T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

YANGIN ALGILAMA VE HBAR SSTEMLERNN BALANTILARI VE

MONTAJI

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR .................................................................................................................... v GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 2 1. YANMA, YANGIN VE YANGIN ALGILAMA KONTROL PANEL VE KONTROL PANELNN MONTAJINI YAPMAK .................................................................................... 2

1.1. Yangnn Doas ........................................................................................................... 2 1.1.1. Yanma, Yanmann eitleri ................................................................................... 2 1.1.2. Yanmann rnleri ................................................................................................ 3 1.1.3. Yangn, Yangn Snflar ........................................................................................ 5 1.1.4. Yangnn Oluum Safhalar ................................................................................... 6 1.1.5. Yangnn Sebepleri ve Etkenleri ............................................................................ 7 1.1.6. Yangn Yerindeki Tehlikeler ................................................................................. 9

1.2. Yangn Trleri ............................................................................................................. 11 1.2.1. LPG Yangnlar .................................................................................................... 11 1.2.2. Doal Gaz Yangnlar .......................................................................................... 11 1.2.3. Akaryakt Yangnlar ........................................................................................... 12 1.2.4. Baca Yangnlar ................................................................................................... 12 1.2.5. Elektrik Yangnlar .............................................................................................. 13 1.2.6. Orman Yangnlar ................................................................................................ 14 1.2.7. Ara Yangnlar ................................................................................................... 14 1.2.8. Bina Yangnlar .................................................................................................... 15

1.3. Yangn Sndrc Maddeler ve Yangn Sndrme lkeleri ....................................... 15 1.3.1. Yangn Snflarna Gre Sndrc Maddeler .................................................... 15 1.3.2. Yangn Sndrme Cihazlar ................................................................................ 16 1.3.3. Yangn Sndrme Prensipleri .............................................................................. 17

1.4. Yangn Alglama Kontrol Paneli ................................................................................. 18 1.4.1. Yangn Alarm ve hbar Sistemi(YAVS) ............................................................ 18 1.4.2. Yangn Alarm Kontrol Panelinin Yerinin aretlenmesi ..................................... 19 1.4.3. Yangn Alarm Kontrol Panelinin Sabitlenmesi ................................................... 21 1.4.4. Yangn hbar Sistemi Otomatik Telefon Balants ............................................ 21 1.4.5. Yangn hbar Sistemi G Kaynaklar ................................................................. 23

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 26 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 30

RENME FAALYET2 .................................................................................................. 32 2. YANGIN HBAR DEDEKTRLER BALANTILARINI VE MONTAJINI YAPMAK ................................................................................................................................................ 32

2.1. Yangn Alarm Blgelerinin Belirlenmesi ................................................................... 32 2.1.1. Yangn hbar Sistemlerinin eitleri ................................................................... 32 2.1.2. Yangn Alarm Blgelerinin Tespiti ve Projelendirilmesi .................................... 34

2.2. Dedektrler ................................................................................................................. 36 2.2.1. Dedektrlerin Mekanik Yaps ............................................................................ 36 2.2.2. Dedektrlerin Elektriksel Balants .................................................................... 36 2.2.3. Dedektr Alglama zellikleri ............................................................................ 40

2.3. Dedektr eitleri ....................................................................................................... 41 2.3.1. Duman Dedektrleri ............................................................................................ 41 2.3.2. Scaklk Dedektrleri ........................................................................................... 42

NDEKLER

ii

2.3.3. Alev Dedektrleri ................................................................................................ 42 2.3.4. Gaz Alglayclar .................................................................................................. 44

2.4. Dedektr ve Dier Ekipmanlarn Yerletirilme Kurallar ........................................... 44 2.4.1. Noktasal Dedektr Yerleimi .............................................................................. 45 2.4.2. Is Dedektrlerinin Yerleimi .............................................................................. 45 2.4.3. InTipi Dedektrlerin Yerleimi ........................................................................ 48 2.4.4. Duman Dedektrlerin Yerleimi ......................................................................... 49 2.4.4. Alev Tipi Dedektrlerin Yerleimi ..................................................................... 53

2.5. Dedektr Yerleiminde Yaplan Yanllar .................................................................. 53 2.5.1. Yaplan Uygulama Hatalar ve Doru Uygulama Esaslar .................................. 54 2.5.2. Yangn hbar Projelerinde Dedektr Yerleimleri ............................................... 57

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 60 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 63

RENME FAALYET3 .................................................................................................. 65 3. SESL VE IIKLI YANGIN ALARM CHAZLARI ........................................................ 65

3.1. Sesli ve Ikl Cihazlar ................................................................................................ 65 3.1.1. Sesli Alarm Cihazlar ........................................................................................... 66 3.1.2. Ikl Alarm Cihazlar .......................................................................................... 66 3.1.3. Sesli ve Ikl Alarm Cihazlarnn Balantlar .................................................... 67

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 70 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 72

RENME FAALYET4 .................................................................................................. 73 4. YANGIN HBAR BUTONLARI ....................................................................................... 73

4.1. Yangn hbar Butonlar Yerleimi ............................................................................... 73 4.2. Yangn hbar Butonlar Tipleri ................................................................................... 76

4.2.1. Sistemlere Gre Yangn Alarm Buton eitleri .................................................. 76 4.2.2. Mekanik ve alma Tiplerine Gre Yangn Alarm Butonlar ............................ 76 4.2.3. eitlerine Gre Buton Balantlar .................................................................... 77

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 80 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 83

RENME FAALYET5 .................................................................................................. 84 5. YANGIN ACL YNLENDRME LEVHALARI ............................................................ 84

5.1. Yerleim ...................................................................................................................... 84 5.1.1. Acil Ynlendirme ve Aydnlatma Armatrleri Yerleim Kurallar ..................... 85

5.2. Acil Aydnlatma Ik Dzeyleri .................................................................................. 93 5.3. Acil Aydnlatma Sresi ............................................................................................... 93 5.4. k aretleri ............................................................................................................. 93 5.5. ebeke Balantlar ..................................................................................................... 94

5.5.1. Armatrlerin alma ekline Gre Snflar ...................................................... 94 5.5.2. Armatrlerin Besleme Durumlarna Gre eitleri ............................................. 95

5.6. Test ve Bakm ............................................................................................................. 97 5.6.1. Gnlk Kontrol .................................................................................................... 97 5.6.2. Aylk Kontrol ....................................................................................................... 97 5.6.3. Yllk Kontrol ...................................................................................................... 97 5.6.4. Bakm................................................................................................................... 97

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 98 LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 100

iii

RENME FAALYET6 ................................................................................................ 101 6. YANGIN SNDRME SSTEMLER ........................................................................... 101

6.1. Yangn Sndrme Sistemleri .................................................................................... 101 6.1.1. Sulu Sndrme Sistemleri ................................................................................. 101 6.1.2. Gazl Sndrme Sistemleri ................................................................................ 102 6.1.3. Kpkl Sndrme Sistemleri ........................................................................... 102

6.2. Yangn Sndrme Sistemlerinin zellikleri ............................................................. 103 6.3. Tanabilir Yangn Tpleri ve Montaj ..................................................................... 104

6.3.1. Tanabilir Yangn Tp Kullanm ................................................................... 105 6.3. Otomatik Sndrme Sistemleri ................................................................................. 107

6.3.1. Sulu Otomatik Sndrme Sistemleri ................................................................. 107 6.3.1. Gazl Otomatik Sndrme Sistemleri ............................................................... 108

UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 110 LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 112

RENME FAALYET7 ................................................................................................ 114 7. YANGIN HBAR SSTEMLER ALTYAPI TESSATLARI ........................................ 114

7.1. Kablo zellikleri ....................................................................................................... 114 7.2. Kablo Kullanm Alanlar ........................................................................................... 115

7.2.1. Alglama Kablolar ............................................................................................ 115 7.2.2. Alarm Kablolar ................................................................................................. 116

7.3. Kablo Tesisat ........................................................................................................... 116 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 119 LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 122

MODL DEERLENDRME ............................................................................................ 123 CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 125 KAYNAKA ....................................................................................................................... 128

iv

v

AIKLAMALAR KOD 523EO0117

ALAN Elektrik-Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK Gvenlik Sistemleri

MODLN ADI Yangn Alglama ve hbar Sistemlerinin Balantlar

MODLN TANIMI Yangn alglama ve ihbar sistemleri, balantlar ile ilgili bilgi ve beceri kazandrld bir renme materyalidir.

SRE 40/32

N KOUL

YETERLK

Yangn alglama ve ihbar sistemleri ile ilgili projeleri okuyarak, ynetmelikler ve projeye uygun olarak montajn yapmak

MODLN AMACI

Genel Ama Yangn alglama ve ihbar sistemlerinin montaj ve balantlarn yapabileceksiniz. Amalar 1. Yanma, yangn ve yangn alglama kontrol paneli ve

kontrol panelinin montajn hatasz yapabileceksiniz. 2. Yangn ihbar dedektrleri, balantlarn ve

montajn hatasz yapabileceksiniz. 3. Sesli ve kl yangn alarm cihazlarnn

balantlarn hatasz yapabileceksiniz. 4. Yangn ihbar butonlarnn balantlarn hatasz

yapabileceksiniz.

5. Yangn acil ynlendirme levhalarn hatasz kullanabileceksiniz.

6. Yangn sndrme sistemleri, balantlar ve montajn hatasz yapabileceksiniz.

7. Yangn ihbar sistemleri altyap tesisat balantlarn ve montajn hatasz yapabileceksiniz.

ETM RETM ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Atlye, laboratuvar, iletme, bilgisayar, uygulanm rnek yangn ihbar projeleri Donanm: Bilgisayar, yangn alarm paneli, dedektrler, yangn alarm butonlar, yangn ihbar sirenleri, l aleti, matkap, kontrol kalemi, yan keski gibi elektriki el aletleri

LME VE DEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1

GR

Sevgili renci,

Elektrik-elektronik teknolojisi hzla ilerlemekte ve hayatmzn her yerinde iletiim, elence, konfor gibi artan ve deien ihtiyalar ve talepleri karlamak zere srekli bir geliim iinde bulunmaktadr.

Gnmzde bu artan ve gelien ihtiyalar iinde belki de en nemlisi gvenliktir. nk insan sal ve hayat en nemli ve para ile llemeyecek bir deerdir.

nsan hayatn tehdit eden gerek grsel gerek yazl basnda srekli olarak duyulan patlama, yangn gibi olay ve felaketler herkesi zmekte ve ayn zamanda tedirgin etmektedir. Son yllarda lkemizde de bu tip zc olaylara ahit olmaktayz. Bu sebeple yangn olay gereklemeden mmknse bunu nlemek, deilse bir an nce mdahale edilmesini , tehlikenin bertaraf edilmesini ve ortamdakilerin gvenli bir yere intikalini en ksa zamanda salamak ok nemlidir.

Yangn olaynda saniyeler ok nemlidir. Zira, yangn baladktan sonra birok ortamda ok hzla ekilde bymekte ve tehlike artmaktadr.

Bu sebeple insanlarn youn olarak bulunduu ve panik ortam oluabilecek hastane, okul, dershane, yeralt metro istasyonlar, alveri merkezleri gibi yerlerde yangn alglama ve ihbar sistemlerinin bulunmas 12/06/2002 tarihli Bakanlar Kurulu karar ile 'Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik' kapsamnda zorunlu tutulmutur. Bu tip binalara kullanm izni verilmesi, ilgili ynetmelik erevesinde gerekletirilecek "Yangn hbar Sistemleri" montajlarndan sonra gereklemektedir. Aksi hlde kullanm izni ve/veya ruhsat dzenlenmemektedir.

Bu sistemlerin projelendirilmesi, keiflerinin yaplmas ,montaj ve devreye alnmas elektrik-elektronik teknik elemanlarnn uygulama faaliyetleri iindedir.

Bu modlde yangn ihbar sistemlerinin sistemlerin tantlmas, projelerin okunmas, ynetmeliklere uygun olarak montajlarnn yaplarak devreye alnmas gerekletirilecektir.

Bu modl baar ile tamamlayarak mevcut piyasa koullarnda, yeterli bilgi ve beceriye sahip birer teknik eleman olacanza inanyor ve sizlere baarlar diliyorum.

