Özel durumlarda aİle planlamasi daniŞmanliĞi

ÖZEL DURUMLARDA AİLE PLANLAMASI DANIŞMANLIĞI

AP’de özel yaklaşım gerektiren gruplar:1

Doğum sonrası dönemdeki kadınlar,

Düşük sonrası dönemdeki kadınlar,

Gençlerin –bekar ve evlenmemiş kadınları


Perimenopozal dönemindeki kadınlar

Erkekler

Doğurganlığını tıbbi nedenlerden ötürü sonlandırması gereken kadınlar


Kötü yaşam koşullarındaki örneğin mülteciler, doğal afetlerden zarar görenler, mahkumlar,baskı altındaki azınlıklar gibi gruplar,

Zeka özürlü kişiler Sağlık personeli ile aynı dili konuşmayan

başvuranlar

Özellikleri Olan Gruplar:

Özellikleri olan başvuranlara danışmanlık hizmeti vermek için gereken beceri ve davranışlar diğer başvuranlara danışmanlık hizmeti verirken gereken beceri ve davranışlarla aynıdır.

Danışmanın ek bilgilere ihtiyacı vardır.

Gebe ve Postpartum Kadınların Özel Gereksinimleri:1

Gebe bir kadın öncelikle ve en çok kendisinin ve bebeğinin sağlığı ile ilgilidir.

Yeni doğum yapmış kadın da öncelikle ve en çok kendisinin ve bebeğinin sağlığı ile ilgilidir, aynı zamanda dinlenmeye ihtiyacı vardır.


Emzirme gebe ve postpartum kadınların önem verdiği bir konudur.

Genellikle aile planlaması yöntemi kullanmanın emzirme üzerindeki etkisi konusunda endişe duyulur.


Gebe ve postpartum kadınlar aile planlaması konusunda konuşmak isteyebilirler .

Bazı gebe ve postpartum kadınlar sağlık kuruluşlarından çok yararlanırlar ve aile planlaması hakkında bilgi edinebilirler.


Bazı kadınlar ise sağlık birimine sadece doğum için gelebilir ya da doğumunu evde yapabilirler; aile planlaması hakkında bilgileri azdır.

Gebe ve postpartum kadınlar bir takım psikolojik değişiklikler, fiziksel rahatsızlıklar geçirirler ve bazı baskılar altındadırlar.


Gebe ve postpartum kadınların cinsel hayatları ve eşlerinin cinsel ihtiyaçlarını karşılama ile ilgili endişeleri olabilir.


Gebelik sırasında cinsel ilişkiye girmenin güvenli olup olmadığını bilmeyebilirler.

Kendileri gebe iken, eşlerinin başkaları ile cinsel ilişkiye girip girmediğini merak edebilirler.


Eşlerinin doğumun hemen ardından eve döndükten sonra cinsel ilişkiye girmek isteyeceklerinden endişe duyuyor olabilirler.

Gebe ve postpartum kadınlar cinsel hayatları ile ilgili bu konuları sağlık personeli ile konuşmaya istekli olmayabilirler


Kadınların büyük çoğunluğu postpartum dönemde cinsel perhiz ile ilgili olarak kültürel ya da tıbbi normlara uymaktadırlar ancak bazıları bu normlara uymayabilmektedir.

Gebe ve yeni doğum yapmışsa:1

Doğurganlığın geri dönüşü ile igili bilgi verilir.

LAM ile ilgili bilgi verilir.

Emzirme eğitimi yapılır.

Gebe ve yeni doğum yapmışsa:2

AP danışmanlığı yapılır.*Doğum sonu danışmanlığı doğum öncesi

başlaması uygun olur.*Doğumun başlangıç evresinde danışmanlık

yapılabilir.*Travayda danışmanlık yapılmaz.*Doğum sonrası danışmanlık yapılabilir.

Postpartum Tüp Ligasyonu:

Bu yöntem için danışmanlık hizmeti vermenin en iyi zamanı prenatal dönemdir. Bu dönemde danışmanlık verilmesi seçimini dikkatli bir şekilde düşünmesi için zaman verir.


