AB GIDA GÜVENLĐĞĐ AB GIDA GÜVENLĐĞĐ AB GIDA GÜVENLĐĞĐ AB GIDA GÜVENLĐĞĐ POLĐTĐKASI VE TÜRKĐYE’NĐN UYUM SÜRECĐPOLĐTĐKASI VE TÜRKĐYE’NĐN UYUM SÜRECĐPOLĐTĐKASI VE TÜRKĐYE’NĐN UYUM SÜRECĐPOLĐTĐKASI VE TÜRKĐYE’NĐN UYUM SÜRECĐ

Çağrı DoğanÇağrı DoğanÇağrı DoğanÇağrı Doğan

AB Masası Uzman YardımcısıAB Masası Uzman YardımcısıAB Masası Uzman YardımcısıAB Masası Uzman Yardımcısı

Ocak 2011Ocak 2011Ocak 2011Ocak 2011

1

1.1.1.1. AB’nin Gıda Güvenliği PolitikasıAB’nin Gıda Güvenliği PolitikasıAB’nin Gıda Güvenliği PolitikasıAB’nin Gıda Güvenliği Politikası

Gıda Güvenliği ve MevzuatıGıda Güvenliği ve MevzuatıGıda Güvenliği ve MevzuatıGıda Güvenliği ve Mevzuatı

Gıda ürünleri ihracatı ve ithalatında dünyada en önlerde yer alan Avrupa Birliği, uluslararası

gıda ticaretinin yönlendirilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Dünya Ticaret Örgütü verilerine göre en

büyük gıda ihracatçısı ülkeler sıralamasında AB başı çekmektedir. AB’nin ardında ABD, Kanada, Çin,

Avustralya yer almaktadır. En büyük gıda ithalatçısı ülkeler ise AB, ABD, Japonya ve Çin’dir.

Gıda güvenliği konusu Avrupa Birliği’nde gittikçe önem kazanan bir konudur. Bunda son on

yılda karşılaşılan gıda krizlerinin yarattığı bir duyarlılık etkili olmuştur. AB’de gıda güvenliğinin önem

kazanmasının bir diğer nedeni, AB tarım politikalarının geçirmekte olduğu evrimdir. Başlangıcından

günümüze tarım kesimine büyük korumalar getiren ve yaklaşık AB bütçesinin yarısını eriten tarım

politikaları, yüksek maliyetleri ve düşük etkinlikleri nedeniyle eleştirilere tabi tutulmakta ve fiyatların

piyasada oluşmasına daha çok imkân tanıyan, tüketicilerin beklentilerini daha çok önemseyen bir

yapıya doğru çevrilmekte ve destek araçlarını bu alanlara kaydırmaktadır.1 Kırsal kalkınma, hayvan ve

bitki sağlığı, organik tarım ile gıda kalitesi ve güvenliği konuları yeni politika odaklarındandır. AB’nin

gıda alanındaki düzenlemeleri incelendiğinde ana unsurun, Topluluk içinde arz edilen gıdanın güvenli

olmasının ve orijinine bakılmaksızın gıda güvenliğinin aynı standartta uygulanması hedefi olduğu

görülmektedir.

Gıdaya ilişkin AB mevzuatı; Avrupa Topluluklarını kuran Roma Antlaşması hükümlerine

dayanmaktadır. Roma Antlaşması’nda, iç pazarın tesis edilmesi için gerekli olan ulusal kanunların

yakınlaştırılması, ortak ticaret ve halk sağlığı politikası ve tüketicilerin korunması konusunda yetkiler

açıkça Topluluğa verilerek gıda alanında mevzuat oluşturulmasının yolu açılmıştır.2

AB’de gıda mevzuatının uygulanmasına ilişkin en önemli araçlardan biri olan “Beyaz Kitap”

gıda güvenliğinin sağlanmasına yönelik bir şekilde Avrupa Komisyonu tarafından 12 Ocak 2000

tarihinde hazırlanmıştır. Beyaz Kitabın amacı, gerçekleştirilen tartışmalar ışığında, mevcut AB gıda

mevzuatını tamamlamak ve modernleştirmek için gerekli bir dizi kapsamlı faaliyet alanını belirlemek,

gıda mevzuatını daha uyumlu, anlaşılabilir ve esnek hale getirmek, mevzuatın daha iyi uygulanmasını

teşvik etmek, tüketicilere karşı şeffaflığı artırmak ve yüksek derecede bir gıda güvenliğini garanti etmek

üzere önerilerde bulunmaktır.3

1 http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/guderg/gida.pdf 2http://diabk.tarim.gov.tr/AB'ye%20g%C4%B1da%20%C3%BCr%C3%BCnleri%20ihracat%C4%B1n%C4%B1n%20g %C4%B1da%20g%C3%BCvenli%C4%9Fi%20a%C3%A7%C4%B1s%C4%B1ndan%20de%C4%9Ferlendirilmesi_Tu%C4%9FbaAd%C4%B1g%C3%BCzel.pdf 3 http://europa.eu/legislation_summaries/other/l32041_en.htm

2

AB’nin AB’nin AB’nin AB’nin Kullandığı Gıda Denetim Sistemleri ve Denetim KurumlarıKullandığı Gıda Denetim Sistemleri ve Denetim KurumlarıKullandığı Gıda Denetim Sistemleri ve Denetim KurumlarıKullandığı Gıda Denetim Sistemleri ve Denetim Kurumları4444

• Tüketicinin Korunması ve Sağlık Genel Müdürlüğü (DG SANCO)Tüketicinin Korunması ve Sağlık Genel Müdürlüğü (DG SANCO)Tüketicinin Korunması ve Sağlık Genel Müdürlüğü (DG SANCO)Tüketicinin Korunması ve Sağlık Genel Müdürlüğü (DG SANCO)

Tüketici çıkarlarının ve insan sağlığının korunması ve geliştirilmesi, gıda güvenliğinin

sağlanması, hayvan ve bitki sağlığının korunması ve hayvan refahının geliştirilmesi amacıyla

görev yapmaktadır. DG SANCO gıda zincirinin güvenliği, hayvan sağlığı ve refahı alanlarında

AB’de bir sorun tespit edildiğinde, sorunu çözmek üzere öneriler getirmektedir. Bu alanlarda

ulusal veya bölgesel seviyede yetkili otoritelerin bir sorunla karşılaşması durumunda, bu

makamlara destek sağlamaktadır.

• Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA)Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA)Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA)Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA)

EFSA’nın ana görevi Topluluk mevzuatı ve politikaları için bilimsel tavsiye ve bilimsel ve

teknik destek sağlamaktır.5 EFSA ulusal ve uluslar üstü mevzuat düzenleyici yapılar ağında en

yetkili yapı olup; Birlik için bilimsel referans noktasıdır. EFSA faaliyetlerini çeşitli komiteler,

paneller ve müdürlükler altında yürütmektedir. Bilimsel komite ve paneller risk değerlendirme

konusunda uzman kişilerden oluşmaktadır.