GR

2

RENME FAALYET1

Yanma, yangn ve yangn alglama kontrol paneli ve kontrol panelinin montajn hatasz yapabileceksiniz.

Son yllarda lkemizde, fabrika, hastane gibi insanlarn youn olarak bulunduu yerlerdeki meydana gelen patlama ve yangnlar aratrnz.

evrenizdeki yangn alglama ve ihbar sistemleri bulunan hastane, okul, alveri merkezleri gibi yerlerdeki montaj yaplm sistemleri gzlemleyiniz.

1. YANMA, YANGIN VE YANGIN

ALGILAMA KONTROL PANEL VE KONTROL PANELNN MONTAJINI

YAPMAK 1.1. Yangnn Doas

1.1.1. Yanma, Yanmann eitleri

Yanc maddenin oksijen ile s altnda belirli oranlarda birlemesi sonucu meydana gelen kimyasal bir reaksiyondur. Yanma olay, ortam ok yksek scaklk derecelerine karabilir. Yanma olaynn gerekleebilmesi iin unsurun belirli oranlarda bir araya gelmesi gerekir. Bunlar: Oksijen,s(scaklk) ve yanc maddedir(Resim 1.1).

Resim 1.1: Yangn geni

RENME FAALYET1

ARATIRMA

AMA

3

Temiz bir ortamdaki havada % 20,9 orannda oksijen (O2) vardr. Yanma olaynn gereklemesi iin bu orann % 16'nn altna dmemesi gerekir. Oksijen orannn % 16'nn altna inmesiyle yanma reaksiyonu yava yava snmeye yz tutar. Oksijen orannn % 14'n altna dmesi hlinde yanma reaksiyonu olmaz.

Bir maddenin molekllerini hzlandran herhangi bir ey, o madde ierisinde s retir. Bu olay ise maddenin molekllerinin oksijen ile birlemesine izin verir. Bu olayn ad yanmadr.

Yanma olaynn nc sac aya da yanc maddedir. Yanma olaynn iddeti yanc maddenin tutuma ve s yayma miktar ile orantldr. rnein, yn zor tutuan bir maddedir, kat ise kolayca tutuup alev alabilir. Benzin hemen alev alabildii hlde, mazotu tututurmak olduka zordur.

1.1.2. Yanmann rnleri

1.1.2.1. Is

Yangn sonucu ortaya kan rnlerden ilki sdr. Yangn ilk be dakikada geometrik bir hzla geliir. Balangcnda bir bardak su ile sndrlebilecek bir kat madde yangn, ikinci dakikada bir kova su ile, nc dakikada ise bir f su ile ancak sndrlebilir. Yanc svlarda bu hz ok daha yksek, yanc gazlarda ise k hzna yakndr.

Sradan bir kat madde yangnnda 5. dakikada 555 C, 10. dakikada 660 C, 15. dakikada 720 C, 30. dakikada 820 Cye ulalmaktadr. Grld gibi en byk scaklk art ilk be dakikada olmaktadr.

nsan vcudu ve solunum sistemi 65C scakla snrl bir sre, 120 C scakla 15 dakika, 143C scakla 5 dakika, 177C scakla ise sadece 1 dakika dayanabilir.

Bunun iin yangnlarda ilk dakikalar, hatta saniyeler ok nemlidir(Resim 1.2).

Resim 1.2: Yangnda s ve k

4

1.1.2.2. Ik

Yangnda ortaya kan dier bir rn k yani alevdir. Bu, baz gazlarn ve partikllerin yanmas srasnda grlen ktr. Bir alevde, mesel bir mum alevinde blge ayrt edilir: blge veya ekirdek blge, ksz olan bir blgedir. Yanan cisimden meydana gelen gaz ve buharla kapldr, scaklk derecesi en dk olan blgedir. Orta blgede tam bir yanma olmaz. Mevcut olan scaklk ykseklii yznden, yanan cismin yayd gazlardan karbon meydan gelir ve karbon paracklar da korlaarak k saar. En d blgede oksijenle yani hava ile fazla temas olduu iin tam bir yanma olur. Bu blgede scaklk en yksek derecededir.

1.1.2.3. Duman

Yanan maddelerden kan siyah veya koyu gri renkli gaz iindeki kat partiklleridir. Duman, kat, sv ve gaz olan cisimlerin karmndan meydana gelmitir. Bu karmlarn yap ve zellikleri hep ayn olmaz. Bacadan ve vapurdan kan dumanda kl, yanmam kmr, karbon (is), younlam su damlacklar ve katran partiklleri bulunur.

Yangnlarda meydana gelen can kayplarnn ok nemli bir miktar dumandan dolay zehirlenmeden olur.

Resim 1.3: Yangnda duman ve zehirli gazlar

1.1.2.4.Zehirli Gazlar

Yanma esnasnda duman ile beraber can ve mal gvenliini ciddi boyutlarda tehdit eden youn zehirli gazlar kabilir. zellikle binalarda elektrik tesisatlarnda meydana gelen veya tesisata srayan yangnlar srasnda kan zehirli gazlar ok tehlikelidir. Yangn mahallinde meydana gelen can kayplarnn pek ou zehirli gazlar sebebiyle olmaktadr.

5

1.1.3. Yangn, Yangn Snflar

Yangn, doa, bina ve canllar tehlikeye atabilecek yanma olaylarna denir. Yangn ok byk hayati tehlikeler meydana getirebilmektedir. Yangnlar, genel olarak yanc madde cinslerine gre drt ana grup altnda snflandrlmasna ramen genel olarak A B C D E snf olarak adlandrlr.

1.1.3.1.A Snf Yangnlar

Kat madde yangnlardr. Aa, mobilya, kmr, plastik gibi maddelerin yanmas ile oluur. Bu yangnlarda genelde kor oluur. Yangn mdahalesi soutma, yanc maddelerin ortamdan uzaklatrlmas, su ve kimyasal yangn sndrclerle olabilir.

1.1.3.2.B Snf Yangnlar

Tutuabilen ve yanabilen sv yangnlar bu gruba girer. Benzin, benzol, fuel-oil, madeni yalar, vernik gibi maddelerin yanmas ile oluur. Sndrlmesi ve mdahale A snf yangnlara gre zordur. B snf yangnlar, yanan madde ile oksijen temas kesilerek (bomak) sureti ile sndrlr.

1.1.3.3.C Snf Yangnlar

Gaz yangnlardr. Asetilen, metan, oksijen, LPG, doal gaz yangnlar bu snfa girer. Bu yangnlarda patlama ridki olduka fazladr. B snf yangnlar, yanan madde ile oksijen temas kesilerek (bomak) sureti ile sndrlr.

Bu tip yangnlarda gaz aknn ok hzl bir ekilde kesilmesi gerekir. Bu sebeple yangn alarm sistemlerinde gaz vanalar ihbar sistemi ile entegre edilerek herhangi bir gaz kaanda vanalar otomatik olarak kapatlr.

1.1.3.4.D Snf Yangnlar

Metal yangnlardr. Titanyum, uranyum, fosfor, sodyum, potasyum, alminyum, magnezyum gibi malzeme yangnlar bu trdendir. D snf yangnlar, zel amala retilmi kuru tozlu yangn sndrclerle ile sndrlr.

1.1.3.5.E snf Yangnlar

Elektrik tesisatlar ve alt malzemeleri ile ilgili yangnlar bu snfa girer. Transformatr yangnlar, iletkenlerin yanmas gibi olaylar bu snfa girer. Bu yangnlarda en ksa zamanda enerjinin kesilmesi gerekir. Bu sebeple binalarda "Yangn Koruma Eikli Rleler" bina giri panolarna konulur. Ayrca yangn ihbar sistemi ile entegrasyon salanarak bina ana kesici alterinin enerjiyi kesmesi salanabilir.

6

Resim 1.4:Yangn koruma eikli alter ve bir trafo yangn

1.1.4. Yangnn Oluum Safhalar

Yangn olay safhada gerekleir. Her safhada deiik tehlikeler olumaktadr.

1.1.4.1 Balang Safhas

Balang safhasnda oksijen yeterli ama s yetersiz olduundan tam yanma olmaz. Yarm yanm gazlar, kendi scaklklarndan ykselip dolarken uygun oksijen+scaklk orann bulduklar yerde ksa sreli alev dili (flame-over) eklinde yanarlar(Resim 1.5).

Resim 1.5:Yangn balang safhas

1.1.4.2 Denge Safhas

Denge safhasnda s ve oksijen yeterli olup ortamda duman azdr ve neredeyse tam yanma olmaktadr. Ykselen scak hava konveksiyonla odada dolaarak btn yanc maddeleri tutuma scaklna ykseltir ve bir anda tm maddeler tutuur.

1.1.4.3 Scak Ttme Safhas

Sobann gece uyutulmasna benzeyen ve korlama safhas da denilen bu safhada, s yksek, ilerleyen yangn azaltt iin oksijen yetersiz ve yarm yanma yani scak ttme devam etmektedir. Oda basnl bir ekilde yarm yanm gazlar tarafndan doldurulmutur.

7

Kap ve pencere aldnda oksijen girerek patlamaya (backdraft) neden olmaktadr. Yangn ve patlama tehlikesinin habercisi olan bulgular aratrlmadan yanan mekna girilmez(Resim 1.6).

Resim 1.6: Yangn scak ttme safhas

1.1.5. Yangnn Sebepleri ve Etkenleri

Yangnlarn klarna sebep olan etkenler aadaki ekilde snflandrlabilir.

1.1.5.1. Korunma nlemlerinin Alnmamas

Yangna sebebiyet veren nedenlerin banda bina, bina dnda kullanlan ve bulunan madde ve malzemelerin zelliklerine gre yanmalarn nleyici tedbirlerin alnmamas gelmektedir. Mesela, elektrik tesisatnda uygun kesitli kablo kullanlmamas, ksa devre ve ar akm gibi durumlarda devre kesicilerin hesapl bir ekilde seilmemesi sebebiyle enerjiyi kesememesi, gevek balantlar sebebiyle ark ve ar s olumas(Resim 1.7), binalarda at kirileri ile baca ilikilerinin gerei gibi dzenlenmemesi, bacalarn yeterli zenle svanmamas gibidir.

Resim 1.7: Gevek balant sebebi ile kontaklar yanan sigorta

1.1.5.2. Bilgisizlik

Kullanlan madde ve malzemelerin yangna sebebiyet verebilecek zelliklerini bilmemek, bunlara kar ne gibi nleyici tedbirlerin alnacan renmemi olmak yangna yol aabilir.

8

1.1.5.3. hmal ve Dikkatsizlik

zellikle orman yangnlarnn birinci sebebi olan ihmal ve dikkatsizlik, ok byk yangn felaketlerine yol amaktadr. nsanlarn kk ihmal ve bir anlk dikkatsizliklerinden dolay n alnamaz tehlikeler olumaktadr. rnein, tnn fiinin prizde takl kalmas, ocaklarda braklan tencere, sndrlmeden braklan piknik atei, ormanlk alana atlan sigara izmariti gibi pek ok sebep saylabilir.

1.1.5.4. Kazalar

stek ve olaan d meydana gelen baz olaylarn neden olduu yangnlar bu trdendir.

Trafik kazalarnn neden olduu ara yangnlar kazalarnn makine, bina, hatta fabrika yangnlarna neden olmas Soba devrilmesi, ak aleve parlayc madde dklmesi

1.1.5.5. Srama

Direkt olarak yangnn sebebi olmamakla beraber srayan kvlcmlarn yanc madde ile temas etmesi sonucu meydana gelen yangnlardr.

1.1.5.6. Sabotaj

Kastl ve isteyerek belirli amalar iin karlan yangnlardr.

yeri ve tesislerin kundaklanmas Tarla ve ev yeri amak iin yaklan ormanlar

1.1.5.7. Tabiat Olaylar

Yldrm dmesi, gne nlar ve deprem etkisi sonucu meydana gelen yangnlar bu trdendir(Resim 1.8).

Resim 1.8:Orman yangn

9

1.1.6. Yangn Yerindeki Tehlikeler

Yangn olay gerekletii ortamda fiziki ve hayati tehlikelere sebep olabilmektedir. Bunlar aadaki ekilde snflandrlabilir.