Kadının uygulamayı kesinlikle isteyip istemediğinden emin olmalıdır. Kadının herhangi bir şüphesi varsa işlem gerçekleştirilmemelidir.

Erken postpartum dönem başvuranın doğurganlığını sona erdirme kararını alması için uygun değildir.


Sezaryen yapılacağı önceden kararlaştırılmışsa, kadın yöntemi istiyorsa ve operasyondan önce yeterli danışmanlık hizmeti almışsa, tüp ligasyonu gerçekleştirilebilir.

Sezaryen acil müdahale olarak gerçekleştirilmişse, genellikle tüp ligasyonu uygulanmaz. Ancak tıbbi nedenlerden ötürü gerçekleştirilir.

Doğum sonu RİA uygulama:1

Erken postpartum uygulama: RİA'nın vajinal doğumdan sonra ya da sezaryen sırasında, plasentanın çıktıktan sonra 10 dakika içinde yerleştirilmesi.

Postpuerperal uygulama:Yerleştirmenin doğumdan sonraki 48 saat içinde yapılması.

İnterval yerleştirme: Doğumdan altı hafta ya da daha uzun süre geçtikten sonra yerleştirme.


İstenmeyen gebelik oranı interval RİA'nınkilere yakındır.

Atılma oranı interval uygulamalardakinin yaklaşık iki katıdır.


Çoğunlukla uygulamadan sonraki birkaç hafta içinde atılır.

Sezaryen doğumları ve düşükleri izleyen uygulamalarda atılma oranları, doğum sonrası vajinal uygulamalara göre biraz daha düşüktür.


Aşağıdaki Kadınlar İçin Uygun Değildir:

Zarların erken yırtılması(24 saatten fazla süre geçmişse)

Yüksek ateş, karın ağrısı ya da pelvik enfeksiyonun başka belirtileri

Eylem esnasında kanama veya doğum sonrası kanama


Eklampsi veya preeklampsi +kanama

Aktif durumda cinsel yolla bulaşan hastalığı ya da CYBE riski yüksek olanlar

Tekrarlayan PEH'i olanlar

Doğum sonu RİA uygulama:3 Şiddetli anemisi olanlar (Hb: 9 g/dl,

Htc :27).

Pap smear sonucunda tedavi gerektiren bir patolojik durumu olanlar ya da genital kanserin başka belirtileri olanlar

İzlem muayenesi için bir sağlık merkezine ulaşamayacak olanlar

Emzirende Aile Planlaması:1

Cu-RİA : Doğum sonrası ilk 10 dakika;

Normal doğum veya sezaryeni izleyen ilk 48 saat içinde veya doğum sonrası altıncı haftadan itibaren uygulanabilir.

Emziren kadınlarda adet başlamışsa, gebelik olmadığı kesinlikle belirlenmelidir.


Kondom: Doğumdan sonra herhangi bir zaman

kullanılmaya başlanabilir.

Emziren kadınlarda vajinal kuruluk sık görüldüğü için kayganlaştırılmış kondomlar önerilebilir.


Tüp Ligasyonu: Doğum sonrası hemen, ilk 7 gün içinde

doğum sonrası altıncı haftadan itibaren uygulanabilir.

Doğumdan sonraki ilk 48 saat içinde uterus involüsyonu hemen tamamlanmadığından fallop tüplerine daha rahat ulaşılabilir ve postpartum minilaparotomi kolaylıkla uygulanabilir.


Diyafram, Servikal Başlık:

Doğum sonrası altıncı haftadan önce kullanılmamalıdır.

Doğum öncesi kullanılan diyafram küçük gelebilir,tekrar değerlendirme yapılmalıdır.


Doğal Aile Planlaması/Uygun olmayabilir.

Vazektomi

Herhangi bir zamanda eşe uygulanabilir.

Kombine Oral Kontraseptifler Ve Kombine Enjekte Edilen Kontraseptifler


Tüm steroidler sütten bebeğe geçer; östrojen sütü azaltır. Emziren kadınlarda 6 aydan önce bu yöntemler önerilmez.

