rrjeta telematike leksioni vi

RRJETA TELEMATIKE

Modeli OSI1

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari

OSI MODEL

Ne 1984, Organizata Nderkombetare per

Standartizimet (ISO) percaktoi nje standart, apo

nje seri rregullash, per prodhuesit e

komponenteve te rrjetave, te cilat do ti lejonin

keto komponente te komunikonin ne ambjente te

pangjashem. Ky standart njihet me emrin modeli

(OSI) Open Systems Interconnect. Modeli

perbehet nga 7 shtresa. Cdo shtrese e modelit

OSI eshte pergjegjese per nje funksion specifik

apo nje detyre specifike brenda niveleve te

komunikimit ne rrjeta.

2

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari

SHTRESAT E MODELIT OSI

7 shtresat e modelit OSI,

nga me e larta tek me e

ulta jane:

aplikimi,

prezantimi,

sesioni,

transporti,

rrjeti,

data link,

dhe shtresa fizike. 3

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


Komunikimi me rrjetin fillon ne shtresen e aplikimit te modelit OSI dhepershkon rrugen e tij poshte deri ne shtresen fizike. Te dhenat pastajkalohen nepermjet nje mjetikomunikimi per tek komjuteri marres, icili komunikon mbrapsht duke e filluarkomunikimin nga shtresa fizike e duke u ngjitur lart ne shtresen e aplikimit.

Figura tregon shembullin e paketave qe transmetohen poshteneper shtresat e modelit OSI tekompjuterit dergues , pergjatemjetit te komunikimit, dhe pastajperseri lart neper shtresat OSI tekompjuterit prites.

4

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


Cdo shtrese e modelit OSI eshte pergjegjese per disa funksione te caktuara brenda procesit tedergimit te informacionit nga nje sistem ne njetjeter.

Cdo shtrese eshte pergjegjese per te komunikuarme shtresat fqinje, pra me ato qe ndodhenmenjehere mbi te dhe nen te.

P.Sh. shtresa e Prezantimit, do te marreinformacion nga shtresa e Aplikimit, do taformatoje ate sic duhet dhe do ta percjelle ne shtresen e Sesionit. Shtresa e Prezantimit, nuk do te komunikoje kurre ne menyre direkte me shtresen e Rrjetit apo ate te Data linkut. 5

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


Le te hedhim nje sy tek shtresat e modelit OSI, nga kendveshtrimi I dy PC-veqe do te dergojne informacion ndermjet tyre:

COMPUTER1 dhe SERVER1 do te shkembejne te dhena ne rrjet.

COMPUTER1 do ta konsiderojme PC qe dergon te dhena, dhe SERVER1 do takonsiderojme si PC-ja prites/marres.

6

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


Shkembimi I te dhenave fillon me COMPUTER1 qe

I dergon nje kerkese SERVER1. Eshte e

rendesishme te kuptohet - ndersa jeni progresuar

ecur neper shtresa qe cfaredo funksioni te kryhet

ne nje shtrese ne sistemin dergues, duhet te

cbehet ne ne te njejten shtrese ekzakte ne

sistemin prites.

P.Sh., nese shtresa e Prezantimit ne sistemin

dergues, kompreson informacionin, shtresa e

Prezantimit ne sistemin prites do ta

dekompresoje informacionin, perpara se ta kaloje

kete informacion ne shtresen e Aplikimit. 7

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


Shtresa 7: Shtresa Aplikimit

Shtresa e Aplikimit ne sitemin dergues eshtepergjegjese (COMPUTER1) qe te realizoje kerkesen per komunikim. Kjo mund te jete cdo lloj kerkese rrjeti—nje kerkese web, e cila perdore nje web browser (HTTP), kerkese e derguar me nje e-mail, duke perdorur SMTP, apo nje kerkese nga nje file sistemi e cila perdornetwork client redirector software.