1.1.6.1. Yksek Scaklk

Yangn olay gerekletii blgede scakl ok yksek deerlere ulatrabilir. Bu da maddi kayplara ve ortamdakilerin hayati tehlikeye maruz kalmalarna sebep verir.

1.1.6.2. Ortamdaki Oksijenin Azalmas

Yanma olay gerekleirken ortamdaki oksijen hzla azalr ve zellikle tamamen kapal bir ortamda bulunanlar hayati tehlike altnda kalrlar.

1.1.6.3. Zehirli Gazlar ve Duman

Yanma srasnda duman ve ortamda tutuan maddelere bal olarak zehirli gazlar aa kar. zellikle kablo, plastik, sentetik boya gibi maddelerin yanmasyla ortama yaylan zehirli gazlar hayati tehlikeye sebep olur. Boulma, kann zehirlenmesi, beyin ve sinir sistemi hasar bu tehlikelerden saylabilir.

1.1.6.4. Patlama Tehlikesi

Yangn esnasnda meydana gelen tehlikelerden ani meydana geleni ve en tehlikelisi patlamadr. Fiziksel ve kimyasal patlama olarak iki eit patlama vardr.

Fiziksel patlama: zellikle yksek basn ile bulunduklar kaba sktrlm ekilde muhafaza edilen kimyasal maddeler snma ve genleme sonucu iddetli patlamalara sebep verebilir. LPG tp, LPG tanklar, oksijen tpleri yanma srasnda duman ve ortamda tutuan maddelere bal olarak zehirli gazlar aa kar.

Kimyasal patlama

Patlayc maddelerin patlamas: Yangn yerinde patlayc maddeler olabilir. Is ve atein ulamas sonucu patlama meydana gelir

Oda patlamas: Yanc gazlarn alt ve st patlama snrlar vardr. Kapal hacimde var olan veya aa kan yanc gazlarn konsantrasyonu bu patlama snrlar arasna ularsa en ufak bir kvlcmla bile oda patlamas meydana gelir.

Yangn patlamas: Oda iindeki yarm yanm, basnl ve yksek scaklktaki gazlarn odaya oksijen girmesi sonucu patlamas (Backdraft)dr.

10

1.1.6.5. kme Tehlikesi

Yangn srasnda ar scaklktan dolay bina kolon, kiri ve dier statik malzemelerin erimesi veya dayankllnn azalmas sebebiyle yapda kmeler meydana gelmesidir.

1.1.6.6. Elektriksel Tehlikeler

letken ve alt malzemelerinin yanmas, makinelerin gvdelerine kaak olumas, yksek binalarda asansr sistemlerinin arzalanmas, acil aydnlatma ve k ynlendirme sistemlerinin almamas oluabilecek elektriksel tehlikelerdendir. Ayrca yangn srasnda elektrik hatlarnn su ile ve dier iletken metal yap malzemeleri ile temas srasnda elektrik akmna kaplma tehlikesi oluur.

1.1.6.6. Kimyasal Tehlikeler

Zehirli atklar bulunan muhafaza nitelerin szdrma yapmas, radyoaktif szntlar, su ile reaksiyona girerek zehirli gaz karan kimyasallarn oluturabilecei tehlikeler bu snfta deerlendirilebilir.

1.1.7. Yanc Maddelerin Snflandrlmas

1.1.7.1. Yanc Madde

Herhangi bir ortamda yksek s oluturabiliyor ve ayn ortamda yeterli oksijen de bulundurabiliyorsa tm maddelerin yanmas salanabilir. Ancak yanc madde denilince aklmza s karsnda yanc buhar yada gaz karabilen maddeler gelir. Yanc maddelerin neredeyse tm karbon, hidrojen, oksijen, kkrt, fosfor gibi elementleri ilerinde barndrrlar. Bu elementler s ile karlatklarnda ortaya gaz kartmaktadr.

Yanc madde trleri unlardr:

1.1.7.2. Kat Durumundaki Yanc Maddeler

Bu maddeler genellikle s etkisi altnda yanc buhar ya da gaz ortaya karan maddelerdir. Yanma olaynn gereklemesi annda nce sv hle dnp daha sonra da buhar hline geebilir. Baz kat maddelerin dorudan buhar hline geebildikleri de olmaktadr.

1.1.7.3. Sv Durumundaki Yanc Maddeler

Sv yanc maddelerin genel zellii, buharlatktan sonra yanmalardr. Pek ou normal havada bile buharlar. Bu zelliiyle nedeniyle kat durumundaki yanc maddelerle kyaslandnda daha kolay ve hzl yanar. Sv durumundaki yanc maddelerin yine byk ounluunun buhar havadan daha ar hldedir.

11

1.1.7.3 Gaz Durumundaki Yanc Maddeler

Gerek kat gerekse sv durumundaki yanc maddelerle kyaslandnda daha kolay ve hzl yanma zellii gsterir. zellikle oksijenle ilikileri ynsal ekilde olduu hllerde yanma olay patlama ekline dnp ok daha byk etkiye sahip olabilir. Bu tr yanc maddelerin oksijenle ilikisini mmkn olduu kadar kesmek ve ktle hlinde bulunmasn nlemek gerekir. Bu tr yanc maddeler bnyelerinde eitli gazlarn karmn ierir. Bu nedenle ayrca insan iin zehirleyici zellikte tar.

1.2. Yangn Trleri

1.2.1. LPG Yangnlar

Likit(sv) petrol gaznn ksaltlm ifadesidir. Hava ile karmadka yanmazlar. Yanclk limitleri % 2 ile 8 arasndadr. Teneffs edilmesi hlinde zehirsizdir.1 litre sv LPG 550 gram kadar arlktadr. LPG ilk mamul hlinde renksiz ve kokusuzdur. Fakat emniyet sebebi ile kerih esans ilave edilir. Kap iinde tazyik altnda sv hlde iken % 10 kadar hacim deitirebilir. LPG Ekseriyetle propan ve btan gazlarnn karmdr. Btan daha tembel fakat propan daha hareketli gazdr. Bir kova iinde sv LPG aniden yere dklecek olursa yerde henz yaylma frsat bulmadan buharlar. Sv LPG insan derisi ile temas ederse ciddi donmalar yapar(Resim 1.9).

Resim 1.9: Doal gaz tesisinde meydana gelen bir patlama ve yangn

1.2.2. Doal Gaz Yangnlar

Doal gaz yeryznn alt katmanlarnda bata metan ve etan olmak zere eitli hidrokarbonlardan oluan yanc bir gaz karmdr. Doal gazdaki metan oran % 8098 oranlarnda metan ieren ve i enerji dzeyi yksek olan kararsz yapl bir gaz karmdr. Doal gazn kokusu yoktur. Kullanma sunulmadan nce gaza koku veren maddeler ilave edilir. Koku iin zel bir kimyasal madde kullanlr.

Doal gaz yanabilmesi iin ortamda yeterli miktarda hava ve gaz karm olmas gerekir. Ancak kapal hacimde hava ile % 5-15 orannda kart zaman patlayc bir zellik tar. Kolaylkla yanar ancak iyi bir havalandrma salanmazsa ortamda oksijen azalmasyla boulmaya neden olur.

12

Doal gaz yangnlar alevli yangnlardr. Havagaz konsantrasyonuna ve gazn basncna gre doal gaz yangnlarnn riski artar veya azalr.

1.2.3. Akaryakt Yangnlar

Ham petrol yer altndan karlan, koyu renkte, pekmez kvamnda bir svdr. Gnlk hayatta kullanlan benzin, mazot, fuel-oil gibi rnler ham petroln deiik kimyasal sreler ile oluturulan rnleridir. Hem akc hem de yanc olduklarndan akaryakt ismi verilmitir.

Akaryaktlarn yanabilmesi iin nce buhar hline gelmesi ve sonrada hava ile karmas gerekmektedir. Akaryakt buharnn yanmaya balamas iin ak alev veya ate ile temasa gerek yoktur. Yanma noktalarna kadar snmalar ya da snm bir cisim ile temas etmeleri alev iin yeterlidir. Akaryaktlarn yanabilmesi iin buhar hline geerek hava ile karmas zorunludur. Benzin dk scaklkta buhar hline geebilir. Mazot, uak yakt, gaz ya, vb. ar akaryaktlar stlmadka buharlamaz.

Akaryakt yangnlar aadaki ekillerde meydana gelebilir:

Ak kaplardaki akaryaktn buharlaarak evreden ate almas Temizlik nedeniyle benzin ve gaz ya gibi petrol rnlerinin kullanlmas

sonucu oluan buharlarn atele temas sonucu oluan buharlarn atele temas sonucu

Akaryakt tanklarn temizlemek amac ile kapaklarnn almas sonucu oluan buharlarn atele temas sonucu

Akaryakt buharlarnn bulunduu yerlerde alan motorlardan kan kvlcmlarla temas etmesi ve elektrik asesi sonucu

Resim 1.10: Akaryakt istasyonundaki yangna mdahale

1.2.4. Baca Yangnlar

zellikle kmr, fuel-oil gibi yaktlarn kullanld binalarda bacalarda kurum, is gibi yanc maddeler birikir. Ayrca mutfak bacalarnda da biriken yalar ve isler yanc olabilir. Baca iindeki snn artmas ve rzgarn soba veya kalorifer kazannda harlamaya sebep vermesi gibi sebepler ile baca ve atlar tutuabilmektedir. zellikle k aylarnda artan baca yangnlar ok byk lde can ve mal kaybna sebep olmaktadr.

13

Resim 1.11: Baca yangnlarnda binann atdan itibaren yanma tehlikesi ile karlalmas

1.2.5. Elektrik Yangnlar

Elektrik enerjisi insanlk iin ok nemli olmas ile beraber iyi ynetilemedii ve kontrol edilemedii zamanlarda byk risk ve tehlikelere sebep verebilmektedir.

Gerek grsel gerekse de yazl medyada "Elektrik kontandan meydana geldii bildirilen yangnda byk bir fabrika kl oldu." eklinde haberlere olduka sk rastlanr. Bu da elektrik alt malzemelerinin ve tesisatlarnn ne kadar tehlike meydana getirebileceini ortaya koymaktadr. te bu sebeple elektrik tesisatlarnn ynetmelik ve standartlara uygun olarak tesis edilmesi, gerekli kontrol ve bakmlarnn yaplmas olduka nemlidir. Bir ksa devre veya baka bir sebeple oluan ar akm tesisattaki iletkenleri ar snmasna ve plastik izolasyonunun yanmasna ve ardndan byk yangnlarn kmasna sebep verebilmektedir. Yine aalarn zerinden geen havai hatlarn, aalar ile temas dolaysyla orman yangnlar meydana gelebilmektedir.

te bu ve bunun gibi birok olas tehlikelerden dolay hayatmzn vazgeilmezleri arasnda olan elektrik enerjisinin iyi kontrol edilmesi bata elektrik-elektronik teknik elemanlar olmak zere her kullancya dmektedir. Elektrik-elektronik teknik elemanlarnn asla unutmamas gereken bir ey daha vardr ki o da gevek balantdr . Elektrik ihmali ve gevek balanty asla affetmez (Resim 1.12).

14

Resim 1.12: Gevek balant sebebi ile kontaklar yanan bir kesici

1.2.6. Orman Yangnlar

Orman yangnlar dnyann birok yerinde olduu gibi lkemizde de doay byk lde tehdit etmektedir. Orman yangnlarnn k sebeplerine bakldnda yldrm gibi doal nedenlerin % 5-6 orannda kaldn, dier btn yangnlarn k sebebinin insan olduu grlmektedir. Dolaysyla lkemiz ormanlar iin en tehlikeli varln insan olduunu sylemek yanl olmaz. Bu nedenle orman yangnn kmasna engel olmak veya kacak yangnlarn saylarn olabildiince azaltmak iin insanlarn bilgilendirilmesi ve eitilmesi gerekir.

Resim 1.13: Orman yangnlarnn ok hzl bir ekilde yaylmas

1.2.7. Ara Yangnlar

Aralarda benzin hortumlarnn yrtlmas, benzin ile havann kart yer olan karbratrden scak motor zerine benzin akmas, elektrik tesisatlarnda meydana gelen arklar, kazalar ve kundaklama gibi sebeplerden dolay yangnlar meydana gelebilmektedir.