Sadece Progesteron İçeren İmplant Ve DMPA

Emziren kadınlarda güvenle kullanılabilir.Hatta bazı çalışmalara göre süt miktarını artıran bir etkisi vardır. Doğumdan altı hafta sonra başlanabilir.

Emzirmeyende Aile Planlaması:1 Emzirmeyen kadınlar yöntem kullanmaya

doğumdan hemen veya 3 hafta sonra başlayabilir.

Kombine Oral Kontraseptifler Ve Kombine Enjekte Edilen Kontraseptifler: Doğum sonrası üçüncü haftadan sonra

önerilebilir. Sadece Progesteron İçeren İmplant Ve

DMPA: Doğum sonrası hemen başlanabilir.

Emzirmeyende Aile Planlaması:2

Kondom Uzun etkili bir yönteme geçinceye kadar

iyi bir seçenektir. Diyafram, Servikal Başlık Doğum sonrası altıncı haftaya kadar

beklenmelidir.


Tüp Ligasyonu

Postpartum hemen ilk 7 gün içinde veya doğum sonrası altıncı haftada uygulanabilir. Doğumdan sonraki ilk 48 saat içinde postpartum minilaparotomi kolaylıkla uygulanabilir.


Doğal Aile Planlaması

Kadınlar düzenli menstrüasyonları başlamadan kllaanamazlar.

Vazektomi

Herhangi bir zamanda eşe uygulanabilir.

Düşük Sonrası Kadınların Özel Gereksinimleri:1

Yeni düşük yapmış bir kadının ilk düşündüğü şey sağlığı ve düşük işlemidir.

Kadın düşük sonrası cinsel ilişkide bulunmaya başlamayı düşünmüyor olabilir.

Kadın korkmuş, sedasyon altında ya da ağrılı olabilir.

Kadın özellikle gebeliğini kendi sonlandırdıysa, suçluluk hissediyor olabilir.

Düşük Sonrası Kadınların Özel Gereksinimleri:2

Kadın gebeliğini sonlandırma girişiminin farkedilmesinden endişeli olabilir.

Yöntem başarısızlığı nedeniyle gebe kalmış kadın aile planlaması yöntemlerine güvenmiyor olabilir.

Pekçok kadın düşükten kısa bir süre sonra doğurganlıklarının geri geleceğinin farkında değildir. Düşükten sonra iki hafta içinde ovülasyon gerçekleşebilir.

Düşük Sonrası AP Danışmanlığı:1

Tüm düşüklerin yarısından çoğunu oluşturan isteyerek düşükler bir çiftin çocuk istemeyişinin en somut ifadesidir.

İsteyerek düşük hizmeti veren kuruluşların tümünde aile planlaması hizmetleri de sunulmalıdır.

Düşük Sonrası AP Danışmanlığı:2 Kadın sedasyonun etkisi altında ya da ağrı

çekiyor olmamalıdır. Kadının bir sonraki adetine kadar

hamile kalma ihtimali olduğunu anladığından emin olunmalıdır.

Kadının istenmeyen gebeliği ya da düşük kararını ahlaki yönden değerlendirmeye kalkılmamalıdır.


Kadın aile planlaması hakkında konuşmak istemiyorsa zorlanmamalıdır.

Kadının yöntem kullanımını etkileyeceği için, gebeliğin nedeninin yöntem başarısızlığından kaynaklanıp kaynaklanmadığı belirlenmelidir.


Kadının durumuna bağlı olarak düşükten önce, düşükten sonra kadın hala klinikteyken ya da kontrole geldiğinde aile planlaması danışmanlığı verilebilir.


Kadın aile planlaması hakkında konuşmak istemiyorsa zorlanmamalıdır.

Kadının yöntem kullanımını etkileyeceği için, gebeliğin nedeninin yöntem başarısızlığından kaynaklanıp kaynaklanmadığı belirlenmelidir.

Düşük Sonrasında AP Yöntemleri:

Herhangi bir komplikasyon yoksa, isteyerek düşük sonrasında tüm aile planlaması yöntemlerine hemen başlanmalıdır. Komplikasyonsuz gebelik sonlandırılmasını takiben:

Cu-RiA, LNG-RİA, Düşük dozlu kombine oral hormonal

kontraseptifler, Enjekte edilen kombine hormonal veya

sadece projestin içeren kontraseptifler,

Düşük Sonrasında AP Yöntemleri:2

İmplant,

Bariyer yöntemler ,

Tüp ligasyonu ya da vazektomi kullanılabilir.

