LEKSION 1

HYRJE NE TEORINE DHE METODOLOGJINE E EDUKIMIT FIZIK

Teoria dhe metodologjia e edukimit fizik e paraqet si paresor percaktimin e sakte te koncepteve te pergjithshme, qe kane lidhje me objektin e saj.

1. Konceptet themelore

Kuptimi mbi kulturen fizike

Kultura fizike eshte pjese e rendesishme e kultures se pergjithshme te nje vendi

(kombi), qe ka vlera mbareshoqerore dhe materiale te pasqyruara ne

institucionet shteterore e shoqerore, si dhe ne sistemet e edukimit fizik, te cilat

jane te njohura ne historine e shoqerise njerezore. Ky koncept interpretohet ne

dy forma kryesore:

- Ne kuptimin e ngushte (qe i referohet individit);- Ne kuptimin e gjere (qe i referohet shoqerise

Ne kuptimin e ngushte - kultura fizike perfaqeson dhe shpreh nje teresi dijesh,

ku perfshihet nje vellim i caktuar njohurish e aftesish me karakter historik,

pedagogjik, psikologjik, shkencor e praktik, qe i shfaq individi ne jeten e

perditshme, private ose shoqerore. Keto dije kane karakter konkret dhe lidhen

drejtperdrejt me zhvillimin fizik. me edukimin fizik. me sportin, me shendetin.

me clodhjen fizike dhe psikike. Kur njeriu arrin t'i shfaqe dukshem njohurite dhe

aftesite e tij ne veprimtarine e perditshme. athere mund te quhet se ai ka

kulture fizike.

Ne kuptimin e gjere - kultura fizike perfshihet si pjese perberese dhe e

domosdoshme e kultures se pergjitheshme te nje kombi. Ajo duhet kuptur si nje

fushe specifike e aktivitetit shoqeror. ku shteti, komunitetet dhe shoqatat

interesohen per te plotcsuar nevojat e njerezve ne drejiim te zhvillimit fizik. E

kuptuar si e tille, kultura fizike shpreh njehresh teresine e vlerave fizike,

materiale dhe shpirterore te nje kobi, qe burojne nga dy veprinitari kryesore te

shoqerise dhe te individit:

*Veprimtaria shnderruese;

•Veprimtaria krijuese.

Vlerat qe burojne nga veprimtaria shnderuese, perfshijne natyren e nje vendi

dhe mjedisin konkret. Keto vlera quhen vlera te jashtme. ato perfshijne: parqet

sportive, stadiumet, pishinat. palestrat. pullatet e sportit, fushat e lojerave,

pistat e skive, hipodromet, ciklodromet etj. (shih figuren 1)

Natyra, mjedisi

V l e r a

t e

j a s h t

m e

N d e r t i m

e t e

e d u k i m i t

f i z i k e

•

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F i g u r u 1 : S k e m a e v l e r a v e , q e

b u r o j n e n g a

v e p r i m t a r a i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

V l l l ' R I M T

A R I A

Vlerat qe burojne nga veprimtaria krijuese, perfshijne tre drejtime kryesore te krjimtarise dhe te mbare shoqerise. qe jane:

a.Kerkimet shkencore, studimet dhe botimet shkencore, mesynim cilesine e larte dhe modernizimin e kultures fizike tenje vendi;b.Metodologjia e zhvillimit te edukimit fizik dhe te

sportit,aparaturat matese e ushtruese moderne elekironike,kibernetike etj.

c.Format dhe sisteme organizativ. me synim efikasitelin dhe rendimentin e edukimit fizik c te sportit (shih figuren 2)

•Perfaqeson vlerat e

Kerkimeve shkencore; Metodologjise se zhvillimit; Formave dhe sistemit organizativ te edukimit fizik e te sportit.

Figura 2: Skema e vlerave, qe burojne nga veprimtaria krijuese

Vlerat qe burojne nga veprimtaria shnderruese dhe ato qe burojne nga veprimtaria krijuese ne fushen e kultures fizike, jane jo vetem te prekshme e konkrete (te jashtme), por edhe te brendshme. Keto vlera pasqyrojne mjaft cilesi te individit, te cilat shfaqen gjate procesit te te ushtruarit, d.m.th. gjate veprimtarise se kultures fizike. Nder to, vlen te permenden:

- Shfaqjet e ndryshme emocionale pozitive;- Bukuria trupore dhe harmonia e levizjeve;- Sjellja dhe komunikimi moral shoqeror.Teresia e vlerave qe burojne nga veprimtaria

shnderruese, si dhe e atyre qe burojne nga veprimtaria krijuese, jane pasuri e madhe dhe i japin nje pozicion te rendesishem e te pandare nga kultura e pergjithshme tere kultures fizike te nje vendi.

Kultura fizike lidhet ngushte me shume ane te kultures se pergjithshme, sic eshte: ekonomia, menyra e jeteses, artet e bukura. letersia, masmedia, vecorite historike dhe etnografike te popullit etj. Ajo e pasuron jeten shoqerore me informacion te specializuar, qe vete kultura e pergjithshme nuk mund ta marre nga burime te tjera.

