2plani vjetor - albas.alalbas.al/.../kl-12/word/libri_mesuesit_letersia_12.docx · web viewlexon...

Evelina Doko Aleksandra Janaq Edlira Gugu

Libër mësuesipër tekstin shkollor

LETËRSIA 12

Shtëpia botuese Albas

PLANI VJETORFUSHA: GJUHËT DHE KOMUNIKIMI

LËNDA: LETËRSISHKALLA VI KLASA XII

VITI SHKOLLOR: 2018−2019Plani analitik

34 javë x 2 orë = 68 orë Tabela përmbledhëse statistikore

LLOJI I TEMAVE NUMRI I ORËVE NUMRI I ORËVE NË %

NJOHURI TË REJA 50 ORË 73.5 %

PËRPUNIM NJOHURISH 18 ORË 26.5 %

PËRSËRITJE 6 ORË 8.8 %

PUNË ME SHKRIM 2 ORË 2.9 %

TESTIME 3 ORË 4.4 %

PROJEKTE OSE PORTOFOLI I NXËNËSIT 7 ORË 10.3 %

GJITHSEJ 68 ORË 100%

Libër mësuesi

për tekstin“Letërsia 12”

2

PLANI SINTETIK SIPAS TREMUJORËVE

TREMUJORI I TREMUJORI II TREMUJORI III

NR TEMATIKA TEMAT MËSIMORE

Nr TEMATIKA TEMA MËSIMORE Nr TEMATIKA TEMA MËSIMORE

1 Letërsia botërore e shek. XX2 orë

Letërsia botërore e shek. XX 27

Migjeni 5 orë

Migjeni – poeti vullkanik 51 Martin Camaj Koment

2 Letërsia botërore e shek. XX − lexime tëkomentuara

28Analizë “Vargjet e lira” 52 Koment

3 Franc Kafka 4 orë

F. Kafka – personaliteti i tij krijues

29Koment 53 Diskutim mësimor

4 Analizë“Metamorfoza” 30

Analizë “Novelat e qytetit të Veriut”

54 Azem Shkreli 5 orë

Azem Shkreli – mjeshtri i fjalës poetike

5 Koment“Metamorfoza”

31 Koment 55 Analizë“Lirikë me shi”

6 Diskutim mësimor 32 Punë me shkrim 2 orë

Punë me shkrim 56 Koment

7 Albert Kamy 5 orë

Albert Kamy – filozofia, absurdi dhe revolta

33 Punë me shkrim 57 Koment

8 Analizë“I Huaji”

34 Letërsia shqipe (gjysmaII e shek. XX) 2 orë

Letërsia shqipe (gjysmaII e shek. XX)

58 Diskutim mësimor

9 Koment 35 Letërsia shqipe (gjysma 59 Testim 3“Telegrami” II e shek. XX) − lexime

të komentuara10 Koment

“Para vdekjes”36 Dritëro Agolli

5 orëDritëro Agolli – udhëtaridhe misionari

60 Portofoli i nxënësit

11 Diskutim mësimor 37 Analizë“Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”

61 Projekt

2 orë

Prezantim projekti

Libër mësuesi


3

12 Letërsia shqipe (gjysmaI e shek. XX) 2 orë

Letërsia shqipe (gjysma I e shek. XX)

38 Koment 62 Prezantim projekti

13 Letërsia shqipe (gjysma I e shek.XX) − lexime tëkomentuara

39 Koment 63 Përsëritje 6 orë

Përsëritje 1

14 Gjergj Fishta 5 orë

Gjergj Fishta – simboli i madhështisë sëpoezisë shqipe

40 Diskutim mësimor 64 Përsëritje 2

15 Analizë “Lahuta eMalcis”

41 Testim 2 65 Përsëritje 3

16 Koment “Vranina” 42 Ismail Kadare 5 orë

Ismail Kadare –ambasadori i letrave shqipe

66 Përsëritje 4

17 Koment “Kënga e Lulashit”

43 Analizë“Pallati i ëndrrave”

67 Përsëritje 5

18 Diskutim mësimor 44 Koment 68 Përsëritje 619 Test Testim 1 45 Koment20 Lasgush

Poradeci5 orë

Lasgush Poradeci– liriku i madh

46 Diskutim mësimor

21 Analizë “Ylli izemrës”


22 Koment 48 Punë me projekt

23 Koment 49 Martin Camaj 5 orë

Martin Camaj – poeti i thellësive poetike

24 Diskutim mësimor 50 Analizë “Njeriu më vetee me tjerë”

25 Portofoli inxënësit

26 Projekt ose bisedëletrare.

Libër mësuesi


4

REZULTATET KRYESORE TË TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE KYÇ:

Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit Nxënësi/ja:− shpreh para një audience të caktuar mësimore çështjet kryesore të ngritura në një fjalim ose interpretim të dëgjuar për një temë të caktuar nga fusha të ndryshme, përmes të paktën një forme komunikimi (gjuhës, simboleve, shenjave, kodeve, performancës artistikeetj.);− lexon rrjedhshëm një tekst të panjohur në gjuhën e huaj, i cili përmban 2−3 faqe (tregim letrar, tekst argëtues, artikull gazete ose reviste etj.), identifikon ngjashmëritë dhe dallimet kryesore në strukturën e fjalive në gjuhën e huaj dhe në gjuhën amtare, duke nënvizuar dhe duke ilustruar me shembuj konkretë;− përdor drejt strukturën dhe rregullat standarde të drejtshkrimit të gjuhës amtare dhe të gjuhës së huaj në një numër të caktuar të konteksteve, si: ese, e−mail, letër formale dhe joformale etj.;− lexon rrjedhshëm një tekst të përbërë prej disa paragrafësh dhe shprehet në forma të ndryshme të komunikimit për organizimin, qëllimin dhe leksikun e përdorur, si dhe argumenton mesazhin që bart çdo paragraf;− prezanton një temë të caktuar nga arti, nga shkenca, nga jeta e përditshme dhe komunikon në mënyrë efektive me audiencën duke përdorur TIK−un dhe mediet e tjera të shkruara dhe elektronike;− shpreh mendimin e lirë, opinionin dhe qëndrimin për një temë të caktuar nga jeta, nga shkenca, nga profesioni, nga shoqëria, nga mjedisi, duke përdorur forma të ndryshme të komunikimit me gojë e me shkrim, të artit pamor, muzikor, skenik, krijimin letrar etj.;− angazhohet dhe kontribuon në një diskutim me të tjerët për një temë të caktuar, si p.sh., për edukimin mediatik, duke paraqitur argumente të bazuara në fakte për rolin dhe ndikimin e televizionit, radios, shtypit dhe mjeteve të tjera të informimit në shoqëri, nëprocesin e përgatitjes së të rinjve për jetë të pavarur dhe orientim në karrierë;− përdor në mënyrë efektive programet e TIK−ut gjatë procesit të të nxënit dhe kryerjes së detyrave në një fushë të caktuar mësimore

Kompetenca e të menduarit Nxënësi/ja:− sqaron ecurinë e zgjidhjes së një problemi në klasë apo jashtë saj, duke e vërtetuar zgjidhjen përmes metodës së analizës, dhe e prezanton para moshatarëve apo para të tjerëve;− analizon në mënyrë të pavarur informacionet e marra nga burimet e ndryshme për një temë ose detyrë të dhënë, vlerëson cilësinë e tyre dhe i radhit ato sipas rëndësisë dhe qëllimit që kanë (temat mund të jenë: orientimi në karrierë, integrimet europiane, ndryshimet klimatike, rreziqet nga armët konvencionale, armatimi bërthamor, zhvillimi kulturor−artistik në vend etj.);− hulumton në mënyrë të pavarur për një çështje të caktuar, duke përcaktuar fazat dhe procedurat e hulumtimit, paraqet dhe interpreton rezultatet e fituara në tabela dhe grafikë, duke përdorur teknologjinë e informacionit;− identifikon burimet e informacioneve të nevojshme dhe i shfrytëzon ato në mënyrën e duhur për të zgjidhur një problem, duke dhënë shembuj konkretë.

Kompetenca e të nxënit Nxënësi/ja:− demonstron shkathtësi të përdorimit të TIK−ut në situata të përditshme dhe në përmbushjen e kërkesave të ndryshme gjatë të nxënit (për ndërtimin e tabelave, grafikëve apo diagrameve, për vizatimin e një plani të shtëpisë, për përgatitjen e shkresave dhe prezantimeve etj.);

Libër mësuesi


5

− diskuton në grup për mënyrat e bashkëpunimit me të tjerët për të zgjidhur një situatë mësimore të re ose një problem nga jeta e përditshme, ose për të menaxhuar konfliktet me bashkëmoshatarë; tregon mënyrën e shfrytëzimit të përvojave paraprake për të zhvilluar njohuritë dhe shkathtësitë e reja në zgjidhjen e situatave dhe problemeve të tilla;− shfrytëzon në mënyrën e duhur këshillat dhe informacionet e marra për përkrahje në zgjidhjen e një detyre apo problemi të caktuar, pastaj rezultatet i paraqet para të tjerëve;− përpunon në mënyrë të pavarur dhe efektive informacionet për një temë të caktuar;− paraqet një plan studimi (në formë skice, vizatimi, shkrimi etj.) për ndonjë çështje të caktuar (p.sh.: për vlerat kulturore të rajonit të vet, për vlerat e edukimit në shoqëri etj.), duke respektuar të gjithë hapat e planit të studimit, dhe e paraqet para të tjerëve;− përzgjedh punimet kryesore të dosjes së vet për të shpjeguar para një audience të caktuar strategjitë që ka përdorur për të ndjekur avancimin e vet dhe masat e zbatuara për të përmirësuar përparimin në mënyrë të vazhdueshme;− vlerëson, në mënyrë kritike, punën e vet duke iu referuar qëllimeve fillestare të punës, p.sh., redakton në mënyrë të pavarur një dorëshkrim të tij për përmirësimin e organizimit të shkrimit, qartësisë së mendimit etj.;− menaxhon në mënyrë produktive burimet që ka në dispozicion (kohën, njerëzit, mjetet e konkretizimit/të punës etj.), gjatë kryerjes së një aktiviteti ose detyre të caktuar në një fushë mësimore apo në situata të jetës së përditshme.

Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin Nxënësi/ja:− paraqet, nëpërmjet njërës prej formave të shprehjes, kompetencat e nevojshme për të përballuar situata të ndryshme jetësore apo për zhvillim të karrierës në një fushë të caktuar;− merr nisma të suksesshme për organizimin e veprimtarive të ndryshme që nxisin bashkëpunimin e ndërmarrjeve me komunitetin, duke promovuar interesin e dyanshëm.

Kompetenca personale Nxënësi/ja:− tregon shkathtësi në organizimin e lojërave me të tjerët, garave sportive, apo veprimtarive kulturore dhe menaxhon me sukses emocionet e veta në situata të ndryshme gjatë jetës së përditshme;− prezanton, në forma të ndryshme shprehëse, mënyrën e zbatimit të planeve personale të jetës (në shkollim, në karrierë, në sport, në shoqëri, në biznes etj.), vlerëson nivelin e arritjeve të qëllimeve të synuara dhe ilustron shembuj të veçantë të planeve personale për të ardhmen;− shpreh në forma të ndryshme qëndrimin e vet të pavarur për përgjegjësinë e të qenit prind/kujdestar, për planifikimin e familjes dhe merr vendime të drejta për të ardhmen e tij.

Kompetenca qytetare Nxënësi/ja:− prezanton, në forma të ndryshme, se si i ushtron të drejtat e veta në shkollë dhe në jetën e përditshme dhe si i njeh e i respekton të drejtat e të tjerëve, duke dhënë shembuj konkretë;− paraqet, në forma të ndryshme të të shprehurit, vlerat kryesore të shumëllojshmërisë në shoqëri apo në mjedisin ku jeton, i diskuton ato me të tjerët duke i krahasuar me shembuj nga jeta e përditshme që tregojnë tolerancë, respekt dhe qëndrim të hapur ndaj dallimeve;− merr pjesë në proceset demokratike të vendimmarrjes në nivele të ndryshme (në familje, në shkollë, në komunitet etj.), i diskuton me të tjerët përvojat personale dhe paraqet propozime të argumentuara se si të përmirësohet pjesëmarrja demokratike dhe vendimmarrja në shoqëri.

Libër mësuesi


6

Kompetenca digjitale Nxënësi/ja:− përdor në mënyrë efektive programet e TIK−ut për të komunikuar dhe për të bashkëpunuar me bashkëmoshatarët gjatë procesit të të nxënit, duke përfshirë edhe të nxënit në distancë;− vlerëson cilësinë e informacionit të gjetur nga shumëllojshmëri burimesh dhe mediash;− është aktiv dhe i pavarur në procesin e të nxënit për gjetjen dhe përdorimin e metodologjive që lehtësojnë këtë proces.

KOMPETENCAT LËNDORE:ANALIZA DHE INTERPRETIMI I TEKSTEVE TË GJINIVE DHE LLOJEVE TË NDRYSHME LETRARERezultatet e të nxënit për këtë kompetencëNxënësi/ja:− bën dallimin mes llojeve dhe gjinive letrare në veprat që studion dhe i analizon ato duke u mbështetur në karakteristikat e llojit dhe të gjinisë;− analizon lloje të ndryshme prozash, si dhe jep shembuj të autorëve që i kanë lëvruar;− përcakton temën dhe idetë, analizon personazhet dhe marrëdhëniet mes tyre, i lidh elementet e mësipërme me jetën dhe botën rreth tij, ilustron me detaje nga teksti idetë dhe interpretimet e tij;− përcakton gjininë dhe motivet kryesore në tekstet poetike, formulon idetë e tij dhe analizon gjuhën e figurshme;− shpjegon elementet e tekstit letrar dhe figuracionin letrar dhe i përdor ato gjatë analizës së gjuhës dhe stilit të këtyre veprave.

Elementet e tekstit letrar:a) Fabula dhe subjektiNxënësi/ja:− rrëfen dhe analizon subjektin duke e ilustruar me detaje dhe shembuj nga teksti ose fragmenti;− përcakton dhe analizon fabulën e një teksti;− bën dallimin mes fabulës dhe subjektit;− analizon ngjarjet kryesore të një teksti;− dallon ngjarjet që shënojnë hyrjen, pikën e lidhjes, zhvillimin, pikën kulmore, zgjidhjen, si dhe shpjegon funksionin dhe rëndësinë e tyre;− dallon konfliktin/konfliktet në një tekst dhe shpjegon mënyrën se si zgjidhen ato në vepër;− analizon marrëdhëniet mes skenave të veçanta (skena, episode, pamje) dhe tekstit si i tërë;− përshkruan strukturën narrative në një tekst dhe jep argumentet e tij rreth përzgjedhjes së saj nga autori;− shpjegon efektet e teknikave të tilla në organizimin ose në strukturën e tekstit letrar, si p.sh.: dukurinë e anakronisë (flashback−ut), paralajmërimit etj.

b) PersonazhetNxënësi/ja:− analizon dhe vlerëson personazhet duke u bazuar në përshkrimet e autorit dhe në mendimet, fjalët, veprimet, bindjet etj.;− analizon se si ndryshon ose zhvillohet një personazh;− evidenton ngjashmëritë dhe dallimet mes personazheve (karakteri, sjelljet etj.);− analizon marrëdhëniet mes personazheve, si p.sh., ndikimi që ka një personazh te një personazh tjetër;− dallon llojet e personazheve (realë, historikë, të trilluar, mitologjikë, të jashtëzakonshëm, kryesorë, dytësorë);− shpreh dhe argumenton pëlqimet e tij për një personazh;

Libër mësuesi


7

− interpreton simbolikën e një personazhi (nëse ka të tillë);− analizon ndërlikimin e marrëdhënieve njerëzore dhe të sjelljes së njeriut përmes studimit të personazheve.c) Mjedisi, koha dhe atmosferaNxënësi/ja:− përshkruan dhe analizon mjedisin dhe kohën në një vepër letrare;− veçon mjetet artistike që përdor autori për të dhënë mjedisin dhe kohën;− përshkruan ndikimin e tij emocional dhe psikologjik nga leximi i një vepre letrare;− analizon gjendjen emocionale që krijohet nga mjedisi, koha apo rrethanat e një teksti.d) TematikaNxënësi/ja:− dallon temën dhe motivet e një teksti;− analizon dhe shpjegon mënyrën që zgjedh autori për të shtjelluar një temë ose një motiv të caktuar;− demonstron vetëdije në lidhje me faktin që zhvillimi i një teme (ose motivi) nga një shkrimtar zbulon një pamje ose një aspekt të veçantë të jetës.e) Stili dhe gjuhaNxënësi/ja:− veçon tiparet e stilit dhe analizon e shpjegon se si ndikojnë ato te lexuesi dhe në tekst;− analizon dhe vlerëson gjuhën e figurshme;− vlerëson cilësitë estetike të gjuhës së një teksti.

Konteksti historik, kulturor, ekonomik, politik, shoqërorNxënësi/ja:− gjykon rreth kontekstit historik, kulturor, ekonomik, politik, shoqëror në të cilin është shkruar një tekst;− shpjegon se si konteksti ndikon në vepër.

Lidhja mes tekstit dhe lexuesitNxënësi/ja:− tregon se si përvojat personale, vlerat, besimet e tij mund të ndikojnë në mënyrën se si ai e kupton dhe e interpreton një tekst;− tregon se si një tekst e informon lexuesin rreth natyrës njerëzore.

Reflektimi ndaj tekstitNxënësi/ja:− formulon mendimet, ndjenjat dhe opinionet e tij rreth tekstit, duke e lidhur atë me njohuritë e mëparshme;− reflekton në mënyrë kritike përmes analizave, interpretimit, vlerësimit, krahasimit dhe sintezës së tekstit;− shprehet në mënyra të ndryshme për tekstet që lexon, si p.sh.: dramatizime, ese, punë krijuese me shkrim, muzikë, pikturë etj.

Ndërtimi dhe komunikimi i argumenteveNxënësi/ja:− mbron idetë e tij duke i ilustruar me detaje dhe me shembuj nga teksti;− organizon qartë, saktë dhe në mënyrë logjike mendimet, ndjenjat dhe opinionet e tij (me gojë dhe me shkrim).

Libër mësuesi


8

Vlerat dhe qëndrimetNxënësi/ja:− demonstron vullnet dhe vetëbesim kur analizon një vepër letrare;− vlerëson kontributin e shkrimtarëve të letërsisë shqipe dhe të letërsisë botërore;− ndërmerr iniciativa dhe shpreh interesim për çështje të ndryshme që kanë lidhje me letërsinë;− përfshihet dhe është aktiv në detyra dhe në projekte të ndryshme me natyrë letrare;− përdor teknologjinë e informacionit dhe të komunikimit gjatë të lexuarit dhe të shkruarit;− demonstron vullnet dhe gatishmëri në detyrat individuale dhe në punët në grup;− respekton parimet, vlerat, bindjet dhe kulturën e të tjerëve;− respekton trashëgiminë kulturore dhe artistike të popullit tonë;− përdor dhe vlerëson gjuhën standarde shqipe dhe pasurinë leksikore të gjuhës shqipe;− tregon vetëbesim, imagjinatë dhe shpirt krijues gjatë punëve të pavarura.

KOMPETENCA:VLERËSIMI I LETËRSISË SHQIPE DHE BOTËRORE NË PERIUDHA TË NDRYSHME LETRARE DHE HISTORIKERezultatet e të nxënit për këtë kompetencëNxënësi/ja:− analizon dhe vlerëson karakteristikat kryesore të letërsisë së shekullit XX, drejtimet kryesore letrare, gjinitë letrare që u lëvruan, si dhe autorët përfaqësues dhe veprat e tyre;− analizon dhe vlerëson periudhat kryesore në letërsinë shqipe të shekullit XX, grupimet dhe drejtimet letrare, autorët përfaqësues dhe veprat e tyre;− analizon në rrafsh krahasues vlerat e letërsisë shqipe dhe asaj europiane dhe botërore;− analizon dy vepra letrare dhe përcakton të përbashkëtat dhe ndryshimet mes tyre;− gjykon për vlerat njerëzore, etike dhe estetike që gjejnë shprehje në krijimtarinë letrare, si dhe shpjegon preferencat ose pëlqimet e tij në letërsi.

Libër mësuesi


9

TREMUJORI I SHTATOR – DHJETOR

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË LËNDËS PËR TEMATIKAT:1. Letërsia botërore e shek. XX

2. Letërsia shqipe e gjysmës I të shek. XX

Tematika 1. Letërsia botërore e shek. XXNë përfundim të tematikës I, nxënësi/ja:− përshkruan dhe analizon kushtet historike në të cilat u zhvillua letërsia e kësaj periudhe;− analizon dhe gjykon pasojat që shkaktuan dy luftërat botërore;− përshkruan dhe analizon realitetin shoqëror në të cilat u zhvillua letërsia e kësaj periudhe;− rendit disa nga zbulimet e mëdha në shkencat e natyrës, të cilat ndikuan në jetën e njeriut;− përcakton dhe analizon zhvillimet në shkencat shoqërore, si: psikologjia, filozofia, sociologjia;− gjykon për ndikimet e Frojdit, Sartrit, Kamysë etj., në letërsinë e shekullit XX;− dallon dhe analizon veçoritë e përgjithshme të letërsisë së shekullit XX, si: larmia e drejtimeve letrare, individualitete krijuese të spikatura dhe origjinale, veçori kombëtare të krijuesve;− përcakton dhe analizon tiparet e letërsisë që vijoi traditën realiste të shekullit XIX;− analizon risitë që sollën shkrimtarët që ndoqën rrugën e letërsisë realiste të shekullit XIX;− rendit përfaqësuesit kryesorë të letërsive të vendeve të ndryshme, si dhe veprat e tyre letrare;− përcakton gjinitë dhe llojet letrare që lëvruan më shumë shkrimtarët që ndoqën prirjen realiste (Drajzer, Remark, Cvajg, Heminguej etj.);− përcakton veçoritë kryesore të letërsisë moderne;− dallon dhe analizon drejtimet (rrymat) kryesore letrare të letërsisë moderne të shekullit XX;− analizon gjinitë dhe llojet letrare që u lëvruan në letërsinë moderne të shekullit XX;− rendit përfaqësuesit kryesorë të letërsisë moderne, si dhe veprat e tyre letrare;− vlerëson rëndësinë që ka krijimtaria e Kafkës në letërsinë e shekullit XX;− përshkruan dhe analizon faktorët historikë objektivë që ndikuan në veprën e Kafkës;− analizon dhe gjykon qëndrimin e Kafkës ndaj burokratizmit, gjyqit dhe vetëgjyqësisë, lirisë etj.;− veçon veprat kryesore të Kafkës (tregime, novela, romane, ese);− analizon temat kryesore të veprave të Kafkës;

− përshkruan dhe analizon veçoritë kryesore të krijimtarisë letrare të Kafkës;− interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson novelën “Metamorfoza”;− përshkruan gjendjen absurde të Francës në kushtet e pushtimit nazist;

Libër mësuesi


10

− formulon idenë e Kamysë për absurdin;− analizon raportin: absurd, shpërfillje, shpresë, revoltë, në veprën e Kamysë;− interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson romanin “I huaji”.

Tematika 2. Letërsia shqipe e gjysmës I të shek. XXNë përfundim të tematikës II, nxënësi/ja:− përcakton dhe analizon kushtet historike (Shpallja e Pavarësisë, Lufta e Parë Botërore etj.) dhe shoqërore në të cilat u zhvillua letërsia e gjysmës I të shek. XX;− përshkruan dhe analizon risitë e letërsisë së kësaj periudhe;− rendit dhe analizon shkrimtarët që me krijimtarinë e tyre shërbyen si urë lidhëse mes letërsisë së shekullit XIX dhe letërsisë së shekullit XX− rendit përfaqësuesit kryesorë të letërsisë së kësaj periudhe dhe krijimtarinë e tyre;− vlerëson kontributin e shkrimtarëve të kësaj periudhe;− gjykon për vlerat dhe kontributin e revistës “Albania” të Konicës në botën shqiptare;− vlerëson kontributin e Fishtës në publicistikë, politikë, çështjet kombëtare, teologji, letërsi;− përshkruan momentet kryesore të jetës që ndikuan në krijimtarinë letrare të Fishtës;− rendit veprat kryesore të Fishtës (poema “Lahuta e Malcis”, poezitë, dramat etj.);− analizon idetë universale në veprën e Fishtës dhe përshkruan mesazhet që i sjellin kohës sonë;− interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson poemën “Lahuta e Malcis”;− analizon risitë dhe origjinalitetin që solli Poradeci në poezinë shqipe;− përshkruan momentet kryesore të jetës së Poradecit që ndikuan në krijimtarinë e tij;− rendit veprat kryesore të Poradecit;− analizon motivet kryesore të poezisë;− veçon dhe gjykon ndikimet që pati Poradeci nga krijimtaria e Naim Frashërit dhe nga poezia moderne e Europës;− interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson vëllimin poetik “Ylli i zemrës”.

Libër mësuesi


11

Moduli I Periudha: SHTATOR – DHJETOR

NR TEMATIKA TEMAT MËSIMORE SITUATAT E TËNXËNIT

METODOLOGJIA DHEVEPRIMTARITË

VLERËSIMI BURIMI

1 Letërsia botërore e shek. XX 2 orë

Letërsia botërore e shek. XX

Nxënësi/ja njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare dhe historike, duke perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.

Pema e mendimeve, bashkëbisedimi, një pyetje−shumë përgjigje, pema e mendimeve, metoda e Kllasterit, vëzhgimi, punë e pavarur.

Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësimshoqërohet me shënime specifike për

Teksti i letërsisë, e- libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

nivelet e të nxënit.

2 Letërsia botërore e shek. XX − lexime të komentuara

Nxënësi/ja kupton se si përvojat letrare ndikojnë në ndërtimin e përvojave personale, vlerave dhe qëndrimeve, që vlejnë më vonë në perceptimin e botës.

Pema e mendimeve, bashkëbisedimi, harta e koncepteve, punë në grup, punë e pavarur.




3 Franc Kafka 4 orë

F. Kafka – personaliteti i tij krijues


Pema e mendimeve, bashkëbisedimi, harta e koncepteve,lexim i drejtuar, punë e pavarur

Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojëme anë të shënimeve specifike për



4 Analizë Nxënësi/ja kupton se Metoda e Mësuesi/ja bën vlerësim Teksti i

Libër mësuesi


12

“Metamorfoza” si përvojat letrare ndikojnë në ndërtimin e përvojave personale, vlerave dhe qëndrimeve, që vlejnë më vonë në perceptimin e botës.

bashkëbisedimit, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, ritregim, harta e koncepteve, metoda e Kllasterit, diskutim i drejtuar.

diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë me anë të shënimeve specifike për nivelet e të nxënit.

letërsisë, e- libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto,vepra, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

5

Albert Kamy 5 orë

Koment“Metamorfoza”

Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduaritkritik.

Metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe ekspertësh, ditari dy- trepjesësh,diskutimi i drejtuar, punë e pavarur.

Mësuesi/ja bën një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit.


6 Diskutim mësimor Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

Metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, diskutim, rrjeti i diskutimit, punë e pavarur.

Mësuesi/ja bën vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten që të realizojnë punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre.


7 Albert Kamy –filozofia, absurdi dhe revolta

Nxënësi/ja kupton se si përvojat letrare ndikojnë në ndërtimin

Pema e mendimeve, bashkëbisedimi, harta ekoncepteve, lexim i

Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin

Teksti iletërsisë, e- libri, Fjalori i

Libër mësuesi


13

e përvojave personale, vlerave dhe qëndrimeve, që vlejnë më vonë në perceptimin e botës.

drejtuar, punë e pavarur.

e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojëme anë të shënimeve specifike për

gjuhës shqipe, foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.


8 Analizë“I Huaji”


Metoda e bashkëbisedimit, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, ritregim, harta e koncepteve, lexim i drejtuar, metoda e Kllasterit, diskutim i drejtuar.

Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojëme anë të shënimeve specifike për

Teksti i letërsisë, e- libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto,vepra, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.


9 Koment“Telegrami”


Metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe ekspertësh, ditari dy- trepjesësh,diskutimi i drejtuar, punë e pavarur.


Teksti i letërsisë, e- libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto, fragmenti, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

Libër mësuesi për tekstin

“Letërsia 12”

10 Koment“Para vdekjes”

Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

Metoda e bashkëbisedimit, punë me grupe, ditari dy- trepjesësh, lexim i drejtuar,diagrami i Venit, diskutim i drejtuar, shkrim i lirë.

Mësuesi/ja bën vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten që të realizojnë punëcilësore, me qëllim plotësimin e


dosjes së tyre.

11 Diskutim mësimor Nxënësi/ja zbulon Metoda e Mësuesi/ja bën vlerësim të Teksti ikënaqësinë e të bashkëbisedimit, lexim i vazhdueshëm me gojë mbi progresin letërsisë, e-lexuarit dhe bëhet i drejtuar, diskutim, rrjeti i e nxënësve, me qëllim identifikimin e libri, Fjalori ivetëdijshëm për diskutimit, punë e njohurive, interesave, aftësive apo gjuhës shqipe,shumëllojshmërinë e pavarur. shkathtësive që kanë fituar nxënësit foto,perceptimit të botës, në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë kompjuter,duke e vlerësuar mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me tabelë,letërsinë si mjet kyç shënime specifike për nivelet e të shkumës,për të pasuruar botën nxënit. Disa nxënës vlerësohen me fletore etj.emocionale, për të shkrim për detyrat e sjella në klasë.zhvilluar imagjinatën Nxënësit nxiten që të realizojnë punëdhe të menduarit cilësore, me qëllim plotësimin ekritik. dosjes së tyre.

12 Letërsia shqipe (gjysma I e shek. XX)2 orë

Letërsia shqipe (gjysma I e shek. XX)






Libër mësuesi


15

13 Letërsia shqipe (gjysma I e shek.XX) − lexime të komentuara



Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit.


14 Gjergj Fishta 5 orë

Gjergj Fishta – simboli i madhështisë së poezisë shqipe


Pema e mendimeve, bashkëbisedimi, harta e koncepteve, lexim i drejtuar, punë e pavarur, vëzhgimi.

Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë me anë të shënimeve specifike përnivelet e të nxënit.

Teksti i letërsisë, e- libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto, kompjuter, tabelë, shkumës,fletore etj.

15 Analizë “Lahuta eMalcis”


Metoda e bashkëbisedimit, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, ritregim, harta e koncepteve, diskutim i drejtuar.

Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojëme anë të shënimeve specifike për nivelet e të nxënit.

Teksti i letërsisë, e- libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto,vepra, kompjuter, tabelë,shkumës, fletore etj.

16 Koment “Vranina” Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botënemocionale, për të

Metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, punë me grupe ekspertësh, diskutim, rrjeti i diskutimit, punë në çift, punë me grupe, ditari dypjesësh, ditari trepjesësh, punë epavarur.


Teksti i letërsisë, e- libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto, fragmenti, kompjuter, tabelë, shkumës,fletore etj.

Libër mësuesi


16

zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

17 Koment “Kënga e Lulashit”


Metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, punë në grupe ekspertësh, diskutim, rrjeti i diskutimit, punë në çift, punë me grupe, ditari trepjesësh, punë e pavarur.



18 Diskutim mësimor Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduaritkritik.


Mësuesi/ja bën vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten që të realizojnë punë cilësore, me qëllim plotësimin edosjes së tyre.


19 Test Testim 1 Punë me tekstin Punë individuale. Vlerësim individual. Fletë A420 Lasgush

Poradeci 5 orë

Lasgush Poradeci –liriku i madh


Pema e mendimeve, bashkëbisedimi, harta e koncepteve, lexim i drejtuar, punë e pavarur.

Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë me anë të shënimeve specifike përnivelet e të nxënit.

Teksti i letërsisë, e- libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto, kompjuter, tabelë, shkumës,fletore etj.

21 Analizë “Ylli i Nxënësi/ja kupton se Metoda e Mësuesi/ja bën vlerësim Teksti i

Libër mësuesi


17

zemrës” si përvojat letrare ndikojnë në ndërtimin e përvojave personale, vlerave dhe qëndrimeve, që vlejnë më vonë në perceptimin e botës.

bashkëbisedimit, pema e mendimeve, lexim i drejtuar, ritregim, harta e koncepteve, diskutim i drejtuar.

diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë me anë të shënimeve specifike përnivelet e të nxënit.

letërsisë, e- libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto,vepra, kompjuter, tabelë, shkumës,fletore etj.

22 Koment Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatëndhe të menduarit kritik.


Mësuesi/ja bën vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten që të realizojnë punëcilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre.


23 Koment Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduaritkritik.




24 Diskutim mësimor Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë eperceptimit të botës,


Mësuesi/ja bën vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësitnë lidhje me tematikën e trajtuar gjatë

Teksti i letërsisë, e- libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto,kompjuter,

Libër mësuesi


18

duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatëndhe të menduarit kritik.

mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten që të realizojnë punëcilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre.

tabelë, shkumës, fletore etj.

25 Portofoli i nxënësit Rëndësia dhe roli i portofolit dheperformancës së nxënësit.

Punë individuale. Vlerësim me notë mbi punën e tyre dhe pasurinë e portofolit me detyrat ekërkuara nga mësuesja dhe perceptimin e tyre origjinal.

interneti, detyrat e dhëna

26 Projektose bisedë letrare.

Bisedë: Projekti dhe rëndësia e tij

Punë në grupe, punë individuale.

Vlerësim për aftësitë dhe shkathtësitë e fituara dhe të demonstruara.

vepra letrare

Libër mësuesi


19

Moduli II Periudha: JANAR – MARS

TREMUJORI II JANAR− MARS

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË LËNDËS PER TEMATIKAT:2. Letërsia shqipe e gjysmës I të shek. XX3. Letërsia shqipe e gjysmës II të shek. XX

Tematika 2. Letërsia shqipe e gjysmës I të shek. XXNë përfundim të tematikës II, nxënësi/ja:− vlerëson frymën e re që sjell Migjeni në letërsinë shqipe (në formë dhe në përmbajtje), si p.sh.: shkëputjen nga letërsia pararendëse, trajtimin e temave tabu, përdorimin e vargut të lirë etj.;− identifikon burimet kryesore që përcaktuan formimin e Migjenit;− përshkruan momentet kryesore të jetës dhe të veprës së Migjenit;− portretizon njeriun në krijimtarinë e Migjenit, duke e krahasuar edhe me krijimtarinë e letërsisë së mëparshme, por edhe me letërsinë e kohës së tij;− interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson vëllimin në prozë “Novelat e qytetit të Veriut”;− interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson vëllimin poetik “Vargjet e lira”;Tematika 3. Letërsia shqipe e gjysmës së parë të shek. XXNë përfundim të tematikës III, nxënësi/ja:− analizon kushtet historike, shoqërore dhe politike pas Luftës së Dytë Botërore;− përshkruan, analizon dhe gjykon për dukuritë letrare të kësaj periudhe;− analizon veçoritë kryesore të letërsisë shqipe në Kosovë dhe në diasporë;− veçon përfaqësuesit kryesorë të letërsisë shqipe në Kosovë dhe në diasporë.− analizon risitë që solli Agolli në letërsinë shqipe;− përshkruan dhe analizon momentet kryesore të jetës së Dritëro Agollit që ndikuan në krijimtarinë e tij;− përshkruan dhe analizon veprimtarinë shoqërore dhe politike të Agollit;− rendit veprat kryesore të Agollit në prozë, poezi dhe dramë;− veçon dhe analizon risitë që sjell Agolli në letërsi pas viteve ’90;− interpreton dhe gjykon për vendin që zënë atdheu dhe historia në poezinë e Agollit;− analizon veçoritë e prozës së Agollit;− interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson romanin “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”.− përcakton sferat e kulturës shqiptare, në të cilat shtrihet veprimtaria e Ismail Kadaresë si artist dhe si intelektual;− analizon momentet kryesore të jetës së Ismail Kadaresë, që ndikuan në krijimtarinë e tij;− përshkruan dhe analizon veprimtarinë shoqërore dhe politike të Kadaresë;− rendit veprat kryesore të Kadaresë në prozë, poezi dhe dramë;− analizon veçoritë e prozës;− veçon dhe analizon risitë që sjell Kadare në letërsi para viteve ’90;− veçon dhe analizon risitë që sjell Kadare në letërsi pas viteve ’90;

Libër mësuesi


20

− interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson romanin “Pallati i ëndrrave”;− veçon faktorët jetësorë që ndikuan në krijimtarinë e Camajt;− analizon risitë që solli Camaj në letërsinë shqipe;− vlerëson përpjekjet e Camajt për t’i bërë universale, elemente të ndryshme të botës shqiptare;− analizon tiparet e çdo faze të krijimtarisë së Camajt;− interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson vëllimin poetik “Njeriu më vete e me tjerë”.

Nr TEMATIKA TEMA MËSIMORE SITUATA E TË NXËNIT

METODOLOGJIA DHE VEPRIMTARITË

VLERËSIMI BURIMI DHE MJETET

27Migjeni (5 orë)

Migjeni – poeti vullkanik



Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë me anë të shënimeve specifike për nivelet e të nxënit.

Teksti i letërsisë, e-libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

28Analizë “Vargjet e lira”




Teksti i letërsisë, e-libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto,vepra, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

29Koment Nxënësi/ja zbulon

kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i

Metoda e bashkëbisedimit, lexim idrejtuar, punë në grupe

Mësuesi/ja bën vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me

Teksti i letërsisë, e-libri, Fjalori igjuhës shqipe,

Libër mësuesi


21

Punë me shkrim

vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

ekspertësh, diskutim, rrjeti i diskutimit, punë në çift, punë me grupe, ditari trepjesësh, punë e pavarur.

qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë.Nxënësit nxiten që të realizojnë punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre.

foto, fragmenti, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

30Analizë “Novelat eqytetit të Veriut”





31 Koment Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.


Mësuesi/ja bën vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë.Nxënësit nxiten që të realizojnë punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre.

Teksti i letërsisë, e-libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto, fragmenti, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

Libër mësuesi


22

32 2 orë Punë me shkrim Diskutojmë për teknikat e shkrimit të esesë.

Punë individuale. Vlerësim individual me shkrim “Si të shkruajmë ese”, B. Musai

33 Punë me shkrim Diskutojmë përteknikat e shkrimit të esesë.

Puna individuale. Vlerësim individual me shkrim. “Si të shkruajmë ese”, B. Musai

34 Letërsia shqipe

(gjysma II e shek. XX)

2 orë

Letërsia shqipe (gjysma II e shek. XX)



Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituarnxënësit në lidhje me tematikën


e trajtuar gjatë mësimit. Kyvlerësim shoqërohet meshënime specifike për nivelet etë nxënit.

35 Letërsia shqipe (gjysma II e shek.XX) − lexime të komentuara

Nxënësi/ja kupton se si përvojat letrare ndikojnë në ndërtimin e përvojave personale, vlerave dhe qëndrimeve, që vlejnë më vonë nëperceptimin e botës.


Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituarnxënësit në lidhje me tematikën


e trajtuar gjatë mësimit. Kyvlerësim shoqërohet meshënime specifike për nivelet etë nxënit.

Libër mësuesi


23

36 Dritëro Agolli 5 orë

Dritëro Agolli – udhëtari dhe misionari


Pema e mendimeve, bashkëbisedimi, harta e koncepteve, leximi i drejtuar, punë e pavarur.

Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë me anë të shënimeve specifike për nivelet e të nxënit.


37 Analizë “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”





38 Koment Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për tëzhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.




39 Koment Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e

Metoda e bashkëbisedimit, lexim i drejtuar, punë në grupe ekspertësh, diskutim,rrjeti i diskutimit, punë

Mësuesi/ja bën një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo

Teksti i letërsisë, e-libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto, fragmenti,kompjuter,

Libër mësuesi


24

perceptimit të botës, në çift, punë me grupe, shkathtësive që kanë fituar tabelë, shkumës,duke e vlerësuar ditari trepjesësh, punë e nxënësit në lidhje me tematikën fletore etj.letërsinë si mjet kyç pavarur. e trajtuar gjatë mësimit. Kypër të pasuruar botën vlerësim shoqërohet meemocionale, për të shënime specifike për nivelet ezhvilluar imagjinatën të nxënit.dhe të menduarit kritik.



Mësuesi/ja bën vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë.Nxënësit nxiten që të realizojnë punë cilësore, me qëllimplotësimin e dosjes së tyre.


41 Testim 2 Punë me tekstin. Punë individuale. Vlerësim individual me shkrim. Fletë A4

42 Ismail Kadare 5 orë Ismail Kadare –

ambasadori i letrave shqipe



Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë me anë të shënimeve specifikepër nivelet e të nxënit.


43 Analizë“Pallati i

Nxënësi/ja kupton se si përvojat letrare ndikojnë

Metoda e bashkëbisedimit,

Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim

Teksti i letërsisë, e-libri, Fjalori i

Libër mësuesi


25

ëndrrave” në ndërtimin e përvojave personale, vlerave dhe qëndrimeve, që vlejnë më vonë në perceptimin e botës.

pema e mendimeve, lexim i drejtuar, ritregim, harta e koncepteve, diskutim i drejtuar.

identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë me anë të shënimeve specifikepër nivelet e të nxënit.

gjuhës shqipe, foto,vepra, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.









46 Diskutim mësimor Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuarletërsinë si mjet kyç për


Mësuesi/ja bën vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituarnxënësit në lidhje me tematikën


Libër mësuesi


26

të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë.Nxënësit nxiten që të realizojnë punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre.


Rëndësia dhe roli i portofolit dhe performancës së nxënësit.

Metoda e bashkëbisedimit, punë e pavarur-individuale, punë në grup, punë e drejtuar, metoda e Kllasterit, diagrami i Venit, hulumtim, interpretim.

Vlerësim me notë mbi punën e tyre dhe pasurinë e portofolit me detyrat e kërkuara nga mësuesi/ja dhe perceptimin e tyre origjinal.

Libri i nxënësit, autorët dhe veprat e punuara, interneti, biblioteka, dhuntitë personale etj.

48

Martin Camaj 5 orë

Punë me projekt Nxënësi/ja njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare, filozofike dhe historike, duke perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.

Punë e pavarur individuale, punë në grup, punë e drejtuar, bashkëbisedim.

Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit nëlidhje me tematikën e trajtuar

Libri i nxënësit, vepra e zgjedhur nga çdo grup, interneti, biblioteka etj.

gjatë mësimit. Gjithashtumësuesi/ja mund të bëjë njëvlerësim të projektit prezantues,duke bërë edhe shënimespecifike te çdo nxënës përnivelet e të nxënit.

49Martin Camaj – poeti i thellësive poetike

Nxënësi/ja njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letraredhe historike, duke perceptuar edhe

Pema e mendimeve, bashkëbisedimi, harta e koncepteve, lexim i drejtuar, punë epavarur.

Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohuriveparaprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në

Teksti i letërsisë, e-libri, Fjalori i gjuhës shqipe, foto, kompjuter,tabelë, shkumës,

Libër mësuesi


27

zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.

lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë me anë të shënimeve specifikepër nivelet e të nxënit.

fletore etj.

50 Analizë“Njeriu më vete dhe me tjerë”



Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë me anë të shënimeve specifikepër nivelet e të nxënit.


TREMUJORI III PRILL – MAJ

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË LËNDËS PER TEMATIKAT:Tematika 3. Letërsia shqipe pas Luftës së Dytë Botërore

Tematika 3. Letërsia shqipe pas Luftës së Dytë BotëroreNë përfundim të tematikës III, nxënësi/ja:− veçon faktorët jetësorë që ndikuan në krijimtarinë e Camajt;− analizon risitë që solli Camaj në letërsinë shqipe;− vlerëson përpjekjet e Camajt për t’i bërë universale, elemente të ndryshme të botës shqiptare;− analizon tiparet e çdo faze të krijimtarisë së Camajt;− interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson vëllimin poetik “Njeriu më vete e me tjerë”.− analizon faktorët jetësorë që ndikuan në krijimtarinë e Azem Shkrelit;− rendit veprat kryesore të Azem Shkrelit;− analizon dhe vlerëson risitë që solli Shkreli në poezinë shqipe;− përcakton tiparet e poezisë së Shkrelit, si dendësia e mendimit, mjeshtëria e vargut dhe frazës poetike, çlirimi i unit lirik etj.;− interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson vëllimin poetik “Lirikë me shi”.

Libër mësuesi


28

Moduli III

Periudha PRILL – MAJ

Nr TEMATIKA TEMA MËSIMORE SITUATA E TË NXËNIT METODOLOGJIA DHE VEPRIMTARITË

VLERËSIMI BURIMI DHE MJETET

51 Martin Camaj 5 orë

Koment Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

Metoda e bashkëbisedimit, lexim shprehës, metoda e Kllasterit, një pyetje−shumë përgjigje, punë në grupe ekspertësh, diskutim, rrjeti i diskutimit, punë me grupe, ditar dypjesësh, ditar trepjesësh, pema e mendimeve, ditar i të nxënit, punë e pavarur.

Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë për përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënimespecifike për nivelet e të


nxënit. Disa nxënësvlerësohen me shkrim përdetyrat e sjella në klasë.Nxënësit nxiten që tërealizojnë punë cilësore, meqëllim plotësimin e dosjes sëtyre dhe vlerësimin e saj ngamësuesi/ja.

52 Koment Nxënësi/ja zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botënemocionale, për të

Metoda e bashkëbisedimit, diagrami i Venit, lexim shprehës, punë në grupe ekspertësh, diskutim, rrjeti i diskutimit, ditardypjesësh, punë e pavarur.

Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë për përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar


Libër mësuesi


29

zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

nxënësit në lidhje metematikën e trajtuar gjatëmësimit. Ky vlerësim mund tëshoqërohet edhe me shënimespecifike për nivelet e tënxënit. Disa nxënësvlerësohen me shkrim përdetyrat e sjella në klasë.Nxënësit nxiten që tërealizojnë punë cilësore, meqëllim plotësimin e dosjes sëtyre dhe vlerësimin e saj ngamësuesi/ja.


Metoda e bashkëbisedimit, lexim shprehës, punë në grupe ekspertësh, diskutim i drejtuar, rrjeti i diskutimit, punë në çift, punë me grupe, punë e pavarur.

Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë për përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatëmësimit. Ky vlerësim mund të


shoqërohet edhe me shënimespecifike për nivelet e tënxënit. Disa nxënësvlerësohen me shkrim përdetyrat e sjella në klasë.Nxënësit nxiten që tërealizojnë punë cilësore, meqëllim plotësimin e dosjes sëtyre dhe vlerësimin e saj ngamësuesi/ja.

Libër mësuesi


30

54 Azem Shkreli 5 orë Azem Shkreli –

mjeshtri i fjalës poetike



Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë me anë të shënimeve specifike për nivelet e tënxënit.


55 Analizë“Lirikë me shi”



Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë me anë të shënimeve specifike për nivelet e tënxënit.



Metoda e bashkëbisedimit, lexim shprehës, metoda e Kllasterit, një pyetje−shumë përgjigje, punë në grupe ekspertësh, diskutim, rrjeti i diskutimit, punë me grupe, ditar dypjesësh, ditar trepjesësh, pema e mendimeve, ditar i të nxënit, punë e pavarur.

Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë për përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënimespecifike për nivelet e të


nxënit. Disa nxënësvlerësohen me shkrim për

Libër mësuesi


31

detyrat e sjella në klasë.Nxënësit nxiten që tërealizojnë punë cilësore, meqëllim plotësimin e dosjes sëtyre dhe vlerësimin e saj ngamësuesi/ja.


Metoda e bashkëbisedimit, diagrami i Venit, lexim shprehës, punë në grupe ekspertësh, diskutim, rrjeti i diskutimit, ditar dypjesësh, punë e pavarur.




Libër mësuesi


32


Metoda e bashkëbisedimit, lexim shprehës, punë në grupe ekspertësh, diskutim i drejtuar, rrjeti i diskutimit, punë në çift, punë me grupe, punë e pavarur.




59 Testim 3 Punë me tekstin. Punë individuale. Vlerësim individual me shkrim. Fletë A4


Rëndësia dhe roli i portofolit dhe performancës së nxënësit.

Metoda e bashkëbisedimit, punë e pavarur-individuale,punë në grup, punë e

Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues meqëllim identifikimin e njohurive

Libri i nxënësit, vepra e zgjedhur nga çdo grup,interneti, biblioteka

drejtuar, metoda e paraprake, interesave apo etj.Kllasterit, diagrami i aftësive që kanë nxënësit nëVenit, hulumtim, lidhje me tematikën e trajtuarinterpretim. gjatë mësimit. Gjithashtu

mësuesi/ja mund të bëjë njëvlerësim të projektitprezantues, duke bërë edheshënime specifike te çdo

Libër mësuesi


33

nxënës për nivelet e të nxënit.

61 Projekt

2 orë

Prezantim projekti Bisedë: “Projekti dhe rëndësia e tij”.


Vlerësim me shkrim për aftësitë dhe shkathtësitë e fituara dhe të demonstruara nga nxënësit.

Vepra të ndryshme.

62 Prezantim projekti Bisedë: “Projekti dhe rëndësia e tij”.


Vlerësim me shkrim për aftësitë dhe shkathtësitë e fituara dhe të demonstruaranga nxënësit.

Vepra të ndryshme.

63 Përsëritje 6 orë

Përsëritje 1 Nxënësi/ja njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare, filozofike dhe historike, duke perceptuar edhe zhvillimin e letërsisë hap pas hapi.

Metoda e bashkëbisedimit, punë në grup, diskutim i drejtuar, punë e pavarur.

Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë për përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë.Nxënësit nxiten që të realizojnë punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.

Libri i nxënësit, veprat letrare, fragmentet, fleta A4, modele testesh, stilolaps.

64 Përsëritje 2

65 Përsëritje 3

66 Përsëritje 4

67 Përsëritje 5

68 Përsëritje 6

Libër mësuesi


34


3

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: VI Klasa: XII

Tematika: Letërsia botërore në shekullin XX. Situata e të nxënit: Nxënësit bisedojnë me njëri-tjetrin për vlerat e artit modern.

Temat mësimore:1. Letërsia botërore në shekullin XX.2. Koment: “100 vjet vetmi”, Ikja e Amarantës, Gabriel Garsia Markez.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca personale; kompetenca e të mësuarit për të nxënë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës varësisht nga tema mësimore.Nxënësi/-ja:Ora I identifikon kontekstin historik, në të cilin lindi

letërsia e shekullit XX; tregon rrymat letrare dhe vëren tiparet e tyre; gjen pikëtakime mes arteve figurative dhe

letërsisë.Ora II ilustron nga fragmenti i sapolexuar disa veçori

të stilit markezian; përshkruan dhe komenton veprimet e

Amarantës në fund të jetës së saj; përqas idetë universale të Markezit dhe të

Servantesit.

Fjalë kyç: art, histori, konteksti letrar, konteksti historik, letërsia ekzistencialiste, absurdi, realizmi magjik, surealizmi, dadaizmi, hermetizmi, brezi i humbur, përroi psikik, antiromani, Amaranta, vdekja, letrat, befasia.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, fjalor i shqipes, romani 100 vjet vetmi, foto, kompjuter,tabelë, shkumës, fletore etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Arte figurative, Histori, Sociologji, Filozofi, Muzikë

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: punë me hapa, vështrim i pikturës, bisedë, pyetje-përgjigje,punë në grupe, lexim shprehës, ditari dypjesësh, diskutim, punë me shkrim.

Organizimi i orës së mësimitOra IHapi I: Vështrim i pikturës, Bisedë

Në fillim të orës së parë, pasi mësuesi orienton nxënësit për temat që do të trajtojnë, u drejton atyre vëmendjen për të vështruar një pikturë surealiste.Bisedë për mesazhin që përcjell piktori Michele Nave.


3

Pyetje/ ushtrimi 3 - Përgjigjet e nxënësve3. Cilat janë lidhjet e ndërsjella të letërsisë me artin pamor?Letërsia: është arti i fjalës; gjuha është e zgjedhur; mund të jetë në prozë ose në poezi; kemi unin lirik në poezi dhe rrëfimtarin në prozë; ka funksion estetik; përcjell mesazhe të caktuara etj.Arti pamor: organizim përmes ngjyrave, linjave, dritë-hijeve apo elementeve të tjera përbërëse; ka funksion estetik; përcjell mesazhe etj.

Pastaj, pyeten nxënësit: A mund të bëni dallimin mes termave letërsi moderne dhe letërsi klasike? Termi letërsi moderne emërton atë periudhë letrare, që është e afërt në kohë dhe që shpreh drejtimet thelbësore të zhvillimit të sotëm të letërsisë. Ky emërtim bëhet jo thjesht për ta dalluar epokën letrare bashkëkohëse nga epokat më të hershme, por kryesisht për ta veçuar atë si një etapë të re në historinë e letërsisë. Kur themi letërsi moderne, kemi bërë dallimin ndërmjet një mënyre të re të shkruari dhe një mënyre të shkruari klasike dhe tradicionale.

Hapi II: Pyetje-përgjigje, Organizuesi grafikMë tej, mësuesi/ja u drejton pyetjen nxënësve: 1. Shekulli XX shënon një moment kyç për njerëzimin, cilat janë disa nga ngjarjet historike që shërbejnë për ta karakterizuar dhe për ta kuptuar atë?Përgjigjet përmblidhen në tabelë.

Letërsia botërore e shek. XX

Konteksti historik Qytetërimi modern Konteksti letrar

- në fund të shek. XIX skllavëria mori fund;- femrat fituan më shumë të drejta;- në planin politik, njerëzve iu njoh në mënyrë të barabartë e drejta e zgjedhjesdhe e votës së lirë, pra shoqëria njohu sistemin e hapur demokratik.- fillimi i shek. XX përjetohet si fillimi i shpresave të mëdha për paqe e demokraci;

- Lufta I Botërore, Lufta II Botërore;- Lufta e ftohtë;- rrëzimi i Murit

të Berlinit çeli perspektivën përnjë kontinent të lirë demokratik.

- Me përvojën e tij, përmes sakrificash, njeriu i shek.XX transformoi veten dhe faqen e botës. Njeriu ndihet më i aftë për të komunikuar me gjuhën e shkencës e të diturisë.- Shkencat shoqërore, si filozofia, sociologjia dhe psikologjia, japin orientimet e duhura për të kuptuarprirjet kryesore të zhvillimit të epokës.- shkencat ekzakte njohin një triumf të vërtetë. Njeriu realizoi ecjen e parë me makinë, fluturimin e parë me avion etj.- njeriu modern lidhet menjëherë me mbarë botën, nëpërmjet ekranit të televizionit dhe internetit.

-kemi një rilindje të vërtetë letrare, e mbrujtur me ndjenjat e liridashjes, sidomos në Ballkan e në vendet eEuropës Qendrore. Krijohen letërsitë e reja kombëtare:- letërsia franceze, italiane, angleze, spanjolle, gjermane, ruse.- letërsia amerikane dhe letërsitë hispanike të vendeve latino-amerikane, si letërsia e Argjentinës, Kilit, Meksikës, Brazilit, Uruguajit, Perusë.- moderniteti letërsisë së shek. XX shprehet në disa drejtime kryesore, të çelura nga shkollat e rrymat letrare më të rëndësishme, që ndikuan në procesin letrar bashkëkohor.- poezia: dadaizmi, surealizmi, hermetizmi, poezia disidente.- romani: letërsia e përroit psikik, antiromani, ekzistencializmi, letërsia e brezit të humbur, realizmi magjik, realizmi socialist.- krijimi dramatik: teatri metafizik, drama psikologjike, teatri epik, teatri i absurdit.

Poezia1-Dadaizmi (dada-nënë) e çliron krijimin nga prangat e logjikës, duke iu shmangur formave tradicionale poetike dhe duke shfrytëzuar imagjinatën dhe intuitën fëminore. Përfaqësuesi kryesor është Tristan Cara.2. Surealizmi (mbirealitet) rikrijon një realitetet të ri poetik, ku artisti krijon në mënyrë të lirë në bazë të imagjinatës, ëndrrave dhe asosacioneve mistifikuese. Përfaqësues Andre Bretoni, Pol Elyari, Lui Aragoni. 3.Hermetizmi (i mbyllur në vetvete, i pakuptueshëm), nëpërmjet njëminimumi vargjesh synon të rrokë thelbin e gjërave, duke mohuar tërësisht traditën oratorike apo përshkruese të poezisë. Përfaqësues XH.Ungareti, Euxhenio Montale.4.Poezia disidente e vendeve të Lindjes i shmanget komplikimit të ftohtë logjik dhe karakterizohet nga thellësia e mendimit, nga thjeshtësia e shprehjes dhe nga dhimbja.


3

Hapi III: Punë në grupeInformacioni që do të jepet nga secili prej grupeve të punës, do të organizohet në tabelën e zezë ose në atë interaktive.

Proza Letërsia e përroit të ndërgjegjes konceptohet si përrua i nëndheshëm, që në rrjedhën e vet të

padukshme merr gjithë ç`mundet nga ndjenjat e fshehura të heronjve dhe i nxjerr këto vrulltazi në sipërfaqe, ashtu siç i kap befas në formën e tyre lakuriqe, kur ende nuk kanë veshjen e censurës. Përfaqësues XH. Xhojsi, V.Ulfi. Ekzistencializmi mbështetet në pohimin se njeriu e përcaktonvetë thelbin e tij në jetë, përmes aktesh që janë të pakthyeshme dhe të pazëvendësueshme. Në këtë mënyrë njeriu nuk është i varur prej vullnetit hyjnor apo prej ndonjë force që qëndron jashtë tij; ai është i lirë, madje është i dënuar të jetë i lirë, gjë që të

çon drejt Absurdit. Në këtë univers ku njeriut i diskutohet e drejta për të qenë gjallë, gjithçka duket e pakuptimtë dhe absurde, madje dhe vetë ekzistenca. Përfaqësues A. Kamyja, F. Kafka etj. Letërsia e brezit të humbur karakterizohet nga pasioni dhe emocionet e fuqishme, të cilat bien ndeshme realitetin e egër të luftërave botërore. Kjo i kthen heronjtë në vetmitarë të pashpresë. Përfaqësues E. Hemingueji, S. Cvajgu, E. M. Remarku. Realizmi magjik e gërsheton fantastiken dhe të jashtëzakonshmen me realen dhe të zakonshmen nëmënyrë krejt të natyrshme dhe të besueshme. Përfaqësues Markezi, Buxati, J. L. Borgesi. Realizmi socialist përpiqet t`ia nënshtrojë parimet estetike të krijimit ideologjisë, politikës dhe moralit; mbivlerëson problematikën dhe nuk i jep rëndësi formës artistike. Antiromani, Si kundërvënie ndaj romanit realist klasik, lindi “antiromani” ose“romani i ri”, përfaqësuesit e të cilit, Natali Sarroti, Alen Rob-Grijeja e Mishel Bytori. Ata kërkonin rishikimin e nocioneve tradicionale të personazhit, të subjektit, të brendisë ideore dhe të mesazhit, që i quajtën “të dala modee të konsumuara”. Të impresionuar nga teknikat e kinemasë, këta kërkojnë të arrijnë efekte filmike të posaçme, duke e copëzuar strukturën e veprës në sekuenca të pavarura, që përçojnë te lexuesi një fluks mbresash e gjendjesh psiko-fizike.

Letërsia e shekullit XX Grupi I: Poezia Grupi II: ProzaGrupi III: Krijimi dramatik

Realizmi magjik:Miti dhe realiteti, magjikja dhe fantastikja, realitete realiste -mitike dhe realitete realiste-utopike.

Brenda rrëfimit: gërshetimi organik i reales me fantastiken, elementi fetar, zakonor, paragrafë përshkrues, dialogues, shkrirja prozë+poezi. Fraza e shkurtër, lakonizmi poetik, befasimi dhe e natyrshmja, tragjikja dhe optimistja.Kohë ciklike 3.Mjetet stilistike:

epitet, personifikimet, kontrasti.

SStitliiliiMi aMrkaezrikt ezit

Vetmia dhe utopia.Tema e vetmisë: Vetmi nga gjithëpushteti, vetmi pleqërie, që vjen nga deliri i epërsisë vetjake të individit.

Personazhet nuk i shpëtojnë dot vetmisë, janë fajtorë.Vetmia dhe pasioniIdeja e parandalimit të së keqes.Ideja e vazhdimësisë së jetës.

PersonazhetPasionet e fuqishme:pasion për pushtet, pasion për të arritur të shumëpriturën, për të vënë në vend nderin, për të bërë jetë vetmitari.Zvetnimi moral i personazheve.Viktimë tragjikeMungon dashuria (Ursula dhe Pietro Krespi janë të vetmit që dëgjojnë zërin e ndjenjës).


3

Ora IIHapi IV: Lexim shprehës, BisedëLexojmë bukur pjesën Ikja e Amarantës. Përmbledhim në tabelë disa veçori të stilit të Markezit, të cilat u dalluan nga leximi i fragmentit.

Hapi V: Pyetje-përgjigje, Ditari dypjesëshOrientohen nxënësit të punojnë në heshtje ushtrimet e tekstit në faqen 31, më pas, nëse është e nevojshme, kundërshtojnë apo plotësojnë shokun që paraqet zgjidhjen e ushtrimit.

Pyetja - Komenti i nxënësve

1. Shpirtëzimi dhe fytyrëzimi i vdekjes duhet parë jo vetëm si një mjet stilistik, por dhe si një dëshirë e përhershme e njeriut për të zbuluar misterin e vdekjes para se kjo ta marrë. Jepni komentin tuaj për këtë.Për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje, mësuesi i orienton të lexojnë dhe një fragment tjetër nga romani (çasti kur i shfaqet vdekja Amarantës). Shpirtëzimi dhe fytyrëzimi i Vdekjes duhet parë jo vetëm si mjet stilistik (personifikim), por dhe si një dëshirë e njeriut për të zbuluar misterin e Vdekjes para se ajo ta marrë. Prandaj ajo paraqitet tepër njerëzore dhe e zakonshme. Vdekja ishte aq reale dhe aq njerëzore, saqë një ditë prej ditëve iu lut Amarantës t`ia shkonte pak perin në gjilpërë. (Fragment i ilustruar nga romani).

2. Si paraqiten marrëdhëniet nënë-bijë (Ursula-Amaranta) në këto çaste të pazakonta?

3. Si e kuptoni këtë pohim: Ta dinë të gjithë ... që Amaranta Buendia po ikën nga kjo botë e paprekur, ashtu si erdhi...

- si një ironi të fatit;- si dëshirë të Amarantës për ta quajtur veten pa mëkate;- si shpresë se do të gëzonte një jetë më të mirë përtej varrit?

"Don Kishoti" është Ungjilli i paraqitur nga Servantesi. Besimi në të ardhmen, për një botë më të bukur e të rrethuar me dashuri njerëzore.

Don Kishoti

"100 vjet vetmi" është Bibla e paraqitur nga Markezi. Bashkë me realizmin e egër gjallon dhe të qeshurit e shakaja si element optimizmi. Dëgjimi i zërit të ndjenjës së dashurisë.


3

Pohimi : Ta dinë të gjithë ... që Amaranta Buendia po ikën nga kjo botë e paprekur, ashtu si erdhi... Ndonëse në gojën e saj ndihet si krenari, se kishte jetuar një jetë pa asnjë mëkat, nga autori përcillet si një ironi e fatit.

4. Vetmia e pangushëlluar, që e çon Amarantën drejt vetëngujimit brenda katër mureve, i shndërrohet në burim vuajtjesh të tmerrshme. Ngre krye kështu ideja markesiane: fajtor për këtë apo atë ngjarje nuk janë aq rrethanat e rastësitë, sa janë vetë njerëzit me kryeneçësinë dhe parregullsitë e tjera të karakterit. • Bëni interpretimin tuaj për këtë mendim.Është kjo vetmi e pangushëlluar, që e çon atë drejt perversitetit (ngujimit të vetvetes brenda katër mureve), që i bëhet burim vuajtjeje të tmerrshme. Ngre krye kështu ideja markeziane: fajtor për këtë apo atë ngjarje nuk janë aq rrethanat e rastësitë, sa janë vetë njerëzit me kryeneçësinë dhe parregullsitë e tjera të karakterit. Dhe tani ishte pajisur me këtë fat të sajin, saqë nuk e mërziste aspak fakti që i ishin mbyllur shtigjet e rregullimit të atij fakti.Tani ajo rronte me një qëllim të vetëm, që t`i rregullonte rrobat e vdekjes. Jeta vetmitare e bën aq të mistershme figurën e Amarantës dhe takimin e saj me Vdekjen, të cilën nuk e vë re askush, përveç saj. Për ironi të fatit, gjithë jetën e çoi pa asnjë synim, ndërsa vetëm tani në prag të vdekjes ajo gjeti qëllimin për të jetuar.Në rubrikën e parafundit të orës, nxitet një diskutim, me temë:Markezi dhe Servantesi, mesazhet që u servirin njerëzimit me veprat “100 vjet vetmi” dhe “Don Kishoti”.

Hapi VI: Punë me shkrimSecili nxënës shkruan në mënyrë të pavarur detyrën që i është dhënë.Tema: Bëni një përshkrim të shkurtër, ku të shprehni se si e përfytyroni fizikisht Amarantën në çastet e fundit të jetës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar ata në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit Letërsia botërore në shekullin XX. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Detyrat dhe puna e pavarur:a. Nxënësit mund ta vazhdojnë në shtëpi detyrën për të përshkruar Amarantën.b. Kërkoni informacione për aktivitetin jetësor e letrar të Franc Kafkës. Lexoni nga Kafka Letër babait.


4

Orë model për leximet e komentuara


Tematika: Letërsia botërore në shekullin XX. Situata e të nxënit: Mësuesi/ja nxit një bisedë me nxënësit për filozofinë e letërsisë së Brezit të Humbur. Nxënësit shkëmbejnë mendimet menjëri-tjetrin, qoftë dhe me ilustrime.

Tema mësimore: Lexim i komentuar: Lamtumirë armë,Ernest Heminguej

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca personale; kompetenca e të mësuarit për të nxënë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës varësisht nga tema mësimore.Nxënësi/-ja:- flet për stilin e shkrimtarëve të Brezit të humbur;- shpjegon rolin e dialogut në fragment;- analizon pjesën nga aspekti gjuhësor;- komenton idetë dhe nëntekstin e frazës heminguejiane.

Fjalë kyç: brezi i humbur, Ketrin, fatalitet, lufta dhe zhgënjimi, vdekje, dashuria, forcë, shiu.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, fjalor i shqipes, “Lamtumirë armë”, Ernest Heminguej, foto, kompjuter,tabelë, shkumës, fletore etj...