Ancak, adet düzeni normale dönmeden doğal aile planlaması yöntemleri kullanılmamalıdır.

Bekar Adolesanların Özel Gereksinimleri:1

Adolesanlar cinselliklerini etkileyen fiziksel, duygusal ve hormonal değişiklikler geçirirler. Adolesanlarda cinsel ilişki genellikle nadir ve plansızdır.

Adolesanlar risk almaktan korkmazlar ve talihsiz olayların hep başkalarının başına geldiğine inanırlar.


Adolesanlar ve özellikle genç kızlar cinsel olarak aktif olduklarını reddederler

Aile planlaması yöntemi kullanarak cinsel aktivitelerini planlamak istemeyebilirler.


Kendiliğinden gelişen cinsel olayları kabullenmek daha kolaylarına gelebilir.

Gençler sadece arada bir cinsel ilişki kuruyor olabilir.

Genç bir daha cinsel ilişkiye girmemeyi planlayabilir, ama planını uygulayamayabilir.


Bir genç istemediği bir cinsel davranışa, zorla veya baskıyla maruz bırakılıyor olabilir

Adolesanların cinsel aktiviteleri genellikle cinsel ihtiyacını karşılamaya yönelik olmaktan çok, kabul edilme ya da şefkat görme ihtiyacına dayalıdır.


Adolesanlar yakın çevrelerinden etkilenmeye çok açıktırlar.

Aile planlaması yöntemi kullandıklarının aileleri veya arkadaşları tarafından farkedilmesinden endişe duyarlar.

Bekar Adolesanlara AP Danışmanlığı Verilmesi:1

Kullanıldığının farkedilmesi güç olan, sadece cinsel birleşme sırasında kullanılan ya da elde edilmesi kolay olan yöntemleri kullanmayı tercih edebilirler.

Özel bir mekanda gizlilik sağlanarak danışmanlık hizmeti verebilmek için, danışmanın genellikle belirli bir yer ve zaman ayarlaması gerekebilir.


Adolesanların bir arada oldukları okul, klüp ya da gençlik merkezlerinde danışmanlık hizmeti verilebilir ve bilgilendirme toplantıları yapılabilir.

Adolesanlar yakın çevrelerine danışmanlık hizmeti vermek üzere eğitilebilirler.


Cinsellikle ilgili katı ahlaki dersler verilemelidir.

İlişki, evlilik ve ebeveynlik konularında gerçekçi görüşleri dile getirmelerine yardımcı olunur.

Cinsel ilişkiye girmeye hazır olmayan adolesanların "hayır" demeleri öğretilmelidir.

Üreme ve cinsellik konusunda bilgi boşluklarını doldurulmalıdır.


Adolesanlarla kendine güvenleri, görünümleri, arkadaş çevresi içinde "normal" kabul edilmeleri, arkadaşlarının baskıları gibi konularda konuşmaya hazırlıklı olmaıdır.

Danışmanlık verilmeyen adolesanların bile alabileceği yerlere broşürleri yerleştirilir.

Bekar Adolesanlara Danışmanlıkta ipuçları:

Açık olun. Esnek olun. Basit, net cevaplar verin. Güvenilir olun.

Gizliliği vurgulayın. Ulaşılabilir olun. Saygı gösterin. Anlayışlı olun. Sabırlı olun.

Gençlerde Kontraseptiflerin Kullanımı:1

Genel olarak mevcut tüm yöntemler gençlerde de kullanılabilir.

Kalıcı yöntemler bu grup için uygun bir seçim olmayabilir.


Sadece projestin içeren enjekte edilen hormonal kontraseptiflerin ve implantların 18 yaş altında kullanımı ilk seçenek olmamalıdır. (DSÖ 2)

Cu-RİA’ların ve LNG-RİA’ların 20 yaş altında ve nulliparlarda kullanımı ilk seçenek olmamalıdır. (DSÖ 2)


Gençlerde sigara kullanımı önemli bir sorundur.Sigara içen gençler için, “20 µg etinil östradiol” içeren KOKlar önerilebilir.

