1

Yaşlı Hastalarda Akılcı İlaç KullanımıProf. Dr. H. Zafer Güney Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

2

Durum Polifarmasi İlaç Etkileşimleri Tedavi maliyetinde artış Yan etki görülme sıklığında artış

3

İyi Anlaşılmalı Farmakokinetik Farmakodinami Advers ilaç reaksiyonları İlaç etkileşimleri Birlikte kullanılan ilaçlar Hastadaki diğer hastalıklar Bitkisel ürünler

4

Uzuyor Ortalama yaşam süresi (ABD’de 2000’li

yılların başında 49.5 yıl, 2003’te 77.5 yıl)

5

Yaşlılarda FK Değişiklikler GIS motilitesinde azalma

GIS kan akımında azalma

Gastrik pH da değişim (Bu değişimi aşırı PPI ve antasid kullanımı da körüklüyor)

Nitrat ve lipofilik beta blokör (örn: propranolol) emiliminde artma

6

Yaşlılarda Sık Görülen ve İlaç Emilimini Etkileyen Değişiklikler GIS kan akımında azalma GIS motilitesinin azalması Diare veya kabızlık vb. değişiklikler İnsülin ve beta agonistlere karşı

duyarlılık artışı

7

Hipertansiyon Örneği (2001-Bahreyn) Monoterapi alan hastalarda : Beta blokör (%44.4) Kalsiyum kanal blokörü (%20.1) Alfa metil dopa (%12.3) Diüretik (%10.9) ACE inhibitörleri (%10.6)

8

Karar vermek Hızlı salıverilen preparatlar?

Yavaş salıverilen preparatlar?

9

Yaşın İlaç Dağılımına Etkisi Yaşlı hastalarda vücuttaki yağ oranı kas

kitlesine göre daha fazladır. Lipofilik ilaçların sanal dağılım hacmi (Vd)

artabilir ve eliminasyon yarı ömürleri uzar. Hidrofilik ilaçların dağılım hacmi düşebilir

ve plazma konsantrasyonları beklenenden yüksek olabilir.

Plazma proteinleri ? (Etkilenenler yüksek oranda bağlanan ilaçlar – Örn: Varfarin)

10

Karaciğer? Yaşlılarda karaciğer metabolizmasında

yavaşlama görülebilir. Karaciğer metabolizması strese ve

hastalıklara bağlı olarak değişebilir Karaciğer kan akımı, kitlesi ve enzimatik

kapasitede azalma metabolizmanın yavaşlamasının temel nedenleridir.

Trisiklik antidepresanlar, antiaritmikler, hipnotik ilaçlar, narkotik anlajezikler yaşlı hastalarda dikkatli kullanılmalıdır.

11

BÖBREK Böbreklerin ilaç atma hızı 30 yaşından

itibaren kademeli olarak azalır.

Yasşlılarda ACE inihibitörleri ve beta blokör gibi ilaçların dozu ayarlanmalı.

12

Yaşlı Hastalarda Duyarlılık Artışı Olan İlaçlar Varfarin

Benzodiazepinler

Nöroleptikler (delirium, EPS, hipotansiyon, aritmi)

13

DİKKAT !!! Yaşlılar çok sayıda ilacı birlikte kullanır

ve kullandıkları ilacın sayısı gittikleri hekim sayısı ile doğru orantılıdır !!

1 hekim – 0.5 ilaç

İlaç tedavisi kalitesi de düşer ve gereksiz ilaç kullanımı artar.

14

İlaç Tedavisi Kalitesi Nasıl Azalır ? Uzun etkili benzodizepinler Antikolinerjik ilaçlar İlaç duplikasyonu Yan etki görülme sıklığında artış

15

Yaşlı Hastalarda Sıklıkla Yan Etkilere Neden Olan İlaçlar Opioid analjezikler Varfarin Aspirin ve COX-2 inihbitörleri dışındaki

NSAID’ler Antikolinerjikler Benzodiazepinler

16

Advers ilaç reaksiyonları Hastaneye başvuruların %5’i (Bu oran geriatrik

hastalarda %35’e çıkıyor)

Çok gerekmedikçe bir advers reaksiyon bir başka ilaçla tedavi edilmemeli

Geriatrik hastalarda görülen AİR’lerin çoğu önlenebilir

Hastanın başka ilaçları ve hastalıkları mutlak kaydedilmelidir.

17

HESAP BASİT !! Amerikan bakım evlerinde ilaca

harcanan her 1 dolara karşılık, ilaç kullanımına bağlı meydana gelebilecek problemlerin önlenmesi için 1.33 dolar harcamak gerekiyor.

18

ÖNEMLİ Yaşlı hasta popülasyonu İsveç nüfusunun

%10’unu oluştururken, tüm ilaçların %25’ten fazlasını bu grup oluşturmaktadır.

Bakım evlerindeki yaşlı hastaların kullandığı ilaç sayısı 9-12 arasındadır.

Bu hastalarda advers olay görülme riski fazladır.

19

FK ve FD değişiklikler erişkinliğin erken dönemlerinde başlamak ile beraber 60 yaştan itibaren klinik açıdan anlamlı hale gelmektedir.

20

İlaç İtrahı Böbrek yoluyla ilaç itrahındaki

yavaşlama 30 yaşında başlamakta ve giderek artmaktadır.

21

Dikkat Antikolinerjik ilaçlar – sedasyon,

konfüzyon Narkotik analjezikler – sedasyon Nöroleptikler – EPS, aritmi, delirium

22

Uygunsuz İlaç Kullanımı (Beers Kriterleri – Yaşlı Ayaktan Hasta) Portekiz - %18

İtalya - % 25

ABD – Hasta başına 1 adet uygunsuz ilaç reçetelenmiş

23

Uygunsuz İlaç Kullanımı – Örnek ABD’de yapılan bir çalışmada yaşlı

hastaların %43’ünde en az bir ilacın geçerli bir endikasyon olmadan reçetelendiği, %47’sinde ise uygun olmayan süre ile ilacın reçetelendirildiği saptanmıştır.

24

Kullanılan İlacın Uygunluğu İçin Beers kriterleri

Medication Appropiateness Index (MAI)

25

MAI’deki Kriterler Endikasyon Etkililik Dozaj Doğru öneriler Pratik öneriler İlaç –ilaç etkileşmeleri İlaç – hastalık etkileşmeleri Duplikasyon Tedavi süresi Maliyet Her kriter 0-18 puan arası değer alır

26

SONUÇ Spesifik bir hastada ilacın farmakokinetik

ve farmakodinamik profili çıkarılmalıdır. Spesifik bir hasta için ilaç etkileşimleri

potansiyeli dikkate alınmalıdır. Spesifik hastada adrves ilaç reaksiyonu

potansiyeli dikkate alınmalıdır. Farmakoterapi planına hastanın uyumu

dikkate alınmalıdır.

27

TEŞEKKÜRLER zguney@gazi.edu.tr