• Gıda ve Veterinerlik Ofisi (FVO)Gıda ve Veterinerlik Ofisi (FVO)Gıda ve Veterinerlik Ofisi (FVO)Gıda ve Veterinerlik Ofisi (FVO)

Gıda ve Veterinerlik Ofisi (FVO) gıda güvenliği, hayvan sağlığı, hayvan refahı ve bitki

sağlığı alanlarında Topluluk mevzuatının etkin olarak uygulanmasında görev üstlenmektedir.

AB içinde ve AB’ye ihracat yapan ülkelerde, AB gıda güvenliği ve kalitesi ile bitki ve hayvan

sağlığı müktesebatına uyumluluğu denetlemek, gıda güvenliği ve kalitesi ile bitki ve hayvan

sağlığı alanlarında AB politikalarının gelişimine katkıda bulunmak ve ilgili tarafları yaptığı

değerlendirmeler hakkında bilgilendirmek, ofisin başlıca görevleri arasındadır. FVO, Topluluk

içinde ve AB’ye ihracat ile ilgili olarak üçüncü ülkelerde AB standartlarına uygunluğu

değerlendirmek ve kontrol sistemlerinin etkinliğini sağlamak için denetimler

gerçekleştirmektedir. FVO denetimleri belirli bir programa bağlı kalınarak yürütülmektedir. Bu

programda denetlenecek ülkeler ve öncelikli alanlar belirlenmekte ve programa uyumun

sağlanması için gerektiğinde güncellemeler yapılmaktadır.

4http://diabk.tarim.gov.tr/AB'ye%20g%C4%B1da%20%C3%BCr%C3%BCnleri%20ihracat%C4%B1n%C4%B1n%20g%C4%B1da%20g%C3%BCvenli%C4%9Fi%20a%C3%A7%C4%B1s%C4%B1ndan%20de%C4%9Ferlendirilmesi_Tu%C4%9FbaAd%C4%B1g%C3%BCzel.pdf 5 http://www.abveteriner.org/dosyalar/gida2.pdf

3

• Gıda ve Yem Hızlı Alarm Sistemi (RASFF)Gıda ve Yem Hızlı Alarm Sistemi (RASFF)Gıda ve Yem Hızlı Alarm Sistemi (RASFF)Gıda ve Yem Hızlı Alarm Sistemi (RASFF)

RASFF, gıda güvenliği açısından ortaya çıkabilecek tüm tehlikelere karşı tüketiciyi

korumak ve üye ülkeler arasında hızlı bilgi alışverişi sağlamak, gıda güvenliğine yönelik kontrol

ve denetim mekanizmaları arasındaki bilgi akışını sağlamak üzere oluşturulmuş bir sistemdir.

Hızlı uyarı sistemiyle, ürün pazara girer girmez, tüketici açısından bir risk içeriyorsa bütün üye

ülkeler ve ilgili makamlara alarm verilmektedir. Ayrıca ürün pazara girmeden de, risk içeren

ürünün sınırda durdurularak ülkeye girmesi engellenmektedir. Böylece sorunlu üründen

kaynaklanabilecek bir tehlikeden bütün topluluk tüketicileri korunmaktadır. RASFF sisteminde

tüzük; üye devletler, Komisyon ve Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi arasında gıda güvenliğine

ilişkin oluşturulacak bilgi akışının içeriğini ve niteliğini belirlemektedir. Bu durum, Tüzüğün

yerleştirmek için büyük çaba harcadığı “tarladan sofraya gıda güvenliği” yaklaşımının da bir

göstergesidir.6

• Tehlike Analizi ve Kritik KoTehlike Analizi ve Kritik KoTehlike Analizi ve Kritik KoTehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (HACCP)ntrol Noktaları (HACCP)ntrol Noktaları (HACCP)ntrol Noktaları (HACCP)

Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (HACCP), Gıda ve Gıda Ambalajı üretiminde

hammaddeden başlayarak tüketime kadar her bir aşama veya noktada tehlike analizi yaparak

kritik kontrol noktaları belirleyen, izleyen ve sorunun henüz daha oluşmadan önlenmesini

amaçlayan ve belirlenmiş normlara uyan gıdanın üretilerek tüketiciye sunulmasını sağlayan

koruyucu ve önleyici bir gıda güvenliği sistemidir.7 AB’de HACCP prosedürlerinin uygulama

zorunluluğunun getirilmesinde küçük işyerleri için esnekliğinin sağlanması konusunda özel

olarak dikkat edilmiştir. Ancak bu esnekliğin gıda güvenliğini tehlikeye düşürmemesine özen

gösterilmiştir.

HACCP ilk olarak 1971 yılında Amerika Birleşik Devletleri Tarım ve Gıda Dairesi

tarafından astronotların tüketeceği gıdanın güvenliğine ilişkin olarak oluşturulmuş,

hammaddeden son ürüne kadar bilimsel kontrollerinin yapılması ile gıda risklerinin

önlenmesine dayalı bir sistem haline gelmiştir. HACCP’in ilkeleri; tehlike analizi, kritik kontrol

noktalarının belirlenmesi, kabul limitleri ve kriterlerinin oluşturulması, izlemenin yürütülmesi,

düzeltici işlemlerin uygulanması, doğrulama ve kayıt altına alma şeklinde belirlenmiştir.8

HACCP sisteminde; özellikle halk sağlığını tehlikeye atabilecek üretimin engellenmesi

hedeflenmiştir. Böylelikle muhtemel tehlikelerin tespit edilerek, gereken önlemlerin

alınmasıyla, üretimdeki firelerin azaltılması sağlanıp, karlılığa katkıda bulunulmaktadır.

Sistemin esnekliği ve bütün işletmelere uygulanabilir olması, avantajlardan en önemlileridir.

6 Durmaz, S. Akdeniz Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2010 7 http://ekutup.dpt.gov.tr/gida/öik664.pdf 8 http://www.saglik.org.tr/Content/Pdf/Turkiye_Gida_guvenligi.pdf

4

HACCP sisteminin ürün kalitesinin artırılmasına katkısı olacağı için firmaların, tüketicilerine

gıda güvenliğini sağladıkları konusunda bir kanıta sahip olması, ilgili firmanın satışlarında

artışa da neden olmaktadır.

• ISO 22ISO 22ISO 22ISO 22000 Gıda Güvenliği Sistemi000 Gıda Güvenliği Sistemi000 Gıda Güvenliği Sistemi000 Gıda Güvenliği Sistemi9999

1 Eylül 2005’te yayınlanan ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi; dünya çapında

güvenli gıda üretim zinciri oluşturmak amacıyla oluşturulmuş uluslar arası bir standarttır.

