ADL TIP ANAL Z

Prof. Dr.!. Hamit HANCI *

1. Adli Tp Uzman Kimdir?Adli Tp Uzman, Adli Tp Kurumu'ndan ya da t p fakltelerinin adli

tp anabilim dallarndan uzmanl k alan "tp doktorlan"d r.

2. Adli Tp Uzmann-in alma Alam Nelerdir?"Adli Tp", tp bilimindeki genel prensip ve geli meleri adli olaylar n

zm iin kullanan bilim dal dr. alma alan ok geni olmakla birlikteana alma konulan olarak;

- Kimliklendirmelm ve lmden sonraki deiikliklerin incelenmesiOtopsiTravmaya uram kiilerin deerlendirilmesi- Malliyet olgularnn deerlendirilmesi- Cinsel saldr olgulannn deerlendirilmesiYa tayinleri- Insan haklan ihlallerinin aratrlmas- Farik-i mmeizlik deerlendirmeleri saylabilir.

3.Adli Bilimler Nedir?Tp, fen ve sosyal bilimler alamndaki bilgilerin adaletin hizmetine

sunulmas ile ilgilenen dallarn tmdr. Bu alanda adli t p uzmanndantoksikoloa, serologdan hukukuya, polis akademisi mezunlar ndanmhendislere, bilgisayar programclar ndan psikologlara kadar geni biryelpazede meslek grubundan al anlara ihtiya vard r.

* Ankara niversitesi, Tip Fakltesi Adli T p Anabilim Dal Bakan .

162 TBB Dergisi, Say 50, 2004

dosya 1. Hamit HANCI

4. Adli Bilimlerin alma Alanlar Nedir?"Adli Bilimler" tp, fen ve sosyal bilimler alanndaki bilgilerin adalet

hizmetinde kullan labilecei tm alanlarda al r. Balca alma alanolarak saylabilecelder ise;

-Adli Patoloji-Adli Psikiyatri-Adli Toksikoloji-Adli Seroloji-Adli Travmatoloji-Adli Hemogenetik-Adli Otomotiv-Balistik-Adli belge incelenmesi-Adli Entomoloji ve adli mikrobiyoloji-Adli Meteoroloji-Adli Di Hekimlii-Adli Hemirelik-Adli arkeoloji ve adli antropolojidir.

5.lkemizde Adli Hekimlik Hizmetlerin 'Yurutlmesindeki SorunlarNelerdir?

ETM

Mezuniyet ncesi Eitim: Bilindii gibi lkemizde adli t pla ilgiligrevler mevcut yasalara gre adli t p uzmanlarna ve bunlar n bulun-mad

yerlerde pratisyen hekimlere verilmi tir. Ancak tp fakltelerininbir ounda "Adli Tp Anabilim Dal " bukmmamas , olanlarda da retimyesi says ndaki yetersizlii, eitim programlarmn standart olmay,farkl dnemlerde uygulanmas

eitimde karmza kan sorunlard r.Farkl

fakltelerden mezun olmu farkl adli tp nosyonu alm pratisyenhekimlerin adli t p hizmetlerini yurutrken yaptklar hatalarda sisteminkanlmaz sonucudur.

niversitelerin adli t p anabilim dallannm retim yesi saylarnnarttnlarak desteklenmesi, eitimin adli tp uzman olan kiiler tarafndanverilmesi salanmaldr.

Uzmanlk Eitimi: Bu konuda da mezuniyet ncesi e itimde olduugibi bir standart yoktur. Adli t p ana bilim dallar dnda Adli Tp KurumuBakanl'nca da uzmanl k eitimi verilmektedir. ok zengin olan kurum

8B Dergisi, Say 50, 2004 163

1. Hamit HANCI dosya

materyalinin ana bilim dallar tarafndan eitime ynelik kullan m, AdliTp Kurumu'nun da eitim faaliyetlerinde adli tp arta bilim dal retimyelerinden yararlamas n konusunda i birlii salanmal dr.

st Uzmanlk Eitimi: Adli tp alannda uzmanl k sonras st uzmanl keitimi veren sadece Toksikoloji program vardr. Adli tp enstitlerinceverilen doktora programlar da zel st dallara ynelik deildir. lkemizdeadli bilimler alanmda st uzmanl k eitimi gren ve bu konularda a lacakprogramlarla yeni yetiecek uzmanlara eitim verecek eitici kadrolaraihtiya vard r. ncelikler adli psikiyatri yan dal nn "Tababet Uzmanl kTz"nde yer almas gerekmektedir. st dallarda verilecek eitimlesalanacak uzmanla ma ile baz yetki karmaalarnm da nne gemekde mmkn olacaktr.

