T.C.ATATÜR ÜNİVERSİTESİEDEBİYAT FAKÜLTESİ

BİLGİ VE BELGE YÖNETİMİ BÖLÜMÜ

Yazma Eser Kütüphaneciliği ve Yazma Eser Kütüphanelerinde Karşılaşılan Olumlu ve Olumsuz Etkenler

Hazırlayan:Sefa BAYRAKTARŞeyda AKÇADAĞ

Başak MELİKOĞLUAbdullah PARLAR

Ders Sorumlusu:Doç. Dr. Hüseyin ODABAŞ

Erzurum 2011

I. BÖLÜMI.I Araştırmanın Konusu………………………………………………………………………1I.II Araştırmanın Amacı……………………………………………………………………….1I.III Araştırmanın Önemi……………………………………………………………………..1I.IV Araştırmanın Yöntemi…………………………………………………………………..2

A. Kavramsal Çerçeve…………………………………………………………………………2B. Varsayımlar……………………………………………………………………………………3C. Kapsam…………………………………………………………………………………………..4D. Araştırmanın Evreni………………………………………………………………………4

I.V Araştırmanın Gözlem Tekniği…………………………………………………………4I.VI Araştırmanın Zamanlaması…………………………………………………………..4

II. BÖLÜMII.IYazma Eser………………………………………………………………………………..5

II.IITürk ve İslam Dünyası’ nda Yazma Eser Tarihi………………………….5II.III Yazma Eser Kütüphaneleri…………………………………………………..…..6

A. Yapısal Sorunlar……………………………………………………………………...7B. Teknik Sorunlar………………………………………………………………………8

1. Kataloglama ……………………………………………………………………….82. Hizmete Sunma…………………………………………………………………..83. Personel …………………………………………………………………………….94. Bakım ve Restorasyon………………………………………………………..9

Kimyasal Tahribat……………………………………………………………………………..9Fiziksel Tahribat………………………………………………………………………………..9Biyolojik Tahribat……………………………………………………………………………..9

III. BÖLÜM BULGULAR ve DEĞERLENİRMEIII.I Yazma Eser Kütüphanelerinin Değerlendirilmesi……..10III.I.I Yazma Eser Kütüphanelerinin Kullanımı………………………..11III.I.II Yazma Eser Veritabanları……………………………………………...11III.I.III Yazma Eser Kütüphanelerindeki Sorunlar…………………..13III.I.IV Yazma Eser Veritabanları…………………………………………….18

IV. SONUÇ ve ÖNERİLER………………………………………………………………………….……22IV.I SONUÇ…………………………………………………………..

……………………22IV.II ÖNERİLER…………………………………………………………..…………………..23

KAYNAKÇAEKLER

ii

I. BÖLÜM: GİRİŞ

I.I Araştırmanın KonusuYeryüzünde yaşayan her ulusun kendine özgü kültür ve uygarlığının yetiştirdiği

bilim adamları ile sanatçıları tarafından oluşturulan eserler, daima daha iyi bir dünya oluşturmanın hayaliyle yaşayan insanlığın ufuklarını aydınlatmış; toplumların ilerlemesine yardımcı olmuş; bugünün kurulmasını sağlamış; yarına umutla bakabilmenin güvenini vermiştir (Bayoğlu, 1999, s. 61). Kültür mirasımızın önemli ürünleri olan el yazması eserler; tarih, din, dil, felsefe, coğrafya, astroloji, fen bilimleri gibi çeşitli konularda, yazıldığı dönem ve yere ait temel bilgileri bünyesinde toplayan, bilim ve sanat dünyasının ilk elden kaynaklarını oluşturmaktadır. (Yazma Eser Kütüphaneleri 2011). Türkiye toprakları içinde bulunan kültür merkezi durumundaki şehirlerde kurulmuş kütüphanelerde çok sayıda yazma eser bulunmaktadır (Şahin, 2006, s. 153). Bu yazmalar bizim olduğu kadar tüm İslam ülkelerinin ve hatta tüm insanlığın, dün olduğu gibi bugün de yarın da en önemli kaynakları olacaktır.

Kütüphaneler kullanıcı gruplarına göre dermeler içermektedir. Buna karşın Türkiye’de halk, üniversite ve araştırma kütüphaneleri ile özel kütüphanelerin, Milli Kütüphane’nin ve ayrıca arşiv ve müzelerin çoğunun dermelerinde yazma eser bulunduğu herkes tarafından bilinen bir gerçektir (Odabaş, 2011, s. 1). Dolayısıyla yazma eserler tüm kütüphaneleri ilgilendiren bir konu durumundadır. Bu bakımdan araştırmanın konusu, yazma eser kütüphaneciliği ve araştırmacıların kütüphanelerde yazma eser kullanımı üzerinedir.

I.II Araştırmanın Amacı

Bu araştırmanın temel amacı, yazma eser kütüphaneciliğini irdelemek, araştırmacıların bu kütüphanelerden yararlanırken karşılaşılan sorunları belirlemek ve ayrıca yazma eser kütüphanelerinin önemine vurgu yapmaktır. Bu bakımdan yazma eser kütüphaneleri incelenmiş, araştırmacıların karşılaştıkları olumlu ve olumsuz etkenler belirlenmiştir. Tüm bunların yanı sıra elektronik yazma eser veri tabanları hakkında bilgiler verilerek araştırmacıların bu konuya dikkat çekmeleri amaçlanmıştır.