Tedarikçiler, kullanıcılar, yasal otoriteler, tüketiciler ve tüm ilgili birimler arasında iletişimi ve

bu sayede güvenli gıdanın her basamakta izlenebilirliğini sağlamayı esas almaktadır. Bu

standart, gıda zinciri boyunca son tüketime kadar gıda güvenliğini sağlamak için takip eden

genellikle anahtar öğeler olarak kabul edilen öğeleri birleştiren gıda güvenliği yönetim sistemi

için ihtiyaçları tanımlamaktadır.

ISO 22000 sisteminin uygulanması, tedarikçilerin, sektör tarafından sıkça talep gören

ürünlerinin üretim ve servis süreçlerini geliştirerek insan sağlığı açısından güvenli, firma

açısından da daha karlı bir hale dönüştürmesini sağlamaktadır. ISO 22000 sistemi HACCP

sistemini prensiplerini ve uygulama basamaklarını tamamlamakta, yönetimin

sorumluluklarının eğitimi ve sürekli iyileştirme faaliyetlerini tanımlaması nedeniyle de ISO

9001 ile uyum oluşturmaktadır. Bu sayede hem güvenli gıda üretimini sağlamakta hem de

firmaların kurumsallaşma süreçlerini hızlandırarak gelişimlerine destek vermektedir.

ISO 22000 standardı kapsamında belgelendirme yapılabilecek olan kuruluşlar;

çiftçiler, hasatçılar, yem üreticileri, gıda bileşeni üreticileri, gıda üreticileri, gıda satıcıları, gıda

servisleri, hazır yemek firmaları, temizlik ve sanitasyon hizmeti veren kuruluşlar, taşıyıcılar,

depolama ve dağıtım kuruluşları şeklinde sıralanabilmektedir.10

2.2.2.2. Türkiye’de Gıda Güvenliği Türkiye’de Gıda Güvenliği Türkiye’de Gıda Güvenliği Türkiye’de Gıda Güvenliği

Türk Gıda Mevzuatı ve Gıda GüvenliğiTürk Gıda Mevzuatı ve Gıda GüvenliğiTürk Gıda Mevzuatı ve Gıda GüvenliğiTürk Gıda Mevzuatı ve Gıda Güvenliği

Türkiye’de 28.000 civarında gıda işletmesi bulunmakta olup, bunların 16.832’si Tarım ve Köy

Đşleri Bakanlığınca tutulmakta olan gıda siciline kayıtlıdır. Gıda işletmelerinin büyük çoğunluğu küçük

işletmeler olup yaklaşık 2000’inde modern teknolojileri uygulama kapasitesi bulunmaktadır. Un ve

unlu mamuller sanayi gıda sektöründe en fazla paya sahip olan alt sanayi dalıdır. Un ve unlu mamuller

sanayini, süt ve süt ürünleri sanayisi ve meyve ve sebze işleme takip etmektedir.11

9 http://www.wcs.com.tr/iso22000_kalite_nedir.htm 10 http://home.anadolu.edu.tr/~mkaplan/dokuman/TS%20EN%20ISO%2022000%20.pdf 11 Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 2004:4-5 ve DPT Müsteşarlığı, 2003a:5.

5

Türkiye’deki GıdaTürkiye’deki GıdaTürkiye’deki GıdaTürkiye’deki Gıda üreten işyeri üreten işyeri üreten işyeri üreten işyeri sayısı: 28sayısı: 28sayısı: 28sayısı: 28.000.000.000.00012121212

Unlu Mamuller : % 63

Et Ürünleri : % 2

Süt Ürünleri : % 12

Su Ürünleri : % 0.20

Meyve sebze işleme : % 11

Bitkisel yağ : % 3,5

Şekerli ürünler : % 3

Alkollü Ürünler : % 0.23

Meşrubatlar : %0.31

Tasnif dışı gıdalar : % 5

Ülkemiz dünya gıda üretiminde önemli bir yere sahip olmakla birlikte, üretilen gıdaların

güvenilirliği ve kalitesi bakımından ciddi sorunlar yaşamaktadır. Nitekim, tüketilen gıdaların sağlıklı

koşullarda üretilmiş olması ve insan sağlığına zarar vermeyecek bir içeriğe sahip olması gibi konular

kamuoyunda oldukça fazla tartışılmaktadır. Buna örnek olarak; AB sınırından geri dönen biberler, her

yıl yaşanan kuş gribi vakaları, Rusya ile yaşanan gıda krizi, kaçak et satışları hafızamızda yer edinen

gıda güvenliği denilince akla gelen haberlerden sadece birkaçıdır.

Dünya gıda üretiminde önemli bir yere sahip olan Türkiye’de, gıda ürünleri ihracatının ülke

ekonomisine katkısı giderek artmaktadır. Bunda gıda ticaretinde gıda güvenliğinin gittikçe artan

önemine paralel olarak, 2000’li yıllarla birlikte gıda güvenliğinin sağlanması konusunda gerek özel

sektörde gerekse kamu yönetiminde önemli atılımlar yapılmasının katkısı büyüktür. AB ile imzalanan

Gümrük Birliği anlaşması ve sonrasında aday ülke ilan edilmemiz ve taraf olduğumuz DTÖ kapsamında

imzalanan Sağlık ve Bitki Sağlığı Anlaşması (SPS) ile gıda güvenliği konusunda yükümlülüklerin

artmasına bağlı olarak yeni yasal düzenlemelere gidilmiştir ve gün geçtikçe de ilerlemeler

sağlanmaktadır.13

Gıda güvenliği konusunda temel mevzuatı Avrupa Birliği’ne uyum kapsamında hazırlanan ve

Haziran 2004 tarihinde çıkarılan 5179 Sayılı “Gıdaların üretimi, tüketimi ve denetlenmesine dair

kanun hükmünde kararnamenin değiştirilerek kabulü hakkında kanun’u oluşturmaktadır. Bu kanun ile

1995 yılında Gümrük Birliği çerçevesinde yayımlanarak yürürlüğe giren 560 sayılı Kararname ile

başlanan gıda alanında düzenlemeler daha ileri bir seviyeye taşınmıştı.

12 http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/87524833eaf98eb_ek.doc? 13 http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/Download/3101/oik664.pdf

6

Kanun; gıda güvenliğinin teminine, her türlü gıda maddesinin ve gıda ile temasta bulunan

madde ve malzemelerin hijyenik ve uygun kalitede üretimine, tasnifine, işlenmesine, katkı ve gıda

işlemeye yardımcı maddelere, ambalajlama, etiketleme, depolama, nakil, satış ve denetim usulleri ile

yetki, görev ve sorumlulukları ile risk analizine, ihtiyatî tedbirlere, gıda ile tüketici haklarının

korunmasına, izlenebilirlik ve bildirimlere dair hususları kapsamaktadır.14

Türk Gıda KodeksiTürk Gıda KodeksiTürk Gıda KodeksiTürk Gıda Kodeksi15151515

560 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin

7’nci maddesine göre hazırlanan ve 1997 yılında yayınlanan Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği ile üretici

ve tüketici menfaatlerinin ve halk sağlığının korunması, gıda maddelerinin tekniğine uygun ve hijyenik

şekilde üretilmesi, hazırlanması, işlenmesi, muhafazası, depolanması, taşınması ve pazarlanmasının

sağlanması amaçlanmaktadır.