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Histori, SociologjiArtet figurative.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP, bisedë, lexim shprehës, punë në grupe, ditaridypjesësh, punë me shkrim.

Organizimi i orës së mësimit Parashtrimi: Bisedë, Rrëfim i fabulës së romanitNxënësit janë lajmëruar një orë më parë për zhvillimin e kësaj teme, në fillim, mësuesi/ja nxit një bisedë mbi veçoritë e stilit të shkrimtarëve të Brezit të humbur.

Më tej, vijohet me rrëfimin e subjektit, aktivizohet një nxënës ta rrëfejë atë (mund ta tregojë dhe vetë mësuesi/). Lejtnanti amerikan Frederik Henri, ka vajtur vullnetar si shofer ambulance në frontin italo-austriak, ku plagoset rëndë në këmbë. Në spitalin e Kryqit të Kuq në Milano, ai mjekohet nga një infermiere angleze, Ketrin Berkli, me të cilën dashurohet dhe pret prej saj një fëmijë. Mbas shërimit, Frederik Henri kthehet në front dhe bëhet dëshmitar i një beteje të tmerrshme dhe absurde, që përfundon me një tërheqje akoma më absurde dhe katastrofike. Italianët, krah të cilëve luftonte, dyshojnë se është spiun, për shkak të theksit të tij të huaj. Bëhen gati ta pushkatojnë dhe vetëm në çastin e fundit ai arrin të shpëtojë duke u hedhur në lumë. Pas këtij momenti aq dramatik, atij i duket sikur rilind; vendos t`u thotë “lamtumirë armëve”, duke besuar se edhe në zjarrin e luftës njeriu mund të jetojë “në një paqe të veçuar” me botën. Bashkë me Ketrinën kalojnë ilegalisht kufirin dhe vendosen në një shtëpi mali në Zvicër. Dashuria e furishme dhe e mrekullueshme i izolon nga lufta dhe ata jetojnë në botën e tyre të mbyllur, që duket se s`ka nevojë për asgjë tjetër. Në fakt, ky është veç një iluzion, që nuk zgjat. Në pranverë, Ketrin vdes gjatë lindjes në një maternitet në Lozanë. Frederiku atëherë kupton më mirë atë çka tashmë ia kishte mësuar lufta, se njeriu nuk gjen kurrë paqe në këtë botë e në këtë jetë.

Letërsia e Brezit të humbur karakterizohet nga pasioni dhe emocionet e fuqishme, të cilat bien ndesh me realitetin e egër të luftërave botërore. Kjo i kthen heronjtë në vetmitarë dhe të pashpresë.Përfaqësues kryesorë janë: Ernest Heminguej, Stefan Cvajg, Erih Maria Remark etj.


4

Ndërtimi i njohurive të reja: Lexim shprehës, Punë në grupe, Ditari dypjesëshPasi lexon bukur fragmentin një nxënës, klasa, e ndarë në grupe pune, do të punojë për pak minuta ushtrimet e tekstit që janë në faqen 23.Punë në grupe, Ditari dypjesësh

Grupi I- 1. Episodi i vdekjes së Ketrinës jepet në formën e dialogut. Nga vetë natyra e tij, dialogu (që përbëhet vetëm prej replikash) nuk i jep asnjë mundësi përshkruese rrëfyesit. Pse, atëherë, Heminguej zgjedh pikërisht dialogun për episodin e vdekjes së Ketrinës?Episodi i vdekjes së Ketrinës jepet në formën e dialogut. Nga vetë natyra e tij, dialogu (që përbëhet vetëm prej replikash) nuk i jep asnjë mundësi përshkruese rrëfyesit. Në këtë dialog, sipas parimit të ajsbergut, Hemingueji përpiqet të përmbledhë gjithçka që lidhet me:- forcën për ta përballuar fundin: Trimëresha ime e dashur..- dëshirë për jetë: Do të vdes, - tha ajo. Heshti dhe pastaj foli prapë:- Dhe nuk dua...Jo nuk dua.- ngashërim për dashurinë: ato që i kemi bërë bashkë, nuk di tì bësh me grua tjetër, mirë? Nuk do tì thuash askujt ato që më thoshe mua?- idenë e fatalitetit: ...ishte njëlloj si tì thosha lamtumirë një statuje...

Grupi II- 2. Si paraqitet figura e Ketrinës? A mendon ajo vetëm për vdekjen e vet?Portreti i Ketrinës jepet me fare pak detaje të thjeshta, por shumë domethënëse. Dukej krejt e përhumbur. – Ketrin, krejt e hirnosur, më shkeli syrin. Gjithçka jepet thjesht, pa deklarata, pa nuancë dramatike. Siç është e thjeshtë jeta e Ketrinës, ashtu jepet dhe vdekja; siç është e thjeshtë dashuria e tyre, ashtu jepet dhe ndarja prej vdekjes. Ky lloj stili prej kronikani krijon shumë më tepër ankth dhe mallëngjim te lexuesi, sesa sikur Heminguej të rrëfente duke përshkruar fundin e Ketrinës. Personazhet e Heminguejit nuk kanë frikë nga vdekja. Ata janë të mbushur me trishtim, që u vjen nga zhgënjimi prej realitetit. Kjo gjë duket edhe te fjalët e Ketrinës: “Frikë unë nuk kam, por vdekjen e urrej”, kjo kundërshti nuk vjen nga raporti i fjalëve: Urrejtje dhe Vdekje, por nga raporti i fjalës urrejtje (për vdekjen) dhe i fjalës dashuri (për jetën), e cila nënkuptohet. Ndalemi dhe te fjalët më pas. “Nuk kam frikë fare. Është vetëm shaka e fëlliqur”, si metonimi e vdekjes vjen emërtimi shaka e fëlliqur, epiteti i fëlliqur nënkupton pjesën më të keqe të jetës, fatalitetin e saj, që e çon Ketrinën drejt vdekjes. Fjala shaka përdoret edhe si eufemizëm, por jo për ta marrë vdekjen me të mirë, përkundrazi, është një lloj revolte e vetëdijshme, me psherëtimë kundër fatit që pikërisht në momentin kur dashuria do të realizohej me një trashëgimtar, vdekja kositi dy jetë përnjëherësh.

Grupi III-3. Shqyrtoni paragrafin e fundit të tekstit. Cilat fjalë shprehin idenë e ndarjes dhe të lamtumirës? Detajet: shova dritën: (shuarja e shpresës, e jetës, e gëzimit, e lumturisë);

lamtumirë një statuje: (dikur i la lamtumirën armëve, sot po i lë lamtumirën të dashurës statujë (të vdekur, që s`frymon);..të shiut: detaji i shiut shton notat e trishtimit për humbjen.

Grupi IV-4. Shikoni me kujdes fjalitë e këtij pasazhi: si paraqiten përgjithësisht ato në aspektin gjuhësor, të thjeshta apo të ndërlikuara? Pse Hemingueji i zgjedh të tilla fjalitë, çfarë efekti kanë ato te lexuesi?Nga aspekti gjuhësor, fjalitë janë të thjeshta, pa ndërlikime. Ky lloj stili krijon një efekt të menjëhershëm te lexuesi: Nuk u përmend më. Vdekja qe e shpejtë.

Përforcimi: Punë me shkrim,Nxënësit do të punojnë në mënyrë të pavarur, në fletoret e tyre të klasës, ushtrimin 5.5. Argumentoni nëntekstin e fragmentit, duke e përfshirë në mesazhin që jep letërsia e shkrimtarëve të Brezit të humbur.Nëse në klasë ka ndonjë nxënës që pikturon, ai mund të realizojë një skicë në dërrasë, që lidhet me mesazhin që përcjell romani.

Armë..Luftë

Emegjithatë..

Vdekje..

Lamtumirëarmë..

Dashuri


4

Mesazhi/et

PADREJTËSIA ABSOLUTE E LUFTËS, PËRFORCOHET ME PADREJTËSINË ABSURDE TË JETËS QË KËPUTET NË MES. DUKET SE HEMINGUEJI DO TË NA THOTË SE LUFTA NUK BËHET VETËM NË FRONT, PO E GJITHË JETA ËSHTË LUFTË DHE SE LUMTURIA ËSHTË E PËRKOHSHME.

Vlerësimi: Vlerësohen nxënësit për:- identifikimin qartë të veçorive të stilit krijues të Heminguejit;- komentimin e ideve dhe të nëntekstit që përcjell fraza heminguejiane;- shkrimin bukur dhe pa gabime të mesazhit që shpalosin shkrimtarët e Brezit të humbur.

Detyrat dhe puna e pavarur: Lexoni novelën “Metamorfoza” nga Franc Kafka. Dalloni pikat kyç të rrëfimit të ngjarjeve.


Tematika: Letërsia botërore në shekullin XX Situata e të nxënit: Kafka çmohet si simbol i letërsisë moderne. Parimi mbi të cilin ngrihet vepra e Kafkës merr karakter ekzistencial... Përmes leximit të këtij fragmenti nga libri i nxënësit, mësuesi/ja nxit diskutiminpër të veçantën e veprës së Kafkës.

Tema mësimore:1. Personaliteti i Kafkës. Tiparet e stilit.2. Analizë “Metamorfoza”.


Çelësi për të kuptuar universin e Kafkës gjendet tek ai vetë (personaliteti i tij).

Rrethanat1 Duke qenë hebre, ai ndihej i përjashtuar nga komuniteti gjerman i Pragës.2.S i intelektual me bindje moderne, po ashtu ndihej i vecuar nga hebrenjtë e tjerë.Në shtëpi, babai nopran e pati kërcënuar qysh fëmijë: “Do të ta grij mishin copa-copa si të peshkut”.Në zyrë punonte shumë dhe ishte krahu i djathtë i padronit, po kjo ia shtonte akoma më tepër detyrimin për punë dhe, njëkohësisht, edhe neverinë nga puna, për shkak të stërmundimit e të rutinës dëshpëruese.

Personaliteti

Ndihej keq nga pamja e vet fizike: i hollë, i gjatë, shëndetlig, aspak tërheqës.Natyrë shumë e ndjeshme, vuante shumë përbrenda, i përjetonte situatat e zakonshme me një furi e intensitet të atillë, sa i dukeshin si drama të pazgjidhshme.Të gjitha këto bënë që Kafka të ndihej i trishtuar dhe pesimist gjatë tërë jetës. Më keq akoma: ai ia vinte fajin vetes për gjithcka, duke ushqyer komplekse të fajësisë dhe të inferioritetit në marrëdhënie me mjedisin përreth.Zgjodhi rrugën e nënshtrimit dhe të përuljes, të tjetërsimit dhe të vetmisë.


4

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës varësisht nga temat mësimore.Nxënësi/-ja:Ora I- shpjegon sesi në fatin e Kafkës absurdi shoqëror u ngërthye

me absurdin vetjak;- skicon botën shpirtërore të një personazhi kafkian;- diskuton për mendimin filozofik ekzistencialist.Ora IIDuke plotësuar skedën e veprës, ndër të tjera:- përligj mesazhet abstrakte kafkiane;- nxjerr në dukje shtysën e konfliktit Gregor-pjesëtarët e familjes;- zbërthen kuptimin e metaforës dhe të simbolit;- veçon tipare nga stili i autorit.

Fjalë kyç: abdurdi, fajësia universale, mesazhi human, drejtësia, parabola të hapura, metamorfoza, brumbull, rrëfimi, e zakonta, e pazakonta, simboli.

Burimet: Letërsia 12 Albas, libri digjital, “Metamorfoza”, Franc Kafka.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Filozofi, Artefigurative, Sociologji

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: punë me hapa, bisedë, organizuesi grafik, lexim i drejtuar,punë me panele, punë e pavarur.

Organizimi i orës së parë dhe të dytë të mësimit

Hapi I : Bisedë, Organizuesi grafikNë fillim të orës së parë, mësuesi/ja nxit bisedën për të njohur më mirë figurën e Kafkës, përmes pyetjeve: Kush është Franc Kafka? Ç`dini për personalitetin e tij?Pas përgjigjeve, nxënësit orientohen që të lexojnë nga teksti Letërsia 12 Albas rubrikën Personaliteti i Kafkës. Përmbledhim në tabelë përmes teknikës Organizuesi grafik informacionin që u lexua dhe u diskutua. (Mund ta organizojnë dy nxënës)


4

Hapi II: Lexim i drejtuar, Organizuesi grafikNë vitin 1913 Kafka ka thënë: Nuk ke si të mos respektosh urithin me atë mënyrën e tij të të jetuarit, ndonëse edhe s’duhet shndërruar në idhull. Para vdekjes Kafka ka shkruar tregimin “Norë”, ku njeriu është përfytyruar me tiparet e urithit, që ka ruajtur për vete sa e sa fshehtësi të nëndheshme, por që me tmerr pret t’i kanoset një egërsirë më e fuqishme. Në fund të jetës ai e humbi krejt besimin në mundësinë e rregullimit të jetës. Ky evoluim botëkuptimor përcaktoi edhe evoluimin artistik të tij.( Këtë informacion ia parashtron mësuesi nxënësve, para se të lexohen me zë të lartë nga një nxënës temat: Ideja e fajësisë, Mesazhi human, Konflikti mes individit dhe ingranazheve të shtetit, Drejtësi pa të drejtë).Më tej mësuesi përmbledh në tabelën interaktive apo në dërrasën e zezë veçoritë e stilit të autorit.

Universi kafkian

Bota kafkiane në personazhet e tij1. Ideja e fajësisë: diçka si një krim i paqartë që mund të kemi bërë pa e ditur e që mbetet pezull mbi kokën tonë, duke sjellë kërcënim të përhershëm. Kjo gjendje ankthi e pasigurie i vë personazhet përpara sprovash nga më absurdet.2. Ndjenjat e vetmisë, të dobësisë e të shpërfilljes, që karakterizojnë heronjtë e Kafkës, justifikohen nga trysnia e shtypjes dhe e agresionit që ushtron mbi ta mjedisi armiqësor, prej të cilit është e pamundur të mbrohesh, duke iu përgjigjur atyre me forma të ndryshme të dënimit të vetvetes dhe të vetëfljimit.3. Çdo vepër e Kafkës shpreh vuajtjen shpirtërore e fizike të qenies, e cila kërkon në mënyrë të pashpresë, por me këmbëngulje, të mos jetë e shtypur, e poshtëruar, e nëpërkëmbur.4. Mesazhi human: Tregohet tërthorazi aspirata e njeriut për të jetuar në një botë të sigurt, më humane, ku gjithkush i gjen një kuptim e qëllim të lartë jetës.5. Konflikti mes individit dhe ingranazheve të shtetit: Këtu çdo e keqe vjen nga “sistemi”: konflikti mes individit dhe ingranazheve të sistemit mbizotëron ndaj çdolloj raporti tjetër.6. Drejtësi pa të drejtë: Në këtë tip sistemi drejtësia funksionon jo sipas logjikës së njeriut, jo sipas ligjit të së drejtës, po sipas logjikës së sistemit e sipas ligjit të më të fortit. E kështu njeriu është i dënuar të jetë fajtor.

Stili1. Konceptimi universal i dukurive të jetës njerëzore, kohë e personazhe konvencionalë;2. Humanizmi i Kafkës është abstrakt;3. Gërshetimi i natyrshëm i elementit të pazakontë me atë real;4. Natyralizmi në përshkrimet e veprimeve;6. Lakonizmi;7. Tronditjen që shkakton te lexuesi duke e shndërruar dhe atë (më tepër se në bashkëvuajtës) në personazh të tij. Personazhet dhe mjedisi janë të ngurtësuar, gjithçka është e paracaktuar, fati i personazheve e ngjarjeve është i pashmangshëm, e zakonshmja duket sikur ia lë vendin të pazakonshmes. Shkrirje e reales me fantastiken.

Heronjtë – janë tragjikë, përpjekjet për zgjidhje e shpëtim janë absurde e të tmerrshme, pa rrugëdalje, të zhgënjyer, të vetmuar, të pafuqishëm, të nënshtruar ndaj fatit, shprehje të pasigurisë e lëkundje të brendshme, veprime të kota, absurde në thelb, personazhet vetëm konstatojnë dhe përjetojnë, pësojnë ndryshime të caktuara, i nënshtrohen fatit dhe jetojnë pasivisht. Përpiqen të veprojnë, por nuk e ndryshojnë fatin e tyre.

Rrëfimi - situata ku gjendet personazhi paraqitet absurde, sa më të shumta të jenë përpjekjet e personazhit, aq më i bllokuar mbetet, personazhi mjaftohet me konstatimin konkret të ndodhive, rrëfimi në kohën e tashme, veta e tretë. Përshkrimi: herë-herë i stërzgjatur (deri natyralist), i detajuar.

Temat: e zhgënjimit dhe e kotësisë së jetës, situata të pritjes pa kuptim, raportet jetë-vdekje, e vetmisë, e


4

mungesës së rrugëdaljes.

Figuracioni: grotesku, alegoria, hiperbola.


4

Mesazhet:1. Aspirata e njeriut për të jetuar në një botë më të sigurt, më humane.2. Çdo e keqe vjen nga “sistemi”.3. Në një botë me padrejtësi, protesta nuk sjell gjë, veç rëndim të fajit.4. Një gong që sinjalizon nokautin mbarënjerëzor.

Mendimi filozofik: Ekzistencialist, njeriu e përcakton vetë thelbin e tij në jetë, përmes aktesh që janë të pazëvendësueshme. Njeriu nuk është i varur prej vullnetit hyjnor, ai është i lirë, i dënuar të jetë i lirë, kjo e çon drejt logjikës absurde. Kur njeriut i diskutohet e drejta për të qenë gjallë, kjo është absurde, e tillë është dhe vetë ekzistenca. Këtu lind revolta.

Hapi III-Punë me panele, DiskutimNdahet klasa në dy grupe( panele) të mëdha. Pasi punojnë për pak minuta, udhëheqësi paraqet punën e grupit.Paneli I. Ushtrimi 2. Çfarë e lidh Kafkën me ekzistencializmin? Thoni disa veçori të stilit të tij origjinal.Paneli II. Ushtrimi 3. Në çfarë raporti qëndron vepra e Kafkës me sfondin historik të kohës dhe me biografinë e tij?

Ora IIAnalizë “Metamorfoza”Hapi IV - Rrëfimi i subjektitMësuesi aktivizon një nxënës që të rrëfejë subjektin e novelës “Metamorfoza”. Pikat kyç të rrëfimit:

- Prezantimi me personazhin, Gregor Zamza, i cili është shitës ambulant basmash e pëlhurash.- Gregor Zamza zgjohet i shndërruar në çimkë/brumbull.- Përshkrim për trupin e shndërruar.- Prindërit e thërrasin të shqetësuar. Dera është e mbyllur.- Kacavirret nëpër çelës dhe dera hapet.- I dërguari i shefit zhduket.- Të ëmës i bie të fikët, i ati ulërin si i çmendur, e motra shtanget e shastisur.- Zamza konstaton se nis t`i përshtatet fizikut të vet të ri prej brumbulli..i pëlqejnë gjërat e kalbura- Mënjanimi i familjarëve ndaj tij, i ati e godet.- Gregori mohon ushqimin dhe e gjen pa jetë shërbëtorja.- Hedhja e trupit në plehra.

Hapi V: Lexim i drejtuar, Punë në grupeNxënësit lexojnë në heshtje nga teksti rubrikën analizë të novelës “Metamorfoza”.

Punë në grupeSecili grup do të identifikojë nga një veçori të elementeve të analizës së tekstit, të cilat do të përmblidhen në fund në tabelë.

Grupi I- Boshti tematik Grupi II-Tiparet e personazheveGrupi III-Mjedisi, koha Grupi IV-Rrëfimi dhe përshkrimiGrupi V- Mjetet stilistike Grupi VI- Stili i autorit, risi

Hapi VI: Përpilimi i skedës së analizës Autori: Franc KafkaTitulli: MetamorfozaLloji: NovelëDrejtimi letrar: Letërsia moderne ekzistencialisteBoshti tematik Tema: MetamorfozaNënteksti që buron nga kjo metamorfozë: elementi vetjak i autorit. Sipas parimit vetëmbrojtës të Kafkës,


4

shtypjes dhe dhunës që ushtrohet mbi ne, e që janë të padrejta, nuk kemi si u shpëtojmë. E vetmja rrugë mbetet që të biem sa më pak në sy, ose të metamorfozohemi. Shkaku: Shoqëria, rrethanat, familja,administrata, mjedisi shoqëror. Pasojat: bëhemi të vegjël, metamorfozohemi.Motivet: Vetëmbrojtja, dhuna, Shmangia e autoritetit, shfrytëzimi i njeriut ndaj njeriut, kërcënimi, trysnia, Mesazhe të tjera: Nuk është e nevojshme që të kesh bërë faj, sepse në sy të më të fortit qenia është fajtore thjesht pse eksiston.shpërfillja, fajtor pa faj, vetmia, ndjenja e neverisë, mungesa e dashurisë, absurdi i ekzistencës, moskomunikimi, përjashtimi, rutina e padurueshme, marrëdhëniet njerëzore, parrugëdalja, një gjyq i pamerituar, protesta e heshtur, etj..Mesazhi humanist abstrakt: Dashuria mungon, qenia e pafajshme vuan pasojat e trajtimit si objekt përbuzjeje dhe përjashtimi. Sipas Kafkës, vdekja është protestë pasive ndaj jetës, është mbyllja e një kapitulli jetësor që ka qenë në vetmi.Mospranimi i tjetrit, i ndryshëm prej nesh, është një hap drejt krisjes së moralit shoqëror.

Sistemi i personazheveGregor Zamza: Një njeri me qenie njerëzore dhe me një trup kandrre. Gërshetim i elementeve reale (shitës ambulant pëlhurash, kujdesej për familjen e për ta ai ishte biri e vëllai model) me ato fantastike (trupi i tij tashmë brumbull, i pëlqente të varej në mur e tavan, i pëlqenin ushqimet e kalbura). Shndërrimi i tij qe fizik. (sipërfaqësor). Kur kupton se për familjen ai tani është një send, kjo është metamorfoza e tij e vërtetë (e brendshme) dhe e dhimbshme. Pas shndërrimit, pa rrugëdalje, i vetmuar, i përbuzur prej anëtarëve të familjes teksa e kupton se nuk ekziston më për ta , ai nuk dëshiron më të ekzistojë as për vete. Përfaqëson njeriun në kohë të kohëve i cili shfrytëzohet e kur një çast ai nuk është më produktiv, hidhet tutje si pa vlerë. Përfaqëson të gjithë individët që kanë një handikap e që përbuzen prej shoqërisë. Shndërrimi merr dhe karaker të përgjithshëm për arsye të frustimit të inividit nga shoqëria parazite. Vdekjen ai e pret i qetë. Babai, nëna, motra: familjes i ndodh një metamorfozë e padukshme po aq e thellë dhe e pakthyeshme. Sa më shumë përkeqësohet gjendja e Gregorit, aq më shumë familja egërsohet duke e izoluar nga vetja dhe nga bota. Më parë i tregonin dashuri, tani pështirosen prej tij, madje, e motra i kërkon babait ta hedhin në ndonjë kosh plehrash. Përfaqësojnë indivin dhe individët (përfaqësues të shoqërisë) që shfrytëzojnë, që priren drejt interesit, që nuk vlerësojnë për thelbin e vet njeriun, për origjinalitetin e tij. Më e kobshme bëhet kjo dukuri kur shfrytëzimi i njeriut ndaj njeriut buron prej familjes.Marrëdhënia e personazheve të jep një përfytyrim si në një seancë gjyqësore e më pas një skenë mes xhelatit dhe viktimës.

KonfliktiKonflikti mes Gregorit me trup brumbulli, por me një shpirt njerëzor dhe familjarëve të tij e gjithë shoqërisë, që nuk ia matnin hapin si hapin e një njeriu të zakonshëm (me ndijimet njerëzore, shqetësimet për familjen, për punën), por e zhvlerësuan, duke u bazuar te pamja prej kandrre. E konsideruan një kandërr të pavlerë. Kjo solli tragjizmin e Gregorit dhe neveri për ekzistencën e tij.

HapësiraKa si funksion të rrëfejë se gjithçka që ndodh e besueshme apo absurde, ndodh në këtë mjedis e realitet ku jetojmë.

RrëfyesiRrëfimi zhvillohet në vetën e tretë, i ftohtë , i qetë, i përforcuar herë pas here me monologët e brendshëm të Zamzës.Ky rrëfim mobilizon fare pak personazhe dhe mbyllet i tëri në mjedisin e shtëpisë.Nënteksti: Askush nuk mund të dalë dot andej, pa u zbërthyer i tëri para lexuesit-hetues, si në një gjyq me dyer të mbyllura.Stili

1. Nënteksti.2. Përshkrimi i detajuar(natyralizmi).3. Gërshetimi i elementeve reale me ato fantastike.4. Befasia si qëllim për të zbuluar thelbësoren.


4

5. Një sintezë ku mpleksen absurditeti, moskomunikimi, përjashtimi, vetmia.6. Universaliteti.7. Koha dhe personazhi konvencional.

GjuhaSimboli: Dhoma e Gregorit shndërrohet në një zonë ferri duke simbolizuar kalimin nga stadi i njeriut në atë të kafshës dhe nga statusi i “djalit” në atë të “djallit”. Goditja që i bën i ati, hedhja në plehra, merr nuanca simbolike.Metafora:Shndërrimi fiktiv në krimb, zvarranik ose insekt, duke mos qenë aspak rastësor në veprën e Kafkës, shërben si metaforë e jetës së përditshme, mjafton të vëzhgojmë se si sillen familjet e zakonshme me të sëmurët, me pleqtë, me ata që kanë handikap.

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për : a) rrjedhshmërinë e të folurit dhe saktësinë e informacionit shkencor që paraqesin gjatë plotësimit të skedës së novelës “Metamorfoza”.b) aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar dhe paraqitur saktë informacionin në punën me grupe me njëri-tjetrin.

Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimi 7. Metamorfoza e Gregor Zamzës është sa e zakonshme, aq dhe e pazakontë. Cili është kufiri që i bashkon dhe i ndan të zakonshmen me të pazakonshmen?


Tematika: Letërsia botërore në shekullin XX Situata e të nxënit: Nxënësit diskutojnë me njëri-tjetrin për mesazhet që shpalos vepra eKafkës.

Temat mësimore:1. Studim teksti “Metamorfoza”2. Diskutim mësimor, ushtrime stilistike nga tregimet e Franc KafkësRezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca personale.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës varësisht nga tema mësimore.Ora INxënësi/-ja:- tregon shkakun dhe pasojën që nxisin një qenie njerëzore të metamorfozohet në shoqëri;- përshkruan individualisht dhe në grup situatën absurde në të cilën ndodhet Gregor Zamza;- diskuton rreth mendimit filozofik ekzistencialist, që gjallon në veprën e Kafkës;- tregon përmes shembujsh veçoritë e gjuhës dhe të stilit kafkian.Ora II- zbërthen nëntekstin e tregimeve të shkurtra Ura, Ekskursion në mal;- shpjegon rolin e mjeteve stilistike, si të metaforës, alegorisë, përsëritjes artistike, paradoksit etj.;- komenton thëniet e Kafkës dhe thëniet për Kafkën.

Fjalë kyç: absurdi, metamorfoza, familja, humanizmi, kandërr, përshkrimi, lakonizmi, paradoksi, alegoria, simboli, metafora, personazhi tragjik.


4

Pasoja

Biem sa mëpak në sy

Bëhemi sa më të vegjël

Metamorfozohemi

Shpërfillja Dhuna e një grupi shoqëror

Burimet: libri Letërsia 12, Albas, “Metamorfoza”, libri digjital. Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Filozofi SociologjiArte figurative

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: punë me hapa, një pyetje-shumë përgjigje, punë në grupe,debat, lexim i komentuar, bashkëbisedim mësimor.

Organizimi i orës së mësimitOra IHapi I:Një pyetje-Shumë përgjigjeNis ora e mësimit duke biseduar për detyrën e shtëpisë, për të cilën mësuesi pasi ka dëgjuar tre nxënës, mund të japë shpjegime rreth disa koncepteve, për të cilat ata kanë hasur vështirësi ose nuk i kanë plotësuar saktë.Më pas, u drejton pyetjen: Ç`domethënie simbolike ka metamorfoza e Zamzës? Pse ndodh metamorfozimi i njeriut në shoqërinë ku jetojmë?Përgjigjet nxënësit i organizojnë në dërrasë, përmes teknikës së organizuesit grafik.

Metamorfozohemi, ose metamorfozohet Gregori, sepse: Dhuna e njëShfrytëzimi i njeriut nga njeriu

Kërcënimi

Shkaku

Tensioni rreth pritshmërive nga individë të caktuar

individi, qoftë dhe familjar

Tensioni personal nga mosarritja e rezultateve

Hapi II: Punë në grupeMë tej, mësuesi e ndan klasën në grupe të vogla pune, të cilat do të punojnë ushtrimet e tekstit në faqen 43.Reflektojmë për kuptiminGrupi I-1. Metarmorfoza ose tjetërsimi i Gregor Zamzës ndodh për disa shkaqe kryesore. Këto lidhen me përfitimet që nxjerrin të tjerët, duke e shfrytëzuar atë në mënyrë maksimale. Këtu hyjnë institucioni tregtar, si dhe familja, (secili sipas mënyrës së vet). Argumentojeni këtë duke e ilustruar në tekst.

Shfrytëzimi i Gregorit nga familja“Gregor”, – foli dikush. Ishte e ëma. – “Ora vajti shtatë pa një çerek. A nuk do të shkosh?”Në këtë fragment, për një çast, në sytë e lexuesit Gregori qenka ai roboti i punës, që duhet të veprojë në mënyrë strikte e me komandë për të shkuar në punë, se nëpërmjet saj ai mban familjen “parazite”. Pasi familja bëhet dëshmitare e shndërrimit të tij në kandërr/ çimkë të stërmadhe, (pavarësisht se qenia e tij kishte mbetur po ajo dhe në shpirt ndihej njëlloj si më parë) gjithçka ndryshon për Gregor Zamzën. Atë e mbyllin menjëherë në dhomë, (fragmenti për t’u ilustruar nga novela), sepse për ta ishte turp ta shikonte njeri, por edhe për ta larguar nga vetja. Ai nuk ka të drejtë të bashkohet me familjen në sallonin e përbashkët, por shpesh ata i lënë derën e dhomës hapur, në mënyrë që ai t’i shikojë ndërsa ata darkojnë. Të gjithë anëtarët e familjes, sidomos i ati, nisin ta shohin Gregorin vetëm si buburrec, e jo edhe si bir ose si vëlla. Aq më tepër që ai nuk siguron më të ardhurat financiare të familjes. Ishte i vetmi që punonte e i mbante me punën e tij. Në sytë e tyre ai është tani një qenie e shpifur, që ushqehet me kalbësira e me mbeturina të qelbura.


5

Shfrytëzimi i Gregorit nga institucioni ku punon:– ekonomati, dora vetë. Po përse ishte i dënuar Gregori që të shërbente në një firmë, ku, për mungesën më të vogël, bëhej objekt i dyshimit më të madh? Mos vallë të gjithë nëpunësit, nga më i pari deri tek i fundit, ishin maskarenj dhe mes tyre nuk kishte mbetur as edhe një njeri besnik e i hairit, që, po qe se humbte nga puna e tij dy orë në mëngjes, nga brerja e ndërgjegjes do të bëhej i sëmurë dhe, kësisoj, nuk ishte në gjendje as të dilte nga shtrati? Nëse ndihej nevoja për një informacion të tillë, a nuk do të mjaftonte të dërgohej një çirak nga ata të dyqanit, por jo të vinte ekonomati dora vetë dhe t’i tregonte kësisoj të gjithë kësaj familjeje të pafajshme, se një rast i tillë, i dyshimtë, mund t’i besohej për hetim vetëm një ekonomati.Drejtuesit e këtij institucioni nuk kërkojnë informacion në lidhje me shkakun e mungesës së një anëtari të personelit, i cili mund të ketë arsye familjare, shoqërore apo shëndetësore për mungesën e tij dhe, për më tepër, nuk presin që të lajmërojë vetë ai, por, menjëherë e “hedhin grepçin” për gjykim, thua se bëhet fjalë për një të pandehur.

Grupi II-2. Nga ana tjetër, G. Zamza është një qenie e përulur. Ku del kjo? Po fjalët e tij (me një revoltë brenda caqeve të etiketës) janë vetëm konstatuese apo shpëtimtare të situatës së tij?Si një qenie e përulur, ai na shfaqet në fragmente të ndryshme të novelës, në këtë pjesë është ai punonjësi i administratës që pret gjykimin nga ekonomati (është një fajtor pa bërë faj). Vetë Gregori nuk e sheh të arsyeshme ardhjen e ekonomatit, e këtu ai revoltohet, por ajo revoltë mbetet e fashitur brenda caqeve të etikës dhe është vetëm konstatuese.Gregori dëgjoi vetëm fjalën e parë të përshëndetjes së vizitorit të tij dhe e mori vesh se kush ishte ai, – ekonomati, dora vete. Po përse ishte i dënuar Gregori që të shërbente në një firmë, ku, për mungesën më të vogël, bëhej objekt i dyshimit më të madh?

Grupi III-3. Duket se asgjë nuk ka ndryshuar në regjimin ditor të Gregorit. Ç’efekt krijon kjo?4. Nëpunësi i administratës shtetërore konsiderohet thjesht si një robot pune. Pse e bën një aluzion të tillë Gregori? Çfarë drame paralajmëron ardhja e ekonomatit?Reflektoni për interpretiminGrupi IV-6. Pse meraku i tij është se si do duket te të tjerët dhe si do vazhdojë jeta me ta, më shumë sesa problemi se si ndihet vetë? A mund të themi dhe këtu komentin: “ferri janë të tjerët”? Mund të themi se “të tjerët” fillojnë që në familje?Reflektojmë për gjuhën dhe stilinGrupi V-8. Cilat janë disa nga veçoritë e ekzistencializmit, që i gjeni të mishëruara në këtë fragment? Ekzistencializmi mbështetet në pohimin se njeriu e përcakton vetë thelbin e tij në jetë, përmes aktesh që janë të pakthyeshme dhe të pazëvendësueshme. Në këtë mënyrë, njeriu nuk është i varur prej vullnetit hyjnor apo prej ndonjë force që qëndron jashtë tij: ai është i lirë, madje është i dënuar të jetë i lirë, gjë që të çon drejt absurdit. Absurdi qëndron në faktin se në këtë gjithësi njeriut i diskutohet e drejta për të qenë gjallë dhe gjithçka duket e pakuptimtë dhe absurde, madje dhe vetë ekzistenca. Ekzistencializmi predikon lirinë absolute, që sjell vetëdijen individuale dhe lirinë e shprehjes. Termat: Liria absolute, revolta, absurdi.Absurdi: Situata në të cilën gjendet në mëngjes Gregori, një kandërr/çimkë, sjellja e familjarëve ndaj tij, qëndrimi i institucionit ndaj tij.Revolta: Revolta e Zamzës buron prej situatës së pakuptimtë në të cilën ndodhet, prej ardhjes së menjëhershme të ekonomatit, por kjo revoltë buron dhe prej gjendjes së krijuar nga ajo çfarë po ndodh me familjen e tij, megjithatë ai vepron me familjen si një qenie e përulur. Ai dëshiron të vazhdojë punën (në fund të fundit është e drejta e tij thelbësore për të vepruar, punuar) dhe në këtë gjendje, veçse i ati e kërcënon dhe i jep prapa një shqelm. Energjia pozitive e Gregorit nuk shpërblehet, por poshtërohet, goditet si një qenie e neveritur.Liria absolute: E kuptoi Gregori se nuk është i lirë për të vepruar (megjithëse ai e ndien të lirë shpirtin e tij), për të ndierë të njëjtat emocione si çdokush, të dojë e ta duan, e kupton se atë e kanë shfrytëzuar si një


5

robot fitimprurës në familje, si një kalë pune. Ai mbetet i lirë vetëm për të vdekur, ndaj si me revoltë e neveri ai i


5

mohon vetes ushqimin. Ekzistenca e tij kushtëzohet nga mjedisi, shoqëria, familja.9. Si e kuptoni shprehjen: “Po përse ishte i dënuar Gregori që të shërbente në një firmë, ku, për mungesën më të vogël, bëhej objekt i dyshimit më të madh?”.

Grupi VI-10. Gjeni në tekst përshkrimin e lëvizjes së këmbëve, kur ai çohet nga shtrati dhe në momentin kur dëgjon se ka ardhur ekonomati te dera. Ç’efekt psikologjik krijon?Me një penë natyraliste, Kafka përshkruan në mënyrë të detajuar situata absurde, duke krijuar një situatë dramatike, jep përfytyrimin e një situate pa rrugëdalje e të kotë të personazhit. Skena e ngritjes së Gregorit nga krevati i ngjall keqardhje lexuesit.11. Duke u nisur nga ky fragment, analizoni veçoritë kryesore të stilit të Kafkës:• gërshetimin e natyrshëm të elementit të pazakontë me atë real;• natyralizmin në përshkrimet e veprimeve dhe të arsyetimeve të G. Zamzës;• lakonizmin (stilin me pak fjalë dhe të thatë) në përshkrimin e dhomës së personazhit;• tronditjen që shkakton te lexuesi duke e shndërruar dhe atë (më tepër se në bashkëvuajtës), në personazh të tij.

Hapi III:DebatTema 1. Njerëzit të duan dhe të respektojnë derisa të jesh normal dhe i dobishëm për ta. A mund të themi se është çnjerëzore e gjitha kjo? Pse i nënshtrohet Gregori kësaj mënyre jetese, a mund t’i shmanget kësaj?Si? A ka shpresë ta ndryshojë situatën?Kumbon një mesazh thellësisht humanist përmes humanizmit abstrakt që shfaq Kafka. Bota po bëhet përherë e më shumë në kaotike, ku njeriu është xhelat ndaj një njeriu tjetër-viktimë, ku shfrytëzohet për interes individi, respektohet për sa të jetë i dobishëm. Kjo është johumane, ndërkohë që njerëzit duhet ta duan dhe ta ndihmojnë njëri-tjetrin.Tema 2. Si mendoni, pse janë të vështira ndryshimet? Nëse ne arrijmë t’i pranojmë ato, a është shoqëria ku jetojmë po aq e gatshme të të kuptojë?

Ora IIHapi IV: Lexim i drejtuar, KomentLexojmë bukur tregimet e shkurtra Ura dhe Ekskursion në mal të shkrimtarit F. Kafka.KomentKomentet i bën mësuesi/ja, nëse nuk i realizon ndonjë nxënës.UraTregimi i shkurtër, i cili nuk ka një kohë të përcaktuar, kjo me qëllim për të dhënë një kohë konvencionale. Rrëfimi në vetën e parë mund të nxitë një përfytyrim më të besueshëm për lexuesin. Personazhi kryesor është një mashkull, i cili ashtu për rastësi është i ngrirë nga dukuritë e jetës, e megjithatë ai është në stadin e kalimit të një cikli nga një cikël tjetër. Këtë stad drejt arritjes së një vendi, ai mund ta realizojë vetëm përmes forcave të tij, përmes vetes, duhet të jetë shumë i fortë që ta përballojë, të jetë një urë. E nëse mbahet, ia arrin qëllimit. Dikush vjen, është cilido në këtë jetë, që e shfrytëzon për të kaluar. A është një qenie që i vështirëson ekzistencën tjetrit apo një fillestar në jetë, një viktimë e jetës, një asgjësues? Është cilido, i cili e çon drejt rrëzimit, duke bërë që njeriu ujë të shpohet tej e tej nga gurët e mprehtë, që gjithmonë e kishin kundruar në mënyrë paqësore përmbi ujët e rrëmbyer.

Figuracioni- Një alegori shfaqet përmes jetës-urë të një njeriu që përpiqet të jetë në kapërcyell të dy epokave (ura lidh epokat, kohët), ndërmjet dy vendeve, mes arkaikes dhe modernes, mes jetës dhe vdekjes. Alegoria e jetës në botë, e cila është një udhëtim e kalim proces në tjetrin, por, ky proces mbijeton për aq sa mbahet nga


5

vetë


5

individi. Nëse ai ka forca, mbahet me thonj e kundron bukuritë e arritjet e veta, po bëhet dhe urë, shfrytëzohet nga një qenie tjetër e çfarëdoshme, me faj apo pa faj, rastësisht apo qëllimisht. Faji universal i mbeti të dyve, ai që u rrotullua se ura s`duhet të lëvizë dhe ai që shfrytëzoi tjetrin si urë. Ura-njeri u shemb dhe vuajtja fizike u shoqërua dhe me atë shpirtërore që u shemb.- Simbolet: ura, stadi për të kaluar nga një vend, plan, situatë apo ëndërr në planin tjetër. Mund të jetë dhe një vazhdim përpara, evoluim. Ura që lëviz: e papritura absurde, situata absurde në të cilën ndodhet personazhi, individi. Rrëzimi i urës është simbolikë e zhgënjimit, e vështirësive, e mungesës së rrugëdaljes etj.- Alegoria e jetës: Njeriu udhëton, ndërton ura, gjendet mes të mirave apo të këqijave, mes një udhëkryqi, lidh, bashkëpunon, bashkëvepron. Është e rëndësishme të theksohet se njeriu duhet të bëjë atë punë që i takon dhe që mund të bëjë. Kur njeriu shfrytëzohet për të bërë punë jashtë natyrës njerëzore, natyrisht që puna do të dështojë.Figura të tjera janë metafora, paradoksi.

Ekskursioni në malNis ekskursioni drejt malit. Personazhi, i cili mund të njëjtësohet me vetë Kafkën apo cilindo njeri që kërkon të arrijë një majë mali, majë suksesi ose përsosje shpirtërore merr rrugën i vetëm drejt majës së malit. Hapat imcakë janë tregues i një pune jo të frytshme apo pune të kotë. Ai kërkon të shkojë në ekskursion i shoqëruar nga “askushët” (një paradoks). Ata janë qenie pa personalitet, gjë që përforcohet nga fakti që janë të veshur me frak (ideja e nëpunësisë, e njerëzve makina). Askushët, - të quajtur në mënyrë të tillë për të nënkuptuar se janë pa individualitet, - i ngjiten malit, por nuk këndojnë, megjithëse është vendi i lirisë. Pra ata janë aq të trembur, sa edhe në liri nuk këndojnë dot, nuk bëjnë dot atë që duan. Metaforikisht ata ecin drejt asgjësë ekzistenciale.

Hapi V: Diskutim mësimor, Punë në grupe Pyetjet:Grupi I- 1. Përcaktoni gjininë letrare së cilës i përkasin dy tekstet e mësipërme. Mbani parasysh që nuk janë një gjini e pastër, por një lloj i ndërmjetëm mes prozës e poezisë.Grupi II-2. Një nga tiparet e forta që shfaqet në të dyja tekstet, është përsëritja. Tregoni ç’lloj përsëritjesh vëreni dhe interpretojini ato.Grupi III-3. Interpretoni vargun numerativ: Një fëmijë? Një gjimnazist? Një trim i çartur? Një vetëvrasës? Një joshës? Një asgjësues?, i cili bëhet pjesë e alegorisë së tekstit.Grupi IV-4. Analizoni mjetet stilistikore, si simbolet, alegoritë, metaforat, paradokset, me anë të të cilave realizohet poetika e fajësisë universale, e vetëflijimit, e vetmisë, e metamorfozës së absurdit të ekzistencës dhe të vuajtjeve fizike e shpirtërore të qenies në të dyja tekstet e mësipërme. A vëreni ndryshime mes tyre? Grupi V-5. Analizoni dhe interpretoni alegorinë e urës në tekstin e parë, duke pasur parasysh pohimin e Umberto Eko-s, se: interpretimi i alegorisë së Kafkës mbetet gjithmonë një “vepër e hapur”.Interpretoni paradoksin e ekskursionit në tekstin e dytë, duke u përqendruar te simboli i malit dhe te paradoksi i shoqërisë me askushët.Grupi VI- Argumentoni që mesazhi i Kafkës, edhe pse tragjik, ka një thelb të rëndësishëm human.Grupi VII- A mendoni dhe ju si Kafka, se fajësia është një gjendje në të cilën ndodhemi të gjithë?

Hapi VI: Bashkëbisedim mësimor, KomentTema: A ka ngjashmëri ndërmjet temave dhe mesazheve të veprave të Kafkës me ato të Dostojevskit? Fjodor Dostojevski, shkrimtar tejet realist, është “armik” i dhunës. Dostojevski i përmbahet pikëpamjes se vetëpërsosja të largon nga dhuna, ndërsa Kafka është dyshues. Kafka është mjeshtri që zbuloi të vërtetën tragjike të shekullit XX. Kamyja mendon dhe shprehet me fjalët e Ivanit të Dostojevskit: Gjithçka është e


5

lejueshme.Komentohen thëniet e Kafkës dhe thëniet për Kafkën, për shembull:

Frika nga vetmia e plotë nuk më ndahet kurrë. Por, në thelb, vetmia është qëllimi i vetëm, është karremi që më josh aq shumë. E megjithëkëtë, më tmerron ajo që e lakmoj pa masë... Mes këtyre dy gurëve të mokrës e ndiej veten të thërrmuar, të pashpresë.Kanë thënë për Kafkën:Në novelën “Metamorfoza” gjeta të realizuar me përsosmëri shmangien nga domosdoshmëria letrareske, aq shumë të urryer nga unë; novela është mishërim rigoroziteti artistik.

E. KANETI


5

Ka thënë Kafka:

Vlerësimi:Nxënësit vlerësohen gjatë situatave të ndryshme në këto dy orë, për:

- gjetjen e shkakut dhe të pasojës së shndërrimit të individit në jetën e sotme;- përshkrimin individualisht dhe në grup të situatës absurde në të cilën ndodhet G. Zamza;- diskutimin në grup të mendimeve filozofike ekzistencialiste, që gjallojnë në veprën e Kafkës;- shpjegimin e rolit të mjeteve stilistike;- komentimin e thënieve të Kafkës dhe të thënieve për Kafkën.

Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimi 12. Shkruani një ese për mesazhin që na përcjell “personazhi” i Kafkës.


Tematika: Letërsia botërore në shekullin XX Situata e të nxënit: Kamyja është padyshim një nga autorët më të rëndësishëm të shekullit XX dhe një nga stilistët më të mirë të prozësmoderne. Bisedë e punë në grupe përmendimin filozofik të Kamysë.

Temat mësimore:1. Stili i Kamysë, filozofia e tij2. Analizë Ihuaji.


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës varësisht nga tema mësimore.Nxënësi/-ja:Ora I- flet për aktivitetin jetësor e letrar të Kamysë;- rendit veçoritë e stilit;- shpjegon nocionin e absurdit sipas këndvështrimit të Kamysë. Ora IIPlotëson skedën e analizës së romanit duke:- shkoduar nëntekstin e titullit I huaji;- analizuar llojin e rrëfyesit;- justifikuar stilin e zhveshur që ka përdorur autori;- kornizuar perceptimet absurde të Mërsosë.

Fjalë kyç:ekzistencializmi, absurdi, revolta, liria absolute, i huaj, stil i zhveshur, vdekje, tragjizëm.

I huaji , Miti i Sizifit, Murtaja

Albert KamyShkrimtar ekzistencialist

Cikli i absurdit, i revoltësStil i zhveshur

Vdiq më 4 janar 1960

Lindi më 1913 në Algjeri

Punoi si gazetar


5

Burimet: Letërsia 12 Albas, libri digjital, romani I huaji. Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Filozofia, Sociologjia, Artet figurative

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: punë me hapa, lexim i drejtuar, punë në grupe, diskutim, njëpyetje-shumë përgjigje, organizuesi grafik.

Organizimi i orës së mësimitOra IHapi I: DiskutimNë fillim të orës diskutojmë rreth aktivitetit jetësor e letrar të Albert Kamysë. Informacionet që paraqesin nxënësit, mund të plotësohen nga mësuesi, i cili i përmbledh në dërrasë të zezë ose në tabelën interaktive.

Hapi II: Lexim i drejtuar, Organizuesi grafikOrientohen nxënësit të lexojnë në tekst temën Filozofia e Kamysë, Cikli i absurdit, Cikli i revoltës. Informacionin që lexuan, e përmbledhin së bashku me mësuesin në tabelë.Më pas mësuesi/ja u drejton pyetjen:Ç`do të thotë absurd? Përgjigjet nxënësit mund t`i kornizojnë në tabelë.Mësuesi/ja fton nxënësit që të organizojnë informacionin që lexuan për mendimin filozofik të Kamysë.

-Le të përmbledhim në tabelë veçoritë e stilit krijues të Kamysë.

Stili i Kamysë

Mendimi filozofik ekzistencialist1. Mendimi i Kamysë mbështetet mbi zbulimin e dyfishtë të absurdit dhe të revoltës. Shtrojnë kërkesa të larta ndaj njeriut, duke e vënë këtë përpara zgjedhjesh të vështira.2. Në një botë pa Zot askush nuk u përgjigjet pyetjeve të ankthshme të njeriut, që humbasin në heshtjen e pafund të kozmosit. Mbetet që vetë njeriu t’u japë përgjigje anktheve të veta e t’i gjejë një kuptim jetës.3. Njeriu hyn në kontradiktë me botën e me veten e vet. Bota në vetvete nuk është absurde e as njeriu si i tillë; absurdi lind nga takimi i njeriut me botën, nga kontakti i qenies inteligjente me materien memece.4. Vdekja, vuajtja, vetmia e dhuna janë shfaqjet kulmore të absurdit, e njeriu vuan e vdes pa shpresë për përgjigje. Fati i njeriut ngjan me fatin e heroit mitologjik, Sizifit.5. Duke e konstatuar absurdin, njeriu e pranon atë si një sfidë, të cilën e përballon me anë të revoltës, lirisë e pasionit.6. Kamyja thotë se aty ku ka absurd, aty lind revolta.7. Njohja e absurdit i nevojitet njeriut jo për ta mohuar jetën, por për t’i dhënë asaj gjithë rëndësinë e mundshme. Vlera e jetës njerëzore përbën kështu thelbin e mendimit humanist të Kamysë.8. I lindur në një univers absurd, njeriu i jep kuptim jetës pikërisht në sajë të revoltës. Ndjenja e revoltës na bën të vetëdijshëm për thelbin tonë njerëzor dhe na lejon ta ruajmë atë të pacënuar përgjatë shekujve.9. Liria e shpirtit, e qenësisë së individit përballë realitetit fals e larg moralizimeve të shoqërisë së pamoralshme. Uni i lirë përpiqet të mbijetojë për të ruajtur identitetin.

Teknikat e shkrimit1. Stil i zhveshur (mungesa e figurave artistike).2. Rrëfimi: në vetën e parë. Si rrëfyes që është, merr përsipër vetëm të rrëfejë, të tregojë, pa kërkuar që ta ndikojë lexuesin. Duket sikur rrëfehet për një njeri të panjohur. Përdorimi i ligjëratës së zhdrejtë. Thjeshtësi në rrëfim. Përshkrime të sakta. Përdorim i ligjëratës së zhdrejtë.3. Si në një tragjedi antike, ngjarjet në roman ndjekin një rrjedhë fatale drejt vdekjes. Spikatin tri takime me vdekjen.4. Titulli i romanit shërben si çelës për të hyrë në brendësi të tij.5. Ndryshe nga autorë te tjerë, Kamyja nuk kërkon ta mallëngjejë lexuesin, por t’i ngacmojë ndjeshmërinë dhe të zgjojë tek ai sensin e gjykimit. Ai nuk paraqet një hero të pafajshëm, të cilit gjyqtarët i bien në qafë kot së koti. Përkundrazi, ai përpiqet ta ngrejë peshë lexuesin për t’i dalë në mbrojtje një personi fajtor, që dënohet më rëndëse sa faji i që ka kryer.6. Prania e nënteksteve (fjali me dy kuptime) dhe e detajeve.7. Fjali të shkurtra e të thjeshta, që fshehin tensionin e brendshëm.8. Fjali telegrafike.9. Emri Mërso dhe domethënia e tij metaforike.10. Ironi dhe sarkazëm etj.

Veçim nga jeta e përditshme;Veprime paradoksale;I zhgënjyer,pesimist;Ndjesi e kotësisë, e neverisë;Pa përpjekje për qëllimet e jetës;Revoltë për dukuritë e jetës;I vetmuar;Mendon se është i lirë, por vetëm për të vdekur, vdekje e pashmangshme;Ankth;Pavarësisht të gjithave, jeta ka vlerë, etj.

Absurdi


5

Hapi III: Punë në grupeMë tej, ndahet klasa në grupe pune, ku anëtarët e secilit grup punojnë me njëri-tjetrin temën që i është caktuar për 5 minuta dhe më pas e paraqesin atë.Grupi I-1. Albert Kamyja ka përvojë të madhe jetësore dhe një veprimtari të shumanshme e mjaft të pasur. Jepni disa fakte konkrete që hedhin dritë mbi jetën dhe veprën e tij.Grupi II-2. Emri i Kamysë, si mendimtar e artist, lidhet në mënyrë të pazgjidhshme me nocionin e absurdit. Thoni ç’kuptim i jep Kamyja absurdit dhe në cilat vepra e trajton.Grupi III-3. Argumentoni se çfarë shpreh nocioni i revoltës dhe në ç’raport vendoset ai ndaj absurdit.

Ora IIHapi IV: Bisedë, Një pyetje-shumë përgjigjeNë fillim të orës së dytë, mësuesi u drejton nxënësve pyetjen: Ç`do të thotë Mërso?Vetë emri i personazhit tingëllon i huaj për lexuesin francez, duke qenë se një emër i tillë nuk ekziston në onomastikën franceze. Kamyja e nxjerr emrin e personazhit të vet, Meursault, nga bashkimi i fjalëve meurs/ soleil, që gjatë shqiptimit në frëngjisht del në formën e shkruar Mër-so, pra, vdes-diell (të vdesësh prej diellit).

Hapi V: Bashkëbisedim, Punë në grupeNxënësit kanë kërkuar informacione që më parë për veçoritë e romanit I huaji dhe, të ndarë në grupe, ata do të punojnë e do të plotësojnë elementet e skedës së veprës.Pasi lexojnë dhe informacionin e tekstit Analizë “I huaji”, nxënësit ndahen në grupe të vogla pune.

Grupi I - Tema, motivet Grupi II - Mesazhi/et Grupi III - Koha, Mjedisi Grupi IV - Personazhet Grupi VI - RrëfimiGrupi VII - Mendimi filozofik ekzistencialistGrupi VIII - Gjuha, stili

Hapi VI: Paraqitje e skedës së analizës së veprësPas punës kërkuese, lideri i secilit grup plotëson rubrikën përkatëse.

Autori: Albert Kamy Titulli:I huaji

1. Mërsoi nis ta përjetojë ndjesinë se është i huaj, në momentin kur përballet me vdekjen. Në vdekjen e parë, kur të tjerët i propozojnë ta hapë arkivolin për t’i dhënë lamtumirën nënës, ai përgjigjet se kjo nuk është e nevojshme: ai trup i shtrirë, nuk është më nëna e tij. Në vdekjen e dytë, kur ia drejton revolen arabit, ai vepron si robot dhe ka ndjesinë sikur këmbëzën e shkrehu Dielli, që i binte në kokë ose dora e një tjetri, e jo vetja e tij. Në vdekjen e tretë, të vetvetes, atij sërish i duket sikur bëhet fjalë për dikë tjetër, pasi nuk e njeh veten ashtu siç e paraqesin gjykatësit dhe siç e mendon prifti.2. Mërsoi e sheh veten si të huaj, sidomos në çastin kur e gjykojnë dhe interpretojnë sjelljen e tij ndaj


5

nënës e shoqërisë.


6

3. Ai ndihet i huaj mes njerëzve, të cilët jo vetëm nuk përpiqen ta kuptojnë, por i japin të shtysën e fundit për në humnerë.4. Edhe lexuesi e sheh Mërsoin si një të huaj. Mërsoi është tipi i personazhit me të cilin nuk identifikohemi dot: ai na duket i huaj në raport me veten tonë. Aq më pak, tek ai nuk dallojmë as ambicie, as xhelozi, as hipokrizi, as paragjykime, çka karakterizon shumicën e njerëzve.5. Akti i krimit është i huaj, se ai vret pa kurrfarë arsyeje, ai kreu një vrasje të pastër absurde.6. Ai është i huaj për vetëdijen kristiane të lexuesit europian.7. Është i huaj për mjedisin arab, ka kryer një krim racor.

Struktura:Romani përbëhet nga dy pjesë:1. në pjesën e parë Mërsoi i sheh gjërat kryesisht me syrin e vet;2. në pjesën e dytë ai detyrohet ta shohë veten me sytë e të tjerëve.Rrëfimi:Rrëfimi bëhet në vetën e parë nga heroi kryesor. Autori tërhiqet mënjanë. Heroi rrëfen thjesht, sinqerisht dhe pa asnjë koment. Të krijohet përshtypja se rrëfimi ndodh në momentin kur ndodh ngjarja. Rrëfimi nuk kërkon të emocionojë lexuesin. Ngacmon ndjeshmërinë dhe zgjon te ai sensin e gjykimit.Boshti tematik:Tema:I huaji i vetes dhe i shoqërisë.Motivet: Vetmia, absurdi, faji dhe fajtori, marrëdhënia me ligjësitë morale të shoqërisë, vdekja dhe ardhja e saj, fatalizmi, krimi, gabimi, gjyqi-gjykimi, pasiviteti, liria absolute, revolta, besimi fetar, ekzistenca, dashuria për jetën, e vërteta.Mesazhi kryesor: Historia e Mërsoit tregon se gjithkush përgjigjet për veprimet e veta dhe për pasojat që këto sjellin. Mesazhet e tjera: Njeriut i mungon liria, e cila i kufizohet qoftë nga rrethanat objektive, po ashtu edhe ato subjektive. Përgjegjshmëria në jetën e njeriut. Eliminimi i krimit. Dashuria, dashamirësia e njerëzve ndaj njëri-tjetrit. Heroi i së vërtetës.Koha: E papërcaktuarVendi: AlgjeriKonflikti: Këndvështrimi i Mërsoit dhe këndvështrimi i shoqërisë.Subjekti:Heroi kryesor i romanit merr një telegram, ku i njoftohet vdekja e së ëmës. Pas kësaj ngjarjet në roman ndjekin një rrjedhë fatale drejt vdekjes. Pas vdekjes së nënës, vijnë dy vdekje të tjera, ajo e arabit në fund të pjesës së parë (i cili vritet aksidentalisht nga Mërsoi), që bën lidhjen me pjesën e dytë, dhe vdekja e vetë Mërsoit (dënimi me vdekje) në fund të romanit. Ndërkohë, mes tri vdekjeve ndodhin fare pak gjëra, por ato mjaftojnë për të plotësuar tablonë e përgjithshme. Rrëfimi thuret me fjali të thjeshta e gjykime të shkurtra, që fshehin me kujdes tensionin e brendshëm që buron nga prania e vdekjes.Personazhet:Mërsoi: Personazhi absurd, i vetmuar, i revoltuar, heroi për të vërtetën, antikrishti, në fund ka dashuri për jetën, vdekjen e vet e sheh si vdekjen e dikujt tjetër, fajtor, ka pështjellim e humbje të vetëdijes nga dielli, i kundërvihet moralit fals të shoqërisë.

- Një vrasje që mund të ndodhë për shkak të diellit, tingëllon e huaj për gjykatësit.- Mërsoi pranon të vdesë dhe të thotë të vërtetën,tingëllon i huaj para njerëzve të zakonshëm. - Mërsoi nuk ka ambicie për karrierë dhe plane të paracaktuara vetjake-tingëllon i huaj për njerëzit ambiciozë.- Mërsoi është një antikrisht, që nuk beson në idenë e shpëtimit të shpirtit-tingëllon e huaj për besimtarët.- Mërsoi vret një arab pa asnjë interes apo paragjykim-tingëllon e huaj për fanatikët.- Mërsoit nuk i bën përshtypje dhe nuk e emocionon as vdekja e së ëmës dhe as vdekja e vet -tingëllon absurde për tërë botën njerëzore.

Personazhe të tjera: Maria, Rajmondi, plaku Salamano, arabët, gjykatësit, nëna etj.Mendimi filozofik: Mendimi ekzistencialist: absurdi, revolta, liria absolute


6

Vlerësimi: Mësuesi vlerëson me notë nxënësit për:- identifikimin në mënyrë të plotë të mendimit filozofik ekzistencialist;- renditjen e veçorive të stilit të Kamysë;- plotësimin e skedës së analizës së veprës.

Mësuesi bën njëkohësisht dhe disa pyetje, për të parë ecurinë e dijeve të fituara të disa nxënësve.

Detyrat dhe puna e pavarur: Ushtrimi 4. Mbasi ta keni lexuar analizën e romanit I huaji, flisni për:- natyrën e rrëfimit;- natyrën e heroit;- konfliktin e heroit me mjedisin;- kuptimet dhe nënkuptimet që bart ky roman.


Tematika: Letërsia botërore në shekullin XX Situata e të nxënit: Nxënësit duke biseduar me njeri-tjetrin zbulojnë idetë universale të veprës së Kamysë.

Temat mësimore:1. Koment: Telegrami.2. Koment: Para vdekjes.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca personale; kompetenca e të mësuarit për të nxënë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës varësisht nga tema mësimore.Nxënësi/-ja:Ora I- komenton qëndrimin ideor e filozofik të Kamysë nga fragmentiTelegrami;- justifikon mungesën e figuracionit artistik;- arsyeton mbi ndërtimin e paragrafëve nga forma dhe përmbajtja e tyre;- përshkruan botën e personazhit dhe, veç të tjerave, e përshkruan si një hero i së vërtetës.Ora II- motivon qëndrimin absurd të z. Mërso ndaj priftit;- interpreton peshën e veçantë të rrëfimit në roman;- bisedon me shokët rreth këndvështrimit të Mërsosë për vdekjen.

Fjalë kyç:Mërsoi, absurdi, telegrami, vdekja, varrimi, rrëfimi, stil i zhveshur, prifti, ekzekutimi, revolta, liria absolute, ligjërata e zhdrejtë.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, fjalor i shqipes, foto, romaniI huaji, fragmenti, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Filozofi, Sociologji, Arte figurative

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: punë me hapa, bisedë, lexim shprehës, punë në grupe, ditaridypjesësh, pyetje të njëpasnjëshme, lexim shprehës, bashkëbisedim.

Heroi i Kamysë nuk ka dilema

Shpërthimi i Mërsosë arrin kulmin me fjalët që i thotë prifti: Ju keni një zemër të verbër.Mërsoi nuk mund ta pranojë këtë, se ai është i vetëdijshëm për absurditetin e veprimeve që ka bërë.

Mërsoi ka në dorë të vërtetën, pavarësisht se kjo e vërtetënuk e ndihmon të gjejë zgjidhje.

Kjo e vërtetë e çon Mërsoin në analiza po aq të vërteta, që ai bën për jetën e tij.

Heroi i Kamysë nuk njeh pendesë, nuk ka brenga:për vrasjen që ka bërë;për jetën që ka bërë;për dënimin me vdekje.

Mërsoi nuk urren njerëzit që e duan me vdekje dhe as nuk revoltohet prej tyre, për shkak se mendon që vdekja nuk ka rëndësi për mënyrën se si vjen, përderisa një ditë do të vijë se patjetër. Mërsoi është i vetëdijshëm se, mbi jetën e tij, mbi veprimet e tij qëndron jo Zoti, por një "Fat” i pashmangshëm.


6

Organizimi i orës së mësimitOra IHapi I: Bisedë për detyrën e shtëpisë (Kujtesë, ushtrimi 4)Në fillim të orës, përqendrohet vëmendja sidomos te natyra e heroit të Kamysë. Mësuesi/mund të bëjë plotësimet e tij, nëse nxënësit nuk e kanë dhënë të plotë figurën e heroit.

Hapi II: Lexim shprehësPunojnë me këtë teknikë ushtrimin 1. Analizoni paragrafët. Paragrafët Lexim shprehës

Paragrafi I “Sot më vdiq mamaja. Apo ndoshta dje, nuk e di. Mora një telegram nga azili: “Nëna vdiq. Varrimi nesër. Ngushëllime të sinqerta.” Kjo s’do të thotë asgjë. Ndoshta ka ndodhur dje.”Në këtë paragraf tërheq vëmendjen përdorimi i ndajfoljeve të kohës: ndajfolja sot tregon se rrëfimi i romanit shtjellohet në kohën e tashme; ndajfolja dje nënkupton se e kaluara e personazhit do të luajë rol qendror në ecurinë e ngjarjeve; ndajfolja nesër i jep rëndësi së ardhmes: rrëfimi nis sot, por ngjarjet e vërteta do të fillojnë nesër. Tri ndajfoljet lënë të kuptohet se heroi, që rrëfehen në të tashmen, do të ketë nesër punë me të shkuarën e vet. Qysh në fjalinë e parë të romanit përmendet vdekja “nëna ka vdekur në një azil, ku ajo jetonte me pleq të tjerë” . Më pas, ky detaj do të merret nga gjykatësit si provë se Mërsoi nuk e donte nënën, por këtu shohim se Mërsoi i merr të gjitha masat për të mbërritur një ditë më përpara, madje edhe vrapon për të kapur autobusin.

Paragrafi II “Azili i pleqve ndodhet në Marengo, tetëdhjetë kilometra larg Algjerit. Do të marr autobusin e orës dy dhe do të jem aty pasdite. Kështu do të mund ta gdhij një natë e do të kthehem nesër mbrëma. I kërkova dy ditë leje pronarit dhe ai nuk mund të mos m’i jepte për një arsye të tillë. Por m’u duk se nuk i pëlqeu. Madje dhe i thashë: “S’është për fajin tim.” Nuk u përgjigj. Atëherë mendova se nuk duhej t’ia kisha thënë ato fjalë. Sidoqoftë nuk kisha pse të kërkoja ndjesë. Ai bile duhej të më shprehte ngushëllimet. Do ta bëjë padyshim pasnesër, kur të më shohë në zi. Tani për tani duket sikur mamaja nuk ka vdekur. Ndërsa pas varrimit do të jetë çështje e mbyllur dhe çdo gjë do të ketë marrë formë më zyrtare.”Qysh në hyrje, rrëfyesi tregon vendin ku zhvillohen ngjarjet: qyteti i Algjerit dhe rrethinat e tij. Tërheq vëmendjen mënyra e komunikimit të Mërsoit me pronarin. Një tjetër detaj me interes në këtë paragraf është se lexuesi merr vesh, në mënyrë të tërthortë, se Mërsoi mban zi për nënën, por gjykatësve që do ta akuzojnë


6

si bir i pashpirt ai nuk do t’ua përmendë asnjëherë këtë detaj, pasi mendon se marrëdhënia me nënën është çështja e tij personale.


