leksioni 1

Leksioni 1 Shkenca e Makroekonomisë

HyrjeLeksion nga S. HADERI

Ne kete leksion do te trajtojme:

Çështjet që studjojnë makroekonomistët

Instrumentat që përdorin makroekonomistët

disa koncepte të rëndësishme në analizat makroekonomike


Çështje të rëndësishme të shkencës makroekonomike

Pse kosto e jetesës vjen në rritje?

Pse janë miliona njerëz të papunë, edhe kur ekonomia është duke lulëzuar?

Kush i shkakton recesionet?A mund të bëjë qeveria ndonjë gjë për të luftuar recesionet? A duhet ta bëjë atë?

Makroekonomia, studimi i ekonomisë si një e tërë, trajton shumë çështje aktuale:


Çështje të rëndësishme të shkencës makroekonomike

Çfarë është deficiti buxhetor i qeverisë? Si e ndikon ai ekonominë?

Pse vende si SHBA, etj. Kanë deficit tregtar kaq të madh?

Pse ka kaq shumë vende të varfëra? Çfarë politikash mund ti ndihmojnë ato të dalin nga varfëria

Makroekonomia, studimi i ekonomisë si një e tërë, trajton shumë çështje aktuale:

CHAPTER 1 The Science of Macroeconomics

GDP Reale per fryme e SHBA (dollare-2000)

0

10,000

20,000

30,000

40,000

19

00

19

10

19

20

19

30

19

40

19

50

19

60

19

70

19

80

19

90

20

00

Depresioni i Madh

Lufta e II Boterore

Shoku i pare i çmimeve te

naftes

Shoku i dyte i çmimeve te naftes

9/11/2001

Prirja aftagjtë rritëse …


Norma e inflacionit te SHBA(% vjetore)

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

190

0

191

0

192

0

193

0

194

0

195

0

196

0

197

0

198

0

199

0

200

0


Norma e papunesise te SHBA(% vjetore forces punetore)

0

5

10

15

20

25

19

00

19

10

19

20

19

30

19

40

19

50

19

60

19

70

19

80

19

90

20

00


Problemet sociale si mungesa e strehimit, dhuna, krimi dhe varferia lidhen me ekonominë.

Per shembull…

Problemet sociale si mungesa e strehimit, dhuna, krimi dhe varferia lidhen me ekonominë.

Per shembull…

Pse duhet studjuar makroekonomia?1. Makroeconomia ndikon mirëqënjen e shoqërisë.

0

2

4

6

8

10

1970 1980 1990 2000

2000

3000

4000

5000

6000

Peq

indj

e e

forc

es p

unet

ore

krimre per

100,000 banore

Normat e papunesise dhe te krimit ndaj prones

papunesia (shkalla majtas)

Krimi prones (shkalla djathtas)


Pse duhet studjuar makroekonomia?2. Makroekonomia ndikon mireqenjen tuaj

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005

-7

-5

-3

-1

1

3

5

unemployment rate inflation-adjusted mean wage (right scale)

Ndr

yshi

mi m

e 12

mua

jt e

mep

arsh

em

% e

ndr

yshi

mit

me

12 m

uajt

e m

epar

shem

Ne pjesen me te madhe te kohes, rritja e pages bie kur rritet papunesia.

Ne pjesen me te madhe te kohes, rritja e pages bie kur rritet papunesia.


Pse duhet studjuar makroekonomia?

Papunesia & inflacioni ne vitet elektorale

Viti norma U norma inf -π rezl.zgjedhj

1976 7.7% 5.8% Carter (D)

1980 7.1% 13.5% Reagan (R)

1984 7.5% 4.3% Reagan (R)

1988 5.5% 4.1% Bush I (R)

1992 7.5% 3.0% Clinton (D)

1996 5.4% 3.3% Clinton (D)

2000 4.0% 3.4% Bush II (R)

2004 5.5% 3.3% Bush II (R)

3. Makroekonomia ndikon mbi politiken


Modelet Ekonomike

…jane variante te thjeshtuara te nje realiteti me kompleks Hollesi te parëndësishme nuk perfshihen

…perdoren per te treguar lidhjet midis variablave te shpjeguar sjellejen e ekonomise hartuar politika për përmirësimin e

performancës ekonomike


Shembull i nje modeli: Oferta & kerkesa per automobila te rinj

Tregon se si ngjarje te ndryshme ndikojne çmimin dhe sasine e automobilave

Supozon se tregu eshte konkurues: çdo shites dhe bleres eshte shume i vogel per te ndikuar mbi çmimin e tregut

Variablat:

Q d = sasia e automobilave qe kerkojne bleresit

Q s = sasia qe ofrojne prodhuesit

P = çmimi i automobilave te rinj

Y = te ardhurat agregate

Ps = çmimi çelikut(nje input)


Kerkesa per automobila

Ekuacioni kerkeses: Q d = D (P,Y )

Tregon sasine qe sasia e automobilave qe kerkojne konsumatoret varet nga çmimet e automobilave dhe nga te ardhurat agregate


Dalje nga tema: simbolet e funksionit

Forme e pergjithsheme fuksionalethjesht tregon qe variablat jane te lidhur

Q d = D (P,Y )

Nje forme e veçante funksionale tregon lidhje te sakte sasiore.

Shembull:

D (P,Y ) = 60 – 10P + 2YNje liste e

variablave qe ndikonQ

d


Tregu automobilave: Kerkesa

Q Sasi Auto

P Çmim Auto

D

demand equation:

( , )dQ D P Y

Kurba e kerkeses tregon lidhjen midis sasise se kerkuar dhe çmimit, te tjerat te dhena.