Bu Yönetmelik; gıdaların kalite ve hijyenle ilgili özelliklerini, katkı ve aroma maddelerini,

pestisit ve veteriner ilaç kalıntılarını, gıda bulaşanlarını, ambalajlama, depolama ve taşıma kurallarını,

numune alma ve analiz metotlarını kapsamaktadır.

Türkiye’de Gıda Güvenliği’ne Đlişkin Denetim MekanizmasıTürkiye’de Gıda Güvenliği’ne Đlişkin Denetim MekanizmasıTürkiye’de Gıda Güvenliği’ne Đlişkin Denetim MekanizmasıTürkiye’de Gıda Güvenliği’ne Đlişkin Denetim Mekanizması

560 sayılı KHK ile Türkiye’de gıda ve gıda katkı maddeleri ile gıda maddeleri ile temasta

bulunan ambalaja yönelik izin işlemlerini yürütmekle sorumlu birimler yeniden tanımlanmıştır. Bu

kapsamda, gıda güvenliği kontrolleri üretim, işleme, muhafaza, depolama, paketleme, pazarlama,

ithalat ve ihracat aşamalarında Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı tarafından, gıda işletmelerine çalışma izni

verilmesi sırasında ve gıda satış noktalarında ise Sağlık Bakanlığı tarafından yapılmaktadır.16

Türkiye’de gıda güvenliğini sağlamakla yükümlü bakanlıklar ve muhtelif denetim kurumları

mevcuttur. Bunlardan kısaca bahsetmek, Türkiye’deki mevcut durumun gözler önüne serilmesi ve

AB’nin sahip olduğu denetim mekanizması ile karşılaştırılması konusunda fikir vermesi açısından önem

arz etmektedir.

• Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı

Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı kuruluş amaç ve görevlerinden biri de 441 sayılı KHK

gereğince "Gıda standartları ve kalite kontrol hizmetleri için temel prensip ve kriterleri

belirlemek, duyurmak, uygulamalarını denetlemek, diğer kuruluşlarla işbirliği içinde Türk Gıda

Kodeksini hazırlanması ve uygulanmasını gerçekleştirmek, mecburi uygulanan standartların

kontrolünü yapmak ve gıda kontrolüne yardımcı olmaktır. Ülkemizde gıda güvenliği hizmetleri;

Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı'nın ana hizmet birimlerinden Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü

bünyesinde bulunan üç Daire Başkanlığı ve illerde Tarım Müdürlüklerindeki Kontrol Şube 14 Adıgüzel, T. AB’ye Gıda Ürünleri Đhracatının Gıda Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi, 2008, sf.49-50 15 http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/20994.html 16 Güder, G. DPT, Eylül 2006, Yayın No:2696

7

Müdürlükleri ile yetkilendirilmiş ilçe Müdürlükleri tarafından yürütülmektedir. Koruma ve Kontrol

Genel Müdürlüğü dışında Bakanlığa bağlı olarak çalışan diğer kontrol birimleri ise; Gıda

Kontrol Hizmetleri Daire Başkanlığı, Gıda Dış Ticareti ve Kontrolü Şube Müdürlüğü, Halk Sağlığı

Hizmetleri Daire Başkanlığı, Yem ve Gıda Tescil Hizmetleri Daire Başkanlığı ve Tarımsal

Araştırmalar Genel Müdürlüğü’dür.17

• Sağlık BakanlığıSağlık BakanlığıSağlık BakanlığıSağlık Bakanlığı

Sağlık Bakanlığı, 5179 Sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair

KHK’nin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun’un hükümlerine göre; doğal kaynak, doğal

maden, içme, tıbbi sular ile işlenmiş içme, işlenmiş kaynak ve işlenmiş maden suyu üretimi

uygun şekilde ambalajlanması ve satış esaslarına ilişkin hizmetler ile özel tıbbi amaçlı diyet

gıdalar, tıbbi amaçlı bebek mamaları ile ilaç olarak kullanımı bilimsel ve klinik olarak

kanıtlanmış ancak reçeteye tabi olmayan ürünlerin üretim, ithalat, ihracat ve denetimine ilişkin

hizmetleri yürütmekle yükümlüdür.18 Ayrıca Sağlık Bakanlığı bünyesindeki Beslenme ve Fiziksel

Aktiviteler Daire Başkanlığı’na bağlı Beslenme Araştırmaları Şube Müdürlüğü, Sağlık

Bakanlığı’nın görev alanına giren gıda sağlığı hizmetlerini yürütme ve Türk Gıda Kodeksi ile ilgili

çalışmaları koordine etme faaliyetlerini yürütür.19

• Türk Standartları Enstitüsü (TSE)Türk Standartları Enstitüsü (TSE)Türk Standartları Enstitüsü (TSE)Türk Standartları Enstitüsü (TSE)

Gıda denetiminde doğrudan görev almamakla birlikte, gıda kalite ve standartlarını

belirlemede ve belgelendirmede yetkili kuruluş olan Türk Standartları Enstitüsü (TSE) 132 sayılı

Kanunla kurulmuştur. TSE, standartlarla ilgili araştırma maksadıyla ve ihtiyari standartların

tatbikatında kontrol için laboratuarlar kurmak, muayene, analiz ve deneyleri, resmi veya hususi

sektörün talep edeceği teknik çalışmaları yapmak ve rapor vermek görevlerini üstlenmiştir.

TSE’ye bağlı Ankara- Merkez, Đzmir, Kayseri, Denizli ve Çorum olmak üzere 5 ayrı Müdürlükte

TSE uygunluğu test etmek üzere çalışmalar yapılmaktadır.20

Türk Standartlarına Uygunluk Belgesi; Türk Standardı bulunan konularda, Đmalata

Yeterlilik Belgesi almaya hak kazanmış firmaların söz konusu ürünlerinin ilgili Türk Standardına

uygunluğunu belirten sözleşme ile TSE Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen

ve üzerinde TSE Markası kullanılacak ürünlerin ticari Markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü

belirten, geçerlilik süresi bir yıl olan belgedir.21

Türk Standartlarına Uygunluk Belgesi’nin yanı sıra TSE’nin yapmış olduğu güncel bir

çalışma çerçevesinde, Đslami usullere uygun şekilde hazırlanan gıdaları tüketmek isteyenlerin