Kondom, diyafram, servikal başlık ve spermisitleri güvenle kullanabilirler.


Bazen genç CYBE açısından daha büyük risk altında olabilir.

Günlük-düzenli uygulama gerektiren yöntem kullanmak istemeyebilirler.

Kombine hormonal kontraseptifler iyi bir seçenek olabilir ancak CYBE’lara karşı koruyucu olmadığından kondom+KOK, kondom+KEK önerilmelidir.

Perimenopozal Dönem AP Danışmanlığı:1

Menopoz, bir kadının son spontan adet kanamasından sonraki süreçtir.

Menopoz yaşı 48-55 arasında değişebilir. Ülkemizde ortalama menopoz yaşı 50 kabul edilmektedir.


Yaşamın1/3’ünü menopozal süreçte geçer.

Sigara içmenin menopoz yaşını aşağılara çektiği kabul edilmektedir.


Adetlerinin sonlandığını düzensiz ovulasyon nedeni ile anlamadan gebe kalabilir.

Bu dönemdeki gebelikler hem kadın hem de bebeğin sağlığı için risklidir.


Yöntemin riskleri ve yararları dikkate alınmalıdır:Sigara içmeyen ve kalp hastalığı riski olmayan kadınlarda düşük dozlu KOK kullanımının güvenli olduğu kanıtlanmıştır.

Hormonal kontraseptiflerin özellikle progestin içeriği endometriyal hiperplaziyi önleyebilir, miyom gelişimine karşı koruma sağlar ve östrojen de osteoporoza iyidir.


12 aylık bir amenore dönemi geçiren ve menopoz semptomları olan bir kadın gebelik açısından artık riskte değildir.

Hormonal yöntem kullananlarda ise, 50’li yaşların ortalarına kadar yönteme devam etmeleri söylenir.

Erkeklerin Özel Gereksinimleri:

Erkekleri yöntem kullanmaları ya da eşlerinin yöntem kullanmasına destek vermeleri için teşvik etmek gerekebilir.

Bu durum özellikle erkeklerin yöntem kullanmadıkları toplumlar için geçerlidir.


Üreme ve aile planlaması konusunda erkekler kadınlara oranlara daha az bilgiye sahiptirler ve kendi sağlık durumları hakkında sağlık personeli ile konuşma fırsatları daha az olur.


Erkekler kadınlara oranla, cinsel performansları konusuyla daha ilgilidirler.

Ama cinsel sorunları ve endişeleri hakkında konuşma konusunda çekingen davranırlar.

Erkeklerin Özel Gereksinimleri: Erkekler kadınlara hizmet veren bir aile

planlaması kliniğine gelmekten rahatsızlık duyabilirler.

Erkeklerin bazıları erkek danışmanları tercih etse de genelde bilgili, utanmayan ve onlara saygıyla davranan bayan bir danışmandan rahatsızlık duymazlar.

HIV enfeksiyonu ve diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı en iyi korumayı sağlayan yöntem kondomdur.

Erkeklere AP Danışmanlığı Verilmesi:

Erkeklerin üreme, aile planlaması yöntemleri ve anatomi konusunda bilgileri çok az olduğundan resimli rehber, broşür, posterler kullanılmalıdır.

Danışman aile planlaması yöntemleri ile cinselliğin ilişkisi konusunda konuşmalıdır.

Yöntemlerinin cinsel performanslarına etkileri konusundaki yanlış inanışları düzeltilmelidir.

Erkeklere AP Danışmanlığı Verilmesi:1

Erkeklerin, eşinin yöntem kullanmasının, cinsel soğukluğa yol açabileceği gibi endişeleri olabilir.

Model üzerinde kondomun takılıp, çıkarılması göstermelidir.

Aile planlaması hakkında konuşmak istemeyen erkekler için kliniğin belirli yerlerine broşürler yerleştirilebilir.