I.III Araştırmanın Önemi

Araştırmacıların birincil kaynak olarak gördüğü en önemli belgeler şüphesiz yazma eserlerdir. Bu kaynakların ülkemizde yoğun şekilde bulunması birçok avantajla birlikte bazı sorumluluklar da getirmiştir. Gelişen teknolojik yeniliklerin karşısında pek çok alan demode olmuş, kendisini gelecek nesillere taşıyamamıştır.

1

Mevcut bu hazineleri teknolojinin de gereğini yerine getirerek değerlendirmek bu yok olmaya karşı bir tedbir olacaktır.

Geçmiş ile ilgili bilim, sanat, kültür ve uygarlık araştırmaları konularında yazma eser koleksiyonlarının bir ulusun en güvenilir bilgi kaynakları arasında önemli bir yeri olduğu bilinmektedir (Bayoğlu, 1999, s.62). Çoğunluğu Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde meydana getirilen yazmalarda; Osmanlı İmparatorluğu'nun, Asya'nın iç kesimlerinden Orta Avrupa'ya; Kuzey Afrika ve Arap Yarımadasının en güney uçlarından, Ural dağlarına kadar uzanan geniş coğrafyasında kullanılan dillerin etkileri görülmektedir (Türkiye yazmaları, 2011).

Türkiye’de sadece resmi kütüphanelerdeki yazmaların sayısı 300.000’dir. Mecmua-i Resailler dikkate alındığında bu rakam 500.000’ e yükselir (Duman, 2008, s. 295). Bu eserler başta Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı kütüphanelerde olmak üzere, özel kurum ve şahıslarda bulunmaktadır. Bu kültür hazinelerimiz yalnızca Müslümanlar için değil, pek çok diğer kültür ve uygarlıkları ilgilendirmektedir. Bu bakımdan ecdadımızdan bize kalan bu kültür ve sanat eserlerinin çok iyi korunarak gelecek nesillere iyi bir şekilde kalmasını sağlamak bugün yazma eser bulunan kütüphanelerde çalışan kütüphanecilerin birinci görevi olmalıdır (Bayraktar, 2006, s. 216).

Teknolojik gelişmelerin hemen her alanda etkili olduğu bilinen bir gerçektir. Kütüphanecilere ve araştırmacılara düşen ise bu büyük hazineyi daha fazla insanın hizmetine sunmak adına gereken çalışmaları yapmaktır. Konu uluslar arası bir platformda ele alınmalı ve birçok medeniyeti ilgilendiren bu eserleri tüm dünyaya tanıtmak için gayret gösterilmelidir.

I.IV Araştırmanın Yöntemi

A. Kavramsal Çerçeve

Teknolojik gelişmelerin etkilemediği hemen hemen hiçbir alan yoktur. Bu gelişmelerden yazma eserler de nasibini almış ve dünyanın en büyük yazma eserlerine sahip olan Türkiye’ de, bu alanda ciddi atılımlar olmuştur. Dünyanın en gelişmiş yazma eser veri tabanı olan yazmalar.gov.tr araştırmacıların hizmetine sunulmuştur. Elektronik kaynakların hızla artan kullanıcı grubu bu alanda da kendini göstermiştir.

Öte yandan bu yazma eserlerin önemini kavramış çevreler, yazma eser kütüphaneleri konusunda çalışmalar yapmış, bu kaynakların nasıl ve nerede muhafaza edileceği konusunu irdelemiştir. Bunlardan bazıları şunlardır:

2

Odabaş’ ın “Osmanlı Yazma Eserleri ve Türkiye’de Yazma Eser Kütüphaneciliği” adlı çalışmasında yazma eserlerin sahip olduğu genel özellikler ve Türkiye’de yazma eser kütüphaneciliğinin durumu hakkında bilgi vermiştir (Odabaş, 2011, s. 1).

Odabaş’ ın diğer bir çalışması olan “Osmanlı yazma eser ve belgelerinin sanatsal özellikleri ve Türkiye’de geliştirilen katalog sistemlerinde nadir eserlerin sanatsal özelliklerine ilişkin yaşanan niteleme sorunları” adındaki makalede Türkiye’de çeşitli bilgi merkezlerinde muhafaza edilen kaynaklara ait hâlihazırda var olan kataloglarda gözlemlenen sorunlar hakkında bilgi vermiş ve bu kaynakların daha verimli bir şekilde hizmete sunulması için çözüm önerileri sunmuştur (Odabaş ve Odabaş, 2008, s. 1).

Küçük’ ün “Türkiye’de yazma eserler sorunu ve çözüm önerileri” adlı çalışmasında ise ülkemizdeki yazma eser sorunları belirlemeye ve genel bir çerçeve içinde değerlendirmiş ve belirlenen sorunlara ilişkin çözüm önerileri sunmuştur (Küçük, 1999, s. 1).

