acİl durumlarda adlİ vakalar±mı-Ünite-1-1.pdf · acil durumlarda adli vakalar atatürk...

İÇİN

DEK

İLER

• Giriş

• Adli Vaka

• Adli Vaka Prosedürü

• Delil

• Adli Vakalarda Delil Toplama Yaklaşımları

• Vücut Haritaları ve Fotoğraf Kullanımı

• Acil Birimde Adli Olguya Yaklaşım

• Acil Birimde Adli Olgularda Kayıt Tutma

• Adli Rapor Düzenlenmesi

HED

EFLE

R

•Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

•Adli vakayı tanımlayabilecek,

•Acil ünitelerinde adli vaka olarak tanımlanan durumları bilecek,

•Adli vakalarda delil toplamanın önemini kavrayacak,

•Acil birimlerde adli olguya doğru yaklaşımı öğrenecek,

•Adli rapor düzenlenmesi hakkında bilgi sahibi olabileceksiniz.

ÜNİTE

1

ACİL DURUMLARDA ADLİ VAKALAR

ACİL HASTA BAKIMI

Dr. İbrahim ÖZLÜ

ÜNİTE

1

Acil Durumlarda Adli Vakalar

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

Acil servisler adli vakaların en sık

görüldüğü yerlerdir.

GİRİŞ Acil servisler adli vakaların en sık görüldüğü yerlerdir. Adli olgular gerek

hasta hakları gerek deontolojik uygulamalar ve yasal sorumluluklar açısından

hassasiyet gösterilmesi gereken durumlardır. Sağlık çalışanları hastayı

değerlendirerek gerekli müdahaleyi yapmanın yanı sıra adli vakalardaki yasal

süreçleri de yönetirler. Adli vaka ile karşılaşan sağlık mensubu, Türk Ceza Kanunu

Madde 280’e göre durumu en yakın yetkili makama bildirmek zorundadır. Bu

maddeye göre; görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile

karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta

gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu, bir yıla kadar hapis cezası ile

cezalandırılır. Sağlık mesleği mensubundan tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire

ve sağlık hizmeti veren diğer kişiler anlaşılır.

ADLİ VAKA Bireyin akli veya fiziksel sağlığını kendisinin yahut bir başkasının kasıtlı ya da

tedbirsiz, dikkatsiz ve ihmalkar davranışı sonucunda kaybetmesi durumu adli vaka

olarak değerlendirilmektedir. Ateşli silah ve patlayıcı madde yaralanmaları, kesici,

kesici-delici, delici, kesici-ezici ve ezici alet yaralanmaları, trafik kazaları, darp

olguları, iş kazaları, düşmeler, zehirlenmeler, yanıklar, elektrik akımına maruz

kalma, mekanik asfiksi olguları, işkence iddiaları, kriminal düşükler, sindirim

kanalına oral-anal yoldan yabancı cisim girmesi, cinsel suçlar, malpraktis, intihar

girişimleri, her türlü ihmal ve istismar olgularının tümü adli olgulardır. Adli

vakaların diğerlerinden ayrılması son derece önemlidir. Çünkü istatistiklere göre

tecavüz ve ev içi şiddet olguları gibi durumlar rapor edilenlerden çok daha fazladır.

Adli Vaka Prosedürü Ülkemizde, Türk Ceza Kanunu’nda (madde 281), “Suç delillerini yok etme,

gizleme veya değiştirme” konusunda “İşlenmiş olan bir suçla ilgili delil ve eserlerin

yok edilmesi, silinmesi, değiştirilmesi, bozulması sureti ile işlenir. Fail, gerçeğin

meydana çıkarılmasını engellemek amacı ile hareket etmiş olmalıdır. Kamu

görevlisi tarafından görevi ile bağlantılı olarak işlemesi ağırlaştırıcı sebeptir.”

denmektedir. “Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi” (madde 280)

durumunda ise “Görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile

karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta

gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu cezalandırılır.” ifadesi yer alır.

Sağlık çalışanının delili tespit edebilme ve toplama uygulaması suç

araştırmasında önemli bir yere sahiptir ve adli kararların sonuçlarını

etkilemektedir. Özellikle mahkemeye yansıyan karmaşık vakalarda yanlış ya da

eksik delil toplanması belirleyici bazı adli delilleri gizleyebilir. Her ne kadar

hastanın yaşamı, sağlığı ve güvenliği adli konulardan öncelikli olsa da delil toplama

ikileminin acil serviste yaralılara bakan sağlık çalışanları için önemli bir nokta

olduğu bildirilmektedir. Adli delilleri toplarken deriden çapraz bulaşmayı önlemek

için eldiven giyilmeli ve bariyer önlemler uygulanmalıdır. Her yeni delil için eldiven

değiştirilmelidir.



Travma nedeniyle acile

gelen hastanın tüm giysileri, üzerine

yapışan delil izlerini korumak için dikkatlice

çıkarılmalıdır.

Delil Bir iddianın doğruluğunu veya yanlışlığını ispat edebilmek için sunulan

bilgiler veya fiziksel verilerdir. Adli delil ise bir teoriyi ya da söylemi desteklemek

için mahkemeye sunulan her şeydir. Literatürde, adli vakalarda mevcut olan delil

çeşitleri kapsamlı bir şekilde tanımlanmıştır ve fiziksel olan fiziksel olmayandan

ayrılmıştır. Deliller; fiziksel, bilgisel, kimyasal ve iz delili olmak üzere dört grupta

incelenebilir.