Ara yangnlar ok hzl ilerler, dolays ile mdahalenin derhal yaplmas gerekir. Bu sebeple her arata alr vaziyette bir yangn tp bulundurulmas zorunludur.Yangna mdahalede yakt deposunun patlama riskine kar dikkatli olunmas gerekir.

15

1.2.8. Bina Yangnlar

Binalarda meydana gelen yangnlar ekseriyeti ahap yangnlardr. Baca, elektrik konta, ak unutulan mutfak tp, soba, sabotaj gibi pek ok sebepten dolay yangn kabilmektedir. Yanmaya balayan materyaller binann asl unsurlarna srayarak komple yanmaya sebep verebilir.

Binalarn yangnlardan korunmas iin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl "Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik" karmtr. Bu modlde gerekletirilecek faaliyetler de bu ynetmelik erevesinde uygulanacaktr.

1.3. Yangn Sndrc Maddeler ve Yangn Sndrme lkeleri

Yangn olaynn bertaraf edilebilmesi iin uzmanlar deiik yangn trlerine mdahale iin birok yntem gelitirmilerdir. Yangn olaynn ortadan kaldrlabilmesi iin meydana getiren etkenlerden birini ya da tmn ortadan kaldrmak gerekir.

1.3.1. Yangn Snflarna Gre Sndrc Maddeler

1.3.1.1. A Snf Yangnlarda Mdahale

A snf yangnlar kat madde yangnlardr. Soutma ve yanc maddenin uzaklatrlmas ile sndrlebilir. Su, kpk, yangn sndrc kimyasallar ile mdahale edilir.

1.3.1.2. B Snf Yangnlarda Mdahale

Yanabilen svlar bu snfa girer(Benzin, benzol, yalar, yal boyalar, katran vs.). Soutma (sis hlinde su) ve boma (karbondioksit, kpk ve kuru kimyevi toz) ile bu tr yangnlar sndrlebilir.

1.3.1.3. C Snf Yangnlarda Mdahale

Likit petrol gaz, hava gaz, hidrojen gibi yanabilen eitli gazlarn yanmasyla oluan yangnlardr. Kuru kimyevi toz, halon 1301 ve halon 1211 kullanarak sndrlebilir. Elektrikli makine ve hassas cihazlarn yangnlarm da bu snfa dhil edilebilir.

1.3.1.4. D Snf Yangnlarda Mdahale

Yanabilen hafif metallerin ve alamlarnn ( Magnezyum, lityum, sodyum, seryum gibi) yanmasyla meydana gelen yangnlardr. Kuru kimyevi tozlar bu yangn sndrmede kullanlr. Elektrik akm kesilerek yangna mdahale edilmeli ve sndrc olarak da kuru kimyevi toz kullanlmaldr.

16

1.3.2. Yangn Sndrme Cihazlar

1.3.2.1. Sndrc Maddeler ve Mukayesesi

Su, yangn geninde yanma ssn drr, ortamdaki oksijeni iteler, en ucuz sndrcdr. Is emme kapasitesi dier sndrclerden fazladr, atmosferik basnta oluan buhar bulutunun kaplad hacim 100 0Cde 1700 kat geniler.Sodyum, magnezyum gibi 1. ve 2. grup elementleri ile reaksiyona girmesi sonucu ,hidrojen gaz aa kmasna neden olarak patlamaya sebep olur,

Kpk: Yangn geninde yanma ssn drr, bir tabaka oluturarak havayla temasn keser. Sadece yangn kontrol altna almamz salamaz, ayn zamanda yeniden alevlenmeyi de nler, suyun tek bana yeterli olmad zamanlarda sndrc takviyesi yapar. Yangnda s konveksiyonuna engel olarak hava ile temas keser. En byk zellii zincir reaksiyonunu krar, kendisi yanarak ortamdaki oksijeni ve az miktarda sy absorbe eder. Boma zellii vardr

CO2: Yanmayan, ok maddeyle reaksiyona girmeyen, boma ve soutma zelliine sahip temiz ve artk brakmayan bir sndrcdr. Elektrii 1000 volta kadar iletmez. Kapal ortamlarda oksijen konsantrasyonunu drdnden kullanclar iin tehlike rzgrl ortamlarda kullanm gl yaratr.

Halon 1211 ve 1301 elektrikli cihazlardaki yangnlar sndrmekte kullanlr. Fakat 08.09.1990 tarih ve 20629 sayl Resmi Gazetede yaymlanan ozon tabakasnn korunmasna dair Viyana Sizlemesi ile ozon tabakasn incelten maddelere dair Montreai Protokol uyarnca atmosferdeki zararl etkileri sebebiyle kullanmdan kaldrlmtr.

NAF-S-II (HCFC Blend A), insanlarn bulunduu mahallerin yangn tehlikesine kar korunmasnda kullanlan temiz, iletken olmayan bir yangn sndrcdr.

NAF-S-II (HCFC Blend A), yangn sndrme sistemi ortamdaki yzeysel yangnlar hzla sndrme kapasitesine sahiptir.

NAF-P-IV, ok dk bir elektrik iletkenliine sahip, elektrik ve elektronik cihazlarn ve insanlarn bulunduu mahallerin yangn tehlikesine kar korunmasnda, kullanlabilen temiz bir yangn sndrc gazdr.

M-200TM, imla sistemlerinde kullanlmakta olup seyyar yangn sndrme tplerine doldurulmamtr (almalar srdrlmektedir.).

FM-200TM, sndrme etkisi halon 1301den daha zayftr.

ntergen, yangn sndrlrken ortama yaylan bu gazlar evreye ve insanlara zarar vermemektedir. Basnl olarak gaz hlde depolanr. nsanlarn gr mesafesini etkilemez ve yangn blgesinden gvenle uzaklaabilmelerini salar. Hava ile ayn younlukta olup ortama hzla yaylr ve konsantrasyonunu uzun sre korur.

17

1.3.2.2. Seyyar Yangn Sndrcler

Portatif yangn sndrme cihazlar kk aptaki yangnlarn sndrlmesinde veya daha byk aptaki yangnlarda ilk mdahle amal kullanlr. Elle tanabilir veya tekerlekli tanabilir olarak imal edilmektedir (Resim 1.14).

Resim 1.14: Yangn sndrme cihaz

1.3.2.3. Su erikli Yangn Sndrcler

Yaygn tip 9.46 litre depolu basnl sndrclerdir. Srekli veya kesikli olarak da kullanlabilir. Antifirizli olanlar -40OC artlarna kadar kullanlabilir. Pompal tank tiplerinde basnlatrma gerekmez, uzak mesafelerden kullanlabilir. Ek ekipman gerekir. Basnl tanabilir tipler kk aptaki A snf yangnlarda etkilidir. 15 m mesafeye kadar kullanlabilir. 50 saniye srede iindeki suyu boaltabilir.

1.3.3. Yangn Sndrme Prensipleri

Yangnn snf ne olursa olsun sndrme prensipleri olacaktr. Bu prensip yanmay meydana getiren unsurdan yanc maddeyi, oksijen veya sy ortadan kaldrmaktr.

1.3.3.1.Yanc Maddeyi Ortadan Kaldrmak

Yangn balangcnda ve yangn srasnda mmkn ise yanc madde ortadan kaldrlr ya da yangn blmlere ayrlr ve sndrme gerekletirilir. Krp paralamak, ayrmak veya sv akcy kesmek suretiyle yanc maddeleri bazen ortadan kaldrmak mmkn olsa da yanclarn ar ve tanmaz mallar olduu dnlrse her zaman uygulama alan bulunmayabilir.

18

1.3.3.2.Isy Ortadan Kaldrmak

Her yanc maddenin, bir yanma ss olduuna gre yanan maddeleri bu snn altna kadar soutmak, yangn sndrmek iin iyi yntemdir. Yangn mahalline ar ve yanmaz gazlarla airesol svlar sevk etmek havada bulunan yaklak % 21 oranndaki oksijen azaltlarak ortadan kaldrlmasn salar. Bylece yangn zayflatlarak sndrlebilir. (Resim 1.15).

Resim 1.15: Yangnda soutma ilemi

1.4. Yangn Alglama Kontrol Paneli

1.4.1. Yangn Alarm ve hbar Sistemi(YAVS)

Yangn ihbar sistemleri, binalarda meydana gelen veya gelebilecek olan yangnlar henz balang aamasnda alglayarak gerekli tedbirleri almak, binada bulunanlarn tehlike balangcnda gvenli bir ortama intikalini salamak zere tesis edilen elektrik-elektronik tabanl erken uyar sistemleridir.

Teknik tanm ile sistemde bulunan duman, s,alev dedektrleri ile alglama yaparak bilgileri elektriksel sinyale eviren ve siren, telefon arayc gibi ihbar cihazlarn altran sistemdir.

1.1.4.1.Yangn Alarm ve hbar Sisteminin Gereklilii

Yangnn tanm, aamalar, eitleri ve tehlikeleri hakknda bilgilerden anlyoruz ki yangn olay gereklemeye balad ya da gerekletii andan itibaren saniyeler nem kazanmaktadr. En paha biilemez deer olan insan hayat yangn srasnda byk riskler altndadr. Can kayb olmayan yangnlarda bile yllardr binbir emekler ile yaplan konutlarn, fabrikalarn, okullarn, hastanelerin bir kvlcm ile yok olmasn grmek olduka ac verici bir olaydr.

Yangna mdahalede ve yangn bulunan ortamda uzaklamada saniyelerin nem kazand anlarda "Yangn Alglama Ve hbar Sistemleri " devreye girer. zellikle panik olay gerekleme tehlikesi olan hastane, alveri, elence merkezleri, okul gibi binalarda

19

yangn ve dumandan olmasa da kan kargaa ve panikte ciddi yaralanmalar ve hayat kayplar olabilmektedir.

te bu noktada devreye girecek olan ihbar sistemi oluabilecek can ve mal kaybn nnn alnmasnda olduka hayati nem arz edecektir.

1.1.4.2.Yangn Alarm ve hbar Sistemini Oluturan Elemanlar

Bir yangn alarm sisteminde u ekipmanlar bulunur:

Yangn alarm kontrol paneli: Yangn ihbar sisteminin kontrol merkezidir. Alglayclardan alnan elektriksel sinyaller burada ilenerek siren, telefon arayc, rle, ikaz ledleri gibi k elemanlarna aktarlr.

Dedektrler: Is, duman, alev gibi yangn unsurlarn alglayarak elektriksel sinyal olarak bilgileri panele aktaran sensr(alglayc)lerdir.

Yangn butonlar: Yangnn henz balang aamasnda veya yangn, patlama gibi ihtimalinin grld zaman alarmn altrlabildii butonlardr.

Sirenler: Yangn ihbar paneli yangn var bilgisini aldktan sonra sirene k verir. Yksek ses iddeti ile tehlikeyi haber verir.

Bunlarn haricinde sistemle entegre olarak alabilen yangn sndrme sistemleri ve panik annda k ynlerini gsteren kl yn levhalar yardmc elemanlar olarak snflandrlabilir.

Resim 1.16: Yangn ihbar sistemini oluturan elemanlar

1.4.2. Yangn Alarm Kontrol Panelinin Yerinin aretlenmesi

Yangn alarm sistemi tesis edilecek bir binada yaplmas gereken ilk ilem yangn alarm panelinin (bundan sonra panel ya da santral olarak adlandrlacak) veya panellerinin yerinin tespitidir.

20

Alarm paneli gvenli ve kolay ulalabilecek yerde, varsa enerji veya bilgi ilem odas gibi blmlerde olabilir. Panele kolay ulam esastr. Eer bina yerleimi toplamda(tm katlar ile) 2000 m

2 den byk ise birden fazla panel kullanlr. Daha sonra bu paneller birbirine balanr. ekil 1.1de projelendirilen bir fabrikann bir blm grlmektedir. Panel iin giriindeki danma-santral odas seilmitir. Panelin buraya tespit edilmesinin sebebi hem kolay ulalabilecek bir yer olmas hem de srekli kontrol altnda olan bir yer olmas sebebiyledir.

Alarm panelleri sklebilir n kapak ve arka montaj ana gvdesinden olumaktadr. Sva alt, sva st ve hem sva alt hem de sva st montaj yaplabilen eitleri vardr.