Bir diğer araştırmada ise Polat, yazma eser kütüphanelerinin orta çağdan günümüze kadar olan tarihçesi hakkında bilgi vermiş ve Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi’nde bulunan yazmaların önemine vurgu yapmıştır (Polat, 2007).

Duman ise “Yazma eser kütüphaneciliğimizin sorunları için bazı çözüm önerileri” adlı çalışmasında, yazma eserlerin uluslar arası önemine, Türkiye’deki yazma eser miktarına değinmiş; yazma eserleri koruma, kataloglama, yararlanma ve araştırma-geliştirme/eğitim standartlaşma hakkında önemli bilgiler vermiştir (Duman, 2008).

B. Varsayımlar

Yazma eserler toplumların geçmişi, kültürü hakkında bilgi verir. Ulusların kültür temelini oluşturan bu eserler geçmiş ile gelecek arasında köprü vazifesi görür. Ancak Türkiye’de yazma eserlere kullanıcılar tarafından gereken önem verilmemekte ve yazma eser kütüphaneleri gerektiği şekilde kullanılmamaktadır. Bu bakımdan varsayımlar şu şekilde sıralanmaktadır:

a) Yazma eserlere gereken önem verilmemektedir.b) Yazma eserlerde merkezi bir örgütlenme mevcut değildir.c) Araştırmacılar yazma eser kütüphanelerinde ciddi sorunlarla

karşılaşmaktadır.

3

d) Araştırmacılar yazma eser kütüphaneleri hakkında yeterli bilgiye sahip değildir ve oluşturulan veritabanları gerektiği şekilde kullanılmamaktadır.

C. Kapsam

Araştırmanın kapsamını yazma eser kütüphaneleri ve araştırmacıların kütüphanelerde karşılaştıkları olumlu ve olumsuz etkenler oluşturmaktadır. Ayrıca araştırmacıların yazma eser veritabanı (yazmalar.gov.tr) hakkında bilgi sahibi olup olmadıkları üzerine yapılan araştırmaya yer verilmiştir.

D. Araştırmanın Evreni

Araştırmanın evrenini Atatürk Üniversitesi bünyesindeki Edebiyat Fakültesi, İlahiyat Fakültesi, Güzel Sanatlar Fakültesi ve Eğitim Fakültesi öğretim elemanları oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini yukarıda belirtilen fakültelerden basit rastlantısal örnekleme yöntemiyle seçilen 100 öğretim üyesi oluşturmaktadır. Basit rastlantısal örnekleme; örnekleme giren birey ve objelerin yerine başka birey ve obje koymadan örneklemin çekilmesidir. Örnekleme temek olarak alınan listeden alınan her birey ve objenin yerine başka bir birey ve obje konulmadan örneklem yapılmasıdır. Bu yönteme göre örnekleme girecek birey ve objelerin seçilme şansı eşittir (Aziz, 2008, s. 51).

I.V Araştırmanın Gözlem Tekniği

Araştırmada konu ile ilgili yazımlanmış kaynakların taranması amacıyla dolaylı gözlem (veri toplama) tekniği kullanılmıştır. Dolaylı gözlem yönteminde araştırma ile ilgi veriler doğrudan gözlemlenecek birey ve objeden alınması yerine, konuyla ilgili yazımlanmış her türlü kaynağın taranmasıyla elde edilir (Aziz, 2008, s. 73). Ayrıca araştırmada anket tekniğinden yararlanılmıştır. Anket; araştırma yapılacak konu ile ilgili soruların yer aldığı bir soru kâğıdıdır. Burada yer alacak soruların içeriği, biçimi, sayısı araştırma konusuna bağlıdır (Aziz, 2008, s. 93). Anket 8 adet kapalı uçlu, 1 adet açık uçlu ve 7 adet yarı kapalı uçlu olmak üzere 16 sorudan meydana gelmektedir. Ayrıca anket 3 olgusal, 13 de yargısal sorudan oluşmaktadır.

I.VI Araştırmanın Zamanlaması

Araştırma bir aylık süre zarfında tamamlanmıştır. Zamanlama tablosu aşağıda verilmiştir.

Kaynak araştırması…………............... 2 hafta

4

Kaynakların incelenmesi………………. 2 hafta Anket çalışması…………………………….. 2 günVerilerin yorumlanması………………… 1 günAraştırma metninin yazılması……….. 3 gün

II. BÖLÜM: YAZMA ESERLER

II. I Yazma Eser

Yazma eserler birincil kaynak olup, her biri özgün insan eseri olan, özel mürekkep ve kalemle yazılmış bilimsel ve sanatsal değere sahip, ait olduğu ülkenin bilim adamları ya da sanatçıları tarafından oluşturulan nadide eserlerdir. Yazma eserler geçmişten günümüze aktarılan kültürel değer açısından çok önemli bir yere sahiptir. Nesilden nesile aktarılan bu eserlerin korunarak gelecek kuşakların yararına sunulması ülkemizin kültür varlığı açısından önemli bir rol oynar.