6

Paragrafi III “Në orën dy mora autobusin. Bënte shumë nxehtë. Hëngra në restorant, te Çelesta, si zakonisht. Të gjithëve u vinte shumë keq për mua dhe Çelesta më tha: “Vetëm një nënë kemi.” Kur u largova, më shoqëruan deri te dera. Isha disi i hutuar, ngaqë m’u desh të ngjitesha tek Emanueli për t’i marrë hua një kravatë të zezë dhe një shirit të zi. Ai ka humbur xhaxhanë para disa muajsh.”Mund ta marrim me mend gjendjen familjare të Mërsoit: ai jeton vetëm, është beqar, ha në restorant. Në lagje, ku njerëzit e njohin mirë njëri-tjetrin, Mërsoin e duan dhe kanë respekt për të. Fakti që ngjitet te komshiu i vet, Emanueli, për të marrë kravatën dhe shiritin e zi, tregon se Mërsoi është nga shtresat e thjeshta të popullsisë, se ai jeton në një lagje të varfër, ku njerëzit i huajnë rrobat njëri-tjetrit. Nga ky paragraf kuptojmë se Mërsoit i dhimbset nëna: kur Çelesta e ngushëllon me shprehjen “Vetëm një nënë kemi”, Mërsoit kjo i duket kaq e natyrshme, sa s’ka nevojë për koment as për përgjigje, mirëpo gjykatësit do ta dënojnë me vdekje këtë “bir të pashpirt”, pikërisht me pretekstin se ai nuk e paska kuptuar se “Njeriu vetëm një nënë ka”.

Paragrafi IV “Vrapova të kap autobusin. Gjithë ai nxitim e ai vrap, me siguri për shkak të tyre, le pastaj edhe troshitjet, era e benzinës, afshi i nxehtë që vinte nga rruga e nga qielli, më vunë në gjumë. Fjeta thuajse gjatë gjithë rrugës. Kur u zgjova, pashë se isha ngjeshur pas një ushtaraku që më buzëqeshi dhe më pyeti nëse vija nga larg. I thashë “po” për të mos e zgjatur muhabetin.”Paragrafi i fundit: Tri momente janë të rëndësishme në këtë paragraf për të kuptuar natyrën e personazhit dhe atë që do të ndodhë më tutje. Së pari, mësojmë se Mërsoi është shumë i ndjeshëm ndaj të nxehtit dhe diellit, që ia turbullojnë ndjesitë deri në përgjumje; më tutje, kur gjykatësit do ta pyesin pse e vrau arabin, Mërsoi do të ketë vetëm një përgjigje: dielli. Së dyti, kuptojmë se Mërsoit nuk ia ka ënda bisedën me njerëz të panjohur, sidomos në çastet kur është i tronditur, si tani që po shkon në varrimin e nënës; në raste të tilla, edhe kur e ftojnë në bisedë, ai është i thatë dhe jep përgjigje fare të shkurtra, me “po” ose me “jo”. Së fundi, mësojmë në mënyrë të tërthortë se Mërsoi nuk është indiferent për vdekjen e nënës: nëse ai nxiton dhe vrapon për të kapur autobusin, kjo tregon se ai dëshiron të mbërrijë në azil sa më parë.Hapi III: Punë në grupe të vogla, Ditari dypjesëshVijon më tej procesi, duke punuar ushtrimet e tekstit përmes teknikës Punë në grupe dhe Ditari dypjesëshPyetjet e grupit - -Përgjigjja / Komenti i nxënësveReflektoni për interpretimin dhe vlerësimin.Grupi I - Ushtrimi 2. Ç’mendoni për tekstin e telegramit: “Nëna vdiq. Varrimi nesër. Ngushëllime të sinqerta.”? A mund të shprehen me një telegram ngushëllime vërtet të sinqerta? Për çfarë i shërben Mërsoit ai telegram: i jep njoftim për nënën që i ka vdekur apo e ngushëllon për nënën e vdekur? Komentoni reagimin e Mërsoit për telegramin që merr.Telegrami nuk lejon të kuptohet data e saktë e vdekjes së nënës. Ai telegram e njofton për vdekjen e nënës. Reagimi i Mërsoit: Një lexues i vëmendshëm vë re se Mërsoja nuk është tip pa ndjenja, vetëm se nuk i shpreh ato. Grupi II - Ushtrimi 3. Cili është mjedisi në të cilin jeton Mërsoi? Si paraqitet ai në marrëdhënie me pronarin dhe me fqinjët?Në fakt Mërsoja nuk jeton në një lagje të pasur, por të varfër. Këtë lexuesi e kupton dhe nga veshja që kërkon hua. Grupi III - Ushtrimi 4. Kamyja e lë qëllimisht tekstin të hapur për kuptime të ndryshme. Zbuloni në tekst shprehjet e fjalitë që mund të merren me dy kuptime, si p.sh.: “nuk e di” apo “kjo s’do të thotë asgjë”, në paragrafin e parë. Thoni për çfarë qëllimi vepron kështu autori?“i kërkova dy ditë leje pronarit dhe ai nuk mund të mos m’i jepte për një arsye të tillë. Por m’u duk se nuk i pëlqeu. madje dhe i thashë: S’është për fajin tim”. Duket sikur Mërsoi kërkon fare pak leje. Kuptimi i parë: ai nuk e quan gjë të jashtëzakonshme vdekjen e nënës (qenie e pashpirt). Kuptimi i dytë: ka frikë mos i bjerë ndesh pronarit, pasi e njeh mirë natyrën e tij, i cili nuk lëshon pe as për raste vdekjesh.

Reflektoni për gjuhën dhe stilinGrupi IV - Ushtrimi 5. Rrëfimi përmban gjërat më të domosdoshme: ai thuret me fjali të thjeshta e të shkurtra, që fshehin me kujdes tensionin e brendshëm që buron nga prania e vdekjes. Tregoni si përshtatet


6

ky stil me brendinë e romanit dhe me natyrën e personazhit.


6

Kamyja përdor një stil të zhveshur si për të harmonizuar rrëfimin e tij me botën në dukje të ftohtë të Mërsosë. Një botë vetmitare ekzistencialiste. Në fakt, megjithëse fjalitë janë të shkurtra, ato mbartin tensionin e brendshëm që buron nga prania e vdekjes.Grupi V - Ushtrimi 7. Mënyra si i thotë Mërsoi gjërat na befason dhe na duket e çuditshme. Tregoni si e karakterizon autori Mërsoin, përmes fjalëve që përdor. Nisur nga katër paragrafët e parë të romanit, a mund të krijoni një mendim të prerë për Mërsoin? Po pasi e keni lexuar romanin deri në fund, a mund të thoni me bindje se e njihni Mërsoin plotësisht?Mërsoi na duket i çuditshëm dhe na befason. Ai herë të jep përshtypjen e një qenie të pashpirt, herë kupton se ai, si tërë njerëzit, nuk mësohet me vdekjen e nënës. Kur lexon romanin, lexuesi përpiqet ta deshifrojë natyrën absurde apo të huaj të Mërsoit.Grupi VI - Rilexoni pasazhin, me qëllim që të zbuloni figura letrare: sa të tilla gjeni? Thoni pse Kamyja përdor pikërisht një stil “të zhveshur” për këtë tip romani.Stili i zhveshur i romanit vjen në harmoni me botën e zhveshur në dukje e pa përjetime, të thatë, të vetmuar të Mërsosë. Ai dhe përballë një dukurie tragjike, siç është vdekja, nuk ia lë vendin përjetimit të dhimbjes.

Ora IIHapi IV: Koment (Lexim shprehës)Dy nxënës komentojnë fjalitë e Mërsoit: “Kisha jetuar në këtë mënyrë e mund të kisha jetuar edhe në mënyrë tjetër. Kisha bërë këtë e nuk kisha bërë atë gjë. Nuk e kisha bërë as atë gjë, por ama kisha bërë diçka tjetër. E pastaj?” Heroi i Kamysë nuk njeh pendesë, nuk ka brenga për jetën që ka bërë, për vrasjen që ka bërë, për dënimin me vdekje.

Hapi V: Ditari dypjesësh, Pyetje të njëpasnjëshmePas përgjigjeve të pyetjeve frontale që i drejton mësuesi/ja klasës, informacionet përmblidhen në tabelën e zezë ose në atë interaktive (qëllimi është që të shkruhen qartë përgjigjet e nxënësve). Mësuesi/ja i korrigjon nga ana kuptimore dhe drejtshkrimore.

Pyetjet/Fragmentet - Komentet e nxënësveUshtrimi 2. Si duhet ta kuptojmë përmendjen e emrave të personave konkretë (Salamano, gruaja e shkurtër, gruaja parisiane, Rajmondi, Masoni, Çelesta, Maria, Mërsoi “tjetër”) në fundin e paragrafit të parafundit?Mërsoi përmend emrat e personave konkretë jo në kontekstin e mallit e të nostalgjisë, përkundrazi, por për të treguar se për të nuk kishte asgjë rëndësi.Ushtrimi 3. I revoltuar ndaj keqkuptimeve absurde lidhur me personin e tij, Mërsoit nuk i mbetet tjetër, veç të urojë që ditën e ekzekutimit të ketë sa më shumë njerëz dhe ta presin me britma urrejtjeje. Çfarë shpreh Mërsoi me këto fjalë? Sa përputhen këto fjalë me karakterin dhe me natyrën e tij?I revoltuar ndaj keqkuptimeve absurde, Mërsoit nuk i mbetet tjetër, veç të urojë që ditën e ekzekutimit të ketë sa më shumë njerëz dhe ta presin me britma urrejtjeje. Me këto fjalë e shpreh ai revoltën ndaj absurdit dhe protestën e vet të fundit kundër vdekjes.Ushtrimi 4. Vdekja e bën Mërsoin të kuptojë sa ngushtë është i lidhur me jetën dhe se do të donte t›ia niste nga e para. Cili imazh i vjen në mendje në ato çaste? Kush tjetër kishte dashur t’ia niste jetës ose “lojës” nga e para?Vdekja e bën të kuptojë se sa i lidhur është me jetën. Ishin ulërimat e sirenave që e kujtonin se ishte një botë tjetër, ajo e jetës, së cilës nuk i përkiste, por, që dëshironte ta kishte. Ndaj tani e kupton se pse e ëma kishte dashur ta niste jetën nga e para.Ushtrimi 5. Si e kuptoni formulimin “mospërfillja e ëmbël e botës”, që mbyll fjalinë e tretë para fundit të romanit? Mërsoi e do jetën, pavarësisht absurditetit të saj, ndaj në këtë moment paqeje, që nuk i erdhi prej priftit, por prej aromës së natës dhe shenjave të yjeve në qiell, ai përdor një epitet metaforik - mospërfilljen vrastare të botës ai e quan të ëmbël, sepse në fund të fundit ajo gjë e lidh me jetën.


6

Ushtrimi 6. Imagjinojeni skenën mes Mërsoit dhe priftit si një episod në një shfaqje teatrore; sipas mendimit tuaj, cili është aktori kryesor në këtë episod, prifti, që vjen me autoritetin e Perëndisë për t’i ofruar Mërsoit jetën e amshuar apo Mërsoi, që pret ta ekzekutojnë?Në dialogun ndërmjet priftit, që vjen me autoritetin e Perëndisë për t’i ofruar Mërsoit jetën e amshuar dhe Mërsoit që pret ta ekzekutojnë, zbulojmë se është ky i fundit që e luan lojën kryesore. Humbja e priftit është fatale, se fjalët e Mërsoit tronditin bazën e një besimi të tërë për jetën e përtejme.

Ushtrimi 7. Vetëm tani në fund shohim që Mërsoit “i vjen goja”: zbuloni në tekst gjestet, fjalët e veprimet e Mërsoit dhe shpjegoni përmes tyre si rriten gradualisht tensioni dhe dramaticiteti i rrëfimit në këtë fragment.

Mërsoi gjithë jetën e vet e përmbledh në tri interesa: të jesh i pasur, të notosh shumë shpejt, të kesh buzë më të bukura. Nuk ka asnjë grimë talljeje në fjalët e tij, por ato janë shumë më therëse sesa po të ishin ironike, për shkak të stilit të zhveshur. Fjalët kyç që përshkruajnë gjendjen e tensionuar të Mërsoit, kur është i detyruar të dëgjojë priftin, janë: po fillonte të më mërziste; i ktheva kurrizin; pa ia vënë veshin; më lodhte; më nervozonte, më ngriti nervat.

Ushtrimi 8. Në takimin me priftin, teksa nuk e pranon mëshirën e nuk ia hap zemrën pendesës, Mërsoi sërish shfaqet si një i huaj në sytë e lexuesit. Nënvizoni gjestet dhe thëniet e Mërsoit, të cilat edhe juve ju duken “të huaja”. Shpjegoni domethënien e tyre.

Prifti nuk tërhiqet aspak, as kur Mërsoi e fyhen, as kur revoltohet ndaj tij dhe i thotë hapur se s’ka nevojë për të. Humbja e priftit është fatale, se fjalët e Mërsoit tronditin bazën e një besimi për jetën e përtejme: “Një jetë që të më kujtojë këtë që po jetoj”,-i thashë pa e zgjatur se mjaft më mërziti. – “..ç`rëndësi kishin për mua Zoti i tij, jetët, fatet që zgjedh njeriu...”.

Ushtrimi 9. Analizoni përdorimin e ligjëratës së drejtë dhe të zhdrejtë në këtë fragment, duke u orientuar nga përdorimi dhe mospërdorimi i thonjëzave. Argumentoni çfarë efekti fiton rrëfimi në paragrafin e parafundit, teksa autori i shmang thonjëzat, megjithëse fjalët e Mërsoit i drejtohen më së shumti priftit.Nga një zgjedhje e tillë (eliminimi i thonjëzave), rrëfimi ngacmon ndjeshmërinë dhe zgjon sensin e gjykimit. Fjalët e Mërsosë duket sikur janë fjalët e një apo shumë mendimtarëve ekzistencialistë, ndaj ç’duhen thonjëzat? Përdorimi i ligjëratës së zhdrejtë jep tiparin e një stili të ngjeshur dhe të veprimit që ndodh shpejt.

Hapi VI:Reflektim, BashkëbisedimNë këtë rubrikë të fundit, nxënësit do të shfaqin mendimet e tyre rreth absurdit, botës së Mërsosë dhe botës që na rrethon. Pyetja që drejton mësuesi/ja: Ç’është vdekja për Mërsonë?

Vlerësimi: Mësuesi/ja bën vlerësime të nxënësve nga situata të ndryshme gjatë dy orëve

Shpresë e keqe

mësimore, si nga:puna në grupe; aftësinë e secilit nxënës për të kombinuar dhe paraqitur saktë informacionin në punën me grupe;nga puna e pavarur individuale; vlerëson nxënësit për rrjedhshmërinë e të folurit dhe

Nuk hidhërohet, por shkon i revoltuar dhe

uron që ditën e ekzekutimit të ketë

sa më shumë njerëz.

Mërsoi dhe vdekja

Është tragjike dhejotragjike

Është normale, se është pjesë e

botës njerëzore.

saktësinë e informacionit shkencor që paraqesin gjatë komentit të fragmentit nga romani I huaji.

Detyrat dhe puna e pavarur: Bëni një përshkrim me fjali

Takimi me vdekjen i zgjon ndjesinë e

absurdit dhe të hiçit të njeriut përballë

vdekjes.

“telegrafike” të një ngjarjeje çfarëdo nga jeta juaj, pa përdorur figura letrare.


6


Tematika: Letërsia botërore në shekullin XX. Situata e të nxënit: Debatojnë nxënësit për mendimet filozofike të ekzistencializmit.Temat mësimore: Diskutim mësimor për veprën e Kamysë


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës varësisht nga tema mësimore.Nxënësi/-ja:- bën raportin mes rrëfimit dhe përshkrimit në dy fragmentet e romanit I huaji;- interpreton rolin e kalimit të foljeve nga forma veprore te foljet në formën pësore;- zbulon elementet tekstore që krijojnë paralelet mes dy personazheve, qenit dhe të zotit;- bisedon me shokun/shoqen për thëniet e Kamysë dhethëniet për Kamynë.

Fjalë kyç: Kamy, ekzistencializmi, Mërso, rrëfimi, përshkrimi, i huaji, kohë,hapësirë.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, fjalor i shqipes, romaniI huaji, foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Filozofi, Histori, Arte figurative

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: punë me hapa, diskutim, punë me panele, punë në grupe,diskutim.

Organizimi i orës së mësimit

Hapi I: Diskutim, Lexim i drejtuarNë fillim të orës, pasi diskutohet për detyrën e shtëpisë, dy nxënës lexojnë fragmentet e romanit “I huaji”, që janë në faqet 62-63 të tekstit Letërsia 12, Albas.Hapi II: Punë me panelePasi e ndan klasën në dy panele të mëdha, mësuesi u cakton pyetjet që do të punojnë. Secili panel përbëhet nga grupe të vogla pune.Paneli IGrupi I: 1. Thoni se në ç’marrëdhënie janë rrëfimi dhe përshkrimi në këto dy fragmente, duke u mbështetur në moton e rrëfimit të narratorit protagonist, Mërsosë: “ta jetosh jetën si spektator”.2. Cilat janë elementet tekstore që krijojnë paralelet mes dy personazheve, qenit dhe të zotit? Argumentoni përdorimin e fjalës qimja.Grupi II: 3. Vëreni dhe interpretoni kalimin nga përdorimi i foljeve në formën veprore, te foljet në formën pësore: ai e tërheq përsëri të zonë dhe përsëri ai rrihet dhe shahet. Sipas jush, çfarë fsheh ky kalim në lidhje me këndvështrimin/llojin e narratorit që tregon ngjarjen?4. Te fjalia: “qeni me lemeri, i zoti me urrejtje” – zbuloni disa karakteristika të narratorit të gjithëdijshëm, narratorit që merr përsipër të tregojë me të njëjtën përpikëri si ngjarjet që sheh dhe ku është i pranishëm, ashtu edhe ndjenjat a mendimet e personazheve të përfshira në ngjarje. Gjeni në tekst elemente të tjera që zbulojnë këndvështrimin e këtij narratori. Përqendrohuni te disa pjesë të theksuara në tekst.


6

Grupi III: Pjesa më e madhe e tekstit është shkruar me fjali të shkurtra, minimale, sintetike (elemente të stilit të Kamysë), që karakterizohen nga të pasurit të një dendurie kuptimore në kontekst. Ilustroni me shembuj.Paneli II do të punojë pjesën e dytëGrupi I: 1. Zbuloni këtë denduri kuptimore në fjalinë e mëposhtme:“Sa fatkeq”, por në thelb askush nuk mund ta dijë. Cili është fatkeq qeni, apo i zoti? Çfarë nuk mund të dijë askush?2. Përqasni mes tyre fjalitë: “doja t’i blija një zinxhir më të shkurtër” dhe “të japësh para për atë qelbanik”. Grupi II: 3. Krahasoni fragmentin e parë me të dytin, duke u mbështetur tek ato tregues tekstorë të fragmentit të parë, që paraprijnë (paralajmërojnë) shfaqjen e fragmentit të dytë shumë faqe më pas në roman.4. Interpretoni marrëdhëniet kohë/hapësirë në këto dy fragmente që shfaqen me përsëritjen e treguesve kohorë tetë vjet, vazhdimisht, zakonisht etj. dhe të treguesve të vendit (që mbetet i njëjti në të dyja fragmentet). Grupi III: 5. Narratori protagonist tregon në vetë të parë, se nga çatma vinte e një zhurmë që e përcakton si të çuditshme.Interpretoni dhe lidhni këtë tregues të këndvështrimit të narratorit Mërso, me fjalinë përmbyllëse: Nuk e di pse më shkoi mendja te mamaja.

Hapi III :DiskutimBashkëbisedim Komentet e nxënësve Komentoni shprehjet e mëposhtme:

• Absurdi nuk është sistem filozofik, por një mënyrë të arsyetuari e një ndjeshmëri.• Kamyja dallon dy lloje të revoltës: revoltën metafizike dhe revoltën historike.• Liria është vlerë themelore për ekzistencialistët, prej së cilës burojnë tërë vlerat e tjera.• Kamyja mendon si filozof dhe shprehet si artist: ai është autor i shquar i letërsisë së ideve.

Komentoni thëniet Ka thënë Kamyja:“E rëndësishme për njeriun është të jetë i vërtetë, e kjo përfshin gjithçka.” (E mbrapshta dhe e mbara)

“Në lidhjen e njeriut me jetën gjendet diçka më e fortë se të gjitha pakënaqësitë e botës.” (Miti i Sizifit) “Njeriu është e vetmja krijesë që nuk pranon të jetë ai që është.” (Njeriu i revoltuar)

Kanë thënë për Kamynë:“Të lexosh Kamynë, kjo është një mënyrë për të deshifruar fatin.” (F. Bartfeld, Efekti tragjik) “Është i mahnitshëm rigoroziteti me të cilin Kamyja e ka ndërtuar fatin e të Huajit të vet.” (M. Kroshe, Miti në veprën e Kamysë)

Vlerësimi: Mësuesi/ja bën vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar ata në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten që të realizojnë punë cilësore me qëllim plotësimin e dosjes së tyre.

Detyrat dhe puna e pavarur: Krahasoni një paragraf çfarëdo të esesë Miti i Sizifit me një paragraf çfarëdo të romanit I huaji. Zbuloni ku qëndron dallimi në mënyrën e të shkruarit të autorit dhe ku qëndron dallimi midis një eseje e një romani.


7


Tematika: Letërsia shqipe në gjysmën e parë të shek. XX Situata e të nxënit:Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare dhe historike.Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime, që vlejnë më vonë nëperceptimin e botës.

Tema mësimore:1. Letërsia shqipe në gjysmën e parë të shek. XX2. Lexime të komentuara

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: diskuton në grup në mënyrë konstruktive duke dhënë

dhe marrë informacion mbi temën; përcakton dhe analizon kushtet historike (Shpallja e

Pavarësisë, Lufta e Parë Botërore etj.) dhe shoqërore në të cilat u zhvillua letërsia e gjysmës së parë të shekullit XX;

përshkruan dhe analizon risitë e letërsisë së kësaj periudhe;

rendit dhe analizon shkrimtarët që me krijimtarinë e tyre shërbyen si urë lidhëse mes letërsisë së shekullit XIX dhe letërsisë së shekullit XX;

rendit përfaqësuesit kryesorë të letërsisë së kësajperiudhe dhe krijimtarinë e tyre;

vlerëson kontributin e shkrimtarëve të kësaj periudhe; fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën e

letërsisë; fiton aftësinë për të zbërthyer tekstet letrare.

Fjalë kyç:periudha letrare, kontekst historik, kontekst letrar, letërsi shqipe, moderne, modernizëm, poezia shqipe, proza shqipe, drama shqipe, kritika letrare, Mjeda, Asdreni, Noli, Konica, Kuteli etj.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, fjalor i gjuhës shqipe, foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori,publicistikë

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: Stuhi mendimi, bashkëbisedimi, një pyetje-shumë përgjigje,lexim i drejtuar, puna në grup, pema e mendimeve, organizuesi grafik, punë e pavarur.


Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, Stuhi mendimi, një pyetje- shumë përgjigje )Për të zhvilluar këtë orë mësimi, mësuesi/ja duhet të nxitë nxënësit të sjellin në kujtesë njohuritë e tyre të mëparshme rreth drejtimeve letrare dhe autorëve me veprat përkatëse të letërsisë shqipe që kanë zhvilluar deri tani.Metoda Stuhi mendimi i nxit të sjellin ide, mendime dhe njohuri rreth këtyre drejtimeve dhe veprave të njohura përmes pyetjeve të tilla, si p.sh.:

Cilat janë disa prej drejtimeve letrare që kemi studiuar përgjatë dy viteve të kaluara?

Fishta – trashëgimtar i neoklasicizmit

Noli – trashëgimtar i realizmit me frymë kritike dhe përmes shqipërimeve të tijbëhet stilist i shqipes.

Konica - përurues dhe nismëtar i kësaj periudhe me revistën Albania, përmes së cilës botoi dhe komentoi këtë lloj letërsie. Konica bëhet teoriku e kritiku i parë i kësaj letërsie.

Asdreni – trashëgimtar i simbolizmit.

Çajupi – kritik i lindur, me veprën e tij shënjon kapërcimin drejt poezisë moderne shqipe.


7

Cilët autorë të letërsisë shqipe njihni ju?Përmendni vepra të tyre dhe shpjegoni se cilit drejtim i përkasin.

Më poshtë po pasqyrojmë autorët dhe veprat e tyre, përmes të cilave kemi njohur letërsinë shqipe te deritanishme. Mësuesi/ja mund të orientojë si duhet mendimet e nxënësve.

Letërsia gojore – Folklori shqiptar Cikli i kreshnikëve

Humanizmi – M. Barleti Histori e Skënderbeut

P. Bogdani – Çeta e profetënve, F. Bardhi, P. Budi, poezi të tyre

De Rada – Këngët e Milosaos

N. Frashëri – Lulet e verës

Përmes teknikës një pyetje-shumë përgjigje, ngacmojmë konceptin e nxënësve mbi modernen.Ç’është moderne sipas tyre?

Nocioni modern (lat. modernus) shfaqet që në shekujt e parë të epokës sonë për të shënuar një dukuri të re, që lidhet me mendimin dhe konceptin e ri të një kohe.Letërsia moderne nuk shfaqet në të njëjtën kohë dhe në të njëjtat forma në letërsitë e ndryshme kombëtare. Kjo varet nga zhvillimet, ndërrimet dhe trashëgimitë letrare të vendeve të ndryshme.

a. Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, një pyetje – shumë përgjigje, lexim i drejtuar, pema e mendimeve, organizuesi grafik, puna me grupe)Në vazhdim, përmes leximit të drejtuar, ndërtojmë me nxënësit kontekstin historik dhe letrar të zhvillimit të letërsisë shqipe gjatë gjysmës së parë të shekullit XX.

Në vitin 1900: vdes Naim Frashëri;Fishta boton shkrimet e tij të para;Një vit më herët ka lindur Lasgush Poradeci.

Përkufizimin letërsi moderne shqiptare në historiografinë e letërsisë shqiptare e ka bërë i pari Eqrem Çabej. Prezantojmë më poshtë një organizues grafik mbi fillimet e letërsisë moderne shqipe

Fille

sat e

letë

rsisë

mod

erne

sh

qipe

i gj

ejm

ë te

:


7

Letërsia e hershme moderne shqiptare ka dy karakteristika themelore:- krijimin e formave e të strukturave të reja letrare;- krijimin e vetëdijes (ndërgjegjes) letrare.

Nëpërmjet punës me grupe ekspertësh dhe teknikës së leximit të drejtuar, ndajmë klasën në tri grupe, me qëllim të dallojmë në tekst format letrare përmes së cilave u zhvillua letërsia moderne shqipe e fillimshekullit tëXX. Secili grup dallon karakteristikat e letërsisë shqipe përmes tri gjinive: poezisë, prozës dhe dramës.

Poezia – Grupi I- gjuhë e re poetike;

- struktura të reja stilistike;- alternim mes vargut të përsosur

metrikisht dhe vargut të lirë;- mungon kriteri tematik te vëllimet poetike të kësaj periudhe dhe vendin e tij e zë struktura e ndërlikuar poetike;- është koha e poetëve monument, si: Asdreni me Psallme Murgu, Lasgushi me Vallja e Yjeve e Ylli i Zemrës, Ndre Mjeda me Andrra e jetës, Fan S. Noli, Migjeni etj.

Proza – Grupi II- proza artistike shqipe në shek. XX bën kalimin nga një prozë poetike e Faik Konicës dhe e Lumo Skëndos, në format tregimtare moderne të Ernest Koliqit, Migjenit e Mitrush Kutelit;- këto krijime shfaqen me ndërtime të reja strukturore dhe thellime psikologjike;

- proza e gjatë kalon në trajtën e romanit me tema shoqërore e filozofike, duke lënë pas romanin historiko-didaktik;

- veprat që krijojnë themelet e modernizmit në prozën shqiptare janë: Hi dhe shpuzë e Lumo Skëndos, Hija e maleve e Ernest Koliqit, Doktor Gjilpëra e Faik Konicës, Net shqiptare e Mitrush Kutelit, Novelat e qytetit të Veriut e Migjenit, Pse?! e Sterjo Spasses.

Drama – Grupi III- para kësaj periudhe, kjo gjini kishte një trashëgimi mjaft modeste, me dy-tri drama të romantizmit;

- në fillimet e shek XX, drama shqipe njohu disa forma të saj: dramën e dokeve, dramën shoqërore me ide filozofike, tragjedinë klasike, tragjedinë neoklasiciste, komedinë e farsën, si dhe një zhvillim të melodramës me theksa të veçantë poetikë;- vepra të mirëfillta dramatike: Juda Makabé e Fishtës, Izraelitë e Filistinë e Nolit.

Nga ana tjetër, mësuesi/ja u prezanton nxënësve zhvillimin e artit në përgjithësi në fillim të shek. XX.- Arti në përgjithësi - Në fillimet e shek XX disa artistë të shkolluar jashtë vendit organizuan dhe hapën ekspozitat e para të pikturës e të skulpturës, duke krijuar kështu djepin e Akademisë së Arteve. Të tillë ishin: Kol Idromeno, Ndoc Martini, Murat Toptani, Simon Rrota, Spiro Xega, Andrea Kushi dhe më të rinjtë, si: Odise Paskali, Vangjush Mio, Qenan Mesarea, Zefm Kolombi etj.

Në vazhdim të orës së mësimit, përmes pemës së mendimeve paraqesim në klasë zhvillimin e mendimit kritik.

Zhvillimi i mendimit kritik Faik Konica mbahet si themeluesi i kritikës letrare shqiptare. Ai, përmes kritikës së tij letrare, vë në dukje

se letërsia e re: çlirohet nga zotërimi i ideologjisë kombëtare të romantizmit; shpreh dallimin ndërmjet veprimit atdhetar dhe krijimit letrar estetik;që në nismë, shprehu kërkesën e krijimit të letërsisë si vlerë më vete;qëllimi tani arrihet nëpërmjet frymës kritike, e jo frymës himnizuese;


7

sjell risi në përputhje me frymën dhe kërkesat e kohës.


7

Në fillim të shekullit (1901), shfaqet punimi Naim Be Frashëri i Mali Kokojkës (Mid’hat Frashërit), monografia e parë për poetin kombëtar.

Gjergj Fishta themelon dhe drejton revistën Hylli i Dritës. Një tip të kritikës hyrëse (introduktive) e ka kultivuar Fan Noli me introduktat e tij, ku interpretoi dhe

vlerësoi veprat e mëdha të letërsisë botërore, të cilat i përktheu vetë në shqip. Eqrem Çabej vuri në dukje i pari modernitetin e letërsisë shqiptare, duke kujtuar Asdrenin e Lasgushin. Një kritikë me shenja psikanalitike ka shkruar Krist Maloki. Në vitet ‘30 u zhvillua një kritikë me orientime të ndryshme metodash:

- me kërkime filozofike e letrare (Branko Merxhani e Vangjo Nirvana);- me kërkime thjesht letrare (Qemal Draçini, Pashko Gjeçi, Arshi Pipa);- me kërkime thjesht sociale (Tajar Zavalani, Dhimitër Shuteriqi, Petro Marko etj).

b. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit, puna në grupe, puna e pavarur, rrjeti i diskutimit)Për të realizuar këtë moment të orës së mësimit, ftojmë nxënësit të punojnë në mënyrë të pavarur përmes punës me grupe mbi leximet e komentuara të dhëna në tekstin e nxënësit në faqet 71-77.Prezantojmë më poshtë disa modele komentesh:

Poezia – Grupi I - punojmë me komentin e poezive dhënë te leximet e komentuara.Mjeda - poezinë e Mjedës e karakterizon:

përkushtimi për formën e përsosur poetike; kalimi i figurës nga epiteti në metaforë, madje në simbol;prirja drejt një poezie me thellësi mendimi e përgjithësimi; te poema Andrra e jetës është gjithë filozofia e jetës; struktura e thjeshtë - tri personazhe, dy vajza e një nënë: Trinka, Zoga e Lokja, që emërojnë më tej tri

faza të jetës: fëmijërinë, rininë, pleqërinë.Mes librit digjital dëgjojmë interpretimin e fragmentit të shkëputur nga vepra e Mjedës. Në vazhdim punojmë me pikat e dhëna te studim teksti.1. Ritregoni me fjalët tuaja skenën që imagjinoni pas leximit të poezisë, duke u ndalur në atmosferën e vendit ku zhvillohet subjekti:

- Është pranverë, vjeshtë, dimër, verë?- Sa personazhe janë realisht?- Cilat personazhe hamendësohen?

2. Përse është aq e madhe brenga e Lokes? Ku qëndron drama e Lokes:- te fakti që është nënë pa djalë - te mentaliteti patriarkal - te domosdoshmëria e pranisë së burrit në familje ?

Argumentojeni mendimin tuaj.Model përgjigjeje – Duke pasur parasysh filozofinë që përcjell vepra, Lokja është në ciklin e fundit të jetës dhe ndoshta është duke bërë bilancin e saj. Ajo është e vetme, në moshë të thyer, e lodhur dhe shumë e munduar nga jeta plot halle e brenga. Drama e saj fshihet mes gjithë rrudhave të fytyrës, mes gjithë lotëve që ka derdhur, mes gjithë brengave që ka kaluar.Në ato vise e në ato kohë të vështira, prania e një mashkulli në familje ishte shtyllë e fortë për t’iu mbijetuar të gjitha peripecive që të sillte jeta.Mentaliteti gjithashtu i jepte Lokes një shuplakë të fortë, që nuk kish mundur të sillte në dritë një djalë, por veç dy vajza. E kështu ajo kish jetuar gjithë jetën me kokën e ulur mes këtyre brengave të mëdha, që ia bënin pleqërinë edhe më të mundimshme.


7

3. Me çfarë detajesh dhe figurash stilistike e realizon Mjeda përshkrimin e natyrës dhe të gjendjeve shpirtërore të personazheve?Model përgjigjeje - Mes detajesh të forta, plot ngjyra dhe jetë, poeti vendos përballë bukuritë e natyrës dhe gëzimin që të fal jeta përmes trashëgimisë. Hëna, zana, yjet, qielli, toka, agimi, drita, lulet, pranvera etj., të gjitha këto detaje janë në lëvizje në duart e poetit për të na ndihmuar të kuptojmë gëzimin e jetës te fragmenti Zoga, që përfaqëson edhe fillimin e jetës. E kundërta ndodh me atmosferën te fragmenti Lokja, që karakterizohet nga zymtësia dhe ftohtësia. E gjitha kjo është në simbiozë të përkryer me mesazhin që përçon fragmenti, me fundin e jetës. Janë përdorur disa figura letrare, si krahasime, epitete, metafora, inversione etj.

Asdreni - çoi poezinë shqipe në një epokë të re. Në poezitë e tij ka një pajtim ndërmjet:

- mendimit të thellë,- ndjesisë intensive;- formës poetike të përsosur.

Mes librit digjital dëgjojmë interpretimin e fragmentit poetik të shkëputur nga Asdreni.1. Pse themi se pikërisht Asdreni përbën kalimin poetik nga letërsia e Rilindjes në letërsinë moderne shqiptare? Ç’ndryshime ka forma e tij poetike me atë tradicionale?

Model përgjigjeje – Asdreni përbën kalimin poetik nga letërsia e Rilindjes në letërsinë moderne shqiptare, pasi ai u mundua të sillte një koncept të ri poetik, ndryshe nga ai i mëparshmi. U përpoq ta qaste poezinë shqipe me poezinë simboliste. Nga hapi i parë i përsosjes së vargut të rregullt kaloi në vargun e lirë, duke u bërë nga të parët poetë shqiptarë që e përdorën atë.

2. Krahasoni disa vargje nga poezia Hija e keqe e Asdrenit me disa vargje nga Korbi e Posë.Model përgjigjeje – Poezia Korbi e Posë është një poezi thellësisht simboliste, ku mbizotërojnë ngjyrat bardhë e zi, mes së cilave poeti aludon mbi jetën dhe vdekjen. Po të njëjtën gjë përpiqet të përçojë edhe Asdreni me poezinë Hija e keqe. Ai kapet vetëm pas trazimit shpirtëror fundor, që zbulohet në terr si në ferr. Hija e keqe e vë në provë jetën me vdekjen, moralin me qëndresën dhe me tiraninë e kohës, që ikën e s’kthehet më.

Në t’errët hapa syt’ e sa më mundej... Se hije nate qe me mish e koska...Një zjar si nxjer nga syt!Dy sy të zinj, si vrima pellgut thellë

Ngjashmëria mes këtyre dy poezive është e dukshme, sidomos mes simbolikave të përdorura.3. Fakti që si artist në vëllimin Psallme murgu i jep më shumë rëndësi përjetimit individual, sesa një ideali popullor, na bën të mendojmë se është një element më shumë për ta konsideruar Asdrenin poet modern. Model përgjigjeje – Asdreni përbën kalimin poetik nga letërsia e Rilindjes në letërsinë moderne. Nëse sjellim ndër mend se poetët e Rilindjes i mëshonin fort idealit popullor, me qëllimin e përbashkët për të zgjuar ndërgjegjen e kombit, kushtëzuar kjo nga të gjitha rrethanat, Asdreni e kapërceu këtë fakt, duke u qasur më fort drejt elementit poetik, drejt përjetimeve individuale.

Proza – Grupi II - punojmë me komentin e fragmenteve dhënë te leximet e komentuara.F. Konica - Konica krijoi një stil të ri në letrat shqipe.

- Shumë kritikë e kanë cilësuar si krijuesin e prozës shqiptare.- Noli e pranon si mësuesin e tij në stil e në gjuhë.- Ishte mjeshtër i formave të shkurtra letrare.

“NJË AMBASADË E ZULLUVE NË PARIS”Mes leximit të drejtuar, njihemi me fragmentin e shkëputur nga vepra.


7

1. Si mendoni, a ka moralizim të vetë Konicës në fjalimin e Plugut ndaj shoqërisë shqiptare të kohës? A ka nota tragjike në të? A është subjektiv në këndvështrimin që ka për problemet e kohës?

Po Jo


7

Model përgjigjeje – Faik Konica e shkroi tregimin Një ambasadë e Zulluve në Paris më 1922 për të tematizuar raportin ndërmjet Europës e Zulluve (Afrikës). Europianët tallen me Zullutë, kurse këta talljet i marrin si lavdërim. Po tregimi i Konicës është shkruar si satirë dhe duhet të lexohet si alegori për botën shqiptare dhe raportin e saj me të tjerët. Morali që bën Konica përmes fjalës së Plugut mbart nota të thella tragjike: intelektuali përballë injorancës humbet, individi përballë turmës është i padukshëm, padija mbyt dijen. Nëpërmjet këndvështrimit të Konicës, ne si lexues deshifrojmë një realitet të hidhur, por të prekshëm për fat të keq edhe në ditët e sotme.

2. A shikoni ndonjë përafri me gjendjen e kohëve të sotme? Jepni mendimin tuaj: a ka ndryshuar mentalitet shoqëria shqiptare, apo tingëllojnë ende reale këshillat e Plugut për përparim?Model përgjigjeje – për të ndërtuar këtë përgjigje, nxënësit janë të lirë të pozicionohen sipas këndvështrimit të tyre dhe të japin argumente.

Drama – grupi III - punojmë me komentin e fragmenteve dhënë tek leximet e komentuaraFan Noli - i shërbeu tërë jetën kulturës së shkruar, si poet, dramaturg, historian, biograf, publicist, kritik, stilist e orator, dhe mbi të gjitha si një përkthyes i rrallë.

- Noli e pa Shqipërinë si një idealist dhe u mundua ta ndryshojë si politikan.- Ishte shkrimtar dhe veprimtar udhëheqës dhe të dyja këto patën ndikim të madh te njëra-tjetra.

Drama Izraelitë e Filistinë e merr temën nga Bibla.- Fuqia e kësaj drame qëndron në idetë e saj dhe më tepër në pyetjet që shtron autori para lexuesit me

“enigmën” e tij.- Tema e madhe e veprës është çështja se a mund të jetojnë kultura të ndryshme në kontakt duke ruajtur

veçantitë e tyre apo njëra duhet ta zotërojë tjetrën duke e asimiluar ngadalë.

Është një dyluftim ndërmjet idesë dhe jetës1. Përse Samsoni e quan puthjen që i jep Dalilës gjemp’ i parë? Shpjegoni kuptimin e secilës fjalë më vete dhe kuptimin që marrin duke u lidhur me njëra-tjetrën. Samsoni është: një viktimë e verbër apo një viktimë e ndërgjegjshme e dashurisë? Në cilat fjalë të tij duket kjo?Model përgjigjeje - Ky fragment jep thelbin e tërë dramës. Heroi izraelit, Samsoni, nga një misionar i një populli bëhet një njeri i zakonshëm; dashuron. Këtu mbaron tragjikisht misioni i tij. Fjala gjemp – lidhet me shpimin që buron nga ngacmimi, pra gjembi të shpon vetëm nëse provon ta prekësh. Tundimit nuk mund t’i shpëtojë asnjë qenie e gjallë. Dhe ky ishte shpimi i parë, hera e parë, tundimi i parë, gabimi i parë, humbja e parë e idealit që Samsoni kish marrë përsipër të kryente.2. Dialogu Samson-Dalilë shtrohet në nivelin e diskutimit të ideve që kanë të bëjnë me raportet: arsye / ndjenjë, jetë kolektive /jetë personale. Ilustrojeni këtë me fjalë nga teksti.Model përgjigjeje:- Perëndia na dha shpirtin si udhëheqës të rrojtjes së Vërtetë, dhe zëmrën si rufjan të së Gënjeshtërmes.- Në vafshim pas zëmrës,prishemi, në vafshim pas shpirtit dëbierim udhën e qëllimit së rrojtjes. Cili ka të

drejtë? Asnjë.- S’kërkon lumëri ay, që dyke u bërë zot i fuqivet’ tij munohet për lumërinë e të tjerëve.

3. Tragjedia e Samsonit qëndron: tek ideali i lëkundur apo tek instinktet dhe dobësitë njerëzore?Model përgjigjeje – për të ndërtuar këtë model përgjigjeje, nxënësit nxiten të argumentojnë mendimet e tyre.4. A është konflikti që ngre Noli në dramë një shfaqje e emancipuar e botëkuptimit të tij?

Nëpërmjet rrjetit të diskutimit nxënësit nxiten të sjellin mendimet e tyre të argumentuara.

A është konflikti që ngre Noli në dramë një shfaqje e emancipuar e botëkuptimit të tij?


7

Detyra dhe puna e pavarur:- Punojmë në mënyrë individuale me komentin e fragmenteve dhënë në faqet 77-82 te libri i nxënësit.

Vlerësimi:Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.


Tematika: Letërsia shqipe në gjysmën I të shekullit XX. Situata e të nxënit: Nxënësit bisedojnë me njëri-tjetrin për rëndësinë e bukurinë evargut fishtian.

Temat mësimore: Gjergj Fishta, simboli i madhështisë sëpoezisë shqipeRezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:

kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit;kompetenca e të menduarit;kompetenca qytetare;kompetenca personale;kompetenca e të mësuarit për të nxënë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës varësisht nga tema mësimore.Nxënësi/-ja:- vë në dukje elementet që i japin madhështi verbit fishtian;- komenton vargjet e poetit;- zbulon rolin e mjeteve stilistike në poezinë Nji lule vjeshtet;- analizon vargjet nga ana metrike.

Fjalë kyç:lirika, himnizimi, toni kryengritës, fe dhe atdhe, ironia, krahasimi, dhimbja, trajta e vetërrëfimit, jeta, vdekja, metrika.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, Fjalor i gjuhës shqipe, Mrizi i Zanavet, Vallja e Parrizit, foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore, material nga youtube : https://youtu.be/NMysLsWAdlU , etj...

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Histori, Sociologji, Arte figurative

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP, vështrim i një dokumentari, bisedë, lexim i drejtuar,organizuesi grafik, punë në grupe, ditari dypjesësh.

Parashtrimi : Vështrim i një dokumentari, Bisedë.Mësuesi orienton nxënësit për qëllimin e orës dhe u paraqet një dokumentar të marrë nga interneti, adresa

të cilit është: https://youtu.be/NMysLsWAdlU. Mund dhe të shfaqet një punim i vetë nxënësve, i përgatitur më parë. Bisedë për madhështinë e veprës së Fishtës.

Ndërtimi i njohurive të reja: lexim i drejtuar, organizuesi grafikMë tej, orientohen nxënësit të lexojnë në heshtje informacionin, Lirikat, që jepen në tekstin Letërsia 12,

Albas. Përmes teknikës organizuesi grafik, përmbledhim në tabelë çështjet rreth krijimtarisë së tij lirike.

mjedis qiellor.

shqiptare.(poezitë Shqypnia, Gjuha

të cilat realja ngrihet mbi

strofa safike e tingëllima.

tetë ë tjera

dh i


7

Lirika të himLniriizkimaittë himnizimit-- HHiimmnniizzoonn bbuukkuurriittëë fifizziikkee ttëë

aattddhheeuutt,, trashëgiminë motrraalseh, ë

egtnimosininëemtorardailteë,nestnhoqsipintaeret.r(apd

oietëzintë Shqypnia,Gjushhaqyshpqey,pHei,mHnimi inFi ai lFmalumriut rKitoKmombëbtëatra).r).

-- IIddeeaalliizzmmii iipopeoetitit st hsphrperheehtemt emfeigufirgaura abstrakte poaetibksetr,atkëteciplaoteitgikjeej,mtëëncëilantjëi gmjejejmdisëqnieëllnojrë.

--

TT

rraa

jtjata

ee

krk

arha

ah

sa

imsim

it tit

ëtë

zgz

jeg

rjue

aru

r ar është

ëksahrtaëkktearriasktitkeerisptiëkretëpëgrjittëhagjkitëhnagët kaëtdnghëettaartedhtëetFarisehttëëFsi.shtës.

MetrikaM- Netërilkiraikat e tij Fishta përdor vargun-teNtëërlirroikkaëtsehtidjhFeishmtëa pdëernddourrvvaargrugnjet e tjera të letërsisë së kultivuar, si : srhrtoaktësrrhodkhëeshminëedendur vargjet e

të lnejtëëmrsbisëëdshëjekutëltirrvoukaër,sshiin: .sh- tSattrëorrfaotkëeshin e npjëamrabpëëdlhqjyeetërarrojaknëëshkina.tr-eSntaro, foaktteava,

parapëlqyera janë katrena, oktava, strofa safike e tingëllima.

LirikLaitrëikdahitmëbdjehsidmhbe jetësredvhoeltimtëit- Këtu hyjnë

poreezvitoëlteimdëisthpërimit, te të cil-

atKrëetauljhaynjngrëihpeotemzbitëi ideedaëlesnh.(ppëoreimzititë, t2e8Naidnedauleern, N.(pjiogejazmitëë 2d8esNpraimnditu)er, Nji

g- jTaomniëkdryeesnpgrrimitëits)

zotëron te të gjitha po-

eTziotëniekrdyëesnhgprëitrëims

izt.oFtëisrhotna tkealtoëngnjigthaapoezitë e dëshpërimit. Fishta kalon

kunlmgai iklauvlmdëiriimlaivtdtëerliimrikitattehliimriknaiztuese, nëkuhlmiminniezudeësshep,

ënrëimkiut ltme ilniriekadtëesdhhpiëmribmjeits te lirikat e dhimbjes dhe të revoltimit, negtaë nreivveollitiimhiitm, nngizaimniivteeliiithraimjtanvizeimtiët e

traujrtiamveit,tnëëunriimveitl,innëe nkirvyeelinngeritkjreysendghreittjeës dhteratjëtatvraejttaëvme taëllkmimallitk.imit.

Mjetet stilisMtikjeetet stilistikeKKrarahhaasismimi, im, meteatfaofroar,ap,eprseorsnoifinkiifmikii

m, i,simsbimolbi,oirloi,nirioa,niinav,einrsvioenrsi ieotnj.i etj.

NNëësseeddoot`ti`ki lkalsaifisikfoiknoimnimfigfuigruatraqt ëqë

përp

dë

orrd

po

orep

tio

,e

atti,

oa

jato

nëja

: në:

-figura nga natyra me nota lirike;-figura nga natyra me nota lirike;-figura nga natyra me nota dramatike;-figura nga natyra me nota dramatike;-figura nga bota njerëzore me nota-lfiirgikuera; nga bota njerëzore me nota lirike;--

fifigguurraannggaabobtoatahyhjnyjonroerme emneontaotlairilkirei.ke.

me qenien e dashur që është bërë e amnueshme,

poetik. Dialogu me qenien e dashur që është bërë e


8

Trajta e vetërrTërfiamjtiat e vetërrëfimitPoPeozeizaiaNNjëjëlululelevvjejesshhtteett ee vvëënnëë nnëëffuunnddttëëvvëëlllilmimitit Mrizi i Zanavet, ka trajtën e vetërrëfimit dhe MsinritzeitiizZoannaidveett,ëkea tlirraikjtaëvneetëvemtëërrpëafirmshitmdeh,epsointtaentiiznoën

indjeëtëraepolirritkmavëe utënimveërpsaarls,hqmëel,idphoet

tamniendëunkjëurrianpëoertjmetëës ud

nh

ie

vetrë

sav

ld

, e

qk

ëje

lids

hs

eë

t n

mje

erdiu

utk.

uA

ru

into

ërei s

jeh

tfëa

sq

dh

ha

ep

tu

ërvu

dn

eikn

jee

s tij

saëmnnjeureiusth.mAuet,okrtihsehhfaeqt nhëapnujër umnionneoltiojgpmoeetivk.eDtviealtoegnu; poeti kërkon identitetin e tij te i dashuri i humbur. Dialogu përshkohet nga një ndjesi e hollë që lidh kntahteyhrseht ënmë ntëjëdmyojanoblootgëtm, aetvëettëvevtdeenk; jpeosedtihkeëraktoëntëijdeetënsti.tetin e tij te i dashuri i humbur. Dialogu përshkohetnga një ndjesi e hollë që lidh natyrshëm të dyja botët, atë të vdekjes dhe atë të jetës.

Përforcimi: Lexim shprehës, Punë në grupe, Ditari dypjesëshËshtë çasti që një nxënës (parapëlqehen ata që e njohin dialektin gegë) të lexojë bukur poezinë Nji lule

vjeshtet.Secili grup do të zhvillojë një ushtrim të tekstit mësimor.

Ushtrimet/ Pyetjet Komentet e nxënësve• Figura e bartjes, e cila i përgjigjet mospërkimit mes fundit të një fjalie dhe fundit të vargut, pra kur një fjali

“bartet” në vargun pasardhës, është mbizotëruese në këtë poezi. P.sh.:• Vëreni ku përdoret dhe zbuloni cili është efekti stilistikor që përftohet nga përdorimi i kësaj figure, duke

pasur parasysh që kemi të bëjmë me një poezi lirike, në të cilën vajtohet për humbjen e një qenieje të dashur.

Si kumbë liret t’tinglueshme, qi prej s’largut //Ndihet tue rá…Pas përshkrimit të syve, poeti përqendrohet te goja (portreti i njeriut të tij të dashur që ka vdekur) e kryesisht

te fjalët dhe zëri:T’janë sosun fjalët e ambla e plot urti E ai zâ t’âsht kputë, i cilli bite m’zêmerSi kumbë liret t’tinglueshme, qi prej s’largut Ndihet tue rá, kur dora e prekë e msueme!


8

- Ai ishte i ditur, kurse me përshkrimin e zërit ai e forcon idenë e hedhur në vargun tjetër, duke theksuar se fjala e tij peshonte, ishte me vlerë, por dhe kumbonte bukur, si melodia e lirës që vazhdon e tingulli i saj ndihet larg… (similitudë). Përdorimi i figurës së bartjes, pra “këputja/thyerja e vargut”, krijon paralelizëm me jetën e këputur në mes të njeriut të dashur, që po vajton poeti. Krahasimi i zgjatur i zërit me lojën melodioze të lirës, nuk është gjë tjetër, veçse një tregues i përsosmërisë poetike fishtiane.• Analizoni nga ana metrike vargjet e kësaj poezie duke kujtuar se:

në vargun parafundor, kur theksi bie në rrokjen e parafundit të vargut, numri i rrokjeve numërohet aq sa është;në vargun fundor, kur theksi bie në rrokjen e fundit të vargut, numri i rrokjeve në varg numërohet një më shumë.në vargun tejfundor, kur theksi bie në rrokjen e tretë nga fundi të vargut, numri i rrokjeve numërohet një rrokje më pak. Për shembull, te një varg tetërrokësh, nëse theksi është parafundor, numërohen 8 rrokje, kur theksi është fundor, numërohen 9 dhe kur theksi është tejfundor, numërohen 7 rrokje.

• Një figurë tjetër shumë e përdorur te e tërë krijimtaria e Fishtës në përgjithësi, por edhe në këtë poezi është figura e anasjellës (inversionit). Hetojini rastet kur përdoret kjo figurë në tekst dhe interpretoni efektet poetike që jep ky ndryshim i rendit të gjymtyrëve në fjali, si p.sh. në vargun: Qi e përshpirtshme nji dorë t’a vû te kryeni.• Në poezinë e mësipërme, ashtu si në gjithë poezinë e Fishtës, hetohet përdorimi i shumë figurave që kanë të bëjnë me heqjen e fonemave, kryesisht në fund e fillim të fjalës. Këto figura janë:

afereza, heqja e një foneme (germe) në fillim të fjalës;apokopa, heqja e një foneme në fund të fjalës;elizioni, heqja e një foneme zanore kur fjala pasardhëse në varg fillon po me një zanore.

Të tria këto figura ndeshen shpesh në këtë poezi. Gjeni në tekst përdorimin e figurave të mësipërme dhe interpretoni efektin e tyre poetik, si p.sh. në rastin: T’traklloi, e ti kalove porsi voesa, ku figura e apokopës shoqërohet me aliteracionin (përsëritjen e një foneme ose grupi fonemash bashkëtingëllore) për të krijuar efektin zanor të trokitjes.

Vlerësimi: Mësuesi/ja bën vlerësim diagnostikues, me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me temën e lirikës së Fishtës. Për disa nxënës, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhduar me gojë me anë të shënimeve specifike për nivelet e të nxënit.

Detyrat dhe puna e pavarur: 1. Kërkoni disa studime kritike për poemën Lahuta e Malcis.


8


Tematika: Letërsia shqipe në gjysmën I të shekullit XX. Situata e të nxënit: Bisedë për bukurinë dhe madhështinë e vargut të Fishtës.Diskutim: Lahuta dhe Malsia.

Temat mësimore:1. Analizë: Lahuta e Malcis, Gjergj Fishta.2. Koment Vranina.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca personale; kompetenca e të mësuarit për të nxënë.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës varësisht nga tema mësimore.Nxënësi/-ja:Ora I- kujton disa veçori të epit;- bisedon me shokun për veçoritë artistike të poemës Lahuta e Malcis;- plotëson, së bashku me anëtarët e grupit ku bën pjesë, rubrikat e skedës së veprës.Ora II- komenton vargje të këngës duke dalluar qëndrimin e poetit;- përimton (përshkruan me imtësi) portretin madhështor të Oso Kukës;- shpjegon rolin e mjeteve stilistike.

Fjalë kyç:lahuta, tradita shqiptare, epope kombëtare, këngë, mitologji, zanat, hiperbola, Tringa, elemente fantastike, elemente reale, Oso Kuka, Vranina, kode morale, trimëria, Zana, mesazhi, vargu8-rrokësh.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, fjalor i shqipes, libri Lahuta e Malcis, foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj...

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Histori, Sociologji, Arte figurative

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: punë me hapa, bisedë, pyetje-përgjigje, lexim i drejtuar,punë në grupe.

Hapi I: Bisedë

Organizimi i orës së mësimit Ora I

Për të studiuar poemën e Fishtës, Lahuta e Malcis, mësuesi në fillim të orës nxit një bashkëbisedim rreth ngjarjeve historike në Shqipërinë e viteve 1853, 1878-1913, kryesisht në trevat e Shqipërisë së Veriut.Më tej, orienton nxënësit që së bashku të kujtojnë anën formale të ndërtimit të epit. Gjatë paraqitjes së veçorive të epit klasik, mësuesi/ja mund të tregojë dhe ndonjë shmangie që ka bërë Fishta në poemën Lahuta e Malcis nga forma klasike e epit.Përmblidhet informacioni që doli gjatë bashkëbisedimit në tabelë.

epi (epos- fjalë, tregim)

Hapësira-mjedisi real-vende fantastike(bota e përtejme)

subjekti i këngës

-parashtrimi i ngjarjeve-pika e lidhjes-zhvillimi i ngjarjeve-pika kulmore-zhvillimi i ngjarjeve-zgjidhja

Rrëfimi-rrëfimi unik epik, kumti.-veprimi është vetëm nga një hero kryesor-ngarkesa dramatike-rrëfehen ngjarje reale e fantastike

Përshkrimi- i mjediseve reale/fantastike, - i natyrës- i personazheve- i betejave madhështore

Personazhet-heroizmi i tyre, bëmat legjendare të heronjve.- Në epope vërehet prania e shumë personazheve.-fantastikë-realë

Koha-e papërcaktuar-e përcaktuar


8

Hapi II: Pyetje-përgjigjeËshtë çasti që të zbulohen hap pas hapi ngjarjet e poemës, nga kënga e parë deri në atë të tridhjetë (mund të mos arrihet deri në këngët e fundit, proces ky, që mund të vazhdojë në orët vijuese).Përmes pyetjeve, të tilla si:Duke e përqendruar vëmendjen te kuptimet parësore të dy fjalëve të titullit të veprës, thoni ç`ide rrjedhin prej tyre?

a-Lahuta - vegël muzikore që shoqëron këngët e trimërisë; b-Malcia - mjedis gjeografik shqiptar.

Mendohet se Fishta qëllimisht tregon që në krye të poemës se do t’u këndojë me frymë himnizuese, si një rapsod, ashtu siç janë kënduar këngët e ciklit të kreshnikëve, ashtu do t’u këndojë dhe heronjve malësorë shqiptarë, që luftuan deri në vetëmohim për të ruajtur trojet, traditat dhe nderin e vendit. E Malsia, thotë Fishta, qëndron e paepur ndaj sulmeve pushtuese, kështu qëndresa e saj duhet kënduar me lahutë.

Sa këngë ka në total vepra?Vepra ka në total 30 këngë.Ç`rrëfehet në këngët e para të saj? Po më tej?

(Kënga I- Cubat). Pas thirrjes që i bën poeti Zotit në fillim të këngës,(karakteristikë e eposeve), ka një plan të shkurtër të ngjarjeve historike se pas 500 vjetësh nën sundimin e Perandorisë Osmane, tashmë dhe shqiptarët, si popujt e tjerë të Ballkanit, kishin nisur të thyenin zgjedhën turke, si dikur, veçon Fishta, në kohën e Kastriotave. Knjaz Nikolla i Malit të zi, duke parë gjendjen e ligsht të Perandorisë Osmane, do të bëjë të vetën pjesën veriore të Shqipërisë. Për t’ia arritur qëllimit e nxit Cari i Rusisë, i cili synon të shtijë në dorë Stambollin. Ky i fundit i shkruan një letër duke i premtuar ndihmën e vet, mjaft që të mos e lërë të qetë Turqinë. Knjazi bind Vulo Radoviçin, serdarin e Vasoviçit, të formojë një çetë cubash e të sulmojë Vraninën.(Kënga II- Oso Kuka) Në një mbledhje, Avdi pasha, me dredhi, ankohet për mizoritë që Vulo Radoviçi kishte nisur të kryente në Vraninë. Oso Kuka, pasi dëgjon fjalët e pashait turk, i cili thotë se Shqipëria kishte mbetur me vasha, i vlon gjaku, por nuk ngutet. E i thotë se Shqipëria ka djem si zana, të gatshëm kurdoherë të vdesin aty ku i lypë mbreti, atdheu, Kanuni, feja e besa. Ai vetë zotohet se do të luftojë me cubat e Knjazit ose t`u ndalë hovin ose të shkrihet në flakët e barutit. Në krye të javës Oso Kuka me 40 djem nisen për në Vraninë... Kështu mund të vazhdohet dhe me disa këngë të tjera të poemës.

Hapi III: Lexim i drejtuar, Punë në grupeOrientohen nxënësit të lexojnë informacionin në tekst për pak minuta dhe më pas në grupe të vogla pune, ata do të analizojnë veçoritë artistike të poemës.

Grupi I: Ushtrimi 14. Me ç’lloje këngësh përbëhet vepra? Çfarë karakteristikash të veçanta kanë ato?Grupi II:Personazhet, heronjtë dhe qeniet mitike.Grupi III: Ushtrimi 15. Çfarë i bën origjinale këngët e Lahutës në raport me këngët popullore?Grupi IV: Mbështetja në jetën autentike. Grupi V: Veçantia e shprehjes poetike. Grupi VI: Metrika.

Hapi IV: Plotësimi i skedës së veprës.Në fund, liderët e grupeve të mësipërme, do të plotësojnë rubrikat përkatëse (të cilat lidhen me detyrat e punëve në grupe që kanë punuar më lart) të skedës së poemës Lahuta e Malcis.


8

Titulli: Lahuta e Malcis Autori: Gjergj Fishta Struktura:

Kënga I: Cubat Kënga II: Oso Kuka Kënga III: Preja Kënga IV: Vranina Kënga V: DekaKënga VI: Dervish Pasha Kënga VII: Kuvendi i Berlinit Kënga VIII: Ali Pasha i Gucis Kënga IX: Lidhja e Prizrenit Kënga X: Mehmet Ali Pasha Kënga XI: LugatiKënga XII: Marash UciKënga XIII: Te kisha e Shnjonit Kënga XIV: Te ura e Rzhanicës Kënga XV: Kasneci

Personazhet:

Kënga XVI: Kulshedra Kënga XVII: Në Qafë HardhiKënga XVIII: Te Ura e Sutjeskës Kënga XIX: Patër GjoniKënga XX: LekëtKënga XXI: Ndërmjetësia Kënga XXII: TringaKënga XXIII: Tbanat e Curr Ulës Kënga XXIV: Zana e Vizitorit Kënga XXV: Gjaku i marrun Kënga XXVI: Koha e reKënga XXVII: Xhemjeti Kënga XXVIII: Dedë Gjo` Luli Kënga XXIX: Lufta e BalkanitKënga XXX: Konferenca e Londonit

Personazhet historike: Oso Kuka, Dedë Gjo` Luli, Ali Pashë Gucia, Abdyl Frashëri, Knjaz Nikolla, etj.Heronj të tjerë: Tringa, Patër Gjoni, Rrushman Hasani, etj. Qëllimi i Fishtës ishte që me paraqitjen e një shumësie luftëtarësh të ringjallë frymën epike, rikthimin e kultit të lirisë dhe të vetëflijimit për lirinë e atdheut, për ruajtjen e trojeve e të traditave shqiptare. Nga madhështia e heronjve të Lahutës lexuesit i duket sikur ka përballë heronjtë e Ciklit të kreshnikëve. Kështu, njëri është trim e me tri zemra (Oso Kuka), tjetri i fortë si zana, një tjetër i fortë si dragua, apo i hidhur si gjarpri. Nuk mbeten pas dhe luftëtarët malazezë, kjo, për të kumtuar se me luftëtarë të tillë shqiptarët dëshmojnë trimërinë e vetëflijimin e tyre. Qeniet mitike Zana e Frymëzimit, Zana e Madhe, Zana e Miliskaut, Zana e Sharrit, Ora e Shqipërisë, Ora e Shalës, Ora e Trojanit, Ora e Dormitorit, dragonjtë, kuçedra, shtrigat.Fishta e thërret Zanën e Frymëzimit për të kënduar bashkë me të jetën e malësorëve, zor se malësorët do ta pranonin këngën e tij pa ndihmën e saj. Kjo për të thënë se shqiptarët kanë dhe një kult të këngës, një kult të fjalës së bukur që vjen vetëm si frymëzim i magjishëm prej qenieve mitologjike. Zana e Frymëzimit është thirrur jo vetëm si alter autor, por dhe si një alter ego.

Rrëfimi, përshkrimi, dialogu. Shpërthimi lirikFishta ruajti prej epit klasik: kumtin, përshkrimin, dialogun, veprimin, por e ndryshoi ndërtimin kompozicional. në bosht të poemës nuk ka një ngjarje kryesore, ka disa që lidhen me njëra-tjetrën në rrafshin e kuptimësisë. Nga ngarkesa dramatike, rrëfehen ngjarje reale e fantastike. Në vend të një personazhi kryesor, ka një shumësi personazhesh etj.Përshkrimi: i mjediseve reale/fantastike, i natyrës, i personazheve, i betejave madhështore.Shpërthimi lirik: Faqet më tronditëse të Lahutës së Malcis janë ato ku bashkohen e harmonizohen veprimet epike me shpërthimet lirike dhe lirinë e imagjinatës së autorit, duke krijuar kështu një dramacitet të paparë në letrat shqipe. Fuqinë më të madhe poetike Fishta e derdhi në veprat e tij epike, sepse atje kishte mundësi. Vetëm mjedisi shqiptar i jepte mundësi poetit të derdhte shpërthimet personale si karakteristika të lirikës së tij.

Konteksti historik. Mbështetja në jetën autentike.Rrëfimi i ngjarjeve të viteve 1858, 1878-1913 në këndvështrimin e parë është qëllimi kryesor i veprës, veçse nëntekstohet, sepse nga ngjarjet konkrete theksohet përpjekja e shqiptarëve për të ruajtur trojet, doket, artin e tyre ashtu siç kanë qenë në kohë të kaluar (në kohën e Burrit, Lekës, Kastriotit) e duke parashikuar


8

qëllimisht dhe vizionin e së ardhmes.


8

Mesazhi/et:1. Trajtimi i mendësisë, fatit të shqiptarit dhe i atdheut të tij nëpër kohë.2. Zgjimi i ndërgjegjes kombëtare për të gjithë shqiptarët.3. Bashkimi i shqiptarëve, pavarësisht përkatësisë fetare.4. Domosdoshmëria e flijimit për atdhe.

Gjuha, stili: Gjuha është e pasur e plot ngarkesa kuptimore, kjo vërehet përmes metaforave, hiperbolave, krahasimeve, paralelizmave të shumta. Fishta fut në tekstin e tij format e dendura apo të shkurtra të letërsisë gojore, jo si citat, por si mbindërtim, zakonisht më fuqishëm, në trajtën e urimeve e të mallkimeve:

Metrika: Vargu i poemës, një tetërrokësh i ngjashëm me vargun më të njohur popullor shqiptar, e popullarizoi veprën që në nismë.