Panelin yerinin iaretlenmesi u aamalar ile yaplr:

Panel n kapa tornavida ya da allen anahtar ile sklr(Genellikle panel kapaklar herkes tarafndan mdahale edilememesi iin zel allen balkl vidalar ile tutturulur.).

n kapak zarar vermeden gvenli bir yere konur. Panel ana gvdesi(alt ksm) montaj yerine geici tespit edilir ve delik yerleri

iaretlenir. Burada birka eit ilem gerekleebilir. Eer panel pano gibi metal aksaml bir yere monte edilecek ise akll vida veya somun-vida ikilisi ile tutturulabilir. Duvara monte edilecek ise matkap kullanlacaktr.

ekil 1.1: Bir binada yangn ihbar santralinin montaj yeri

21

1.4.3. Yangn Alarm Kontrol Panelinin Sabitlenmesi

Bundan sonraki aama panelin yerine montaj olacaktr. Paneller kapal bir tablo ve/vaya pano iine konulmamaldr. Panele ulamn kolay olmas esastr.

Panelin yerine sabitlenmesi ilemi u aamalar ile gerekletirilir:

Panel duvara monte edilecek ise delik yerleri 7 mm veya 8 mmlik matkap ucu ile delinir.

Delik yerlerine dbel tespit edilir. Tornavida ve vida ile panel elektrik-elektronik aksamna zarar vermeden yerine

montaj yaplr(ekil 1.2). Giri-k balantlar daha sonra yaplacaksa n kapak ayn allen anahtar veya

tornavida yardmyla kapatlr.

ekil 1.2: Panel montajnda elektriksel balant girileri

1.4.4. Yangn hbar Sistemi Otomatik Telefon Balants

Yangn ihbar sistemleri otomatik telefon arayclarna balanabilir.

Otomatik telefon arayc: Telefon hattna balanan ve tetikleme yapldnda

daha nce hafzalarna kayt edilen numaralar sras ile arayarak alarm durumunu bildiren elektronik kartlardr. Bu kartlara zerindeki mikrofon yardmyla ses kayt yaplabilir. rnein, " yerinizde yangn kt, ltfen mdahale ediniz."

ki eit telefon arayc vardr: Bunlar kart tipi ve panelin veya baka bir kutu/tablonun iine monte edilebilen, dieri ise cihaz tipi ve harici kullanlabilenlerdir.

22

Resim 1.17: Kart tipi ve cihaz tipi telefon arama modlleri

23

ekil 1.3: Telefon arama modlnn balants

Balant prensipleri ayndr. Temel olarak iki telefon hatt girii ,iki dahili k ,iki adet besleme girii (12 veya 24 volt), bir tetikleme giriidir. Tetikleme girii alarm panelinin alarm veya tetik kontaklarna balanr(ekil 1.3).

1.4.5. Yangn hbar Sistemi G Kaynaklar

Yangn ihbar santralleri 220 volt ehir ebeke hatt ile beslenir. Panele balant minimum 3x2,5 NYA (sva alt tesisatlarda) ya da 3x2,5 NYM(antigron) -NHXMH -kablo ile yaplr. NHXMH kablo NYM kablonun hologen free (holojenden arndrlm) olandr. Kablolar faz-ntr-toprak olarak ilgili klemenslere salam bir ekilde tespit edilmelidir. Santral muhakkak topraklanmal, sfrlama veya su tesisat, kalorifer tesisat gibi aksam ile ilikilendirilmemelidir(ekil 1.4, Resim 1.17, Resim 1.18).

24

Santral 220 volt ebeke hattndan enerji ald gibi panel iine konulacak ak ya da aklerle de ebeke enerjisi kesildiinde panelin almasn salayacak ak veya akler konulur. Konulan bu ak gerilim deeri, santralin normal alma gerilimi kadar olmaldr. Santral 12 volt ile alyorsa 12 volt ak balanr, 24 volt ile alacak ise 12volt iki ak seri ekilde balanr.

ekil 1.4: Besleme kablosunun panele balants ve ak balants

Resim 1.17:Panel besleme kablo klemens balantlar

25

Resim 1.18: Panel besleme kablo klemens balantlar

Panele taklacak aklerin yalnzca voltaj deerleri deil ayn zamanda akm kapasiteleri de nemlidir. Panel akleri en az 7 Ah olmaldr. Elektrik kesintisinin sk ve uzun olabilecei yerlerde ise en az 10 Ah deerinde ak konulmaldr(Resim 1.19).

Resim 1.19:12 volt 7 Ah deerinde bir ak

26

UYGULAMA FAALYET Yanma, yangn ve yangn alglama kontrol paneli ve kontrol panelinin montajn

hatasz yapnz.

Yangn alarm panelini montaj etmeden nce yapmamz gereken ilk ilem, n kapan uygun anahtar ve/veya tornavida takm ile dikkatli bir ekilde amaktr( Resim 1.20).

Resim 1.20:Panel kapann almas

Panel zerindeki kartlara dikkat ederek delik yerlerini iaretleyerek deliniz. Matkab kullanrken ok dikkatli olmalyz (Resim 1.21).

Resim 1.21:Panel montaj deliklerini matkap ile delme ilemi

Dedektr tabann yerletirirken tornavida ya da arjl tornavida ile skma basncna dikkat ediniz. Aksi hlde dedektr taban krlabilir (Resim 1.22).

UYGULAMA FAALYET

27

Resim 1.22: Dedektr tabannn yerletirilmesi

Buton montaj ilemi srasnda camnn krlmamasna zen gsteriniz (Resim 1.23).

Resim 1.23: Yangn ihbar butonu yerleimi

28

lem Basamaklar neriler

Yangn alarm kontrol panelinin yerini iaretleyiniz.

Matkapla delik deliniz.

Yangn alarm kontrol panelini yerine monte ediniz.

Yangn ihbar dedektrlerini monte ediniz.

Yangn sirenlerini monte ediniz.

Yangn ihbar butonlarn monte ediniz.

Yangn acil ynlendirme levhalarnn monte ediniz.

Gaz sensrlerini monte ediniz.

Sndrme tplerini monte ediniz.

Panelin hangi blgeye monte edileceine karar veriniz. Kapan dikkatli bir ekilde aarak kartlara zarar vermeden delik yerlerini iaretleyiniz ( Resim 1.20).

aretlediiniz delik yerlerini 7 mm veya 8 mm matkap ucu kullanarak kurallara

uyarak ve dikkatli bir ekilde deliniz (Resim 1.21).

Tornavida veya arjl matkap kullanarak elektronik kartlara temas etmeden paneli

dikkatlice vidalaynz.

Dedektr tabanlarn yerlerini iaretleyerek ,delerek tabanlarn monte ediniz(Resim 1.22).

Yangn sirenlerini iletkenlere ve kartlara zarar vermeden monte ediniz.

Yangn ihbar butonlarn skerken ve monte ederken camnn krlmamasna zen gsteriniz(Resim 1.23).

Acil ynlendirme levhalarn ka ynlerine uygun olarak yerletiriniz.

Gaz sensrlerini LPG veya doal gaz bulunan ortamda kullanlacan unutmaynz.

Sndrme tplerini yerden 90 cm yukarya montajn yapnz.

29

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Yangn alarm kontrol panelinin yerini iaretleyebildiniz mi?

2. Matkapla uygun yerlere delik delebildiniz mi?

3. Yangn alarm kontrol panelini yerine monte edebildiniz mi?

4. Yangn ihbar dedektrlerini monte edebildiniz mi?

5. Yangn sirenlerini monte edebildiniz mi?

6. Yangn ihbar butonlarn yerine monte edebildiniz mi?

7. Yangn acil ynlendirme levhalarnn monte edebildiniz mi?

8. Gaz sensrlerini monte edebildiniz mi?

9. Yangn sndrme tpnn montajn yapabildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

30

LME VE DEERLENDRME Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Yangn olaynn meydana gelebilmesi iin aada yazlan unsurlardan hangisi gerekli

deildir? A)Scaklk B)Oksijen

C)Yanc madde D)Korbondioksit

2. Aadakilerden hangisi benzin, fuel-oil gibi petrol mamul malzemelerin yanmasnda en uygun sndrme yntemidir? A)Su pskrtme B)Boma C)Havalandrma D)Kum pskrtme

3. Aadakilerden hangisi E snf elektrik yangnlarnn sebeplerinden biri olamaz? A)letkenlerin gevek balanmas B)Akma uygun kesitte iletken kullanlmamas C)Tesisatta kaak akm rlesi kullanlmas D)Ksa devre

4. Yangn sonucu bir ok rn ortaya kar. Aadakilerden hangisi bunlardan biri deildir? A)Is B)Ik C)Duman

D)Oksijen

5. Elektrik kablolar izolasyonu gibi PVC maddelerin yanmas sonucu zehirli gazlar aa kar. Bu, yangnn hangi snf tehlikeleri iine girer? A)Kimyasal

B)Fiziksel

C)Patlama

D) kme

6. Akaryakt yangnlar ile ilgili aadakilerden hangisi sylenemez? A)Akaryaktn tutuabilmesi iin buharlamaya balamas gerekir. B)Mdahale olduka zordur. C)Patlama tehlikesi vardr. D)Tek sndrme yntemi tazyikli sudur.

LME VE DEERLENDRME

31

7. Aadakilerden hangisi bir yangn alarm panelinin besleme kablosu olabilir? A) 3x1,5 mm

2 NYM

B) 3x2,5 mm2 NYA

C) 2x2,5 mm2 NYA

D) 2x1,5 mm2 NYM

8. Yangn annda telefon hattn kullanarak ihbar yapan elektronik devre eleman aadakilerden hangisidir? A) Siren

B) Dedektr C) Telefon arama modl D) Telefon

9. Svlatrlm petrol gaz olarak tanmlanabilen petrol rn yanc madde aadakilerden hangisidir? A) LPG

B) Nitrojen

C) Doal gaz D) SPG

10. Yangn ihbar paneline konulacak en az ak kapasitesi deeri aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir? A) 6 ah

B) 12 ah

C) 24 ah

D) 7 ah

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

32

RENME FAALYET2

Binalarn yangndan korunmas hakknda ynetmelik ve standartlar erevesinde yangn ihbar dedektrlerinin montajlarn yapabileceksiniz.

evrenizdeki yangn alglama ve ihbar sistemleri bulunan hastane, okul, alveri merkezleri gibi yerlerdeki montaj yaplm eitli yangn ihbar dedektrlerinin montajlarnn nasl yapldn gzlemleyiniz.

Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelikin dedektrler ile ilgili ksmn inceleyiniz.

2. YANGIN HBAR DEDEKTRLER BALANTILARINI VE MONTAJINI

YAPMAK

2.1. Yangn Alarm Blgelerinin Belirlenmesi

Yangn ihbar sistemlerinde dedektr yerleimlerine gemeden nce alglamada ve ihbarda kullanlan sistem eitleri aada anlatlmtr.

2.1.1. Yangn hbar Sistemlerinin eitleri

2.1.1.1. Konvansiyonel Sistemler

Blgesel sistem olarak da adlandran bu sistemde belirlenen blgeye balanacak ok sayda dedektr tek bir ift kablo zerinden alarm paneline balanr. Yangn olayn blgesel olarak tanmlar ve ihbar eder. O blgeye ait hangi dedektr yangn alglarsa alglasn o blgeye ait uyar yanar. Bu sistem, 20-30 kadar kk dedektrn bir blge oluturabilecei binalar iin uygundur. Bu sistemde her blgeye ayr bir ift kablo ekilmelidir(ekil 2.1).