Kültür mirasımızın önemli ürünleri olan el yazması eserler; tarih, din, dil, felsefe, coğrafya, astroloji, fen bilimleri gibi çeşitli konularda, yazıldığı dönem ve yere ait temel bilgileri bünyesinde toplayan, bilim ve sanat dünyasının ilk elden kaynaklarını oluşturmaktadır (Yazma Eser Kütüphaneleri, 2011).

II.II Türk ve İslam Dünyası’ nda Yazma Eser Tarihi

İlk İslâm yazmacılığı, Hz. Osman'ın Kur'ân-ı Kerim'i istinsah ettirerek bir nüshasını Medine'ye, diğer nüshalarını da Kûfe, Basra ve Şam'a göndermesiyle başlar ve İslâmiyet’teki ilk yazmaları bu Mushaflar oluşturur (Türkiye yazmaları, 2011).

İlk Türkçe el yazmalarını ortaya çıkışı ise Kaya ve Ünver’ in çalışmasında şu şekilde belirtilmiştir:

İbn en-Nedim, çeşitli dillerden Arapçaya tercüme edilen eserler arasında "Kitabü'l-buzat li't-Türk" adlı bir kitaptan bahseder. Bu eserin aslı Türkçe olabilir.

Milâdî 745 yılında Orta Asya'da kurulan Uygur Devleti, Türk kültür tarihinde önemli bir yer tutar. Bu devlet İran kültürünün etkisiyle Aramî alfabesini kabul etmiş, Türk dilinde tarihte ilk defa kitaba bağlı yazılı bir Türk edebiyatı meydana getirmiştir.

Kur'an dışında Arapça ilk kitaplar VIII. asrın başlarında; Farsça kitaplar ise, X. yüzyılda Samaniler döneminde meydana getirilmeye başlanmıştır. Bir rivayete göre, Kur'an Türkçeye bu yüzyılda çevrilmiştir. Günümüzde Meşhed Kütüphanesi'nde Gazneli Mahmud'un (öl.1030) annesi için çevrildiği bilinen Türkçe bir Kur'an tercümesi parçası vardır. Yine, onuncu yüzyılda Uygurların saraylarında Uygur harfli kitaplar

5

görülür. XI. asırda Doğu Karahanlıların resmî dili Türkçe olmaya devam etti. Bu yüzyılda Kaşgar'da yaşayan Yusuf Has Hacib, 1069 yılında Türkçe manzum olarak "Kudadgu-Bilig" adlı önemli bir eser yazdı. Bu eserin biri Uygur ve ikisi Arap harfli üç yazma nüshası, günümüze kadar ulaşmıştır. Yine bu asırda Karahanlılar döneminde Kaşgarlı Mahmud tarafından, Türk dilinin zenginliğini göstermek amacıyla "Divân-u Lugati't-Türk" adlı kitap meydana getirilmiştir. 1072-74 yılları arasına tarihlenen bu eser, Türk dilinin Arapça bir sözlüğüdür. Bu eserin bir nüshası halen İstanbul Ali Emirî Kütüphanesi'ndedir. Bu dönemin Türkçe yazanlarından biri de Edip Ahmed b. Ali Yüknekî'dir. Uygur harfleriyle "Atabetü'l-hakâ'ik" adında Türkçe bir nasihatnâme yazmıştır. Türklerin müslüman olmasında büyük etkisi olan Ahmed Yesevî (öl. 1166) de Karahanlılar devrinde yaşamış ve şiirleri "Divân -ı hikmet" adıyla bir kitapta toplanmıştır.

XVII. asırdan itibaren Türkçe yazılan eserler Arapça ve Farsça eserlerden hiç de az değildir. Hemen hemen islam dünyasında yazılan her eserden, Türkçe eserler meydana getirilmiştir. Bunlar: din ve dil ilimleri, tarih, coğrafya, felsefe, riyaziyat, fizik, kimya, tıp, zooloji, botanik, sihir, rüya tabiri konulu ve ansiklopedik eserlerdir (Kaya ve Ünver, 2011).

Ortaçağ Avrupası’nda toplam kitap sayısı on bini geçmezken İslam dünyasında Merv, Semerkant, Bağdat, Trablus, Kahire başta olmak üzere pek çok ilim merkezinde milyonlarca el yazması eser kütüphanelerden taşmaktaydı (Polat, 2007, s. 129).

Günümüzde sadece resmi kütüphanelerdeki yazmaların sayısı 300.000’dir. Mecmua-i resailler dikkat e alındığında bu sayı 500.000’e yükselir (Duman, 2008, s. 295). Mecmua-i resail ise birden çok yazma eserin tek bir cilt altında toplanmış halidir. Bunlar bazen aynı yazara ait eser olmakla birlikte farklı yazarlara ait kitaplar da olabilir.

II.III Türkiye’ de Yazma Eser Kütüphaneleri

Türkiye’ deki yazma eserler başta Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı kütüphaneler, arşivler ve müzeler olmak üzere, özel kurum ve şahıslarda bulunmaktadır.