Kultura fizike ndihmon edhe ne lindjen e dukurive te reja te zhvillimit te vlerave materiale e shpirterore, te cilat e gjejne shprehjen e tyre ne: teknike, shkence, ndertim, letersi, art, muzike, kinematografi, pikture, skulpture dhe fusha te tjera.

1.1.1.2. Edukimi fizikNe perdorimin e perditshem, koncepti edukim fizik kuptohet ne menyra te ndryshme, madje shpesh shpjegimi i tij ne praktike nuk eshte i sakte. Qe prej tre dhjetevjecaresh ka pasur diskutime te medha lidhur me shqyrtimin nese termi edukim fizik eshte me i godituri per kete fushe. Duke u nisur nga ky kendveshtrim jane rekomanduar terma te tjere, si: edukim i levizjes, kinesiologji, edukim sportiv, ngjallshmeri fizike, sport, edukim motor etj. Termi qe po perdoret gjeresisht sot, eshte edukim fizik dhe sport, per vete faktin se edukim/ fizik e'shte i lidhur dhe i integruar pazgjidhshmerisht me sportin.

Ne thelb edhe edukimz fizik ka kuptimin e tij te ngushte dhe te gjere. Kuptimi i ngushte i ketij koncepti i drejtohet vazhdimisht rezultateve te individit; kuptimi i gjere i drejtohet procesit te organizuar pedagogjik.

Ne kuptimin e ngushte - me edukim fizik kuptojme teresine e rezultateve (produktin) te arritura nga individi gjate te ushtruarit sistematik. S'ka dyshim se keto rezultate shprehin nje kapacitet (vellim) te mjaftueshem e te domosdoshem te njohurive; shkathtesive dhe aftesite fiziko-levizore, te cilat mund te jene te pergjithshme ose te specializuara ne nje sport (shih figuren 3).

Kur, nepermjet te ushtruarit sistematik, njerezit permbushin nje kapacitet te mjaftueshem e te domosdoshem te njohurive, te shkathtesive dhe te aftesive fiziko-levizore (te pergjithshme e te specializuara), mund te themi se ata kane edukate fizike.

Figura 3: Edukimi fizik ne kuptimin e ngushte

Në kuptimin e gjërë me edukim fizik kuptojme procesinpedagogjik të organizuar apo spontan, të programuar apo të lirë

tedrejtuar nga specialistë (ose të pavaru) cili synon në realizimin e objektivave nga ana e individit apo e grupit (figura 4)

Realizimi ne praktine I objektibabe te edukimit fizik shpreh permbajtjen e tij te vertete ose tërrësinë e vlerave që fitohen në këtë proces pedagogjik sistematik, të programuar dhe të drejtuar.

5

Njohuri shkathtesi

Kapaciteti

Te ushtruarit

AFTRESI FIZIKO

LEVIZOREEDUKIMI FIZIK

Mesimore — Znvillues Shendetesore ~ Edukative

Figura 4: Edukimi fizik ne kuptimin e gjere (autoret)

Duke u ndalur konkretisht te permbajtja e edukimit fizik, ne kuptimin e tij te gjere, sipas skeme's se paraqitur ne figuren 4, dallojme keta objektiva:

• Objektivat mesimore perfshijne procesin e pervetesimit tenjohurive te specializuara, te shkathtesive te pergjithshmelevizore dhe te shkathtesive sportive, pervete'simin e garave,te ndeshjeve sportive ose lojerave argetuese.

• Objektivat zhvillues kane ne permbajtje rritjen e treguesveantropometrike dhe te aftesive fizike-baze; rritjen erezultateve te veprimeve te pergjithshme levizore dhe teatyre sportive (qe maten ne hapesire dhe kohe); persosjen eproceseve psikike, te cilesive psikike dhe te veprimevelevizore.

• Objektivat rekreative kane te bejne me ato vecori te procesitte te ushtruarit, qe sigurojne me se miri clodhjen fizike epsikike te njeriut; argetimin e tij te kulturuar me mjetet e edukimit fizik dhe te sportit

specifike te te ushtruarit, te cilat bejne te rnundur rrirjen ekapacitetitfunksional tc organizmit ne kushtet e ngarkcsavefizike: iritjeii e forcave imunologjike te organizmit oseqcndmeshmcrine e tij ndaj faktoreve te demshem se'mundje-sjelles.

• Objektivat ednkalive pennbajne procesin cfonnimit le kodilmoral te njeriut (sjclljcs, komunikimit); procesin eforinimitte tij shpirteror me virtytet me te mira; procesin dheshfaqjeve poziiive emocionale dhe te marredhenievedinjitoze shoq'erore.

• moral te njeriut (sjclljcs, komunikimit); procesin eforinimitte tij shpirteror me virtytet me te mira; procesin dheshfaqjeve poziiive emocionale dhe te marredhenievedinjitoze shoq'erore.