RENME FAALYET2

ARATIRMA

AMA

33

ekil 2.1: Konvansiyonel sistem prensip balant ekli

2.1.1.1. Adreslenebilir Sistemler

Bu sistemde ihbar, blge mantndan ileri olarak tam yerin ve noktann belirlenmesi esasna dayanr. Her bir dedektrn nceden belirlenmi ve panel tarafndan bilinen adresi, kimlii bulunur. Her dedektr panelle birebir irtibatldr ve haberleebilir. Bu sistemde dedektrler iki iletken zerinden hem besleme alr hem de panel ile haberleir. Alarm durumunda hangi odadaki, blmdeki dedektrn sinyal gnderdii tam olarak bilinir. Ayn ift kablo ile 127 adet dedektr adreslenebilir ve balanabilir. Uzun kablolamalarn olaca byk binalar iin uygundur. Ayn zamanda hastane, otel gibi sinyallerin nereden geldiinin ok nemli olduu yerlerde de bu sistemler kullanlmaldr(ekil 2.2).

ekil 2.2: Adresli sistem prensip balant ekli

34

Adresli sistemde eer dedektr says 127den fazla olacaksa yine blgelere ayrmak gerekir. Her iki sistemde de dedektr yerlerinin belirlenmesi, dedektr alma prensipleri ayndr. Kablolama ve adresleme fark bulunmaktadr. Adresleme ilemi her bir dedektr ve butondaki dip swich(anahtar)lerle yaplr(ekil 2.3).

ekil 2.3: Dedeltrlerin dip swichler ile adreslenmesi

2.1.2. Yangn Alarm Blgelerinin Tespiti ve Projelendirilmesi

Yangn alarm sistemlerinde blge yaklam nemlidir. Her yangn blgesi doru tespit edilerek projelendirme ve kablolama yaplmaldr.

Her ne kadar baz panellerde 30 kadar dedektr balanmasna izin verilse de bunu 20-25 aras snrlamak en iyi yaklam olur. nk blge ne kadar geni tutulur ise ihbar ve arza hlinde yer tespiti zor olacaktr.

Yangn blgesi: Yangn durumunda uyar ve ihbar sistemi dier blmlerdeki sistemlerden ayr olarak alan ksmlardr.

Blge tespiti u kurallar ile yaplr:

Binalarda her kat en az bir blgedir. Bir bina birleik olsa dahi iki ayr ana girie sahipse iki blge olarak

deerlendirilir(ekil 2.5). Bir kat eer 2000 m2den byk ise birden fazla yangn blgesi tespit edilir.

Fakat insanlarn youn yaad ve panik tehlikesi olan okul, hastane gibi yerlerde bu snr 1250 m2 dir(ekil 2.4).

Bir binann toplam inaat alan 300 m2 veya daha az ise tek bir yangn blgesi tespit edilebilir. Fakat her katn ayr bir blge olmas tercih edilmelidir.

Bir yangn blgesinin uzunluu herhangi bir yne 100 metreyi gemeyecektir.

35

ekil 2.4. En az 4 ayr blge olarak tasarlanmas gereken bir bina

ekil 2.5: Her bina ayr birer blgedir.

Her katn iki ayr blm birer blge olarak kabul edilir(ekil 2.6).

ekil 2.6: Ayn kattaki bamsz iki blmn iki ayr blge olmas

36

2.2. Dedektrler

Dedektrler duman, scaklk, alev gibi yangn rnlerini alglayarak ve bu bilgiyi elektriksel sinyal olarak panele ileten sensrlerdir.

2.2.1. Dedektrlerin Mekanik Yaps

Optik duman ve s alglama dedektrleri iki blmden olumaktadr. Taban denilen montaj soketi ve elektronik aksamn olduu ana gvdedir(Resim2.1).

Kablo balantlar soket ile yaplr. Montaj srasnda tavana nce soket tespit edilir. Kablolama ileminden sonra dedektr ana gvdesi yerletirilir.

Resim 2.1: Dedektr soket ve ana gvdesi

2.2.2. Dedektrlerin Elektriksel Balants

2.2.2.1. Dedektr ve Panel alma Mant

Dedektr ve panelin haberlemesini birbirine parelel bal rle gruplar olarak tanmlababilir (ekil 2.7).

ekil 2.7: Paralel sistem alma mant

37

ekil 2.4te birinci resimde gsterilen durum normal durumdur ve santralden kan kontrol akm en son dedektre bal olan direnten dnerek panelde devresini tamamlar. Yangn durumunda kontan kapatr ve sistem akm artar. te bu art panel alglar ve alarm verir. Prensip olarak alma mant bu ekilde geliir.

Baz panellerde seri bal kontak mant vardr. Bu durumda kontrol akm dedektrlerin kapal kontaklarndan geer ve son dedektre bal diren zerinden devresini tamamlayarak panele dner. Yangn durumunda ise yangn blgesindeki dedektrn kontrol kontaklar alr ve akm kesilir(ekil 2.8).

ekil 2.8: Seri sistem alma mant

2.2.2.2. Elektriksel Balantlar

Dedektrler genellikle 24 V besleme gerilimi ile alr. Dedektre balanan bir ift zone(blge) kablosu hem bu beslemeyi hem de kontrol sinyalini tar. Yani dedektr iindeki elektronik devrelerin almasn salayan gerilim ve ksa devre, kopukluk, yangn var gibi sinyaller ayn ift kablo zerinden yaplmaktadr.

Firmalara gre dedektr balants, klemens says ve balant ekli deiebilse de temel mantk ayndr: Tm dedektrleri parelel ya da seri almasdr. Parelel balarken ise dedektrn soket klemensleri kullanlr. Konvansiyonel sistemlerde 3 balant klemensi aktif hldedir. Bir klemens ortaktr(rnein, ucu ortak) dier iki klemensin biri giri dieri ktr(ekil 2.8)(ekil 2.9).

38

ekil 2.9: Dedektr elektrik balantlar

Grld gibi panelden gelen iki adet kablonun + olan dedektr soketinin Z+ IN (giri) klemensine k olan ise Z+OUT(k) klemensine baldr. Eksi kablo ise Z- klemensine baldr. Burada Z harfi zone yani blge anlamna gelmektedir.

Ayrca ikinci resimde grld gibi IND (indikatr-gsterge) klemensine baka bir yere bilgi veya sinyal gndermek zere parelel rle veya LEDli lamba balanabilir(Resim2.2).

Resim 2.2: Parelel indikatr lamba

39

ekil 2.9: 4 dedektrl balant emas

40

Adresli sistemde dedektrler yine parelel alma mant ile balanr fakat k kablosu panele tekrar geri dner(ekil 2.10).

ekil 2.10: Adresli sistemde dedektr ve blge balants

2.2.3. Dedektr Alglama zellikleri

Yangn alarm sistemlerinde temel olarak duman, s ve k olmak zere yangn rn kontrol edilir. Dedektrler tipine gre bu yangn rnnden birini ya da birkan alglayarak santrale elektriksel olarak bilgi gnderir.

Koruma ve kontrol yaplacak yerin zelliklerine gre uygun dedektr seimi yaplmaldr. Yerletirilecekleri ortama gre en erken ve en gvenilir olarak alacak ekilde seilmelidir. Baz alanlarda tek bir eit alglama yeterli olmayabilir. rnein, mutfaklarda

41

hem s kontrol edilmeli hem de olas bir gaz kaa iin gaz alglama gerekletirilmelidir. Bu sebeple doru projelendirme, doru kombinasyon seimi hayati nem kazanmaktadr.

2.3. Dedektr eitleri

2.3.1. Duman Dedektrleri

Yangn srasnda grnen belirtilerden bir tanesi belki de en belirgin olan duman, is, kl partiklleridir. Duman alglayclar, optik duman dedektr olarak da tanmlanr. Optik olarak adlandrlmasnn sebebi dedektrn iinde bulunan IR (nfraruj-kzltesi) ve foto diyottan dolaydr.

Foto diyot zerine normal alma annda(yangn, duman, is yok iken) k dmez (ekil 2.11).Dedektr iine duman, is, kurum girdii zaman IR diyottan kan k bu partikllere arpnca foto diyot zerine der. Foto diyot direnci azalr, zerinden geen akm artar. Akm deiimi panelde alarm olarak grlr( ekil 2.12).

Duman dedektrleri i yerleri, okullar, oteller, alveri merkezleri gibi yerlerde kullanlr. En ok kullanlan dedektr eididir.

ekil 2.11: Dedektr normal alma durumu

ekil 2.12: Dedektr duman alglama durumu

42

2.3.2. Scaklk Dedektrleri

Is alglayc dedektrlerin iinde termistr eleman vardr. Termistr scaklk ile diren deeri deien elektronik malzemedir. Sabit scaklk dedektrleri, bulunduu ortam ss 60-65 deerine geldii zaman alarm sinyali verir. Ayarl scaklk dedektrleri ise 60-80

aras ayarlanabilir.

Is dedektrleri kazan daireleri, mutfak gibi normal alma artlarnda duman oluabilen ortamlarda kullanlr.

Resim 2.3: Is art dedektr

2.3.2.1 Kombine Alglayclar(Multidedektrler)

Hem s artn hem de duman, is, kl gibi yangn belirtilerini alglayan sensrlerdir. ki alglama hcreleri vardr. Youn koruma gerektiren yerlerde kullanlr.

Resim 2.4: Multisensor(Multidedektr)

2.3.3. Alev Dedektrleri

Alev alglayclar yangnn rnleri arasnda olan k ve radyason etkisini alglama prensibi ile alr. Normal durumda gne , lamba gibi klardan etkilenmez. Alevli balangl yangnlar iin kullanlr. ok hzl yaylabilen alevli yangn tehlikesi olabilen, yanc madde ihtiva edebilen depo, boru hatlar, fabrika gibi yerlerde kullanlr. Montaj srasnda kontrol edilen alann dedektrn tam gr alannda olmasna dikkat edilir(Resim 2.5).

43

Tipik uygulama alanlar: Byk endstriyel depolar, havaliman hangarlar, kimyasal madde tesisleri, petrol rafinerileri, makine daireleri, feribotlar ve yk gemileri, elektrik santralleri, bask tesisleri, ahap depolar, metro tnelleridir.

Resim 2.5:Alev dedektr ve alma prensibi

2.3.3.1. In Dedektrleri Byk depolar, hangarlar, yksek tavanl fabrikalar gibi yerlerde kullanlr. Infrared

(kzl tesi)alc ve verici sensor(evirici) iftinden oluur. Normal durumda verici sensorden kan kzl tesi nlar alc sensore ular. In arasna duman, is, kl partiklleri girdiinde ise n kesilir ve santrale alarm bilgisi iletilir(Resim 2.7).

Bu dedektrler ile 100 metre uzunluunda 15 metre geniliinde bir alann durumu kontrol edilebilir. Dedektr montajn yaparken tavandan aaya doru kalan ykseklik mesafesi, toplam tavan yksekliinin en fazla %10 u kadar olmasna dikkat edilir(ekil 2.13).

ekil 2.13: In tipi dedektr montaj prensibi

44

Resim 2.6: In tipi (beam) dedektr

2.3.4. Gaz Alglayclar

LPG, doal gaz gibi zehirli gazlarn alglanmasnda kullanlan dedektrdr. Mutfakta, gaz yakt kullanan binalarn kazan dairelerinde, doal gaz istasyonlar gibi yerlerde kullanlr(Resim 2.7).

Resim 2.7:Gaz dedektr

2.4. Dedektr ve Dier Ekipmanlarn Yerletirilme Kurallar

Koruma yaplacak binada dedektrlerin yerleim projelendirilmesi ve uygulamasnda gerekli art ve kurallara uyularak ilem yaplmaldr. Aksi hlde hayati bir neme sahip alglama sistemi belki de hi almayacak ve n alnamaz felaketler zincirini balatabilecektir.

Alglayclarn yerletirilme kurallarnda etki eden ve uyulmas ve gz nne alnmas gereken unsurlar unlardr:

Binalarn yangndan korunmas ile ilgili ynetmelik Blgedeki maddeler ve yanma zellikleri Kontrol edilecek blgenin mimari zellikleri Havalandrma ve stma zellikleri Olas yangn senaryolar Yanl alarm olasl

45

Kontrol alan ile ilgili zel dier artlara dikkat edilerek yangn alarm sistemi projelendirilir ve uygulamaya geilir. Bazen tek bir blge iin iki farkl dedektr kullanmak gerekir. Bu da iyi bir ett ve ortaya kacak kombinasyon ile olacaktr.

2.4.1. Noktasal Dedektr Yerleimi

Noktasal duman dedektrleri belli bir blgeyi kontrol eden dedektrlerdir. Is alglayc, duman alglayc ve alev alglayc dedektrler, noktasal bazda alan dedektrler olduklarndan yerleim ve montaj kurallar bu balklar altnda incelenecektir.