Türkiye’ de, başta Kültür Bakanlığı’na bağlı kütüphaneler ve müzeler olmak üzere, üniversiteler, resmi ve özel kurum-kuruluşlarda, şahıslarda 300.000 cilt civarında el yazması eser bulunduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca Kültür Bakanlığı’na bağlı 14’ü yazma eser kütüphanesi olmak üzere 28 kütüphanemizde toplam 162.552 yazma eser bulunmaktadır (Yazma Eser Kütüphaneleri, 2011).

6

Türkiye’de, İnebey (Bursa), Ziya Gökalp (Diyarbakır), Selimiye (Edirne), Süleymaniye (İstanbul), Atıf Efendi (İstanbul), Köprülü (İstanbul), Beyazıt (İstanbul) Nuruosmaniye (İstanbul), Ragıp Paşa (İstanbul), Millet (İstanbul), Hacı Selim Ağa (İstanbul), Raşit Efendi (Kayseri), Yusuf Ağa (Konya), Ziya Bey (Sivas) ve Konya Bölge olmak üzere toplam on beş yazma eser kütüphanesi bulunmaktadır (Yazma Eser Kütüphaneleri, 2011).

Türkiye’de tüm dünyada olduğu gibi teknolojik gelişmeler her alanda etki yaratmıştır. Yazma eser kütüphaneleri de bundan nasibini almış ve yazma eserlerin dijitalleştirilmesi konusunda önemli adımlar atılmıştır. Bunun sonucunda dünyanın en gelişmiş yazma eserler veritabanı Kültür ve Turizm Bakanlığı çatısı altında Türkiye yazmaları adıyla “yazmalar.gov.tr” adresinde hizmet veren bir portal oluşturulmuştur. Bu veritabanında 80.520 si tam metin olmak üzere 208.563 yazma eserin bibliyografik künyesi mevcuttur (Türkiye yazmaları, 2011).

Türkiye’de çeşitli kurumlar tarafından yürütülen projelerle elektronik yazma eser kütüphaneciliği alanında önemli mesafeler kaydedilmiştir. Bunlardan bazıları Ankara Üniversitesi, Süleymaniye Kütüphanesi, İstanbul Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi ve Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yürütülen projelerdir (Odabaş, 2011, s. 252).

Yazma eser kütüphaneciliğinde gerek yıllardır var olan gerekse projelerle birlikte ortaya çıkan bir takım sorunlar iyiden iyiye kendini göstermiştir. Bu sorunlar temel olarak iki ana grup altında şekillenmektedir.

A) Yapısal Sorunlar

Yapısal sorunların temelinde yazma eserlerin tek bir çatı altında birleştirilememesi (merkezileşme) yatmaktadır. Ülkemizde yazma eserler müzelerde, kütüphanelerde, özel koleksiyonlarda ve aile mirası olarak bireylerde bulunmaktadır (Küçük, 1999, s. 43). Bu dağınık yapı yazma eserlerin erişiminde ciddi sorunlar yaratmaktadır. Yazma eser kütüphaneciliğinde gözlemlenen yapısal sorunlar genel olarak altyapı oluşturulmamasından ve/veya tamamlanamamasından kaynaklanmaktadır (Odabaş, 2011, s. 253).

Bir başka problem de personelin yazma eserler konusunda yetkin olmamasıdır. Yapılan araştırmaya göre araştırmacıların yazma eser kütüphanesinde en fazla karşılaştıkları sorunlardan biri kütüphanecilerin yazma eserler konusunda niteliksiz kalmasıdır.

B) Teknik Sorunlar

7

Teknik sorunların ortaya çıkmasına sebep olan en büyük etken kütüphaneler arası standartlaşmanın olmamasıdır. Yazma eserler konusunda teknik bakımdan bu güne kadar yaşanan sorunlar çeşitli şekillerde ve zamanlarda dile getirilmiştir. Öne çıkan sorunlar şunlardır:

1. Kataloglama: Araştırmacıların yazma eser kütüphanelerinde kataloglama konusunda karşılaştıkları sorunlar şu şekilde sıralanabilir;

Yazma eseri kimin yazdığının belirlenememesi Yazar, hattat v.b nin adının belirlenememesi Müstensih (yazma eseri el yazısıyla kopyalayan kişi) tarafından

verilen bilginin doğruluğunun onaylanması Okunamayan hat Arapça, Farsça, Osmanlıca kelimelerin Türkçe ye çevrilmesinde

bir standardın olmaması. Yetersiz ya da uygun olmayan kataloglama kuralları ve sınıflama

sistemleri Ulusal düzeyde hizmet veren otorite dizinlerinin olmayışı

(Küçük, 1999, s. 44).

Dünyanın en zengin yazma koleksiyonlarının bulunduğu yurdumuzda, bu güne kadar bu eserlerin genel bir katalogu ne yazık ki hazırlanamamıştır. Zamanın devlet adamlarının girişimleriyle ülkemizdeki yazma eserlerin bibliyografik denetim altına alınıp, genel bir katalogunun yayınlanabilmesi amacıyla 1978’de kültür bakanlığı bünyesinde “Türkiye Yazmaları Toplu Katalogu” (TÜYATOK) projesi başlatıldı (Bayoğlu, 1999, s. 62). Başlatılan bu proje kapsamında şu çalışmalar yapılmıştır:

1978’den 2005 yılına kadar geçen süre zarfında çeşitli yazma eser kütüphane katalogunun yanı sıra gelişen teknolojiyle birlikte yurt dışındaki çeşitli ülkelere ait kütüphanelere bulunan Türkçe yazmalara ait bibliyografik künye bilgileri 3 CD halinde araştırmacıların hizmetine sunulmuştur (Milli Kütüphane, 2011).