Ora IIHapi V: Rrëfim i subjektit së këngës VraninaKnjaz Nikolla mbledh i shqetësuar krerët e Malit të Zi për ngjarjet në pikën kufitare të Vraninës, në anën veriore të liqenit të Shkodrës. Shkaku është trimëria e Oso Kukës dhe e trimave shqiptarë që mbajnë të paepur Vraninën. U paraqet të pranishmëve premtimet e Carit të Rusisë, premtime që nuk mund të realizohen pa u vrarë trimi shkodran. I pari që flet pas Knjazit, është cetinjani, Mirkja. Ai vë në dukje trimërinë e shqiptarëve, por thotë se me shqiptarët aty ku s’punon trimëria, ka për të ecur dredhia, parja, fitimet e dasia. Ai kërkon nga Cetina 700 vetë e 400 prej Biocet nën Gjukoviç Peren, e me ta do shkojë në Vraninë. Fishta thërret Zanën që të lajmërojë Oson për vendimet e armiqve. Përgjigjja e Zanës është një ankesë e përvajshme, jo aq për vdekjen e Oso Kukës, sesa për copëtimin e trojeve të Burrit, Lekës e Kastriotit. Kënga mbyllet me një kushtrim të thekshëm të poetit që u drejtohet shqiptarëve të ndjekin shembullin e trimit shkodran, qoftë dhe duke u sakrifikuar për trojet, traditat e fenë e tyre.

Lexim i drejtuarNjë nxënës (preferohet me origjinë shkodrane) lexon bukur fragmentin e këngës së katërt Vranina.

Hapi VI: Punë në grupe, Ditari dypjesëshMë tej, klasa, e ndarë në grupe pune, do të punojë ushtrimet, të cilat gjenden në faqen 94 të tekstit të nxënësit. Pasi punojnë me njëri-tjetrin, anëtarët e grupeve paraqesin punët e tyre.Grupi I - Ushtrimi 1. Gjeni detajet me të cilat poeti përshkruan: portretin moral e portretin fizik

1. Flitni për cilësitë e Oso Kukës. Ç’përfytyrim ju ngjallin ato?2. Me cilat anë lidhet trimëria e Oso Kukës?3. Me cilat dukuri natyrore lidhen bëmat e Osos Kukës?

Vargjet Komenti i nxënësveUshton mali, thonë, kur t’flaë, Dridhet fusha kah t’vikasë;……………………………………………..Thue se rrfeja shkrepë për anë:

Grupi II- 5. Krahasoje Oso Kukën me ndonjë hero nga Këngët e kreshnikëve.Mësuesi/ja mund t’u sugjerojë që ta krahasojnë figurën e Oso Kukës me atë të kreshnikëve, si Muji, Halili apo Gjergj Elez Alia.

+Oso Kuka Gjergj Elez Alia- portreti i tyre është madhështor;- paraqitja fizike bëhet me elemente reale dhe fantastike;kanë forcë dhe shtat vigani;karakterizohen nga trimëria dhe vetëmohimi;janë përçues dhe mbrojtës të kodeve morale eshpirtërore të shqiptarëve.


8

4. Cilat janë ato tipare të trimit, që poeti i merr nga mitologjia popullore shqiptare? P.sh.: trim si zana

Vargjet Përgjigjja e nxënësveBurrë kaprroç e trim si Zana, Thonë me kmishë e bani nana; Edhe, thonë, ka le drangue, Pse tri zemra i kan qillue,E pse i ka tri pupla t’arta

Si e plotësojnë ato grupin e parë të figurave me portretizimin e heroit?

Grupi III-6. Cila është figura stilistike bazë, mbi të cilën ngrihen figurat e tjera? Si realizohet ajo nga ana gjuhësore? Ç’funksion stilistik luan? Mbi cilin model poetik realizohet?7. Shkruani dy vargjet që përmbledhin porosinë morale dhe të trimërisë që jep poeti.

Vargjet Komentet e nxënësveSe per t’gjallë rodi i Shqyptarit S’i bjen n’dorë kurr Gospodarit.

Grupi IV-8. Me ç’lloj vargu dhe rime është ndërtuar kjo këngë? Cilin model ju kujton ajo? Skema e përsëritjes në vargjet hyrëse, për ç’lloj kënge është tipike?Vargu më i përdorur nga Fishta, tetërrokëshi, është, në fakt, vargu popullor, ndoshta kjo e vënë qëllimisht prej tij, si për të shprehur forcën dhe bukurinë e vargut popullor.Në poemë përsëriten vargje e formulësime, që janë pjesë e natyrshme e stilit epik.


8

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për:- identifikimin e disa veçorive të epit;- përshkrimin e ngjarjeve historike dhe veçorive artistike që trajton poeti në poemën Lahuta e Malcis;- plotësojnë skedën e veprës, në bashkëpunim me anëtarët e grupeve ku bëjnë pjesë;- komentojnë vargjet e Fishtës.

Detyrat dhe puna e pavarur:Detyrë: Në Lahutën e Malcisë , krahas heronjve realë, gjejmë dhe një llojshmëri të mrekullueshme personazhesh nga mitologjia shqiptare, si: zanat, orët, floçkat, dragonjtë etj.Gjeni në Lahutë figura të tjera mitologjike dhe komentoni funksionin e tyre.


Tematika: Letërsia shqipe në gjysmën I të shekullit XX. Situata e të nxënit: Bisedojmë për kultin e trimërisë që ndërton Fishta në poemën Lahuta e Malcis.

Temat mësimore: Koment Kënga e Lulashit (Fragment i marrë nga Kënga Pater Gjoni)


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës varësisht nga tema mësimore.Nxënësi/-ja:- tregon dhe përshkruan përmasat e qenieve mitike që ka sjellë Fishta në poemë;- spikat disa tipare të figurës së malësorit shqiptar;- zbërthen kuptimin e mesazhit që përcjell poeti;- analizon përmbajtjen gjuhësore të Këngës së Lulashit.

Fjalë kyç:Kënga e Lulashit, malësorët, feja, atdheu, kushtrimi, me pushkë e penë, Leka, Kastrioti, sokola, flijimi, fitorja, metrika, gjuha.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, fjalor i shqipes, libriLahuta e Malcis, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Histori, Filozofi, Sociologji, Artefigurative

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: PNP, bisedë, pyetje-përgjigje, ditari dypjesësh, punë me shkrim.

Zana e frymëzimit

Zana e Madhe

Zana e Sharrit Zana e Miliskaut

ShtrigatSuta dhe Pasuta Ora e Trojanit

Flokçat Ora e Dormitorit

Ujkonjat Dragonjtë

Lugati Kuçedra


8


Parashtrimi :Bisedë, Rrëfimi i ngjarjeve të këngës Pater GjoniBisedë për detyrën e shtëpisëGjeni në Lahutë figura të tjera mitologjike dhe komentoni funksionin e tyre.Nxënësit ilustrojnë me foto të ndryshme figurat mitologjike që ka vënë Fishta në poemë.

Qeniet mitologjike


9

Funksioni i qenieve mitike në veprën Lahuta e Malcis.Të mëvetësishme dhe të veçantë “Lahutën e Malcis” e bëjnë edhe qeniet mitike, që në të kanë një

domethënie e funksion të shumëfishtë, si : zanat, orët, kuçedra (dragoi dhe shtriga janë vetëm mjete që i japin imazhit dhe mesazhit përmasën e shumësisë mitike e përdoren sidomos për krahasime). Këto ndërlidhen me qenësinë kuptimore të veprës dhe i japin asaj përmasën e fiktivitetit, që, në vështrim të parë, nuk i përgjigjet realisht shqiptimit të konkretes jetësore, po pikërisht bëjnë njërin nga përbërësit më qenësor të veprës... Dimensioni fiktiv-mitik nuk sforcohet, po shfrytëzohet e funksionalizohet me mjeshtëri dhe vihet me shkathtësi në shërbim të realitetit historik, të forcimit të vetëdijes historike. Në esencë realiteti historik dhe realiteti fiktiv në veprën e tij shkrihen në një realitet unik, që sa krijohet e ekziston në vetëdije-ekzistenca metafizike nacionale-, pra është realitet që sa lidhet me një kohë, me një hapësirë dhe me njerëz të një periudhe , po aq lidhet me trashëgiminë shpirtërore shqiptare të krijuar e të ruajtur shekuj me radhë. Pikërisht nëpërmjet vetëdijes historike dhe vetëdijes mitike poeti ka shtrirë dhe ka shprehur realitetin historik dhe, nëpërmjet retrospektivës, brenda një periudhe ka futur cilësitë e disa periudhave (nëpërmjet personazheve, ngjarjeve, e luftërave). Kjo shtrirje në kohë bëhet sidomos me anën e qenieve mitike dhe të virtyteve e tipareve pozitive të trashëguara nga diakronia historike e kohëve të lashta: e Burrit, e Lekës...

Sipas Anton Nikë Berishës

Ndërtimi i njohurive të reja: Pyetje-përgjigje, Ditari dypjesësh Rrëfimi i ngjarjeve te kënga Patër GjoniZana e Milisvakut mallkon shkjatë, të cilët s’po e lënë rehat Shqipërinë e Veriut. Poeti e qorton t’i lërë mallkimet e i kujton se shqiptarët përherë kanë ruajtur dashurinë për atdheun, dëshirën për liri, fenë, besën e ndershmërinë. Të mbledhur nga Ali Pasha, ndër malësorë, autori dallon një njeri të veshur me zhgun të zi e me një kryq, ai është frati i Kelmendit, Pater Gjoni. Në Vishnjevë, në festën e bajrakut, në fund të meshës u dha kushtrimi se shkjau ra në Guci. Flet Pater Gjoni, i cili është i gatshëm të luftojë për mbrojtjen e trojeve. Pasi u kryen ritet fetare udhëheqësi shpirtëror, nisen për në luftë. Duke shkuar, Lulash Ndreu (ndihmësi i fratit), ia merr këngës, e cila mbyllet:

Për Shqypnì t` mos dhimet jeta Mâ mirë dekë nen dhè m`u kjá,..................................................Për dhè t`vet kush dekë ka rá Aj ska dekun, por ká lè..................................................Shkjau s’ do t’ shklasë, jo, njatij bregut Der sa t’ rrjedhe vala e Drinit

Pyetje-përgjigje, Ditari dypjesëshKënga e Lulash Ndreut është fundi i këngës së Pater Gjonit. Kjo është një nga këngët më autoriale të Fishtës në Lahutë. Ajo përmbledh tërë idetë themelore që dalin në poemë. 1. Kënga e Lulashit është: këngë që jep ngjarje apo këngë kushtrimi? Pse?Kënga e Lulashit është një këngë që më shumë jep një kushtrim për shqiptarët.

2. Lexoni me zë të lartë ato vargje ku shprehet se atdhetarizmi dhe flijimi janë vlerat më të larta morale për Fishtën.

Ma mire dekë nën dhe m’ u kja, Se me marre gjall mbi dhe;Për dhe t’ vet kush dekë ka ra, Aj s’ ka dekun, por ka le. Burri,


9

Leka e Kastriota Amanet Shqypnin na e lane,

3. Mbi cilën trashëgimi kulturore dhe morale mbështetet Fishta në mesazhin e tij poetik?a. b.

Në cilat vargje del ideja e rilindësve, se Shqipëria mund të shpëtohet veç me pushkë e me penë? Ç’tregon kjo për lidhjet e fuqishme të poetëve të mëdhenj të kombit? Mbi ç’ide të përbashkëta mbështeten këto lidhje?

4. Me cilin poet të Rilindjes afron Fishta në këtë poezi, për nga: notat e kushtrimit dhe ngjyrimi poetik e moral. (Ndaluni te P. Vasa e N. Frashëri dhe gjeni poezitë përkatëse).

Bini! Toskë, ju n’ pikë të vrapit, Mos t’ u ndalin mal as zall:Naim Frashri i ra QitapitMos m’ e lshue Shqypnin për t’ gjall.

5. Në këtë poezi, përveç detajeve të traditës, Fishta fut edhe detaje të vetat, të përdorura më parë, si: Prá, vetë ferri m’kambë m’u çue Me sa çeta ka n’at jetë… Ç’efekt stilistik merr ky detaj, kur vihet përballë trimërisë dhe qëndresës shqiptare?

7. Gjeni cilësitë metrike të këngës. Ku ndryshon ajo nga Vranina? Autori është mbështetur në letërsinë e shkruar apo në letërsinë popullore? Përse?

Përforcimi: Punë me shkrimPër të cilësuar shqiptarët, Fishta përdor disa emërtime; djelma, sokola, burra, bij të Skanderbeut, bij të Dukagjinit. Çfarë cilësish të tyre do të theksojë ai?Përshkruani figurën e malësorit shqiptar, siç e formëson poeti.Pas përfundimit të detyrës me shkrim, mësuesi/ja u korrigjon punët dy-tre nxënësve, më tej ata e paraqesin atë para klasës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për:- dallimin dhe përshkrimin bukur të portretit dhe të qenieve mitike në poemë;- komentimin e mesazhit poetik që përcjell autori;- analizimin e këngës nga aspekti gjuhësor.

Detyrat dhe puna e pavarur:Struktura e kësaj kënge kalon nëpër disa shkallë:

- njoftimi i lajmit për pushtim;- ndërhyrja e poetit në vetën e dytë (i drejtohet hasmit);- kushtrimi;- ndërhyrja e poetit (mesazh moral);- pyetjet retorike dhe përfundimi me një bindje absolute.

Ilustrojeni këtë me vargje.


9


Tematika: Përpunim njohurish Situata e të nxënit:Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptetletrare,filozofike dhe historike, duke perceptuar edhe zhvillimin hap pashapi të letërsisë.

Tema mësimore:Test 1 – Tremujori 1

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca digjitale.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: dallon letërsinë si art dhe si shkencë; dallon veçoritë e stilit të autorëve të zhvilluar gjatë tremujorit të

parë; thellohet në analiza të plota të veprave të letërsisë botërore dhe

shqipe të shek. XX duke dalluar elementet e analizës; ushtrohet në komente të thella letrare mbi fragmente të dhëna.

Fjalë kyç:letërsi moderne, ekzistencializmi,F. Kafka, Metamorfoza, A . Kamy, I huaji, Gj. Fishta, Lahuta e Malcis

Burimet: libri i nxënësit, veprat letrare, fragmentet, fleta A4 e testit, stilolaps.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte,Histori

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: puna e pavarur individuale.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshmePër realizimin e kësaj ore mësimi, nxënësit janë parapërgatitur për procedimin e saj. Nxënësit janë organizuar në klasë të ulur në banka dyshe dhe mësuesi/ja iu shpërndan tezat e përgatitura më herët.

b. Ndërtimi i njohurive:Tezat janë të modeluara në grupe me në qendër fragmente letrare të veprave të punuara në klasë mbi letërsinë moderne të shek. XX dhe veçanërisht mbi veprën e F. Kafkës, A. Kamysë, Gj. Fishtës.Çdo tezë ka pyetje të niveleve të ndryshme, duke filluar nga ato me rrethim, me një përgjigje të shkurtër dhe me përgjigje të argumentuara.Nxënësit gjatë gjithë orës së mësimit do të punojnë në mënyrë të pavarur mbi zgjidhjen e tezës së tyre. Në lidhje me modelet e tezave orientohuni te modelet e përgatitura më herët.

c. Demonstrimi i rezultateve të arritura:Në përfundim të kësaj ore mësimi, nxënësit dorëzojnë tezën e zgjidhur prej tyre dhe në vazhdimësi presin përgjigjet e vlerësimit.

Vlerësimi: Çdo model teze ka në fund të saj tabelën e vlerësimeve, sipas niveleve dhe pikëzimin e notës.Niveli 1 – nota 4Niveli 2 – nota 5-6Niveli 3 – nota 7-8Niveli 4 – nota 9-10


9


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës së I të shek. XX Situata e të nxënit:Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare dhe historike.

Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime që vlejnë më vonë nëperceptimin e botës.

Tema mësimore:1. Lasgush Poradeci – Liriku i madh2. Analizë Ylli i zemrës

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca digjitale; kompetenca qytetare.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: analizon risitë dhe origjinalitetin që solli Poradeci në

poezinë shqipe; përshkruan momentet kryesore të jetës së Poradecit që

ndikuan në krijimtarinë e tij; rendit veprat kryesore të Poradecit; analizon motivet kryesore të poezisë lasgushiane; veçon dhe gjykon ndikimet që pati Poradeci nga

krijimtaria e Naim Frashërit dhe nga poezia moderne e Evropës;

interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson vëllimin poetik“Ylli i zemrës”.

Fjalë kyç:Poradeci, liriku i madh, princ i poezisë shqipe, Ylli i zemrës, Vallja e yjeve sistem poetik, qielli, dheu, uji, zjarri, dhé- qiell, vdekje-përjetësi, dashuria.

Burimet :teksti i letërsisë, libri digjital, video-projektor, vepra, fjalor i shqipes, foto, enciklopedi, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte, Histori,Filozofi, Folklor

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: pema e mendimeve, metoda e bashkëbisedimit, një pyetje- shumë përgjigje, harta e koncepteve,ditari dy-trepjesësh, leximi i drejtuar, diskutim i drejtuar, puna në grupe, punë e pavarur, rrjeti i diskutimit, pesëvargëshi, organizuesi grafik, vëzhgimi.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, harta e koncepteve, pema e mendimeve, organizuesi grafik)Në fillim të orës së mësimit, nëpërmjet metodës së bashkëbisedimit, kontrollojmë detyrat e dhëna herën e kaluar. Dy-tri nxënës lexojnë punimet e tyre. Diskutojmë mbi to.Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën Pogradec dhe nxënësit nxiten të flasin për çdo gjë që mund ta lidhin me të. Qëllimi është që të mbërrijmë tek emri i poetit të madh, Llazar Gushos, pseudonimi i të cilit është Lasgush Poradeci.Hedhim në tabelë informacionet që kanë nxënësit lidhur me figurën e tij dhe rolin që pati në zhvillimin e letërsisë shqipe. Mësuesi/ja bën sistemimin dhe plotësimin e informacionit për të ndërtuar të plotë figurën e këtij personaliteti, i cili arriti të modernizojë poezinë shqipe duke e bërë atë elitare. Mes organizuesit grafik prezantojmë profilin e poetit që frymëzoi breza të tërë poetësh të rinj.


9

-Lasgushi lindi në Pogradec më 1899.- Shkollën fillore e kreu në vendlindje, të mesmen në një shkollë rumune të Manastirit. Liceun francez e kreu në Athinë.- Nga viti 1924-1934 studioi

në Grac të Austrisë, ku u doktorua me temën për poetin e madh rumun, Mihai Emineskun.

- Fillimisht punoi në gjimnazin e Korçës, në gjimnazin e Tiranës, më vonë punoi përkthyes letrar nështëpinë botuese “Naim Frashëri”.- Pjesën më të madhe të jetës Lasgushi e kaloi në qytetin e lindjes, në Pogradec, duke e bërë vendlindjen një kult e mit të letërsisë së tij, ndërsa vetë u bë figura më e madhe shpirtërore e kulturore e këtij qyteti.

Lasgush Poradeci(1899-1987)

- Shkrimet i botoi në fillim të viteve njëzet të shek XX. Shumë shpejt u bë liriku më i njohur i shqipes, sidomos në vitet '20-'30.- Dy librat e tij poetikë: Vallja e Yjeve (1933) dhe Ylli i Zemrës (1937), u botuan në Rumani me përkujdesjen e Mitrush Kutelit. Në vitin 1999 u botua vepra e plotë- Përveç krijimeve origjinale, Lasgushi përktheu disa nga kryeveprat e letërsisë botërore, si: Eugjen Onjegini të Pushkinit, Lirikat e Lermontovit, vepra të Majakovskit, Mickieviçit, Gëtes, Hajnes, Brehtit, Hygoit, Mysesë, Bajronit, Shellit, Bërnsit, Emineskut etj. Vdiq më 12 nëntor 1987.

Poezia e Lasgush Poradecit solli ndjeshmëri të re në letërsinë shqiptare, një kërkim të thellë gjuhësor e formal dhe një figuracion të rrallë.

Disa e pagëzuan menjëherë princ të poezisë shqipe.Vepra e madhe poetike e Lasgushit për shumë kohë mbeti në hije, poeti u mënjanua, por e jetoi vetminë

e tij në mënyrë të plotë, duke menduar për letërsinë dhe duke shkruar poezi.

Strukturimi i librave poetikë të Poradecit tregon se poezia e tij, ashtu siç lexohet në njësi të vogla, duhet të lexohet dhe në tërësinë e sistemit të saj poetik. Mes organizuesit grafik paraqesim strukturën ciklore të dy vëllimeve poetike të Lasgushit:

b. Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, organizuesi grafik, ditari dypjesësh, lexim i drejtuar, puna në grupe, pema e mendimeve)Në këtë moment të orës së mësimit, mësuesi/ja ndërton në tabelë një organizues grafik mes katër figurave elementare: qielli, dheu, uji e zjarri, të cilat bëhen dhe temat e përhershme të poezisë së Lasgushit. Nëpërmjet komunikimeve të tyre, krijohet lirika e tij, që ka një lëvizje nga poshtë-lart e anasjellas, duke krijuar dramatikën e saj. Lëvizjet dhé-qiell dhe anasjellas, vdekje-përjetësi nxiten nga dashuria, që këtu merr kuptimin e energjisë jetësore e shpirtërore.

•I. (Në vend parafjale) Zog’ i Qiejve•II. Vallja e Qjellit•III. Vallja e Dherit•IV. Vallja e Yjve•V. Vallja e Përjetësisë•VI. Vallja e vdekjes•VII. Kur nuk ndjehesh fare mirë

•I. Zemra e Qiellit•II. Zemra e Dherit•III. Zemra e Jetës•IV. Zemra e Përjetësisë•V. Zemra e Vdekjes•VI. Kush ma njohu dhemshurinë

Ylli i Zemrës ka këtë strukturë:Vallja e Yjeve (1933) ka këtë strukturë ciklore:

Te vjersha Dremit liqeri përshkrimi i liqenit është kërkim i frymëzimit poetik, që shfaqet në fund të vjershës, ku shkallët e përshkrimit janë shkallë të njohjes e të vetënjohjes së poetit.Në këtë çast perëndimor, Ndaj po më dehen sytë - e mi, Kuptoj si shpirtin vjershëtor M’a frymëzon një mall i ri.Njohja më e thellë është ajo që mbështetet në kulturë

Adhurimi për Naimin dhe traditënPoezia Naim Frashërit, në të cilën Lasgush Poradeci gjen rrënjët e frymëzimit të tij poetik e shpirtëror dhe shpalos të kaluarën, të përhershmen dhe aktualitetin shqiptar;Naimin e sheh si poet e apostull të shqiptarizmës;Në këtë poezi ai e sheh Naimin si pararendësin e tij shpirtëror, simbolin e njeriut ndriçues, lirikun që me mjeshtëri gdhendi shqipen poetike;Ky adhurim shkon aq thellë, sa dhe poezia Naim Frashërit është shkruar me varg gjashtëmbëdhjetërrokësh, si Bagëti e Bujqësia dhe me rimën e puthur;Vjersha, në të vërtetë, është një kritikë e rreptë ndaj aktualitetit shqiptar. Errësimin kombëtar poeti i ri e sheh në të gjitha fushat e jetës.Ligjërata pleqërishte sot ka vrarë vetëdijen.Vargjet e fundit janë një shfaqje e atdhetarizmit të zjarrtë lasgushian, i cili e do kulturën dhe shpirtin e kombit në thellësinë e tij dhe jo në sipërfaqeSe kuxove të na huash me kalem të zi në kartëMall e Math’ që të pat djegur: Fjalët e gjuhës së Zjarrtë.

Zjarri Uji

Ndjenja

Dheu

QielliYlli i zemrës

Një dhimbje të tillë të thellë jep vjersha Mbarim vjeshte, vargu i parë i së cilës i jep poezisë tonin dhe thelbin e saj: Fluturoj dhe shtërg’ i fundit, madhështor, me shpirt të gjorë Lejleku madhështor me shpirt të gjorë shpreh dhimbjen emadhe njerëzore të largimit nga një jetë që po shuhet.

Poezitë e Lasgushit për liqenin e Pogradecit, si: Poradeci, Dremit liqeri, apo Zemra e liqerit, të cilat në pamje të parë duken poezi peizazhi, në fakt janë poezi, ku shfaqjet e jashtme janë shprehje të trazimeve tëbrendshme shpirtërore.

Grupi II - Njohja dhe vetënjohja

Ky proces i njëjtësimit të poezisë së re me këngën pleqërishte bëhet përherë në nivelin shpirtëror.


9

Me këtë nocion përgatitemi të përjetojmë zjarrin e shpirtit, dashurinë e thellë, dhimbjen e fuqishme, që do të shkojë deri në llaftari.

Në vazhdim të orës mësimore, klasën e ndajmë në grupe pune dhe mes leximit të drejtuar dhe të punës me grupe ekspertësh ndërtojmë tiparet themelore të poetikës lasgushiane. Çdo grup merr detyrën e vet dhe punon mbi to.

Grupi I - Dhimbja poetike

Njo

hja

dhe

vetë

njoh

ja

Lundra dhe flamuriUni poetik nuk largohet, nuk mërgohet, por vjen nga larg me gas në pikën e ballafaqimit.Kërkuesi i zjarrtë, i përplasur nëpër valë, mund të bëhet zjarr i tretur ose shkrumb.Po në këtë zhdukje qëndron flamuri si shenjë e idealit, që humbjen e bën të dashur e të lumtur, për shkak të arritjes së idealit

Gjeniu i anijesKërkuesi i përhershëm nuk është në mbrojtje, në tërheqje, po në sulm. - Ai përballon njësoj me guxim valët e gjeratoret. Nuk i frikësohet prekjes së vdekjes dhe tmerrit të fundosjes.Në fund të poezisë lëvizja nuk është më me zhurmë, por e qetë, ideale në idenë e kërkimit të përjetësisë.Kështu përforcohet ideja e poetit se gjeni bëhesh me punë.

Vdekja e NosititVjersha është simbolike. Nositi është poeti që ushqen trashëgiminë kulturore e poetike.Tri klithma (ah) janë shenja të dhimbjes së madhe, që thërrasin vdekjen me gas, sepse ajo bëhet për të ushqyer zogjtë e uritur, pra për hir të jetës.Jetën dhe vdekjen të përqafuara në një trup të vetëm i merr dhe i fut në brendësinë e tij liqeni, ndërsa shpirti përcillet lart, në qiell.


9

Grupi III - Vdekja dhe përjetësiaTriptiku i poezive simbolike të ciklit Zemra e Vdekjes: Gjeniu i anijes, Lundra dhe flamuri, Vdekja e Nositit, ngrihet mbi një simbol: anija, lundra, nositi dhe nëpërmjet tyre lidhen përdegëzime të tjera tematike dhe figura të tjera stilistikore.Në lirikën filozofike Lasgushi mediton se mundja e vdekjes nuk arrihet duke ikur, por duke u ballafaquar me të. Ndërsa akti sublim poetik realizohet nëpërmjet krijimit, i cili sjell pavdekësinë.Në këto vjersha kemi ndeshjen e shpirtit krijues me vdekjen në udhën e idealit, të vetëflijimit, i cili është i dashur, i bukur, sepse synon përjetësinë.- Po në këtë zhdukje qëndron flamuri si shenjë e idealit, që, për shkak të arritjes së idealit, humbjen e bën

të dashur e të lumtur.

Grupi IV - Kënga e dashurisëDashuria në këndvështrimin e poetit është njëherësh liri e robëri.Ndërsa pesha e dashurisë që prek thellësitë shpirtërore, realizohet nëpërmjet gërshetimit të pamjeve të jashtme me atë çka ndodh brenda shpirtit të poetit.

Unë besoj në dashurinë: Më shumë më ka tronditur në jetë dashuria, më shumë më ka gëzuar dashuria.Lasgushi i këndon dashurisë jo si emocion, por si fuqi themelore jetësore, si fuqi tokësore e qiellore.

Fluturimi erotik realizohet me një ndjesi që pushton gjithë atmosferën, duke i dhënë asaj ngjyrën dhe melodinë.Titujt e vjershave të dashurisë në të vërtetë janë figura metafora.

Poezia e dashurisë te Lasgushi mbështetet në një koncept shoqëror dhe moral, që del nga jeta e vendit dhe nga tradita popullore.Dashuria llaftare, ashtu si dhe Bukuria llaftare janë figura të forta e të veçanta, që dalin nga mënyra e veçantë e të kënduarit të dashurisë prej Lasgushit.

Vasha në poezinë e Lasgushit është motër, shoqe, grua, kurse marrëdhënia me të bëhet zjarr, flakë, që arrin një nivel të lartë emocionues. Prandaj dashuria është fshehtësi plot llaftari, plot ëmbëlsi verërore.

Po Jo


9

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit, pema e mendimeve, rrjeti i diskutimit, vëzhgimi)Në këtë fazë të orës së mësimit, përpiqemi të ndërtojmë zbërthime kuptimore mbi koncepte të ndryshme të poetikës lasgushiane. Mes metodës së bashkëbisedimit, punës së pavarur dhe diskutimit të drejtuar nxisim nxënësit të shprehen mbi konceptet e mëposhtme.1. Te vjersha Dremit liqeri përshkrim i i liqenit është kërkim i frymëzimit poetik, që shfaqet në fund të vjershës. Pra, shkallët e përshkrimit janë shkallë të njohjes e të vetënjohjes së poetit.

Në këtë çast perëndimor, Ndaj po më dehen sytë - e mi, Kuptoj si shpirtin vjershëtor M’a frymëzon një mall i ri.

Komentoni këtë koncept përmes vargjeve të mësipërme.2. Ndërtoni konceptin filozofik të Lasgushit përmes këtyre vargjeve:

Flamur i pastër që m’u nxi Në sulm të lumtur për liri, Qëndron gazmor në lartësi Tashi katarti-u çduk në det Tashi flamuri-u ngrit përpjet, Valon lirisht si shpirt i let.

3. Përmes vargjeve të mëposhtme, përpiquni të ndërtoni ndjesinë që përçon dashuria lasgushiane.Këto kopshte ku fryn era Muar ngjyrën e floririt...Se ç’m’i shkel baluke-prera Këto kopshte ku fryn era Parëvera! parëvera!Po më çel në mes të gjirit- Këto kopshte ku fryn era Muar ngjyrën e floririt

Vlerësimi:Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim shoqërohet me shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Detyrat dhe puna e pavarurNëpërmjet teknikës së rrjetit të diskutimit, nxisim nxënësit të pozicionohen, duke shprehur lirshëm mes argumentit mendimet e tyre.

A ka vlera një art pa mesazhe të mëdha? Nëse jo, për ç’arsye; nëse po, ku qëndrojnë vlerat e tij.


9


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës së I të shek. XX Situata e të nxënit:Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

Tema mësimore:1. Koment Gjuha e zjarrtë2. Koment krahasues Lamtumirë


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: analizon risitë dhe origjinalitetin që solli Poradeci

në poezinë shqipe; fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë

dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm të funksionimit të veprës;

përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit letrar;

analizon motivet kryesore të poezisë lasgushiane; dallon thellësinë e gjuhës poetike mes vargjeve

lasgushiane; interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson vëllimin

poetik Ylli i zemrës.

Fjalë kyç:Poradeci, liriku i madh , Ylli i zemrës, gjuhë e zjarrtë, gjuhë e shenjtëruar, djellë i llaftaruar, mos- e-kuvenduar, gjuhë e gjallë, lamtumirë

Burimet:teksti i letërsisë, libri digjital, video-projektor, vepra, fjalor i shqipes, foto, enciklopedi, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte, Histori, Filozofi,Folklor

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: pema e mendimeve, metoda e bashkëbisedimit, një pyetje- shumë përgjigje, harta e koncepteve, ditari dy-tri pjesësh, leximi i drejtuar, diskutim i drejtuar, puna nëgrupe, punë e pavarur, rrjeti i diskutimit, pesëvargëshi, organizuesi grafik.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, harta e koncepteve, pema e mendimeve, metoda e Kllasterit)Në fillim të orës së mësimit, nëpërmjet metodës së bashkëbisedimit kontrollojmë detyrat e dhëna herën e kaluar. Dy-tri nxënës lexojnë punimet e tyre. Diskutojmë mbi to.Dy nxënës të tjerë plotësojnë në tabelë, nëpërmjet organizuesit grafik, veçoritë e analizës së vëllimin poetikYlli i zemrës, duke u ndalur te simbolikat tipike të këtij vëllimi poetik.


9

b. Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, leximi shprehës, një pyetje – shumë përgjigje, puna me grupe ekspertësh, rrjeti i diskutimit, ditari dypjesësh, ditari trepjesësh)Për të realizuar këtë etapë të orës mësimore, mësuesi/ja nëpërmjet librit digjital ose leximit shprehës interpreton bukur poezinë Gjuha e zjarrtë, duke ftuar kështu nxënësit në botën e pafund të letërsisë.Një pyetje-shumë përgjigje- Ç’ngacmim ju ofron titulli i poezisë? Nxënësit japin të gjitha mendimet e tyre, duke i hedhur ato në tabelë.

- Gjuha si mjet komunikimi vlon me forcën dhe zjarrin e saj.Klasën e ndajmë në grupe pune dhe nëpërmjet punës në grup nxënësit punojnë me detyrat e mëposhtme: Shënim – me detyrat e para çdo grup orientohet të punojë duke nënvizuar gjatë leximit që i bëhet fragmentit.

Grupi I– detyrat1. Gati në çdo krijim Lasgushi ndërton një marrëdhënie komplekse me gjuhën. Në këtë marrëdhënie nuk duhet të ndërhyjnë subjekte të tjera, poezia është për poetin tepër intime. Poezia Gjuha e zjarrtë është krijimi tipik, në të cilën poeti hyjnizon gjuhën si të tillë, tregon me sinqeritet pamundësinë e poetit për ta zaptuar atë. Tregoni në cilat vargje shprehet kjo pamundësi.Model përgjigjeje – Dallojmë vargjet dhe ndërtojmë nëpërmjet ditarit dypjesësh kuptimin e tyre.

Vargjet KuptimiSepse prej botës s’uaj kam mbetur kaq i huaj…Kam mbetur kaq i huaj, dh’i ndrydhur edh’i shkret!

Për poetin gjuha është një përmasë më vete, që qenia njerëzore nuk mund ta tejkalojë, përveçse mund ta zhvillojë. Thjesht mund tëndihmojë në përparimin e saj.

2. Poeti e përcakton gjuhën me një epitet metaforik, të zjarrtë, duke nisur që nga titulli dhe pastaj te vargjet:

Prej ligjëratës s’ate që më çudit, o zjarr!, O zjarr që më përflakesh si yll vetëtimtar.Posi një kraharuar ti dhemb, o Gjuhë-e zjarrtë.

Shpjegoni simbolikën e kësaj fjale dhe thoni çfarë cilësish i jep ajo gjuhës.Model përgjigjeje - Në poezinë me titull Gjuhë e zjarrtë përshkruhet procesi i kërkimit e i gjetjes së gjuhës së zjarrtë, derisa kjo bëhet gjuhë e zemrës, që do të thotë gjuhë e poezisë, dhe identifikohet me zjarrin. Kjo është udha e krijimit apo e zbulimit të vetvetes nga ana e poetit. Të qenit e gjuhës “e zjartë” e bën atë të jetë e fortë, energjike, e bukur, e pashuar ...Nxënësit nxiten të jenë origjinalë në përgjigjet e tyre.3. Vini re enumeracionin te vargu “Kam mbetur kaq i huaj, dh’ i ndrydhur edh’ i shkret!” Interpretoni këtë përshkallëzim të shprehur me mbiemra, duke u ndalur te kuptimi i secilit mbiemër dhe te marrëdhënia që krijojnë ata me njëri-tjetrin. Mbështetuni dhe te ndryshimet mes lidhëzave shtuese për të interpretuar këtë përshkallëzim.Model përgjigjeje – Enumeracioni krijohet mes mbiemrave të mëposhtëm:- i huaj – i panjohur, dikush që e ka të vështirë të përshtatet;- i ndrydhur – i mbledhur, i kufizuar për të qenë i lirë;- i shkret – i vetmuar, pa shpresë.Marrëdhënia mes tyre bëhet edhe më e fortë, kur janë pranë njëra-tjetrës, sepse kuptimisht shërbejnë si trampolinë ngjitëse për të dhënë përshkallëzimin. Gjuhësisht këtë e ndihmon edhe prania e lidhëzave shtuese dhe i ndrydhur, edhe i shkretë, për të arritur në kulm, në atë ngritje piramidale që është tipike e stilit të Lasgushit.


1

Grupi II – detyrat1. Gjeni dhe nënvizoni në poezi vargjet ku poeti hyjnizon gjuhën. Përmes ditarit dy pjesësh ndërtojmë përgjigjen.

O këng’ e shentëruar, o verb i larë n’ar.O zjarr që më përflakesh si yll vetëtimtar.

- kaq vlerë ka gjuha për poetin, sa ai e shenjon si këngë, zjarr, mall, vetëtimë.

- për të gjuha është e shtrenjtë sa ari.- forca e saj kulmon deri në qiej.

O gjuhë-e shentëruar, o mall me shpirtin plot.O vetëtim’ e qjellit që fërfëllon me flakë…

2. Gjuhësia moderne, shumë kohë më vonë nga kur u shkrua kjo poezi, dalloi kompetencën gjuhësore, si zotërim ideal të gjuhës nga një folës, nga performanca gjuhësore, si gjuhë e folur në praktikë prej tij. Performanca e ka të vështirë të barazohet me kompetencën ideale gjuhësore. Duke pasur parasysh këto njohuri, ndaluni dhe interpretoni vargun e fundit të poezisë:O gjuhë-e zemrës s’ime, o mos-e- kuvënduar.Pse gjuha mbetet mos-e-kuvënduar? A ju duket sikur poeti me anë të këtij vargu po thotë në mënyrë artistike të njëjtën ide? Argumentoni përgjigjen tuaj.Model përgjigjeje – Mes krahasimit vlerësues ndërtojmë dy konceptet e dhëna:kompetenca gjuhësore – ka të bëjë me zotërimin e ligjeve të gjuhës;performanca gjuhësore – ka të bëjë me praktikën, vënien në zbatim të ligjësive të saj.Në pamje të parë, mes të dyja koncepteve krijohet një ndarje, por realisht njëra nuk mund të bëjë dot pa tjetrën. Ç’kuptim do të kishin ligjet, nëse ato nuk do të mund të përdoreshin...? Për poetin magjia e gjuhës nuk ka sosje... ajo është e paanë... sa më shumë e njeh atë si formë, aq më shumë zbulon e kërkon prej saj si përmbajtje.3. Në tekst vihet re përdorimi i dendur i metaforave emërore dhe mbiemërore, si: vetëtim’ e qjellit, djellë-i llaftaruar etj., ndërmjet të cilave shprehen cilësimet që autori i bën gjuhës.Gjeni në tekst metaforat të tjera dhe shpjegoni kuptimin e secilës prej tyre.Model përgjigjeje

Metafora Kuptimikëng’ e shentëruar gjuha - melodi e bukur deri në shenjtëri...vetëtim’ e qjellit gjuha - forca e saj ka magji sa të arrijë deri në qiej...djellë-i llaftaruar gjuha - drita dhe ngrohtësia e saj ia kalojnë edhe forcës së diellit...verb i larë n’ar gjuha - fjalë e çmuar ...yll vetëtimtar gjuha - shkëlqim i pashuar...gjuhë e zjarrtë gjuha - e fortë, energjike, e bukur, e pashuar...fshehtësir’ e ndezur gjuha - pa bujë, në heshtje tregon forcën dhe magjinë e saj...

Grupi III – detyrat1. Gjeni në tekst shembuj ku përmenden dukuritë natyrore dhe kozmike, si p.sh.: vetëtim’ e qjellit. Çfarë simboli kanë ato në poezinë e Lasgushit?

si yll vetëtimtar.ndezur në fill prej shkrepëtime…

O vetëtim’ e qjellitO djellë-i llaftaruar

si dritë-e përvëluar,

Poeti, përmes këtyre simboleve, dëshiron ta lartësojë gjuhën deri në kulm, deri në qiej, duke i mëshuar forcës së saj, vlerës dhe, pa diskutim, pavdekësisë së gjuhës.


1

2. Ndaluni te vargu “Kur të këndoj me gojë, kur të kuptoj në kartë”. Vini re se si autori thotë të kuptoj në kartë, dhe jo shkruaj në kartë. Pse gjuha kuptohet në kartë dhe jo kur flitet (këndohet me gojë)? Interpretoni përgjigjen tuaj.Model përgjigjeje – Nisur nga dialekti toskë, fjala këndoj lidhet me kuptimin lexoj.Edhe poeti, duke dashur të qëndrojë gjithmonë shumë pranë brumit të origjinës, i ka mëshuar kësaj fjale – këndoj. Gjithashtu, përdorimi i saj mbart edhe melodinë brenda, edhe emocionin që të fal fjala…e “fjalët i merr era”, nëse ato nuk hidhen në letër. Veç kështu e marrin formën e plotë, madje duke u shkruar, sipas poetit “duke u hedhur në kartë”, bëhen të pavdekshme, i rezistojnë kohës, mund t’u kthehesh e t’u rikthehesh sa herë të duash, për të humbur mes botës së tyre, mes thellësive kuptimore.

3. Shikoni sa shpesh e përdor autori thirrorin o në poezi. Gjejini të gjitha rastet e përdorimit të tij, tregoni çfarë funksioni ka ky përdorim dhe përpiquni të gjeni nëse ka një logjikë të brendshme të shpërndarjes së tyre. Si realizohen rimat dhe ritmi i poezisë?Model përgjigjeje – Lasgushi është mjeshtër i zotërimit të thirrorit, duke e përdorur atë gjithmonë në funksionin artistik dhe ritmik. Gjatë përdorimit të tij, poeti ndërton një logjikë të pastër, duke e shpërndarë atë në fillim, në mes dhe në fund të vargjeve. Shih ilustrimet e mëposhtme:Në fillim të poezisë:

Në mes të poezisë:

Në fund të poezisë:

O gjuhë-e shentëruar, o mall me shpirtin plot. O vetëtim’ e qjellit që fërfëllon me flakë,O djellë-i llaftaruar që ndrin si pikë lot…

O këng’ e shentëruar, o verb i larë n’ar. O zjarr që më përflakesh si yll vetëtimtar.O fshehtësir’ e ndezur në fill prej shkrepëtime.

O gjuhë-e zemrës s’ime, o mos-e-kuvënduar.

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit, pema e mendimeve, rrjeti i diskutimit, vëzhgimi)Në këtë fazë të orës së mësimit, përpiqemi të ndërtojmë zbërthime kuptimore mbi koncepte të ndryshme të poetikës lasgushiane. Përmes metodës së bashkëbisedimit, punës së pavarur dhe diskutimit të drejtuar, nxisim nxënësit të shprehen duke punuar në mënyrë të pavarur me komentin krahasues dhënë në faqen110 te libri i nxënësit.Poradeci u është rikthyer disa herë poezive të tij, gjë që ka bërë që një pjesë e tyre të dalin në disa variante. Kështu, kemi poezi që kanë nga dy variante, si poezia Trashëgimi, poezi me nga tri variante, si Më zu një mall dhe sot dhe disa në katër variante, siç është dhe poezia e dhënë, Lamtumirë.Siç shikohet, tri variantet e para të poezisë Lamtumirë kanë nga tri strofa, ndërsa i katërti ka katër të tilla. Nëpërmjet leximit të drejtuar, njihemi me poezitë dhe bëjmë krahasimet midis tyre. Nxënësit nxiten të jenë aktivë në diskutim.Nëpërmjet pesëvargëshit, zbërtheni kuptimisht titullin e kësaj poezie, Lamtumirë. Pesëvargësh1 emër – ndarje2 mbiemra – e dhimbshme, e trishtuar 3 folje – dhemb, trishton, vuan1 fjali – Lamtumirat dhembin gjithmonë.

Po Jo


1

1 sinonim – trishtim

Në të katra poezitë vetëm njëri prej vargjeve mbetet fare i pandryshuar. Gjejeni cili është ai dhe shpjegoni rëndësinë që i jep kjo mungesë ndryshimi vargut.

Një breng hije – rëndë mi syModel përgjigjeje - Ky varg shërben si çelës kuptimor, ndaj poeti nuk ka bërë asnjë ndryshim në variantet e poezisë. Lamtumirat gjithmonë janë brenga që burojnë nga thellësia e shpirtit dhe pasqyrohen mes syve.

Vëreni ndryshimet e foljeve në:- vargun e dytë të strofës së dytë te tri variantet e para: rëngjethet, venitet, gremiset- vargun e dytë të strofës së tretë te tri variantet e para: stolisen, buçasin, përmbyten.- vargun e katërt të strofës së fundit te tri variantet e para: Ndrin Yll’, Zbret Yll’, Vdes Yll’.

Model përgjigjeje - Foljet në raport me njëra-tjetrën kanë funksion përshkallëzues.- rëngjethet, venitet, gremiset;- stolisen, buçasin, përmbyten.- Ndrin Yll’, Zbret Yll`, Vdes Yll’

Në dallim me tri variantet e para, varianti i katërt ka më shumë ndryshime. Flisni për disa prej tyre dhe thoni nëse ky variant ka të njëjtën ngarkesë poetike dhe gjuhësore si tri variantet e para.Mes teknikës së rrjetit të diskutimit nxisim nxënësit të thellohen në analiza krahasuese, duke shprehur lirshëm mes argumentit mendimet e tyre.

A ka varianti i katërt të njëjtën ngarkesë poetike dhe gjuhësore si tri

variantet e para?

Detyrat dhe puna e pavarur Interpretoni kuptimin e shprehjes “të riturit t’im”. Gjeni në poezi neologjizma të tjera të Lasgushit. Sipas jush, kujt i thotë lamtumirë poeti? A ndryshon “i adresuari” i kësaj përshëndetjeje nga varianti në variant?

Vlerësimi:Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja .


1

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: VI Klasa: XIITematika: Letërsia shqipe e gjysmës së I të shek. XX Situata e të nxënit:

Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

Tema mësimore:Diskutim mësimor – Lasgush Poradeci


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: analizon risitë dhe origjinalitetin që solli Poradeci në poezinë shqipe; fiton aftësi për të kuptuar fragmentet e dhëna, duke zbërthyer mekanizmat

e brendshme të funksionimit të letërsisë; përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit letrar; zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit (përdorimin e mjeteve gjuhësore

dhe stilistike); demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komenteve të fragmenteve poetike,

duke bërë krahasime; vlerëson figurën e poetit që modernizoi letërsinë shqipe.

Fjalë kyç:Poradeci, liriku i madh, princ i poezisë shqipe, poet vigan, poet eklektik, vjershëtor i thellë,poeti dhe liria, poeti dhe vendlindja, poeti dhe dhimbja, poeti dhe dashuria, simbolist, modernist, origjinal, misionar.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, video-projektor, vepra, fjalor i shqipes, foto, enciklopedi, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte, Histori,Filozofi, Folklor

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, lexim shprehës, punë në grupeekspertësh, diskutim i drejtuar, rrjeti i diskutimit, punë në çift, punë me grupe, puna e pavarur.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, harta e koncepteve, pema e mendimeve, shkrim i lirë)Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet bashkëbisedimit, kontrollojmë detyrat e dhëna herën e kaluar. Dy-tre nxënës lexojnë punët e tyre. Kështu nxisim diskutimin në klasë për t’u shprehur mbi punët e shokëve.Në vazhdim mes diskutimit të drejtuar kërkojmë nga nxënësit të na prezantojnë thënie të figurave të ndryshme mbi poetin modern të letërsisë shqipe, Lasgush Poradecin, dhe thënie pikante të shkëputura nga krijimtaria e tij. Disa të tilla po i paraqesim më poshtë, nxënësit janë të lirë të prezantojnë edhe thënie të tjera të gjetura prej tyre mes internetit:


1

o Lasgushi thotë: Poet është Bodleri. Ai ka koncentracion të madh. Asnjë fjalë më shumë se ç’duhet.o Lasgush Poradeci thotë për veten: “Më mirë të bëj një varg, se një studim”.

Lasgushi është poeti shqiptar, i vetëmi poet shqiptar që mendon, flet e shkruan vetëm shqip. Ay përpiqet të vleftësojë e të zhvillojë potencialin shqipëtar në art e që në art, në gjithë degët e në gjithë fletët e jetës. Lasgushi shfaqet e mbetet një kulm vigan, i cili ka për të zotëruar shumë kohë me hijen e vet literaturën dhe mendimin shqiptar.

MITRUSH KUTELI

Lasgush Poradeci na hap portën e një jete të re në poezinë shqiptare, një “frisson neuf” siç pat thënë V. Hugoi për vjershat e Bodlerit, lind e rritet në lëmën e këngës shqiptare një stil i ri, të cilin do ta kërkosh më kot nër poetët e tjerë shqiptarë, po më kot dhe nër shkrimtarët e huaj nga shkaku i origjinalitetit që shquan këtë poet djalosh. Këto ndjenja e mendime që nuk kish guxuar e s’kish arritur kurrkush nër Shqiptarët e pendës t’i çfaqte, këtu një stil i munduar, i cili ndryshon nga shkrimi i një Naimi…, si bie fjala, një pjesë bethoveniane nga një mozartiane. Ky pra është stili modern, stili i Lasgush Poradecit. Ç’e ndryshon nga të parët, është thellësia… Është vjershëtori më i thellë që ka shkruar në shqipet.

EQREM ÇABEJ

Lasgush Poradeci ndien si romantik, mendon si klasicist, asht i vetmuem dhe i hermetizuem shpirtnisht si simbolist dhe i kujdesshëm e fanatik ndaj formës së vargut si parnasist. Asht eklektik dhe origjinal në çdo pikëpamje.

REXHEP QOSJA

Për krejt lirikat erotike të Lasgush Poradecit është karakteristikë e përbashkët tisi i fshehtësisë që e përcjell dhe që e mbulon atë me një shtresë mjaft të padukshme. Shkalla më e skajshme, që kufizon me enigmë, lidhet dhe ka të bëjë sidomos me shprehjen e përdorur shpesh, llaftari. Ndjenja e dashurisë sikur mund të kuptohet dhe të ndihet vetëm deri në një pikë, përtej së cilës nuk mund të kalohet e që është llaftaria vetë.ALI ALIU

Diskutojmë në vazhdim mbi thëniet e sjella në klasë.Shkrimi i lirë - Shkruani dhe ju shkurt mendimin tuaj për Lasgush Poradecin.

a. Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, vëzhgim, leximi i drejtuar, punë e pavarur, organizim i drejtuar, hulumtimi, rrjeti i diskutimit)

Vëzhgoni pikturën në faqen 108 dhe përpiquni të hyni në të mes zbërthimit ideor dhe ngjyrave. Nëpërmjet leximit të drejtuar, orientojmë nxënësit të dallojnë në tekst parimet estetike të poetikës lasgushiane. Përqendrohemi veçanërisht te pyetjet e mëposhtme. Si mendoni ju, pse Lasgushi ka pasur mosmarrëveshje me qarkun letrar të kohës? Lasgushi nuk do që t’i thonë simbolist, sepse:- nuk i vlerëson simbolistët- apo do që të jetë origjinal.

Më poshtë po i pasqyrojmë mendimet mes një organizuesi grafik.

Sipas tij, gjuha është në popull, po poetët i japin asaj shkëlqim, forcë, bukuri e ëmbëlsi.Arti, sipas tij, është më i fortë se natyra, më i përsosur.Natyra s’është as amorale, as morale, pra edhe poezia është e liruar nga ngarkesa ideologjike.

Lasgushi nuk duron t’i thuhet as simbolist e as modernist nisur nga origjinaliteti krijues.Poezia duhet të ketë universalitet dhe bashkëkohësi, në mënyrë që të komunikojë me të gjitha kohët njësoj, për t’u bërë e pavdekshme.Poeti mendon që nuk ka art të mesëm a të dobët, ka vetëm art, që do të thotë vlerë kulminante.

Kërkim i përhershëm, liri në shprehje, liri në shkrim, në drejtshkrim, kjo është teoria dhe praktika e Lasgush Poradecit.Misionin poetik e ngriti në kulmin e aftësive krijuese të njeriut, duke e barazuar Krijuesin me Zotin

Lasgushi thotë që poezia nuk krijohet vetëm me ide, por dhe me emocione.Mendon se artisti i madh krijon për vete.Misioni i artit është të na japë kënaqësi estetike.Artisti duhet të jetë i sinqertë deri në fund të shpirtit të tij.

Po Jo

PËRSËRITJA ELIZIONI BARTJA

Përsëritja e të njëjtit varg në pozicione të ndryshme është dukuri shumë e shpeshtë në këtë poezi, çka i jep kuptime të reja vargut, si në rastin: Pik’ e lotëve të mija, i cili përsëritet tri herë për të përcaktuar në fillim se si shkrep,e më pas se si vetëtin, pasi ështëputhur nga bukuria.

Elizioni Pik’e lotëve – krijon mundësinë që, përveç eliminimit të një zanoreje në kontakt me një zanore tjetër, të ruhet ritmi dhe masa metrike e vargut (tetërrokëshi), si edhe të mbetet e paqartë nëse fjala Pik’ është eshquar apo e pashquar, ndërkohëqë lotëve të mia është në shumës.

Figura e bartjes është e pranishme në të gjithë poezinë: Parëvera!Parëvera!/Po më çel në mes të gjirit-/Këto kopshte ku fryn era/Muar ngjyrën e floririt. E gjithë strofa është një fjali qëbartet përtej vargut.


1

• Ndaluni te rëndësia që ka liria e poetit në krijimin poetik. Përmes rrjetit të diskutimit, ndërtoni mendimet tuaja mbi këtë çështje.

A mund të paramendohet një poezi efuqishme, me një poet që ndrydh mendimet

dhe ndjesitë e tij?

Komentin tuaj lidheni me poezinë Lundra dhe flamuri.

b. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit, pema e mendimeve, puna e pavarur)Në këtë moment të orës së mësimit, përpiqemi të sjellim në kujtesë disa nga njohuritë stilistike dhe mundohemi t’i zbërthejmë ato mes vargjeve të poezisë Trioleta.Prezantojmë më poshtë disa prej tyre:

Përmes punës së pavarur, zbërthejmë figurat mbi poezinë Trioleta. Gjeni raste të tjera të vargjeve që përsëriten dhe interpretoni këtë dukuri.

Vargje që përsëriten:“Si m’u ndrit çdo mall që pata” “Këto kopshte ku fryn era”


1

Interpretoni përdorimin e vizës ndarëse/bashkuese mes fjalëve, si dhe përdorimin e aliteracionit në këto dy vargje:

Varg-e-varg me përgjërata/ Para sysh më venë-e-vinë. Është i dukshëm edhe përdorimi i njëjësit në vend të shumësit, si në rastin e foljes muar (ngjyrën e floririt), që është në numrin njëjës dhe nuk ka tregues, nëse i referohet:

a. kopshteve, në shumësb. pranverës, në njëjësc. gjiri, në njëjësd. apo të gjithave bashkë, gjë që mundësohet nga figura e bartjes. Argumentoni përgjigjen tuaj.

Një nga figurat më të përdorura në poezi është metafora. Interpretojini ato, kryesisht metaforat foljore, si p.sh.: çel, ndrit, vetëtin, shkrep etj.

Metaforat e përdorura prej Lasgushit janë të gjalla e plot energji. Ai i ndërton të tilla mbështetur në folje që të duken se janë në lëvizje të përhershme.

Vlerësimi:Mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi progresin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit. Disa nxënës vlerësohen me shkrim për detyrat e sjella në klasë. Nxënësit nxiten për të realizuar punë cilësore, me qëllim plotësimin e dosjes së tyre dhe vlerësimin e saj nga mësuesi/ja.

Detyra dhe puna e pavarurShkruani një ese të shkurtër me temë: “Dhimbja e fisnikëron njeriun”.


1


Tematika: Portofoli i nxënësit Situata e të nxënit:Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare,filozofike dhe historike,duke perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi tëletërsisë.

Tema mësimore:Portofoli (ora 1)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca digjitale; kompetenca për të nxënë; kompetenca për sipërmarrjen.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: dallon letërsinë si art dhe si shkencë; zbulon mesazhe kontekstuale të veprave të

ndryshme; bashkëpunon mes një grupi të caktuar duke sjellë

produkte të plota letrare; krijon një panoramë të qartë të asaj që është

mësuar gjatë tremujorit të parë; demonstron progresin e tij bazuar në rezultatet e

identifikuara; nxit mendësinë e vetëvlerësimit te nxënësit; bën ballafaqimin e dokumentuar të performancës

së nxënësve me njëri-tjetrin dhe nxitjen e krijimtarisë.

Fjalë kyç:portofol, letërsi, arte, periudhë, letërsi, moderne, letërsi bashkëkohoreletërsi shqipe.

Burimet: libri i nxënësit, autorët dhe veprat e punuara, interneti, biblioteka, dhuntitë personale etj

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte, histori, tik,qytetari etj

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, puna e pavarur individuale,puna në grup, punë e drejtuar, organizuesi grafik, diagrami i Venit, hulumtimi.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, punë e drejtuar)Për realizimin e kësaj ore mësimi, duhet të sjellim në vëmendjen e nxënësve përmes metodës së bashkëbisedimit se ç’është portofoli i të nxënit dhe cili është roli i tij duke vlerësuar sa dhe si e njohin nxënësit atë.

Diane Hart e përcakton një portofol si “një enë që mban evidencën e njohurive, të ideve, interesave dhe arritjeve”.

Nëpërmjet portofolit, mësuesi/ja drejton nxënësit në koleksionimin e rezultateve/arritjeve të të nxënit, sipas një rendi të mirëstrukturuar, me qëllim vlerësimin, vetëvlerësimin dhe shkëmbimin e këtyre arritjeve.


1

Portofoli i të nxënit është një qasje bashkëkohore që bazohet në kriteret e cilësisë dhe dokumenton kontributin e nxënësve në veprimtari mësimore të orientuara nga kompetenca.

Portofoli i nxënësit : mbështet zbatimin e kurrikulës të bazuar në kompetenca; krijon qëndrueshmëri në procesin e realizimit të saj; ndikon në mënyrë të drejtpërdrejtë në garantimin e cilësisë së zbatimit të kurrikulës dhe të arritjes së të

nxënit.

Karakteristikat e portofolit të të nxënit: reflekton rezultatet e identifikuara të nxënësit, bazuar në pritshmëritë e RN (rezultateve të të nxënit) të

kurrikulës; përqendrohet në përvojat e të nxënit të nxënësve të bazuara në performancë, si dhe në përvetësimin

e kompetencave kyç (njohurive, aftësive dhe qëndrimeve); përmban shembuj të punës që shtrihet gjatë gjithë vitit shkollor, dhe jo në disa ditë të shkëputura të vitit; përmban produkte të punëve të nxënësve, që përfaqësojnë një shumëllojshmëri rezultatesh për t’u

vlerësuar; përmban një shumëllojshmëri të modeleve të punës dhe vlerësimet e kësaj pune nga vetë nxënësit,

shokët, mësuesit e tjerë, prindërit etj.

b. Ndërtimi i njohurive (metoda e bashkëbisedimit, puna individuale, organizuesi grafik, diagrami i Venit, hulumtimi)

Kështu, gjatë tremujorit të parë, nxënësit janë njohur me zhvillimet letrare të letërsisë moderne bashkëkohore të shek. XX.Mësuesi në procesin e planifikimit, të realizimit dhe të reflektimit/vlerësimit mban parasysh përmbushjen nga nxënësi të të gjitha kompetencave, si kyç, ashtu edhe ato të fushës.Kjo është arsyeja e rëndësisë që merr portofoli, si një mjet për të dokumentuar, treguar, krahasuar dhe vlerësuar mbërritjen te qëllimi i artikuluar në kurrikul.Portofoli është pasqyrim i mësimdhënies të bazuar në dëshmi; mësimdhënia dhe të nxënit nëpërmjet portofolit na ndihmon të eksplorojmë dhe të zhvillojmë qasjet për

një mësim efektiv; nëpërmjet portofolit përthyhen dhe dokumentohen qasjet e mësimit, të bazuara në kompetencat/

performancat e nxënësit; në thelbin e tij, portofoli me dokumentacionin që e përbën, argumenton përgjegjësitë e mësuesit në

lidhje me mësimdhënien dhe të nxënit.Qysh në fillim të tremujorit ose hap pas hapi, mësuesi/ja iu ka dhënë nxënësve të klasës detyrat, të cilat ata duhet t’i përmbushin përgjatë këtij tremujori në pasurimin e portofolit të tyre.Më poshtë po shënojmë modele detyrash, të cilat mësuesi/ja mund t’ua japë nxënësve si detyra portofoli gjatë tremujorit të parë :1. Pse shekulli XX ka aq shumë shkolla e rryma letrare; ç’të reja sjellin këto në raport me shekullin XIX?

Cilat janë disa nga rrymat letrare që u dalluan në: - poezi - prozë - dramë?50 pikë

2. Citoni tre shkrimtarë të njohur të kësaj periudhe, nga të cilët keni lexuar ndonjë vepër. Mes një organizuesi grafik thoni shkurtimisht ç’veçori ka vepra e tij duke përmendur edhe detaje që iu kanë lënë mbresa gjatë leximit.50 pikë

3. Lahuta e Malcis është një epope kombëtare. Cilat elemente e bëjnë këtë vepër të ngrihet në nivelin e eposit kombëtar? Çfarë i bën origjinale këngët e Lahutës në raport me këngët popullore?

Jepni mendimet tuaja të argumentuara.50 pikë


1

Për të realizuar vlerësimin e portofolit, mund të ndiqen disa mënyra, si më poshtë:nxënësit mund të paraqesin të gjithë ose një pjesë të portofolit të tyre;në disa raste nxënësit mbrojnë punën e tyre;në raste të tjera nxënësit i shfaqin punimet e portofolit të tyre në formë ekspozite;në raste të tjera nxënësit zhvillojnë një pjesë të portofolit të tyre duke reflektuar interesat individuale

akademike apo të karrierës.Gjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja është i/e lirë të zgjedhë mënyrën më efikase për t’iu dhënë nxënësve mundësinë e prezantimit të portofolit të tyre. Kështu, mund të bëhet edhe një alternim mënyrash vlerësimi, pasi vetëm një orë nuk mjafton për t’i paraqitur punët e gjithë nxënësve të klasës.

c. Demonstrimi i rezultateve të arrituraNë këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja dhe nxënësit janë të lirë të japin gjykimet e tyre lidhur me punët e prezantuara, duke paraqitur pika e tyre të forta dhe pikat e dobëta, madje edhe duke dhënë këshilla dhe sugjerime për punë edhe më cilësore në vazhdimësi.Mësuesi mund t’i përdorë të dhënat e portofolit për qëllime të ndryshme specifike, duke përfshirë:

• nxitjen e të mësuarit të vetëdrejtuar;• krijimin e një panorame të qartë të asaj që është mësuar nga nxënësi;• nxitjen e të nxënit për të nxënë;• demonstrimin e progresit të nxënësit, bazuar në rezultatet e identifikuara;• nxitjen e mendësisë së vetëvlerësimit te nxënësit;• ballafaqimin e dokumentuar të performancës së nxënësve me njëri-tjetrin dhe nxitjen e krijimtarisë;• përfshirjen e prindërve në procesin e të nxënit.

Vlerësimi:Për të realizuar këtë etapë të procesit mësimor, mësuesi/ja duhet të përgatitë për çdo nxënës vlerësimin e portofolit, sipas tabelës së mëposhtme:

Komponenti që vlerësohet Nivelet e arritjes Komente/ Shënime

1 2 3 4Detyra 1 – 50 pikë10 pikë – dorëzimi në kohë20 pikë – saktësia e të dhënave 20 pikë – origjinaliteti i punës

Detyra 2 – 50 pikë10 pikë – dorëzimi në kohë20 pikë – saktësia e të dhënave 20 pikë – origjinaliteti i punës


TOTALI I PIKËVE Duhet përmirësim

Ka progres


1


Tematika: Projekt kurrikular Situata e të nxënit:Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare,filozofike dhe historike, duke perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.

Tema mësimore:Puna me projekte (ora 1)


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: dallon letërsinë si art dhe si shkencë; vlerëson rëndësinë shoqërore, historike dhe kulturore të

letërsisë dhe të shkrimtarëve si krijues; vlerëson letërsinë si një mënyrë për të pasuruar botën

emocionale, si dhe për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik;

zbulon kënaqësinë e të lexuarit të letërsisë dhe bëhet i vetëdijshëm për shumësinë e mënyrave të perceptimit të botës përreth;

zbulon mesazhe kontekstuale të veprave të përzgjedhura; bashkëpunon mes një grupi të caktuar duke sjellë produkte

të plota analizash letrare.

Fjalë kyç:projekt kurrikular, bisedë, diskutim grupe pune, periudha letrare, analizë vepre, etapa etj.

Burimet: libri i nxënësit, vepra e zgjedhur nga çdo grup, interneti, biblioteka, etj

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe dhe gjuhë e huaj, arte,histori, tik, qytetari

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: puna e pavarur individuale,lexim i drejtuar, puna në grup, punë e drejtuar, bashkëbisedimi.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme ( metoda e bashkëbisedimit)Për realizimin e kësaj ore mësimi, duhet të kujtojmë, së pari, se kjo orë do të jetë vazhdimësi e disa orëve të projektit kurrikular të shtrira mes tri tremujorëve. Për këtë mësuesi/ja duhet të prezantojë te nxënësit projekt- planin kurrikular. (Shih modelin në fund të librit.)Përmes punës në grup dhe veçanërisht përmes punës me projekt, nxënësit duhet të jenë të prirur të angazhohen maksimalisht.b. Ndërtimi i njohurive (metoda e bashkëbisedimit, puna në grup, puna e pavarur)

Ora 1 (tremujori i parë) HAPI I

Prezantimi i projektit dhe ndarja e grupeve të punës.Klasa ndahet në aq grupe pune sa mësuesi/ja e gjykon të arsyeshme, duke pasur parasysh se sa anëtarë

1

Libër mësuesi për tekstin duhet të ketë grupi për të përballuar materialin. Secili grup do të ketë mundësinë të përzgjedhë një autor shqiptar apo të huaj, që i përket letërsisë së shek. XX.Njëri prej nxënësve brenda çdo grupi, me pëlqimin e shumicës, zgjidhet kryetar i grupit dhe i jepen disa detyra:

të merret me ndarjen e detyrave brenda grupit; të ndihmojë në çdo rast shokët, kur hasin ndonjë vështirësi; të jetë personi kyç, që në çdo moment do të komunikojë me mësuesin/en dhe do të raportojë për punën e

kryer apo pengesat e hasura.Duke komunikuar me njëri-tjetrin, nxënësit anëtarë të një grupi do të zgjedhin një autor të pëlqyer nga shumica e tyre. Autori mund të jetë shqiptar apo i huaj, por duhet të marrë aprovimin e mësuesit/es për t›u thelluar më tej.

