yeni bir i szlemesi niteliindedir.

Bu ihtimalde feshe bal haklarn talep koullar gerekleeceinden, feshin

niteliine gre hak kazanma durumunun incelenmesi gerekir. Daire uygu-lamas bu yndedir29.

Toplu i hukuku asndan asl- alt iveren uygulamasnn sonularnelerdir?

Kural olarak, alt iveren iilerinin asl iverenin taraf olduu toplu i

szlemesinden yararlanma imkanlar bulunmamaktadr. Bu durum yardm-

c ilerde yahutta asl iin bir blmnde alan alt iveren iileri iin ay-

nen geerlidir.

Yargtayda vermi olduu kararlarda ayn sonuca varmaktadr30.

Alt iverene ait iyerinin bamsz bir iyeri olduuna ilikin dzenleme-

ler nedeniyle ortaya kan bu sonu phesiz ki geerli bir asl-alt iveren

ilikisinin bulunduu koullarda geerlidir.

Alt iverenin sahip olduu iyerinin bamsz ve ayr bir iyeri kabul

edilmesinin bir baka sonucu da asl iverenin taraf olduu toplu i szle-

mesine ilikin yetki tespitinde alt iveren iilerinin ounluk tespitinde

hesaba katlmayacak olmalardr31.

te yandan alt iveren iilerinin, alt iverenin taraf olduu toplu i sz-

lemesinden yararlanaca da phesizdir.

29 Yargtay 9. Hukuk Dairesi, 5.5.2008 tarih; E. 2008/13627, K. 2008/11315; Kararn tammetnine Ekler blmnde yer alan Yargtay kararlar arasnda yer verilmitir.

30 Yargtay 9 Hukuk Dairesi, 25.03.2004 tarih; 2003/16528 E., 2004/5827 K.31 AYKA, Hande Bahar; Alt veren, s.269


46/144

- 46 -

Asl-alt iveren ilikisinin muvazaaya dayanarak geerli kabul edilmediidurumlarda ise, alt iveren iileri batan beri asl iveren iisi saylacaklar

iin, asl iverenin taraf olduu toplu i szlemesinden yararlanmalar, ilgili

sendikaya ye olmalar veya dayanma aidat demeleri halinde sz konusu

olacaktr32.

IV. SONU

Alt iveren uygulamas, sadece lkemizde deil tm dnyada giderek

yaygnlaan bir retim yntemi olarak hzl bir gelime gstermektedir.

Rekabetin uluslararas boyutu ve hz karsnda bu geliimin devam ede-

ceine phe bulunmamaktadr.

Alt iverenlik uygulamasirketler iin uzman igcnn esnek birekil-

de kullanlmas ile istihdam kapasitesinin artrlmasna imkan salamakta-

dr. Bir baka ifade ile alt iverenlik, iyerleri asndan en baarl oldukla-

r ie odaklanma frsatn sunan nemli bir retim biimidir. Ani talep art-

larnn en hzlekilde karlanabilmesi de alt iveren uygulamalar sayesin-

de mmkn olabilmektedir. KOBler asndan bu etki daha byk nemtamakta, mali ve organizasyonel risklerin datmn salayarak devamll-

mmkn hale getirmektedir.

Alt iveren ve asl iverenin ou zaman ayn i ortamn paylamalar ve

ayn tedarik zincirinin paralar olmalar, asl-alt iveren iilerinin ayn

ortamda almalar eitli sorunlar da gndeme tamaktadr.

Alt iverenlik uygulamalarnn gsterdii gelimeye paralel olarak, alt i-

veren iilerinin alma koullar zerindeki tartmalar hem lkemizde

hem dnyada artm durumdadr.

Avrupa Birliinde ve Uluslararas alma rgt nezdinde konuyu b-

tnyle ele alan bir dzenleme bulunmamakla birlikte, AB lkelerinde ve

AB dzeyinde zme ynelik araylar devam etmektedir.