Erkeklere AP Danışmanlığı Verilmesi:2

Erkeklere özel bir mekanda gizlilik sağlanarak danışmanlık verebilmesi için danışmanın genellikle belirli bir yer ve zaman ayarlaması gerekebilir.

Danışmanlık hizmeti verilirken mümkünse erkeğin eşi de bulunmalıdır

AP Danışmanlığında Diğer Özel Vakalar:

Doğurganlığını tıbbi nedenlerden ötürü sonlandırması gereken kadınlar

Kötü yaşam koşullarındaki gruplar (örneğin mülteciler, doğal afetlerden zarar görenler, mahkumlar, baskı altındaki azınlıklar)

Zeka özürlü kişiler Sağlık personeli ile aynı dili konuşmayan

başvuranlar

Tıbbi Nedenlerden Dolayı

Bu durumdaki başvuranın kendi seçimi doğrultusunda değil de tıbbi nedenlerden ötürü doğurganlığını sona erdirmesi gerektiği için özel desteğe ihtiyacı olacaktır.

Doğurganlığı Sona Erdirilmesi Gereken Kadınlar:

Tıbbi Nedenlerden Dolayı Başvuranın gebeliğin onun için nasıl

bir tehlike yarattığını anlamasına yardımcı olun.

Başvuranın bütün seçenekleri değerlendirmesini sağlayın.

Başvuranın eşinin de olayın içine girmesi ve vazektomi seçeneğinin değerlendirilmesi için çalışın.

Kötü Hayat Koşullarında Yaşayanlar:

(Mülteciler, doğal afetlerden zarar görenler, mahkumlar, baskı altındaki azınlıklar)

Alacakları kararlar geçici olabilecek hayat koşullarından etkilenerek alınmış olabilir.

Kontraseptif malzeme bulunamıyor, diğer malzemeler düzensiz sağlanıyor olabilir.

Kötü Hayat Koşullarında Yaşayanlar:

İmplant veya RİA ile ilgileniyorsa, bu yöntemlerin gibi izlenmesi ve çıkarılmasının özelliğini anlatın.

Sürekli malzeme gerektirecek bir yöntemin sağlanıp sağlanamayacağını başvuranla konuşun.

Kalıcı bir yöntemle ilgileniyorsa, koşulları değiştiği zaman neler hissedeceğini belirlemeye çalışın, diğer kontraseptif yöntemlerin yokluğunun başvuranı kalıcı yöntem seçmeye zorlamadığından emin olun.

Zeka Özürlü Kişiler:1

Yasal olarak bilinçli kabül veremiyor olabilirler veya bazı yasal kısıtlamalar vardır.

Zeka özürlü kişilerin yöntem kullanımı ile ilgili yasal düzenlemeler her yerde farklıdır.


Tüp ligasyonu ve vazektomi ile ilgili olarak, zeka özürlü kişinin yasal olarak bu işlemlere rıza gösterip gösteremeyeceğini belirlemekten aile planlaması personeli sorumludur.

Hem tıbbi hem de hukuki açıdan uzmanlara danışılır.


Başvuranın kolaylıkla anlayabileceği terimler kullanın.

Başvuranın geçici yöntemleri kullanmayı becerip beceremeyeceğini belirlemeye çalışın.

Başvuranın yasal olarak kabul edilebilecek bir karar verip veremeyeceğini belirleyin.

Zeka Özürlü Kişiler:4 Özellikle başvuranın sağlık durumunun

değişme ya da tedavi edilebilme olasılığı varsa, kalıcı yöntemler yerine uzun etkili yöntemleri kullanması tercih edin.

Gerekirse psikiyatrist ya da diğer bir uzmanın görüşüne başvurun.

Dil Sorunu: Tarafsız tercümanlık yapacak biri

bulunmalıdır. Basit ve açık bir dil kullanılmalıdır. Görsel materyallerden daha çok

yararlanmalıdır. Sözsüz iletişim teknikleri kullanılmalıdır. Başvuran isteksiz, korkmuş ya da kararsız

gözüküyorsa yöntem verilmemeli ve özellikle uzun etkili veya kalıcı yöntem alması için çalışılmamalıdır.