Fiziksel delil

Ölçülebilir, gözlemlenebilir veya incelenebilir, elle tutulur delildir. Acil sağlık

çalışanının fark etmesi gereken fiziksel delillere örnek olarak ses kayıtları, yazılı

kayıtlar, evraklar, kurşun, kıyafet, özellikle kan bulaşmış ve travma sonucu zarar

görmüş aletler, cam, ağaç ve toprak da dahil hastanın saç ve vücut kalıntıları,

tükürük, semen, diş izi, saç, künt veya delici yara izi gibi saldırganın geride bıraktığı

izler sayabilir.

Bilgisel delil

Fiziksel olmayan delillerdir. Psikososyal öykünün değerlendirilmesi, şiddete

maruz kalma, faydalanılma, intihar girişimi dâhil kendine zarar verme ve travmatik

suç işleme eğilimi, fiziksel olmayan deliller grubundadır.

Kimyasal delil Patlayıcı, yanıcı ve narkotik maddeler, boyalar, zehirli gazlar kimyasal deliller

grubuna girer.

İz delili

Temas yoluyla bir bölgeden başka bir bölgeye geçen fiziksel materyaldir.

Küçük veya mikroskobiktir. İz delilleri genellikle çıplak gözle görülemediğinden

dolayı hastayla birlikte gelen her şeyin koruma altına alınması gerekir.

Adli Vakalarda Delil Toplama Yaklaşımları

Suç ve şiddet sosyal yaşamda iki önemli sistem olan sağlık ve hukuku bir

araya getirmektedir. Şiddet içeren bir suç ve onun akabinde gelişen travma

doktorların, hemşirelerin, avukatların, savcıların, hakimlerin, sosyologların,

psikologların, sosyal hizmet görevlilerinin tümünü ilgilendirir. Holistik bakım

çerçevesinde hastaya bütüncül yaklaşılmalı ve hastanın yasal, sivil ve insan hakları

korunmalıdır. Ne yazık ki politika ve kanunların yetersiz olmasından dolayı etkili

adli vaka yönetimi yapılamamaktadır. Adli vaka yönetiminin doğru ve etkili bir

şekilde yapılması, delillerin uygun şekilde toplanması, korunması ve

saklanmasının, bu çok yönlü yaklaşımın en önemlilerinden olduğu

düşünülmektedir.

Giysiler

Travma nedeniyle acile gelen hastada ilk olarak hastanın tüm giysileri,

üzerine yapışan delil izlerini korumak için dikkatlice çıkarılmalıdır. Fakat giysilerin

çıkartılamadığı durumlarda yaranın olabildiğinde uzağından kesilmesi önerilir.

Mermi yarası gibi hasarlı yerler delil bozulabileceği için kesilmemelidir. Giysiler

DNA içeren vücut sıvıları gibi biyolojik ya da silahla saldırı yaralanmalarındaki atış

artıkları gibi çok önemli fiziksel delilleri içerebileceğinden toplanırken çok dikkatli



Yaranın şeklinin detaylı

kaydedilmesi yaraya sebep olan silahın

tipinin saptanmasında belirleyici faktör

olabilir.

olunmalıdır. Giysilerdeki eksik bölgeler dikkatli incelenerek yaralının üzerindeki

yaralarla kıyaslanmalıdır. Çünkü giysiler sıklıkla silahın ya da yaralayıcı cismin tipi

hakkında fikir verir. Giysideki kan ve diğer vücut sıvıları olaya karışan kişilerin

tespit edilmesini sağlayabilir. Hastanın ayakkabıları önemli deliller

içerebileceğinden kÂğıt torbalara konularak muhafaza edilmelidir. Plastik rutin

kullanımda önerilmese de kanın diğer delillere yayılma ihtimalinin olduğu

durumlarda kullanılabilir. Zımba teli içindekilere zarar verebileceğinden veya tutan

kişiyi yaralayabileceğinden dolayı kÂğıt torbalar bantla mühürlenmelidir. Acil

sağlık çalışanı bandın üzerine tarih atmalı ve adının soyadının baş harflerini

yazmalıdır. Bu işlem yapılırsa torbanın açılıp açılmadığını anlamak kolay olur.