Tregu automobilave: Oferta

Q Sasi Auto

P Çmim

Auto

D

supply equation:

( , )ssQ S P P S

Kurba e ofertes tregon lidhjen midis sasise se ofruar dhe çmimit, te tjerat te dhena.


Tregu automobilave: Ekuilibri

Q

Sasi Auto

P Çmim

Auto S

D

Çmimi i ekuilibrit

Sasia e ekuilibrit


Efektet e nje rritje ne te ardhurat

Q

Sasi Auto

P Çmim

Auto S

D1

Q1

P1

Nje rritje ne te ardhurat rrit sasine e atutomob qe konsumatoret kerkojne ne çdo nivel çmimi…

…e cila rritçmimin dhe sasine ekuiliber.

P2

Q2

demand equation:

( , )dQ D P Y

D2


Efektet e nje rritje ne çmimin e çelikut

Q

Sasi Auto

P Çmim

Auto S1

D

Q1

P1

Nje rritje ne Ps ul sasine e automobilave qe prodhuesit ofrojne ne çdo nivel çmimi…

…e cila rrit çmimin e tregut dhe ul sasine.

P2

Q2

S2

supply equation:

( , )ssQ S P P


Variablat endogjene vs. atyre egzogjene

Vlerat e variablave endogjene percaktohen brenda modelit.

Vlerat e variablave egzogjene percaktohen jashte modelit: modeli i merr vlerat& sjelljen e tyre si te dhene.

Ne modeli e ofertes & kerkeses per automobila,

endogenous: , , d sP Q Q

exogenous: , sY P


Nje perpjekje per ju:

1. Shkruani kerkesen dhe oferten per aparat celular – perfshini dy varaiabla egzogjene ne secilin ekuacion.

2. Vizatoni nje grafik kerkese dhe oferte per tel cel.

3. Perdorini grafikun per te treguar se si nje ndryshim ne variablat tuaj egzogjene ndikon variablat endogjene te modelit.


Nje shumllojshmeri modelesh

Asnje model nuk mund te trajtoje te gjitha çeshtjet qe ne na interesojne.

P.sh., modeli jone I kerkese-ofertes per tregun e autove…

mund te na tregoje ne se si nje renje ne te ardhurat agregate ndikon çmimin & sasine e autove.

por nuk mund te na tregoje ne pse bien te ardhurat agregate.


Nje shumllojshmeri modelesh

Prandaj ne do te mesojme model te ndryshme per te studjuar çeshtje te ndryshme (p.sh., papunesia, inflacioni, rritja afatgjate).

Per secilin model te ri, ju duhet te ndiqni Supozimet e tij Cilat variabla jane endogjene dhe cilat jane

egzogjene Pyetjet qe mund te ndihmojne per te kuptuar

dhe ato qe nuk na ndihmojne


Prices: flexible vs. sticky

Market clearing: An assumption that prices are flexible, adjust to equate supply and demand.

In the short run, many prices are sticky – adjust sluggishly in response to changes in supply or demand. For example, many labor contracts fix the nominal wage

for a year or longer many magazine publishers change prices

only once every 3-4 years


Çmimet: fleksible vs. te ngurta

Sjellja e ekonomise varet pjeserisht nga fakti se çmimet jane te ngurta apo flexible:

Po qe se çmimet jane te ngurta, atehere kerkesa nuk mundet gjithmone te barazoje oferten. Kjo ndimon qe te shpjegojme papunesinet (tepricen e ofertes te punes) pse firmat nuk mund te shesin gjithmonete gjitha

mallrat qe prodhojne

Long run: çmimet flexible, tregjet pastrohen, ekonomia sillet krejt ndryshe


Outline i leksioneve dhe kapitujve perkates te librit:

Hyrje (kap. 1 & 2)

Teoria klasike (kap. 3-6) Si funksionon ekonomia ne afatgjate kur çmimet jane flexible

Teoria e rritjes (kap. 7-8)Standarti i jeteses dhe norma e ritjes se tij ne periudhen shume afatgjate

Teoria e Ciklit te Biznesit (kap. 9-13) Si funksionon ekonomia ne afatshkurter kur çmimet jane te ngurta.


Outline i leksioneve dhe kapitujve perkates te librit:

Debatet politike (kap. 14-15)a duhet qeveria te zbuse luhatjet e ciklit te biznesit? A eshte borxhi qeveritar nje problem?

Themelet Mikroekonomike (kap. 16-19)Kuptimi dukurive makroekonomike duke pare sjellejen e konsumatoreve, firmave dhe çesjtjeve te tjera nga nje kendveshtrim mikroekonomik

Permbledhje e leksionitPermbledhje e leksionit

Makroeconomics merret me studimin e ekonomise si nje e tere, duke perfshire Rritjen e te ardhurave, Ndryshimet ne nivelin e pergjithshem te

çmimeve, Normen e papunesise.

Makroekonomistet synojne te shpjegojne ekonomine dhe te hartojne politika qe te permiresojne performacen e saj.

Leksioni 1 Shkenca e Makroekonomisëslide 27

Permbledhje e leksionitPermbledhje e leksionit

Ekonomistet perdorin modele te ndryshme per te analizuar çeshtje te ndryshme.

Modelet me çmime flexible pershkruajne ekonomine ne long run; modelet me çmime te ngurta pershkruajne ekonomine ne short run.

Ngjarjet dhe performanca macroeconomike vijne nga shume transaksione mikroekonomike prandaj makroekonomia perdor shume nga instrumentat e mikroekonomise

Leksioni 1 Shkenca e Makroekonomisëslide 28

leksioni 1

Documents