Ne sistemin prites, shtresa e Aplikimit, do te ishtepergjegjese per t’ia kaluar kerkesen aplikimit aposherbimit perkates ne ate sistem. Ne shembullin tone, ne do te supozojme qe ju jeni ulur tek COMPUTER1 dhe keni shkruar adresen e SERVER1 ne web browser tuaj per te krijuar nje kerkese HTTP.

8

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


Shtresa 6: Shtresa e Prezantimit

Pasi eshte bere kerkesa, shtresa e Aplikimit e kalon informacion per tek Shtresa e

Prezantimit, ku ai do te formatohet ne menyre qe informacioni (apo kerkesa) te

mund te interpretohet nga sistemi prites. Kur shtresa e Prezantimit, merr

informacion nga shtresa e Aplikimit per tu derguar ne rrjet, kjo shtrese sigurohet

qe informacioni te jete ne formatin e duhur – nese nuk eshte, shtresa e Prezantimit

i konverton te dhenat. Ne sistemin prites, kur shtresa e Prezantimit merr

informacion rrjeti nga shtresa e Sesionit, ajo siguron qe te dhenat te jene ne

formation e duhur, dhe nese nuk jane ben konvertimin e tyre.

Funksionet e formatimit qe mund te ndodhin ne shtresen e prezantimit mund te

jene kompresioni, enkriptimi dhe sigurimi qe character kodet e vendosura mund te

interpretohet ne anen tjeter.

P.Sh., nese zgjedhim te kompresojme te dhenat nga aplikimi qe po perdorim,

shtresa e Aplikimit do ta percjelle ate kerkese ne shtresen e Prezantimit, por do te

jete shtresa e Prezantimit ajo qe do ta beje kompresimin.

Tani, diku keto te dhena duhet te dekompresohen ne menyre qe te lexohen. Kur te

dhenat shtresen e Prezantimit te PC prites, ajo do te dekompresoje te dhenat dhe

do ti percjelle te dhenat lart ne shtresen e Aplikimit.

9

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


Shtresa 5: Shtresa e Sesionit

Shtresa e Sesionit administron dialogun ndermjet dy PC-ve. Ajo e ben kete duke vendosur, administruar dhe perfunduar komunikimin ndermjet dy PC-ve.

Kur vendoset nje sesion, ndodhin tre faza te vecanta. Ne fazen e vendosjes, kerkuesi inicionsherbimin dhe rregullat per komunikim ndermjet dy sistemeve. Keto rregulla mund teperfshijne elemente te tilla si psh: kush transmeton dhe kur dhe gjithashtu sa te dhenamund te dergohen ne nje kohe. Te dy sistemet duhet te bien dakort per rregullat; rregullatjane te njejta si etiketa e nje bisede.

Pasi rregullat jane pranuar, fillon faza e transmetimit te te dhenave. Ne te dy anet tashmedihet se si do te flasin me njeri tjetrin., metodat me eficente qe duhet te perdorin dhe si duhette dedektojne gabimet, - dhe e gjith ekjo pasi rane dakort ne fazen e pare.

Se fundmi, faza e perfundimit ndodh kur sesioni perfundon dhe komunikimi mbyllet ne menyre te rregullt.

Ne shembullin tone , COMPUTER1 krijon nje sesion me SERVER1, dhe ata te dy bien ne ujdi per rregullat e bisedes.

10

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


Shtresa 4: Shtresa e Transportit

Shtresa e Transportit administron funksione te transportit sic eshte dergimi isigurt apo I pasigurt I te dhenave. Per protokolle te besueshme te transportit, shtresa e Transportitpunon fort ne menyre qe te mundesoje transportin e sigurt te te dhenave ne destinacion. Ne sistemin prites, shtresa e transportit eshte pergjegjese, per te copetuar informacionin ne paketa me te vogla, ne menyre qe nese nevoitet ritransmetim, do te dergohen vetempaketat qe mungojne.