Pratisyen Hekimlerin Mezuniyet Sonras Eitimi: Her ehirdeki adlitp anabilim dallarmn ehirlerinde belli periyotlarla Tabip Odalar ve SalkMdrllderi ile ortaklaa eitim toplantlan yapmalar ve bu toplantlardadaha nceden "Adli Tp Uzman/an Dernei" tarafndan belirlenmi konularaynelik eitim verilmesi salanmal d r.

Bir uzmanl k alan olan adli tpta yeterli uzman say s na ulalan yer-lerde bu hizmetler pratisyen hekimlerin zerinden al nmal , yeterli uzmansays olmayan yerlerde sa l k mdrlkleri ve adli makamlarla irtibatsalanarak adli tp anabilim dal ve kurum tarafndan belli bir sre eitimverilmi pratisyen hekimlerin bu grevleri stlenmesi eklinde k sa srelizmlere gidilmesi mmkndr. Mezuniyet sonras eitimlerin mutlakadevamll salanmaldir.

Hizmetin Standardizasyonu: lkemizde yrtlen adli t p hizmetlerikonusunda genel kabul grm uygulamalar d nda herhangi bir ekildedzenlenmi bir standart yoktur ve hizmetlerin ok farkl imkan ve eiti-me sahip ki ilerce (uzman, pratisyen, vb.) yrtlmesine devam edilmesihalinde salanabilmesi pek mmkn grlmemektedir.

Hizmetlerin Denetlenmesi: Yrtlen adli t p hizmetlerinin gereksaysal gerekse bilimsel a dan denetlenmesini salayacak her hangibir yap lanma yoktur. Verilen raporlar n adli makamlara iletilmesi vedeerlendirmeye al nmas hatta itirazlar halinde; birbirinden tamamen

164 188 Dergisi, Say 50, 2004

dosya 1. Hamit HANCI

farkl raporlann bulunduu gz nne aimd nda, bilimsel denetleme

bu artlarda mmkn olmad grlmektedir. eli kili raporlar n mev-cut olduu olgularda denetleme yapabilecek bir yap lanma salanmayaalilmal d r.

Kapasite Kullan m: Yetimi eleman azl nedeniyle lkemizde bu

alanda alan her birey zveri ile kapasitesinin zerinde almaktad r.zlk haklarnda bir takm zendirme ve iyile tirme salanarak halen lkeihtiyalar nn ok altnda olan personel kapasitesi artt r labilir.

Adli bilimlerde de dier bilim dallarmdaki geli melere paralel olarakihtiya duyulan teknik malzeme her geen gn artmakta ve maddi imkan-szlk nedeniyle teminleri zorla maktadr. Adli tp hizmetleri ile ilgili olarakblgelerde faaliyet gsterecek referans ve inceleme merkezleri kurulmal ve niversitelerle ibirlii salanmaldr.

Adli Tp Uzmalarn zlk Haklar ile ilgili Sorunlar ve zmnerileri: Uzmanl k eitimini bitirerek "adli tp uzman " olanlarn zellikleniversitelerdeki adli tp anabilim dallar ndan ihtisas alanlar n ciddi bir ibulma sorunlar vardr. Akademik yap lanmaya sahip anabilim dallar nnyetitirdikleri tm uzmanlara kadro verememesi serbest al ma ve mu-ayenehane ama gibi alternatifleri olmayan adli t p uzmanlarna adli tpkurumu ve adli t p anabilim dal olmayan tp fakltelerinde kadro aramaseeneklerini b rakmakta ancak herkesin bu ekilde istihdam mmknolamamaktadr. Bu durum adli tp alanna olan talebi de azaltmaktad r.Adli olgular ile ilgili hizmetleri yrtmek zere Salk Bakanl 'ncadevlet hastanelerine kadro a lmas gibi alternatif i

imkanlar yaratlmasgereklidir.

zlk haklar olarak zor artlarda alan uzmanlann bata almaartlar, cretlendirme, yasal korunma ve dokunulmazl k gibi konulardazlk haklarnn iyiletirilmesi gerekmektedir.