2011 yılı itibariyle 80.520 si tam metin olmak üzere 208.563 yazma eserin bibliyografik künyesi araştırmacıların hizmetine sunulmuştur (Türkiye yazmaları, 2011).

2. Hizmete Sunma: Araştırmacıların yazma eser kütüphanelerinde karşılaştıkları bir diğer sorun eserlerin hizmete sunum şeklinde yaşanmaktadır. Yapılan araştırmalarda kullanıcıların karşılaştıkları sorunlar şu şekilde sıralanmıştır:

Konu erişimi yok ya da yetersiz Hatalı transkripsiyon Bibliyografik tanımlamada bir standardın olmayışı (farklı düzeylerde

bibliyografik tanımlama)

8

Hatalı alfabetik sıralama (Küçük, 1999, s. 46), konularında kullanıcıların sorun yaşadıkları tespit edilmiştir. Tespit edilen bu sorunlardan yola çıkarak kullanıcıların yazma eserlerin hizmete sunulmasında büyük problemler yaşadığı görülmektedir.

3. Personel: Personel sorunlarının temelini Türkiye’de ki kütüphane ve arşivlere atanan alan dışı personel alımı oluşturmaktadır. Nitelik bakımından yetersiz personelin kadrolara yerleştirilmesi hem kütüphanelerin şekillenmesi hem de kullanıcıların yeterli bilgi ve belgeyi elde edememesi yönünde olumsuz yansımaları olmaktadır. Genel olarak personel ile ilgili problemler şu başlıklar altında incelenebilir:

Personelin niteliği, Personeli niceliği, İstihdam sorunu,

Meslekten kopan meslektaşların bilgi ve deneyimlerinden yararlanmama, bu kişilerin yerlerinin yeni kuşak tarafından doldurulamaması ve yeni kuşağın konuya ilgisizliği (Küçük, 1999, ss. 44-45).

4. Bakım ve Restorasyon Türk kültür ve sanat tarihimiz bakımından büyük değer aşıya yazma

eserlerin iyi korunmaları, bunun için yapılması ve dikkat edilmesi gereken hususların tespiti önemli konulardan biridir (Bayraktar, 2006, s. 216). Gereken nitelikte personelin istihdam edilememesi yazma eserlerin bakım ve restorasyon hizmetlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Yazma eserlerin yapısını bozan ve zarar veren tahribatlar 3 bölüme ayrılır:

Kimyasal Tahribat: Ana etken atmosferik kirliliktir. Bunun yanında kâğıdın imalatı sırasında doğru kimyasalların kullanılması ve mürekkepler sayılabilir.

Fiziksel Tahribat: Bu tip tahribatlara neden olan etkenler; ısı, ışık ve nemdir.

Biyolojik Tahribat: Genel olarak belgeler böcek, mantarlaşma ve lekelenme faktörlerinden etkilenmektedir (Ağbulut, Çeviker, Erdoğan ve Ulu, 2005, ss. 288-289).

Yazma eser kütüphanelerinin bünyesinde bulunan materyallerin büyük bir kısmı yukarıda belirtilen hususlardan olumsuz yönde etkilenmektedir. Bu da yazma eser kütüphanelerinde bilimsel bir restorasyon yapılmasını zorunlu kılmaktadır.

9

Restorasyon; bozulmuş ve bütünlüğünü, anlaşılabilirliğini yitirmiş bir eserin belgesel niteliğine ve görsel oluşumuna zarar vermeden yapılan müdahalelerin tümünü kapsayan eylemlerdir (Ağbulut ve diğerleri, 2005, s. 289).

III. BÖLÜM BULGULAR ve DEĞERLENDİRME

Araştırmada değerlendirilen 100 öğretim görevlisi; yazma eser kütüphanelerinin sorunlarını incelemek, Türkiye Yazmalar Portalı hakkında bilgi sahibi olup olmadıkları ve bu portalın kullanımı hakkında genel bilgi edinmek amacıyla rastgele örnekleme yönteminden basit rastlantısal (tesadüfî) örnekleme yöntemiyle seçilmiştir. Anket sonuçları SPSS 11.5 for Windows programı aracılığıyla değerlendirilmiştir. Değerlendirme ölçütleri sonuç ve bulgular aşağıda verilmiştir.

III.I Yazma Eser Kütüphanelerinin Değerlendirilmesi

Araştırma 100 öğretim görevlisi üzerinde yapılmıştır. Bunların 40 tanesi bayan 60 tanesi erkek olmakla birlikte; 6 uzman, 29 araştırma görevlisi, 30 yardımcı doçent, 21 doçent ve 14 profesörden meydana gelmektedir. Yapılan bu araştırmada, araştırmacıların yazma eser kütüphanelerinde karşılaştıkları olumlu ve olumsuz etkenler irdelenmiştir. Ayrıca araştırmacıların gelişen teknolojinin yazma eser kütüphanelerine yansıması olan yazma eser veritabanlarına karşı tutumları incelenmiştir.