HAPI II Ndërtimi i titullit të projektit dhe synimet që duam të arrijmë me të.Secili prej grupeve, në këtë fazë ka mbërritur me emrin e autorit më të pëlqyer, mbi të cilin do të punojnë. Duke u konsultuar gjatë kësaj ore, do të kemi ndërtuar titujt e punës me projekte. P.sh.: “D. Agolli, pelegrini i vonuar” ose “Bajroni, këngëtari i tokës së shqiptarëve”Mësuesi/ja bën miratimin ose jo të zgjedhjes që kanë bërë nxënësit, duke i nxitur dhe orientuar si duhet për të arritur drejt punëve cilësore.

c. Demonstrimi i rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit)Në këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja jep gjykimet e veta lidhur me punën në grup, paraqet pikat e punës ku duhet të kenë më tepër kujdes dhe orienton nxënësit për përgatitjen dhe për prezantimin e projektit të tyre. Një theks i veçantë iu duhet vënë edhe kritereve të vlerësimit, të cilat duhet t’i njohin të gjithë nxënësit pa përjashtim.

Vlerësimi:Vlerësimi i punëve të nxënësve do të bëhet duke pasur parasysh disa pika:

planin e projektit kurrikular për çdo grup;zbatimin e tij nga secili grup;menaxhimin e informacionit;etikën e punës në grup;përfundimet e nxjerra nga secili grup pune;punët krijuese të çdo grupi;mënyrën e prezantimit.

KRITERET E VLERËSIMITNiveli I : (NOTA 4) Nëse nxënësi nuk sjell asnjë material që ka lidhje me detyrat e ngarkuara.

Niveli II: (NOTA 5) Përgatit materialin e kërkuar me gojë ose me shkrim dhe e paraqit/dorëzonatë në afatet e kërkuara.

Niveli II: (NOTA 6 ) Trajton temën e kërkuar duke përdorur informacionin e dhënë dhe respekton kriteret e kërkuara (me shkrim elektronik, jo më pak se 2 faqe eshkruar dhe paraqitje me gojë, jo më shumë se 5 minuta)

Niveli III: (NOTA 7) Shtjellon argumentin e kërkuar nga tema dhe respekton afatet dhe kriterete vendosura më sipër.

Niveli III: (NOTA 8) Përdor shembuj dhe citime nga bibliografia e rekomanduar, që shërbejnë për trajtimin e temës. Rendit qartë dhe logjikisht materialin. Përdor njëgjuhë korrekte dhe pa gabime.

1

Libër mësuesi për tekstin Niveli IV: (NOTA 9 - 10) Ka origjinalitet në trajtimin e temës. Përdor saktë dhe me korrektësi

bibliografinë. Përdor një gjuhë të qartë dhe pa gabime.


1


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës së I të shek. XX Situata e të nxënit:Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë në ndërtimin e përvojave personale, vlerave dhe qëndrimeve, që vlejnë më vonë në perceptimin e botës.

Tema mësimore:1. Poeti vullkanik2. Analizë Vargjet e lira


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: vlerëson frymën e re që sjell Migjeni në letërsinë shqipe (në

formë dhe në përmbajtje), si p.sh.: shkëputjen nga letërsia pararendëse, trajtimin e temave tabu, vargu i lirë etj.;

identifikon burimet kryesore që përcaktuan formimin eMigjenit;

përshkruan momentet kryesore të jetës së Migjenit, që shenjuan krijimtarinë e tij;

portretizon njeriun në krijimtarinë e Migjenit, duke e krahasuar edhe me krijimtarinë e letërsisë së mëparshme, por edhe me letërsinë e kohës së tij;

interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson vëllimin në prozëNovelat e qytetit të Veriut;

interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson vëllimin poetikVargjet e lira.

Fjalë kyç:Migjeni, poeti vullkanik, Vargjet e lira Novelat e qytetit të Veriut,formë e re, varg i lirë, njeriu i ri, trashëgimtar i vuajtjes, skica, i uritur dramë, tragjizëm, femër publike, estetika migjeniane.


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte,Histori, Filozofi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: pema e mendimeve,metoda e bashkëbisedimit, një pyetje- shumë përgjigje, harta e koncepteve, ditari dy-tri pjesësh, leximi i drejtuar, diskutim i drejtuar, puna në grupe, punë e pavarur, rrjeti i diskutimit, organizuesi grafik, vëzhgimi.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, harta e koncepteve, pema e mendimeve, organizuesi grafik)

Në fillim të orës së mësimit, nëpërmjet metodës së bashkëbisedimit, kontrollojmë detyrat e dhëna herën e kaluar. Dy-tri nxënës lexojnë punimet e tyre. Diskutojmë mbi to.Mësuesi/ja shkruan në tabelë emrin e Migjenit dhe nxënësit nxiten të sjellin përmes diskutimit gjithçka që mund të dinë rreth tij.Hedhim në tabelë informacionet që kanë nxënësit lidhur me figurën e tij dhe rolin që pati në zhvillimin e letërsisë shqipe. Mësuesi/ja bën sistemimin dhe plotësimin e informacionit për të ndërtuar të plotë figurën e


1

këtij personaliteti që arriti të modernizojë krejt letërsinë shqipe duke e bërë atë elitare. Përmes organizuesit grafik, prezantojmë profilin e këtij shkrimtari vullkanik.

b. Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, organizuesi grafik, vëzhgimi, ditari trepjesësh, lexim i drejtuar, puna në grupe, pema e mendimeve)

Në këtë moment të orës së mësimit, ngacmojmë mendimet e nxënësve përmes teknikës një pyetje-shumë përgjigje. Ç’kuptoni ju me titullin e veprës Vargjet e lira?Titulli i veprës ka kuptim të dyfishtë:

Vargje të lira në mënyrën e ndërtimit të tyre; Vargje të lira në vështrimin e lirisë tematike.

Që në titull del vetëdija e autorit se po krijonte një poezi të ndryshme nga rrjedha e poezisë së kohës. Struktura ciklore e veprës me emërtimet e saj krijon një rend logjik e tematik të poezive. Në secilin cikël del emërtimi kangë për poezinë, që është një emërtim tradicional.Struktura përfundimtare e librit, është kjo:

- Parathanja e Parathanjeve si hyrje,- Kangët e ringjalljes,- Kangët e mjerimit,- Kangët e përndimit,- Kangë në vete,- Kangët e rinisë,- Kangët e fundit.

Më poshtë, mësuesi/ja përmes organizuesit grafik pasqyron analizën e Vargjeve të lira duke skicuar tematikën e çdo kënge:


1


1

Vëzhgoni portretin e realizuar nga Odhise Paskalit në faqen 118. Jepni të gjitha përjetimet që ju ngjall ky portret.

Portreti i titulluar I urituri është skalitur në mënyrë të shkëlqyer nga autori duke përcjellë fort mesazhin që mbart. Njeriu i uritur është bërë njësh me gurin, është shndërruar në një objekt pa frymë, pa shpirt, pa zë. Është bërë si guri i fortë nga vuajtja, por i dobët për ta përballuar atë. Edhe ngjyrat e jetës janë zhdukur fare, ai është bërë gri... dhe ngjyra gri është më e rëndë se vetë e zeza... ajo duket se mbart shpresë, por shpresë nuk ka...Në vazhdim të orës së mësimit, nëpërmjet leximit të drejtuar nxisim nxënësit të ndërtojnë konceptin modern të letërsisë së Migjenit, përmes skicave, si modeli më i ri ndërmjet poezisë dhe prozës.

Në këtë fazë të orës së mësimit, klasën e ndajmë në tri grupe pune, duke i orientuar me detyrat përkatëse. Grupi I, përmes teknikës së leximit të drejtuar, do të ndërtojë boshtin tematik dhe mesazhin që përcjell novela Studenti në shtëpi.Grupi II, përmes teknikës së leximit të drejtuar, do të ndërtojë boshtin tematik dhe mesazhin që përcjell novelaHistoria e njanës nga ato.Grupi III, përmes teknikës së leximit të drejtuar, do të ndërtojë boshtin tematik dhe mesazhin që përcjell novelaM’at anë gardhit asgja të re.Pasi nxënësit punojnë me detyrat e dhëna, nga secili grup del në tabelë një përfaqësues dhe të tri bashkë ndërtojnë përmes teknikës së ditarit trepjesësh organizuesin grafik të mëposhtëm.

Novelat e qytetit të Veriut – një formë e re estetike


1

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit, pema e mendimeve, rrjeti i diskutimit)

Migjeni jetoi pak dhe shkroi pak. Të gjitha krijimet e tij përmblidhen në një vepër. Pavarësisht sasisë, vlen të theksohet cilësia që këto krijime mbartin jo vetëm për kohën kur u shkruan, por edhe sot. Vargjet e lira dhe Novelat e qytetit të Veriut në aspektin tematik janë një pasqyrë e gjallë dhe e plotë e jetës në vitet ’30. Ndërsa nga ana artistike, ato, si poezia ashtu edhe proza, pasqyrojnë një këndvështrim të ri të letërsisë.Në këtë fazë të orës së mësimit, përmes pemës së mendimeve, kërkojmë nga nxënësit vëmendjen e tyre për të zbërthyer tiparet e poezisë dhe prozës migjeniane, pasi janë njohur me analizën e veprës. Mendimet e nxënësve hidhen në tabelë dhe mësuesi/ja bën sistemin e tyre përmes dy organizuesve grafikë:

Estetika e poezisë migjeninane

Mes diskutimit të orientuar, ndërtojmë “formën e njeriut” në krijimtarinë e Migjenit, duke e krahasuar edhe me krijimtarinë e letërsisë së mëparshme, por edhe me letërsinë e kohës së tij. Ku qëndron risia e tij?


Detyrat dhe puna e pavarurLexoni me vëmendje fragmentet e dhëna në tekstin e nxënësit shkëputur nga krijimtaria e Migjenit.


1



Tema mësimore:1. koment Një natë pa gjumë2. koment Studenti në shtëpi


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: analizon frymën e re që sjell Migjeni në letërsinë

shqipe (në formë dhe në përmbajtje), si p.sh.: shkëputjen nga letërsia pararendëse, trajtimin e temave tabu, vargu i lirë etj.;

fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm të funksionimit të veprës;

përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhëne tekstit letrar;

dallon thellësinë e gjuhës artistike mes fjalës migjeniane;

interpreton, analizon, gjykon mbi vëllimin në prozëNovelat e qytetit të Veriut;

interpreton, analizon, gjykon mbi vëllimin poetikVargjet e lira.

Fjalë kyç:poeti vullkanik, pak dritë, pisha, toni thirror, shpresë, shpëtim individual, poezi e dilemave, kthim, mjedis patriarkal, botë mashkullore, bota femërore, viktimë, kod moral, ironi, çmitizon.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, video-projektor, vepra, Fjalor i gjuhës shqipe, foto, enciklopedi,kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte, Histori, Flozofi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: pema e mendimeve, metoda e bashkëbisedimit, pesëvargësh, një pyetje-shumë përgjigje, harta e koncepteve, ditari dy-tripjesësh, leximi i drejtuar, diskutim i drejtuar, punanë grupe, punë e pavarur, rrjeti i diskutimit, organizues grafik, hulumtim.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, harta e koncepteve, pema e mendimeve, pesëvargëshi)Në fillim të orës së mësimit, nëpërmjet metodës së bashkëbisedimit, rindërtojmë edhe një herë disa prej risive që solli Migjeni me krijimtarinë e tij.Shënim – Mësuesi/ja të kujdeset që nxënësit t’i pasqyrojnë të dhënat në tabelë duke veçuar karakteristikat e poezisë nga proza.Duke pasur parasysh këto karakteristika, klasën e organizojmë në dy grupe të mëdha pune. Njëri grup do të merret me studimin e tekstit të poezisë, kurse grupi tjetër me studimin e tekstit të prozës së Migjenit, të dhëna


1

tek teksti i nxënësit.Grupi I – Nëpërmjet metodës së pesëvargëshit, zbërthejmë kuptimisht titullin e poezisë Një natë pa gjumë.

shqetësime errët, i trazuar zgjon, klith, pushtonPamundësia për ndryshim klith dhimbje dhimbje

Grupi II - Nëpërmjet metodës së pesëvargëshit, zbërthejmë kuptimisht titullin e prozës Studenti në shtëpi.Kthimi ëmbël, i dhimbshëm ik, studioj, kthehemKthim mbytës kur mungon ndryshimi Rikthim

Nxënësit janë të lirë të shprehin mendimet e tyre, që nxiten nga titulli i poezisë.

b. Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, leximi shprehës, një pyetje-shumë përgjigje, puna me grupe ekspertësh, rrjeti i diskutimit, ditari dypjesësh, ditari trepjesësh)Për të realizuar këtë etapë të orës mësimore, mësuesi/ja e mbështet punën mbi organizimin e nxënësve në grupe ekspertësh.Grupi INëpërmjet librit digjital ose leximit shprehës, mësuesi/ja interpreton bukur poezinë Nji natë pa gjumë. Mes vargjeve të poezisë zgjidhni një fjalë që ju ngacmoi më shumë emocionalisht. Mësuesi/ja përzgjedh në mënyrë rastësore 5 nxënës për të sjellë “fjalën” e tyre të çmuar dhe diskutojmë rreth tyre.

Detyrat1. Poezia Nji natë pa gjumë është një klithje deri në skaj e të vetmuarit. Kjo klithje shqiptohet herë si thirrje

universale: pak dritë, herë si thirrje me drejtim të përcaktuar: shokut, vëllait, burrit, heroit. Pavarësisht këtyre thirrjeve të përcaktuara, poezia më tepër artikulohet si monolog, sesa si dialog. Pse ndodh kjo?

Model përgjigjeje - Brenda poezisë Nji natë pa gjumë, Migjeni ia doli mbanë të shpallë dëshpërimin dhe vetminë njerëzore. Shqetësimi vetjak shndërrohet në shqetësim shoqëror, dhimbja vetjake kthehet në dhimbje shoqërore, klithma vetjake bëhet klithmë shoqërore. Një klithmë kjo ku batica dhe zbatica shpirtërore kthehet nga një realitet përsiatës vetjak në një domethënie universale, ku njeriu e gjen vetveten si materie dhimbjeje, i modeluar prej revoltës që shfaqet nga pikëllimi dhe vetmia.Në poezi duket qartazi intelektuali dhe qytetari, që në përballjen me shëmtinë e realitetit zgjedh ta quajë sëmundje humnerën që e rrethon ngado, një patologji sociale, ku vetmia dhe zhgënjimi, ironia dhe ulërima të reflektojnë një vorbull që s’duket se ku e ka rrugëdaljen. Kjo asfiksi lemeritëse e bën poetin të monologojë me veten, teksa në mënyrë tejet artistike e ka ngacmuar ndërkohë lexuesin të dialogojë me poetin si njeriu me njeriun, si qytetari me qytetarin.2. Thirrja e poetit del në dy forma: - si lutje për qetësi personale; - si vullnet e shpresë për ndryshime. Gjeni

vargjet që e shprehin këtë.Model përgjigjeje – Përmes ditarit dypjesësh ndërtojmë modelin e përgjigjes.

Thirrja e poetit VargjetLutje për qetësi O jastek ty të rroki, të përqafoj si shpëtimin,

Më fal atë që due: gjumin dhe andrimin

Shpresë për ndryshim Oh! Ta kishe pishën të madhe edhe të ndezun! Me flakën e pishës në qiellin e ksaj nateTa shkruejshe kushtrimin…

Po Jo


1

3. Pisha e ndezur, fillimisht si figurë për të ndriçuar shpirtin, kthehet funksionalisht në figurë të kushtrimit e të ndryshimit. Jepni komentin tuaj për këtë.

Model përgjigjeje - Pagjumësia fisnike, papritur shndërrohet në klithmën migjeniane, që nuk ka droje, as turp të kërkojë Dritën në zemrën e Errësirës, të kërkojë Guximin në mes të Dëshpërimit, të kërkojë Kushtrimin në mes të Dorëzimit. Diagrama e kësaj poezie ka një intensitet meditimi, që e bën lexuesin ta ndjekë ritmin e saj përmes thellësisë emocionale. Ndaj duket se si lexuesi tretet në mënyrën më të natyrshme me agoninë e artistit, që në të vërtetë brenda vdekjes së tij, përvijon rilindjen në një mënyrë të re, si simbol qëndrese dhe rebelimi ndaj çdo verbërie, shurdhërie, paralize e kalcifikimi social. Rebelimi migjenian shfaq në këtë krijim një thellësi gati të panjohur të fjalës poetike. Nga njëra anë poezia projekton Errësirën me Dhimbjen, nga ana tjetër rrezaton Qëndresën me Sfidën.4. Njeriu-poet mbetet thjesht në nivel të vullnetit e të dëshirës, pasi vetmia e tij është totale. Nuk ka pishë,

as miq, ndërsa kënga e gjelit si shenjë e ndërrimeve të natës me ditën tanimë bëhet e pabesueshme. Ç’tregon kjo për notat biografike të poetit? Lidheni fatin e poetit me fatin e vendit të tij.

Model përgjigjeje–Përgjatë gjithë krijimtarisë së tij, Migjeni nuk e ndau për asnjë çast njeriun që ishte brenda tij nga poeti që gëlonte zjarr artistik. Koha dhe realiteti në të cilën jetoi ai, ishte pa rrugëdalje, ku edhe shpresat më të vogla mund të thyheshin lehtësisht. Kjo poezi është shkruar në momente të vështira të poetit, kur ai e ndiente hapur “fundin”, ndaj edhe shpresa në këto vargje shpesh shuhet, sapo ndizet...

5. Ndaluni në vargjet:Por pishë nuk kam e vetëm janë burrat, shokët… Dergjem n’errsinë pa gjumë dhe pa dritë…A është i vetëdijshëm Migjeni për rolin e poezisë së tij në ndriçimin e shpirtrave njerëzorë apo thjesht është një dëshirë instinktive për dritë e shpresë? Argumentoni përgjigjen tuaj.Model përgjigjejeMe anë të rrjetit të diskutimit ndërtojmë përgjigjen duke argumentuar mendimet e sjella në klasë.

A është i vetëdijshëm Migjeni për rolin e poezisë së tij në ndriçimin e shpirtrave njerëzorë?

Migjeni u shfaq në letërsinë shqiptare si njeriu që nuk i mbylli dot sytë para dhimbjes njerëzore, veçanërisht duke u përqendruar te pjesa më e papërfillur të shoqërisë. Prirja migjeniane për të pasqyruar jetën, do të shpërfaqte cilësitë e një letërsie shoqërore, që e shihte artin si një portë të hapur prej nga soditej jo vetëm realiteti, por mbi të gjitha, njihej e prekej ai, duke pritur që ndryshimi të shfaqej më në fund. Vargjet e mësipërme janë të zhytura në pesimizmin e fundit të jetës së poetit por, në të vërtetë, brenda vdekjes së tij, përvijon rilindjen në një mënyrë të re, si simbol qëndrese dhe rebelimi ndaj çdo verbërie, shurdhërie, paralize e kalcifikimi social. Rebelimi migjenian shfaq në këtë krijim një thellësi gati të panjohur të fjalës poetike.6. Simboli i gjelit dhe i këngës është i pranishëm në disa krijime të Migjenit. A dalin ato gjithmonë me funksion ironizues? Argumentoni mendimin tuaj. Pse kënga e gjelit si shenjë e ndërrimeve bëhet e pabesueshme? Çfarë fshihet në nëntekstin e këtij vargu:Por un s’besoj sonte në fjalët e ksaj bote.Model përgjigjeje – Në këtë poezi simboli i gjelit është përdorur me funksion ironizues. Kënga e tij simbolizon çeljen e një dite të re, që do të sjellë plot ndryshime, krijimin e mundësive dhe shpresave të reja. Por dhimbja e poetit dhe pamundësia që ai ndien e bëjnë të shohë veç errësirë. Për të ka vdekur shpresa, ndaj nuk mund të besojë më në asnjë kult të ngritur nga dora njerëzore.

7. Dilema e poetit kalon sipas një kurbe të caktuar. Plotësoni:

Të lutem pak dritë në ket natë kur shpirti vuen,Kërkesa ekzistencialekur të dhemb e s’di ç’të dhemb, e syni gjum’ nukKundërshtitëka, urren, nuk din ç’urren, don e s’din se ç’don.

Thirrja për ndryshim Oh! ta kishe pishën të madhe edhe të ndezun!

ZhgënjimiGjel rren a s’rren? Cila asht fjala e jote?

O jastek ty të rroki, të përqafoj si shpëtimin.Shpëtimi individual

Në kthimin e parë, që është i përkohshëm, Nushi konstaton dhe bën krahasimin e mentalitetit të jetës në vendin e tij me vendet e qytetëruara.Në kthimin e dytë Nushi pëson një goditje të rëndë.Nga një i ri i guximshëm, i mbushur me ëndrra për ndryshim, kthehet në “viktimë me vetëdije” të atij mjedisi mbytës; pranon njëlloj si shumë intelektualë të tjerë të luajë rolin e hipokritit për të siguruar mbijetesën.


1

Model përgjigjeje

Pas kësaj, ka ardhur fundi, qetësia; ka kaluar kriza e luftës për jetë, ka kaluar dëshira për idealin e lartë, është çasti përfundimtar, qetësia vetmitare para fundit, vdekjes. Poeti nuk e sheh më shpëtimin te drita, por te jastëku, mbi të cilin do të prehet shpirti i trupit që lëngon.

8. Poezia Nji natë pa gjumë mbizotërohet nga toni thirror, përsëritja e fjalëve dhe shkallëzimi i dhimbjes që forcojnë vetminë e dëshpërimin njerëzor. Ilustrojeni këtë me vargje.

Model përgjigjeje – përmes ditarit trepjesësh, nxitim nxënësit të ndërtojnë modelin e përgjigjes.

FIGURACIONI ILUSTRIMI KOMENTI I NXËNËSITTONI THIRROR O shok, O vlla,

O burrë! O hero! O shpirtO jastek ty të rroki

Përmes përdorimit të dendur të thirrorit, poeti e ka më të lehtë afrimin me lexuesin dhe ndarjen e dhimbjesme të...

PËRSËRITJA ARTISTIKE

Pak dritë! Pak dritë! Pakë dritë kur të dhemb e s’di ç’të dhemb, urren, nuk din ç’urren,don e s’din se ç’don.

Përmes përsëritjes së fjalëve, Migjeni thekson mesazhet që përçon poezia: dëshirën për shpresë dhe ndryshim;

trazirat shpirtërore.

SHKALLËZIMI shok – vlla burrë – heron’errsinë pa gjumë dhe pa dritë…

Përmes shkallëzimit, poeti rrit intensitetin e fjalës duke e bërë atë mëtë thellë...

Grupi II – DetyratShënim - Për të punuar me tekstin e dhënë, nxënësit janë orientuar më herët që të njihen me të. Në vazhdim, nxënësit do të analizojnë tekstin mes elementeve të tekstit tregimtar.

1. Subjekti mbart dy kthime të Nushit në shtëpi

1

Libër mësuesi për tekstin 2. Mjedisi familjar patriarkal

Gjithçka në vendin e përparshëm, si me qenë të destinueme dhe me u kalbë po n’ato vende. Përmes kësaj shprehjeje metaforike, autori do të theksojë fort mungesën e ndryshimit në këtë vend të

largët. Vetë mungesa e ndryshimit sjell prapambetje, mungesë zhvillimi. Edhe ligjet e natyrës janë të tilla, që çdo gjë ndryshon me kalimin e kohës, por në këtë ambient patriarkal duket se gjithçka është e destinuar të ngrijë, madje edhe lulet kanë po këtë fat.

Përshkrimi fizik i mjedisit bëhet mes monologut të Nushit dhe raportit që ka me familjarët. Nëpërmjet ditarit trepjesësh ndërtojmë këtë raport.

Përshkrimi i mjedisit Ilustrimi Komenti i nxënësitPërmes monologut të Nushit

..ky oborri që e lashë para tri vjetësh kaq i vogël...E kur hyni brenda nështëpi, dhomat iu banë shumë të vogla... Shkaku ishte te shtëpiat e mdhaja dhe sheshet e hapta të qytetit ku kishte qenë.

Ky kontrast ndodh vetëm në botën e Nushit, pasi ai kish dalë nga ky mjedis dhe kish kuptuar ndryshe jetën.

Përmes raportit të tij me familjarët

Gjithçka për Nushin ishte zvogluem, vetëm vllaznit e motrat ishin rritë...Nushi u mallëngjye pak me të pamunt’anë, por i ati vetëm i shtrini dorën....Kur u rrok me motra, këtosi me u mendue a ta puthi apo jo...Vetëm puthja e s’amës ishte e kartë...

Pas kthimit të tij, Nushi pret një përqafim nga i ati, por merr vetëm një shtrëngim dore, – si burrat.Në takimin me motrat ai pret përqafime të ngrohta, si të dikurshmet, por edhe ato u sollën ftohtë, pasi janë rritur e është turp. Vetëm takimi me nënën i kujtoi seish po ai i mëparshmi.

3. Personazhet – tablo e mentalitetit të kohës

Personazhi Ilustrimi FiguraBabai - Kryefamiljari, është shtylla, mbi të cilin ngrihet ngrehina e familjes. Ai krijon atmosferë frike.

Nushi ndëgjon.Ndëgjojnë edhe vllaznit e motrat.Ndëgjon dhe nana.Po, në shtëpin tande me u mërzitë?Nuk dinte me folë me t’anë. Kur ishte fëmi, e kuptonte shumë ma mirë.

Ironia – ai duhej të mbante fort frenat e familjes, ndaj duhej të dëgjohej veç fjala e tij.

Nëna e Nushit – kish lindur të ishte hija e të shoqit.

Mos u qesh ashtu, moj bijë, se po të ndijnë kojshitë... asht marre.Ndëgjon dhe nana në dhomë tëzjarrmit fjalët e burrit të vet dhe me një frigëçuditet për ditunin e madhe të bashkëshortit.

Ironia – nëpër shtëpi fjala e saj nuk dëgjohet, ajo veç dëgjon dhe mbështet të shoqin. E si ajo, të pafjala, ishin të gjitha nënat.

Në fakt, babai i Nushit nuk ish veç babai i tij, por ish tipi i babait të asaj kohe dhe i atij mentaliteti. E sot, e din Nushi, se baba i tij asht një prej qindra – në mos dhe mija – etnish të qytetit tonë, njeni

prej atyne etënve, që nga fmia i vet duhen me bamë një njeri anakronik, pikturën e vet, trashëgimtarin e dej të një të kalueme të gjymtë.

Po Jo


1

Personazhi Ilustrimi Komenti i nxënësitAgeja - vajzë e re, përfaqësuese e një brezi të ri, me mundësipër ta ndryshuar rrjedhën e jetesës.

edhe vajzat sa unë, edhe të martueme bile, shkojnë në shkollë.

kur vajzat nuk lidhen për shtëpi, dalin me djelm me shëtitë pa farë turpi, ku kërcejnë... ah! kërcejnë aq bukur.

Prandaj duhet turpi, turpi që s’të len me ngritë zanin në mbrojtjen e vetvetes prej atyne që të dëshirojnëshumë lumtuni.

Ages nuk i mungon dëshira për ta prekur ndryshimin, por i mungon mundësia për të ndryshuar.Sipas kodit moral, vajza nuk duhej të kundërshtonte zgjedhjen e të atit për fatin e saj. Ajo duhej veç të pohonte. Është turp që vajza të kundërshtojë apo të kërkojë vetë lumturinë.

Shkaku dhe pasoja e vuajtjes së Ages. Martesa pa dashuri sjell tradhti. Ajo mbytet mes një litari, ku në dy skajet qëndrojnë burri dhe i dashuri.

Migjeni i ironizon të dy: të shoqin e Ages, përmes fjalëve lavdëruese që bën vetë i ati i saj, ndërsa Lulin, përmes lëvdatave që burojnë nga goja e të shoqit të Ages.

Përmes rrjetit të diskutimit, ndërtojmë përgjigjen duke argumentuar mendimet e sjella në klasë.

A është Ageja viktimë e botës mashkullore?

Ageja përballë një bote të tërë mashkullore kthehet në viktimë.

Babai e detyron të martohet pa dëshirë.Burri nuk është në gjendje të kuptojë të shoqen.I dashuri përfiton nga mungesa e dashurisë në çift.I vëllai hesht edhe kur kupton gjithçka.

4. Gjuha e Migjenit Në dialogun mes Nushit dhe Ages: fjali të shkurtra, dialog i prerë. Motër e vëlla sillen si të panjohur për të fshehur gjendjet e tyre. Në përshkrimin e gjendjes psikologjike të Nushit: gjuha është më e thellë. Nushi bluan mendimet, që kalojnë nga kodi moral drejt mospajtimit me të. Ai

nuk mund t’i imponohet shoqërisë, thjesht hesht përballë saj, por vlon në mendime brenda vetes.Shkrimin eseistik veç me një fjali shpreh gjithë mesazhin e veprës.

Shoqëri amorale, që kërkon e gjykon mbi moralin.

Figura Shembulli KuptimiEpiteti shoqëri shpirtkeqe, i pasur, punëtor, djalë i pjekur,

mërzi e madhe etj.Përmes kësaj figure, autori bën lehtësisht portretin e personazheveapo të shoqërisë.

Krahasimi ...si hyjt rreth diellit... Si për të treguar gjithë potencialin që zotëronte Nushi për të sjellëndryshimin.

Metafora shoqnia lëngon, me u kalbë në ato vende, zog dreqit i madh asht, skandali shkakton vdekjen e nderit, po vret mërzinë...

Përmes metaforës, autori fshihet për të qenë sa më i thellë e njëkohësisht më afërproblematikave që e shqetësojnë.


1

Ironia Turpi - ndaj duhet turpi,I ati kish ndrrue tonin e bisedës; e kish ulë tonin për nja dy nota; përpara fliste në sol e tash në re. Në shtëpi t’Ages sundon harmonia e plotë. Prandaj, shoqni, po deshe të mos lozin në kurris tand, ndrro format. Hiqi bragashat.

Ironia i jep dorë Migjenit për të qenë ai kritiku i parë i realitetit të vrarë shqiptar.Përmes saj, ai del më lehtë në krah të mesazhit që do t’i përçojëlexuesit.

Grupet e ekspertëve, pasi kanë mbaruar punën me detyrat e dhëna, orientohen nga mësuesi/ja për t’u bërë pjesë e diskutimit mbi studim tekstin e fragmenteve të dhëna.

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit, rrjeti i diskutimit, hulumtimi)Në këtë fazë të orës së mësimit, përmes punës së pavarur dhe diskutimit të drejtuar, nxitim nxënësit të shprehin mendimet e tyre lidhur me mesazhet dhe risitë që solli Migjeni me krijimtarinë e tij.- Të gjitha personazhet vërtiten në një rrethqarkullim mbytës pa rrugëdalje. E vetmja shpresë që kishte

mbetur e fundit, lidhej me Nushin. Por dhe ai humbi në këtë cikël të paracaktuar të një morali të gënjeshtërt, të pranuar nga të gjithë dhe të mbrojtur nga të gjithë:

Por unë e marr moralin e saj për sy e faqe, ndërsa mbrapa ia loz lojën kur të due. Kështu si unë ia lozin lojën shoqnis me qindra veta në vendin tonë.1. Duke u nisur nga kjo, mes rrjetit të diskutimit, cili është zëri që thërret në fund të tregimit:

i personazhit, Nushit;apo i vetë Migjenit?

Prandaj shoqni. Po deshe të mos lozim në kurriz tand, ndrro format. Hiqi bragashat.2. Argumentoni pse thuhet se Migjeni krijoi një tip të ri heroi. Ai nuk mallëngjehet, as e idealizon vendlindjen, zakonet e traditat. Përkundrazi e çmitizon realitetin deri në lakuriqësi, duke tronditur me sarkazmën e vet tabu, të tilla si: nderi i motrës, përulja ndaj baballarëve; marrëdhëniet e interesit brenda familjes etj.• Sillni shembuj të tjerë nga krijimtaria e Migjenit, ku çmitizimi është tipar i tij mbizotërues.Nxënësit hedhin mendimet në letër e në vazhdim diskutojnë mbi to duke respektuar çdo mendim të tyre të argumentuar.

Detyrat dhe puna e pavarurNdaluni në konceptet-figura: Terri, Drita, Burri, Heroi, Jeta, Vdekja, Pisha, Kushtrimi, Ngushëllimi, që e bëjnë këtë krijim poezi të dilemave të mëdha njerëzore. Bëni një krahasim ndërmjet përdorimit romantik të këtyre figurave nga poetët rilindës dhe përdorimit si figura moderne te Migjeni.



1

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: VI Klasa: XIITematika: Letërsia shqipe e gjysmës së I të shek. XX Situata e të nxënit:

Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

Tema mësimore:Diskutim mësimor – Migjeni


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: analizon risitë dhe origjinalitetin që solli Migjeni në

letërsinë shqipe; fiton aftësi për të kuptuar fragmentet e dhëna

duke zbërthyer mekanizmat e brendshme të funksionimit të letërsisë;

zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit(përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe stilistike);

demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komenteve të fragmenteve letrare duke nxjerrë konkluzione;

ndërton duke vlerësuar figurën e shkrimtarit mërealist në letërsinë shqipe.

Fjalë kyç:Migjeni, poeti vullkanik, varg i lirë, njeriu i ri, trashëgimtar i vuajtjes, skica, i uritur, dramë, tragjizëm, femër publike, estetika migjeniane.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, video-projektor, vepra, fjalor i shqipes, foto, enciklopedi, kompjuter,tabelë, shkumës, fletore etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte, Histori, Filozofi



a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, harta e koncepteve, pema e mendimeve, shkrim i lirë)Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet metodës së bashkëbisedimit, kontrollojmë detyrat e dhëna herën e kaluar. Dy-tre nxënës lexojnë punët e tyre. Kështu nxisim diskutimin në klasë për t’u shprehur mbi punët e shokëve.Në vazhdim, nëpërmjet diskutimit të drejtuar, kërkojmë nga nxënësit të na prezantojnë thënie të figurave të ndryshme mbi shkrimtarin që zhveshi realitetin shqiptar përmes letërsisë.Disa të tilla po i paraqesim më poshtë, por nxënësit janë të lirë të prezantojnë edhe thënie të tjera të gjetura prej tyre në literatura të ndryshme apo në internet:

Migjeni nuk asht rreze dielli qi lén, por rreze dielli që prendon. Asht lajmtar i kohës së ré, jo fillues i saj. Bir jo i “shekullit të ri”, por i mbrami bir, rebel, i shekullit të vjetër. Krepuskular luftues. Poeti që rrëfen ndër vargje historín e jetës së vet, Migjeni ka pasë kujdes t’u api ktyne kangëvet at zhvillim logjik, nëpërmjet të cilit jeta merr kuptim. E mbasi poezí e jetë te poeti i njëmendtë janë sinonime, e shofim Migjenin tue modelue jetën e


1

vet mbas melodís së mbrendëshme. Kur vdes poezija e tij ka vdekë edhe aj. Burue nga rrajët e thella të jetës, poezija i prin asaj tue e tejkalue: njef fatin e vet para se me e pas jetue deri në fund.ARSHI PIPAAi, siç e shpall vetë, ka qejf të zhgërryhet në baltrat e kohës, të përshkojë tejembanë ferrin e saj. Është kurthi më i madh për një shkrimtar, kur ekrani tepër i afërt i ngjarjeve, pasioni dhe anësia mund t’ia sigurojë militantizmin, por t’ia zbehin vizionin e madh artistik. Madhështia e Migjenit qëndron pikërisht në atë që, edhe duke qenë në terr e në baltë, nuk e humbet asnjëherë atë vizion. As grija e jetës së përditshme, as konkretësia e ngjarjeve, e së fundi as pasioni i tij nuk zhveshin veprën e tij nga ai thesar i paçmuar që është universalizmi. ISMAIL KADAREEdhe sa i përket formës së vargut, Migjeni asht origjinal në letërsinë tonë. E vërteta që e transponon ai artistikisht mund të ketë shprehjen ma të mirë dhe ma adekuate vetëm nëpërmjet vargut të lirë. Por, ajo që fjalës poetike të Migjenit i jep gjallëni gjithnjë dhe e ban të fosforoshencojë me kualitetet e saj, asht thellësia dhe sinqeriteti i ndjenjës me të cilën janë mbrujtë ato vargje, asht flaka vullkanike me të cilën asht shkri subjekti i poetit, tue krijue botën e tij artistike.REXHEP QOSJAShkrim i lirë - Shkruani dhe ju shkurt mendimin tuaj për Migjenin

b. Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, puna e pavarur, leximi shprehës, organizuesi grafik, hulumtimi, ditari dy-tri pjesësh)Në këtë moment të orës së mësimit, nëpërmjet bashkëbisedimit dhe punës së pavarur të nxënësve, thellohemi në analizën gjuhësore dhe figuracionin që ajo luan në poezinë Vetmija të Migjenit. Nëpërmjet leximit shprehës, mësuesi/ja ose një nxënës lexon bukur poezinë. Punojmë hap pas hapi me nxënësit për të dalluar veçoritë e mëposhtme.1. E gjithë poezia është ndërtuar mbi një paralelizëm mes ndjesive të poetit për veten, për vetminë e vet

dhe të sendeve. Vetmia duhet të prodhojë diçka, të paktën një dialog me sendet e me vetveten. Të thuash: sende pa shpirt, sende që nuk flasin, e ke “vrarë” vetminë, pikërisht ngaqë sendet nuk flasin. Hetoni përdorimin e fjalëve shpirt/zemër për të analizuar më tej këtë paralelizëm.

Model përgjigjeje – sende pa shpirt… të më plasin zemrën.Në fakt qëllimi i tij është të thellojë vetminë ndaj përdor këtë lloj paralelizmi. Ekzistojnë disa lloje vetmish: vetmi shpirtërore dhe fizike. Secila prej tyre më vete dhemb fort, por, nëse bëhen bashkë të dyja, ato e vrasin qenien. Vetmi vrastare është të jesh i rrethuar mes “gjërash”, qofshin këto edhe pa frymë e të jesh vetëm, të ndihesh vetëm, të ndihesh i pakuptuar, i pashpresë…2. Autori e ndërton poezinë me shenjat e një dialogu me sendet, ndërsa ato nuk flasin. A flet poeti për to,

apo me to, apo me vete? Gjeni treguesit tekstorë për këto hipoteza interpretuese.Model përgjigjeje - Në fakt, e gjithë letërsia e Migjenit karakterizohet nga një lloj dialog-monologu me veten e lexuesin, ndaj edhe në këtë poezi kjo është e dukshme. Poeti i alternon ato duke përdorur herë njërën e herë tjetrën. Nga teksti mes ditarit dypjesësh mund të veçojmë shembujt e mëposhtëm.

Forma e dialogut Ilustrimpër to (sendet ) sende pa shpirt,

sende që nuk flasintë më tregojnë historinë e tyne, autobiografinë;

me to Së paku të më shajnë: - I mallkuem! Së paku të më tallin: - I uruem!Së paku të më këndojnë: - I yni Zot!Ose të më thonë: - Jeton kot!

me vete Sendet heshtin. – Sa të pamëshirë!Më bajnë dhe mue të hesht me pa hirë


1

3. Vëreni rimën e kryqëzuar Zot/kot, e cila bëhet e mundur prej anasjellës i yni Zot. Interpretoni përgjigjen hipotetike të sendeve: I yni Zot!. Pra, kjo është vetmia, të jesh zot i sendeve?

Model përgjigjeje – Kuptimisht, fjalët e mësipërme, janë ekstremisht larg njëra-tjetrës Zoti – plotfuqiaKot – boshësia

4. Analizoni metaforat foljore: të më shajnë/ të më tallin/ të më këndojnë/ të më tregojnë/ të më plasin.Model përgjigjejeAto – të shajnë, të tallin, të këndojnë, të tregojnë, të plasin Kë? – mua më.Autori përdor qëllimisht këto metafora foljore për të treguar pasojën që ka vetmia mbi të, mbi poetin, mbi njeriun. Trajta e shkurtër është hallka lidhëse si mjet gjuhësor, por edhe kuptimor për të realizuar qëllimin e poetit.

5. Hetoni përdorimin e fjalës mërzi një herë në fillim të poezisë dhe një herë në fund të saj. Ku ndryshojnë këto dy përdorime?Model përgjigjeje - Vetë fjala mërzi kuptimisht është e lidhur me trishtimin që të shkakton diçka e dashur, me të cilën ti ndihesh i lidhur. Në fillim të poezisë fjala është përdorur për ta përgjithësuar si dukuri, ndërsa në fund të saj dukuria është shndërruar në proces që ka ndikuar thellë te poeti. Ajo, mërzia, i ka hyrë në zemër poetit dhe që aty nuk mund të dalë pa pasoja të rënda....

6. Poezia është e ndërtuar e gjitha duke iu referuar kryesisht shqisës së të dëgjuarit, ndërsa elemente relative të të parit shfaqen shumë pak në tekst, shoqëruar me një aliteracion (figurë e tingëllimit), për të mbushur hapësirën e vetmisë së poetit. Gjejini këto elemente në tekst dhe interpretojini.Model përgjigjeje – Nëpërmjet ditarit trepjesësh, dallojmë dhe interpretojmë elementet e kërkuara.

Ilustrimi InterpretimiShqisa e të dëgjuarit Nuk flasin - mue më bahet se aty janë,

të më këndojnë,Të flasin se fjalë duenë ket vetmi me ndigjue,të më tregojnë,të hesht me pa hirë,pse gojë s’kanë dhe nuk flasin,

E folura është e lidhur ngushtë me dëgjimin. Nëse mungone para, e dyta ka dështuar. Si rrjedhojë, mungon procesi më i rëndësishëm, që tregonekzistencën tonë, komunikimi.

Shqisa e të parit As sy s’kanë. Mungesa e syve është mungesëe së brendshmes, e shpirtit.

7. Me cilat elemente të tjera të tekstit lidhet metafora jeta ime pa tingllim? Zbuloni “hartën” e këtyre elementeve. Model përgjigjeje – Nëpërmjet teknikës së hartës së koncepteve, ngacmojmë nxënësit për të dalluar elementet që lidhen ngushtë me metaforën jeta ime pa tingëllim.

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit, organizues grafik, puna e pavarur, diskutimi i drejtuar)Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet punës së pavarur dhe diskutimit të drejtuar , nxitim nxënësit të shprehin mendimet e tyre lidhur me mesazhet dhe risitë që solli Migjeni me krijimtarinë e tij.Çdo nxënës është i lirë të sjellë një element që i bëri më tepër përshtypje gjatë njohjes me figurën dhe krijimtarinë e Migjenit. Kështu, mund të ndërtojmë një organizues grafik mbi risitë që solli Migjeni në letërsinë shqipe.

Nëpërmjet diskutimit të drejtuar, orientojmë nxënësit të shprehin mendimet e tyre lidhur me temën e mëposhtme: Bëni një diskutim me temë sociale, në të cilën të thoni se ku ndryshojnë dhe ku ngjasojnë kodet e nderit të


1

shoqërisë së kohës së Migjenit me shoqërinë në kohën e sotme. Ndaluni në këtë paragraf:Nderi i shoqnis asht i pacenueshëm. I mjeri ai i cili provon ta cenojë. Së paku, kështu ngjan për faqe. Mos të gërvishtet, mos të prishet lustra e shoqnis së qytetit tonë...





Tema mësimore:Diskutim mësimor – Migjeni


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: analizon risitë dhe origjinalitetin që solli Migjeni në letërsinë

shqipe; fiton aftësi për të kuptuar fragmentet e dhëna duke

zbërthyer mekanizmat e brendshme të funksionimit të letërsisë;

zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit (përdorimin e mjeteve gjuhësore dhe stilistike);

demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komenteve të fragmenteve letrare duke nxjerrë konkluzione;

ndërton duke vlerësuar figurën e shkrimtarit më realist nëletërsinë shqipe.

Fjalë kyç:Migjeni, poeti vullkanik, varg i lirë, njeriu i ri, trashëgimtar i vuajtjes, skica, i uritur, dramë, tragjizëm, femër publike, estetika migjeniane.


1





a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, harta e koncepteve, pema e mendimeve, shkrim i lirë)Në fillim të kësaj ore mësimi, nëpërmjet metodës së bashkëbisedimit, kontrollojmë detyrat e dhëna herën e kaluar. Dy-tre nxënës lexojnë punët e tyre. Kështu nxisim diskutimin në klasë për t’u shprehur mbi punët e shokëve.Në vazhdim, nëpërmjet diskutimit të drejtuar, kërkojmë nga nxënësit të na prezantojnë thënie të figurave të ndryshme mbi shkrimtarin që zhveshi realitetin shqiptar përmes letërsisë.Disa të tilla po i paraqesim më poshtë, por nxënësit janë të lirë të prezantojnë edhe thënie të tjera të gjetura prej tyre në literatura të ndryshme apo në internet:

Migjeni nuk asht rreze dielli qi lén, por rreze dielli që prendon. Asht lajmtar i kohës së ré, jo fillues i saj. Bir jo i “shekullit të ri”, por i mbrami bir, rebel, i shekullit të vjetër. Krepuskular luftues. Poeti që rrëfen ndër vargje historín e jetës së vet, Migjeni ka pasë kujdes t’u api ktyne kangëvet at zhvillim logjik, nëpërmjet të cilit jeta merr kuptim. E mbasi poezí e jetë te poeti i njëmendtë janë sinonime, e shofim Migjenin tue modelue jetën e vet mbas melodís së mbrendëshme. Kur vdes poezija e tij ka vdekë edhe aj. Burue nga rrajët e thella të jetës, poezija i prin asaj tue e tejkalue: njef fatin e vet para se me e pas jetue deri në fund.

ARSHI PIPAAi, siç e shpall vetë, ka qejf të zhgërryhet në baltrat e kohës, të përshkojë tejembanë ferrin e saj. Është kurthi më i madh për një shkrimtar, kur ekrani tepër i afërt i ngjarjeve, pasioni dhe anësia mund t’ia sigurojë militantizmin, por t’ia zbehin vizionin e madh artistik. Madhështia e Migjenit qëndron pikërisht në atë që, edhe duke qenë në terr e në baltë, nuk e humbet asnjëherë atë vizion. As grija e jetës së përditshme, as konkretësia e ngjarjeve, e së fundi as pasioni i tij nuk zhveshin veprën e tij nga ai thesar i paçmuar që është universalizmi.

ISMAIL KADAREEdhe sa i përket formës së vargut, Migjeni asht origjinal në letërsinë tonë. E vërteta që e transponon ai artistikisht mund të ketë shprehjen ma të mirë dhe ma adekuate vetëm nëpërmjet vargut të lirë. Por, ajo që fjalës poetike të Migjenit i jep gjallëni gjithnjë dhe e ban të fosforoshencojë me kualitetet e saj, asht thellësia dhe sinqeriteti i ndjenjës me të cilën janë mbrujtë ato vargje, asht flaka vullkanike me të cilën asht shkri subjekti i poetit, tue krijue botën e tij artistike.

REXHEP QOSJAShkrim i lirë - Shkruani dhe ju shkurt mendimin tuaj për Migjenin

b. Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, puna e pavarur, leximi shprehës, organizuesi grafik, hulumtimi, ditari dy-tri pjesësh)Në këtë moment të orës së mësimit, nëpërmjet bashkëbisedimit dhe punës së pavarur të nxënësve, thellohemi në analizën gjuhësore dhe figuracionin që ajo luan në poezinë Vetmija të Migjenit. Nëpërmjet leximit shprehës, mësuesi/ja ose një nxënës lexon bukur poezinë. Punojmë hap pas hapi me nxënësit për të dalluar veçoritë e mëposhtme.

Por lidhja dyshe mes tyre është kuptimplote– edhe pse Zot i diçkaje, je bosh…


1

1. E gjithë poezia është ndërtuar mbi një paralelizëm mes ndjesive të poetit për veten, për vetminë e vet dhe të sendeve. Vetmia duhet të prodhojë diçka, të paktën një dialog me sendet e me vetveten. Të thuash: sende pa shpirt, sende që nuk flasin, e ke “vrarë” vetminë, pikërisht ngaqë sendet nuk flasin. Hetoni përdorimin e fjalëve shpirt/zemër për të analizuar më tej këtë paralelizëm.Model përgjigjeje – sende pa shpirt… të më plasin zemrën.Në fakt qëllimi i tij është të thellojë vetminë ndaj përdor këtë lloj paralelizmi. Ekzistojnë disa lloje vetmish: vetmi shpirtërore dhe fizike. Secila prej tyre më vete dhemb fort, por, nëse bëhen bashkë të dyja, ato e vrasin qenien. Vetmi vrastare është të jesh i rrethuar mes “gjërash”, qofshin këto edhe pa frymë e të jesh vetëm, të ndihesh vetëm, të ndihesh i pakuptuar, i pashpresë…

2. Autori e ndërton poezinë me shenjat e një dialogu me sendet, ndërsa ato nuk flasin. A flet poeti për to, apo me to, apo me vete? Gjeni treguesit tekstorë për këto hipoteza interpretuese.Model përgjigjeje - Në fakt, e gjithë letërsia e Migjenit karakterizohet nga një lloj dialog-monologu me veten e lexuesin, ndaj edhe në këtë poezi kjo është e dukshme. Poeti i alternon ato duke përdorur herë njërën e herë tjetrën. Nga teksti mes ditarit dypjesësh mund të veçojmë shembujt e mëposhtëm.

Forma e dialogut Ilustrimpër to (sendet ) sende pa shpirt,

sende që nuk flasintë më tregojnë historinë e tyne, autobiografinë;

me to Së paku të më shajnë: - I mallkuem! Së paku të më tallin: - I uruem!Së paku të më këndojnë: - I yni Zot!Ose të më thonë: - Jeton kot!

me vete Sendet heshtin. – Sa të pamëshirë!Më bajnë dhe mue të hesht me pa hirë

3. Vëreni rimën e kryqëzuar Zot/kot, e cila bëhet e mundur prej anasjellës i yni Zot. Interpretoni përgjigjen hipotetike të sendeve: I yni Zot!. Pra, kjo është vetmia, të jesh zot i sendeve?Model përgjigjeje – Kuptimisht, fjalët e mësipërme, janë ekstremisht larg njëra-tjetrës

Zoti – plotfuqia Kot – boshësia

4. Analizoni metaforat foljore: të më shajnë/ të më tallin/ të më këndojnë/ të më tregojnë/ të më plasin.Model përgjigjejeAto – të shajnë, të tallin, të këndojnë, të tregojnë, të plasin Kë? – mua më.Autori përdor qëllimisht këto metafora foljore për të treguar pasojën që ka vetmia mbi të, mbi poetin, mbi njeriun. Trajta e shkurtër është hallka lidhëse si mjet gjuhësor, por edhe kuptimor për të realizuar qëllimin e poetit.

5. Hetoni përdorimin e fjalës mërzi një herë në fillim të poezisë dhe një herë në fund të saj. Ku ndryshojnë këto dy përdorime?Model përgjigjeje - Vetë fjala mërzi kuptimisht është e lidhur me trishtimin që të shkakton diçka e dashur, me të cilën ti ndihesh i lidhur. Në fillim të poezisë fjala është përdorur për ta përgjithësuar si dukuri, ndërsa në fund të saj dukuria është shndërruar në proces që ka ndikuar thellë te poeti. Ajo, mërzia, i ka hyrë në zemër poetit dhe që aty nuk mund të dalë pa pasoja të rënda....

Vetmia

Rroj a s'rroj Jeta ime pa tingllim Mërzia

Përbuzja


1

6. Poezia është e ndërtuar e gjitha duke iu referuar kryesisht shqisës së të dëgjuarit, ndërsa elemente relative të të parit shfaqen shumë pak në tekst, shoqëruar me një aliteracion (figurë e tingëllimit), për të mbushur hapësirën e vetmisë së poetit. Gjejini këto elemente në tekst dhe interpretojini.Model përgjigjeje – Nëpërmjet ditarit trepjesësh, dallojmë dhe interpretojmë elementet e kërkuara.

Ilustrimi InterpretimiShqisa e të dëgjuarit Nuk flasin - mue më bahet se aty janë,

të më këndojnë,Të flasin se fjalë duenë ket vetmi me ndigjue,të më tregojnë,të hesht me pa hirë,pse gojë s’kanë dhe nuk flasin,

E folura është e lidhur ngushtë me dëgjimin. Nëse mungone para, e dyta ka dështuar. Si rrjedhojë, mungon procesi më i rëndësishëm, që tregonekzistencën tonë, komunikimi.

Shqisa e të parit As sy s’kanë. Mungesa e syve është mungesëe së brendshmes, e shpirtit.

7. Me cilat elemente të tjera të tekstit lidhet metafora jeta ime pa tingllim? Zbuloni “hartën” e këtyre elementeve. Model përgjigjeje – Nëpërmjet teknikës së hartës së koncepteve, ngacmojmë nxënësit për të dalluar elementet që lidhen ngushtë me metaforën jeta ime pa tingëllim.

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit, organizues grafik, puna e pavarur, diskutimi i drejtuar)Në këtë fazë të orës së mësimit, nëpërmjet punës së pavarur dhe diskutimit të drejtuar , nxitim nxënësit të shprehin mendimet e tyre lidhur me mesazhet dhe risitë që solli Migjeni me krijimtarinë e tij.Çdo nxënës është i lirë të sjellë një element që i bëri më tepër përshtypje gjatë njohjes me figurën dhe krijimtarinë e Migjenit. Kështu, mund të ndërtojmë një organizues grafik mbi risitë që solli Migjeni në letërsinë shqipe.

Tematikajeta reale fati i femrësnjeriu i zakonshëm

Format letrareVargje të lira - në përmbajtje dhe në formë.Skicat letrare - dilema, fragmente të rrugës, alternativa.Novelat - ide të përbashkëta, stil i përzierë mes letërsisë dhe kritikës.

Mesazhetshembja e çdo lloj kulti; kërkesa për ndryshim;zgjimi i ndërgjegjeve të fjetura; rebelimi poetik;trajtat e mbinjeriut;

1

Libër mësuesi për tekstin Nëpërmjet diskutimit të drejtuar, orientojmë nxënësit të shprehin mendimet e tyre lidhur me temën e mëposhtme:

Bëni një diskutim me temë sociale, në të cilën të thoni se ku ndryshojnë dhe ku ngjasojnë kodet e nderit të shoqërisë së kohës së Migjenit me shoqërinë në kohën e sotme. Ndaluni në këtë paragraf:

Nderi i shoqnis asht i pacenueshëm. I mjeri ai i cili provon ta cenojë. Së paku, kështu ngjan për faqe. Mos të gërvishtet, mos të prishet lustra e shoqnis së qytetit tonë...




Tematika: Punë me shkrim Situata e të nxënit:Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare, filozofike dhe historike, duke perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.

Tema mësimore:Ese letraro – filozofike (ora 1-2)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: mendon duke hedhur në fletë mendime lidhur me temën

e përzgjedhur prej tij; shkruan në mënyrë individuale mbi temën ku gjen veten; respekton strukturën e esesë; shkruan qartë, drejt dhe pa gabime duke respektuar

rregullat e drejtshkrimit në gjuhën shqipe.

Fjalë kyç:ese, filozofike, letrare, argumentuese përshkruese.

Burimet: teksti Si të shkruajmë ese të B. Musait, format A4 me modelin e esesë, temat e dhëna, infot e nxënësve etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte, Histori,Filozofi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: Bashkëbisedimi, shkrimi i lirë, puna e pavarur


1


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshmeNë fillim të orës mësimore, nxënësve iu prezantohen temat, mes së cilave mund të zgjedhin njërën për të punuar mbi të.Temat e dhëna:

“Barazi nuk do të thotë diametër i barabartë, barazi do të thotë e drejta e të tërëve për t’u zhvilluar gjithsecili sipas diametrit të tij. !!”

“Vlera e së bukurës varet nga pamja apo nga thelbi. ?”

b. Ndërtimi i njohurive të rejaMësuesja mund t’u bëjë nxënësve një parantezë lidhur me temat e dhëna duke vënë theksin aty ku synon secila prej tyre.P.sh.: tema e parë mund t’i orientojë nxënësit drejt gjykimit që ata kanë lidhur me të drejtën si koncept sa civil, aq edhe filozofik. Kur themi e drejtë, duket sikur nënkuptojmë favorizim, por realisht, në thelb, e drejta përbëhet nga detyrime. detyrime këto që fillojnë nga vetja dhe pastaj te tjetri. Megjithatë, nxënësit janë të lirëtë mendojnë individualisht.Tek tema e dytë mund të përqendrohemi te koncepti i së bukurës dhe te vlerat e saj. Nxënësit mund të shprehen lidhur me këtë koncept në formën e një eseje krahasuese-argumentuese. Çfarë vlerësojnë ata tek e bukura: atë që shohin apo atë që ndiejnë, pjesën e saj të dukshme apo të padukshmen, formën apo përmbajtjen.Kujdes, nxënësit duhet me doemos të bëjnë në punët e tyre dallimin mes tekstit të thjeshtë dhe modelit të esesë, nisur edhe nga fakti qe kjo është e sata përvojë shkrimi të esesë.Ora I - temat e mësipërme mund të punohen nga nxënësit si modele paraprake esesh duke zhvilluar mendimet e tyre. Ora II - Përgjatë orës së dytë, nxënësit do të punojnë në fletët e përgatitura nga mësuesja për të shkruar modelet përfundimtare të eseve.

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arrituraNë përfundim të orëve mësimore nxënësit duhet të dorëzojnë produktin e punës me shkrim.

Vlerësimi:Gjatë këtyre orëve mësimore, nxënësit sollën një produkt eseje, i cili do të vlerësohet me notë në mënyrë individuale për çdo nxënës. Në vlerësimin e esesë mësuesi/ja do të ketë parasysh:

shtjellimin e idesë së sjellë nga nxënësi;organizimin e mendimeve të tij në mënyrë të strukturuar; stilin dhe origjinalitetin me të cilin nxënësi trajton idenë në punën e tij; respektimin drejt të rregullave gramatikore dhe drejtshkrimore të gjuhës shqipe.


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës II të shek. XX Situata e të nxënit:Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare dhe historike, duke perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë shqipe në gjysmën II të shek. XX.

Tema mësimore: Letërsia shqipe e gjysmës II të shek. XX - Dukuri historiko-letrare, Poezia, Proza, Drama

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca digjitale.


1

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: diskuton në grup në mënyrë konstruktive mbi zhvillimin e letërsisë

shqipe në gjysmën II të shek. XX; dallon veçori të zhvillimit të letërsisë shqipe në Shqipëri dhe në Kosovë; njeh dhe veçon përfaqësuesit e kësaj letërsie dhe krijimtarinë e tyre; diskuton mbi zhvillimin e gjinive letrare (poezia, proza, drama) dhe

veçoritë e tyre në Shqipëri dhe në Kosovë; fiton aftësitë e nevojshme për të kuptuar natyrën e letërsisë.

Fjalë kyç:Letërsi bashkëkohore shqipe, gjysma II shek. XX, metoda e realizmit socialist, disidencë letrare, ndikim ideologjik, poezi, prozë, dramë, traditë, modernizëm.


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte,Histori, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedimi, harta e koncepteve, stuhi mendimi, njëpyetje-shumë përgjigje, lexim i drejtuar, punë e pavarur, punë në grup.

Organizimi i orës së mësimita. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (stuhi mendimi, bashkëbisedim )Në fillim të kësaj ore mësimi, përmes bashkëbisedimit, mësuesi diskuton me nxënësit mbi kontekstin e zhvillimit historiko-letrar të letërsisë bashkëkohore shqipe.Për shkak të kushteve historiko-shoqërore, letërsia shqipe do të klasifikohet në:

- letërsi të zhvilluar brenda kufirit të shtetit shqiptar;- letërsi të zhvilluar te shqiptarët në përbërje të ish-Jugosllavisë, kryesisht në Kosovë dhe në

Maqedoni;- letërsi të zhvilluar te shqiptarët e diasporës.

Mësuesi shtron për diskutim pyetjen: Cilat janë disa nga veçoritë e kësaj letërsie? Shënon, së bashku me nxënësit, veçoritë në organizues grafik.

Në ShqipëriKushtëzohet nga sistemi komunist duke pasur sipasojë:

Ndikimi ideologjik u duk në përpjekjen për të krijuar një letërsiideologjike dhe utopike:

Përfaqësuesit janë të shumtë:

- kanonizim letrar në trajtën e realizmit socialist mbi bazë ideologjike;- luftë (çlirimtare), utopi, internacionalizëm;- mohimi e mënjanimi

- në rrafshin tematik,- në drejtim të metodës krijuese.- letërsia i bëri jehonë Luftës Antifashiste, përfaqësimit letrar të luftës së klasave, krijimit të figurës së njeriut të ri përmes

1. përfaqësues që arritën të shkëputen nga ndikimet duke sjellë secili romane e poezi origjinale,që pasuruan zhanret dhe llojet e letërsisë shqiptare, janë:Petro Marko, Jakov Xoxa, IsmailKadare, Dritëro Agolli.


1

i autoriteteve letrare tëperiudhës pararendëse;- gjallërim i modernizmit, si alternativë letrare;- disidencë politike, si disidencë letrare;

heroit pozitiv,- si përvojë shkrimi:- veprat letrare i përkasin metodës së realizmit socialist;- qëndron ndërmjet gjuhës së rrëfimit letrar dhe atij propagandistik;- mendimi kritik ishte skematik dheideologjik.

2. Prej censurës shtetërore e pësuan shumë rëndë mjaft njerëz të letrave, si: Arshi Pipa, MusineKokalari, Sejfulla Malëshova, Mitrush Kuteli, Petro Marko, Trifon Xhagjika, Bilal Xhaferi, Kasëm Trebeshina, Havzi Nela, Pjetër Arbnori, FrederikRreshpja, Zef Zorba, Visar Zhiti etj.


1

Në Kosovë dhe në diasporëNë Kosovë Në diasporë- letërsia u zhvillua si vlerë estetike, por dhe si vlerë e identitetit;- realizmi socialist nuk u pranua si doktrinë, letërsia u zhvillua sipas ligjësive të veta, por brenda kushteve specifike historike;- format letrare u zhvilluan në disa etapa;Përfaqësuesit: Esat Mekuli, Hivzi Sulejmani, Enver Gjergjeku, Adem Demaçi.Vitet ‘60 letërsia lirohet nga shërbimi i ideve, artikulohet si art i fjalës, shfaq forma të lirikës, prozës e të dramës te përfaqësuesit: D. Mehmeti, F. Gunga, A. Shkreli, A. Podrimja,R. Dedaj, N. Rrahmani.Letërsia e viteve ’70 e zgjeroi rrethin tematik që përqendrohej te identiteti, thelloi dhe aventurën letrare të modernizmit në të tria zhanret: në poezi, në prozë e në dramë, si në veprat e A. Pashkut, R. Qoses, M. Ramadanit, T. Dervishit, M. Krajës etj.

Vatrave historike të diasporës shqiptare, si Italia, Greqia, Rumania, Bullgaria, Turqia, etj., i shtohen edhe Gjermania, Shtetet e Bashkuara të Amerikës etj.Përfaqësuesit: F. Solano, V. Ujko, K. Kandreva, Z. Skiro Di Maxhio etj., ndërsaV. Eftimiu konsiderohet personazhi më i njohur në arealin rumun.Në diasporën e re, kryesisht politike, të krijuar në Itali, Gjermani dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës, autorët më me peshë janë M. Camaj, A. Pipa dheE. Koliqi. Të gjitha këto degëzime të zhvillimeve letrare përfshihen në rrjedhën e përbashkët të letërsisë kombëtare nëgjuhën shqipe.

b. Ndërtimi i njohurive të reja (Bisedë. Lexim i drejtuar, pema e mendimit, punë në grup)Në këtë moment të orës së mësimit, mësuesi e drejton vëmendjen në zhvillimin e gjinive letrare në letërsinë bashkëkohore. Ndan klasën në grupe dhe, me anë të teknikës lexim i drejtuar, u kërkon nxënësve të evidentojnë veçoritë e zhvillimit të secilës gjini duke i shënuar në organizuesin grafik

Grupi I

PoeziaPoezisë shqiptare u lëvrua nga një larmi autorësh e poetikash. Ismail Kadare, Fatos Arapi, Dritëro Agolli

dhe autorë të tjerë tentuan të bëjnë një “thyerje” të poezisë tipike të realizmit socialist. D. Agolli shkruan lirikë tradicionale me frymë naimiane dhe poema me thekse kombëtare e ideologjike; I. Kadare e nis me lirika të përmallimit, për të artikuluar më vonë një poezi refleksive; F. Arapi disiplinon shprehjen perifrastikekah figura e prerë me një lirizëm të motivuar.Poetët e brezit të viteve’60

Poezia shqipe e viteve ’70 Poezia me elementemoderne

Gjuha e alegorisë

- provuan t’u shmangeshin klisheve të vjetra poetike;-hoqën dorë nga metrika e rreptë dhe rima e rregullt;-shmangën prirjen për ta kërkuar poezinë vetëm te heroizmi në punë e në luftë;-zgjeruan leksikun konotativ poetik, i dhanë vlerë letrare fjaloritteknik.

- kërkon t’i largohet të folurit euforik të subjektit në emër të zërit kolektiv;-Uni i folësit lirik zë më shumë peshë sesa zëri i shumësit lirik “Ne”,mbizotërues absolut deri atëherë.- dallohet Xhevahir Spahiu, i cili parapëlqen shprehjen e prerë, duke e dashuruar gjuhën në veprim.

-M. Camaj, i ndikuar nga poezia moderne europiane, bën një gërshetim të saj me traditën e vendit të origjinës së tij;- Z. Zorba përdor strukturë bodleriane, unike si formë;-F. Rreshpja shkruan

lirike origjinale të dhimbjes personale, që shtrihet si dhimbje shoqërore për padrejtësitë.

Në Kosovë, poetëtB. Bokshi, D. Mehmeti, A. Shkreli,A. Podrimja, S. Hamiti etj., zotëruan e përsosin deri në mjeshtëri të folurit poetik me figurë.U përsos deri në virtuozitet gjuha e ironisë dhe e alegorisë.