17 Durmaz, S. Akdeniz Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2010 18 http://www.agri.ankara.edu.tr/economy/1189_1205240514.pdf 19 http://www.gidamo.org.tr/resimler/ekler/7f7fb873eaf2952_ek.pdf?dergi=19 20 http://www.gidamo.org.tr/resimler/ekler/7f7fb873eaf2952_ek.pdf?dergi=19 21 http://www.tse.org.tr/Turkish/ithalmallari/2010-1teblig.htm

8

ihtiyacını karşılamak üzere “helal gıda standardı” adı altında bir belgenin de çalışmalarının

önümüzdeki dönemlerde tamamlanacağı belirtilmiştir. Söz konusu uygulama Malezya

tarafından uzun zamandan beri uygulanmaktadır.22

• Dış Ticaret Dış Ticaret Dış Ticaret Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM)Müsteşarlığı (DTM)Müsteşarlığı (DTM)Müsteşarlığı (DTM)

Dış Ticaret Müsteşarlığı, teknik düzenlemeleri ilgili kamu kurumlara bağlı olmak

üzere ülkeye ithal edilecek veya ülkeden ihraç edilecek tüm ürünlere yönelik düzenlemeler

yapmaktadır. Bu kapsamda Dış Ticaret Müsteşarlığı'nca her yıl yayımlanan "Dış Ticarette

Standardizasyon Tebliğleri’ne göre gıda ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin

ithalat aşamasındaki gıda güvenliği ve kalitesine yönelik kontrolleri yürütmek üzere Tarım ve

Köy Đşleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü ve/veya Tarım Đl Müdürlüğü tarafından

ithalat gerçekleştirilmeden önce "Kontrol Belgesi" onaylanmakta ve gıda ve gıda ile temasta

bulunan madde ve malzemelerin gıda kalitesi ve güvenliğine yönelik kontroller Tarım ve Köy

Đşleri Bakanlığı tarafından yapılmaktadır.23

3.3.3.3. AB’nin Gıda Güvenliği Politikası’nın Üyelik Sürecinde Türkiye’ye YansımasıAB’nin Gıda Güvenliği Politikası’nın Üyelik Sürecinde Türkiye’ye YansımasıAB’nin Gıda Güvenliği Politikası’nın Üyelik Sürecinde Türkiye’ye YansımasıAB’nin Gıda Güvenliği Politikası’nın Üyelik Sürecinde Türkiye’ye Yansıması

Mevcut Durum ve AB Müktesebatına Uyum Đçin Yapılması GerekenlerMevcut Durum ve AB Müktesebatına Uyum Đçin Yapılması GerekenlerMevcut Durum ve AB Müktesebatına Uyum Đçin Yapılması GerekenlerMevcut Durum ve AB Müktesebatına Uyum Đçin Yapılması Gerekenler

AB müktesebatı 100.000 sayfa civarında olup, bunun yarısı tarım konularını kapsamaktadır.

Tarım konularının büyük bir bölümü de gıda güvenliği, bitki ve hayvan sağlığıyla ilgilidir.

AB Müktesebatının Üstlenilmesine Dair Türkiye Ulusal Programında büyük bölümü gıda

güvenliği, bitki ve hayvan sağlığı konularında olmak üzere tarımla ilgili 161 mevzuat uyumu çalışması

bulunduğu görülmektedir. Bunun 26’sı hayata geçirilmiş olup, gerçekleşme oranı yüzde 16’dır.

Türkiye’nin gıda güvenliği konusunda gelmiş olduğu son noktayı belirtmek gerekirse; Türkiye,

Đspanya’nın dönem başkanlığının son günü olan 1 Temmuz 2010 tarihinde Đspanya’nın “son dakika

golü” olarak belirttiği ve AB nezdindeki daimi temsilcilerden oluşan COREPER'in Türkiye ile

müzakerelerde 12 numaralı başlık olan "Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı" faslının

açılmasını oybirliğiyle kabul ettiğini belirtmiştir. Bu başlığın açılmasıyla birlikte Türkiye faslın açılış

kriterlerini başarıyla yerine getirdiğini göstermiş ve AB’nin mevzuat olarak uyumlaştırılması en zor kabul

ettiği bu başlığı açarak, başlığa tam uyum ve Topluluğa tam üyelik konusunda üzerine düşenleri hızla

gerçekleştireceğinin sinyallerini vermiştir.24

Bundan sonraki süreçte Avrupa Komisyonu tarafından açıklanan kapanış kriterlerine göre

Türkiye’nin yeni bir Müzakere Pozisyon Belgesi hazırlaması; ardından da AB’nin yeni gelişen

22 http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/9951158.asp 23 Durmaz, S. Akdeniz Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2010 24 http://www.euractiv.com.tr/ab-ve-turkiye/article/ispanya-giderayak-trkiye-ab-gda-gvenlii-baln-at-011032

9

müktesebat ve Türkiye’nin yeni Pozisyon Belgesi ışığında yeni bir Ortak Pozisyon Belgesi oluşturması

beklenmektedir.25

Türkiye, gerçekleşmesini uzun zamandır beklediği bu olayın tamamlanmasıyla birlikte mevcut

mevzuat ve yasalarını hızlı bir şekilde AB mevzuat ve müktesebatıyla uyumlaştırmalıdır. Bu uyum

sürecinin hızla tamamlanması için aşağıdaki hususların gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bunlar;26

� Müktesebatın üstlenilmesi,

� Bir genel strateji oluşturulması,

� Đlgili Bakanlıklar arası yakın işbirliği,

� AB ile uyumlu yeni mevzuat çıkartılması,

� Ulusal Parlamento ile işbirliği,

� Komisyon ile işbirliği,

� Bu alanda çalışacak personelin etkin bir şekilde eğitimi,

� Đlgili tüzükler için gerekli idari yapıların kurulması,

� Ulusal yasaların buna uydurulması,

� Direktiflerin ulusal mevzuata aktarılması,

� Yüksek ortak standartlara sahip bir iç pazara girmeyi sağlayacak, çevre, gıda güvenliği gibi

konularda AB mevzuatının gereğinin yerine getirilmesi,

� Kapasitenin güçlendirilmesi (mevzuatı uygulayacak kuruluşların oluşturulma veya varsa

güçlendirilmesi, gerekli parasal kaynak ve elemanların sağlanması, mevcutlarının eğitimi,

parasal kaynakların planlanması ve zamanında tahsisi, bu arada yeni üye devlet

deneyimlerinden yararlanma)

� Uygulayıcı yapıların güçlendirilmesi (gümrükler, sınır kontrol noktaları, denetim sistemi ve

kontrol laboratuarları)