Adalet Bakanl 'na bal olarak al an adli tp uzmanlarna adaletmensuplar nn yararland klar

tazminatlar gibi eklemelerin yap larakcretlerinde iyile tirme yaplamas na allmal, bilirkiilik cretlerindeiyiletirme ve takdir yerine her yerde ayni olacak ekilde uygulanacakcretlendirme iin almalar yap lmal d r.

TBB Dergisi, Say 50, 2004 165

1. Hamit HAlKI dosya

Ulusal Bazda Adli Tp Yap lanmas Nasl Olmal dr?Adalet ilerinde bilirki ilik yapmak zere Adalet Bakanl'na bal bir

"Adli Tp Kurumu" kurulmutur. Adli t p uzman say sndaki yetersizliksebebiyle tm illerde rgtlenmesini tamamlayamayan bu kuruma bal birimler tm lke ihtiyac m kar lamakta zorlanmakta ve kurum zerinear i yk binmektedir. Kurumun Adalet Bakanhi 'na bal olmas dabir takm zorluklar getirmektedir. Kurumun TUBITAK benzeri zerk biryap lanma, teknik ve personel deste i salanarak belli blgelerde referansmerkezleri haline getirilmesinin yansra "Adli Tp" uzman barndran adlitp ana bilim dallar nn bulunduklar illerde tm adli hizmetler konusundayetkili klmmas ve buradaki personelin rutin, vakalar nda eitim amal kullanmna imkan salayacakt r. Adli bilimler konusunda niversitelercebelli konulara ynelik merkezlerin kurulmas artr lmal dr.

ADL TIP'A FBI MODEL

Birok suun ayd nlat lmas ve faillerinin yakalanmas nda temel roloynayan Adli T p Kurumu, ABD'nin Federal Soru turma Brosunun(FBI) arkas nda delil b rakmayan katilleri bile yakalamas n sa layan'Kan Lekesi Model Analiz Yntem? ni uygulamaya ba lad . Bu yntem,olay yerindeki kan lekelerinin ekillerinden yola karak, birok bilgiyeula lmas n sa l yor. FBI' n 1983'ten beri uygulad yntemi Trkiye'yeAdli T p Kurumu Biyoloji Ihtisas Dai esi Bakan Faruk A c o lu getirdi.Ac o lu, kan lekelerinin olayla ilgili pek ok bilgiyi verdi ini belirterek,unlar syledi: 'Kan lekeler/nin dili var. Yeter ki anlayan olsun' dedi. A-c o lu, adli vakalarda bir devrim yaratacak yntemi yle anlatt : 'Olayyerindeki kan lekeleri tek tek tespit edilerek iaretleniyor. Ard ndan herlekenin boyutu, birbirine olan mesafeler4 olay yerindeki eitli noktalaraolan uzaklklar llerek kaydediliyor. Kan n dam/ama a s , yksekliive younluu belirleniyor. Kan in ald ekillere gre su aletinin ne ol-duu, ka defa kullan ld, arpma a s, sulunun fiziki yap s , olaydakieylemlerin kronolojik sralamas tespit edilebiliyor. Lekenin grnmndenkan n atardamardan m yoksa toplardarnardan m kt dolaysyla l-drc darbenin nce mi sonra m yap ld gibi ayrntlar ortaya kyor.Madurun ve sann birbirlerine kar pozisyon/ar da belirlenerek olaynsenaryosu tm detaylaryla karlabiliyor.' (14 Kas m, Akam)

166 TBB Dergisi, Say 50, 2004