2.4.2. Is Dedektrlerinin Yerleimi

Is dedektrleri genel olarak duman dedektrlerinin hatal alarmlara sebebiyet verdii mutfak, kazan dairesi gibi yerlerde kullanlr. Bu dedektrlerin 58 ve 75 derece eikli olarak iki scaklk eikli, sabit ve ayarl olmak zere de iki kombinasyonlu eitleri vardr.

Bir s dedektrnn koruma alannn yarap 5,3 metredir. Yani her ynden 5,3 metre yarapl alandaki s artn kontrol edebilir.

Bir binann kazan dairesi yangn alarm iin uygulanacak proje yle gsterilebilir:

Is dedektr 5,3 metre yarapl yani 10,6 metre apl bir alanda alacaktr. Kazan dairesi boyu 12 ise metredir. Bu durumda eer llere riayet edilmeden blgenin tam ortasna dedektr uygulamas yaplr ise yeil blge kontroll, pembe renkte grlen alan ise kontrolsz kalacaktr(ekil 2.14). Doru uygulamada ise zellikle yangn tehlikesi yksek olan bu tip blgelerde, en kk alan dahi kontrol altnda tutmaktr.

46

ekil 2.14: Is dedektrnn yanl seim ve projelendirilmesi

O hlde yaplacak ilem bir dedektr daha yerletirerek gerekli kontrol alann oluturmak olacaktr(ekil 2. 15).

ekil 2.15: Is dedektrnn doru seim ve projelendirilmesi

47

Dedektr yerleiminde dikkat edilecek dier hususlar unlardr:

Dedektrler duvardan en az 50 cm uzaa monte edilir(ekil 2. 16).

ekil 2.16: Dedektrn duvardan mesafesinin en az 0,5 metre olmas

ki dedektr aras mesafe 7,5 metreden fazla olamaz(ekil 2.17).

ekil 2.17: ki dedektr aras mesafenin 7,5 mden fazla olmamas

Dedektrn zeminden ykseklii 9 metreyi geemez. Hava akmnn olmad ke blgelere dedektr yerletirilmez. stte anlatlan

kurala gre 50 cm duvar mesafesi braklr. at boluklu bir ekilde ise 15 cm mesafeye kadar dz ekilde kabul edilir. Bu

mesafeden sonra dedektr st noktaya yerletirilmelidir(ekil 2.18).

48

ekil 2.18: h < 15 cm ise tavann dz olarak kabul edilmesi

Dedektrler ile aydnlatma armatrleri arasnda armatrn yksekliinin iki kat mesafe konulmaldr.

Asansr yanna scaklk art dedektr yerletirilecekse asansr-dedektr aras mesafe an fazla 1,5 metre olacaktr(ekil 2.19).

ekil 2.19: Asansr blgesine dedektr yerleimi

2.4.3. InTipi Dedektrlerin Yerleimi

In tipi (beam) dedektrler 15 metre ykseklik, 15 metre en(sa-sol) ve 100 metre boyundaki bir alan kontrol edebilir.

Dedektrler tavann 50-60 cm altna yerletirilir. nsanlarn ok youn olduu blgelerde kullanlacaksa 2,7 metre ykseklie

monte edilmelidir. Tavan yksek ise ayn hizaya ste dier bir dedektr konulabilir.

49

ekil 2.20: In dedektr yerleimi

2.4.4. Duman Dedektrlerin Yerleimi

Duman dedektr yerleim kurallar scaklk dedektrlerine benzer ekildedir. Duman dedektrleri daha geni koruma alanna sahiptir.

Projelendirme ve montaj srasnda uyulacak kurallar unlardr:

Bir duman dedektr 7,5 metre yarapl bir alan korur.

Bir duman ki dedektr ars mesafe 10,6 metreden fazla olamaz.

Duvardan mesafesi 5,3 metreden fazla olamaz.

Alglama yaplacak ksmda bo alan braklmaz. Etki alanlar st ste bindirilir(ekil 2.21)

50

ekil 2.21: Duman dedektr yerleim prensipleri

Koridorlara dedektr yerleiminde koridor genilii 2 metreden az veya eit ise koruma alanlarnn st ste binmesine gerek yoktur(ekil 2.22).

ekil 2.22: Duman dedektrnn koridora yerleimi

Kiri ykseklii tavan yksekliinin % 10undan az ise normal dedektr mesafesi kullanlr(ekil 2. 23 ) .

Daha fazla ise kiriler duvar gibi dnlr(ekil 2. 24).

51

ekil 2.23: Duman dedektrnn kirili blmlere yerleimi

ekil 2.24: Duman dedektrnn kiriin yksek olduu blmlere yerleimi

Ak atl blgelerde at ykseklii (h) 60 cmden az ise dedektr alt ksma yerletirilebilir. Fazla olduu durumlarda dedektr en st noktaya yerletirilir ve at eimini her bir derecesi iin dedektrler aras mesafe % 1 artrlabilir.

Detektrler herhangi bir engele 50 cmden daha yakn olacak ekilde monte edilmemelidir. Eer mahal ierisindeki yksek bir blme tavana 30 cmden daha yakn ise detektr yerletirilirken bu blme duvar olarak kabul edilmelidirve at eimini her bir derecesi iin dedektrler aras mesafe % 1 artrlabilir(ekil 2.25).

52

ekil 2.25: Engel olan blmlere yerleim

Detektrler aydnlatma armatrnden en az armatrn yksekliinin iki kat uzaa yerletirilmelidir (ekil 2. 26).

ekil 2.26: Dedektrn armatre mesafesi

Asansr kaplarnn en fazla 1,5 metre mesafesine dedektr yerletirilir. Optik duman dedektrleri montaj ykseklii 10 metre olan yerlerde, s

dedektrleri ise 7 metre olan yerlere uygulanr. Yksek depolama alanlarnda en etkili alglama iin dedektrleri tavana ve

raflardaki orta seviyelere yerletirmek gerekir(ekil 2.27).

ekil 2.27: Dedektrn eimli ve yksek yerlerde yerleimi

53

Yastklama: Tavanda scak hava tabakalar oluabilir. Duman scak hava tabakalarnn bulunduu boluklar dolduramaz. Bu nedenle tavanda bulunan duman detektrleri alglama yapmaz.

Bu nedenle detektrler tavandan 30-60 cm aada monte edilmelidir(ekil 2. 28).

ekil 2.28: Dedektrn eimli ve yksek yerlerde yerleimi

2.4.4. Alev Tipi Dedektrlerin Yerleimi

Kzltesi alev dedektrleri, kapal veya ak meknlarda alevleri alglamak iin kullanlr.

Dedektrn izleme alannn tm olas yangn noktalarna dorudan bir grsel hatt bulunmaldr.

Alan izleme, alann kelerine 45 ayla ayarlanan dedektrlerle elde edilir. Oda ykseklii 5 metreden fazlaysa dedektr ekseni odann ters kesine doru

hizalanmaldr. Dedektrn zerindeki boluk, alglama alannn dndadr. Dedektrler en fazla 10 m mesafeden alr.

Resim 2.7: Alev dedektr

2.5. Dedektr Yerleiminde Yaplan Yanllar

Yangn alarm ve ihbar sistemlerinde tasarm ve projelendirme ok hayati nem oluturmaktadr. Bu sistemler, keyfi uygulamalar dnda belki de hayat kurtaran ve kurtaracak olan elektrik-elektronik donanmlardr. Sistem, tamamen can ve mal kaybna sebep olacak tehlikeleri ortaya karmak, ihbar etmek ve ek donanmlar ile yangn olayn ortadan kaldracak yapdadr.

54

Bu sebeple yangn alglama ve ihbar sistemlerinde tasarm ve projelendirme yanl yapld takdirde oluacak aksaklklar bazen maddi deerler ile karlanamayacak zararlara sebep olabilecektir. Ciddi ve planl alma, doru malzeme seimi, doru cihaz doru yerde kullanma ve doru balantlar sistemin salkl almas iin gerekli artlardr.

2.5.1. Yaplan Uygulama Hatalar ve Doru Uygulama Esaslar

Yaplan veya yaplabilecek olan yanl uygulamalar ve yaplmas gerekenler yle sralanabilir:

Yangn ihbar sistemlerinde doru uygulama iin gerek art olan ilk husus malzemeleri tanmaktr. Sistem donanmlar, dedektr eitleri, neyin nerede kullanlaca bilinmez ise ilk batan yanl bir yola girilmi olur.

Konu ile ilgili kanun ve ynetmeliklerin bilinmemesi

Yangn alglama ve sndrme sistemlerinin doru bir ekilde projelendirilmesi ve uygulanmas iin dier bir art ilgili ynetmelik maddelerinin doru olarak bilinmesidir.

Tm projelendirme ve uygulamalar Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik baz alnarak ve dier uluslararas standartlar erevesinde yaplmaldr.

Bu Ynetmeliin amac, kamu kurum ve kurulular, zel kurulular ve gerek kiilerce kullanlan her trl yap, bina, tesis ve iletmenin, tasarm, yapm, iletimi, bakm ve kullanm safhalarnda kabilecek yangnlarn en aza indirilmesini ve herhangi bir ekilde kabilecek yangnn can ve mal kaybn en aza indirerek sndrlmesini salamak zere, yangn ncesinde ve srasnda alnacak tedbirlerin, organizasyonun, eitimin ve denetimin usul ve esaslarn belirlemektir.

Uygun dedektr eidinin kullanlmamas

Alglama yaplacak blgeye montaj yaplacak dedektrler, blgenin mimari yapsna, iinde bulunan yanc maddelere ve olas yangn senaryolarna gre seilmelidir. rnein, byk bir deponun yksek tavanna duman veya s dedektr monte edilirse dedektrler duman, sy alglayana kadar byk bir yangn balam olabilir (ekil 2.29).

Doru uygulama ise n dedektr kullanlarak tm alan kontrol altnda tutmak olmaldr.

55

ekil 2.29: Bir depoda yanl alglayc seimi

zmn tek bir dedektr ile salanmaya allmas

Tm uygulama alanlar iin tek bir dedektr seimi olamaz. artlara bal olarak iki alglama zellikli dedektrlerin veya birka farkl dedektrn ayn anda kullanlmas gerekebilir. rnein, bir endstriyel mutfakta hem gaz alglayc hem de s alglayc kullanmak gerekir. Bir kazan dairesinde hem s alglayc hem de alev dedektr kullanlr.

Duman rn hemen ortaya kmayacak yerlerde duman dedektrnn kullanlmas

Baz yangnlarda youn bir ekilde duman kmaz, ortam scakl tehlikeli derecede ykseldii hlde duman kmad zamanlarda dedektr duyarsz kalacaktr. Byle tehlikelerin olabilecei yerlerde multidedektr(iki zellikli) kullanmak gerekir. Bylece hem s hem duman kontrol edilebilir.

Alev dedektrlerinin bulunduu oda, depo, blmenin ortasna yerletirilmesi.Alev dedektrleri alevi tam kardan grebilecei yere tespit edilmelidir. Aksi hlde duyarsz kalabilir(Resim 2.8).

Resim 2.8: Alev dedektr yerleimi

56

Dedektrlerin alma yksekliklerine dikkat edilmemesi

Duman dedektrleri en fazla 10 metre, s dedektrleri 7,5 metrede alr, alev dedektrleri ise alevi kardan grecek ekilde ve 10 metre mesafeye yerletirilir.

letken kesitlerine riayet edilmemesi

Dedektrler 24 V ile alr fakat stabil(duraan) durumda da bir miktar akm eker. Hangi dedektrn ne kadar akm ile alt retici firma kataloglarnda yazar. Kablo uzunluu 500 metreye kadar 0,8 mm2,daha uzun hatlarda ise 1,5 mm2 kesitinde kablo kullanlr. Uzun hatlarda kullanlacak dk kesitli kablolar gerilim dmnden dolay dedektrlerin salkl almamasna sebep olacaktr.

Dedektrlerin soketler gevek ekilde balanmas

Duman, alev ve s dedektrleri soket(alt taban) ve ana nite olarak iki paradr ve tavana montaj yaplan sokete, dedektr ana gvdesi kablo balantsndan sonra oturtulur. Bu srada ana nitenin sokete tam olarak oturduuna emin olunmaldr.

Tablo 2.1de projelendirme ve uygulama srasnda doru dedektr seimi iin kullanlabilecek "Dedektr Seim Tablosu" verilmitir.

Dedektr Uygun Uygun Deil.