Paketat qe mungojne percaktohen nga fakti qe qe shtresa e transportit merr mesazh njohje(ACKs) nga sistemi remote, kur ky I fundit merr paketat. Ne sitemin prites, shtresa e Transportit do te jete pergjegjese per hapjen e paketave dhe rikonstruktimin e mesazhitorgjinal. Nje funksion tjeter I shtreses se Transportit eshte sekuencimi I segmentit. Sekencimi eshte nje sherbim lidhjeje qe merr segmentet qe priten jashte rradhe dhe I risekuencon ato ne radhen e duhur.

P.Sh. Nese une dergoj 5 paketa dhe ju prisni ne kete rradhe ( sipas numrit te tyre sekuencial) 3, 1, 4, 2, 5, shtresa e trasnportit do te lexoje numrat e sekuencave dhe do ti bashkoje atone rendin e duhur.

11

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


Shtresa 4: Shtresa e Transportit vazhd.

Gjithashtu shtresa e Transportit mundeson opsionin e specifikimit te nje ―service address‖ per sherbimet apo aplikimet ne PC-te burim dhe destinacion, ne menyre qe te specifikoje nga cfareaplikimi na erdhi kerkesa dhe per tek cili aplikim eshte drejtuar kerkesa.

Te gjithe sistemet moderne operative ekzekutojne shume programe njekohesisht, dhe seciliprogram ka nje ―service address‖ unike. ―Service addresses‖ qe percaktohen mire ( p.sh. Ngastandarte te rrjetit) quhen adresa te mirenjohura. ―Service addresses‖ quhen gjithashtu portaapo sockets nga protokolle te tilla si TCP/IP.

Ne kete moment, ne shembullin tone, kerkesa copetohet ne paketa, ne pergatitje per tuderguar pergjate rrjetit, dhe informacioni i shtreses se transportit ( si p.sh protokollet e trasnportit qe po perdoren dhe ndonje informacion shtese transporti) I bashkangjitet kerkeses.

Ne kete shembull, duke qene se po merremi me nje aplikim TCP/IP do te shtohen portat e burimit dhe portat e destinacionit.

E rendesishme: TCP eshte shembull I nje protokolli Transport pergjegjes per transport te sigurt, ndersa UDP eshte shembull I nje protokolli Transportipergjegjes per transport te pasigurt.

12

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


Shtresa 3: Shtresa e Network-ut

Shtresa e Network/rrjetit eshte pergjegjese per te administruar informacion

e adresave logjike neper paketa dhe per dergimin apo rutimin e ketyre

paketave duke perdorur informacionin e ruajtur ne nje tabele rutimi.

Tabela e rutimit eshte nje liste destinacionesh te vlefshme qe jane ruajtur

ne memorien e ruterave.

Shtresa e Rrjetit eshte pergjegjese per te punuar me adresat logjike. Adresa

logjike jane llojet e adresave qe perdoren per te identifikuar ne menyre unike

nje sistem ne nje rrjet, por ne te njejten kohe te identifikojne edhe rrjetin ne

te cilin ndodhet sistemi ndryshe nga adresa MAC (adresa tipike qe digjet ne

nje karte rrjeti), pasi adresa MAC I jep sistemit nje adrese unike dhe nuk

specifikon apo jep informacion ne cfare rrjeti vepron sistemi.

Adresa logjike perdoret protokolle te shtreses se rrjetit per te derguar

paketat ne rrjetin e duhur. Ne shembullin tone, kerkesa vjen nga web

browser dhe eshte destinuar per nje web server, ku te dy jane aplikime qe

eksekutojne TCP/IP. Ne kete pike, shtresa e Rrjetit do te shtoje adresen e

burimit (IP address e sistemit dergues) dhe adresen e destinatarit

(adresen IP e sistemit destinacion) ne pakete, ne menyre qe sistemi prites

te dije nga erdhi paketa.

13

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


Shtresa 2: Shtresa Data Link

Shtresa Data link eshte pergjegjese per te konvertuar te dhenat nga nje

pakete ne nje patern sinjalesh me bite elektrike qe do te perdoren per te

derguar te dhenat pergjate mjetit te zhgjedhur per komunikim. NE sistemin

prites, sinjali elektrik konvertohet perseri ne paketa nga shtresa data link

dhe pastaj do te percillet lart ne shtresen e rrjetit per procesim te

metejshem.