Yaralar

Uygun şartlar altında yapılacak bir değerlendirme ile cilt bütünlüğünü bozan

bir yaranın değerlendirilmesinde tanımlanacak özellikler temel olarak şu

şekildedir:

Uzunluk: Yaranın her iki ucu arasındaki mesafe

Genişlik: Her iki yara dudağı arasındaki mesafe

Derinlik: Yaranın doku içi kat ettiği mesafe

Yara dudakları: Yaranın her iki kenar özellikleri

Açılar: Yaranın her iki ucunda dudaklar arası oluşan açıları

Yara Kuyrukları: Yaranın her iki ucunda görülen yüzeyel doğrusal çizgiler

Temel özellikler: Kanama, inflamasyon, iltihap, kabuklanma

Traje: Yaranın vücutta takip ettiği mesafe

Yara yaşı: Makroskopik değerlendirme, biyokimyasal ve histopatolojik

inceleme

Yaranın özellikleri travmanın tedavisi sırasında gözardı edilebilecek delilleri

oluşturur. Yaranın şeklinin detaylı kaydedilmesi yaraya sebep olan silahın tipinin

saptanmasında belirleyici faktör olabilir. Kayıtta yaralanmanın yeri ve kesinin,

laserasyonun ya da yaranın kesin ölçüleri bulunmalıdır. Kesici/delici alet

yaralanması sonucu acil servise başvuran vakada bir taraftan acil tedavi yapılırken

diğer taraftan yara özellikleri kaydedilmeli, tedavi sonrası yara özelliklerinin

değişime uğrayacağı unutulmamalıdır. Yaranın tanımlaması uygun ışıklandırma

olan ortamda, en, boy ve derinlik özelliklerini gösterebilecek bir cetvel ile

yapılmalıdır. İmkân varsa video kaydı yapılabilir, fotoğraf çekilebilir. Fakat görsel

kayıttan önce hastadan onam alınmalıdır, eğer hasta bilinçsiz ise ya da onay

vereyecek durumda ise sanık olduğundan şüphe edilmeyen yakınından izin

alınmalıdır. Diyagramlar, vücut haritaları veya resimler yara özelliklerinin kaydında

faydalı olabilir; fakat yazılı kaydın yerini asla tutmazlar.

1. Savunma Yaraları: Her türlü travma oluşturan alet ile yapılan saldırılarda

görülebilen tipik yaralanma şekillerinden biri de savunma yaralarıdır. Kesici/delici

alet ile yapılan saldırılarda sıklıkla savunma mekanizması aleti kendinden

uzaklaştırmak amacıyla aleti saldırganın elinden alma şeklinde ortaya çıkar. Bu

savunma reaksiyonu avuç içi ve elin ulnar bölgelerinde yaralanmalarla sonuçlanır.

Savunma yaraları olay anında kurbanın bilincinin açık ve saldırının sürpriz

olmadığını gösteren ipuçlarıdır. Savunma yaralarının olmadığı durumlarda

saldırının ani olması dışında kurbanın hareket kabiliyetini ortadan kaldıran bir



Acil sağlık personeli,

yaraların veya fiziksel delillerin yerini doğru kaydetmek için yazılı

notuna ek olarak vücut diyagramı kullanmalıdır.

durum veya vücut direncini kıran bir etken varlığı düşünülmelidir.

2. Ateşli Silah Yaraları: Ateşli silah yaralanmalarında barut kalıntıları testi

yapılana kadar hastanın ellerine kâğıt torbalar geçirilmelidir. Eldeki kurumuş kan

vb. kesinlikle temizlenmemelidir. Hastanın silah yarası varsa, barut ya da is

örnekleri almak için yapışkan kâğıt bant kullanılmalıdır. Acil personeli kurşun

yaralılarının dokümantasyonunu yaparken giriş veya çıkış yarası olarak etiketleme

yapmamalıdır. Çünkü bir mermi vücuda girmeden önce bir başka şeyin içinden

geçerse vücuda girerken büyük bir yara açabilir. Vücudun içinde büyük bir kemiğe

çarpabilir ve parçalara bölünebilir. Çoğu mermi parçaları vücutta kalır ama bir

mermi parçası vücuttan çıkabilir ve küçük bir delik açabilir. Cerrahi müdahale ve

yara tedavileri sırasında mermi vb. şeyler çıkarılmış olabilmektedir. Bunlar delil

içerebileceğinden ve balistik izler silahın kaynağı hakkında bilgi verebileceğinden

dolayı mutlaka kauçuk uçlu forseps kullanılarak dokunulmalıdır. Hastaya ilk yardım

müdahalesi sırasında pansuman yapılmışsa pansuman materyalleri delil olarak

saklanmalıdır. Yarayı temizlemek için yarayı yıkamak ya da hastanın vücudunu

silmek özellikle ateşli silah yaralanmalarında ve cinsel saldırılarda delillerin

kaybolmasına neden olabilir. Ateşli silah yaralanmalarında kaynak belirlemede

yara yeri, sayısı ve atış mesafesi çok önemlidir.

3. Semen Delili: Yetişkin cinsel saldırı olgularında günler sonra bile semen

bulunabilir. Gençlerde ve yetişkinlerde DNA delili bulma zamanı 72 saatten 120

saate ve hatta 168 saate (7 gün) kadar uzayabilir. Delil el değiştirdiğinde kaydı

yapılmalıdır.

4. Lekeler ve Diğer Debris Materyali: Saç, kıl, tüy, toprak, yapraklar veya

boya gibi diğer debris de delil olarak toplanabilir. Hastanın derisi üzerinde bulunan

şüpheli lekeler steril suyla nemlendirilmiş steril svap ile silinmelidir.