1

Grupi IIProza

Fundi i ’50, fillimin e viteve ’60

Romani me gjerësi epike /Romani satirik’60-‘70

Romani historik Vitet ’80-‘90

Në Kosovë

- P. Marko boton Hasta la Vista , i ndikuar dhe nga stili i shkrimtarëve të Brezit të humbur.- I. Kadare botoi romanin Gjenerali i ushtrisë së vdekur, Kronikë në gur, Pallatit i ëndrrave krijoi parabolën e shoqërisë totalitare, shtypjen e individit, antiutopinë e komunizmit.

- J. Xoxa boton romanin Lumi i vdekur; projekton romanin e gjerë epik, duke synuar romanine munguar realist në letërsinë shqipe, që rrok natyrshëm periudha të jetës së vendit.- D. Agolli, spikat mjeshtëria në ndërtimin e karaktereve,Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo, në të cilën refuzohet pozitatragjikomike e një zyrtari të lartë dhe e vartësit të tij në administratën e njështeti socialist.

- S. Godo me Ali Pashë Tepelena dhe Skënderbeu.- Në gjininë epike të llojit të gjatë shquhen Dh. Xhuvani,T. Laço, V. Koreshi etj.- Botimi veprave të Kasëm Trebeshinës në vitet ’90 sjell një shkrim eksperimental e tradicional për nga mënyra e rrëfimit dhe e krijimit të një mbirealiteti letrar ndaj atij real.- Në vitet 85- ‘90, proza u begatua me një numërromanesh që shpërthejnë kornizat e romanit tradicional. Shquhenromanet e Fatos Kongolit.

Në vitet ’50 shkruan tregime moderne H. Sulejmani.Në vitet ‘70 kthesën e poetikës moderne në teknikën e narracionit e bën Anton Pashku me botimin e romanit Oh. Drejtim modern i jep romanit R. Qosja me tema tabu, që gërshetojnë në vete elemente të rrëfimit realist me atë simbolik. Në Kosovë e Maqedoni kemi dy prirje: rrëfimi romanori traditës realiste para luftës dhe prirja e prozësmoderne.

Grupi IIIDrama

Drama me ndërtim klasik Drama historike Drama me subjekt nga miti,folklori

Drama me elementemoderne

Drama me ndërtim klasik, e ndikuar nga metoda e realizmit socialist:- Toka jonë, Familja e peshkatarit; komeditë: Karnavalet e Korçës, Fytyra e dytë etj,-veprimi paraqitet i rrjedhshëm në kohë,-vendoset në një hapësirë skenike me informacion të detajuar historik,- ndahet në akte dhe në skena, që ruajnëgjithsecila identitetin e vet;-vënë kufij ndarës në përcaktimin e së mirës, të progresives dhe së keqes, të regresives;zgjidhjet ndikohen nga faktori politik, si dhe nga

Drama historike është një nga prirjet e parapëlqyera të dramaturgjisë shqipe, me traditë të gjerë,që fillon nga zanafillat e saj të shkruara në periudhën e Rilindjes Kombëtare e këtej.Përfshihen dramat: Trologjia ilire (Ymer Shkreli), Epoka para gjyqit (Ekrem Kryeziu), Dy krisma në Paris (Pëllumb Kulla), Gjëmimi i atij dimri (Teodor Laço)ndihet prirja e hapur e afrimitetit të heronjve dhe e bëmave të tyre në interes të kombit.

-ngjarja rikonceptohet në kontekstin e aktualitetit;- gjenden të gërshetuara heroikja, e madhërishmja, sublimja ose fataliteti; e ulëta, e përçudnueshmja; glorifikimi dhe çmistifikimi, vetëmohimi për interesat jetike të kombit: “Halili dhe Hajria”, “Gjaku i Arbërit”, “Rozafa”etj.-Dramaturgët e shfrytëzojnë lëndën folklorike e mitologjike si mesazh sakrifice, ripërtëritjeje dhe identifikimi kombëtar. Në disa drama të tjera, shkrimet e shenjta, mitologjia dhe folklori riinterpretohen, çmistifi-kohen, duke synuar në mesazhe aktuale e universale. Te këta autorë shfaqen edhe prirjet e forta të dramës moderne.

- u lëvrua në Kosovë, në diasporën shqiptare, pasviteve ’90, edhe në Shqipëri.-ndjek parimin e shpërfytyrimit e tjetërsimeve të njëpasnjëshme;-thyen strukturat e vijueshme në kohë dhe në hapësirë;-përdor një shumësi shenjash, si: simbolet, alegoritë, metaforat etj.Gof dhe Sinkopa (A. Pashku), Rropullari (B. Musliu), Zhvarrimi i PjetërBogdanit, (T.Dervishi) etj.


1

forca madhore e pushtetit.


1

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (një pyetje-shumë përgjigje)Në këtë fazë të orës së mësimit, për të demonstruar rezultatet e arritura gjatë saj, kërkojmë nga nxënësit të angazhohen në diskutimin:Përmendni disa nga veprat e letërsisë shqipe bashkëkohore, në të cilat vihen në dukje tendenca moderne të rrëfimit.Mësuesi e përqendron vëmendjen e nxënësve në vepra dhe personazhe të njohura, si:Hasta la vista (Gori dhe Anita)Gjenerali i ushtrisë së vdekur (plaka Nicë)Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo (Zylo-Demka) etj.

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: V Klasa: IX

Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës II të shek. XX Situata e të nxënit:Nxënësi lexon fragmente nga autorët e zgjedhur duke synuar zbulimin e veçorive të letërsisë shqiptare të shek XX.

Tema mësimore: Lexime të komentuara


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: diskuton në grup në mënyrë konstruktive mbi letërsinë

shqiptare të gjysmës II të shek. XX përmes fragmenteve të veprave;

dallon veçori të letërsisë së kësaj periudhe në fragmente të ndryshme tekstesh letrare;

vendos në plane krahasimtare vepra të ndryshme të letërsisë së kësaj periudhe e krahason veçori të stilit për secilin ngashkrimtarët.

Fjalë kyç:periudhë letrare, letërsi e shek. XX, elemente realiste, shkrimtarë të realizmit socialist, tema e luftës, rrëfim.


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhëshqipe, Gjuhë e huaj, Arte, Histori, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedimi, harta e koncepteve, stuhi mendimi, njëpyetje-shumë përgjigje, lexim i drejtuar, punë e pavarur, hulumtimi.


1

MODEL 2


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (stuhi mendimi, bashkëbisedim)Mësuesi/ja, me anë të teknikës stuhi mendimi, diskuton me nxënësit veçori të stilit të P. Markos dhe të J. Xoxës.

Vepra e P. Markos dallon për:- humanizmin, si një ndjenjë reale e krijuar në Europë pas Luftës së I dhe të II Botërore. (humanizmi

synonte një shoqëri pa luftëra, pa klasa shoqërore, ku njeriu do të ishte e lirë, me dinjitet e të zhvillonte plotësisht aftësitë individuale);

- praninë e dashurisë njerëzore në kuptim të gjerë (për bashkatdhetarin, për shokun, për të varfrit, për bashkëvuajtësit, për njerëzit e kombeve e të racave të ndryshme);

- praninë e personazheve idealistë (në shërbim të njeriut, të jetës dhe të dashurisë);- utopizmin që karakterizon personazhet, i cili i shoqëron ata gjatë gjithë rrugëtimit të tyre;- utopizmin që krijohet si rezultat i kundërvënies me realitetin në të cilin jetojnë këto personazhe;- utopizmin e ndjenjave që i shkëput heronjtë nga realiteti për t’i shpëtuar ata shpirtërisht;- prozë realiste që shquhet për besnikëri të paraqitjes së jetës dhe për vërtetësinë e shprehjes letrare;- për trajtimin e problemeve shoqërore jetike (luftës, lirisë së individit, dhunës nga pushteti shtetëror,

varfërisë, mashtrimit politik dhe e vërteta e jetës etj.;- për veprim që shtrihet zakonisht në dy linja (në të luftës dhe të dashurisë);- për personazhet që mishërojnë psikologji shoqërore të gjalla të kohës, për të cilën rrëfehet në vepër. Ato

shestohen mbi tipa të caktuar të mjedisit që paraqiten. Sjell risi në realizimin e figurës së femrës ( sidomos ato me kombësi të huaj), duke sfiduar kushtet në të cilat jetojnë përjetojnë ndjenjën së dashurisë duke i dhënë përmasa universale dhe karakterizohen nga fundi tragjik;

- praninë e përbërësve biografikë, të cilët me karakterin real dokumentar i jepin veprës nota realiste;- praninë e elementeve të metodës së realizmit socialist.

Vepra J. Xoxës dallon për:- pikëvështrimin e gjerë ndaj jetës dhe vërtetësinë e paraqitjes së saj;- trajtimin e problemeve jetike jetësore (lindjes, vdekjes, dashurisë, urrejtjes, gëzimit familjar dhe miqësor,

varfërisë, hidhërimit, fatkeqësisë etj.), ndjenjës së dashurisë dhe dashurisë për jetën.- rrëfimin e gjerë epik;- konfliktet shoqërore për shkak të ndryshimeve të mëdha ekonomike dhe të padrejtësive të skajshme;- larminë e personazheve si shëmbëlltyra të tipave shoqërorë të kohës të cilët dallohen për karakterizimin

botëkuptimor, psikologjik dhe ndjenjësor karakteristike për kohën kur zhvillohen ngjarjet; vendosja e tyre në dy kampe kundërshtare

- origjinalitetin dhe karakterizimin e theksuar realist të tyre;- linjat e shumta të veprimit dhe për simetrinë kompozicionale;- begatinë gjuhësore të mbështetur dhe të frymëzuar në të folurën popullore;- mbishtresimin simbolik , si shenjë të stilit modern të autorit.

Diskutim i lirë mbi këto çështje.

Ndërtimi i njohurive të reja (Bisedë. Lexim i drejtuar, organizues grafik, punë në grup)Mësuesi/ja ndërton një organizues grafik, ku evidenton skemën e analizës për të dy romanet Hasta la vistadhe Lumi i vdekur.


1

Veçoritë Hasta la vista Lumi i vdekurTema / motivet

Tema e luftës/ motivi i dashurisë mes dy të rinjve që i përkasindy kombësive të ndryshme

Lumi i vdekur

Fabula/ Linjat e veprimit

Rrëfimi zhvillohet në dy linja: lufta në Spanjë dhe dashuria e dy të rinjve Gorit (luftëtarshqiptar) dhe Anitës (infermiere spanjolle).

Fabula, si kohë historike, shënon fundin e mbretërisë shqiptare, hapësira ku zhvillohen ngjarjet është fshati i sajuar Trokth në Myzeqe. Fabula ecën me ritmin e stinëve të vitit. Ka disa linja veprimi në historitë e tri familjeve: P. Shpiragut, S.Tafilit, K.Dynjasë.Familja e P. Shpiragut ngjan me Sizifin, që i fillonstërmundimet nga e para.

Personazhet Personazhet klasifikohen në dy grupe: realë dhe imagjinarë.Ata bartin të gjithë dramën e luftës. Zbulimi i botës së brendshme psikologjike tëpersonazheve nën presionin e luftës bën që ata të shfaqen realë, pa i idealizuar, duke mos e përballuar luftën të gjithë në të njëjtën mënyrë (dalje nga skemat e realizmit socialist).Theksimi i figurës së femrës.

Personazhet shquhen për shkallën e lartë realiste, për shëmbëlltyrën e tipave shoqërorë të kohës dhe për realizimin e tyre me vërtetësi, për karakterizimin botëkuptimor, psikologjik e ndjenjësor. Secili prej tyre shëmbëllen me një tip shoqëror, me botëkuptimin, psikologjinë, ndjenjat, mendësitë karakteristike dhe gjuhën e veçantë. Personazhet karakterizohen nëpërmjet dialogut e monologut, rrëfimit e përshkrimitdhe gjuhës. Personazhet kryesore zakonisht ndodhen në disa konflikte njëherësh, prandaj secili prej tyre është hero e dramë më vete.

Stili i rrëfimit / Gjuha

Gërshetimi i rrëfimit me dialogët e personazheve dhe monologët e pazëshëm të tyre, që shërbejnë në zbërthimin e botës psikologjike dhe paraqitjen reale të jetës e vërtetësinë shprehjes letrare.

Stili i rrëfimit karakterizohet nga një mbishtresë simbolike, që rrit ndjeshëm shprehinë e tij. Lumi, qerrja, rruga, rrotat e qerres, përveç rolit si objekte, shërbejnë edhe si simbole. Rrëfimi e përshkrimi shoqërohennga një emocionalitet i theksuar, i cili përftohet me anë të shenjave simbolike dhe alegorike. Gjuha është shumë e pasur, dhe karakterizuese e personazheve. Ka larmishmëri frazash e lloje të ndryshme fjalish,shprehjesh të shkëputura nga fjalori popullor etj.

Në mbështetje të tabelës mbi veçoritë e romaneve, mësuesi/ja e ndan klasën në dy grupe dhe u kërkon nxënësve që, pasi të rilexojnë fragmentin e dhënë, të diskutojnë rreth tyre duke u mbështetur te çështjet e mëposhtme:

Hasta la vista Lumi i vdekur


1

Në drejtim të kuptimit dhe interpretimit

- mesazhi që transmeton pjesa;

- kuptimi simbolik i degës së ullirit;

- risia që sjell në letërsinë shqipe përmes linjëssë dashurisë së dy të rinjve, që i përkasin dy kombësive të ndryshme.

- kuptimi i fragmentit, i cili del si kundërvënie e fuqishme stilistike ndaj titullit të romanit Lumi i vdekur.

- interpretimi i momentit kulminant të fragmentitku realizohet shpirtëzimi i lumit të Vdekur; efekti emocional, figurat stilistike që e realizojnë atë.- shpjegimi i shprehjes metaforike: (deti) Po rreh të

ngjallë gjarprin- Ç’figurë tjetër është përdorur në këtë shprehje?

Zëvendësimi i lumit me gjarprin bëhet për disa veçori:- të përngjasimit fizik - të përngjasimit nga ana e

rrezikut.


1

Në drejtim të gjuhës dhe të stilit

Hasta la vista- nënteksti në dialogun ndërmjet Anitës dhe Gorit- kombinimi i fjalive të shkurtra me fjalitë më të gjata, efektet stilistikore që krijohen;- portretizimin e Gorit të plagosur; zbulimi i gjendjes psikologjike përmes gërshetimit të rrëfimit të autorit me monologun e shkurtër të personazhit.

Lumi i vdekur- vërshimi i lumit, si përmbajtje kuptimore e tekstit të mësipërm, sjell një vërshim fjalësh nga ana e organizimit gjuhësor. Është vështirë të ndash ku është forma dhe ku është përmbajtja. Kjo tregon se shkrirja e harmonishme e këtyre dy pjesëve përbërëse krijon artin e vërtetë të fjalës.

Diskutim i lirë mbi këto çështje.c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura ( një pyetje shumë përgjigje )Në këtë fazë të mësimit, mësuesi/ja, me anë të teknikës një pyetje-shumë përgjigje, nxit nxënësit drejt të menduarit kritik rreth fragmenteve dhe veçorive të tyre.Në të dy fragmentet paraqiten jetë njerëzore dhe fatet e tyre tragjike në “luftë” për ekzistencë:

- Gori, personazhi i cili është viktimë e luftës së ashpër mes forcave kundërshtare;- Fshatarët me fatin e tyre tragjik, janë në luftë me natyrën për të shpëtuar gjënë e gjallë.

A mund të gjejmë në fragment elementet, të cilat i bëjnë veprat të quhen realiste duke pasur parasysh që një vepër realiste është ajo që shquhet për besnikëri të paraqitjes së jetës dhe për vërtetësinë e shprehjes letrare? Ç’mund të themi për zbërthimin psikologjik që i bën autori personazheve në to.Diskutim i lirë.

VlerësimiPërgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.


1

MODEL 1


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës II të shek. XX Situata e të nxënit:Nxënësi lexon fragmente nga autorët e zgjedhur duke synuar zbulimin e veçorive të letërsisë shqiptare të shek. XX.

Tema mësimore: Lexime të komentuaraFragmente: Odin Mondvalsen, OhRezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca digjitale.


shqiptare të gjysmës së dytë të shek. XX përmes fragmenteve të veprave;

dallon veçori të letërsisë së kësaj periudhe në fragmente të ndryshme tekstesh letrare;

vendos në plane krahasimtare vepra të ndryshme të letërsisë së kësaj periudhe dhe krahason veçori tëstilit për secilin shkrimtar.

Fjalë kyç:periudhë letrare, letërsi e shek XX, elemente realiste, shkrimtarë të realizmit socialist, stil modern i rrëfimit, fragmentarizëm, elemente të surrealizmit, shumësi interpretimesh, karakter simbolik dhe alegorik.


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhë shqipe, Gjuhë ehuaj, Arte, Histori, TIK



a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (stuhi mendimi, bashkëbisedim)Mësuesi/ja, me anë të teknikës stuhi mendimi, diskuton me nxënësit veçori të stilit të K. Trebeshinës dhe të Anton Pashkut.

Vepra e K. Trebeshinës dallohet për:- origjinalitet dhe vlera universale, ku në një realitet aktual gjen pika krahasimi kudo e kurdo, duke u

përjetuar e tashmja si e ardhme dhe e ardhmja si e tashme;- elemente surrealiste e fantazmagorike (vendosja pranë njëra-tjetrës e ngjarjeve të largëta në kohë dhe

hapësirë, gërshetimi i informacionit real historik me atë fiksional, deformime të jashtëzakonshme dhe vendosje kaotike të ngjarjeve, pa lidhje formale e logjike, gjendje kllapie dhe vegime të personazheve etj.);

- presimi i kohëve dhe i ngjarjeve, që sjellin një përjetim të dendur emocional dhe kuptimor të veprës;- rrëfim konciz në nivel vertikal, me këmbime të befta të situatave e të ngjarjeve; mungon përshkrimi dhe

rrëfimi në rend kronologjik i ngjarjeve, rrëfimi është i ngjeshur me përsiatje dhe mendime refleksive;- pasqyrimin e botës së brendshme të personazheve dhe të epokës që i përkasin;- fragmentarizimin dhe për parimin e kolazhit të qëllimtë;


1

- paraqitje besnike të realiteteve konkrete në kohë të ndryshme;

1


- ofrimin e mundësive për shumësi leximesh e interpretimesh;- përdorimin e absurdit dhe të paradoksit, të cilët përftohen si rezultat i prirjes moderne të ligjërimit duke

paraqitur botën e brendshme të personazheve dhe nivelin e tyre të lartë intelektual në kundërvënie me pamjen e tyre të jashtme dhe me mjedisin shoqëror, i cili, edhe pse në pamje të parë është i ndërtuar mbi parime e vlera, rezulton të jetë arbitrar në lidhje me individin dhe lirinë e tij.

Vepra e A. Pashkut dallon për:- prozën me karakter simbolik-alegorik;- shumëkuptimësinë dhe koncizitetin e shprehjes;- larmishmërinë e temave ekzistenciale dhe motiveve të ndryshme të trajtuara njëherazi;- më shumë se rrëfen ngjarje, është prozë e gjendjeve dhe situatave simbolike; mungon fabula, ngjarjet

lidhen përmes pranëvënjeve të gjendjeve dhe të situatave simbolike; të pasura me detaje simbolizuese që konkretizojnë situata dhe mendime të përgjithësuara, personazhet dhe portretet e tyre, mjediset etj;

- Ka të pranishëm ironinë dhe groteskun ;- Ndikim nga folklori dhe krijimtaria popullore në rrëfim dhe gjuhë.


Ndërtimi i njohurive të reja (bisedë, lexim i drejtuar, organizues grafik, punë në grup)Mësuesi/ja ndërton një organizues grafik, ku evidenton skemën e analizës për të dy romanet Odin Mondvalsendhe Oh.

Veçoritë Odin Mondvalsen OhTema / motivet Shpërfytyrimi i individit në diktaturë, figura

e diktatorit, çështja e pronës kolektive, lufta e klasave, shtypja e intelektualit dhe mbizotërimi i të gjitha veseve që lindin në diktaturë.Në një sfond shoqëror politik të mbizotëruar nga presioni dhe dhuna e diktaturës, vendoset protagonisti kryesor, një i sëmurë psikik. Ngjarjet zhvillohen në një spital burgu dhe personazhi ka humbur prej kohësh lidhjet me realitetin. Përmes figurës së personazhit kryesor, arrihette një mesazh shumë i rëndësishëm: çnatyrimi i individit, që vjen nga të gjitha mjetet (historia, politika, shkenca, kulturate vëna në shërbim të ideologjisë etj.)

Ka një temë kryesore: rrezikimi dhe ruajta e etnisë shqiptare, që plotësohet nga disa tema të qenies ekzistenciale: rrëzimi i etnisë, mbijetesa shqiptare, atdhedashuria, ruajtja e etnitetit përmes traditës, tjetërsimi i individit në kushtet e totalitarizmit.

Fabula /Linjat e veprimit

Ka më shumë se një linjë veprimi, përveç vuajtjes e persekutimit, është linja e dashurisë, përjetimi i saj gjithashtu vjen i paqartë… Më shumë se lindjen e ndjenjës, përjeton fundin tragjik të saj, duke kuptuar se edhe në dashuri ndihen goditjet erënda të sistemit totalitar dhe të krimit tëorganizuar shtetëror.

Nuk ka një fabul të rregullt me ngjarje konkrete; ka pak ngjarje, pak veprime personazhesh. Mungon rendi kronologjik i ngjarjeve. Ngjarjet nuk paraqiten drejtpërdrejt, por tërthorazi, nëpërmjet monologut të heroit rrëfimtar.


1

Personazhet Vepra ka në qendër një personazh që rrëfen në vetën e parë kalvarin e tij nga një distancë kohore e caktuar. Personazhi është në kthetrat e një gjendjeje të rëndë psikologjike, i traumatizuar, që ngatërron ditët dhe ngjarjet. Nuk kuptohet nëse personazhi është në burg, në spital apo në gjendje të lirë.

Nuk ka personazhe në kuptimin e shëmbëlltyrave të tipave shoqërore, me bëma e veprime të njëmendta. Ata janë konvencione të dukurive dhe të ideve të caktuara e vetëm herë pas here mishërojnë tipa jetësorë. Nuk ka emra të përveçëm, personazhet emërtohen me përemra vetorë dhe sipas veprimeve që kryejnë.Personazhet nuk paraqiten në mënyrë të drejtpërdrejtë me anë të veprimeve tëtyre, por nëpërmjet monologut të rrëfimtaritHero. Edhe përjetimet e tyre paraqiten në këtë mënyrë.

Stili i rrëfimit Rrëfimi bëhet në vetën e parë, gjë që e ndihmon lexuesin të hyjë në brendësi të ngjarjeve e botës së personazheve, krijon mundësinë e shpalosjes së plotëtë deformimit dhe traumën e personazhit. Gërshetohet rrëfimi së brendshmi me atë së jashtmi, rrëfimi me stil të kursyer eliptik, këmbim i vazhdueshëm i kohës realeme kohën imagjinare, që realizohet në strukturën kompozicionale me alternimet e rrëfimit në trajtë lineare dhe në trajtëciklike.

Rrëfimtari është heroi kryesor, rrëfimi bëhet në vetën I, i ndërtuar mbi monologun e në trajtën e bisedës së heroit me vetveten.Koha e rrëfimit është vetëm një ditë, koha e rrëfyer është koha shumëshekulloreqë përjeton heroi rrëfimtar që nga bashkëkohësia deri në lashtësinë ilire.

Gjuha Gjuhë e larmishme, e sjellë me një mjeshtëri të përdorimit të figuracionit metaforik, të ironisë e të groteskut. Dallon për kombinim e llojeve të ndryshme të fjalive me ndërtime sintaksore të pasura në përshtatje të gjendjes së rënduarpsikologjike të personazhit.

Në ndërtimin figurative romani i ngjan një poezie. Struktura e tij përbëhet nga sisteme figurative të shumta dhe të ndryshme.Sistemet figurative bazë janë: metonimike, simbolike, alegorike dhe ironike. Shpesh ironia në roman arrin deri në sarkazëm.

Në mbështetje të tabelës mbi veçoritë e romaneve, mësuesi/ja e ndan klasën në dy grupe dhe u kërkon nxënësve që, pasi të rilexojnë fragmentin e dhënë, të diskutojnë rreth tyre duke u mbështetur te çështjet e mëposhtme:

Odin Mondvalsen OhNë drejtim të kuptimit dhe të interpretimit

- A është reale skena me vajzën që i sjell letrën dhe e puth?- Pse dhe dashuria, ashtu si liria për të folur, tashmë trajtohen si gjëra abstrakte?- Ashtu si loja për fëmijët, është e domosdoshmeprania e dashurisë që jeta të rrjedhë. Po mungesa e saj a është dhunë që i bëhet jetës?

- Terreni simbolik ku zhvillohet ngjarja.- Humbja është e përhershme; kërkimi është i përhershëm – në cilat dialogë zbulohet ky mendim?

1



- Vetën që rrëfen autori? Për çfarë shërben kjo?- Vëreni sa fjali pyetëse ka pjesa. Kujt i drejtohen ato? Ç’ide nxjerrin në pah?- Autori i përdor mjaft shpesh termat: muhabet, të flasësh, histori, fjalë, (letra) e shkruar... etj. A ndihet njëfarë frike kur flitet për to? Pse? Ç’lidhje ka kjo me argumentin që trajtohet? Ilustrojeni me shembuj nga teksti.

- Tonin ironiko-alegorik që përdor autori në këtë fragment.- Më tepër se sa rrëfim historik, romani mbart rrëfim filozofik.Argumentojeni këtë ide.- Çfarë atmosfere krijon dialogu? Ç’funksion ka përsëritja?

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (diagrami i Venit)Në këtë fazë të mësimit, mësuesi/ja, me anë të teknikës diagrami i Venit, nxit nxënësit drejt të menduarit kritik rreth fragmenteve dhe veçorive të tyre.Ku ndryshon proza e Trebeshinës dhe e Pashkut me prozën realiste? A kanë të njëjtën skemë ndërtimi?Cilat janë elementet që e bëjnë të klasifikohet si moderne prozën e Trebeshinës dhe të Pashkut?

Proza realiste Proza e Trebeshinës Proza e Pashkut

Diskutim i lirë.



Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës II të shek. XX Situata e të nxënit:Nxënësi lexon fragmente nga autorët e zgjedhur, duke synuar zbulimin e veçorive të letërsisë shqiptare të shek. XX.Tema mësimore: Lexime të komentuara

Poezi : Atdheu- F. Arapi;Bukuria- A. Podrimja



1


shqiptare të gjysmës II të shek. XX përmes fragmenteve të veprave;

dallon veçori të letërsisë së kësaj periudhe në fragmentetë ndryshme tekstesh letrare;

vendos në plane krahasimtare vepra të ndryshme të letërsisë së kësaj periudhe e krahason veçori të stilit për secilin nga shkrimtarët .

Fjalë kyç:periudhë letrare, letërsi e shek. XX , elemente realiste, shkrimtarë të realizmit socialist, stil modern, poezi lirike, vizion intelektual, varg i lirë, gjuhë e ironisë


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte, Histori,TIK


MODEL 1


Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (stuhi mendimi, bashkëbisedim )Mësuesi/ja me anë të teknikës stuhi mendimi diskuton me nxënësit veçori të stilit të shkrimtarëve.

Poezia e Fatos Arapit dallon për:- thellësi dhe hapësira universale përfytyrimi;- lirikën refleksive me dritëhijeve metafizike, që, në çaste dëshpërimi të plotë, e përshkon dhe timbri i absurdit;- shqetësime madhore për qenien tonë kolektive e personale, e shtrirë kjo në kohën dhe hapësirën

shqiptare dhe në atë universale

Poezia e Ali Podrimjes dallon për:- vargun e lirë, që çliroi poezinë shqipe nga disa rregulla metrike të ngurtësuara;- shqiptimin metaforik e simbolik dhe gjuhën e ironisë;- fjalët kyç të poetikës së tij, që janë: Guri, Kulla, Pylli, Cungu, Muri, Ura…- lirikat personale, në të cilat mbizotëron meditimi filozofik, i artikuluar me një gjuhë më të drejtpërdrejtë.

Ndërtimi i njohurive të reja (bisedë, lexim i drejtuar, organizues grafik, punë në grup)Mësuesi/ja ndërton një organizues grafik, ku evidenton skemën e analizës për të dyja poezitë: Atdheu dhe Bukuria.

Poezia Atdheu:- poezi lirike me motiv atdhetar;- ka katër katrena dhe një distik të pavarur në fund;- struktura e saj e veçantë është në lidhje me tendosjen emocionale, që e bën fare të ndryshme këtë poezi

nga poezitë me të njëjtin motiv;- gjashtëmbëdhjetë vargjet e katrenave sistemohen si njësi të mbyllura, të pavarura, që përfundojnë me

pikë, të cilën e imponon goditja shpirtërore dhe intelektuale e poetit në ballafaqim me gjendjen e atdheut;- secili varg s’ka nevojë për atë që pason, megjithatë ata pasojnë njëri-tjetrin, ashtu si goditjet që pëson

nga realiteti poeti;- brenda secilës goditje ndihet e ngjeshur si përzierje shija e hidhur dhe e ëmbël që reflekton Atdheu,

ledhatimi dhe kafshimi, nëma dhe urata bashkë, përgjërimi dhe revolta, dënimi dhe shpërblimi përherë i ndërsjellë;


1

- përmes vargjeve të kësaj poezie arrihet identifikimi i fuqishëm i brendshëm i poetit dhe i Atdheut.


1

Poezia Bukuria- është shkruar në vitin 1960, në moshën 18-vjeçare, kur ishte gjimnazist në Gjakovë;- bart me vete një fshehtësi të thellë të njeriut gjatë rrugës së tij të jetës;- është koha kur të shuhet zjarri për të arritur diku, por të ndizet pendesa që s’ke arritur qëllimin;- ky qëllim jepet si vizion i bukurisë që s’ka fund;- një trajtim filozofik nga ana e poetit, që, ndonëse është vetëm 18 vjeç, imagjinata e ndezur dhe talenti

poetik e bëjnë të arrijë në mesazhe universale;

Në mbështetje të veçorive të poezive, mësuesi e ndan klasën në dy grupe dhe u kërkon nxënësve që, pasi t’i rilexojnë, diskutojnë rreth tyre duke u mbështetur te çështjet e mëposhtme:

Vepra Atdheu BukuriaNë drejtim të kuptimit dhe të interpretimit

- Pse përpëlitet autori të gjejë një përcaktim të saktë për atdheun?

- Si e kuptoni shprehjen: Atdheu është fati, është përcaktimi sovran që nuk të ndërron e as e ndërron dot, që nuk ta falin e as e fal dot.

- Cilat janë ndjenjat me të cilat e paraqet poeti atdheun? A janë gjithnjë ndjenja të buta e të ngrohta, apo edhe të vrazhda? Në cilat vargje shprehet më qartë kjo?

- Krahasojeni me ndonjë poezi me temën e atdheut të autorëve të tjerë që njihni. (Disa shprehen medhembshuri, sepse për kohën atdheu lëngonte në robëri, ndërsa disa të tjerë ndienin mall, se ishin larg atdheut.) Po te poezia e Arapit, cila është arsyeja që atdheutrajtohet me dhimbje e pikëllim?

- Kjo poezi tingëllon si një përrallë e rrëfyer nga ndonjë gjysh. Cilat janë elementet që të bëjnë të mendosh këtë?

- A mendoni se kjo poezi e shkurtër transmeton këshilla apo sugjerime? Ku është ndryshimi mes të dyjave?

- Lakmia për ta pasur botën me një hap, me një lëvizje, dhe mundësitë që sjell e ardhmja a ju kanë vënëndonjëherë në dilemë?


- Gjeni epitetet dhe figurat e tjera letrare që përmban poezia.

- Për ç’efekt emocional përdoret përsëritja e fjalëve “atdheu është.. .” dhe përsëritja përforcuese e fjalëve,me të cilat ai përcakton atdheun, si: është dhimbje, është dhimbje. ?

- Lulja, vasha, gjithësia objekte joshëse për t’u arritur. Si mendoni, a duhet t’i gëzojë njeriu çdo gjë që i jepet, apo për idealet e qëllimet e larta ndonjëherë duhet të sakrifikojë dëshirat?

- Cili është mesazhi i varguttë fundit?

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (diagrami i Venit)- Në këtë fazë të mësimit, mësuesi/ja, me anë të teknikës diagrami i Venit, nxit nxënësit drejt të menduarit kritik rreth fragmenteve dhe veçorive të tyre dhe shkrimtarëve të studiuar në temat Lexime të komentuara. U kërkon nxënësve të evidentojnë veçoritë që i bashkojnë këta shkrimtarë me njëri-tjetrin.Diskutim i lirë.



1


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës së II të shek. XX Situata e të nxënit:Kadare është një nga shkrimtarët më në zë të letërsisë shqipe. Bisedë dhe punë në grupe mbi vendin e tij në letërsinë shqipe e më gjerë. Nxënësit flasin diskutojnë mbi subjektin e romanit Pallati i ëndrrave.

Tema mësimore: Ismail Kadare ( 2 orë)1. Veçori të krijimtarisë së Kadaresë2. Pallati i ëndrrave. Analizë

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:- kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit;- kompetenca e të menduarit;- kompetenca digjitale.Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja:Ora I- njeh aktivitetin jetësor e letrar të Kadaresë;- flet për krijimtarinë e tij në gjininë poezisë e dramës, duke

evidentuar risitë e sjella dhe veçoritë e secilës prej tyre;- diskuton mbi krijimtarinë në prozë, temat, motivet, teknikat e

rrëfimit, elementet mitologjike, personazhet etj;- evidenton artin e Kadaresë dhe veçori të stilit të tij.

Ora II- Plotëson skedën e analizës së romanit duke u mbështetur në:

kuptimin mbi titullin dhe domethënien e simbolikën e romanit; analizën e personazheve, tipave dhe karaktereve; analogjinë dhe universalitetin e veprës.

Fjalë kyç:ambasador i letrave shqipe, krijimtari, poezi, dramë, romanpoezi me simbole dhe alegori, prozë, motive, teknika të rrëfimit modern, Pallati i ëndrrave, roman, personazh, analogji, simbol, sistem totalitar, ëndërr.

Burime: teksti i letërsisë, libri digjital, vepra Pallati i ëndrravei Ismail Kadaresë, Fjalor i gjuhës shqipe, foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.


Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedimi, harta e koncepteve, stuhi mendimi, një pyetje-shumë përgjigje, lexim i drejtuar, punë e pavarur, hulumtimi, diskutimi, organizues grafik, lexim idrejtuar, punë në grup.


Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (diskutim, lexim i drejtuar, organizues grafik) Mësuesi e nis orën e mësimit me diskutimin mbi jetën dhe krijimtarinë e Ismail Kadaresë. Ndërton organizuesin grafik:

Mësuesi orienton nxënësit të lexojnë në tekst informacionin për poezinë dhe dramën e Kadaresë dhe i fton që informacionin e lexuar ta përmbledhin në tabelën e mëposhtme:


1

Poezia DramaPoezia nuk mbart patetizëm dhe krenari retorike. Subjekti lirik është i çliruar nga dogmat, indiferent ndaj paragjykimevetradicionale dhe pa komplekse ndaj mjedisit, normave të ngurta. Poezia personale përshkruhet nga malli për qytetin e lindjes, për njerëzit që lanë gjurmë në fëmijërinë e tij, për atdheun, për kohën studentore etj. Karakterizohet nga një ndjeshmëri e thellë;dallohet për risitë në formë, për neologjizmat origjinalë, imazhet e ndritshme, po aq dhe për një njohje të thellë të gjuhës.Ai ngre në një nivel tjetër edhe shprehjet më të zakonta e të përditshme, përdor mjeshtërisht metoniminë, metaforat, hiperbolat, groteskun, përfshin në poezi hollësi të psikikës njerëzore, perceptime të kohës që ndonjëherë na jepen të spërkatura me një ironi origjinale.Erotika zbulohet me dritëhijet e veta, paraqiten kundërshti të brendshme midis arkaikes, patriarkales dhe modernes. Dashurinë e ngre në nivelin e një të drejte planetare, e cila ngadhënjenmbi çdo gjë dhe në funksion të së cilës zbutet dhe klima eakullnajave.

Kadareja ka lëvruar edhe dramën, edhe pse më pak se zhanret e tjera.Stinë e mërzitshme në Olymp vjen me

një përbërës të paparashikueshëm: mërzia, tipar të cilin për hyjnoren nuk e kishim menduar kurrë. Hyjnitë në këtë dramë janë të rrëzuara nga madhështia e tyre; kjo realizohet përmes regjistrit të thjeshtë në dialogë, çka sjell një rëndomësim të figurës së tyre. Prometheu i Kadaresë është i kundërti i Prometheut mitologjik. Në të miti paraqitet i rimodeluar. Shkëmbi dhe shkaba nuk janë më tepër mundues, nga ç’është zhgënjimi dhe mungesa e pritshmërisë. Ai është një Promethe modern, sepse paraqitet në një botë patë ardhme.

Ndërtimi i njohurive të reja (lexim i drejtuar, organizues grafik, punë në grup)Orientohen nxënësit të lexojnë në tekst tipare të krijimtarisë në prozë të Kadaresë dhe duke u përqendruar në motivet kryesore ndërtojnë së bashku me mësuesin organizuesin grafik.

Veprat Motivet mbizotëruese Tipare të stilit të autoritGjenerali i ushtrisë së vdekurKështjellaKronikë në gurUra me tri harqeKush e solli DoruntinënPrilli i thyerDimri i madh

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (një pyetje-shumë përgjigje) Në fillim të orës së mësimi,t mësuesi u drejton nxënësve pyetjet:Çfarë mund të themi për artin e Kadaresë? Ç’ veçori e karakterizojnë atë në drejtim të:

- shfrytëzimit të lëndës mitologjike;- arkitekturës së veprës;- ndërtimit të personazheve;- gjuhës dhe stilit;- universalitetit dhe unikalitetit të veprës?

Mësuesi liston në një skemë grafike veçoritë, sipas çështjeve të sipërpërmendura.Diskuton me nxënësit për veprat e Kadaresë që janë ekranizuar në filma apo pjesë teatrale për mbështetjen e tyre në vepra apo edhe krijimin e varianteve të reja.

Diskutim i lirë.


1

a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (diskutim, organizues grafik)Mësuesi/ja e nis mësimin duke iu referuar subjektit të romanit Pallati i ëndrrave.Shtron për diskutim kuptimin simbolik të titullit të romanit duke u mbështetur në fjalët pallat dhe ëndërr.Pallat - m. sh. 1. Ndërtesë e madhe me shumë kate, që shërben për banim, për zyra, për veprimtari kulturore, sportive

etj. Pallat madhështor. Pallati i KQ (i Kryeministrisë). Pallatet e ministrive. Pallati i kulturës. Pallati i pionierëve. Pallati i sportit.

2. Shtëpi madhështore së bashku me shtojcat e saj, ku banon perandori, mbreti a një funksionar i lartështetëror. Pallati mbretëror.

3. përmb. Perandori a mbreti me rrethin e tij të ngushtë, oborri perandorak a mbretëror.Ëndërr- f. sh. 1. Ajo që shohim në gjumë, varg vegimesh, figurash, ngjarjesh etj., që na shfaqen kur flemë. Ëndërr e

keqe (e frikshme, e llahtarshme, e çuditshme). Pashë një ëndërr. E pashë në ëndërr. 2. Dëshirë e zjarrtë për diçka që duam të na plotësohet në të ardhmen. Ëndërr shekullore. Ëndrrat e rinisë.

Ëndrrat e poetit. Thur ëndrra. 3. Diçka e krijuar nga përfytyrimet, nga imagjinata ose nga fantazia; dëshirë a synim që nuk mund të

plotëso- het, diçka e ëndërruar me kot, lodër e fantazisë; gjë e kotë, iluzion. Ëndrra me sy hapur (me sy çelur, zgjuar, në mes të ditës, në diell) dëshira të kota që nuk mund të plotësohen asnjëherë.

Pallati i ëndrrave jep realitetin e kohës kur është shkruar dhe të njerëzve të saj duke u mbështetur në metaforat e gatshme, si Pallati i ëndrrave, nëpunësit dhe interpretuesit të tyre, ëndrra kolektive dhe individuale, ëndrra fatsjellëse dhe rrezikndjellëse, ëndrra e rëndomtë dhe bashëndrra.Diskuton me nxënësit mbi kontekstin e kohës kur është shkruar romani dhe vlerat e tij duke shënuar në organizuesin grafik këto veçori:

Ndërtimi i njohurive të reja (lexim i drejtuar, organizues grafik, punë në grup)Mësuesi ndan klasën në grupe dhe ndërton së bashku me nxënësit me anë të një organizuesi grafik skëdën e analizës së romanit.

Grupi I diskuton mbi marrëdhënien pushtet individ:- Raporti i individit që ka ambicien të integrohet në strukturat shtetërore dhe që e gënjen mendja se do të

fuqizojë veten prej fuqisë së pushtetit. Ky është një konflikt i përjetshëm, në të cilin vihet në dukje se çdo përpjekje e individit për t’u marrë me shtetin, për të depërtuar në brendësi të tij dhe për ta marrë me të mirë është e dështuar. Individi, në çfarëdo raporti që ta vendosë veten me shtetin, mbetet i kërcënuar prej tij. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të ndalen në fatin e Mark Alemit për të ilustruar këtë ide.

Grupi II diskuton mbi personazhet dhe karakteret e tyre:- Mark Alemi, simbolika e emrit të tij;- Kurti dhe tjetërmendësia e tij;- Veziri, simbol i individit me mendësi tradicionale;- sulltani i papranishëm;- personazhet e dorës së dytë dhe roli i tyre.

Grupi III diskuton mbi simbolikën e pallatit dhe të ëndrrës:- si simbol universal;- ngjashmërinë e tij me ndërtesa e institucione të realitetit shqiptar;- ëndrrën si simbol i vetëdijes së trullosur të masave dhe bindjes së verbër e të mistifikuar.- ëndrrën si emblemë e shtetit;- ëndrrën si mjet intrigimi, frike e ankthi, si mjet që përligj dhunën dhe vrasjen, e veçanërisht si mjet

mashtrimi, mjeti më i fuqishëm i pushtetit.


1

Grupi IV diskuton mbi analogjinë, ambiguitetin dhe universalitetin e veprës:- sfondi i ngjarjeve në perandorinë otomane / kundrejt regjimit totalitar në Shqipëri;- përdorimi simbolit dhe alegorisë në qendër të veprës, duke ndërtuar një vepër, e cila, përmes

ambiguitetit, është projektuar të sjellë përmes dy kontekste të ndryshme. (krijimi një sistemi shenjash gjuhësore të cilat udhëheqin nëpër sistemin e ndërtuar në vepër nga Kadare dhe si bëjnë të mundur edhe zbërthimin e saj përtej rrafshit të parë të paraqitur, duke kaluar në rrafshin e dytë, atë virtual. Titulli i veprës dhe titujt e kapitujve kanë vlera dyfishe duke u shfaqur si një nga tiparet bazë të romanit.

- përdorimi i terminologjisë dhe i fjalorit.

Grupi V diskuton mbi:- aluzionet dhe kuptimet e fshehta:- frikën e tiranit për shkatërrim.

Nëpërmjet këtyre elementeve ë sipërpërmendura të romanit, mësuesi orienton nxënësit të plotësojnë skedën e komentit duke u mbështetur në:

AutoriTitulliStruktura e veprësRrëfimiBoshti tematikKohaVendiKonfliktiSubjektiPersonazhetMendimi filozofik/ universaliteti që përcjell


Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (bashkëbisedimi, pema e mendimit)Në këtë fazë të mësimit, mësuesi/ja e drejton vëmendjen në një specifikë të romanit: prezenca e elementit absurd në të.Ku duket prezenca e absurdit në këtë roman?A është ai i ndryshëm apo i ngjashëm me absurdin e Kamysë? Elementë të absurdit duken në:

- Mbledhjen e ëndrrave dhe dërgimin e tyre në Pallat, që përbën stadin e parë të ndërtimit të absurdit. Duke qenë se ëndrrat, siç e kemi përmendur më lart, janë produkt i pavetëdijshëm, duke qenë se nuk shprehin veprime reale dhe si pasojë as rrezik real, duke qenë se interpretimi i tyre është tërësisht subjektiv e si pasojë jo i vlefshëm për t’u marrë parasysh, përmes absurdit paraqiten situata, që të para nga ndërtimi logjik, në pamje të parë dalin si qesharake, por që janë të ngarkuara me dozë të tillë emocionesh e të shoqëruara me një ligjërim tipik, që nuk lë vend për hamendësime, por shtron përpara lexuesit ngjarje që dramatizohen e madje marrin edhe përmasa tragjike. Aq sa është absurde ekzistenca e një institucioni të tillë, është absurde edhe rëndësia e madhe që i kushtohet rezultateve që dalin nga puna që ai bën.

- Rrëfimi i ngjarjeve nga veta e tretë dhe nga pozita e një narratori të gjithëdijshëm, e parë si zgjedhje e teknikës së rrëfimit, që në mënyrë të ndërgjegjshme përdoret për të paraqitur absurditetin mbi të cilin ndërtohet jeta politike dhe shoqërore e një shteti.

- Ushtrimi i pushtetit deri në absurditet. Pushteti shtrin tentakulat e tij në çdo skaj, në çdo shtëpi, te secili


1

individ, qoftë ky pushtetar i lartë apo thjesht një shitës perimesh.


1

- Spikat frustrimi psikologjik mbi personazhet, frika dhe tmerri nga dënimi i pabazuar në ligj dhe i paparalajmëruar. Kjo paraqitet në roman përmes ekzekutimit të Kurtit, i cili gjykohet sa për sy e faqe dhe ekzekutohet me prerje koke. Gjykimi dhe ekzekutimi i tij jepet vetëm me një paragraf në vepër, duke prishur befasueshëm çdo pritshmëri, por duke u paraqitur, nga ana tjetër, rrathët viciozë të absurdit që ndërtohen njëri mbi tjetrin.

- Po aq absurde është edhe mënyra se si ndëshkohen bashëndërrorët. Ky ndëshkim duket paradoksal, përderisa ëndrra që ata paraqesin te sovrani merret parasysh dhe në sajë të asaj ëndrre merren “masa” që parashikimi të mos realizohet. Në këtë vepër theksohet me nota të larta njeriu dhe mundi i tij për ekzistencë. Situatat i kalojnë kufijtë e normales dhe arrijnë në kulmin e absurdit, për të vazhduar deri në një flijim klasik. Vetëm po të shihet vdekja tragjike e Kurtit e më pas edhe ajo e perimeshitësit, do të kuptojmë se deri ku kalon mendja shkatërruese e njeriut, e në anën tjetër vuajtja absurde e njeriut tjetër. Ky binom duket se na dërgon deri te ekzistenca e dy botëve brenda të njëjtit planet. Shumë ngjarje në këtë roman zhvillohen në mënyrë shumë paradoksale dhe situatat e pakuptimta nuk kanë fund.



Detyrë: Ushtrimi 7 faqe 168.Duke pasur parasysh simbolikën e mbikëqyrjes së ëndrrave, arsyetoni se si dëshira e çmendur për kontroll absolut të botës çon në mënyrë të pashmangshme në mohimin e saj. Pallati i ëndrrave është një vepër me tregues kundërtotalitar, i shkruar dhe i botuar që para rrëzimit të diktaturës si një novelë me titullin Nëpunësi i Pallatit të ëndrrave. Ndiqni në internet ose në pasthënien e romanit historinë e veçantë të botimit të tij.

Material shtesë në ndihmë të mësuesit Vecori të veprës së Kadaresë

Përdorimi i miteve dhe figurave mitologjike1. Mitologjia me mitet duke qënë një përfytyrim fantastik i marrëdhënieve shoqërore të popujve të

ndryshëm në një shkallë të hershme të zhvillimit të tyre përfaqësonte për atë kohë një element kulture. Si e tillë, ajo nuk mund të injorohet në historinë e zhvillimit të kulturës duke përfshirë edhe letërsinë.

2. Lëvrimi i temës historike e cila shtrihet ndonjëherë deri në kufinjtë e mitologjisë. Personazheve të temave histori ka raste që u shkon për shtat mirë një mantel mitik.

3. Kadareja është gjithmonë i ndjeshëm ndaj krijimtarisë folklorike nga e cila ka marrë lëndë duke e shfrytëzuar në mënyra të ndryshme. (në veprat e tij ka figura shprehje leksik nga shumë lloje mitologjish, pagane fetare, egjiptiane, greke, romane, sllave, iliro-shqiptare etj. Mbizotërojnë ato nga mitologjia greke)

4. Përdorimi lëndës mitologjike shfaqet në tre shkallë: përdorim me kuptimin e tyre të hershëm, aktualizim i tyre për të vënë më mirë në dukje përmbajtjen e një dukurie a personazhi të kohëve të reja, çmitologjizimi i tyre.

5. Në rastet kur figurat mitologjike vihen në shërbim të ngjarjeve dhe personazheve bashkjëkohorë, ato përdoren kësisoj më një kuptim të ri.

6. Mitet dhe figurat e mitologjisë kur përfshihen në ngjarje e personazhe të bashkëkohësisë, përdoren si: metafora, krahasime, paralelizma, simbole, antiteza, epitete. Në raste të tilla e gjithë ngarkesa e tyre kuptimore, që rri e strukur te historia dhe ndërgjegjja e lexuesit, bie menjëherë në kohën e sotme


1

dhe ndihmon të kuptohet më mirë thelbi i saj, madje edhe të zgjerohet korniza e saj.

1

Libër mësuesi për tekstin 7. Prezenca e enigmave është karakteristikë e veprave të Kadaresë. Kjo mund të shihet si tendencë e

autorit, si simbol i përpjekjeve për të hyrë në botën e të panjohurave, për të shtruar probleme që presin përgjigje...shpeshherë ai i rimerr enigmat nga lashtësia të gatshme por autori parashtron variantin e tij për zgjidhjen e tyre. Si mitizimit ashtu edhe çmitizimet shoqërohen nga prania e ankthit, nga një shqetësim i madh për fatin e dikujt ose për fundin e diçkaje.

8. Biografia e tipave dhe e personazheve të krijuar nga Kadareja, me veprimet, veçoritë psikologjike, karakteret dhe jetët e tyre nuk lë pa shënuar asgjë që ndodh në këtë botë, sado e habitshme dhe veçantë të jetë ajo. Është kjo arsyeja që autori krahas të zakonshmes të sjellë edhe ëndrrat, gjendjet delirante, halucinacionet, fallet, të ashtuquajturat parathënie kasandrike, seancat e spiritizmit, përrallat etj. Paraqitja e këtyre gjendjeve jorreale, nuk është qëllim në vetvete, as një abuzim profesional për të bërë sensacion. Veç kësaj paraqitja e tyre nuk bëhet vetëm për qëllime artistike apo thjesht për të rritur arsenalin e mjeteve shprehëse. Të gjitha ato, ëndrrat ( dhe të tjerat) janë aktivizuar me një kuptim metaforik në fuknksion të një ideje të caktuar.

Veçori të gjuhës dhe stilit1. Në veprën e Kadaresë krahas ligjërimit, rrëfimit të subjektit, individualizimit të personazheve, si veçori të stilit të do veçohet edhe përdorimi i shumtë i figurave letrare të cilat jo vetëm plotësojnë atë çka kërkon të arrijë autori por herë-hërë shënojnë një hop cilësor në njohjen dhe karakterizimin e personazheve dukurive ngjarjeve e sendeve. Kemi figura tilla si:

- Krahasimet ( të thjeshtë e të zgjeruar), paralelizmat, analogjitë, antitezat, shpirtëzimet, epitetet, simbolet, shoqërimet e ideve, alegoritë, konvencionet, hiperbolat, litotat, paradokset, alogjizmat, të cilat përfaqësojnë gati një sistem të plotë, që ka konceptin e vet, strukturën, funksionet, burimet, variantet etj. Megjithëkëtë ai është sistem i hapur, jo i kodifikuar, përherë i freskët.

- Mënyra origjinale të trajtimit të temave në veprat e tij- Koncepti hero-send jepet i copëzuar, ose simbol.- Shpeshherë kemi pranëvënie të tragjikes, komikes, të bukurës, të shëmtuarës të cilat evidentojnë

shumanshmërinë e karaktereve njerëzore.- Kadareja në veprat e tij shpeshherë nuk vendos kufij të qartë kohorë dhe hapësinorë të veprimit, me anë

të kuptimeve të papërcaktuara, duke e universalizuar dukuritë shoqërore.- Tiparet e personazheve kapërcejnë realen, rendin e gërshetohen me legjendën e mitin.- Përdor teknika të shumta të rrëfimit: dialogë, monologë, përshkrim, rrëfim, portrete, peizazhe, ligjërata të

zhdrejta të lira, analiza psikologjike- Lloje të patosit: epik, lirik, tragjik, epiko-lirik, tragjikomik.- Fjalë tipike të Kadaresë: thashethemnajë, mjegullnajë, fushëtire, lulnajë etj. Rifutja në në fondin e gjuhës

së letërsisë shumë fjalë të vjetra të shqipes si: bujtinë, nënkresë, principatë, kontesë etj.- Krijimi i tablove tematike, të motiveve e figurave shtegtojnë nga vepra në vepër, nga poezia në prozë, dhe

e simboleve themelore.- Motivet i merr shpesh nga eposi, baladat, legjendat: i fjalës së dhënë, udhëtime jetë-vdekje e anasjelttas,

të cilat vijnë në veprat e tij të modifikuara me elementë modernë etj.

Dialektika e unikaliteti dhe universaliteti Aftësia për t’u dhënë krijimeve letrare karakter sa unikal aq edhe universal është një ndër vlerat më

të shquara e më origjinale të artit të Kadaresë. Vepra e tij emeton ide e probleme të rëndësishme. Ajo sugjeron të vërteta universale që të kujtojnë kapitujt kryesorë të filozofisë së jetës. Në veprat e tij filtrohet një koncentrat që vlen jo vetëm për atë fragment kohe kur janë vendosur ngjarjet, por për të gjitha kohët, jo vetëm për një krahinë të caktuar por për gjithë vendin, jo vetëm për atë kategori personazhesh me të cilën merret, por për të gjithë shoqërinë, e mbarë njerëzimin.

Vepra e Kadaresë është sa unikale dhe universale sepse ajo ka bërë zbulime të reja estetike me rrugë të reja, vështrimi diakronik i historisë së popullit shqiptar dhe në përgjithësi i historisë

1

Libër mësuesi për tekstin njerëzore. Në


1

veprat e tij ai gjen rastin e duhur dhe ndjenjën e masës për të hedhur sytë në thellësitë e shekujve, për të afruar të kaluarën me të sotmen, për t’i ballafaquar, dhe në raste të caktuara për pranëvënë apo kundërvënë.

Arkitektura e veprës letrare- Në krijimtarinë e këtij shkrimtari kompozicioni, çmohet si një vlerë potencialisht mjaft e pasur. Ai

karakterizohet nga zhdërvjelltësia, përthyerja e një kompozicioni unik drejtvizor, duke përdorur disa mozaikë kompozicionalë të harmonizuar brenda një kornize të vetme. Shpesh brenda saj gjen: fjalën e autorit ( pra rrëfimin në vetën e tretë) monologët e personazheve në vetën e parë, copëra ditarësh, raportesh, relacionesh, letra e mesazhe ndërmjet personazheve, dialogje në formën e dialogut të dramës, kronika, gjithfarë alternimesh të kohës etj.

- Shpeshherë në qendër të ndërtimit kompoziconal është kontrasti që vihet re jo vetëm në tërësinë e vprës por edhe hap pas hapi në ecurinë e saj.

- Pjesëve hyrëse Kadareja u kushton një rëndësi të veçantë, sipas së cilave ai herë e fut lexuesin brenda nga dera e përparme, e herë nga një derë anësore.

- Kompozicioni i veprave të Kadaresë përthyhet nga kapituj e mikrokapituj që duken sikur i shmangen rrjedhës së përgjithshme, por ata përveç se i hapin rrugë asaj, e zgjerojnë këndin e vështrimit, sjellin informacion të ri, rritin kërshërinë e lexuesit, i japin ritëm dhe laryshi veprës. Këto përthyerje a ndërhyrje të mirëpritura emërtohen me gjithfarë emrash, si kapitull pa emër, kapitull i parafundit, kapitull i fundit, nga kronika, nga thëniet e plakës Sose, nga thënie njerëzish të panjohur, memoriale, përsiatje të autorit pa titull, mbishkrime murale, pjesa midis etj.

- Për sa i përket personazhit qendror, si një element që bie në sy në kompozicionin e një vepre, dallojmë disa tipe. Ka vepra që të cilat vënë një personazh qendror në vepër, ka vepra në të cilat këtë rol e luan një dyshe, ku ka dy personazhe që e çojnë përpara subjektin, por ka vepra që që ndonëse janë dy apo tre personazhe qendrorë ata më tepër se të tillë janë katalizatorë të subjektit pa kuptuar aspak me këtë se ata janë pa funksion.

- Fjala e autorit ka një specifikë të veçantë në veprat e Kadaresë pasi ajo ( fjala e autorit) është më tepër përshkrim sesa tregim( rrëfim) dhe përshkrimi është më tepër vlerësim sesa ekspozim. E thënë ndryshe, fjala e autorit përfaqëson jo një qëndrim soditës, por një qëndrim aktiv nga ana e tij.

- Digresionet dhe alternimet janë një tjetër cilësi kompozicionale e tij të cilat janë tërësisht funksionale brenda strukturës së veprës.

- Edhe koha është një tjetër veçori e veprës së Kadaresë. Kalimi nga një kohë në tjetrën, interferimi i njërës tek tjetra dhe mjaft teknika të tjera që lidhen me organizimin e kohës, bëhen në mënyrë të natyrshme, pa sjellë shqetësime për lexuesin në incizimin kronologjik të subjektit.

1



Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës së II të shek. XX Situata e të nxënit:Nxënësit lexojnë fragmentin për të zbuluar kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinësi mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluarimagjinatën dhe të menduarit kritik.

1. Seleksionimi - Koment

2. Darka - Koment


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë dhe për të

zbërthyer mekanizmin e brendshëm të funksionimit të veprës; përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit

letrar; zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit (përdorimin e mjeteve

gjuhësore dhe stilistike); demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit të fragmentit.

Fjalë kyç:Pallati i ëndrrave, roman, personazh, analogji,simbol, sistem totalitar, ëndërr.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, romani Pallati i ëndrrave i Ismail Kadaresë, Fjalor i gjuhës shqipe, foto, kompjuter etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte,Histori, Sociologji, Filozofi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: Bashkëbisedim, lexim i drejtuar, punë në grup, punë megrupe ekspertësh, ditari dy-trepjesësh, diskutim i drejtuar, punë e pavarur, pema e mendimit.


Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: BashkëbisedimMësuesi/ja e nis mësimin me leximin e detyrës së shtëpisë mbi historinë e botimit të romanit Pallati i ëndrrave.Përqendrohet vëmendja në titullin e fragmentit të shkëputur Seleksionimi . Mësuesi sqaron së bashku me nxënësit procedurën që ndiqet në roman për mbledhjen e ëndrrave duke kaluar në hapat e mëposhtëm:

vjeljen e ëndrrave; seleksionimin e tyre (përzgjedhja); klasifikimi; interpretimi.

I gjithë ky përbën në mënyrë simbolike procesin e mbikëqyrjes totale, të hetimit dhe të ndëshkimit të individit.Ëndërrparja e çdo shtetasi shënohet si akt ligjor me të dhënat përkatëse (data, ora e përafërt, emri i

ëndërrparësit, profesioni, qyteti etj)Ëndrrat mbahen në dosje, e cila studiohet me kujdes si dosja e të hetuarit.Ëndërrparësit i dërgohet një letër thirrjeje, si të hetuarit për t’u paraqitur në Pallatin e Ëndrrave.Përpunimi i ëndrrës që nga regjistrimi, seleksionimi, klasifikimi, interpretimi e deri te vlerësimi


1

përfundimtar është i ngjashëm me procesin hetimor.Kryeëndrra, e cila simbolizon të keqen njehsohet me shkakun vdekjes , ndëshkimin dhe ekzekutimin e

fshehtë. Individi që ka parë kryeëndrrën keqparashikuese është viktimë fatale e saj.Duke iu referuar këtij shpjegimi, mësuesi u kërkon nxënësve të lexojnë fragmentin duke synuar identifikimin e këtyre hapave në të.

Diskutim mbi këto çështje.

Ndërtimi i njohurive të reja (lexim i drejtuar, organizues grafik, punë në grup, punë e pavarur)Gjatë leximit të fragmentit, mësuesi e përqendron vëmendjen në fazat e kuptimit dhe interpretimit të tekstit, për këtë arsye udhëzon nxënësit të punojnë me grupe.Grupi INdan tekstin në paragrafë dhe bën përmbledhjen e tyre.Grupi IIDiskuton mbi rreziku që bartte procesi i seleksionimit të ëndrrave.Grupi IIIInterpreton fjalinë: Një gjë e mirë ishte se ëndrra, veç të tjerash, kishte edhe turmën, e cila me siguri do ta arrinte macen e zezë për t’ia shkëputur hënën prej dhëmbëve.Grupi IVInterpreton simbolin e maces së zezë dhe faktin që Mark-Alemi e quan ëndrrën me macen e zezë kryeëndërr.Ndërtohet organizuesi grafik mbështetur në këto çështje.

Çështja Komenti

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura ( bashkëbisedimi, pema e mendimit)Nxënësit demonstrojnë rezultatin e njohurive të marra dhe duke punuar në dyshe me ushtrimet e rubrikës reflektojmë për gjuhën dhe stilin.

Punojmë me paragrafët duke komentuar lidhjen zinxhir të veprimeve që ato rrëfejnë, mendimet epersonazhit dhe mënyrën se si përshkruhen ëndrrat.

Paragrafët Fragmenti FunksioniParagrafë rrëfyes

Paragrafët medituesParagrafët përshkrues

Ndalemi te përdorimi i alegorisë si procedim artistik. Shpjegojnë përdorimin fjalëve apo togfjalëshave: verifikim, dosje, regjistrim, arkiv, orari zyrtar, zilja e mbarimit të punës. Gjejnë shembuj të tjerë të ngjashëm në fragmentin e mësipërm.

Ndalemi te neologjizmat e përdorura nga Kadareja dhe ndërtimin e tyre në fragment.

Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: bashkëbisedim, stuhi mendimiMësuesi e nis mësimin duke iu referuar diskutimit mbi fragmentin Darka.U kërkon nxënësve që, me anë të teknikës stuhi mendimesh, të shënojnë idetë e tyre duke u mbështetur në pyetjet:

Darka

Karakterizohet nga parandjenja dhe parashenjatë caktuara.

Nënkupton një festë me tëftuar, miq, të afërm etj.

Në një familje me emër, siç është ajo e Vezirit, nënkupton një darkë e veçantë e të organizuar me protokoll, për shkak të të ftuarve tërëndësishëm në të.

Duke qenë se karakteristikë e veprave të Kadaresë është befasia/e papritura, në këtë darkë mund të ndodhë diçka epaparashikueshme.

DARKAZakonisht këto lloj darkash organizohen duke ftuar artistë apo këngëtarë, humoristë për të krijuaratmosferë.

Na kujton një nga romanet etij të fundit Darka e gabuar Poezia Pas darke e botuar në veprën

Ftesë në studio;

Është titull i përdorur disa herë nga Kadareja, si nëpoezi dhe në prozë.


1

Çfarë përfaqëson titulli Darka?;A e kanë hasur herë të tjera këtë titull në krijimtarinë e Kadaresë?A mund të parashikojnë se ç’mund të ndodhë në fragment?


Ndërtimi i njohurive të reja (lexim i drejtuar, organizues grafik, punë në grup, punë e pavarur)Për të futur nxënësit në kontekst të ngjarjes së romanit, mësuesi/ja shpjegon se ngjarja i referohet degëzimit të dytë të romanit (kujtojmë që degëzimi i parë i ngjarjeve në roman ka të bëjë me despotizmin e shtetit ndaj shtetasve, të cilët kërkon t’i ketë nën kontroll, duke kontrolluar vetëdijen dhe nënvetëdijen), i cili ka të bëjë me marrëdhëniet e sulltanatit me Shqipërinë dhe shqiptarët, dhe me atë që e sot e quajmë diasporë të përfaqësuar nga fisi i Qyprillinjve, e cila ka qenë një familje me peshë në historinë e Turqisë. Duke qenë se pesha e tyre ishte shumë e madhe, është e kuptueshme që në logjikën e të gjithë romanit të ketë një konflikt për hir të kësaj dukurie, e njëkohësisht të luftohet edhe kultura shqiptare (rapsodët).Mësuesi orienton nxënësit të lexojnë fragmentin. I ndan në grupe dhe kërkon që gjatë leximit nxënësit të fokusohen në aspekte që kanë të bëjnë me:

ngjarjen në vetvete;gjendjen emocionale e psikologjike të personazheve;në dramën tragjike që i ndodh individit njëkohësisht në disa drejtime.

Grupi I fokusohet në:Çfarë ka të veçantë darka në organizimin e saj? Cilët e kanë organizuar atë?

Grupi II fokusohet në:Ndjenjën e shqetësimit, tensionit dhe ankthit që karakterizon fragmentin. Gjen ku dhe si del në pah

tensioni duke u mbështetur te dialogët, komentet e rrëfimtarit dhe përshkrimet e skenave dhe të situatave të ndera psikologjikisht.

Grupi III fokusohet në:Përjetimin e ngjarjes nga: Mark Alemi, nëna, Veziri, Kurti, të ftuarit.


1

Mark Alemi Nëna Veziri Kurti Të ftuaritPërjeton shqetësimin që në hyrje të fragmentit,shqetësimi në Tabir Saraj...

....dora e saj të dridhej në të tijën....

Të gjithë kthyen kryet nga Veziri, fytyra e të cilit qe bërë papritur si një masë e dylltë.

Kurti, për çudi, nuk kundërshtoi, vetëm se vazhdoi t’i shikonte prangat me njëfarë habie.

Ç’është, ç’po ndodh? – thanë disa nga të ftuarit.– O Zot, ç’është kjo? – thirri dikush Unë jam i huaj! – u dëgjuamidis pështjellimit të lehtë zëri i austriakut.Të ftuarit rrinin të gjithë si tëngurosur, me sy të kthyer nga dyert.

Grupi IV fokusohet në:Shpjegimin se përse Veziri, përkundër pritshmërisë së Mark-Alemit, është i pafuqishëm për ta ndaluar mësymjen? Kontekstualizon këtë fakt me tjetërsimin që solli diktatura kundrejt individit në Shqipëri.