Shtresa data link ndhaet ne dy nenshtresa:

Logical link control (LLC) eshte pergjegjese per funksionet e

kontrollit dhe korigjimin e gabimeve.

Media access control (MAC) Percakton adresen fizike te host-it. Ajo

gjithashtu percakton se si host-I vendops trafik ne mediumin e

komunikimit; p.sh, CSMA/CD versus Token Passing.

Nenshtresa MAC ruan adresat e paisjes fizike (zakonisht quhen si adresa

MAC) per te komunikuar me paisje te tjera ne rrjet. Keto adresa fizike

digjen ne kartat e rrjetit dhe perbejne nje adrese te nivelit te ulet te perdorur

per te percaktuar burimin dhe destinacionin e trafikut te rrjetit.

NE shembullin tone, pasi shtresa e rrjetit e sistemit dergues bashkangjit

adresen IP, shtresa Data link do te bashkangjise informacion e adreseses

MAC per sistemin dergues dhe prites. Gjithashtu kjo shtrese do te pergatise

te dhenat per tu transmetuar ne kabllo duke konvertuar paketat ne kode

14

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


Shtresa 1: Shtresa Fizike

Shtresa e fundit e hierarkise OSI merrt vetem me transferimin e bitevete te dhenave nga dhe ne network medium . Kjo perfshin topologjinefizike (apo strukturen) e rrjetit, aspektet fizike dhe elektrike temediumit te perdorur, dhe kodimi dhe kohezimi I transmetimit dhemarrjes se biteve.

Ne shembullin tone, pasi shtresa e rrjetit ka bashkangjitur adresenlogjike dhe ka transferuar te dhenat ne shtresen data link kubashkangjitet edhe adresa MAC dhe te dhenat konvertohen ne sinjaleelektrike , te dhenat me pas percillen ne shtresen fizike, ne menyreqe te mund ti leshoje ato ne mediumin e networkut.

Ne sistemin prites, shtresa fizike do te marre te dhenat nga kabllot, dhedo ti percjelle ato ne shtresen e data linkut, ku do te sigurohet qesinjali eshet I destinuar per ate sistem nepermjet leximit te adresesMAC te destinatarit.

15

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari

PROTOKOLLET DHE SHTRESAT OSI

Protokolle te ndryshem punojne ne nivele te ndryshem te modelit OSI.

IPX

IPX eshte nje protokoll shume I shpejte aereodinamik I cili nuk eshte per koneksion.

IPX eshte perdorur shume ne te kaluaren per shkak te perdorimit te gjere ne Novell NetWare. IPX eshte protokoll I rutueshem qe ndodhet ne shtresen e 3 terrjetit te modelit OSI. IPX aplikohet edhe per shtresen 4 - shtresen e Transportit pasi eshte nje protokoll unreliable connectionless transport.

Kujtese:

I pa sigurt do te thote qe te dhenat dergohen pa derguar certifikate te njohjes dheconnectionless do te thote qe sesioni nuk vendoset para transmetimit

IPX eshte ne gjendje te punoje si ne rrjete Ethernet ashtu edhe ne ato Token Ring duke perdorur karta nderfaqe te pershtateshme per rrjetin (NIC network interface card). Per disa vite, IPX over Ethernet ishte perdorimi standart I NICs. the

16

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


SPX Sequenced Packet Exchange (SPX) eshte njeprotokoll transporti I perdorur nga IPX per komunikim me lidhje.

Eshte pergjegjes per te copetuar mesazhin ne paketate administrueshme dhe per tu siguruar qe te dhenatte arrijne ne destinacion.

SPX eshte ekuivalent me TCP por per serine e protokolleve IPX/SPX. Duke qene se SPX punon ne shtresen 4 te transportit, ai konsiderohet protokoll me 4 shtresa.