5. Cinsel Saldırı Muayenesi: Ayrıntılı anamnez alınmalı ve fiziksel

değerlendirme yapılmalı. Cinsel saldırı kurbanlarının birçoğu boğulma tehlikesi

yaşamıştır. Acil personeli hastanın hassaslığının olup olmadığını

değerlendirmelidir. Ayrıca hastanın ses kalitesinde belirgin bir değişiklik olup

olmadığı veya yutkunurken ağrı olup olmadığını hastaya sormalıdır. Herhangi bir

boğulma çeşidinin sonucu olarak yüzde ve gözlerin içinde ve etrafında küçük çaplı

kanamalar görülebilir.

Vücut Haritaları ve Fotoğraf Kullanımı Acil sağlık personeli, yaraların veya fiziksel delillerin yerini doğru kaydetmek

için yazılı notuna ek olarak vücut diyagramı kullanmalıdır. Fotoğraflar vücut

diyagramının yerini tutmaz. Vücut diyagramı yaranın veya toplanan delilin yerini

ve cinsini açık bir şekilde göstermelidir. Birçok adli cinsel saldırı müdahale

programlarında dijital kameralar kullanılır. Böylece fotoğraf çekilebilir ve

mahkeme için çoğaltılıp büyültülebilir.

Yaraların tasviri yapılırken doğru adli/tıbbi terimlerin kullanması son derece

önemlidir. Acil servis personelinin çok sıkça yanlış kullandığı birçok terim vardır.

Örneğin; laserasyon ve kesik eş anlamlı kelimeler değildir.



Yaraların tasviri yapılırken doğru

adli/tıbbi terimlerin kullanması son derece

önemlidir.

Şekil: Vücut diyagramı

Acil Serviste Adli Olguya Yaklaşım Hasta acil servise geldiği zaman öncelikle hasta stabilize edilmeli, ABC’ si

değerlendirilmelidir. Hastanın vücudunda veya elbiselerinde yer alan kanıtların

(delillerin) kaybolması önlenmelidir. Kanıt, “sanık ya da mağdurun suçun işlenmesi

esnasında kullandığı, bıraktığı, uzaklaştırdığı, değiştirdiği ya da kontamine ettiği

her şeydir”. Fiziksel kanıtlar, kurşun, giysi, saç, iplik, debris, tükrük, meni, ısırma

izleridir. Fiziksel olmayan kanıtlar ise psiko-sosyal öykü alma sırasında, intihar

girişimi, şiddet, suistimal, kendine zarar verme gibi travma eğiliminin

değerlendirilmesidir. Toplanan deliller bir çanta veya poşete konularak adli

makamlara teslim edilmelidir. Adli olgunun ilk müdahalesi yapıldıktan sonra yetkili

makamlara haber verilmelidir. 2005 yılında çıkarılan 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu

Madde 280’e göre, Adli vaka bildiriminin nöbetçi Cumhuriyet Savcılığına vakit

geçirilmeden yapılması gerekmektedir. Ancak bu bildirim pratikte; hastane polisi

veya güvenlik görevlisine bildirim, arkadan adli rapor yazma şeklinde

yapılmaktadır. Yazılan raporda hastanın vücudundaki tüm yaralar, ayrıntılı olarak

tanımlanmalıdır; lezyonun çapı, derinliği, uzunluğu, kesici/delici/ezici aletle

oluştuğu, yaranın kuyruğu olup/olmadığı, ateşli silah yaralanması ise barut izi

olup/olmadığı mutlaka belirtilmelidir. Mümkünse lezyonların fotoğrafı çekilmeli ve

hastanın dosyasında saklanmalıdır. Acil serviste çalışanlar genellikle adli vakalarla

karşılaşan ilk kişiler olduğu için genellikle adli rapor düzenlemekle yükümlü olurlar.

Adli rapor yazılırken Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün

2005/143 sayılı “Adli Tabiplik Hizmetlerinin Yürütülmesinde Dikkat Edilecek

Esaslar” adlı genelgesine göre rapor yazılmalıdır.

Acil Birimlerde Adli Olgularda Kayıt Tutma Titiz kayıt altına alma delil toplamanın esasını oluşturur. Bu ‘’Yazılmamış şey

yapılmamıştır.’’ prensibinin devamı niteliğindedir. Adli delilin ehil bir şekilde

toplanması, suçludur yahut suçlu değildir; kararının dayandığı sonuca ulaştırıcı

faktör olabilir.

Acil birimlerde adli olguların kayıtları klasik SOAP formatı kullanılarak kayıt

altına alınabilir.



Adli kanıt niteliği

taşıyan tetkik sonuçları ve grafilerin aslı, muayene edilen

kişinin kendisine verilmemelidir.

Subjektif öykü

Hastanın öyküsü kaydedilirken adli açıdan yararlı olabilecek ayrıntılara yer

verilmelidir. Hastanın bilinci alkol, uyuşturucu veya ilaç etkisinde olabilir ya da

psikolojik hastalıklar nedeniyle akli dengesi yerinde olmayabilir; fakat söyledikleri,

argo, küfür, şiddet içerse de tırnak içinde aynen yazılmalıdır. Bir hastanın olayla

ilgili anlattıkları kayda geçirilirken medikal terimler kullanılmamalı, cümleler

değiştirilmemelidir. Daha sonra parantez içinde olayları netleştirmek için medikal

kelimeler de kullanılarak cümleler düzenlenebilir. Fakat hastanın ifadesi kayıtlara

olduğu gibi tırnak içinde geçirilmelidir. Bunun mahkemede güçlü bir delil

olmasının yanı sıra hastaya yapılacak müdahale planlamasında da sağlık çalışanına

yol gösterici yönü de olabilir. Duyulan, görülen ve koklanan her şey söylenen

şeyler kadar önemlidir.