AB’nin Gıda Güvenliği Başlığı’na uyumu iki şekilde gerçekleşmektedir. Bunlardan ilki direkt

kamu sektörüyle ilgili olan özellikle gıda ile ilgili kontrollerin etkin yürütülmesi, hayvan hastalıklarının

engellenmesi ve küçük ve büyükbaş hayvanların kimliklendirilmesiyle alakalı idari ve hukuki altyapının

geliştirilmesi için kamu sektörlerine büyük iş düşmektedir. Ancak bu süreçte, gerekli idari personelin

alımı ve eğitimi, altyapısal dönüşüm için gerekli olan finansman, bu alanda aşılması gereken başlıca

engeller arasındadır. Uyumun diğer şekli ise çiftçiler ve diğer gıda üreticilerinin ve aynı zamanda gıda

depolayan ve satışını yapan işletmelerin, gıda güvenliği alanındaki standartlarını, AB seviyesine

çıkarma zorunluluğuna işaret etmektedir.27

25 http://www.ikv.org.tr/images/upload/data/files/gida_guvenligi_veterinerlik_ve_bitki_sagligi_politikasi_basli

gi_ab_ile_muzakerelerde_acilan_13__baslik_oldu.pdf 26 http://ekutup.dpt.gov.tr/gida/öik664.pdf 27 http://www.ikv.org.tr/images/upload/data/files/iso_dergisi-eylul_2010-3.pdf

10

2010 Đlerleme 2010 Đlerleme 2010 Đlerleme 2010 Đlerleme Raporu Işığında Türkiye’nin DurumuRaporu Işığında Türkiye’nin DurumuRaporu Işığında Türkiye’nin DurumuRaporu Işığında Türkiye’nin Durumu28282828

Türkiye’nin konu ile ilgili durumu AB Katılım Müzakerelerinde 12. Fasıl olan “Gıda Güvenliği,

Veterinerlik ve Bitki Sağlığı” başlığı altında değerlendirilmektedir. 2010 Đlerleme Raporu’na göre

Türkiye; gıda güvenliği konusundaki AB müktesebatının iç hukuka aktarılması ve uygulanması

konusunda önemli derecede ilerleme kaydetmiştir. Veterinerlik Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem

Çerçeve Kanunu kabul edilmiştir. Türkiye, ayrıca müktesebatın iç hukuka aktarılması, uygulanması ve

yerine getirilmesi için detaylı bir strateji hazırlamıştır. Veterinerlik politikası konusunda, AB

müktesebatının iç hukuka aktarılması ve uygulanmasında bazı ilerlemeler kaydedilmiştir. Đthalat

kontrol sistemlerine ilişkin mevzuat uyumu hala tamamlanmamıştır. Türkiye’nin, sığır türü hayvanların

kimliklendirilmesi ve hareketlerinin kaydı sisteminin, AB müktesebatıyla tam uyumlu hale getirilmesine

yönelik çabaları devam etmiştir. Sistem, işletmelere giren ve buralardan çıkan hayvanların hareket

bildirilmlerinin etkin çapraz kontrolüne imkan verecek şekilde etkili bir denetime izin vermek üzere

güçlendirilmiştir.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın idari kapasitesi, bilgilendirme ve personel ile paydaşların

eğitim faaliyetleri gibi yollarla geliştirilmiştir. Koyun ve keçi türü hayvanların kimliklendirilmesi ve kayıt

altına alınması uygulamasına tüm ülke çapında başlanmıştır. Hayvanların kimliklendirilmesi ve kayıt

altına alınması sisteminin uygulanması bu fasılda katılım müzakereleri için kilit bir unsurdur.

Türkiye’nin hayvan hastalıkları ile mücadele alanındaki çabaları devam etmiştir, bu konudaki

temel odak noktası hala Şap hastalığıdır. Ancak, hala Şap hastalığına ilişkin bir acil durum planı

oluşturulmamıştır ve Şap hastalığının kontrolüne ilişkin düzenleme yürürlüğe girmemiştir. Rapor

döneminde, kuş gribi vakası görülmemiştir ve Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı bu konudaki

kampanyalarına ve tatbikatlarına devam etmektedir.

Veterinerlik denetimleri ve kontrollerinin finansmanına ilişkin mevcut sistem AB

müktesebatıyla uyumlu değildir. Canlı hayvanlar ile hayvan ürünlerinin ithal şartlarını AB kurallarıyla

uyumlu hale getirmek yönünde ilerleme kaydedilmemiştir. Türkiye, zootekni konularında veya hayvan

refahı konusunda ilerleme kaydetmemiştir. Hayvan refahı, bu fasıldaki katılım müzakerelerinin kilit

faktörüdür.

Gıda ve yem ve hayvansal yan ürünlerinin piyasaya arzı konusunda sınırlı ilerleme

kaydedilmiştir. Bu faslın müzakereleri açısından kilit unsur olan hijyen paketi henüz iç hukuka

aktarılmamıştır. Hijyen rehberleri hazırlanmış ve bazı sektörlerde uygulanmasına başlanmıştır. Risk

esaslı denetimler ve kontroller uygulanmaktadır. Gıda güvenliği bilgi ağı sistemi kısmen faaliyete

geçmiştir. Ulusal Gıda ve Yem Acil Uyarı Sistemi geliştirilmiştir. Tarımsal gıda ve hayvansal yan ürün

işletmelerinin sınıflandırılması AB müktesebatıyla uyumlu şekilde tamamlanmıştır. Bununla birlikte,

28 http://www.abgs.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/turkiye_ilerleme_rap_2010.pdf

11

söz konusu işletmeleri AB gerekliliklerine uygun hale getirmek yönünde kayda değer bir eylemde

bulunulmamıştır.

Türkiye, aroma maddeleri, gıda takviyeleri ve yeni gıdalar konusunda iç hukuka aktarımını

henüz tamamlamamıştır. Biyogüvenlik Kanunu ve iki uygulama yönetmeliği yürürlüğe girmiştir. Ancak

bu konuda hâlâ daha fazla uyum gerekmektedir. Gıda ile temas eden malzemeler konusunda sınırlı

ilerleme kaydedilmiştir.29

Sonuç olarak raporda, faslın katılım müzakerelerine yönelik tüm kilit unsurlarında ilerleme

kaydedildiği belirtilmiş ve Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Çerçeve Kanunu, Türkiye’nin

gıda güvenliği, veterinerlik ve bitki sağlığı politikası alanında uyumlaştırma sürecine önemli ölçüde

katkı sağlandığı ortaya konmuştur. Fakat raporda Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı’nın yeniden

yapılandırılması konusunda bir ilerleme kaydedilmediği söylenmiş ve tam bir uyum stratejisinin

benimsenmesi, bu alanda ilgili AB müktesebatının iç hukuka aktarılması ve uygulanmasını

kolaylaştırması gerekliliği üzerinde durulmuştur.