17

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


IP

Protokolli internetit (IP) ne serine e protokolleve TCP/IP kryen te njejtat funksione rutimi qeben IPX per IPX/SPX protocol suite. IP eshte pergjegjes per adresimin logjik dhe rutimin e mesazheve pergjate rrjetit. IP nuk siguron transferimin e paketave; qe eshte pergjegjesi e protokolleve ne shtresat me te larta, si p.sh TCP.

Adresa logjike qe perdor IP njihet si adrese IP adrese dhe duket dicka si 192.168.3.200— gje qeeshte e ndryshme nga adresa fizike MAC, e cila eshte dicka si 00-02-3F-6B-25-13. AdresaLogjike eshte pergjegjese per identifikimin e rrjetit ne te cilin sistemi operon sebashku me nje adrese te sistemit, ndersa adresa MAC eshte shume e sheshte dhe identifikon vetemsistemin fizik ne LAN—jo ―ku‖ sistemi ben pjese.

IP eshte plotesisht ne gjendje te punoje si ne rrjetet Token Ring ashtu edhe Ethernet persakohe perdoret nje NIC-network interface card e pershtateshme. IP over Ethernet eshteaplikimi me I zakonshem I rrjetit sot, pasi Ethernet eshte shume me I lire se sa Token Ring dhe sepse TCP/IP perdoret gjeresisht ne Internet.

IP eshte protokoll I shtreses se rrjetit dhe eshte pergjegjese per adresimin logjik –si rezultat, nje adrese IP I referohemi se nje adrese 3-shtresash.

18

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


TCP Transmission Control Protocol eshte nje protokoll I shtreses se Transportit qe eshte pergjegjes per copetimine tedhenave ne paketa dhe per tu siguruar qe paketat do tearrijne ne destinacion. TCP konsiderohet protokollconnection-oriented, cka do te thote qe ai ka nevoje qe me pare te vendoset nje sesion. Kjo eshte ndryshe nga connectionless communication, I cili vetem dergon te dhena dhe nese arrijnene destinacion OK, perndryshe s’eshte problem. Me njeprotokoll connection-oriented, sesioni nderohet nepermjetprezantimit . (―C’kemi, Jam Dorina. Po ju dergoj disa tedhena.‖). Protokollet Connection-oriented do te monitorojneate sesion per tu siguruar qe paketat te arrijne ne destinacion.

19

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


UDP User Datagram Protocol eshte pjese e seriseTCP/IP dhe eshte vellai I TCP. Kur dergoni te dhenane nje rrjet TCP/IP dhe nese ju nevoitet nje bisedeconnection-oriented, kemi mesuar qe mund teperdorim protokollin TCP. Por cfare protokolli do teperdorim nese duam te kemi nje bisedeconnectionless?

UDP. Si TCP dhe UDP jane protokolle te shtreses 4. IP eshte perdorur per te derguar te dhenat e te dytipeve, por TCP dhe UDP percaktojne nese kemi njebisede connection oriented apo jo.

20

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari


NFS Network File System eshte nje protokoll per file sharing I cili mundeson nje perdorues te perdore disqet e rrjetit sikurato te ishin te lidhura tek nje makine lokale. NFS u krijuanga Sun Microsystems per perdorim ne Solaris, versioniUNIX Sun-it. NFS perdoret akoma ne menyre frekuente ne boten UNIX dhe Linux dhe eshte disponibel per perdorim me gati te gjithe sistemet operative. Pervec file sharing, NFS mundeson edhe share printers. NFS lokalizohet ne shtresen e aplikimit te modelit OSI dhe konsiderohet nje anetar I serisese protokolleve TCP/IP. Arsyeja kryesore per te perdorur njeprotokoll NFS eshte per te aksesuar burimet e lokalizuara ne nje server UNIX apo per te bere share resurset me dike qepunon ne nje workstation UNIX.

21

Rrje

ta T

ele

ma

tike -

Dorin

a Ç

inari

rrjeta telematike leksioni vi

Documents