Objektif veriler

Acil sağlık çalışanları dokümantasyonda subjektif değil, objektif olmalıdırlar.

Adli vakalarda sağlık çalışanlarının “saldırı iddiası” gibi kelimeleri gruplarını

kullandığı sıkça görülür. Nasıl ki göğüs ağrısı şikâyeti ile gelen hastanın dosyasında

‘’göğüs ağrısı iddiası’’ yazılmıyorsa adli vakalarda da kesinlikle ‘’iddia’’ kelimesi

kullanılmamalı ‘’cinsel saldırı iddiası’’, “çocuk istismarı iddiası’’ vb. yazılmamalıdır.

‘’İddia’’ kelimesi hastaya inanmadığı mesajını verdiğinden onun yerine ‘’şüphesi’’

veya ‘’bildirisi’’ kelimeleri kullanılmalıdır.

Fiziksel değerlendirme ve tanı

Acil sağlık çalışanlarının deliller açık olmadığı zamanlarda bile delil toplarken

tüm duyularını kullanmaları ve olayı adli olarak düşünmeleri gerekir. İyi bir öykü

elde ettikten ve detaylı bir fiziksel değerlendirme yaptıktan sonra nelerin delil

olarak toplanacağına karar verebilirler.

Tanının çözümüne ilişkin plan yapma, uygulama ve değerlendirme

Adli Rapor Düzenlenmesi Adli raporlar fotokopisi 4 nüsha hâlinde düzenlenmelidir. 1 nüshası hastanın

dosyasında saklanmalıdır. Düzenlenen raporda hastanın kimlik bilgileri yer almalı,

olayın nasıl olduğu belirtilmeli, oluşan lezyonlar ayrıntılı olarak yer almalı, fizik

muayene bulgularına yer verilmeli, istenen radyolojik ve laboratuar tetkiklerinin

ve konsültasyonların sonuçlarına yer verilmelidir.

Adli rapor düzenlenirken dikkat edilecek hususlar şunlardır: Adli raporlar, bütünüyle muayeneyi yapan tabibin tespit ettiği objektif

bulgulara, konsültasyonlar ve tetkik sonuçlarının incelenmesi ile mesleki bilgileri

ışığında yapacağı değerlendirmelere dayanmalıdır ve tarafsız olmalıdır

Adli raporlar, kesinlikle resmî makamların istek yazısının altına

yazılmamalı, ayrı bir rapor olarak düzenlenmelidir.

Raporlar el yazısı ile tanzim edilebileceği gibi, daktilo veya bilgisayar çıktısı

şeklinde de olabilir. El yazısı kullanılmışsa okunaklı olmalıdır. Özellikle sonuç

kısmında anlaşılır ve sade bir dil kullanılmalıdır. Kelimeler, özellikle tıbbi terimler,

kısaltma yapılmadan tam olarak yazılmalıdır.

Adli rapor formları eksiksiz olarak doldurulmalı; olayın öyküsü, kişiye ait

özgeçmiş ve fizik muayene bulguları, muayene tarihi ile saati ve varsa yapılan



Ceza kanunlarını

bilmemek mazeret sayılmaz (TCK Md 4).

konsültasyon değerlendirmeleri açıkça belirtilmelidir. Raporda, saptanan

bulgulara, varsa travmatik lezyonlara ve yapılmışsa tetkik sonuçlarına ayrıntılı

olarak yer verilmelidir. Adli değerlendirmede “yaşamsal tehlike” kararı verildi ise,

karara dayanak teşkil eden bulgular raporun sonuç kısmında mutlaka

belirtilmelidir. Adli makamlar tarafından sorulan sorular muhakkak

cevaplanmalıdır. Sorulmamış olmakla birlikte adli soruşturmanın boyutunu

etkileyebilecek durumlar da rapora yazılmalıdır.

Muayenesi yapılan kişinin alkollü olup olmadığı dikkate alınmalı; tabipçe

gerekli görülmesi, adli makamın veya kolluğun talebi hâlinde kişinin alkollü olup

olmadığı usulünce tespit edilerek sonucuna raporda yer verilmelidir.

Şekil: Adli olgu örnek kayıt formu

Raporun ilk sayfasında sağlık kuruluşunun ismi; raporun her sayfasında

muayene edilen kişinin adı, soyadı ve raporu düzenleyen tabibin parafı veya

imzası; raporun sonunda okunaklı olarak raporu düzenleyen tabibin adı, soyadı,

diploma numarası ve imzası ile kurumun adı ve okunaklı olarak kurum mührü

bulunmalıdır.

Adli kanıt niteliği taşıyan tetkik sonuçları ve grafilerin aslı, muayene edilen

kişinin kendisine verilmemeli ve ilgili mevzuatta belirtilen süreyle arşivde

saklanmalıdır. Bu materyallerin, özellikle grafilerin üzerinde muayene edilenin adı,

soyadı ve kayıt numarası silinmeyecek ve değiştirilmeyecek şekilde yer almalıdır.