32 ANKAYA, Osman Gven/ L; ahin; l likiler, s.63-64


47/144

- 47 -

Avrupa Parlamentosu 2009 ylnda retim zincirlerinde alt iveren alt-ran iyerlerinin sosyal sorumluluklarna ilikin bir rapor yaymlayarak alt

iveren altran iyerlerinin sosyal sorumluluklarnn artrlmas iin bir-

likte sorumluluk ilkesini nermitir. Raporda Avrupa Parlamentosu ayrca

Avrupa Komisyonunu alt iverenlik uygulamalarnda effafln artrlmas

amacyla zincirleme sorumluluk konusunda bir topluluk belgesi hazrlanma-

s dorultusunda fizibilite almas yapmaya davet etmitir33.

Buna karlk, Avrupa Dnyas Konfederasyonu

(BUSINESSEUROPE), alt iverenlik uygulamalarnda sorumluluk konusu-

nu ieren yeni bir yasal dzenlemeye ihtiya olmad kanaatindedir.

Busnesseuropea gre iilerinin haklar ile ilgili olarak ulusal kanunlar ve

uygulamalara uymak btn alt iverenlerin ykmlldr. Kald ki asl

iverenin de alt iverenin ykmllklerinden aynekilde sorumlu tutulma-

s, alt iverenin ykmllklerini yerine getirmesini salamak yerine bunu

engelleyebilir ve tm ykn asl iverenin zerine yklenmesine neden ola-

bilir. Alt iverenlerin i kanunlarndan ve toplu i szlemelerinden doan

ykmllklerini yerine getirmelerini salama konusunda devletin grevi-

nin iletmelere, rgtlere veya dier paydalara devredilmesi byk ve uy-

gulamada baar salamayacak bir deiiklik olacaktr. YineBusnesseuropea gre irketlerin rekabet edebilirliini engelleyebilecek ve

ABnin krizin olumsuz etkilerinden kurtulmasn yavalatacak tedbir ve d-

zenlemelerden kanlmas gerekmektedir. Birlikte sorumluluk konusunda

karlacak yeni bir AB yasal dzenlemesinin kresel ekonomide Avru-

pann rekabet edebilirliini olumsuz etkileyecei aktr34.

AB, asl-alt iveren ilikisinde mteselsil sorumluluun olup olmamasn

tartrken lkemiz alma mevzuatnda bu sorumlulua ok uzun yllar

nce geilmi, ayr

ca alt iveren iilerinin batan itibaren as

l iveren ii-si saylmas noktasna gelinmi ve bununla da kalnmam, asl-alt iveren

33 Report on the social responsibility of subcontracting undertakings in production chains,2008/2249 (INI), 17.02.2009, European Parliament, A6-0065/2009, Committee onEmployment and Social Affairs, Raportr: Lasse Lehtinen

34 AKTEKN eyda; retim Zincirlerinde Alt veren altran yerlerinin Sosyal So-rumluluu Hakknda AP Karar ve lkemiz mevzuat, MESS Sicil Hukuku Dergisi,Haziran 2009, say.14, s.272-275


48/144

- 48 -

ilikisinin kurulmasndan iletilmesine tm basamaklar asndan ok farklsnrlamalar ngrlmtr.

Getirilen son snrlamalarla birlikte Trkiyede asl-alt iveren ilikisi fii-

len neredeyse ortadan kalkmtr.

zm, yeni bir mevzuat deiiklii getirebilir ise de; bugne kadar

yaplan her dzenlemenin sorunu daha derinletirip karmak hale getirdii

ve ii, iveren ve tm kesimlerin ikayet ettii yozlam bir kurum haline

getirdii35, eletirileri dikkate alndnda yeni bir dzenleme yaplmas

nerisinde dahi bulunurken ihtiyatl olma refleksi gelimitir.

Sonu olarak; alanlar koruma saikiyle asl iveren-alt iveren iliki-

sinin kurulmasn gletirici kat kurallar koyarak iverenler

alt işverenlik mevzuatı

Documents