Grupi V fokusohet në:Diskuton mbi rolin që luan forca e traditës. Përse në këtë darkë rapsodët janë prerë e janë grirë. Nxënësit mund ta lidhin me dënimet në kohën e diktaturës (p.sh. të shkrimtarëve, të klerit etj.)Kadareja është mjeshtër në ndërtimin e ndërrimin të gjendjes emocionale të personazheve. E sjell përmes një fjalie, dy tri frazave, apo edhe të një fjale. Gjithë atmosferën që mbretëronte në sallon e ndërpreu, e ngriu, përmes ardhjes së Vezirit, paraqitjes së fytyrës së tij, gjendjes së nderë, derisa thërret të luajnë rapsodët, përmendjes së prushanave në tekst me funksion simbolik (vatra e zjarrit shenjë e mikpritjes, e ndjesisë farefisnore, e përjetësisë etj).Luhatje të atmosferës dhe gjendjes emocionale përftohet edhe nga kënga e rapsodëve dhe tingujt e lahutës. Tinguj të thellë jonjerëzorë që dilnin nga një zgavër, sikur gryka e njeriut dhe e malit ishin marrë vesh për të zhdukur dallimet mes tyre.Vetë kënga e rapsodëve (ajo sjell në vëmendje baladën për urat e shqiptarëve) mbart dramaticitet e shoqërohet nga tragjizmi, të cilin të ftuarit për momentin pak e kuptojnë, por që në fund të fragmentit ai (tragjizm) bëhet kuptimplotë. (Kurtit i vihen prangat në mënyrë të beftë dhe rapsodët vriten e masakrohen. Vrasja e tyre jepet në mënyrë tërthore përmes klithmave, zhurmave e rënkimeve. Lahutat copëtohen e u këputen telat duke u prerë në mënyrë simbolike fillin e jetës, duke mos guxuar të shprehin të vërtetën, traditën, historinë, ndjeshmërinë, shpirtin gjithçka që ka të bëjë me jetën e asaj çfarë përfaqëson në të vërtetë shqiptari, individi, qenia njerëzore, kombi kundrejt një pushteti që kërkon ta kontrollojë. )Arrestimi i Kurtit kishte për qëllim të t’i jepte goditjen e radhës familjes së Qyprillinjve, të cilët ishin në njëfarë oponence me Portën e Lartë. Kishte për qëllim të priste urat e komunikimit të Qyprillinjve me Shqipërinë, sepse vrasja e rapsodëve në shtëpinë e tyre ishte prerje në besë e mikut, çka do të ishte i pafalshëm sipas normave të besës shqiptare. Kjo do të zhbënte fuqinë e familjes së Qyprillinjve, por njëkohësisht ishte sinjal që të njëjtin fund do të kishte edhe vetë Veziri, nëse guxonte të sfidonte më tej sulltanin.


Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (bashkëbisedimi, punë në dyshe)Në këtë fazë të mësimit, mësuesi/ja orienton nxënësit të punojnë me ushtrimet e rubrikës Reflektojmë për gjuhën dhe stilin, ushtrimet 6 dhe 7.Diskutim i lirë për këto çështje.



1

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: VI Klasa: IX

Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës së II të shek. XX Situata e të nxënit: Diskutim mbi krijimtarinë dhe veçori të stilit të KadaresëTema mësimore: Diskutim mësimor- Kadare

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca digjitale; kompetenca qytetare; kompetenca personale.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja: diskuton mbi krijimtarinë e Kadaresë; analizon lidhjen dhe marrëdhënien e tematikave të trajtuara me

natyrën e personazheve; veçon elemente të stilit dhe i vendos në plane krahasuese me

letërsinë e gjysmës së I të shek. XX; vlerëson figurën e Kadaresë mbështetur në thënie të Kadaresë

dhe vlerësime të shkrimtarëve e studiuesve të tjerë për të; shpreh mendimin dhe mban qëndrim individual mbi idetë që

përcjellvepra e Kadaresë.

Fjalë kyç:poezi, prozë, veçori të stilit.



Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedimi, punë në grup, ditari dypjesësh, shkruim i lirë.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme ( bashkëbisedim)Duke qenë se tema është diskutim mësimor në nivel të përgjithshëm mbi Kadarenë dhe krijimtarinë e tij, mësuesi duhet të synojë përmes saj evidentimin e elementeve më të rëndësishme të krijimtarisë së tij. Me anë të metodës së bashkëbisedimit mësuesi piketon çështjet kryesore që lidhen me: metodën që ai ndjek, personazhet dhe tematikën, stilin dhe periudhës së cilës i përket krijimtaria e tij. Për këtë arsye ndan klasën në grupe duke i bashkëpërfshirë të gjithë nxënësit në diskutim.Grupi I

‒Kadare solli një frymë të re letërsinë shqipe të gjysmës II të shek XX. Përmendni disa nga risitë që solli krijimtaria e tij.

Grupi II‒Tematika e romaneve të Kadaresë është e gjerë. Si mund ta klasifikojmë atë? Përmendni disa nga

romanet që sollën elemente të teknikave moderne në rrëfim.

Grupi III‒Emri i Kadaresë është i lidhur me njohjen e letërsisë shqipe në botë dhe me çmimin Nobel. Komentoni në

lidhje me kontributin e tij në letërsinë shqipe, ballkanike e më gjerë.


1

Grupi IV‒Cilat veçori individuale dhe artistike e dallojnë Kadarenë prej autorëve të letërsisë shqipe të gjysmës së

parë të shek. XX. A ka shkrimtarë të kësaj periudhe tek të cilët është mbështetur, apo gjeni karakteristika të përafërta me Kadarenë në krijimtarinë e tij?

b. Ndërtimi i njohurive të reja (bashkëbisedim, ditari dypjesësh)Në këtë fazë të mësimit, pasi janë rikujtuar dhe sjellë në vëmendje të nxënësit specifika të krijimtarisë së Kadaresë, mësuesi/ja e përqendron vëmendjen e nxënësve te shprehja e mendimeve të pavarura, te mbajtja e qëndrimeve dhe vlerësimeve individuale mbi figurën e Kadaresë dhe të krijimtarisë së tij. U sugjeron nxënësve të ndërtojnë një organizues grafik të ditarit dypjesësh, ku të vendosin në ballafaqim thënie të Kadaresë të shkëputura nga fjalimi i tij në Jerusalem gjatë ceremonisë së dhënies së çmimit, si dhe vlerësime të shkrimtarëve e studiuesve të letërsisë botërore mbi veprën dhe krijimtarinë e tij dhe të diskutojnë rreth tyre. Në këtë mënyrë nxënësi do të ketë të lehtë të kuptojë dhe vlerësojë figurën e Kadaresë nga shumë këndvështrime.

Thënë nga Kadare Kanë thënë për KadarenëMendime për shkrimtarin

Mendime për veprën

Mendime për letërsinë dhe kontekstin e zhvillimittë saj

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (shkrim i lirë )Referuar fragmentit të dhënë në tekst, mësuesi u kërkon nxënësve të sjellin argumentet pro dhe kundër fjalëve të tij të shprehura në kërkesën e mëposhtme të ushtrimit të tekstit.

(Shënim: Nëse koha për kryerjen e këtij ushtrimi nuk mjafton, mësuesi mund ta sugjerojë vazhdimin e tij si detyrë shtëpie.)


Detyrë (shkrim i lirë)


1


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës II të shek. XX Situata e të nxënit:Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin

e duhur mbi konceptet letrare dhe historike.

Nxënësi kupton se si përvojat letrare ndikojnë duke ndërtuar përvoja personale, vlera dhe qëndrime që vlejnë më vonë në perceptimin ebotës.

Tema mësimore:1. Dritëro Agolli – Udhëtari misionar2. Analizë Shkëlqimi dhe rënia e Shokut Zylo


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: analizon risitë që solli Agolli në letërsinë shqipe; përshkruan dhe analizon momentet kryesore të jetës së

Dritëro Agollit që ndikuan në krijimtarinë e tij; përshkruan dhe analizon veprimtarinë shoqërore dhe

politike të Agollit; rendit veprat kryesore të Agollit në prozë, poezi dhe dramë; veçon dhe analizon risitë që sjell Agolli në letërsi pas viteve

’90; interpreton dhe gjykon për vendin që zënë atdheu dhe

historia në poezinë e Agollit; analizon veçoritë e prozës së Agollit; interpreton, analizon, gjykon dhe vlerëson romanin

Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo.

Fjalë kyç:Dritëro Agolli, udha, udhëtari, misionari, shkëlqimi, rënia, shoku, tragjikomizëm, bashkëfajtor, epror, varësi, ironi, sarkazëm


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte, Histori,Filozofi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: pema e mendimeve,metoda e bashkëbisedimit, një pyetje- shumë përgjigje, harta e koncepteve,ditari dy-tri pjesësh, leximi i drejtuar,diskutim i drejtuar, puna në grupe,punë e pavarur, rrjeti i diskutimit, organizues grafik, shkrimi i lirë.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, harta e koncepteve, pema e mendimeve, organizues grafik)Në fillim të orës së mësimit, përmes metodës së bashkëbisedimit, kontrollojmë detyrat e dhëna herën e kaluar. Dy-tri nxënës lexojnë punimet e tyre. Diskutojmë mbi to.

A. ShkreliA. Pashku D. Agolli

F. Arapi

I. Kadare

Letërsia shqipe e gjysmësII të shek. XX

A. Podrimja

P. Marko

J. XoxaK. Trebeshina

M.Camaj


1

Dritëro Agolli solli në letërsinë shqiptare risi të mëdha si në poezi, ashtu dhe në prozë.Në prozë: personazhet e tij janë të tillë që të gdhenden përgjithmonë në kujtesë: të çuditshëm dhe të zakonshëm, tragjikë dhe komikë, të thjeshtë dhe madhështorë. Rrëfimi, personazhet, frazeologjia e pasur dhe filozofia jetësore e bëjnë veprën letrare të Agollit shumë të dashur dhe ndër më të lexuarat.Poezia e Agollit është ndërtuar mbi disa motive të përhershme: toka, jeta, pavdekësia, puna, dashuria, natyra, poezia, poeti, udha, udhëtari etj. Ai e thjeshtëzon gjuhën për ta kthyer fjalën poetike kah burimi, lashtësia, natyra e saj e pastër dhe e paprekur.

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të sjellin në kujtesë përfaqësuesit e letërsisë shqipe të gjysmës II të shek. XX.

b. Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, një pyetje-shumë përgjigje, organizuesi grafik, ditari dypjesësh, lexim i drejtuar, puna në grupe, pema e mendimeve)Për të realizuar këtë etapë, mësuesi/ja shkruan në tabelë emrin e Dritëro Agollit duke nxitur nxënësit të sjellin nëpërmjet diskutimit gjithçka dinë për këtë autor dhe për veprën e tij.Hedhim në tabelë informacionet që kanë nxënësit lidhur me figurën e tij dhe rolin që pati ai në zhvillimin e letërsisë shqipe. Mësuesi/ja bën sistemimin dhe plotësimin e informacionit për të ndërtuar të plotë figurën e këtij personaliteti të letrave shqipe. Mes metodës së Kllasterit, prezantojmë profilin e Dritëro Agollit.

Dritëro Agolli 1931-2017Dritëro Agolli lindi në Menkulas të Devollit. Mësimet e para i mori në vendlindje, gjimnazin e ndoqi në Gjirokastër. Studimet e larta për letërsi i mbaroi në Shën Petërburg.Ka punuar si gazetar

në të përditshmen Zëri ipopullit. Ka qenë Kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëvedhe Artistëve të Shqipërisë dhe anëtar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.

Krijimtaria e tij letrare është mjaft e pasur në gjini e në lloje të ndryshme: poezi, poema, tregime, novela, romane, drama, skenarë filmash etj.Disa nga veprat më kryesore:Poezia: Në rrugë dolla; Hapat e mia në asfalt, Shtigje malesh dhe trotuare;Devoll-Devoll, Mesditë, Baballarët, Fjala gdhend gurin, Udhëtoj i menduar, Pelegrini i vonuar, Lypësi i kohës, Fletorkat e mesnatës etj.Tregime dhe novela: Zhurma e erërave të dikurshme, Njeriu i mirë.Romane: Komisari Memo, Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo, Njeriu me top, Trëndafili në gotë, Arka e djallit.Drama: Mosha e bardhë.

- Dritëro Agolli është nga zërat më të veçantë të brezit të viteve ’60.- Me poezinë e tij ai u bë poet i tokës e i dashurisë, ndërsa me prozën shkrimtari i filozofisë dhe i dhimbjes njerëzore.- Veprat më të rëndësishme të tij janë përkthyer në gjuhë të ndryshme.- Që nga koha kur botoi vëllimin e parë në vitin 1958, Agolli nuk ka reshtur së shkruari dhe së botuari.- Është fitues i disa çmimeve dhe i nderimeve të tjera.

Dritëro Agolli 1931-2017

Në vazhdim të orës së mësimit, u prezantojmë nxënësve disa prej vlerave që solli Agolli në letërsinë shqipe

1


Me gjithë ndryshimet e mëdha politike që ndodhën në veprat letrare të Agollit, dallohet një konstante e përjetshme dinjiteti.Ai vlerësohet për ndryshimet që provoi të bënte edhe brenda kornizave të realizmit socialist.Njeriu me top, një vepër e shkruar brenda kornizave të realizmit socialist, nuk do të zhbëhet nga koha qoftë edhe vetëm për gdhendjen e një karakteri të paharrueshëm, si Mato Gruda, dhe për zbulimin e një marrëdhënieje të çuditshme e të marrëzishme, po njëkohësisht tërheqëse e magjepsëse, të shqiptarit me armën.Përmes romanit Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo, i përkthyer në disa gjuhë të botës, autori me mjeshtëri të rrallë vë në lojë përmes humorit dhe ironisë konformizmin dhe servilizmin, si antivlera të pranishme në çdo shoqëri.Zyloja dhe komisari Memo janë dy prej personazheve që kanë sprovuar talentin e autorit. Një burokrat dhe një komisar, në një letërsi të mbushur me burokratë dhe komisarë, ishte e vështirë të kishin individualitetin e tyre.Pas viteve ’90, vendin më të rëndësishëm e zë romani Arka e djallit. Në të vjen para lexuesit një njeri ideologjikisht i besuar për sistemin, po aq sa dhe i mbikëqyrur për kokëkrisjet e tij të panumërta, që gjen rrugën më të përshtatshme për të shpëtuar prej konfliktit dhe ndëshkimit: humorin.

Për t’u njohur më mirë me risitë që solli Agolli në letërsi, organizojmë klasën në tri grupe pune dhe përmes metodës së leximit të drejtuar orientojmë nxënësit të dallojnë veçoritë e poezisë së Agollit mes dy periudhash dhe veçoritë e prozës së tij. Më poshtë prezantojmë mes dy organizuesve grafikë këto veçori.Poetika e Agollit e parë mes dy kohëve:

- Me poezinë e tij Dritëro Agolli e shkanonizoi vjershërimin e traditës dhe njëherësh krijoi një traditë të re.- Poezia e Agollit ka ndikime të drejtpërdrejta prej: poezisë popullore, artit të Naim Frashërit e të Lasgushit, poetit të madh skocez, Robert Bërnsit, dhe autorëve rusë të fillimshekullit XX.- Poemat e Dritëro Agollit mund të cilësohen silirike-epike, duke krijuar një shmangie të madhe nga tradita.- Agolli i dashuron druvarët, peshkatarët, barinjtë, njerëzit e pandotur nga politika dhe veset shoqërore.- Dëshiron të shkrihet me mbretërinë e gjelbër midis zogjve, të tretet mes tyre, të humbë lëndën e vet shoqërore, për t’u shndërruar në qenie të natyrës.- Metaforat mbizotëruese në poetikën e Agollit janë: udha, udhëtari, udhëtimi, të cilat përdoren herë me kuptimet e para dhe herë me kuptimet e figurshme.- Poezia e Agollit është emërtuar si poezi e lëvizjes dhe e ndryshimit të pandërprerë.- Poetika e tij ndërtohet mbi të kundërtat: e mira dhe e keqja, vesi dhe virtyti, e drejta dhe e padrejta, të gjitha të pleksura në natyrën e njeriut.- Udhëtimi i heroit lirik drejt dashurisë është plot rreziqe e sfida, është njëkohësisht edhe një kërkim i lirisë së plotë që karakterizohet nga një gjendje emocionale plot kthesa të papritura.- Heroi-udhëtar ka për qëllim kryerjen e misioneve të larta për të gjetur e përhapur historinë, traditën, virtytin.

- Zhgënjimi, thyerja e idealit bëhen motivet mbi të cilat shtrihet gjysma e dytë e opusit krijues të Agollit.- Udhëtari misionar, i cili prirej nga idealet e komunizmit, zhgënjehet nga këto ideale dhe ndihet keq për kohën e humbur. Ai ka ngatërruar udhën e së vërtetës, prandaj është i vonuar.- Dritëro Agolli mbeti poet i trishtimeve të vogla dhe poeti i dhimbjeve të mëdha.- Dritëro Agolli ka shkruar shumë poezi me fabul, me subjekt ku ndërthur vlera estetike dhe këshilla morale, si te Shiu i marrë.- Poeti e sheh botën e re shqiptare si të pafuqishme për ta përdorur lirinë si kryevlerë, ndaj ai e qesëndis psikozënkolektive, si një sëmundje të një shoqërie në tranzicion;- Poeti është i vetëdijshëm se liria në vetvete nuk ka kurrfarë dobie, nëse nuk di ta përdorësh.- Edhe pse vitet ikin mes krijimeve të fundit shpërfaqet:- po ai Dritëro që prej vitesh udhëton i menduar;- po ai qytetar që mundohet të shohë fatin e vet në fatin e bashkësisë ku jeton;-i njëjti poet që e gdhend fjalën, sikurse mjeshtri gurin.

Veçoritë e prozës së Agollit

Poetika e A

gollit pas viteve '90

Poe

tika

e A

golli

t par

a vi

teve

'90

Komizmi qëndron në kontraditën themelore të karakterit të ZylosAi ngatërron forcën e ligjit, të përgjegjësisë e të drejtave si epror, me forcën e argumentit; Ai i jep vetes cilësi dhe vlera të pamerituara, beson verbërisht në forcën e urdhrit

Tragjizmi qëndron në faktin se vetë Zyloja është viktimë e sistemit për të cilin punon.Lexuesi përjeton ndjenjën e keqardhjes për të si njeri dhe njëkohësisht ndjenjën e refuzimit ndaj pozitës së personazhit dhe dukurisë së burokratizmit.

Shoku Zylo - figurë tragjikomike

Dikur njeri me talent, por me kohë e ka lënë rrugën e suksesit individual dhe i është nënshtruar vullnetit të eprorit.

Ai nuk e zotëron dinjitetin e nevojshëm për të kundërshtuar eprorin. Në emër të parimeve të rreme ka humbur identitetin. Viktimë e sistemit, gjithashtu.

Demka - figura e zyrtarit të skllavëruar


1

Në vazhdim të orës së mësimit, nxitim nxënësit të thellohen në zbërthimin e titullit të romanit Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo. Analizojmë titullin mes tri sintagmave të dhëna shkëlqimi – vjen nga folja shkëlqej e do të thotë: që lëshon dritë të fortë e të qartë, dallohet për vetitë e mira,shquhet mbi të tjerët për cilësitë e larta etj.• rënia – vjen nga folja bie dhe do të thotë: ecje drejt shkatërrimit të përgjithshëm, ulje e shkallës së zhvillimit ose e vlerave morale. Kuptimisht e kundërta e shkëlqimit. shoku - Fjala “shok” në socializëm kishte kuptim pozitiv si nga ana morale, ashtu dhe politike. Ajo përdorejnë vend të zoti/zotëri dhe kishte për funksion të jepte barazinë mes njerëzve, drejtësinë dhe humanizmin, në dallim nga një shoqëri me skllevër dhe padronë. Por në realitet kjo mbeti një utopi. Dhe, si e tillë, duke u përdorur shpesh në këtë roman merr nuanca tallëse.Romani Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo është i mbështetur mbi figurën e ironisë, e cila arrin deri në sarkazëm dhe gjuhën e thjeshtë e të kuptueshme. Vepra nuk mund të lexohet vetëm në një kah, ajo vetvetiu të drejton përmes dy leximesh: i pari, i kuptueshëm mes rreshtash, ndërsa i dyti, i fshehur mes gjuhës së figurshme.Më poshtë, përmes diskutimit të drejtuar, organizojmë nxënësit që kanë lexuar veprën të shprehin mendimet e tyre duke i prezantuar mes organizuesve grafikë.

Leximi i parë - Dyshja Zylo-Demkë janë në varësi të njëri-tjetrit duke qenë bashkëfajtorë për vuajtjet e tyre

Leximi i thellë i romanitIronia është figurë letrare qendrore, mbi të cilën lëviz e gjithë ligjërata brenda veprës.

Demka përfaqëson- njeriun me modesti të tepruar;- vdekjen e personalitetit njerëzor;- ferrin e përditshmërisë;

- pozitën e ulët të një nënpunësi të thjeshtë, por të talentuar.


1

Shoku Zylo përfaqëson- njeriun që kërkon lavdinë e tepruar;- lindjen e një personaliteti fals;- karrierën e palavdishme të një zyrtari;- pozitën e lartë të burokratit pa pikë talenti.

1

Po Jo

Libër mësuesi për tekstin a. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit, rrjeti i diskutimit, shkrim i lirë)Për të realizuar këtë moment të orës së mësimit, përmes rrjetit të diskutimit, përpiquni të ndërtoni mendime të argumentuara duke i prezantuar me kujdes në klasë.

Shkrim i lirë

Marramendja, dehja që vjen nga iluzionet, dyzimi i realitetit, janë tragjike apo komike?

Bëni një ese me temë: Hierarkia shtetërore dhe hierarkia e vlerave.Nëse koha për të përfunduar këtë detyrë është e pamjaftueshme, nxiten nxënësit të punojnë me të edhe si detyrë shtëpie për të sjellë orën e ardhshme punë më të pjekura.


Detyrat dhe puna e pavarurLexoni me vëmendje fragmentet e dhëna në tekstin e nxënësit shkëputur nga krijimtaria e Agollit.


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës II të shek. XX Situata e të nxënit:Nxënësi zbulon kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinë si mjet kyç për të pasuruar botën emocionale,për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

Tema mësimore:1. Shoku Zylo pret një ftesë - koment2. Esetë e shokut Zylo - koment



1

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: analizon risitë që solli Agolli në letërsinë shqipe; fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë dhe për të zbërthyer

mekanizmin e brendshëm të funksionimit të veprës; Përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit letrar; dallon thellësinë e gjuhës artistike dhe shkallët e ironisë përdorur

në tekst; interpreton, analizon, gjykon mbi romanin Shkëlqimi dhe rënia e

shokut Zylo.

Fjalë kyç:Shoku Zylo, Demkë, burokrat, demagog, megalomani, tragjikomik



Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: pema e mendimeve,metoda e bashkëbisedimit, një pyetje- shumë përgjigje, harta e koncepteve, ditari dy-trepjesësh, leximi i drejtuar, diskutim i drejtuar, puna në grupe,punë e pavarur, rrjeti i diskutimit, organizues grafik, hulumtimi.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, harta e koncepteve, pema e mendimeve, lexim i drejtuar)Në fillim të orës së mësimit, përmes metodës së bashkëbisedimit, kontrollojmë detyrat e dhëna herën e kaluar mbi esenë me temë: Hierarkia shtetërore dhe hierarkia e vlerave. Diskutojmë mbi të duke motivuar mendimet e lira të nxënësve.Në vazhdim, nëpërmjet pemës së mendimeve, rindërtojmë edhe njëherë disa prej risive që solli Agolli me krijimtarinë e tij, veçanërisht në prozë.Më herët nxënësit janë orientuar të njihen me fragmentet e shkëputura nga romani. Mes librit digjital njihemi me to për t’u thelluar mbi studim tekstin e tyre.

b. Ndërtimi i njohurive të reja (metoda e bashkëbisedimit, leximi shprehës, një pyetje – shumë përgjigje, puna me grupe ekspertësh, rrjeti i diskutimit, ditari dypjesësh, ditari trepjesësh)Për të realizuar këtë etapë të orës së mësimit, klasën e ndajmë në grupe pune duke iu caktuar detyra të diferencuara për të punuar me fragmentet e dhëna.

Fragmenti i parë Shoku Zylo pret një ftesëGrupi I - Detyrat1. Vini re sa herë pushtohet Demka nga mendimet për punët që duhet të bëjë. Sipas jush, ku qëndron

shqetësimi i tij:a. te puna si e tillë, me volumin dhe vështirësitë e saj;b. te fakti që atij nuk i takon të bëjë të gjitha këto punë;c. te pamundësia e tij për të reaguar;d. te fakti se mosreagimi i tij do të jetë shkak që të mësyjnë të tjera punë;e. të gjitha këto?

Model përgjigjeje – Demka, gjatë monologut të tij, pushtohet disa herë nga mendime të thella, që shfaqin hapur shqetësimin që ai ka për gjithçka që do ta presë në vazhdim... Nxënësit nxiten të shprehin lirshëm


1

mendimet e tyre të argumentuara.1. Vëreni se si prej dialogëve të shokëve të tij duket se Zylos i ka humbur aspekti i tij prej kolegu e miku. Ilustrojeni me tekstin.Model përgjigjeje - Mes ditarit dypjesësh ndërtojmë përgjigjen

Dialogu mes Demkës dhe Bakirit fjalët çelësa- Unë e njoh mirë. Dikur kam pasur mjaft miqësi. Ai kujton se unë tallem me të dhe është larguar, ‒ tha Bakiri.– Keni qenë edhe më parë bashkë në ndonjë punë?– Kemi qenë në një klasë në shkollë. Pastaj ai u ngrit në përgjegjësi. Megjithatë, përsëri vazhdoi miqësia jonë. Edhe tani kemi njëfarë miqësie.Heshtëm për një çast.

Dikur – mjaft miqësi Tani – njëfarë miqësie

Vëreni fjalinë e Demkës: “Por, papritur, pas kësaj qeshjeje, më pushtoi një trishtim i pakuptuar.” Interpretojeni atë. Si lidhet kjo gjendje me tragjikomizmin e veprës? Zbuloni se si në këtë fragment, përveç Zylos, edhe Demka del një figurë sa tragjike, aq dhe komike.

interpretimi“Por, papritur, pas kësaj qeshjeje, më pushtoi një trishtim i pakuptuar.”

qeshje – trishtimbashkëvendosja e tyre bën të mundur që lexuesi të kuptojë tragjikomizmin e figurës së Demkës, si pjesë e pandrarë e dyshes Zylo-Demkë.Tragjikomizmin e Zylos nuk mund ta ndajmë prej Demkës, pasi ata si personazhe nuk mund tëperceptohen pa njëri-tjetrin.

2. Cilin goditi autori me romanin e tij, Zylon apo dukurinë e burokratizmit? A është kjo shprehje e universalitetit të veprës? Pse?Model përgjigjeje – Në fakt, me anë të këtij romani Agolli nuk pati për qëllim të ndërtonte një Zylo dhe ta vendoste atë me shpatulla pas murit, por qëllimi i tij ishte të zhvishte gjithë dukurinë e burokratizimit që e kishte pushtuar egërsisht vendin në sistemin komunist. Zyloja nuk është vetëm ai që pa Agolli në zyrat e sistemit në të cilin jetoi, nuk është vetëm ai që sheh lexuesi mes rreshtash të romanit, por është ai “Zylo” që shohim përditë edhe në ditët e sotme pavarësisht sistemeve politike...Dhe, si rrjedhojë, edhe Agolli nuk e kishte aspak me Zylon, por me tipin e Zylos, me tipa si ai që shfrytëzojnë intelektualisht vartësit e tyre duke iu rrudhur trurin... Kështu vepra merr karakter universal.3. Tregoni për shpotitë dhe ironinë që përdor Bakiri për Zylon.Model përgjigjeje – Mes ditarit dy pjesësh ndërtojmë modelin e përgjigjes.

Fjalët ironike të Bakirit Komenti- të dha udhëzimet?- T’i tregoi studimet e para në “prizmin

shkencor?”- Po partiturat e Diogjenit t’i tregoi?- Po në shtëpi të tij ke qenë?- Do të shkosh e do të kënaqesh.

Nëpërmjet këtyre fjalëve, duket që ai e njeh mirë Zylon, sepse Zylo nuk kishte ndonjë gjë të re. Ishte stoik në çdo kontakt me miqtë, me të gjithë fliste për të njëjtat gjëra e thoshte të njëjtat fjalë...Në thelb të Zylos ishte “të dukej” ndryshe nga aiqë ishte në të vërtetë.

Po Jo


1

Grupi II – Detyrat1. Ndaluni në figurën e shokut Zylo. Flitni për dëshirën e tij për të bërë karrierë dhe për natyrën e tij tragjikomike. Çfarë kontradiktash vëreni mes dëshirës së tij për t’u bërë ambasador dhe qëndrimeve që mban ai rreth kësaj çështjeje?Model përgjigjeje – Nëpërmjet ditarit dypjesësh ndërtojmë figurën kontradiktore të shokut Zylo

Fragment nga teksti komenti i nxënësitËndrra e shokut Zylo është të emërohet ambasadornë ndonjë vend të Europës.

Nëpërmjet këtyre tri momenteve të sjella prej tekstit, arrijmë të kuptojmë qartazi natyrën karrieriste dhe njëkohësisht kontradiktore të shokut Zylo.Ai edhe e ka ëndërr të emërohet ambasador, edhe nga ana tjetër, kur e ftojnë të bëhet, refuzon... kështu del hapur natyra e tij tragjikomike.

Na tha një ditë se i ishin lutur ta emëronin ambasadornë një shtet të huaj, por e kishte refuzuar.Jashtë shtetit është mërzi për njerëzit që janëmësuar mes një shoqërie të madhe.

2. Cili është informacioni që merrni gjatë dialogut të Demkës me të shoqen? Ç’cilësi të tij dalin nga ky dialog? Model përgjigjeje – Mes këtij dialogu theksohet ideja që Demka nuk është aspak karrierist. Ai çuditet me ftesën që i ka ardhur së shoqes, por më shumë se i çuditur ai është i shqetësuar se pse nuk i kanë dërguar edhe shokut Zylo një ftesë.

3. Diogjeni është i biri i Zylos, adoleshent, që gjoja kompozon simfoni. Duke pasur parasysh se Diogjen është emri i filozofit të lashtë grek, a mund të thuhet se edhe emri që i ka vënë të birit është tregues i megalomanisë së tij?Model përgjigjeje – Megalomania (mendjemadhësia) e Zylos është e shkrirë në çdo qelizë të tij, në çdo gjë që bën e thotë. Ai, për t’u dukur, edhe kur flet përdor gjatë gjithë kohës një fjalor me terma zyrtarë, që nuk i përkasin ambientit ku i përdor. Është aq i vogël sa nuk di të ndajë ku dhe kur...

A mendoni se megalomania që përdor Zyloja dhe në ambientin ku jeton e bën të humbasë rolin e prindit dhe bashkëshortit, ashtu siç ka humbur atë të kolegut e të mikut?

Nxënësit, përmes rrjetit të diskutimit, nxiten të shprehin lirshëm mendimet e tyre.

4. Interpretoni fjalët: “Nuk ka gjë më të tmerrshme, se ta vësh njeriun në pozita qesharake. E qeshura e çarmatos njeriun.” Çfarë tregojnë ato për rolin dhe funksionin e humorit? Thoni me ç’elemente stilistike autori arrin të krijojë skena humoristike në këtë fragment.

Shprehja interpretimi i nxënësitNuk ka gjë më të tmerrshme se ta vësh njeriun në pozita qesharake. E qeshura e çarmatos njeriun.

Nëpërmjet kësaj fjalie, autori kërkon të theksojë se e qeshura është një lloj lirie...ajo bën që njeriu të jetë vetvetja. Madje, përmes saj edhe autori eka më të thjeshtë të godasë vesin.

5. Çfarë tregon paralelizmi që bën në mendjen e tij Demka, në lidhje me kujtimet e Alfons Dodesë?Model përgjigjeje – Ky lloj paralelizmi shërben për disa qëllime njëherësh:

- Demka është tipi i personit që ka njohuri dhe bagazh intelektual.- Duke qenë krijues, ka frikë nga mungesa e origjinalitetit, sepse e ndien shfrytëzimin dhe “shtrydhjen”


1

intelektuale që i bëhet... etj.


1

Fragmenti i dytë Esetë e ZylosGrupi I - Detyrat1. Vini re se si shënimet që mban Zyloja edhe pse priren të kenë natyrën e proverbave, në fakt, jashtë vullnetit të autorit të tyre, kthehen në skeçe humoristike. Sillni shembuj nga teksti për të provuar këtë dukuri.

Shënimet e Zylos Komenti i nxënësitTingulli është babai i këngës.Pse për botën bimore nuk ka emra meshkujsh e femrash si p.sh. për qentë? Qenit mashkull ne i themi qen dhe femrës bushtër. Pse s’themi lis dhe liseshë?Shpifje do të thotë: Peshku i vogël e ha tëmadhin.

Përmes këtyre fjalëve, Zyloja duket sikur filozofon, por në fakt sërish del zbuluar. Autori e realizon këtë me mjeshtëri të rrallë duke përdorur humorin brenda tyre.

2. Gjeni në fragmentin e dhënë gjurmë të vetëmadhështisë dhe të paaftësisë së personazhit. Hetoni në këto fragmente mospërputhjen midis dëshirave dhe bëmave të tij. Sipas jush, a krijon situata tragjikomike kjo mospërputhje?

Citime nga fragmenti Komenti i nxënësitKritiku Zaim Avazi më tha:– Do të shkruaj një dramë karakteresh.– N.q.s. ke vetë karakter, ke ç’t’u japësh personazheve ‒ i thashë.

Hiqet sikur di se ç’është të shkruash, por, në fakt, nga gjërat që shkruan kuptohet që është mediokër, sepse ndërton përkufizime që nëfakt rezultojnë qesharake.

Redaktor: Njeri që pret vezën e strucit, por që kënaqet me vezën e rabeckës.Burokrat: Cjap që ha letër, por nuk përjashtohetrasti të hajë edhe veshë.

3. Të qenët i paaftë e çon Zylon drejt mashtrimeve. Të mos harrojmë se raportet dhe fjalimet që mban shoku Zylo i shkruan Demka. Sipas jush, a e bën qesharak dhe komik Zylon të qenit mashtrues dhe hipokrit? A ju përçohet ndjesia që Zyloja është i ekzaltuar dhe i bindur në talentin e tij, teksa shkruan këto ese dhe kartela? Sipas jush, a po e mashtron edhe veten me këtë keqperceptim të së vërtetës?Model përgjigjeje – Shokut Zylo i janë mbyllur sytë prej pushtetit që i është dhënë pa e merituar. Dhe, nisur nga kjo, atij i duhet të jetë në lartësinë e detyrës edhe pse në të vërtetë nuk është. Mashtrimi më i madh në këtë rast ndodh prej Zylos për Zylon...e s’ka mashtrim më të madh sesa të gënjesh veten, t’i shtiresh vetes. Me të tjerët mund ta bësh e në fund të ditës ti del para pasqyrës e sheh veten ashtu si je, por me Zylon nuk është ky rasti. Tashmë edhe para vetes ai duhet të jetë “shoku Zylo”, e s’ka më keq sesa të mos shohësh veten... Kështu Zylo e kompleton me dorën e tij figurën e personazhit tragjikomik.

4. Një prej shokëve shprehet duke qeshur: t’i tregoi studimet e para në “prizmin shkencor?” Çfarë tregon togfjalëshi në thonjëza (rrethoni përgjigjen e saktë)?

- fjalë të keqpërdorura;- terma të huaj;- terma të fryrë shkencorë, të papërshtatshëm e të tepërt;- përdorim jologjik;- mungesë përgatitje në rrafshin profesional;- epërsinë e mendimtarit të gjithëdijshëm.


1

Argumentojeni zgjedhjen tuaj.Model përgjigjeje – Nxënësit nxiten të zgjedhin alternativën e tyre duke sjellë argument për ta mbështetur atë.

Grupi II – Detyrat1. Vëreni se disa prej kartelave të Zylos përmbajnë të dhëna shkencore, kuriozitete apo shprehje nga njerëz të famshëm. Thoni pse Zylo i mban shënim ato. Sipas jush, ky veprim dëshmon për mungesën e kujtesës, apo për mungesën e kreativitetit?Model përgjigjeje – Përmes ditarit dypjesësh ndërtojmë përgjigjen.

Kartela Komenti i nxënësitSaksofoni mbushi 125-vjetorin. Ai u shpik nga mjeshtri i instrumenteve muzikore me frymë Adolf Saks në vitin 1845. Saksi është mbiemri i shpikësitdhe “Fon” do te thotë tingull.

Nëpërmjet këtyre shënimeve të Zylos, ne si lexues arrijmë të perceptojmë se atij i mungon krejtësish kreativiteti. Ai mban shënime gati-gati pa lidhje me njëra- tjetrën. I mban thjesht ndoshta për t’u dukur si intelektual.

Njeriu me shtat me të shkurtër ka qenë Polina Masters, gjatësia e së cilës ishte 56 cm.

2. Qëllimi i Zylos për të shkruar ese të arrira nuk realizohet, sepse nga njëra anë i mungon formimi dhe, nga ana tjetër, rruga që ndjek është e papërshtatshme ose e gabuar. Reflektoni për thelbin e shënimeve dhe të eseve të Zylos dhe ligjërimin e tij. Nxirrni në pah:

- fjalët pompoze (të fryra);- shprehjet letrareske tingëlluese;- fjalorin e rrafshuar a të kufizuar;- fjalë e shprehje që rreken të përcjellin filozofi;- fjalë e shprehje që tregojnë pozën e filozofit të gjithëdijshëm.

Model përgjigjeje

Fjalët pompoze (të fryra) Saksofoni mbushi 125-vjetorin. Ai u shpik nga mjeshtri i instrumenteve muzikore me frymë Adolf Saks në vitin 1845.Saksi është mbiemri i shpikësit dhe “Fon” do te thotë tingull.

Shprehjet letrareske Jeta bart në vetvete embrionin e vdekjes Rrënjë: Biografi e pemës.Rrënjë e prishur ‒ biografi e prishur.

Fjalorin e rrafshuar a të kufizuar Vesh: Organ që dëgjon në radhë të parë përgjegjësinë.Fjalë e shprehje që rreken tëpërcjellin filozofi

Kush s’ka dhëmbë, nuk ka frikë se i mpihen nga kumbullat.Më mirë të kesh dhëmbë. Mpirjen e duron.

Fjalë e shprehje që tregojnë pozën e filozofit të gjithëdijshëm

Lot: Lëng në kohë të mirë, lëng në kohë të keqe. Të dy këto lëngje kane shije të njëllojtë konkrete. Por kanë shije tëndryshme abstrakte.

3. Vëreni ligjërimin e një drejtuesi pa formimin teorik e profesional. Tregoni me shembuj nga teksti se ku dallohet më shumë kjo mungesë?Model përgjigjeje – Mes ditarit dypjesësh ndërtojmë modelin e përgjigjes.


1

Intelektual pa formim teorik Intelektual pa formim profesionalKonservator: Peshk i konservuar në kuti Formalist: Kokërr arre pa thelb brenda. Burokrat: Cjap që ha letër, por nuk përjashtohet rasti të hajë edhe veshë.

Kritiku Zaim Avazi më tha:– Do të shkruaj një dramë karakteresh.– N.q.s. ke vetë karakter, ke ç’t’u japësh personazheve ‒ i thashë.Redaktor: Njeri që pret vezën e strucit, por qëkënaqet me vezën e rabeckës.

Komenti i nxënësit:Intelektual i rremë – ndërton përkufizime qesharake. Nuk përdor as fjalorin e të konsultohet me të. Por edhe përmes këtyre Agolli thumbon duke qenë i thellë në mendime.

Komenti i nxënësit:Shoku Zylo drejtonte sektorin e librit, studionte, shkruante, por as nuk ia ka idenë koncepteve profesionale.

4. Një prej shokëve shprehet duke qeshur: t’i tregoi studimet e para në “prizmin shkencor?” Çfarë tregon togfjalëshi në thonjëza (rrethoni përgjigjen e saktë)?

- fjalë të keqpërdorura;- terma të huaj;- terma të fryrë shkencorë, të papërshtatshëm e të tepërt;- përdorim jologjik;- mungesë përgatitje në rrafshin profesional;- epërsinë e mendimtarit të gjithëdijshëm.

Argumentojeni zgjedhjen tuaj.Model përgjigjeje – Nxënësit nxiten të zgjedhin alternativën e tyre duke sjellë argument për ta mbështetur atë.

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (metoda e bashkëbisedimit, shkrim i lirë, diagram Veni, rrjeti i diskutimit, hulumtimi, loja me role)Në këtë fazë të orës së mësimit, përpiqemi të organizojmë klasën duke nxitur nxënësit drejt talenteve të tyre. Ata janë të lirë të përfshihen te detyra në të cilën e gjejnë më pranë vetes.

• Bëni një portretizim të dyshes Zylo/Demkë. Zgjidhni formën e artit që ju jep më tepër dorë në dhënien e mesazhit.• Ndryshe nga disa romane të tjerë të Agollit, Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo nuk është ekranizuar. Supozoni sikur ju jeni regjisori i këtij ekranizimi dhe zgjidhni shokët tuaj për të luajtur rolin e dyshes Zylo- Demka dhe të personazheve të tjera. Po kështu, mendoni për veshjet dhe për skenën.

Këto dy detyra mund të finalizohen edhe orën e ardhshme.

Detyrat dhe puna e pavarurHulumtoni rreth krijimtarisë së Agollit.



1


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës II të shek. XX Situata e të nxënit:Diskutim mbi krijimtarinë dhe veçori të stilit të Agollit.

Tema mësimore: Diskutim mësimor - D. Agolli


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja: diskuton mbi krijimtarinë e D. Agollit; analizon lidhjen dhe marrëdhënien e tematikave të trajtuara me natyrën e

personazheve; veçon elemente të stilit dhe i vendos në plane krahasuese me letërsinë e

gjysmës I të shek. XX; vlerëson figurën e Agollit mbështetur në thënie të tij dhe vlerësime të

shkrimtarëve e studiuesve të tjerë për të; shpreh mendimin dhe mban qëndrim individual mbi idetë që përcjell vepra e

Agollit.

Fjalë kyç:poezi, prozë, veçori të stilit.


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhë shqipe, gjuhë ehuaj, arte, histori, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: Bashkëbisedimi, punë në grup, ditari dypjesësh, shkrim i lirë.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (bashkëbisedim)Duke qenë se tema është diskutim mësimor në nivel të përgjithshëm mbi Agollin dhe krijimtarinë e tij, mësuesi duhet të synojë përmes saj evidentimin e elementeve më të rëndsishme të krijimtarisë së tij. Me anë të metodës së bashkëbisedimit, mësuesi piketon çështjet kryesore që lidhen me: metodën që ai ndjek, personazhet dhe tematikën, stilin dhe periudhës së cilës i përket krijimtaria e tij. Për këtë arsye, mësuesi/ja e ndan klasën në grupe duke i bashkëpërfshirë të gjithë nxënësit në diskutim.

Grupi I- Agolli solli një frymë të re në letërsinë shqipe të gjysmës II të shek XX.- Përmendni disa nga risitë që solli krijimtaria e tij.

Grupi II- Diskuton mbi modelin e ri të vjershërimit në problematikë dhe në mjeshtëri letrare, gërshetimin natyrshëm

të poezisë tradicionale me format e reja të shprehjes poetike.Grupi III

- Diskuton mbi galerinë e gjallë të personazheve dhe filozofinë jëtësore që karakterizon veprën e tij.

1

Libër mësuesi për tekstin Grupi IV

- Cilat veçori individuale dhe artistike e dallojnë Agollin prej autorëve të letërsisë shqipe të gjysmës I të shek. XX? A ka shkrimtarë të kësaj periudhe, tek të cilët është mbështetur, apo gjeni karakteristika të përafërta me Agollin në krijimtarinë e tij?

Grupi V- Diskuton mbi pritjen që është bërë veprës Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo në botë.

b. Ndërtimi i njohurive të reja (bashkëbisedim, ditari dypjesësh)Në këtë fazë të mësimit, pasi janë rikujtuar dhe sjellë në vëmendje të nxënësit specifika të krijimtarisë së Agollit, mësuesi e fokuson vëmëndjen e nxënësve në shprehjen e mendimeve të pavarura, mbajtjen e qëndrimeve dhe vlerësimeve individuale mbi figurën e Agollit dhe të krijimtarisë së tij. U sugjeron nxënësve të ndërtojnë një organizues grafik të ditarit dypjesësh, ku të vendosin në ballafaqim intervistën e Agollit dhe vlerësime të shkrimtarëve e studiuesve mbi veprën dhe krijimtarinë e tij dhe të diskutojnë rreth tyre. Në këtë mënyrë nxënësi do të ketë të lehtë të kuptojë dhe vlerësojë figurën e Agollit nga shumë këndvështrime.

Thënë nga Agolli Kanë thënë për AgollinMendime për shkrimtarin


Mendime për letërsinë, lexuesin, personazhet

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (shkrim i lirë)Referuar fragmentit të dhënë në tekst, mësuesi/ja u kërkon nxënësve bëjnë komentin e tyre për tablonëPortreti i nënës, duke u mbështetur edhe në rubrikën: Rikujtoni njohuritë stilistike në poezinë Vdekja e nënës.

VlerësimiPërgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit



1


Tematika: Përpunim njohurish Situata e të nxënit:Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare,filozofike dhe historike, duke perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.

Tema mësimore:Test 2 – tremujori 2


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: dallon letërsinë si art dhe si shkencë; dallon veçoritë e stilit të autorëve zhvilluar gjatë tremujorit të

dytë; thellohet në analiza të plota të veprave të letërsisë shqipe pas

luftës së ii botërore duke dalluar elementet e analizës; ushtrohet në komente të thella letrare mbi fragmente të dhëna.

Fjalë kyç:letërsi moderne, simbolizëm, letërsi bashkëkohore, L. Poradeci, Ylli i zemrës, Migjeni, Novelat e qytetit të veriut, Vargjet e lira, D. Agolli Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe dhe Gjuhë e huaj, Arte,Histori

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: puna e pavarur individuale


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshmePër realizimin e kësaj ore mësimi, nxënësit janë parapërgatitur për zhvillimin e saj. Nxënësit janë organizuar në klasë të ulur në banka dyshe dhe mësuesi/ja iu shpërndan tezat e përgatitura më herët.

b. Ndërtimi i njohurive:Tezat janë të modeluara në grupe me në qendër fragmente letrare të veprave të punuara në klasë mbi letërsinë shqipe pas Luftës II Botërore dhe veçanërisht mbi veprën L. Poradecit, Migjenit, D. Agollit.Çdo tezë ka pyetje të niveleve të ndryshme, duke filluar nga ato me rrethim, me një përgjigje të shkurtër dhe me përgjigje të argumentuara.Nxënësit gjatë gjithë orës së mësimit do të punojnë në mënyrë të pavarur mbi zgjidhjen e tezës së tyre.


Vlerësimi:Çdo model teze ka në fund të saj tabelën e vlerësimeve sipas niveleve dhe pikëzimin e notës.

Niveli 1 – nota 4Niveli 2 – nota 5-6Niveli 3 – nota 7-8Niveli 4 – nota 9-10

1



Tematika: Portofoli i nxënësit Situata e të nxënit:Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare,filozofike dhe historike, duke perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.

Tema mësimore:Portofoli (ora 2) tremujori i dytë


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: dallon letërsinë si art dhe si shkencë. zbulon mesazhe kontekstuale të veprave të ndryshme bashkëpunon mes një grupi të caktuar duke sjellë

produkte të plota letrare krijon një panoramë të qartë të asaj që është mësuar

gjatë tremujorit të dytë. demonstron progresin e tij bazuar në rezultatet e

identifikuara; nxit mendësinë e vetëvlerësimit tek nxënësit; bën ballafaqimin e dokumentuar të performancës së

nxënësve me njëri-tjetrin dhe nxitjen e krijimtarisë.

Fjalë kyç:portofol, letërsi, arte, periudhë, letërsi moderne, letërsi bashkëkohore, letërsi shqipe

Burimet: libri i nxënësit, autorët dhe veprat e punuara, interneti, biblioteka, dhuntitë personale etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte, Histori,TIK, Qytetari etj

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, puna e pavarur individuale,puna në grup, punë e drejtuar,metoda e kllasterit, diagrami i Venit, hulumtimi.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (metoda e bashkëbisedimit, punë e drejtuar)Për realizimin e kësaj ore mësimi duhet të sjellim nën vëmendjen e nxënësve mes metodës së bashkëbisedimit se ç’është portofoli i të nxënit dhe cili është roli i tij. Sa dhe si e njohin nxënësit atë.

- Diane Hart e përcakton një portofol si “një enë që mban evidencën e njohurive, të ideve, interesave dhe arritjeve”.

Nëpërmjet portofolit mësuesi/ja drejton nxënësit në koleksionimin e rezultateve/arritjeve të të nxënit sipas një rendi të mirëstrukturuar me qëllim vlerësimin, vetëvlerësimin dhe shkëmbimin e këtyre arritjeve.Portofoli i të nxënit është një qasje bashkëkohore që bazohet në kriteret e cilësisë dhe dokumenton kontributin e nxënësve në veprimtari mësimore të orientuara nga kompetenca.Portofoli i nxënësit:

mbështet zbatimin e kurrikulës të bazuar në kompetenca;


1

krijon qëndrueshmëri në procesin e realizimit të saj; ndikon në mënyrë të drejtpërdrejtë në garantimin e cilësisë së zbatimit të kurrikulës dhe të arritjes

së të nxënit.

Karakteristikat e portofolit të të nxënit: reflekton rezultatet e identifikuara të nxënësit bazuar në pritshmëritë e RN (rezultateve të të

nxënit) të kurrikulës; përqendrohet në përvojat e të nxënit të nxënësve të bazuara në performancë, si dhe në

përvetësimin e kompetencave kyçe (njohurive, aftësive dhe qëndrimeve); përmban shembuj të punës që shtrihet gjatë gjithë vitit shkollor dhe jo në disa ditë të shkëputura

të vitit; përmban produkte të punëve të nxënësve që përfaqësojnë një shumëllojshmëri rezultatesh për

t’u vlerësuar; përmban një shumëllojshmëri të modeleve të punës dhe vlerësimet e kësaj pune nga vetë

nxënësit, shokët, mësuesit e tjerë, prindërit etj.

b. Ndërtimi i njohurive (metoda e bashkëbisedimit, puna individuale, kllaster, diagrami i Venit, hulumtimi)

Kështu gjatë tremujorit të dytë nxënësit janë njohur me zhvillimet letrare të letërsisë moderne bashkëkohore të shek. XX.Mësuesi në procesin e planifikimit, të realizimit dhe të reflektimit/vlerësimit mban parasysh përmbushjen nga nxënësi të të gjitha kompetencave si kyçe dhe ato të fushës.Kjo është arsyeja e rëndësisë që merr portofoli si një mjet për të dokumentuar, treguar, krahasuar dhe vlerësuar mbërritjen te qëllimi i artikuluar në kurrikul.Portofoli është pasqyrim i mësimdhënies të bazuar në dëshmi;

mësimdhënia dhe të nxënit, të vështruara nëpërmjet portofolit, ndihmon të eksplorojmë dhe të zhvillojmë qasjet për një mësim efektiv;

nëpërmjet portofolit përthyhen dhe dokumentohen qasjet e mësimit të bazuar në kompetenca/ performancën e nxënësit;

në thelbin e tij portofoli me dokumentacionin që e përbën, argumenton përgjegjësitë e mësuesit në lidhje me mësimdhënien dhe të nxënit.

Qysh në fillim të tremujorit ose hap pas hapi mësuesi/ja iu ka dhënë nxënësve të klasës detyrat të cilat ata duhet të përmbushin përgjatë këtij tremujori në pasurimin e portofolit të tyre.

Më poshtë po shënojmë modele detyrash të cilat mësuesi/ja mund t’ua japë nxënësve si detyra portofoli gjatë tremujorit të dytë:1. Cili është kuptimi i dyfishtë i titullit të vëllimit Vargjet e lira? Ku ndihet shkëputja e Migjenit nga tradita

poetike? 30 pikëose

1. Si paraqitet figura e gruas në krijimtarinë e Migjenit? 30 pikë2. Ismail Kadare – ambasadori i letrave shqipe. Sillni sa më shumë argumenta për të mbështetur këtë

cilësim. 30 pikë3. Bëni një ese me temë: Hierarkia shtetërore dhe hierarkia e vlerave. 40 pikë

Për të realizuar vlerësimin e portofolit mund të ndiqen disa mënyra si më poshtë: nxënësit mund të paraqesin të gjithë ose pjesë të portofolit të tyre; në disa raste, nxënësit mbrojnë punën e tyre; në raste të tjera, nxënësit i shfaqin punimet e portofolit të tyre në formë ekspozite; në raste të tjera nxënësit zhvillojnë një pjesë të portofolit të tyre duke reflektuar interesat individuale

akademike apo të karrierës.


1

Gjatë kësaj ore mësimi mësuesi/ja është e lirë të zgjedhë mënyrën më efikase për t’iu dhënë nxënësve mundësinë e prezantimit të portofolit të tyre. Kështu mund të bëhet edhe një alternim mënyrash vlerësimi pasi vetëm një orë nuk mjafton për t’i paraqitur punët të gjithë nxënësit e klasës.

b. Demonstrimi i rezultateve të arrituraNë këtë fazë të orës mësimore mësuesi/ja dhe nxënësit janë të lirë të japin gjykimet e tyre lidhur me punët e prezantuara, duke paraqitur pika e tyre të forta dhe pikat e dobëta, madje edhe duke dhënë këshilla dhe sugjerime për punë edhe më cilësore në vazhdimësi.Mësuesi mund t’i përdorë të dhënat e portofolit për qëllime të ndryshme specifike, duke përfshirë:

• nxitjen e të mësuarit të vetëdrejtuar;• krijimin e një panorame të qartë të asaj që është mësuar nga nxënësi;• nxitjen e të nxënit për të nxënë;• demonstrimin e progresit të nxënësit bazuar në rezultatet e identifikuara;• nxitjen e mendësisë së vetëvlerësimit te nxënësit;• ballafaqimin e dokumentuar të performancës së nxënësve me njëri-tjetrin dhe nxitjen e krijimtarisë;• përfshirjen e prindërve në procesin e të nxënit

Vlerësimi:Për të realizuar këtë etapë të procesit mësimor mësuesi/ja duhet të përgatisë për çdo nxënës vlerësimin e portofolit sipas tabelës së mëposhtme:


1 2 3 4

Detyra 1 – 30 pikë10 pikë – dorëzimi në kohë10 pikë – Saktësia e të dhënave 10 pikë – origjinaliteti i punësDetyra 2 – 30 pikë10 pikë – dorëzimi në kohë10 pikë – Saktësia e të dhënave 10 pikë – origjinaliteti i punësDetyra 3 – 40 pikë10 pikë – dorëzimi në kohë 30 pikë – origjinaliteti i punës

TOTALI I PIKËVE

Duhet përmirësim .

Ka progres

.


1


Tematika: Projekt kurrikular Situata e të nxënit:Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare, filozofike dhe historike, duke perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.

Tema mësimore:Puna me projekte (ora 2)

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç: kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit; kompetenca e të menduarit; kompetenca qytetare; kompetenca digjitale; kompetenca për të nxënë; kompetenca për sipërmarrjen,

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: dallon letërsinë si art dhe si shkencë; dallon periudhën letrare në të cilën bën pjesë autori i

zgjedhur; dallon veçoritë e stilit të autorëve të përzgjedhur për

temën e projektit kurrikular; thellohet në analiza të plota të veprave të letërsisë

shqiptare dhe të huaj; zbulon mesazhe kontekstuale të veprave të përzgjedhura; bashkëpunon mes një grupi të caktuar duke sjellë

produkte të plota analizash letrare.

Fjalë kyç:projekt kurrikular, bisedëdiskutim, grupe pune, periudha letrare, analizë vepre, etapa etj.

Burimet: libri i nxënësit, vepra e zgjedhur nga çdo grup, interneti, biblioteka etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte, Histori,TIK, Qytetari

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: puna e pavarur individuale, puna në grup, punë e drejtuar,bashkëbisedimi


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshmePër realizimin e kësaj ore mësimi, duhet të kujtojmë, së pari, se kjo orë është vazhdimësi e orëve të projektit kurrikular prezantuar gjatë tremujorit të parë.Nëpërmjet punës në grup dhe veçanërisht nëpërmjet punës me projekt nxënësit duhet të jenë të prirur të angazhohen sa më shumë.Më herët klasa është ndarë në grupe pune dhe secili grup ka përzgjedhur një autor shqiptar apo të huaj, që i përket periudhës së letërsisë së shekullit XX.

b. Ndërtimi i njohurive:Përgjatë kësaj ore do të merremi me: skedimin e materialeve të marra nga burimet e pasqyruara më sipër për secilin grup pune; ndërtimin e një interviste apo pyetësori drejtuar bashkëmoshatarëve për të parë se sa informacion kanë

ata mbi autorët e zgjedhur nga grupet e punës me projekte;


1

konkluzionet e nxjerra pas përpunimit të informacionit të marrë nga pyetësori për çdo grup pune; përgatitjet e varianteve të para dhe diskutimet mbi këto punë në grupe të vogla; dhënien e një vlerësimi paraprak nga mësuesi/ja për punët e kryera.Në këtë moment të orës mësimore, çdo grup do të prezantojë punën e tij të deritanishme lidhur me detyrat e caktuara nga lideri i grupit.Grupi I – Nëpërmjet liderit të grupit bëhet prezantimi i anëtarëve të grupit dhe detyrave të secilit pjesëtar. Çdo anëtar i grupit prezanton punën e tij paraprake dhe merr këshillat e nevojshme nga mësuesi/ja ose edhe shokët për të përcjellë në orën prezantuese të projektit kurrikular sa më shumë cilësi. Në vazhdim të orës prezantohet grupi i dytë.Grupi II – Nëpërmjet liderit të grupit bëhet prezantimi i anëtarëve të grupit dhe detyrave të secilit pjesëtar. Çdo anëtar i grupit prezanton punën e tij paraprake dhe merr këshillat e nevojshme nga mësuesi/ja ose edhe shokët për të përcjellë në orën prezantuese të projektit kurrikular sa më shumë cilësi. Në vazhdim të orës prezantohet grupi i tretë.Grupi III – Nëpërmjet liderit të grupit bëhet prezantimi i anëtarëve të grupit dhe detyrave të secilit pjesëtar. Çdo anëtar i grupit prezanton punën e tij paraprake dhe merr këshillat e nevojshme nga mësuesi/ja ose edhe shokët për të përcjellë në orën prezantuese të projektit kurrikular sa më shumë cilësi. Në vazhdim të orës prezantohet grupi i katërt.Grupi IV – Nëpërmjet liderit të grupit bëhet prezantimi i anëtarëve të grupit dhe detyrave të secilit pjesëtar. Çdo anëtar i grupit prezanton punën e tij paraprake dhe merr këshillat e nevojshme nga mësuesi/ja ose edhe shokët për të përcjellë në orën prezantuese të projektit kurrikular sa më shumë cilësi. Në vazhdim të orës prezantohet grupi i pestë.Grupi V – Nëpërmjet liderit të grupit bëhet prezantimi i anëtarëve të grupit dhe detyrave të secilit pjesëtar. Çdo anëtar i grupit prezanton punën e tij paraprake dhe merr këshillat e nevojshme nga mësuesi/ja ose edhe shokët për të përcjellë në orën prezantuese të projektit kurrikular sa më shumë cilësi. Në vazhdim të orës prezantohet grupi i gjashtë.Grupi VI – Nëpërmjet liderit të grupit bëhet prezantimi i anëtarëve të grupit dhe detyrave të secilit pjesëtar. Çdo anëtar i grupit prezanton punën e tij paraprake dhe merr këshillat e nevojshme nga mësuesi/ja ose edhe shokët për të përcjellë në orën prezantuese të projektit kurrikular sa më shumë cilësi.

c. Demonstrimi i rezultateve të arrituraNë këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja jep gjykimet e veta lidhur me punën e grupeve të prezantuara, paraqet pikat e punës ku duhet të kenë më tepër kujdes dhe orienton nxënësit për përgatitjen dhe prezantimin përfundimtar të projektit të tyre.Detyra për të ardhmen:Duhet të punojmë për të plotësuar, sistemuar apo organizuar më mirë informacionet e paraqitura nga secili nxënës.Gjithashtu do të diskutojmë me grupet e punës mbi:

përgatitjen përfundimtare të albumit me fotografi për autorin e zgjedhur nga çdo grup; përgatitjen e një reklame; përgatitjen e një posteri; përgatitjen e një fletëpalosjeje.

Vlerësimi:Përgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim diagnostikues me qëllim identifikimin e njohurive paraprake, interesave apo aftësive që kanë nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Gjithashtu, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të projektit prezantues, duke bërë edhe shënime specifike te çdo nxënës për nivelet e të nxënit.


1


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës së II të shek. XX Situata e të nxënit:Martin Camaj është një nga shkrimtarët më në zë të letërsisë shqipe që e ka zhvilluar veprimtarinë e tij në diasporë. Bisedë dhe punë në grupe mbi vendin e tij në letërsinë shqipe e më gjerë.

Tema mësimore:1. Martin Camaj. Veçori të krijimtarisë së Camajt2. Njeriu më vete e me të tjerë. Analizë


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:

Ora I njeh aktivitetin jetësor e letrar të Camajt; flet për krijimtarinë e tij në poezi, duke evidentuar risitë e

sjella dhe veçoritë e secilës prej tyre; diskuton mbi krijimtarinë në prozë, temat, motivet, teknikat e

rrëfimit, elementet mitike etj.; evidenton artin e Camajt dhe veçori të stilit;

Ora II plotëson skedën e analizës së vëllimit poetik duke u

mbështetur në:- kuptimin mbi titullin dhe ndërtimin strukturor të vëllimit;- motivet mbizotëruese, simbolikën, gjuhën dhe veçoritë e stilit.

Fjalë kyç:krijimtari, poezi, motive tradicionale, poezi moderne, prozë, roman, palimpsest, nëntekst poetik, teknika të rrëfimit modern, prozë poetike,simbolikë, varg i lirë, rimë e brendshme, gjuhë poetike.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, Fjalor i gjuhës shqipe, vepra Njeriu më vete e me të tjerë, foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. etj. https://www.youtube.com/watch?v=thF1BWBN7VQhttp://www.martin-camaj.de/sq/votra/vepra/poezi.html

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte, Histori, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedim, harta e koncepteve, stuhi mendimi, një pyetje-shumë përgjigje, lexim i drejtuar, punë e pavarur, hulumtimi, lexim i komentuar, diskutim, organizuesgrafik, punë në grup.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (diskutim, lexim i drejtuar, organizues grafik)Mësuesi/ja e nis orën e mësimit me diskutimin mbi jetën dhe krijimtarinë e Martin Camajt. Ndërton organizuesin grafik:Martin Camaj

Poezia e Camajt erdhi në Shqipëri si liri për ta grimcuar në thërmijëza elementare përshtypjesh, ndjesish,imazhesh, frymësh.

Lindi në Dukagjin,më 1925-n;Studimet e para dhe të mesme i kreu në Shkodër, nën

përkujdesjen e Urdhrit Jezuit.

Shkruan në gegnisht me poezinë e tij moderne e vetjake krejt të huaj përpoetikën kolektive të realizmit socialist.

Martin Camaj

Në vitin 1948 largohet nga Shqipëria dhe fillimishtvendoset në Jugosllavi.

Më pas botohen një varg veprash të tjera në Itali dhe sidomos në Gjermani, si: Legjenda, Dranja,Rrathë, Karpa.

Pasi kryen studimet e larta në Beograd, shkon në Universitetin e Romës, ku dhe mbron tezën edoktoraturës.

Veprat e para me poezi Nji fyell ndër male (1953) dhe Kanga e vërrinit(1954) u botuan në Kosovë.

Në vitin 1961 vendoset në Universitetin e Munihut të Gjermanisë si profesor iletërsisë dhe i gjuhës shqipe.


1

M. Camaj

Mësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë në tekst informacionin për poezinë e M. Camajt dhe i fton që informacionin e lexuar ta përmbledhin në tabelën e mëposhtme:

Poezia - Evoluimi i mendimit poetikFaza I Faza II Faza III

Shfaqet i ndjeshëm ndaj motiveve të vendlindjes e të fëmijërisë. Mali e vërrinipërbëjnë boshtin e botës së e tij poetike; ndihet mbështetja në mjetet shprehëse tradicionalee folklorike: në figuracion, në strukturë, në varg, në rimë e në metrikë; bën universale elementet thellësisht shqiptare, ndërton kuptime të reja.Veprat përfaqësuese: Nji fyell ndër male, Kanga e vërrinit, Legjenda, Lirika mes dy moteve

Pasurimi e elementeve shprehëse me struktura më të komplikuara gjuhësore, duke mos iu larguar kurrsesi motiveve vendase. Ky ligjërimrealizohet përmes një figuracioni të ngjeshur dhe gjuhës tejet të latuar. Ndikohet nga hermetistët italianë, poeti Ungareti, qëishte dhe profesor i tij. Veprat përfaqësuese Njeriu më vete e me tjerë, Dranja

Motivi vendas bëhet i padukshëm, kthehet në thelb poetik. Poezia bëhet më formale, sjell mesazhe universale; krijon strukturë tekstore poetike që mbart nëntekste të fuqishme, duke e orientuar lexuesin drejt një mendimi të rëndësishëm, që nuk nxirret në rend të parë. Nënteksti është përcaktues i aspektit kuptimor, pra është vendimtar për komunikiminpoetik të poezive të kësaj faze. Vepra përfaqësuese Palimpsest, ciklet Nema e Buelli. Ndikohet nga poezia më e mirë botërore, duke arritur njëpërplotësim të vizionit të tij krijues

Karakteristikat: prirja për abstraksion; synohet të rindërtohet e pathëna; kërkon të hamendësohet pafundësisht; mbartin vlera e origjinalitetit;qartësia kuptimore dhe leksiku i zakonshëm jepen të reduktuara;


1

i jepet përparësi shprehjes së mesazhit poetik, shenjave dhe parabolave kuptimore, që ngrihen mbi njësistem të përftuar me përkushtim;

nëpërmjet poezisë bëhet dialog dhe monolog me vetëdijen historike dhe vetëdijen mitike;poezitë karakterizohen nga drejtpeshimi dhe stabiliteti, ritmi natyror, një rimë dhe ritëm i brendshëm, që

së bashku përbëjnë dhe shprehin fuqinë, burimin dhe veçantinë e shprehjes poetike të Camajt; imazhet poetike janë të pasura e tronditëse;parimi “palimpsest” – mbivendosja e shtresave e nënshtresave kuptimore;procesi i leximit nuk mund të njohë vetëm një tekst, por disa të tillë të mundshëm.