Acil Kontrasepsiyon :

Daha önceleri tecavüz durumlarında kullanılan acil kontrasepsiyon, günümüzde istenmeyen pek çok gebeliğin önlenmesinde ikinci bir şans olarak kullanılmaktadır.


Düşük yaptırıcı değildir. Aile planlaması danışmanlığında hizmet

alanlara yöntem anlatılmalıdır, özellikle risk altında olan ergenler, herhangi bir kontrasepsiyon kullanmayanlar, bariyer yöntem kullananların yöntemden haberdar edilmesi yararlıdır.


Acil kontrasepsiyonun yaygın kullanımıyla her yıl oluşan milyonlarca istenmeyen gebelik, daha oluşmadan önlenebilir.

Acil kontrasepsiyon kesinlikle bir aile planlaması yöntemi değildir.

Danışman özellikle tecavüz durumunda dikkatli ve özenli olmalıdır.

Acil Kontrasepsiyonun kullanıldığı durumlar:1

Korunmasız cinsel ilişki/Geri çekme yöntemi kullanılırken dış genitallere ejakülasyon ve takvim yönteminde yanlış hesaplama durumları)

Kontraseptif kullanımında oluşan kullanım hataları ya da kazalar

Acil Kontrasepsiyonun kullanıldığı durumlar:2

Yakın bir zamanda olası teratojenlere maruz kalındığında (canlı aşı ya da sitotoksik ilaç gibi)

Tecavüz: Çok önemli bir kullanım alanıdır. Bu durumda CYBH'lere karşı tedavi ve ruhsal destek sağlanması da çok önemlidir.

Acil Kontrasepsiyonda Mevcut Seçenekler:

Postkoital RİA uygulaması Hormonal acil kontrasepsiyon Yüksek doz östrojen kullanımı Östrojen + progesteron kullanımı Sadece progesteron kullanımı Mifepriston (RU 486) kullanılması.

Acil Kontrasepsiyonda RİA:1 Acil kontrasepsiyon amacıyla RİA

kullanımına 1976 yılında başlanmıştır. Acil kontrasepsiyon amacıyla

kullanıldığında RİA, fertilizasyonu önler, yanı sıra bakır iyonlarının etkisinin de yardımıyla implantasyonu önler.

Çok etkilidir. Geç uygulanırsa etkililiği azalır.

Acil Kontrasepsiyonda RİA:2 Yan Etkiler: Postkoital uygulanan RİA'nın yan etkileri,

rutin RİA uygulamasından farklı değildir.Ancak korunmasız ilişkiye bağlı CYBE risk artışı olabileceği unutulmamalıdır.

Kullanım Kuralları: Korunmasız cinsel ilişkiden sonraki ilk 5

gün içinde uygulanması tavsiye edilir.

Acil Kontrasepsiyonda RİA:3

Hizmet Alanın Değerlendirilmesi: CYBE riski yüksek olan kullanamaz.

İzlem: Rutin RİA uygulamalarında olduğu gibidir.

Hormonal Acil Kontrasepsiyon:

En çok kullanılan acil kontrasepsiyon seçeneğidir.

Korunmasız cinsel ilişkiden sonraki ilk 72 saat içinde, gebelik oluşmasını önlemek amacıyla hormonal kontraseptif kullanılmasıdır.

Östrojen + progesteron beraberce ya da sadece progesteron kullanılır.

Etki Mekanizması-1: Etki o andaki siklus evresine göre farklılık

gösterir. En belirgin etki endometriyumdadır.

Endometriyum yerleşmeye uygun olmayan bir hale gelir.

Ovülasyondan önce kullanıldığında ovülasyon gecikir ya da önlenir. Ovülasyondan sonra verilirse luteoliz oluşup döllenmeyi engeller.

Ayrıca tübal motiliteyi de etkileyebilir.

Etki Mekanizması-2:

Gebelik, döllenmiş ovumun endometriyuma implantasyonunun tamamlanmasından sonra başlar. İmplantasyon döllenmeden sonra 5. günde başlayıp 7. günde tamamlanır. İmplantasyon başladıktan sonra acil hormonal kontrasepsiyon kullanımı tamamen etkisizdir. Bu yüzden yöntemin düşük amacıyla kullanılması söz konusu değildir.