10

III.I.I Yazma Eser Kütüphanelerinin Kullanımı

Bu gün bütün uygar uluslar, geçmişte otaya çıkardıkları ve günümüz kadar koruyabildikleri kültür varlıklarıyla kıvanç duymakta; bu varlıklarını gelecek kuşaklara, hatta bin yıllar sonrasına sağlıklı biçimde aktarabilmenin yollarını aramaktadır (Bayoğlu, 1999, s. 61). Yazma eserler ise bu aktarımda günümüze kadar en büyük bilgi taşıyıcılarından biri olmuştur. Bu bakımdan yazma eser kütüphaneleri ve bu kütüphanelerin kullanımı oldukça büyük önem arz etmektedir.

Tablo 2’ de araştırmacıların yazma eser kütüphanelerini cinsiyete göre kullanma oranları verilmiştir.

11

Tablodaki verilere göre araştırmacıların büyük bir çoğunluğu (%54) yazma eser kütüphanelerini normal düzeyde kullanmaktadır. Ayrıca %21‘ lik bir orandaki araştırmacı yazma eser kütüphanelerinden yararlanmamaktadır. Buna karşın araştırmacıların % 25’ i yazma eser kütüphanelerini daimi olarak kullanmaktadır.

Geçmişten günümüze miras kalan en nadide bilgi kaynakları olan yazma eserler, araştırmacılar tarafından azımsanmayacak derecede ( %79 ) kullanılmaktadır. Bunlar arasından erkeklerin yazma eser kütüphanelerini az da olsa bayanlara oranla daha fazla kullandığı göze çarpmaktadır. Buradan çıkarılabilecek sonuç yazma eserlerin gerektiği şekilde kullanıldığıdır.

III.I.II Yazma Eser Veritabanları

Teknolojinin insan hayatına girmesiyle birlikte pek çok yenilik gerçekleşmiştir. Fiziksel kütüphanelerin kullanımı giderek azalmış, elektronik kaynakların kullanımı gün geçtikçe artmıştır. Teknolojiden nasibini alan kütüphaneler dijitalleşme yoluna giderek varlığını devam ettirmek üzere çalışmalar yapmaktadır. Gerçekleşen bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkan veritabanları, kütüphanelerin elektronik ortama aktarılan versiyonlarıdır. Kullanıcıların beklentileri doğrultusunda oluşturulan veritabanları araştırmacıların yeni ve vazgeçilmez bilgi kaynakları haline gelmiştir.

Tablo 3’ de araştırmacıların bu veritabanları hakkında fikir sahibi olup olmadıkları gösterilmektedir.

12

Yukarıda görüldüğü üzere, araştırmacıların sadece %12,5’ luk bir bölümünün veritabanları hakkında fikir sahibi olmadığı anlaşılmaktadır. Buna karşın araştırmacıların % 87’ si veritabanları hakkında az da olsa fikir sahibidir. Bu da araştırmacılar tarafından veritabanlarının benimsendiği anlamına gelmektedir. Baylar ile bayanlar arasında ise gözle görülür bir ayrım yoktur.

Araştırmacıların gerek unvanları gereği sahip oldukları bilgi ve beceri durumu göz önüne alınırsa, gerekse unvanları gereği yaşlarının ilerlemiş olduğu düşünülürse yazma eser veritabanlarını kullanma oranlarında farklılıklar olacağı bir gerçektir. Tablo 4’da ise araştırmacıların unvanlarına göre veritabanlarını kullanma oranları verilmektedir.

Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere, uzmanların tümü veritabanları hakkında bilgi sahibi iken, diğer gruplar arasında çok büyük bir ayrım yoktur. Araştırmacılar veritabanlarını büyük oranda tanımaktadır. Araştırma görevlileri ile profesörlerin veritabanları hakkında aynı oranda fikir sahibi olduğu gözlemlenmiştir.

13

Bu oranda araştırma görevlilerinin sahip olduğu bilgi oranının düşük olması, profesörlerin ise teknolojiye olan uzaklıkları etkili olduğu düşünülmüştür.

III. I.III Yazma Eser Kütüphanelerindeki Sorunlar

Son derece zengin yazma koleksiyonlarına sahip olan Türkiye’de yazma eserler tamamıyla organize edilebilmiş, dolayısıyla son derece zengin olan bu kültür mirası yeterince incelenebilmiş, koleksiyonlarda yer alan bilgi birikimi tam anlamıyla açığa çıkartılabilmiş değildir (Küçük, 1999, s. 41). Yazma eserlerin sahip olduğu paha biçilemez değerleri düşünüldüğünde araştırmacıların yazma eser kütüphanelerinde karşılaştıkları sorunların kullanıcıları ne denli zor duruma düşürdüğü açıktır. Bu değerli eserleri layık olduğu şekilde kullanıma sunmak, kullandırmak ve karşılaşılan sorunları ortadan kaldırmak yapılması gereken en önemli çalışma olacaktır.