Adli vakanın bir başka sağlık kuruluşuna sevk edilmesi durumunda veya tetkik

sonuçları ile tıbbi belgelerin düzenlenen adli raporun ekinde yer alması



gerektiğinde, bu belgeler asıl belge niteliğinde değilse, örnekler “aslı gibidir”

ibaresi konularak onaylanmalıdır. Muayene edilen kişinin, tetkik sonuçlarının veya

çekilen grafilerin kendisine verilmesini talep etmesi hâlinde, asıl belgeler ve

grafiler sağlık kuruluşunda korunmak kaydıyla, kişiye bu tetkik sonucu veya

mümkünse grafilerin bir örneği verilmelidir.

Adli vaka bir başka sağlık kuruluşundan sevk edilerek gelmişse, gönderen

kuruluşça düzenlenen geçici rapor incelenmeli; ancak, sevk edilen kurumca

yapılan işlemler ve değerlendirmeler geçici rapor üzerinde değil, ayrı bir rapor

olarak tanzim edilmelidir.

Tespit edilen bulgular ışığında mümkünse kesin rapor düzenlenmesi

yoluna gidilmelidir. Ancak, mevcut muayene ve laboratuvar bulguları kişi hakkında

kesin rapor düzenlemek için yeterli değilse, ayrıntılı geçici rapor/durumu bildirir

rapor düzenlenerek muayenesi ve kesin rapor düzenlenmesi için hastanın bir üst

sağlık kuruluşuna sevki yapılmalıdır. Vakanın sevk edilmesi durumunda,

düzenlenen geçici raporun bir nüshasının sağlık kuruluşunda saklanması ihmal

edilmemelidir.

Düzenlenen raporlar adli rapor kayıt defterine, raporun sonuç kısmındaki

değerlendirmeler yer alacak şekilde kaydedilmelidir.

Raporun sonuç bölümünde; oluşan lezyonların basit bir tıbbî müdahale ile

giderilebilecek ölçüde hafif yaralanma veya basit bir tıbbî müdahale ile

giderilebilecek ölçüde yaralanma olduğu, vücutta kemik kırılmasına neden olan

yaralamanın hayati fonksiyonlara etkisinin hafif/orta/ağır derecede olduğu,

hastanın yaşamsal tehlike geçirip/geçirmediği, yüzde sabit iz, organlardan veya

duyulardan birinin işlevinin sürekli zayıflaması olup/olmadığı mutlaka

belirtilmelidir. Mümkün olduğunca kati rapor verilmelidir. Yaşamsal tehlikeye

karar verilirken genelgede belirtilen yaralanma kriterlerinin varlığına göre karar

verilmeli, kanaate göre karar verilmemelidir. Unutulmamalıdır ki Kanunu

bilmemek mazeret sayılmaz. Bu yüzden düzenlenecek raporlarda kanıtsız ifadelere

yer verilmemelidir.

Rapor sonunda raporu düzenleyen tabibin adı, soyadı, imzası ve kurum

mührünün bulunmasına ve mutlaka okunaklı olmasına dikkat edilmelidir.

Adli rapor hazırlanmasında sıklıkla ortaya çıkan sorunlar:

Acil biriminde çalışanların hukuki prosedürü ve adli-tıbbi kavramları

bilmemesi, adli olgu bildiriminde bulunmaması ve adli raporların vaktinde

yazılmaması,

Adli rapor düzenlenmesi için gönderilen olgunun yerine başka birinin

kasıtlı olarak muayene olmasını önlemek amacıyla, sol el bileği iç yüzünde

muayene isteminde bulunan resmî makamın mührü veya kişinin kimlik belgesi

bulunup bulunmadığı ya da görevli bir memurun kişiye refakat edip etmediğine

dikkat edilmemesi,

Raporlarda olgunun adı, soyadı, baba adı ve doğum tarihi gibi kimlik

bilgilerinin; muayene tarih ve saati, olay türü, tarihi, saati ve raporun kayıt

sayısının belirtilmemesi,

Kişinin alkollü ya da uyutucu-uyuşturucu etkisinde olup olmadığının

belirtilmemesi,



Yapılacak muayenenin kişiye anlaşılır bir dille anlatılmayıp aydınlatılmış

onamının alınmaması,

Kişinin vücudundaki lezyonlar saptanarak lokalizasyonlarının ve

özelliklerinin ayrıntılı olarak sunulmaması, vücut diyagramlarında gösterilmemesi,

Kişinin genel durumunun, bilincinin, zaman ve mekân oryantasyonunun

belirtilmemesi,

Gerekli tetkik ve konsültasyonların yapılmaması, yapılan incelemelerin

raporda belirtilmemesi,

Raporun okunaklı ve anlaşılabilir bir dille yazılmaması ve sonuç kısmında

TCK’da belirtilen hususları içermemesi,

Düzenlenen raporun hekim tarafından imzalanmasına ve sorumlu hekim

veya başhekim tarafından onaylanarak görevli memura imza karşılığı verilmesine

dikkat edilmemesi,

Raporun tek nüsha olarak düzenlenmesi ve arşivlenmesine özen

gösterilmemesidir.