Etkililik:

Etkililik oranı %75-80'dir. Yüzde 25'e varan gebelik oranı, zamanında uygulamamaya, kusmaya ya da kullanım sonrası korunmasız cinsel ilişkiye bağlıdır.

Tekrarlanan kullanımlar mümkündür. Fakat sık ve tekrar kullanımlarda koruyuculuk daha azdır.

Yan Etkileri: Bulantı (%30-50) Kusma (%15-25) Daha ender görülen yan etkiler baş ağrısı,

sersemlik hissi, kramplar, memelerde dolgunluk ve karın ağrısıdır. Bu yan etkiler 24 saatten fazla sürmez.

Adetler çok etkilenmez; kanama birkaç gün önce ya da sonra olabilir. Ancak adette 7 günden fazla bir gecikme olursa gebelik araştırılmalıdır.

Kullanım Kuralları:

Yuzpe yönteminde: Her doz 50 µg Ethinyl estradiol + 500 µg

Norgestrel içeren iki hap verilir. İlk doz, korunmasız cinsel ilişkiden

sonraki 72 saat içinde alınmalıdır. İlk dozu almadan 1 saat önce antiemetik

alınması, bulantı ve kusmayı azaltacaktır. Hapları tok karına almak da bulantıyı

azaltır.

Kullanım Kuralları: İlk ya da ikinci dozdan sonraki ilk 2 saatte

kusma olursa, doz tekrarlanır. İlk dozdan sonra tekrar bir doz alınmış olsa bile 12 saat sonraki dozu tekrarlamak gereklidir.

Kusma ilk iki saatten sonra olmuşsa endişeye gerek yoktur, çünkü ilaç dolaşıma geçmiştir.

Acil kontrasepsiyon kullanıldıktan sonraki günlerde korunmasız cinsel ilişkiye girilmemelidir.

Kullanım Kuralları:

CYBE riski söz konusuysa, ek olarak koruyucu antibiyotik verilmelidir (Doxycycline 100 mg, günde 2 kez, lOgün)

Etkili bir korunma yöntemine mümkün olduğunca çabuk başlanmalıdır.

Sadece Projestin İçeren Hormonal Acil Kontrasepsiyon:

750 µg Levonorgestrol içeren 2 hap kullanılır.

Etkililik: Yuzpe yöntemiyle aynıdır. Yan etkiler: Bulantı ve kusma olabilir,

ancak tolere edilebilecek düzeydedir. Kullanım kuralları: İlk 72 saat içinde 750

µg Levonorgestrol alınır, 12 saat sonra doz tekrarlanır.

Mifepriston (RU 486):

Etki mekanizması: Progesteron antagonistidir. Ovülasyondan önce ya da sonra kullanımına bağlı olarak ya ovülasyonu durdurur ya da rahim iç tabakasının gelişmesini bozar.

Kullanım kuralları: İlk 72 saatte tek düşük doz (10-25-50 mg)verilir. Yuzpe rejimine göre daha az yan etki düzensizliği) yapar.

Acil Kontrasepsiyon için DSÖ Uygunluk Kriterleri:

Gebelik acil kontrasepsiyon kullanımındaki tek kontrendikasyondur.

Acil kontrasepsiyon gebelik oluştuktan sonra etkisizdir.

Kombine oral kontraseptif kullanamayan kadınlarda bile uygulamanın kısa süreli olduğu için bu yöntem kullanılabilmektedir.

Acil Kontrasepsiyonda Uyarı İşaretleri:

Kadına aşağıdaki durumlar oluşursa kliniğe gelmesi söylenir:

Adetinde değişiklik olursa: 4 hafta içinde adet olmazsa veya beklenenden daha az miktarda/ daha kısa süren adet kanaması olursa (gebelik olasılığı)

Alt karın ya da kasıklarda şiddetli ağrı olursa (dış gebelik olasılığı)

CYBE semptomları gelişirse

Özel durumlarda aİle planlamasi daniŞmanliĞi

Documents