Optik Duman

Dedektr Ofis, toplant odas,brolar,kk depolar, okul, hastane, i yeri

Duman,buhar,kir

ve toza maruz

kalan

yerler(kazan

dairesi).

Multidedektr(Optik Duman&Is)

ten ie ve hzl geliebilen yangnlar iin ,yksek koruma istenen yerlerde;ariv, kasa daireleri

Duman,buhar,kir

ve toza maruz

kalan yerler

rn:Mutfak

Is Dedektr Mutfak, ay ocaklar, souk hava depolar, kazan daireleri, garajlar

Normal scakl 43 derece st olan yerler

Alev Dedektr Boya fabrikalar, kimyasal alanlar, bilgi ilem merkezleri, cephanelik, kazan daireleri

Kaynak

almas yaplan yerler,

haddehaneler

In Dedektr Byk depolar,ykseklii fazla olan blmler,hangarlar,sinema,tiyatrolar,hangarlar

Buhar, toz, kir

younluu olan yerler

Tablo 2.1: Doru dedektr seim tablosu

57

2.5.2. Yangn hbar Projelerinde Dedektr Yerleimleri

Yksek katl konut ve apartmanlarda, alveri merkezi, hastane, okul, huzur evi gibi yaplarda, yangn ihbar sistemleri, ynetmelie gre imar projesi yaplrken hazrlanr. Binann mimari, elektrik, tesisat, shhi tesisat,stma-soutma gibi sistemleri projelendirilirken yangn ihbar projesi de hazrlanr.Yangn alglama ve ihbar projeleri hazrlanmayan ve onaylanmayan binalara oturma veya alma ruhsat verilmez.

Bu sebeple proje hazrlanmas srasnda hem ruhsat alma hem de uygulama amal olarak sistem projelendirilir.

Dedektrlerin ve panelin yerleimi ile ilgili yaptmz renme faaliyetlerine gre hazrlanm bir fabrikaya ait proje ekil 2. 28de verilmitir.

58

ekil 2.30: Bir fabrikann panel ve dedektr yerleim projesi

ekil 2. 30deki proje incelensin.

Proje yaklak 40 metre x 30 metre llerinde ve 1200 m2 bir fabrikaya aittir. Sistem genel zellikleri u ekilde tasarlanmtr:

59

Ofis ve bro alanlarna duman dedektr yerletirilmitir. Ofis lleri 5 metre x 5 metredir ve tek bir duman dedektr yeterli tarama, kontrol alan oluturur.

Mutfak iin duman dedektr dnlmemitir. Eer duman dedektr konulsa idi yemek piirme srasnda kan duman ve buhar yanl alarma sebep verecek idi.

Yangn ihbar santrali fabrika giriindeki danma-santral blmndedir. Sebebi ise burada devaml olarak personelin bulunmasdr.

Fabrika dier blmlerinde duman dedektr kullanlmtr. Bu da gsteriyor ki fabrika tavan en fazla 10 metredir.

Fabrika d duvarnda st kapal bir ekilde monte edilmi olan bir LPG tank vardr. Buraya alev ve gaz dedektr ile ift kontrol salanmtr.

Burada belirtildii gibi tm tasarm ve projelendirme aamalar iyi bir analiz ile gerekletirilmelidir.

60

UYGULAMA FAALYET

Yangn ihbar dedektrleri, balantlarn ve montajn hatasz yapnz.

Dedektr montajn yapmadan nce alt montaj kapan (soket) anz(Resim 2.9).

Resim 2.9: Dedektr soketinin montaja hazr hle getirilmesi

Ayar gerektiren dedektrler iin uygun ayar yapnz(rnein, s dedektrlerinde scaklk ayar) (Resim 2.10).

Resim 2.10: Dedektr ayar

Dedektr mesafe, yn ve gr alarna gre ayar ve montajn yapnz(Resim 2.11).

UYGULAMA FAALYET

61

Resim 2.11:Dedektr yn ve a ayar

Dedektr yn, mesafe ayarlarn yaparken aydnlatma aygtlarna olacak mesafeyi koruyunuz (Resim 2.13).

Resim 2.14: Dedektr aydnlatma armatrlerine mesafe ayar

62

lem Basamaklar neriler

Dedektr montaja hazr hle getiriniz.

Dedektr montaj yerini tespit ediniz

Dedektrn alglama yn ayarn yapnz.

Dedektrn mesafe ayarlarn yapnz.

Dedektr kapan kapatnz.

Dedektrlerin a ayarn yapnz.

Bu ilem iin duman, s veya alev dedektrlerinden herhangi birini kullanabilirsiniz.

Kullandnz dedektrn alglama mesafe ve alarn gz nnde bulundurunuz(Resim 2.14).

Alglama ayarlarn yapnz (mesafe, scaklk, yzde hassasiyet vb.) (Resim 2.13)

Montaj srasnda vida veya dier balant elemanlar ile sktrma yaparken dikkatli olunuz, sokete zarar

vermeyiniz.

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Dedektr montaja hazr hle getirebildiniz mi?

2. Dedektr montaj yerini doru tespit edebildiniz mi?

3. Dedektrn alglama yn ayarn yapabildiniz mi?

4. Dedektrn mesafe ayarlarn yapabildiniz mi?

5. Dedektr kapan uygun bir ekilde kapatarak yn ayarlarn yapabildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

63

LME VE DEERLENDRME Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Yangn alarm sistemlerinde konvansiyonel sistem iin aadakilerden hangisi

sylenemez? A)Her kat bir bamsz blge olarak dnlmelidir. B)Binalarn birbirinden bamsz ve ayr girii olan her blm bir blgedir. C)Her koridor bir blgedir.

D) Bir binann toplam inaat alan 300 m2 veya daha az ise tek bir yangn blgesi tespit edilebilir.

2. Alev dedektr aadaki blgelerden hangisini kontrol edebilir? A)Ofis

B)Patlayc ve ani alev alc maddelerin olduu bir depo C)Snak D)Koridorlar

3. Duman dedektr aadakilerden hangisinde yangn sinyali vermez? A)Yangn srasnda kan duman B)Youn is C)Blgede havada uuan kller D)Is

4. Yksek tavanl bina, depo, hangar gibi blgelerde hangi alglayc kullanlr? A)Optik duman dedektr B)Is art dedektr C)In tipi dedektr D)Alev dedektr

5. Binalarn yangn alarm sistemlerinin tasarm ve projelendirilmesinde esas alnacak ynetmelik hangisidir?

A) Tesisat Ynetmelii B)Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii C)Binalarn Yangndan Korunmasna Ait Ynetmelik D)Zayf Akm Tesisleri Ynetmelii

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

6. Duman dedektrleri kontrol alan yarap en fazla ............. metredir.

7. Ayn blgede iki s dedektr kullanlacaksa aralarndaki mesafe ............... metreden fazla olamaz.

8. 8.Her bir dedektrn adresinin ve dijital kimliinin olduu alarm sistemi .......................... sistemdir.

LME VE DEERLENDRME

64

9. .......................... hem s artn hem de duman, is, kl gibi yangn belirtilerini alglayan sensrdr.

10. Ykseklii 15 metre olan bir depoda yangn alglayc olarak.................................kullanlr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

65

RENME FAALYET3

Binalarn yangndan korunmas hakknda ynetmelik ve standartlar erevesinde yangn ihbar siren ve dier haber verme cihazlarnn montajlarn yapabileceksiniz.

evrenizdeki yangn alglama ve ihbar sistemleri bulunan hastane, okul, alveri merkezleri gibi yerlerdeki montaj yaplm eitli yangn ihbar sirenlerinin montajlarnn nasl yapldn gzlemleyiniz.

Yangn ihbar iin kullanlabilecek dier cihazlar neler olabilir snfta mnazara ediniz.

3. SESL VE IIKLI YANGIN ALARM CHAZLARI

3.1. Sesli ve Ikl Cihazlar

Yangn bilgisi dedektrler tarafndan alarm paneline ulatrldktan sonra bu bilgi panel tarafndan ilenerek k cihazlarna aktarlr. Bu cihazlardan en nemlisi sesli ve kl uyar cihazlardr.

Bu cihazlar yangn balayan binann acil olarak tahliye edilmesi, yangn balayan blgeye mdahale edilmesi iin ilk uyar ilemini gerekletirir. Bu cihazlar yksek desibel iddetine sahip elektronik uyar elemanlardr.

Binalarn yangndan korunmasna ait ynetmelik maddelerine gre;

Bir yangn alarm sisteminin aktive edilmesi hlinde sesli ve kl olarak ya da data iletiimi ile alarm verme aadaki gibi yaplacak ancak alarm bilgisi aktarm bunlarla da snrl kalmayacaktr.

Yangn kontrol merkezindeki ana kontrol panelinde ve dier izleme noktalarndaki tali kontrol panelleri ya da tekrarlayc panellerde sesli, kl ve/veya alfa nmerik gstergelerle data iletiimi ile yaplacaktr.

Binann kullanlan tm blmlerinde yaayanlar yangn veya benzeri bir acil durumdan haberdar etmek iin sesli ve kl uyar cihazlaryla data iletiimi ile yaplacaktr.

Binada bulunan yangn ve acil durum mcadele ekiplerinin uyarlmas ve itfaiyeye haber verilmesi iin sesli ve kl uyar cihazlar ve direkt hatlar ya da dier iletiim ortamlar zerinden data iletiimi ile yaplacaktr.

Sesli ve kl alarm cihazlar iki eittir.

ARATIRMA

AMA

RENME FAALYET3

66

3.1.1. Sesli Alarm Cihazlar

Bu cihazlar yksek ses iddeti ile binann kapsama alan iinde olan blgelerine sesli uyar verirler. Panel yangn bilgisini iledikten ve siren k klemensine 12 V/ 24 V aktardktan sonra bu hatta bal olan tm sesli ve kl cihazlar alr(Resim 3.1).

Resim 3.1: Sesli uyar sireni

Bir bina ya da yapnn kullanlan tm blmlerinde yaayanlar, yangn veya benzeri bir acil durumdan haberdar etme ilemleri sesli ve kl alarm cihazlar ile gerekletirilir.

Sesli uyar cihazlar binann her yerinde, yerden 150 cm ykseklikte llecek ses seviyesi, ortalama ortam ses seviyesinin en az 15 dBA zerinde olacak ekilde yerletirilmi olacaklardr. Sesli uyar cihazlar 3 m uzaklkta en az 75 dBA en ok 120 dBA ses seviyesi elde edilecek zellikte olacaklardr. Uyuma maksatl blmlerde, yatak bandaki ses seviyesi ortalama ortam ses seviyesinin 15 dBA zerinde ve en az 75 dBA ses seviyesi elde edilecek ekilde sesli alarm cihazlar tesis edilecektir.

3.1.2. Ikl Alarm Cihazlar

3.1.2.1. Ikl Sirenler

Ikl sirenler yksek iddetle ses ve bununla beraber dikkat ekici bir ekilde flarl k yayan cihazlardr.

Tm kapal binalarda iitme engellilerin olabilecei, fabrika, okul, kapal spor salonlar gibi grlt seviyesi yksek olabilecek yerleri iin ses ile beraber kl uyar da arttr.

Bu sebeple gnmz alarm sistemi tasarm ve uygulamalarnda bu tip sirenler kullanlr. Ikl sirenlerin ses iddeti ile ilgili zellikler ve montaj prensipleri sesli sirenler ile ayndr. u var ki montaj srasnda sirenin herkes tarafndan kolaylkla grlebilecei bir yere tespit edilmesi daha nemlidir.

67

Resim 3.2: Sesli ve kl siren

3.1.2.2. Ikl Gsterge Lambalar

Bu lamba paralel ihbar lambas diye adlandrlr. Paralel ihbar lambas, asma tavan veya ykseltilmi deme ierisinde kalan ve alarm veren dedektrlerin alarm yerini saptamay salar. Bunun haricinde alarm dedektrnn alglama esnasnda uyarnn baka bir ortamda grlmesini salar. rnein, hastane, otel odalar vb.(Resim 3.3)

Bir yangn alarm sisteminde detektrlerin bal bulunduu bir devrede odalar birden fazla ise ve projesinde yangnn oda dndan da hemen grlmesi isteniyorsa paralel ihbar lambas kullanlmaldr. Bu lamba detektr