Şekil: Adli rapor form örneği

Bir

eyse

l Etk

inlik

• Toplumda görülme sıklığı yüksek olan Pnömoni hastalığını, nedenlerini ve acil bakımını tartışınız. Acil durumlara müdahalede hayat kurtarıcı girişimleri belirleyiniz.



Öze

t • Hastane acil servislerine başvuran hastaların önemli bir kısmını adli

vakalar oluşturmaktadır.

•Kasıtlı, kusurlu, tedbirsiz veya ihmale bağlı olarak bir kişinin fiziksel ya da ruhsal olarak hasta diyebileceğimiz bir duruma gelmesine adli vaka denir.

•Ateşli silah, patlayıcı madde, kesici-delici alet yaralanmaları, trafik kazaları, darp (müessir fiil), düşmeler ve iş kazaları, ilaç, gıda, madde zehirlenmeleri, yanıklar, elektrik ve yıldırım çarpmaları, asfiksi, işkence ve kötü muamele iddiaları, intihar girişimleri, cinayet, intihar ve kaza orijinli olduğundan kuşkulanılan ölümler adli olgu olarak tanımlanır.

• Adli olgular gerek hasta hakları gerek deontolojik uygulamalar ve yasal sorumluluklar açısından hassasiyet gösterilmesi gereken durumlardır. Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 280. maddesine göre sağlık personelinin adli olguyu bildirim zorunluluğu bulunmaktadır. Buna göre sağlık çalışanları Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 2005/143 sayılı “Adli Tabiplik Hizmetlerinin Yürütülmesinde Dikkat Edilecek Esaslar” adlı genelgesine göre rapor düzenler.



DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Adli vaka ile karşılaşan sağlık mensubu, Türk Ceza Kanunu’nun kaçıncı maddesine göre en yakın yetkili makama bildirmek zorundadır?

a) Madde 280’e göre b) Madde 120’e göre c) Madde 460’e göre d) Madde 80’e göre e) Madde 200’e göre

I- Barut kalıntıları testi yapılana kadar hastanın ellerine kâğıt torbalar

geçirilmelidir. II- Eldeki kurumuş kan vb. temizlenmeli ve ilk yardım yapılmalıdır. III- Hastanın silah yarası varsa, barut ya da is örneklerinin bozulmaması için

önceden yapışkan kâğıtla kapatılmalıdır. IV- Acil personeli kurşun yaralılarının dokümantasyonunu yaparken giriş veya

çıkış yarası olarak etiketlemelidir.

2. Ateşli silah yaralanmalarında yukarıdakilerden hangisi ya da hangilerine dikkat edilmelidir?

a) I b) II c) III d) I, III ve IV e) I, II ve IV

I- Adli raporlar fotokopisi 4 nüsha halinde düzenlenmelidir. II- Adli rapor fotokopisinin bir nüshası hastanın dosyasında saklanmalıdır. III- Düzenlenen raporda olayın nasıl olduğu tarafsızlığı bozacağından savcılığa

bırakılmalı yazılamamalıdır IV- Düzenlenen raporda fizik muayene bulgularına yer verilmelidir.

3. Adli rapor düzenlenmesi için yukarıdakilerden hangileri doğrudur?

a) I, II, III ve IV b) I, II ve IV c) I, III ve IV d) II, III ve IV e) II ve IV

4. Adli rapor düzenlenirken dikkat edilmesi gereken hususlar ile ilgili

aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? a) Adli raporlar istek yazısının altına yazılmalı b) Adli raporlar, bütünüyle muayeneyi yapan tabibin tespit ettiği

objektif bulgulara, konsültasyonlar ve tetkik sonuçlarının incelenmesi ile mesleki bilgileri ışığında yapacağı değerlendirmelere dayanmalıdır.

c) Fizik muayene bulguları ve lezyonlar yazılırken tarafsız olunmalıdır. d) Tespit edilen bulgular ışığında mümkünse kesin rapor düzenlenmesi

yoluna gidilmelidir. e) Fizik muayene bulguları, muayene tarihi ile saati ve varsa yapılan

konsültasyon değerlendirmeleri açıkça belirtilmelidir.



5. Adli vaka bir başka sağlık kuruluşundan sevk edilerek gelmişse rapor nasıl tanzim edilmelidir?

a) Geçici rapor üzerine yazılmalıdır b) Gelen rapora ilave olarak yazılır. c) Ayrı bir rapor olarak düzenlenmelidir. d) Tüm raporlar toparlanarak ortak bir rapor olarak düzenlenmelidir. e) İlk rapor imha edilmeli, son bir rapor yazılmalıdır.

6. İz delili için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a) Temas yoluyla bir bölgeden başka bir bölgeye geçen delildir.

b) Kimyasal bir materyaldir.

c) Küçük veya mikroskobiktir.

d) Genellikle çıplak gözle görülemezler.

e) Bu delilin korunması için hastayla birlikte gelen her şeyin koruma

altına alınması gerekir.

I- Şiddet içeren bir suç ve onun akabinde gelişen travma doktorların, hemşirelerin, avukatların, savcıların, hakimlerin, sosyologların, psikologların, sosyal hizmet görevlilerinin tümünü ilgilendirir.