Gıda Güvenliği Politikası’nın Günlük Hayatımıza Etkileri Gıda Güvenliği Politikası’nın Günlük Hayatımıza Etkileri Gıda Güvenliği Politikası’nın Günlük Hayatımıza Etkileri Gıda Güvenliği Politikası’nın Günlük Hayatımıza Etkileri

Gıda Güvenliği başlığına uyumun hem yapısal dönüşüm hem de maliyetler açısından büyük

zorluklar içerdiği bilinmektedir. Fakat gerek üreticiler gerekse tüketiciler açısından durum

derinlemesine analiz edildiğinde, aslında uyum çabalarının hiç de boşa sarf edilmeyeceği de açıktır. Bu

başlık kapsamında yapılacak çalışmaların günlük hayatımıza yönelik etkileri ve kazanımları şu şekilde

özetlenebilir30:

� Vatandaşlar güvenli gıdaya ve tükettiği gıda konusunda doğru bilgiye erişim sağlayacaktır.

� Gıda ile ilgili düzenlemeler konusunda vatandaşın görüşü alınacak, karar alma sürecine

katılımları sağlanacaktır.

� Gıda zincirinde izlenebilirlik daha etkin biçimde sağlanacaktır.

� Gıda ve yeme ilişkin daha sıkı kontroller yapılacak, bu kontroller için ayrıntılı kontrol planları

hazırlanarak uygulanacaktır.

� Yapılan kontrollerde gıdada bir sorun tespit edilmesi durumunda, hızlı alarm sistemine bilgi

girilerek, geriye dönük takibi yapılabilecek ve sorunlar kaynağında tespit edilebilecektir.

� Gıda ve yemlerden kaynaklanan ve insanlarda ciddi sağlık sorunları oluşturan acil durumlarda

ve kriz anında uygulanmak üzere planlar oluşturulacak ve zaman kaybetmeden müdahale

edilebilecektir.

� Gıdanın güvenli olmadığı anlaşılırsa, ilaçlar gibi piyasadan toplatılacaktır.

29 http://siyasaliletisim.org/pdf/2010Turkiyeilerlemeraporudegerlendirmesi.pdf 30 http://www.abgs.gov.tr/files/Bas%C4%B1nMusavirlik/haberler/gida_guvenligi.pdf

12

� Lokanta, restoran, satış yerleri, soğuk hava ve depolama yerleri dahil, bitkisel ürünleri işleyerek

gıda üreten işyerleri ve yem üreticileri kayıt altına alınacak ve kendileri için belirlenen hijyen

kurallarına uyacaktır.

� Balıkçı tekneleri de hijyen kurallarına uyacak ve kayıt altına alınacaktır.

� Et, süt, su ürünleri, yumurta gibi hayvansal ürünleri işleyenler onaya tabi olacak ve daha sıkı

hijyen kurallarına uyacaktır.

� Gıda güvenliği ile ilgili tüm sorumluluk gıda işi yapanlarda olacak, bunlar çalışanlarının hijyeni

ve eğitimini sağlayacaktır.

� Hayvan hastalıklarının kontrol altına alınmasıyla çiğ sütün kalitesi artacaktır.

� Gıda ile bulaşan hastalıkların oranı azalacaktır.

� Koyun, keçi ve sığır türü hayvanların hepsi doğduklarından itibaren küpelenecek, nereye

satıldığı nerede kesildiği gibi bilgiler kayıt altına alınacaktır.

� At ve katırlar da kimliklendirilerek kayıt altına alınacaktır.

� Tüketicilerimiz marketten aldığı etin hangi hayvandan elde edildiğini, bu hayvanın annesinin

kim olduğunu, bu hayvanın kimler tarafından alınıp satıldığına dair bilgilere, kaç doğum

yaptığı, nerelere seyahat ettiği, uygulanan ilaçlar, aşılar gibi verilere istediği takdirde

ulaşabilecektir.

� Çiftlikte yetiştirilirken, nakil esnasında ve kesim anında hayvanların refahı ve korunması

sağlanacaktır. Ahırlar, nakil araçları ve kesimhaneler belirlenen kurallara göre tasarlanıp, inşa

edilecektir.

� Kullanılan zirai mücadele ilaçlarının sayısı azaltılacak, çevre ve insan sağlığı için risk teşkil

edebilecek olanların piyasaya girişi engellenecektir.

� Gıdalar üzerindeki zirai mücadele ilacı kalıntısı seviyeleri AB ile uyumlu hale gelecek, AB’ye

ihracattan dönen sevkiyat sayısında bir düşüş olacaktır.

� Gıda güvenliğinin önemli bir parçası olan gıdalar ile her aşamada temas eden ambalaj vs.

maddelere ilişkin güvenlik kriterleri revize edilecek ve sahada uygulanacaktır.

� AB kriterlerine uygun olarak üretim yapan işletme sayısı ile bu işletmelerin

� AB’ye ihracatı artacak, AB listelerini referans alan ülkelerle ihracat gelişecektir.

Tüm bu değerlendirmeler, ortaya konan saptamalar, sayısal değerler ve derinlemesine

hazırlanan ilerleme raporları ışığında, Türkiye’nin çoğu kurumu ve denetim mekanizmalarıyla birlikte

gıda güvenliği konusunda AB standartlarına uyum çabalarının varlığından söz edilebilmektedir.

Türkiye’nin bundan sonraki tüm enerjisini bu faslın kapanış kriterlerini tamamlamaya yönelik

harcaması gerekliliği, gerek AB tarafından gerekse Türkiye’de yer alan ve gıda güvenliği konusunda söz

sahibi olmuş hem akademik hem de ticari faaliyetler açısından büyük başarılara imza atmış kurum ve

kuruluşlar tarafından dile getirilmektedir.

13

Türkiye’nin bundan sonra daha da geliştirmesi beklenen bir diğer önemli hususun gıda

denetimi konusunda olması gerektiği vurgulanmaktadır. Son yıllarda azalma eğilimi gösterse de, son 3

yılda Türkiye’nin, Hızlı Alarm Sistemi (RASFF)’ne takılan özellikle kuru incir, biber, domates, antep

fıstığı, kayısı ve kayısı çekirdeği, fındık, kuru üzüm gibi ihraç ürünleri, Türk Gıda Mevzuatı’nda hala bazı

eksikliklerin olduğunu ve denetim sistemlerinin tam etkin çalışmadığını göstermektedir. 2009 RASFF

bildirisinde, Türkiye’nin 278 alarm bildirimiyle Çin’den sonra en çok ikaz alan ikinci ülke olması bu

tespitleri doğrulamaktadır.31

Türkiye’de küçük ölçekli işletme sayısının fazlalığı dikkate alındığında, AB standartlarında

üretim yapabilecek işletme sayısı çok az kalmaktadır. Bu noktada ihracat potansiyeli olan firmaların

önünün açılması için, yetkili otorite olarak Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı’nın işletmelerin AB

standartlarına göre sınıflandırması ve AB mevzuatına uygunluğu denetleyebilmesi için her türlü gerekli

araca sahip olması gereklidir.