Diskutim i lirë mbi këto çështje

b. Ndërtimi i njohurive të reja (lexim i drejtuar, organizues grafik, punë në grup)Orientohen nxënësit të lexojnë në tekst tipare të krijimtarisë në prozë të M. Camajt dhe duke u përqendruar në motivet kryesore ndërtojnë së bashku me mësuesin/en organizuesin grafik.

Proza përparësi nuk marrin përshkrimet e ngjarjeve e të personazheve, por simbolika dhe kuptimësitë

e shumëfishta nëntekstore.

disa vepra janë konceptuar si proza poetike, dhe paraqiten në aspektin e konceptimit të tyre formal e përmbajtjesor si zhanër i ndërmjetëm mes poezisë dhe prozës.

Veprat Tregim (Madrigal) Prozë poetike RomanDjella Tregim në prozë e në

vargje, botuar në Romë më 1958, roman lirikqë trajton vuajtjet dhe pësimet e malësorit shqiptar nga dilemat dhe shqetësimet e marrëdhënieve mes sëvjetrës dhe së resë.

Dranja Përbëhet nga madrigale, të cilat nuk janë të ndërtuara në vargje, por në prozë poetike, struktura e të cilave ngjan edhe si cikël poetik, edhe si prozë moderne.Lidhja shumështresore gjarpër-breshkë- gur, ka dubluar në secilën nga shtresat kuptimore efekte kontradiktore. Midis fjalëve shenja më të konsoliduarajanë: breshka, zhgualli, breshkani, lisi, lumi, guri, gjarpri. Figura e gjarpritkonfigurohet sipas përftesave moderne duke përcjellë emocionalisht fatin tragjik të njeriut në përgjithësi, të poetit në veçanti dhe të shqiptarit përjetësisht në


1

fatkeqësi e tragjicitet.

1


Rrathë Trajtohet marrëdhënia mes individit dhe sistemit shoqëror. Sistemi synon të rrënojë individualitetin, të shkatërrojë botën e tijshpirtërore. Sistemi i rrathëve shënjon hierarkinë, ku çdo gjë është e kontrolluar dhee varur nga sistemi. Ndahet në tri pjesë: rrathë uji, rrathë zjarrmi dhe rrathë gjaku,të cilat përshkallëzojnë pësimet, prishjen dhe rrënimin shpirtëror që pësonnjeriu nga rrathët e pushtetit.

Karpa E vendos subjektin në brigjet e lumit Drin në vitin 2338. Shkrihet realja me jorealen, bota e njëmendtë me atë fiktive. Koha është e pafund: kuçedra e dragonj, lugetër e magji njësohen me mjete të sofistikuara të kohës sonë, si kompjuteri e të tjera. Përfytyrohet drama e njerëzve në sistemin izolues totalitar, dhuna fizike e psikike mbi personalitetin e individit, ndarja e trojeve shqiptare dhe humbja eudhës së drejtë dhe aspekte të tjera tragjike të njeriutshqiptar.

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (një pyetje shumë përgjigje/ lexim i komentuar) Në këtë fazë të mësimit, mësuesi/ja synon të specifikojë veçori të artit të Camajt duke u mbështetur te palimpsesti dhe madrigali.

Në fillim të orës së mësimit, mësuesi/ja u drejton pyetjen nxënësve?Ç’është palimpsesti?Cili është kuptimi i tij i drejtpërdrejtë dhe i figurshëm?

Nxënësit sjellin kuptimin e palimpsesit nga teksti mësimor dhe pamje të një palimpsesti të nxjerrë nga interneti. Mësuesi/ja lexon disa poezi të Camajt për të evidentuar nëntekstin poetik të poezisë së tij.Mësuesi/ja u sugjeron nxënësve të lexojnë fragmentin e shkëputur nga madrigali Dranja për të evidentuar veçori të tij dhe të poetikës së Camajt.E fokuson vëmendjen e nxënësve në:

shpjegimin e kuptimit të madrigalit:

1

Libër mësuesi për tekstin Eshtë një nëngjini e lirikës erotike, që shkruhej në vargje dhe që këndohej. Por, madrigalet e Dranjes janë


1

të shkruara në prozë, po për shkak të rimës së brendshme klasifikohet si prozë poetike, një gjini ndërmjet poezisë dhe prozës. Meqë është një zvarranik, Dranja, është “frymor i ndërmjemë mes sisorëve dhe atyre që pjellin vezë e që paraqet një fazë tranzitore të evolucionit të kafshëve dhe nëntitulli quhet “madrigale mbi fatin e një frymori të papërsosun”. Hibridizimi i heroinës si zvarranik dhe si qenie njerëzore përkon me hibridizimin e gjinisë letrare në të cilën është shkruar vepra.

Madrigali (nga italishtja) madria – tufë dhensh. Në letërsi është hartim i shkurtër poetik me origjinë baritoredhe përmbajtje të lehtë me tema dashurore, në të cilat himnizohet e dashura me virtyte të hiperbolizuara.

simbolin e figurës së Dranjes; simbolikën e udhës dhe e udhëtimit nëpërmjet rrugës që përshkon Dranja;detajet arkaike e patriarkale të vendlindjes;harmonizimin e imazheve mitologjike me kohët moderne;elementet që e përcaktojnë “Dranjen” si prozë poetike.

ORA II


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (diskutim, organizues grafik)Mësuesi/ja e nis mësimin duke iu referuar poezive të vëllimit Njeriu më vete e me të tjerë.Rikujton së bashku me nxënësit disa nga veçoritë e poezisë së Camajt dhe i shënon në organizuesin grafik.

- dallon për shkrirje traditash poetike;- mbart reflekse të botës deradiane me sintetizimin dhe vizionet universale për jetën;- mbart reflekse nga teknikat e vargëzimit virtuoz e klasik të Ndre Mjedës;- mbart ndikime nga estetika e shkollës së poezisë hermetike, e cila mbështetet në thelbin fillestar të figurës;- kuptimësia e tekstit vjen në rend vertikal në thellësi të njëpasnjëshme të tij;- poezia përjetohet si një tekst i hapur me një numër të pafund leximesh;- mesazhet vijnë të nënkuptuara, parabolike, që arrihen përmes asosacioneve të njëpasnjëshme;- harmonizimi i imazheve patriarkale e arkaike të vendlindjes me konceptime poetike moderne, këmbime e

zhvendosje poetike të pamjeve urbane të sotme me ato të hershme patriarkale e mitologjike;- poeti tërhiqet nga thelbi i dukurive dhe shfaqja e tyre universale;- për këtë arsye poezia mbart mbivendosje të detajeve, figurave, imazheve, epokave të ndryshme e

shpesh të largëta historike;- arkaizmi estetik: vjetrimi i kohës, shtimi i distancës së poetit me ngjarjen e rrëfyer;- poezi sintetike, deri në kufijtë e aforizmave poetike;- fjalor poetik i përzgjedhur, mungojnë sinonimet, përsëritjet dhe enumeracionet;- çdo fjalë ka vendin e vetë të pandërrueshëm;- varg i lirë, ritëm e muzikalitet i brendshëm që krijohet nga asonancat, thyerjet e vargjeve, stil rrëfimi i qetë

e i distancuar- poezi e shkruar në variantin e gegërishtes letrareMësuesi/ja diskuton me nxënësit mbi kontekstin e kohës kur është shkruar vëllimi me poezi dhe vlerat e tij duke shënuar në organizuesin grafik këto veçori:

- botohet në 1978 në Gjermani;- përbëhet nga tri pjesë:

E para pa titull, e dyta titullohet Prej ciklit- kangë të vjetra E treta Pleqni më vete.- në pjesën e parë hyjnë shumica e poezive, ndërsa pjesa e fundit ka gjashtë proza të shkurtra poetike.- krijimet në të i janë larguar thjeshtësisë dhe qartësisë së shprehjes së librave të parë;- poezia është më e përsosur nga pikëpamja formale;- libri ka unitet të brendshëm stilistik;- poezitë edhe pse janë një gjendje e mëvetësishme poetike të dhëna përmes gjetjeve të caktuara artistike

1

Libër mësuesi për tekstin kanë një mori lidhjesh të brendshme mes tyre;

- gjuha është shumë e përpunuar , me përqendrim maksimal të informacionit poetik, me prirje eliptike, fragmentare, nënteksti artistik etj;

- ngarkesë figurative, simbole, metafora: korbi, lisi, breshka, gjarpri, bualli, dallëndyshja që dëshmojnë mbështetjen në mitologjinë shqiptare;

b. Ndërtimi i njohurive të reja (Lexim i drejtuar, organizues grafik, punë në grup)Mësuesi/ja ndan klasën në grupe dhe ndërton së bashku me nxënësit me anë të një organizuesi grafik skedën e analizës së vëllimit.Grupi I

- Përqendrohet në paraqitjen e elementeve të mjedisit urban. Lidhja me traditën në shenja dhe në kuptimësi.Grupi II

- Përqendrohet në specifikën e ndërtimit të poezive në raportin e dyanshëm me traditën: tragjizmi i poetit që këndon kundër rrymës.

Grupi III- Përqendrohet në simbolikën e poezisë të përdorur nga Camaj: në trashëgiminë biologjike dhe kulturore.

Grupi IV- Përqendrohet te proza poetike dhe veçoritë e saj; njeriu mes vesit dhe virtytit - meditimi metafizik në

prozat poetike.

Diskutim mbi këto çështje:Nëpërmjet këtyre elementeve të sipërpërmendura, mësuesi/ja orienton nxënësit të plotësojnë skedën e komentit duke u mbështetur në:

AutoriTitulliLloji i poezisëStruktura e veprësMotivet mbizotërueseFigurat bazë mbizotëruese në pikëpamje konceptualeGjuha poetikeNdërtimi formal i vargut dhe i poezisë

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura ( bashkëbisedimi, pema e mendimit )Mësuesi/ja diskuton me nxënësit mbi veçoritë e sipërpërmendura në poezi Nji vjet, Vendit tem të Camajt duke pasur parasysh:

- mozaikun e tablosë;- imazhe kujtimesh të mbivendosura;- detaje të peizazhit;- raportin e subjektit lirik me mjedisin;- figuracionin stilistik, intensitetin e mendimit, metrikën e vargut dhe ndërtimin formal të tij.

Diskutim i lirë.


Detyrë: Diskutoni se çfarë i sjell poezisë shqipe Camaj me vëllimin Njeriu më vete e me tjerë.

Dallëndysha


1


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës së II të shek. XX Situata e të nxënit:Nxënësit lexojnë fragmentin për të zbuluar kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinësi mjet kyç për të pasuruar botën emocionale, për të zhvilluarimagjinatën dhe të menduarit kritik.

Tema mësimore:1. Dallëndysha - Koment2. Kush i bani mëngji qytetit - Koment


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:

- fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë dhe për të zbërthyer mekanizmin e brendshëm të funksionimit të veprës;

- përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit letrar;- zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit (përdorimin e mjeteve

gjuhësore dhe stilistike);- demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit të fragmentit.

Fjalë kyç:poezi lirike, dallëndyshe, simbol, nëntekst, figuracion letrar, metrikë.

Burimet : teksti i letërsisë, libri digjital, poezi të Martin Camajt,Fjalori i gjuhës shqipe, foto, kompjuter.


Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedim, lexim i drejtuar, punë në grup diskutim idrejtuar, punë e pavarur, stuhi mendimi.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Bashkëbisedim, stuhi mendimiMësuesi/ja prezanton temën e mësimit: Koment poezia Dallëndysha Martin Camaj.Me anë të teknikës stuhi mendimi, rikujton njohuritë që kanë marrë nxënësit për veçoritë e poezisë lirike të Martin Camaj.

- simbol;- lajmëtare e pranverës;- i lirisë individuale/ përsosjes, i zhvillimit etj.;- figurë e huazuar nga mitologjia shqiptare;- sjell vizion të ri, në kërkim të së mirës, të resë, të jetës;- e shkruar në vargje;- informacion artistik i përpunuar;


1

- fjalor poetik i ngjeshur;- shumësi leximesh;- nëntekst.

b. Ndërtimi i njohurive të reja (lexim i drejtuar, organizues grafik, punë në grup, punë e pavarur) Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë me intonacion poezinë, e shoqëron me melodi për të rritur shkallën e përjetimit emocional të saj.Mësuesi/ja komenton poezinë duke e orientuar vëmendjen e nxënësit në këto çështje të përgjithshme:

- poezi lirike e tipit reflektiv, ku rëndësi të madhe fiton nënteksti;- detaje të pakta shumë domethënëse mbështetur në të dhëna autoreferenciale;- subjekti lirik = dallandysha = poeti identifikohen në një;- edhe kjo poezi si shumë të tjera është ndërtuar mbi figura të mjedisit autentik shqiptar, i cili i ka shërbyer

autorit për të krijuar paralele motivesh universale me botën njerëzore;- poezi e shkruar në varg të lirë, i cili e ndihmon autorin të lëvizë lirisht me shprehjen poetike për të

ndërtuar imazhe poetike komplekse;- simbolika e poezisë rreh drejt raporteve njerëzore: njeriu që synon rrugën lirisë individuale, të dijes dhe të

përsosjes shpirtërore, sjell zhvillim krahasuar me padijen e lënë pas, por edhe dhimbje që shkaktohet nga mundimet për të arritur të pasosurën (dijen) dhe përsosjen.

Ndan klasën në grupe dhe u kërkon të punojnë duke u mbështetur në këto çështje:Grupi I

- lidh me shigjetë fjalët me shpjegimet rreth vargjeve të poezisë, për të lehtësuar mënyrën e të kuptuarit të saj.Grupi II- shpjegon lidhjen mes fluturimit stërmundues të Dallëndyshës dhe rrugës plot sfilitje e rreziqe për të arritur

nivele të epërme të ngritjes shpirtërore;Grupi III- interpreton strofën e fundit të poezisë:

Çdokush ka dy shtigje para / e dallëndysha nji: / me u ba e bardhë.Shpjegon pse poeti thotë se dallëndysha ka vetëm një shteg? Çfarë simbolizon zbardhja e dallëndyshes?

Grupi IV- Diskuton mbi pohimet e mëposhtme, duke pasur parasysh kalvarin e jetës dhe të krijimtarisë së Camajt.- Subjekti i kësaj poezie, ose Dallëndysha, është:

a. vetë poeti Camaj, poezia e të cilit arriti me vonesë e vështirësi pranë lexuesit shqiptar.b. vetë njeriu Camaj, i cili pavarësisht vështirësive nuk heq dorë nga idelizmic. vetë shpirti njerëzor, që kërkon të ngrihet mbi shoqërinë e kapluar nga korrupsioni dhe hipokrizia, e cila po shket drejt intrigës, poshtërsisë, përtesës dhe shthurjes.d. në nivele të ndryshme të interpretimit të poezisë gjenden të gjithë së bashku: poeti Camaj, njeriu Camaj, shpirti njerëzor në kuptimin universal të fjalës.


c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (bashkëbisedimi, punë në dyshe)Mësuesi/ja orienton nxënësit të përqëndrohen në figurën bazë e ndërtimit poezisë, në ndërtimin gjuhësor e atë metrik. U kërkon të punojnë në dyshe dhe të shënojnë në tabelë përfundimet e arritura.Përcaktojnë:

- Llojin e vargut – varg i lirë, thyerja e të cilit ndihmon në pikëpamje vizuale lexuesin të perceptojë të ndryshmen, të kundërtën: duke iu referuar strofës së parë, e cila përbëhet nga pesë vargje, mund të vërehet që katër vargjet e para janë me gjatësi të njëjtë (8-9 rrokësh) për të treguar tipare të njëjta të elementeve përbërëse të saj, vetëm vargu i fundit është shumë i shkurtër: dy rrokje, të cilat dëshmojnë për ndryshimin e madh të mjedisit në të cilin jeton dallëndyshja dhe atij te i cili kërkon të shkojë.


1

Kondensimi në këtë varg


1

është shumë i madh por edhe domethënia kuptimore gjithashtu. Fjala Jug në pikëpamje semantike është e barabartë me: vend i ngrohtë, zhvillim, liri etj.)

- Vargu i lirë ndihmon në lëvizjen e gjerë të shprehjes poetike dhe ndërtimin e imazheve poetike komplekse dhe dhënien e një informacioni të gjerë me anë të një shprehjeje shumë të kondensuar:a. si: mjedis tipik malor shqiptar, alpet (kah qafa ma e naltë), bie borë, klimë e ashpër etj.b. Fluturimi mes flokëve të borës/ dërguese (zakonisht perceptojmë individin që largohet nga vendi i tij për një jetë më të mirë) e vonueme (lëvizja e dallandyshes konceptohet në dy përmasa në kohë dhe në hapësirë. E vonuar në kohë për të gjetur rrugën e duhur, [zhvillimin përsosmërinë] dhe në hapësirë, sepse tashmë i duhet të ecë në terren të vështirë kundër rrymës) për Jug/ lufton me flatra gjethi të vjeshtës së vonë/ kundra rrymave t’erës kah qafa ma e naltë.

- përdorimin e kontrastit te: krahët e zez / flokëve të borës (e bardhë) (janë karakteristika të poezisë simboliste, të cilat në vetvete

janë simbol i ballafaqimit dhe prezencës në jetën njerëzore të së mirës me të keqen, dijes e padijes, zhvillimit dhe prapambetjes, këtë kuptim të fundit autori e sjell përmes përcaktorit mërguese e vonueme);

fluturimi nga alpet me borë dhe klimë të ftohtë në drejtim të Jugut me klimë e erëra të ngrohta; si dhe te numrat një dhe dy: kundërvënia e të cilëve lidhet me qëllimin që ka subjekti lirik/ dallëndyshja/

poeti, i cili nuk mund të jetë i njëjtë me qenien njerëzore të zakonshme, e cila në rrugëtimin e saj jetësor ka dy rrugë zgjedhjeje: të mirën dhe të keqen. Ndërsa poeti/dallëndyshja kanë veç një rrugë, përsosmërinë, zhvillimin, të mirën, dijen ....për këtë arsye rruga e subjektit lirik/ dallëndyshes/ poetit është e vështirë me erëra që nuk e lejojnë të shkojë drejt qafës më të lartë...

fjala kyç është: lufton simbolikë e përpjekjes për të arritur përsosmërinë. ndër kontrastet e tjera mund të shënojmë me flatra gjethi të vjeshtës së vonë/kah qafa ma e naltë

(dy dukuri të kundërta – gjethet e vjeshtës në rënie, të cilave u ka mbaruar cikli, jeta dhe luftës së dallëndyshes për t’u ngritur kah maja më e lartë);

figurat bazë, mbi të cilat është ndërtuar poezia në pikëpamje konceptuale është simboli dhe metafora; poezia në dukje është shumë e thjeshtë, por ajo mbart mesazhe të sofistikuara për dinjitetin njerëzor,

domethënia më e plotë kuptimore e të cilit del në vargjet: kundra rrymave t’erës/kah qafa ma e naltë (subjekti lirik/poeti e kanë të vështirë të pajtohen me ideologji të cilat nuk i shërbejnë ngritjes intelektuale, lirisë individuale, zhvillimit ekonomik, social, kulturor, qenies njerëzore, për këtë arsye ai e ka të vështirë të bëjë kompromis me to dhe zgjedh të mërgojë i vonuar, duke luftuar me klimën e ashpër dhe të ftohtë drejt Jugut që karakterizohet nga rrymat e ngrohta, por njëkohësisht është simbol edhe i zhvillimit.);

diskutim i lirë mbi këto çështje.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Bashkëbisedim, stuhi mendimiMësuesi/ja prezanton temën e mësimit: Koment poezia Kush i bani mëngji qytetit e Martin Camajt.Me anë të teknikës stuhi mendimi, mësuesi/ja rikujton njohuritë që kanë marrë nxënësit për veçoritë e poezisë lirike të Martin Camaj.Në poezinë Kush i bani mëngji qytetit kemi një zhvendosje të ritualeve magjike, një zhvlerësim e një rivlerësim të tyre përmes ridimensionimit dhe simbolit. Në tekstin poetik të Camajt gjejmë një informacion të kondensuar, që është në gjendje të na përcaktojë një seri mesazhesh përmes një estetike të ngritur mbi shtresëzimin e kodeve.

VlerësimiPërgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit


1

në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.


1


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës së II të shek. XX Situata e të nxënit:Diskutim mbi krijimtarinë dhe veçori të stilit të Camajt

Tema mësimore: Diskutim mësimor- Camaj


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja: diskuton mbi krijimtarinë e Camajt; veçon elementë të stilit dhe i vendos në plane krahasuese me letërsinë e

gjysmës së parë të shek XX; vlerëson figurën e Camajt mbështetur në thënie të tij dhe vlerësime të

shkrimtarëve e studiuesve të tjerë për të; shpreh mendimin dhe mban qëndrim individual mbi vlerat që përcjell vepra e

Camajt.

Fjalë kyç:Poezi, prozë, veçori të stilit.

Burimet : teksti i letërsisë, libri digjital, fjalor i gjuhës shqipe, foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Gjuhë shqipe, Gjuhë ehuaj, Arte, Histori, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedimi, punë në grup, ditari dypjesësh, shkrim i lirë.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (diagrami i Venit)Mësuesi/ja e drejton vëmendjen e nxënësit në rikujtimin e njohurive stilistike duke u mbështetur te një nga veçoritë e poetikës së Camajt: kërkimit të thelbësores, që vjen duke u thelluar shkallë-shkallë e hap pas hapi, nga vëllimi i parë deri te dorëshkrimet e fundit. Imazhet nuk kanë ngjashmëri me botën reale. Krahasimet zëvendësohen me metafora të largëta e të vështira për t’u interpretuar, foljet kalojnë në kohë gjithnjë e më të shkuar, fjala bëhet gjithnjë e më me nënkuptim dhe e vetmuar në thelbin e vet. Theksimi i kësaj poetike, nga vëllimi në vëllim, duket që te ndryshimet që kanë pësuar poezitë, për shembull, poezitë me motive të dashurisë.

Poezitë/ veçoritë stilistike Moj e mira Hera Ai mal akulli ndan kohënTitulliKalimi nga epitet nëmetaforëNgjeshja e shprehjespoetike

b. Ndërtimi i njohurive të reja (bashkëbisedim)Duke qenë se tema është diskutim mësimor në nivel të përgjithshëm mbi Camajn dhe krijimtarinë e tij, mësuesi/ja duhet të synojë përmes saj evidentimin e elementeve më të rëndësishme të krijimtarisë së tij. Me anë të metodës së bashkëbisedimit, mësuesi/ja piketon çështjet kryesore që


1

lidhen me:


1

Grupi I

metodën që ai ndjek, personazhet dhe tematikën, stilin dhe periudhën së cilës i përket krijimtaria e tij.Për këtë arsye, ndan klasën në grupe duke i përfshirë të gjithë nxënësit në diskutim.

- Camaj solli një frymë të re letërsinë shqipe të gjysmës II të shek. XX.- Përmendni disa nga risitë që solli krijimtaria e tij.

Grupi II- Elementet e modernitetit dhe të mbështetjes në traditë në poezinë dhe prozën e Camajt janë të shumtë.

Në ç’përfundime mund të arrijmë duke u mbështetur edhe në fazat e krijimtarisë së Camajt?

Grupi III- Emri i Martin Camajt është i lidhur me zhvillimin dhe ndryshimin e letërsisë shqipe. Komentoni në lidhje

me kontributin e tij në letërsinë shqipe.

Grupi IV- Cilat veçori individuale dhe artistike e dallojnë Camajn prej autorëve të letërsisë shqipe të gjysmës I të

shek. XX. A ka shkrimtarë të kësaj periudhe te të cilët është mbështetur?

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (bashkëbisedim, ditari dypjesësh)Në këtë fazë të mësimit, pasi janë rikujtuar dhe sjellë në vëmendje të nxënësit specifika të krijimtarisë së shkrimtarit, mësuesi/ja e fokuson vëmendjen e nxënësve shprehjen e mendimeve të pavarura, mbajtjen e qëndrimeve dhe vlerësimeve individuale mbi figurën e Camajt dhe krijimtarisë së tij. U sugjeron nxënësve të ndërtojnë një organizues grafik të ditarit dypjesësh ku të vendosin në ballafaqim thënie të Camajt me vlerësime të dhëna nga shkrimtarë e studiues të tjerë për të. Në këtë mënyrë, nxënësi do të ketë të lehtë të kuptojë dhe vlerësojë figurën e Camajt nga shumë këndvështrime.

Thënë nga Camaj Kanë thënë për CamajnMendime për shkrimtarin


Mendime për letërsinë dhekontekstin e zhvillimit të saj



Poezitë e tij janë përkthyer nëshumë gjuhë të huaja.

Lindi më 1938 në Rugovëtë Pejës. U diplomua në Fakultetin Filozofik, degën e Gjuhës dhe të

Letërsisë Shqipe.

Dramat: Fosilet, Varri i qyqes.Prozë: Karvani i bardhë, Sytë e Evës, Muri përfundi shqipes, Shtatë nga at.

Azem Shkreli

Poezi: Bulzat, Engjujt e rrugëve, E di një fjalë prej guri, Nga bibla e heshtjes, Pagëzimi i fjalës, Nata e papagajve, Lirikë me shi,Zogj dhe gurë.

Për shumë vjet ai ka qenë kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, drejtor i Teatrit Krahinor në Prishtinë dhe themelues edrejtor i Kosova Filmit.


1


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës së II të shek. XX Situata e të nxënit:Shkreli është një nga shkrimtarët më në zë të letërsisë shqipe në Kosovë, Bisedë dhe punë në grupe mbi vendin e tij në letërsinë shqipe në Kosovë e më gjerë.

Tema mësimore:1. Azem Shkreli.Veçori të krijimtarisë së tij2. Lirikë me shi - Analizë


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:Ora I

Njeh aktivitetin jetësor e letrar të Shkrelit;Flet për krijimtarinë e tij në gjininë prozë duke evidentuar risitë

e sjella dhe veçoritë e secilës prej tyre;Diskuton mbi krijimtarinë në poezi, temat, motivet, strukturën e

vargut e të shprehjes artistike,Evidenton artin e Shkrelit dhe veçori të stilit;

Ora IIPlotëson skedën e analizës së vëllimin poetik “ Lirikë në shi”;duke u mbështetur në:- kuptimin mbi titullin, domethënien e simbolikën poezive;- strukturën poetike të shprehjes artistike, figuracionin, gjuhën.- universalitetin e veprës.

Fjalë kyç:krijimtari, poezi, dramë, roman, poezi me simbole dhe alegori, prozë, motive,teknika të rrëfimit modern.

Burimet : teksti i letërsisë, libri digjital, fjalor i gjuhës shqipe, foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj. https://www.youtube.com/watch?v=_YmYs2nT9DM


Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedimi, harta e koncepteve, stuhi mendimi, një pyetje-shumë përgjigje, lexim i drejtuar, punë e pavarur, hulumtimi


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (diskutim, lexim i drejtuar, organizues grafik) Mësuesi/ja e nis orën e mësimit me diskutimin mbi jetën e krijimtarinë për Ismail Azem Shkrelin. Ndërton organizuesin grafik:


1

Mësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë në tekst informacionin për brezin të cilit i përket dhe për karakteristikat e prozës së Shkrelit dhe i fton që informacionin e lexuar ta përmbledhin në tabelën e mëposhtme:

Brezi të cilit i përket ProzaIndividualizohet në qarkun e shkrimtarëve të brezit të viteve ’60, që po dilte nga entuziazmi i përparimit për të nisur letërsinë e autenticitetit dhe në një fazë më të vonshme, atë të modernitetit të letërsisë shqipe në Kosovë.Përfaqësues të tjerë :A. Pashku, A. Podrimja, Rr. Dedaj.Do të ketë një raport letrar edhe me brezin e shkrimtarëve viteve ’70, të cilët zgjeruanrrethin tematik e njëkohësisht sollën prurje të larmishme në drejtimin stilistik të kësaj letërsie. Përfaqësuesit : B. Musliu, T. Dervishi ,S. Hamiti, Z. Rrahmani.A. Shkreli shkrimtar ka qenë i lidhur me trashëgiminë letrare të M. Camajt, e nëpërmjet tij edhe me shkrimtarët veriorë të mëparshëm, me qendër kulturore tradicionale Shkodrën.

Vepra e parë e njohur e Azem Shkrelit është romani Karvani i bardhë. Kjo vepër shfaqi jetën autentike të Rugovës, në teh të durimit e të mbijetesës, të ekzistencës, si natyrë e si kulturë shqiptare.Temën e këtij romani do ta rimarrë dhe strukturojë disa vite më vonë në dramën Fosilet, ku do të përforcojë këtë akt dramatik në formën e spastrimit të pasionit dhe nëpërmjet gjuhës autentike të personazhit.Romani Karvani i Bardhë i Azem Shkrelit solli një vizion tjetër për luftën që ai e kishte përjetuar si fëmijë. Me tematikën dhe kompozicionin e tij, Shkreli shmangu klishetë e rrëfimit të deriatëhershëm, duke e pasuruar prozën romanore dhe me tipare të romanit psikologjik. Në librin e prozave Sytë e Evës, Azem Shkreli shkroi tregime e novela, ndër të cilat dallohet një shumësi tematike, ku spikat tema e dashurisë së pakurorëzuar te tregimi Sytë e Evës, si tema sociale a e mbijetesës, tërealizuara fuqishëm te tregimi Buka.

a. Ndërtimi i njohurive të reja (lexim i drejtuar, organizues grafik, punë në grup)Orientohen nxënësit të lexojnë në tekst tipare të krijimtarisë në poezi të A. Shkrelit dhe, duke u përqendruar në karakteristikat kryesore, ndërtojnë së bashku me mësuesin/en organizuesin grafik.

Veprat Motivet (përmbajtja) Forma (struktura e vargut, veçoritëstilistike)

Engjujt errugëve

Poeti sugjeron një jetë autentike meentuziazëm për zgjimin e një jete të re.

Në pjesën më të madhe u përmbahet formave të rregullta të poezisë, vargut të matur e të rimuar dhe sistemit strofik. Lëvron vargun e lirë, të lidhur me format e shkurtra dhe të gjata të poezisë. Është i kursyer në fjalë, konciz në shprehje. Ligjërimi i tij poetik ka ritëm, intonacion, leksik dhe sintaksë të veçantë poetike. Është mjeshtër i zhbartjes dhe i kapërcimit të vargut, i cili tek ai kuptimisht nuk merr fund aty ku mbaron grafikisht, por bartet edhe në vargun tjetër. Zhbartja është njohur nga vargu në varg e nga strofa në strofë. Ruan drejtpeshimin mes fjalës dhe idesë, traditës e risisë, subjektives e objektives, lokales dhe universales. Poezia e tij është sintezë e ndjenjës mendimit dhe shprehjes së bukur.

E di një fjalëprej guri

Fjala dhe heshtja janë dy nga fjalë figurat mëtë shpeshta e më kuptimplotë të ciklit.

Nga bibla e heshtjes

Trajton tema epike, por poezia e tij priret nga lirikja, në mënyrë të veçantë nga lirikat mendimtare, refleksive, të cilat do të arrijnë nivelin më të lartë estetik të poezisë së tij.Temat personale e universale: jeta e vdekja,

dashuria e pësimi, mallëngjimi, frika, durimi që nuk durohet.Ndahet në 4 cikle me bazë tematike: Dhjatë e re (motive me origjinë nga bota kishtare, biblike me gjuhë metaforike), Dukagjinçe (tema e vendlindjes, gjeografinë shpirtërore dhe botën specifike të njerëzve të saj, gjuhë e përpunuar artistikisht duke u mbështetur sa në traditë aq edhe shprehjen moderne). Kafsha e zesë (mbështetet në një figurë


1

simbolike, ngjyrat vijnë duke u ngrysur dhe shprehje mëe rëndë metaforike).

1

Libër mësuesi për tekstin Ora IIPrezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura ( shpjegim i kombinuar me diskutim )Në fillim të orës së mësimit, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexohen disa nga poezitë e vëllimit Lirikë me shi. Mësuesi/ja liston në një skemë grafike veçoritë. Gjatë shpjegimit, shoqëron me shembuj leximesh nga poezi të vëllimit për të shpjeguar karakteristikat e tij. Vëllimi poetik Lirikë me shi:

- përbëhet nga poezitë e shkruara në vitet nëntëdhjetë dhe u botua më 1994;- poezitë lidhen edhe me ngjarjet e rrethanat dramatike në Kosovë; si dëshmi kanë shënimet e kohës e të

vendit ku janë shkruar, saqë nganjëherë japin pamjen e një ditari poetik të kohës;- nuk është i ndarë në cikle poetike;- poezitë lexohen si të veçanta, po nga ana tjetër ato lidhen nga një komunikim i brendshëm, i diktuar prej

një gjendjeje subjektive dhe situate shpirtërore, që ruhen në të gjithë veprën;- karakterizohet nga një përqendrim i temave dhe i varianteve të shfaqura në librat e mëparshëm, por tani

me një nivel estetik më të lartë;- në libër dalin përfundimisht tipat ligjërimore të poezisë së autorit, format, figurat dhe teknikat e vargut e të

strofës, çka nënkupton latimin e stilit poetik nga ana e Shkrelit;- klasifikimi i formave poetike që përdor poeti shfaqet me emërtimet: këngë, vjershë, poezi, lirikë, epikë,

histori, siç del dhe titulli i vëllimit Lirikë me shi;- vargjet e këtij vëllimi janë shkruar me ngarkesë ekstreme emocionale nga ana e poetit, duke i dhënë

lirikës së tij meditative më tepër zjarr;- tri forma të shprehjes: distiku, katrena, forma e lirë e ligjërimit.

Diskutim i lirë.

VlerësimiPërgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi përparimin enxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, interesave, aftësive apo shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Detyrë: Parapërgatit komentet për poezitë Lirikë me shi dhe Motiv i hershëm.

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: VI Klasa: XIITematika: Letërsia shqipe e gjysmës së II të shek. XX Situata e të nxënit:

Nxënësit lexojnë fragmentin për të zbuluar kënaqësinë e të lexuarit dhe bëhet i vetëdijshëm për shumëllojshmërinë e perceptimit të botës, duke e vlerësuar letërsinësi mjet kyç për të pasuruar botënemocionale, për të zhvilluar imagjinatën dhe të menduarit kritik.

Tema mësimore:1. Lirikë në shi - Koment2. Motiv i hershëm - Koment



1

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja:- fiton aftësi për të kuptuar fragmentin e dhënë dhe për të

zbërthyer mekanizmin e brendshëm të funksionimit të veprës;- përdor njohuritë gjuhësore për të vlerësuar gjuhën e tekstit

letrar;- zgjeron njohuritë mbi ndërtimin e tekstit (përdorimin e mjeteve

gjuhësore dhe stilistike);- demonstron shkathtësitë e fituara gjatë komentit të fragmentit.

Fjalë kyç:Poezi lirike, simbol, nëntekst, figuracion letrar, metrikë

Burimet : teksti i letërsisë, libri digjital, poezi të A.Shkrelit, fjalor i gjuhës shqipe, foto, kompjuter etj.


Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedim, lexim i drejtuar, punë në grup diskutim idrejtuar, punë e pavarur, stuhi mendimi.

Ora IOrganizimi i orës së mësimit

a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Bashkëbisedim, stuhi mendimi Mësuesi/ja rikujton njohuritë rreth poetikës së Azem Shkreli me anë të organizuesit grafik. U kërkon nxënësve të evidentojnë ato veçori që lidhen me vëllimin Lirikë me shi:

- poezi lirike;- lirika atdhetare, lirika intime;- motive: të dramës tragjike të Kosovës në të gjitha përmasat e saj. Përmenden shpesh; ilirët, dardanët,

Kruja, Skëndërbeu, Vlora, Ismail Qemali, Lidhja e Prizërenit, vëllezërit Frashëri, ndeshja e lirisë me dhunën në hapësirën shqiptare e ballkanike etj;

- nuk propagandon, por flet me gjuhën e poezisë mbi realitetet shqiptare;- poeti nuk është indiferent mbi atë që ndodh në hapësirën ekzistenciale ku jeton;- subjekti lirik manifeston vetëdije të lartë kombëtare e historike;- përdorim i toponimisë së vendlindjes (Ashta e Shkrelit, Lugu i Helmit, hurra e Martin Brogës, Qafa e

Qyqes, Kroi i Lotit, Livadhet e Gjakut etj);- hapet me poezinë Përshëndetje me miq, që i kushtohet, I. Kadaresë por edhe miqve të tjerë të njohur e

të panjohur të poetit;- përdorim i kursyer i fjalës poetike, leksik, metaforikë e sintaksë poetike e veçantë;- mbyllet me poezinë Lirikë me shi.

b. Ndërtimi i njohurive të reja (lexim i drejtuar, organizues grafik, punë në grup, punë e pavarur) Mësuesi/ja shkruan në tabelë me shkronja të mëdha titullin e poezisë Lirikë me shi dhe u kërkon nxënësve të diskutojnë rreth tij.Lirikë me shi është poezia përmbyllëse e vëllimit, që i jep titullin gjithë librit poetik Lirikë me shi. Kjo poezi me tematizimet, ligjërimin poetik, orkestrimin figurativ, shpalon qartë artin poetik të Azem Shkrelit.Në vetvete zbërthimi i titullit:- lirikë – shpreh ndjenjat- shiu – element atmosferik - simbol

Diskutohet mbi këtë çështje duke plotësuar edhe më tej kuptimin dhe funksionin e titullit. Mësuesi/ja ndan klasën në grupe dhe u kërkon secilit grup të përcaktojë:

1

Libër mësuesi për tekstin Grupi I

- Gjen variantet e tjera të zbërthimit të figurës së shiut dhe flet për simbolikën e tyre.

Varianti i zbërthimit të figurës së shiut Simbolika e tyrepëshpërimë shtojzovalleshgrurë i verdhëlot të teltë mallëngjimifëshfërijnë diç shqip shqiponjatna zu me flokë Rozafagjol etjesh

Grupi II- Flet për përdorimin e toponimeve dhe funksionin e tyre në poezi.- Gjen elementet mitike apo simbolet totemike kombëtare të përdorura në poezi. Shpjegon simbolikën

dhe funksionin e tyre.

Perdorimi i toponimeve Funksioni Elementet mitike/simbolet totemike

Funksioni

Mali i Sharrit ShqiponjatBjeshkë të Shtedmit ShtojzovalletShkodërShkumbin

Grupi III- Interpreton vargjet grurë i verdhë po i rrjedh nga shtjerra / Shoshës së kumtrit. Diskuton simbolikën e

kumtrit dhe të shoshës së kumtrit.

Vargu Interpretimi / simbolikagrurë i verdhë po i rrjedh nga shtjerra / Shoshës sëkumtritshkruajeni, të gjorë, simfoninë e shtatë të shiut

Grupi IV- karakteristikat të përbashkëta të lirikës dhe shiut?

Lirika Të përbashkëtat ShiuGjini letrare, shpreh ndjenjat, forma të caktuara të shprehjes. Poezia lirike ndahet në lloje të shumta, që janë: poezia përshkruese, poeziae dashurisë, oda, elegjia, epitafi, epigrafi, poezia idilike, poezia sociale, poezia patriotike, himni,poezia satirike

Dukuri atmosferike. Reshje që formohet nga kthimi i avujve të atmosferës në ujë gjatë ftohjes dhe që bie pika-pika nga retë në tokë.

Poeti lirik shpreh përjetimet e veta: gëzimet, dëshirat, shpresat dhe vuajtjet.Ushqen shpirtin njerëzor mendjenja....

I domosdoshëm për jetën në tokë, e ushqen atë, ndikon në pastrimin e ajrit, në rritjen e bimësisë, në furnizimin e burimeve dhe të rrjedhave ujore, nëbujqësi, në energjetikë.


1

Grupi VDiskuton mbi natyrën e simfonive që krijon autori:Simfoni heroike: u thur lavde elementeve me të cilat identifikohemi si etni, sepse të gjashta simfonitë janë një radhitje e tipareve identifikuese të kombit shqiptar: mitet, mjedisi autentik shqiptar me të gjitha karakteristikat e tij, historia e lashtë me figurat e saj domethënëse, luftërat etj.Shpëlarja nga mëkatet interpretohet si përpjekje për të mos lënë në harresë atë çfarë përfaqëson më së miri në vetvete kombi shqiptar....e, pavarësisht historisë, në thelb, shqiptari dhe identiteti i tij duhet t’i rezistojnëkohërave.Nxënësit punojnë në dyshe dhe diskutojnë me mësuesin/en mbi figuracionin letrar të përdorur në poezi.

Figura Vargu FunksioniInversioniAliteracioniBartja


Ora IIOrganizimi i orës së mësimit

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura ( bashkëbisedimi, punë në dyshe, punë e pavarur) Mësuesi/ja e drejton vëmendjen tek poezia Motiv i hershëm. U shpjegon nxënësve që:

- Kjo poezi, që emërton me titull një motiv të hershëm, në fakt artikulon një motiv të përhershëm të poezisë së Azem Shkrelit, i cili lidhet me tematikën dhe strukturimin.

- Këtu tematizohet vendlindja si topos i lindjes, si vend i bërjes e si topos i vdekjes, të pritshmes e të pashmangshmes.

- Poezia ndërtohet me topose: Shtedimi, Mokna, Livadhet e Gjakut, Livadhet e Lekës, Kacuberri, duke emërtuar vende që shenjojnë ndodhi të caktuara.

- Nëpërmjet një shtrirjeje identifikuese në Kohë (histori) e në Vend (gjeografi), poeti mbërthen figura domethënëse të disa veprimeve e gjendjeve, të cilat shpërthejnë me domethënie eliptike, si: “Në cikol i bie gjethit, ndjell sokolat” “Një sutë më jep qumësht bukolik nga gjiri”; “Në Kacuberr në kristë një pushkë, më zgjoni”

- Ndërkohë që ndodhin apo priten të ndodhin këto veprime/ngjarje, kaçaku shtrihet të bëjë një sy gjumë, duke vënë nën kokë drekën për sot e vdekjen për nesër.

- Motiv i hershëm është një poezi e rinjohjes së jetës dhe vdekjes, poezi e zgjimit dhe e rebelimit.

Mbi këtë shpjegim mësuesi/ja u kërkon nxënësve të vazhdojnë interpretimin e kësaj poezie në mënyrë të pavarur, duke realizuar zbërthimin e kuptimit dhe simbolikën e saj nëpërmjet pyetjeve. Nxënësit mund të ndjekin shembullin e aparatit mësimor të poezisë Lirikë me shi për hartimin e këtyre pyetjeve.

Diskutim i lirë.VlerësimiPërgjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja mund të bëjë një vlerësim të vazhdueshëm me gojë mbi përparimin e nxënësve, me qëllim identifikimin e njohurive, të interesave, të aftësive apo të shkathtësive që kanë fituar nxënësit në lidhje me tematikën e trajtuar gjatë mësimit. Ky vlerësim mund të shoqërohet edhe me shënime specifike për nivelet e të nxënit.

Detyrë: Rubrika rikujtoni njohuritë stilistike, faqe 224.


1


Tematika: Letërsia shqipe e gjysmës së II të shek. XX Situata e të nxënit:Diskutim mbi krijimtarinë dhe veçori të stilit të Shkrelit.Tema mësimore: Diskutim mësimor - Shkreli


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/ja: diskuton mbi krijimtarinë e Shkrelit; veçon elementë të stilit dhe shpjegon funksionin e kuptimin

e tyre në kuadër të poetikës së shkrimtarit; vlerëson figurën e Shkrelit mbështetur në thënie të tij dhe

vlerësime të shkrimtarëve e studiuesve të tjerë për të; shpreh mendimin dhe mban qëndrim individual mbi vlerat që

përcjell vepra e Shkrelit.

Fjalë kyç:poezi, prozë, veçori të stilit, shprehje poetike, thellësi mendimi, dendësi shprehjeje.

Burimet: teksti i letërsisë, libri digjital, Fjalori i gjuhës shqipe, foto, kompjuter, tabelë, shkumës, fletore etj.


Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: bashkëbisedimi, punë në grup, ditari dypjesësh, shkrim i lirë.


a. a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (bashkëbisedim, organizues grafik) Mësuesi/ja e drejton vëmendjen e nxënësit në rikujtimin e njohurive stilistike duke u mbështetur në veçoritë e poetikës së Shkrelit.Diskuton me nxënësit rreth detyrës së shtëpisë së dhënë. Duke qenë se figurat tingëllore, të sintaksës poetike dhe tropet janë element i preferuar në praktikën krijuese të Shkrelit, siç është hasur edhe më parë në poezitë e tij të komentuara (aliteracioni…në poezinë Lirikë me shi), mësuesi/ja e fokuson vëmendjen e nxënësve në:

- përdorimin e anaforës;- përdorimin e formave negative s’është, që në titull të poezisë;

- përdorimin e polisindetit;- përdorimin e shkallëzimit;

- interpretimin e metaforës.U kërkon nxënësve të shënojnë interpretimin e këtyre figurave në organizuesin grafik, duke u ndalur te funksioni që luajnë si shprehje gjuhësore në ndërtimin e domethënies kuptimore të poezisë.


1

Figurat Lloji FunksioniFigura tingullore Anaforë Interpretimi i anaforës lidhet me gjymtyrët e ndryshme, të cilat

marrin kuptime figurative nga përsëritja e sintagmës së njëjtë. Ne shohim që në fragmentet: S’është foshnje; s’është hije; është kullë; s’është heshtje, gjymtyrët që lidhen fjalët janë gjymtyrë të dyta të fjalisë (kryesisht përcaktorë kallëzuesorë të llojeve të ndryshme etj,). përdorimi i të cilave lidhet me përpjekjen e autorit për t’i dhënë një imazh konkret përdorimit të fjalës në poezi. Për këtë arsye lindja e fjalës nuk është foshnjë, e cila, kur lind, është e paformuar, por duke u rritur si qenie formohet e merr kuptim të plotë; nuk është hije, e cila është figurë e paqartë e një njeriu ose e diçkaje tjetër në errësirë, pamje e turbullt e dikujt ose e diçkaje në errësirë a në mjegull; nuk është heshtje, mungesë e çdo zëri, tingulli a zhurme Fjala është një objekt konkret, një kullë, shtëpi e lartë prej guri me dy a tri kate, e ndërtuar zakonisht në një vend të ngritur, me dritare të vogla), e cila në kuptim figurativ mbart shumë peshë, sepse vetë objekti me të cilin krahasohet fjala ka shumë cilësi. (është e ndërtuar prej guri, është e qëndrueshme, ka disa kate = mund të ketë disa shtresime kuptimore, e ndërtuarnë një vend të ngritur, pra është e dukshme, e dallueshme etj. )

Figura të sintaksëspoetike

Polisindeti dheshkallëzimi

Figura të shprehjes MetaforaPërdorimi i formavenegative


b. Ndërtimi i njohurive të reja (lexim i drejtuar, organizues grafik, punë në grup, punë e pavarur)Mësuesi/ja ndan klasën në grupe dhe u kërkon nxënësve të diskutojnë mbi:Grupi I

- Pse themi se veti parësore e poezisë së Azem Shkrelit është: a. dendësia e mendimit b. ngarkesa dhe tendosja emocionale. Ilustrojeni me vargje.

Grupi II- Ritmi dhe harmonia e vargut nuk është i imponuar nga thelbi përmbajtjesor.

Grupi III- Në poezinë e Shkrelit nuk ka periferi, as përbetime dhe dëshmi atdhetarizmi. Argumentojeni këtë mendim.

Grupi IV- Komenton thënie poetike të Shkrelit drejtuar vetvetes: Ç›ka mësova unë... me dasht si me vdek... me

vdek si me luejtë...Diskutim i lirë mbi këto çështje.

c. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura (bashkëbisedimi)Në fazën e fundit të mësimit, nxënësit njihen me vlerësimet e shkrimtarëve të ndryshëm mbi Azem Shkrelin.


1

Kanë thënë për Azem ShkrelinIbrahim RugovaIsmail KadareAli PodrimjaAli Aliu

Diskutim i lirë mbi këto mendime.


Detyrë: Shkruani mendimin tuaj mbi Azem Shkrelin.


1


Tematika: Përpunim njohurish Situata e të nxënit:Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptetletrare,filozofike dhe historike, duke perceptuar edhe zhvillimin hap pashapi të letërsisë.

Tema mësimore:Test 3 – tremujori 3


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja:

dallon letërsinë si art dhe si shkencë;dallon veçoritë e stilit të autorëve zhvilluar gjatë tremujorit të dytë; thellohet në analiza të plota të veprave të letërsisë shqipe pas

Luftës së II Botërore duke dalluar elementet e analizës;ushtrohet në komente të thella letrare mbi fragmente të dhëna.

Fjalë kyç:letërsi moderne, letërsi bashkëkohore, I .Kadare, Pallati i ëndrrave, M. Camaj, Njeriu më vete e me të tjerë, A. Shkreli, Lirikë me shi.


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte,Histori

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: puna e pavarur individuale.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshmePër realizimin e kësaj ore mësimi, nxënësit janë përgatitur paraprakisht. Nxënësit organizohen në klasë të ulur në banka dyshe dhe mësuesi/ja iu shpërndan tezat e përgatitura më herët.

b. Ndërtimi i njohurive:Tezat janë të modeluara në grupe me në qendër fragmente letrare të veprave të punuara në klasë mbi letërsinë shqipe pas Luftës II Botërore dhe veçanërisht mbi veprën e Ismail Kadaresë, të Dritëro Agollit, të Martin Camajt dhe të Azem Shkrelit.Çdo tezë ka pyetje të niveleve të ndryshme duke filluar nga ato me rrethim, me një përgjigje të shkurtër dhe me përgjigje të argumentuara.Nxënësit gjatë gjithë orës së mësimit do të punojnë në mënyrë të pavarur mbi zgjidhjen e tezës së tyre.


Vlerësimi:Çdo model teze ka në fund të saj tabelën e vlerësimeve sipas niveleve dhe pikëzimin e notës.

Niveli 1 – nota 4 Niveli 2 – nota 5-6 Niveli 3 – nota 7-8 Niveli 4 – nota 9-10


1

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: VI Klasa: XIITematika: Portofoli i nxënësit Situata e të nxënit:

Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare, filozofike dhe historike, duke perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.

Tema mësimore:Portofoli (ora 3) tremujori III


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja: dallon letërsinë si art dhe si shkencë; zbulon mesazhe kontekstuale të veprave të ndryshme; bashkëpunon mes një grupi të caktuar duke sjellë

produkte të plota letrare; krijon një panoramë të qartë të asaj që është mësuar

gjatë tremujorit të tretë; demonstron progresin e tij bazuar në rezultatet e

identifikuara; nxit mendësinë e vetëvlerësimit tek nxënësit; bën ballafaqimin e dokumentuar të performancës së

nxënësve me njëri-tjetrin dhe nxitjen e krijimtarisë.

Fjalë kyç:portofol, letërsi, arte, periudhë, letërsi moderne, letërsi bashkëkohore, letërsi shqipe

Burimet: libri i nxënësit, autorët dhe veprat e punuara, interneti, biblioteka, dhuntitë personale etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte, Histori,TIK, Qytetari etj

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: metoda e bashkëbisedimit, puna e pavarur individuale,puna në grup, punë e drejtuar,organizuesi grafik, diagrami i Venit, hulumtimi.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme ( metoda e bashkëbisedimit, punë e drejtuar)Për realizimin e kësaj ore mësimi, duhet të sjellim nën vëmendjen e nxënësve mes metodës së bashkëbisedimit se ç’është portofoli i të nxënit dhe cili është roli i tij. Sa dhe si e njohin nxënësit atë.

Diane Hart e përcakton një portofol si “një enë që mban evidencën e njohurive, të ideve, interesave dhe të arritjeve”.

Nëpërmjet portofolit, mësuesi/ja drejton nxënësit në koleksionimin e rezultateve/arritjeve të të nxënit sipas një rendi të mirëstrukturuar, me qëllim vlerësimin, vetëvlerësimin dhe shkëmbimin e këtyre arritjeve.Portofoli i të nxënit është një qasje bashkëkohore që bazohet në kriteret e cilësisë dhe dokumenton kontributin e nxënësve në veprimtari mësimore të orientuara nga kompetenca.Portofoli i nxënësit :

mbështet zbatimin e kurrikulës së bazuar në kompetenca; krijon qëndrueshmëri në procesin e realizimit të saj;


1

ndikon në mënyrë të drejtpërdrejtë në garantimin e cilësisë së zbatimit të kurrikulës dhe të arritjes së të nxënit.

Karakteristikat e portofolit të të nxënit: reflekton rezultatet e identifikuara të nxënësit bazuar në pritshmëritë e RN (rezultateve të të

nxënit) të kurrikulës; përqendrohet në përvojat e të nxënit të nxënësve të bazuara në performancë, si dhe në

përvetësimin e kompetencave kyç (njohurive, aftësive dhe qëndrimeve); përmban shembuj të punës që shtrihet gjatë gjithë vitit shkollor dhe jo në disa ditë të

shkëputura të vitit; përmban produkte të punëve të nxënësve që përfaqësojnë një shumëllojshmëri rezultatesh për

t’u vlerësuar; përmban një shumëllojshmëri të modeleve të punës dhe vlerësimet e kësaj pune nga vetë

nxënësit, shokët, mësuesit e tjerë, prindërit etj.b. Ndërtimi i njohurive (metoda e bashkëbisedimit, puna individuale, organizues grafik, diagrami i

Venit, hulumtimi)Kështu, gjatë tremujorit të tretë, nxënësit janë njohur me zhvillimet letrare të letërsisë moderne bashkëkohore të shek. XX.Mësuesi në procesin e planifikimit, të realizimit dhe të reflektimit/vlerësimit mban parasysh përmbushjen nga nxënësi të të gjitha kompetencave, si kyç dhe ato të fushës.Kjo është arsyeja e rëndësisë që merr portofoli si një mjet për të dokumentuar, treguar, krahasuar dhe vlerësuar mbërritjen te qëllimi i artikuluar në kurrikul.Portofoli është pasqyrim i mësimdhënies të bazuar në dëshmi; mësimdhënia dhe të nxënit, të vështruara nëpërmjet portofolit, ndihmon të eksplorojmë dhe të zhvillojmë

qasjet për një mësim efektiv; nëpërmjet portofolit përthyhen dhe dokumentohen qasjet e mësimit të bazuar në kompetenca/performancën

e nxënësit; në thelbin e tij portofoli me dokumentacionin që e përbën, argumenton përgjegjësitë e mësuesit në lidhje

me mësimdhënien dhe të nxënit.Qysh në fillim të tremujorit ose hap pas hapi, mësuesi/ja u ka dhënë nxënësve të klasës detyrat të cilat ata duhet të përmbushin përgjatë këtij tremujori në pasurimin e portofolit të tyre.Më poshtë po shënojmë modele detyrash, të cilat mësuesi/ja mund t’ua japë nxënësve si detyra portofoli gjatë tremujorit të dytë:

1. Në sa faza kalon vepra e Martin Camajt? Cilat janë tiparet e secilës fazë? Ndaluni në veçanti në raportin midis tyre; te të përbashkëtat dhe te dallimet që diktohen prej faktorëve jashtëletrarë. Çfarë i sjell poezisë shqipe Camaj me vëllimin Njeriu më vete e me tjerë.

50 pikëNë fund të poezisë Lirikë me shi të Azem Shkrelit, në vargun përmbyllës të kurorës, pasi autori i ka shkruar

gjashtë simfoni shiut (gjashtë variantet), artikulohet thirrja hem si lutje, hem si domosdo:Shkruajni, të gjorë, simfoninë e shtatë të shiut Si do ta shkruanit ju simfoninë e shtatë e shiut? 50 pikëPër të realizuar vlerësimin e portofolit, mund të ndiqen disa mënyra si më poshtë:

nxënësit mund të paraqesin të gjithë ose një pjesë të portofolit të tyre; në disa raste, nxënësit mbrojnë punën e tyre; në raste të tjera, nxënësit i shfaqin punimet e portofolit të tyre në formë ekspozite; në raste të tjera, nxënësit zhvillojnë një pjesë të portofolit të tyre duke reflektuar interesat individuale

akademike apo të karrierës.Gjatë kësaj ore mësimi, mësuesi/ja është e lirë të zgjedhë mënyrën më efikase për t’iu dhënë nxënësve


1

mundësinë e prezantimit të portofolit të tyre. Kështu mund të bëhet edhe një alternim mënyrash vlerësimi, pasi vetëm një orë nuk mjafton për t’i paraqitur punët të gjithë nxënësit e klasës.

c. Demonstrimi i rezultateve të arrituraNë këtë fazë së orës mësimore, mësuesi/ja dhe nxënësit janë të lirë të japin gjykimet e tyre lidhur me punët e prezantuara, duke paraqitur pika e tyre të forta dhe pikat e dobëta, madje edhe duke dhënë këshilla dhe sugjerime për punë edhe më cilësore në vazhdimësi.Mësuesi mund t’i përdorë të dhënat e portofolit për qëllime të ndryshme specifike, duke përfshirë:

• nxitjen e të mësuarit të vetëdrejtuar;• krijimin e një panorame të qartë të asaj që është mësuar nga nxënësi;• nxitjen e të nxënit për të nxënë;• demonstrimin e progresit të nxënësit bazuar në rezultatet e identifikuara;• nxitjen e mendësisë së vetëvlerësimit te nxënësit;• ballafaqimin e dokumentuar të performancës së nxënësve me njëri-tjetrin dhe nxitjen e krijimtarisë;• përfshirjen e prindërve në procesin e të nxënit

Vlerësimi:Për të realizuar këtë etapë të procesit mësimor, mësuesi/ja duhet të përgatitë për çdo nxënës vlerësimin e portofolit, sipas tabelës së mëposhtme:


1 2 3 4


Detyra 2 – 50 pikë10 pikë – dorëzimi në kohë 40 pikë – origjinaliteti i punës

TOTALI I PIKËVE

Duhet përmirësim

Ka progres


1

Fusha: Gjuhët dhe komunikimi Lënda: Letërsi Shkalla: VI Klasa: XIITematika: Projekt kurrikular Situata e të nxënit:

Nxënësi njeh dhe ndërton kuptimin e duhur mbi konceptet letrare, filozofike dhe historike, duke perceptuar edhe zhvillimin hap pas hapi të letërsisë.

Tema mësimore:Puna me projekte ora 1 + 2

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit;kompetenca e të menduarit;kompetenca qytetare;kompetenca digjitale;kompetenca për të nxënë;kompetenca për sipërmarrjen.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës mësimore:Nxënësi/-ja:

dallon letërsinë si art dhe si shkencë;dallon periudhën letrare në të cilën bën pjesë autori i zgjedhur;dallon veçoritë e stilit të autorëve të përzgjedhur për temën e

projektit kurrikular; thellohet në analiza të plota të veprave të letërsisë shqiptare

dhe të huaj;zbulon mesazhe kontekstuale të veprave të përzgjedhura;bashkëpunon mes një grupi të caktuar duke sjellë produkte të

plota analizash letrare.

Fjalë kyç:projekt kurrikular, bisedë, diskutim, grupe pune, periudha letrare, analizë vepre, etapa etj.

Burimet: libri i nxënësit, vepra e zgjedhur nga çdo grup, interneti, biblioteka, etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:Gjuhë shqipe, Gjuhë e huaj, Arte,Histori, TIK, Qytetari

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: puna e pavarur individuale, puna në grup, punë e drejtuar,bashkëbisedim.


a. Lidhja e temës me njohuritë e mëparshmePër realizimin e kësaj ore mësimi, duhet të kujtojmë se kjo orë është vazhdimësi e orëve të projektit kurrikular, që është prezantuar gjatë tremujorit të parë dhe të dytë.Nëpërmjet punës në grup dhe veçanërisht nëpërmjet punës me projekt, nxënësit duhet të jenë të prirur të angazhohen maksimalisht.Më herët klasa është ndarë në grupe pune dhe secili grup ka përzgjedhur një autor shqiptar apo të huaj mes periudhës së letërsisë së shek. XX.

b. Ndërtimi i njohurive:Në këtë moment të orës mësimore çdo grup do të prezantojë punën e tij mbi temën dhe autorin e zgjedhur, si dhe detyrat e caktuara nga lideri i grupit.Grupi I – Nëpërmjet liderit të grupit, bëhet prezantimi i anëtarëve të grupit dhe shpjegohet si janë ndarë detyrat për secilin pjesëtar. Çdo anëtar i grupit prezanton punën e tij duke përcjellë në orën prezantuese të projektit kurrikular sa më shumë cilësi.


1

Paraqitja e projektit përfundimtar prej grupit I dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë (nxënës klase, nxënës shkolle, mësues, të ftuar, të interesuar etj…)

Paraqitja përfundimtare e albumit me fotografi për autorin e zgjedhur nga ky grup.Paraqitja e një reklame.Paraqitja e një posteri.Paraqitja e një fletëpalosjeje.

Për më tepër konsultohemi edhe me broshurën e përgatitur për nxënësit si udhërrëfyes në punën e tyre. Në vazhdim të orës prezantohet grupi II.Grupi II – Nëpërmjet liderit të grupit, bëhet prezantimi i anëtarëve të grupit dhe shpjegohet si janë ndarë detyrat për secilin pjesëtar. Çdo anëtar i grupit prezanton punën e tij duke përcjellë në orën prezantuese të projektit kurrikular sa më shumë cilësi.

Paraqitja e projektit përfundimtar prej grupit II dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë ( nxënës klase,nxënës shkolle, mësues, të ftuar, të interesuar etj…)

Paraqitja përfundimtare e albumit me fotografi për autorin e zgjedhur nga ky grup.Paraqitja e një reklame.Paraqitja e një posteri.Paraqitja e një fletëpalosjeje

Për më tepër konsultohemi edhe me broshurën përgatitur për nxënësit si udhërrëfyes në punën e tyre.

Në vazhdim të orës prezantohet grupi III.Grupi III– Nëpërmjet liderit të grupit, bëhet prezantimi i anëtarëve të grupit dhe shpjegohet si janë ndarë detyrat për secilin pjesëtar. Çdo anëtar i grupit prezanton punën e tij duke përcjellë në orën prezantuese të projektit kurrikular sa më shumë cilësi.

Paraqitja e projektit përfundimtar prej grupit III dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë ( nxënësklase, nxënës shkolle, mësues, të ftuar, të interesuar etj…)


Për më tepër konsultohemi edhe me broshurën përgatitur për nxënësit si udhërrëfyes në punën e tyre. Shënim: Klasa është e ndarë edhe në grupe të tjera, puna e të cilëve do të prezantohet orën e dytë.

Ora IIGrupi IV – Nëpërmjet liderit të grupit, bëhet prezantimi i anëtarëve të grupit dhe shpjegohet si janë ndarë detyrat për secilin pjesëtar. Çdo anëtar i grupit prezanton punën e tij duke përcjellë në orën prezantuese të projektit kurrikular sa më shumë cilësi.

Paraqitja e projektit përfundimtar prej grupit IV dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë (nxënës klase,nxënës shkolle, mësues, të ftuar, të interesuar etj…)


Për më tepër konsultohemi edhe me broshurën përgatitur për nxënësit si udhërrëfyes në punën e tyre. Në vazhdim të orës prezantohet grupi V.Grupi V– Nëpërmjet liderit të grupit, bëhet prezantimi i anëtarëve të grupit dhe shpjegohet si janë ndarë detyrat për secilin pjesëtar. Çdo anëtar i grupit prezanton punën e tij duke përcjellë në orën prezantuese të projektit kurrikular sa më shumë cilësi.

Paraqitja e projektit përfundimtar prej grupit V dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë ( nxënës klase,nxënës shkolle, mësues, të ftuar, të interesuar etj…)


1



Në vazhdim të orës prezantohet grupi VI.Grupi VI– Nëpërmjet liderit të grupit, bëhet prezantimi i anëtarëve të grupit dhe shpjegohet si janë ndarë detyrat për secilin pjesëtar. Çdo anëtar i grupit prezanton punën e tij duke përcjellë në orën prezantuese të projektit kurrikular sa më shumë cilësi.

Paraqitja e projektit përfundimtar prej grupit VI dhe mbrojtja e tij përballë një publiku të gjerë ( nxënësklase, nxënës shkolle, mësues, të ftuar, të interesuar etj…)



c. Demonstrimi i rezultateve të arrituraNë këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja dhe nxënësit janë të lirë të japin gjykimet e tyre lidhur me punën e grupeve të prezantuara, duke paraqitur pikat e tyre të forta dhe pikat e dobëta të punës në grup dhe të asaj individuale.

Vlerësimi:Vlerësimi i punëve të nxënësve do të bëhet duke pasur parasysh disa pika:

planin e projektit kurrikular për çdo grup; zbatimin e tij nga secili grup; menaxhimin e informacionit; etikën e punës në grup; përfundimet e nxjerra nga secili grup pune; punët krijuese të çdo grupi; mënyrën e prezantimit.

KRITERET E VLERËSIMIT

KRITERET E VLERËSIMITNiveli I : (NOTA 4) Nëse nxënësi nuk sjell asnjë material që ka lidhje me detyrat e ngarkuara.

Niveli II: (NOTA 5) Përgatit materialin e kërkuar me gojë ose me shkrim dhe e paraqit/dorëzonatë në afatet e kërkuara.

Niveli II: (NOTA 6 ) Trajton temën e kërkuar duke përdorur informacionin e dhënë dhe respekton kriteret e kërkuara (me shkrim elektronik, jo më pak se 2 faqe e shkruar dheparaqitje me gojë, jo më shumë se 5 minuta)

Niveli III: (NOTA 7) Shtjellon argumentin e kërkuar nga tema dhe respekton afatet dhe kriteret evendosura më sipër.

Niveli III: (NOTA 8) Përdor shembuj dhe citime nga bibliografia e rekomanduar, që shërbejnë për trajtimin e temës. Rendit qartë dhe logjikisht materialin. Përdor një gjuhëkorrekte dhe pa gabime.

Niveli IV: (NOTA 9 - 10) Ka origjinalitet në trajtimin e temës. Përdor saktë dhe me korrektësibibliografinë. Përdor një gjuhë të qartë dhe pa gabime.


1

2plani vjetor - albas.alalbas.al/.../kl-12/word/libri_mesuesit_letersia_12.docx · web viewlexon...

Documents