II- Holistik bakım çerçevesinde yanlızca hastaya özel yaklaşılmalıdır. III- Hastanın yasal, sivil ve insan hakları korunmalıdır. IV- Adli vaka yönetiminin doğru ve etkili bir şekilde yapılması, delillerin

uygun şekilde toplanması, korunması ve saklanması bu yaklaşımın önemli öğeleridir.

7. Adli vakalarda delil toplama yaklaşımları için yukarıdakilerden hangisi doğrudur?

a) I, II, III ve IV b) II, III ve IV c) I, II ve IV d) I, III ve IV e) I, II ve III

8. Acil serviste adli olguya yaklaşımı için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a) Hasta acil servise geldiği zaman öncelikle hasta stabilize edilmeli,

ABC’ si değerlendirilmelidir.

b) Hastanın vücudunda veya elbiselerinde yer alan kanıtların

(delillerin) kaybolması önlenmelidir.

c) Toplanan deliller bir çanta veya poşete konularak adli makamlara

teslim edilmelidir.

d) Olgu yetkili makamlara haber verildikten sonra müdahale yapılmalı.

e) Acil serviste çalışanlar genellikle adli vakalarla karşılaşan ilk kişiler

olduğu için genellikle adli rapor düzenlemekle yükümlü olurlar.



9. Adli olgulardaki objektif veriler için yukarıdakilerde hangisi ya da hangileri

yanlıştır?

I- Acil sağlık çalışanları dokümantasyonda subjektif değil, objektif

olmalıdırlar.

II- Adli vakalarda olay şüpheli ise, olayın iddia olduğu belirtilmelidir.

III- Adli olayın gerçekten olup olmadığını anlamak için taraflar dinlenerek adli

rapor düzenlenmelidir.

IV- Olay adli şüphesi varsa adli olay olup olmadığı kesinleşmeden adli makama

haber verilmemelidir.

a) I, II, III ve IV

b) I, II ve III

c) II, III ve IV

d) Yalnız I

e) I ve II

10. Aşağıdakilerden hangisi adli olaylarda delil niteliğinde değildir?

a) Vücutta bulunan izler

b) Hastanın verdiği bilgiler

c) Kimyasal deliller

d) Temas yoluyla geçen izler

e) Hastanın ilk müdahalesinde hastanın stabilleme aşamaları

Cevap Anahtarı

1. A, 2.A, 3.B, 4.A, 5.C, 6.B, 7.D, 8.D, 9.C, 10.E



YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK)

Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 2005/143

sayılı “Adli Tabiplik Hizmetlerinin Yürütülmesinde Dikkat Edilecek Esaslar” adlı

genelgesi 1219 Sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun

Yasemin BALCI, Mesut ERYÜRÜK. Adli Raporların Hazırlanmasında Temel

Kurallar, Kavramlar; Hukuki ve Tıbbi Açıdan Hekim Sorumluluğu. Klinik Gelişim

2009;22:48-55.

Kayipmaz AE, C Kavalci, B Gülalp, UG Kocalar, TA Giray, H Yeşilağaç, B

Akbuga Ozel, E Çelikel, O Karagün. Investigation on Legal Problems Encountered

by Emergency Medicine Physicians in Turkey. Plosone, 2015;10(5):e0127206.

Doi:10.1371/journal.pone.0127206

Erdem,Y., Erkal İlhan,S.(2010). Acil Bakım Hemşireliği Kurs Kitabı. T.C. Sağlık

Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.

Karakoç Kumsar,A., Olgun,N., Editörler: EtiAslan,F.,Olgun,N.(2014).

Erişkinlerde Acil Bakım. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi.

Eti Aslan, F., Olgun N. (2014). Acil Bakım. Özyurt Matbaacılık. Ankara.

Tabak, R.S., Somyürek, İ. (2008). Temel İlk Yardım ve Acil Bakım. Ankara:

Palme Yayıncılık.

Buchanan, D.R. (2006). Perspective: A New Ethic For Health Promotion:

Reflections on A Philosophy of Health Education for The 21st Century. Health

Education & Behavior, 33, 290-304.

Özel, G., Akbuğa Özel, B., Özcan, Cihangir. (2016) İlk ve Acil Tıp Teknikerliği Paramedik. Ankara: Güneş Tıp Kitapevi.

Bülbül, A.R. (2000). İletişim ve Etik. Konya: Damla Ofset. Güven, T. (2009). Tıp Etiği Açısından Meslek ve Profesyonellik Kavramlarının

İncelenmesi. Hacettepe Tıp Dergisi, 40, 84-88. Kolçak, M. (2013). Meslek Etiği. Bursa: Ekin Basım Yayın. Yıldırım, G., Kadıoğlu, S. (2007). Etik ve Tıp Etiği Temel Kavramları. Cumhuriyet

Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 29, 75-83. Civaner, M. (2005). Dünya Hekimler Birliği Tıp Etiği Elkitabı. Ankara: Türk Tabipleri

Birliği Yayınları.

http://fflm.ac.uk/publications/pro-forma-body-diagrams/

http://slideplayer.biz.tr/slide/2818437/


http://fflm.ac.uk/publications/pro-forma-body-diagrams/



acİl durumlarda adlİ vakalar±mı-Ünite-1-1.pdf · acil durumlarda adli vakalar atatürk...

Documents