Sonuç olarak, gelinen noktada Türkiye AB standartlarında üretimin gerçekleştirilebilmesi için,

mevzuatını yenileyerek ve yeni uygulamalar devreye sokarak gıda güvenliği alanında önemli ilerlemeler

kaydetmiştir. Ancak yapılanların yeterli olduğunu söylemek mümkün değildir. AB tarafından beklenilen

seviyeye ulaşmak için, gıda güvenliğinin tüm unsurları ile birlikte ele alınarak, bir program çerçevesinde

ilerleme kaydedilmesi gerekmektedir.

31 http://www.gidamo.org.tr/resimler/ekler/aae339c4d89fc10_ek.pdf?tipi=3&turu=D&sube=0

14

KAYNAKÇAKAYNAKÇAKAYNAKÇAKAYNAKÇA

Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, “Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası Faslı”

http://www.abgs.gov.tr/files/Bas%C4%B1nMusavirlik/haberler/gida_guvenligi.pdf

Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, “2010 Đlerleme Raporu”

http://www.abgs.gov.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/turkiye_ilerleme_rap_2

010.pdf

Avrupa Birliği Resmi Sitesi, “White Paper on food safety”

http://europa.eu/legislation_summaries/other/l32041_en.htm

Adalet Bakanlığı, “Türk Gıda Kodeksi”

http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/20994.html

ABHABER, “Gıda Güvenliği, Bitki ve Hayvan Sağlığı Faslı Açıldı”

http://abhaber.com/ozelhaber.php?id=6713

Anadolu Üniversitesi, “TS-EN-ISO-22000”

http://home.anadolu.edu.tr/~mkaplan/dokuman/TS%20EN%20ISO%2022000%20.pdf

Devlet Planlama Teşkilatı, “AB Gıda Güvenliği Politikası ve Üyelik Sürecinde Türkiye’ye Yansıması”

http://ekutup.dpt.gov.tr/ab/guderg/gida.pdf

Devlet Planlama Teşkilatı, “Gıda Güvenliği, Bitki ve Hayvan Sağlığı”, Dokuzuncu Kalkınma Planı

http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/Download/3101/oik664.pdf

DPT Müsteşarlığı, Đktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Ulusal Gıda ve Beslenme

Stratejisi Çalışma Grubu Raporu (Ulusal Gıda ve Beslenme Eylem Planı I. Aşama Çalışması Eki Đle),

Ankara, Mart 2003. (2003a)

ERTUĞRUL, Cemil, “Gündem 2000 Çerçevesinde AB Ortak Tarım Politikasının Yeniden Yapılandırılması

ve Türkiye,” Planlama Dergisi, DPT’nin Kuruluşunun 42. Yılı Özel Sayısı, 2002, Ankara, ss. 293-308.

Euractiv, “Đspanya giderayak Türkiye-AB Gıda Güvenliği başlığını açtı”

15

http://www.euractiv.com.tr/ab-ve-turkiye/article/ispanya-giderayak-trkiye-ab-gda-gvenlii-baln-at-011032

Euractiv, “AB’nin Gıda Standartlarına Uymayan Đşletmeler” Kapatılacak

http://www.euractiv.com.tr/ab-ve-turkiye/article/abnin-gda-standartlarna-uymayan-iletmeler-

kapanacak-012668

Gıda Mühendisleri Odası, “RASFF 2009 Raporu”

http://www.gidamo.org.tr/resimler/ekler/aae339c4d89fc10_ek.pdf?tipi=3&turu=D&sube=0

Gıda Mühendisleri Odası, “Türkiye ve Dünya’da Gıda Denetimi ve Laboratuvarları”

http://www.gidamo.org.tr/resimler/ekler/7f7fb873eaf2952_ek.pdf?dergi=19

Hürriyet Gazetesi, “TSE: Helal Gıda Standardında Son Aşamaya Geldik”

http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/9951158.asp

Đktisadi Kalkınma Vakfı, “Müzakere Sürecinde Kaydedilen Gelişmeler”

http://www.ikv.org.tr/icerik.asp?konu=katilimmuzakereleri&baslik=Kat%FDl%FDm%20M%FCzakereleri

Đktisadi Kalkınma Vakfı, “Gıda Güvenliği Başlığı Açılan 13. Başlık Oldu.”

http://www.ikv.org.tr/images/upload/data/files/gida_guvenligi_veterinerlik_ve_bitki_sagligi_politi

kasi_basligi_ab_ile_muzakerelerde_acilan_13__baslik_oldu.pdf

Đktisadi Kalkınma Vakfı, “GDO’lara Đlişkin Avrupa Birliği Mevzuatı ve Türkiye’deki Gelişmeler”

http://www.ikv.org.tr/images/upload/data/files/gdomakaleisodergi011209v3(3).pdf

Đktisadi Kalkınma Vakfı, “Gıda Güvenliği Başlığına Uyum Nasıl Gerçekleşecek”, Sanayi Dergisi

http://www.ikv.org.tr/images/upload/data/files/iso_dergisi-eylul_2010-3.pdf

Radikal Gazetesi, “Bu fasıl kapandığında sofralar 'AB kalitesi'nde kurulacak!”

http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalHaberDetay&Date=&ArticleID=1005692&C

ategoryID=97

16

Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı, “AB’ye Gıda Ürünleri Đhracatının Gıda Güvenliği Açısından

Değerlendirilmesi”

http://diabk.tarim.gov.tr/AB'ye%20g%C4%B1da%20%C3%BCr%C3%BCnleri%20ihracat%C4%B1n

%C4%B1n%20g%C4%B1da%20g%C3%BCvenli%C4%9Fi%20a%C3%A7%C4%B1s%C4%B1ndan%2

0de%C4%9Ferlendirilmesi_Tu%C4%9FbaAd%C4%B1g%C3%BCzel.pdf

Türk Standartları Enstitüsü, “Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği”

http://www.tse.org.tr/Turkish/ithalmallari/2010-1teblig.htm

TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, “Türkiye’de Gıda Güvenliği ve Mevzuatı”

http://www.saglik.org.tr/Content/Pdf/Turkiye_Gida_guvenligi.pdf

Türkiye VII. Tarım Ekonomisi Kongresi, “Gıda Güvenliği ve AB Uyum Sürecinde Türkiye’de Yaşanan

Gelişmeler”

http://www.agri.ankara.edu.tr/economy/1189_1205240514.pdf

Tarım ve Köy Đşleri Bakanlığı, Gıda Güvenliği Komisyonu Çalışma Belgesi, II.Tarım

Şurası, Ankara, 2004, s.5.

World Certification Services, “ISO 22000 – HACCP Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi”

http://www.wcs.com.tr/iso22000_kalite_nedir.htm

Ziraat Mühedisleri Odası, “Ziraat Mühendisleri Odası Gıda Komisyonu Raporu”

http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/87524833eaf98eb_ek.doc?

17

EK-1:

18

EK-2:

19

20