Tablo 5’ te araştırmacıların yazma eser kütüphanelerinde ne sıklıkla sorun yaşadıkları yer almıştır.

Buna göre araştırmacıların büyük bir çoğunluğu kullandıkları yazma eser kütüphanelerinde çeşitli nedenlerden dolayı sorunlar yaşamaktadır. Buna karşın araştırmacıların %22’ lik bir kesimi yazma eser kütüphanelerinde sorunla karşılaşmadıklarını belirtmişlerdir.Yazma eser kütüphanelerinde pek çok kullanıcı sorun yaşamaktadır. Aşağıdaki tabloda ise katılımcıların unvanlarına yazma eser kütüphanelerinde karşılaştıkları sorun sıklığı irdelenmiştir.

14

Tablodan da anlaşılacağı gibi yazma eser kütüphanelerinde araştırmacı grupları arasında sorun yaşama bakımından gözle görülür bir fark yoktur. Bununla beraber uzmanların %50 si kütüphanede daha fazla sorun yaşamaktadır. Profesörlerin bilgi ve tecrübeleri göz önüne alındığında araştırma yaparken daha az sorun yaşayacağı düşünülebilir. Yapılan araştırma sonucu bu kanıya ters düşmüştür.

Tüm kütüphanelerde olduğu gibi yazma eser kütüphanelerinde de pek çok sorun yaşanmaktadır. Bu sorunlar pek çok araştırmacı tarafından çeşitli başlıklar altında incelenmiştir. Yazma eser kütüphanelerinde karşılaşılan sorunlar bay ve bayanlar arasında farklılık göstermektedir. Tablo 7’de ise karşılaşılan sorunların bay ve bayanlara göre dağılımı verilmiştir.

15

Araştırmacıların yazma eser kütüphanelerinde karşılaştıkları sorunlar tabloda belirtilmiştir. Tabloya göre en çok karşılaşılan sorun %42’ lik oranla hizmete sunma konusunda yaşanmaktadır. Ardından kataloglama en çok sorun yaşanan konu olmuştur. Diğer seçeneğini işaretleyen katılımcı, eserlerin yanlış fişlenmesi sorunundan şikâyet etmiştir.

Araştırmacıların yazma eser kütüphanelerini kullanırken sahip oldukları bilgi düzeyi kullanım kalitesi üzerinde etkili olmaktadır. Tablo 8’ de karşılaşılan sorunların öğretim üyelerine dağılımı verilmiştir.

Yukarıdaki tabloda uzmanlar daha çok kataloglamada sorun yaşarken, araştırma görevlileri, yardımcı doçentler ve doçentler hizmete sunmada, profesörler ise kataloglama ile hizmete sunmada eşit derecede sorun yaşadığı saptanmıştır. 64 katılımcı yazma eser kütüphanelerinde sorun yaşamıştır.

Tablolardan anlaşılacağı üzere, yazma eser kütüphanelerinde kataloglama ve hizmete sunma birimleri en çok sorun yaşayan bölümlerdir.

Bir kütüphanede bulunan eserleri belli bir düzen içinde sıralamak, yerini belirtmek ve aranılan eserin kolayca bulunmasını sağlamak amacıyla, bir sistem dâhilinde hazırlanan kart (fiş) topluluğuna veya listeye katalog denir (Vikipedi, 2011). Sorun yaşayan katılımcılardan 19’u kataloglamada problem yaşadığını belirtmiştir. Tablo 9’ da ise katalog biriminde karşılaşılan sorunlar ele alınmıştır.

16

Yazma eser kütüphanelerinde sorun yaşayan 60 katılımcıdan 19’u kataloglamadan şikâyet etmiştir. Yüzdelere bakıldığında en fazla sorun yazma eserlere uygun olmayan kataloglama kuralları ve sınıflama sistemlerinde yaşandığı anlaşılmaktadır. Bayanlar daha çok hatların okunmasında problem yaşarken, erkekler uygun olmayan kataloglama kuralları, bilgilerin doğruluğu hakkında çelişki ve yazar adının belirlenememesi konularına vurgu yapmıştır. Diğer seçeneğini seçen bir profesör ise, düzgün kataloglamanın olmadığını belirmiştir.

Karşılaşılan diğer bir sorun olan hizmet sunma problemi tablo 10’ da incelenmiştir.

17

Hizmete sunmada sorun yaşayan 27 katılımcıdan büyük bölümü konu erişiminin olmamasından şikâyet etmiştir. Yazma eserlerde konu erişim uçlarının belirlenmemesi araştırmacılara ilgilendikleri konularla alakalı var olan eserlere ulaşmada sorun yaşatmaktadır. Diğer bir etken olarak da eserlerin künyelerini hazırlamada ulusal ve uluslar arası bir standardın geliştirilmemiş olması kullanıcılara zorluk yaşatmaktadır. Araştırmacıların hatalı transkripsiyon ve hatalı alfabetik sıralamada gözle görülür bir sorun yaşamadıkları görülmektedir. Bayanlar ve baylar arasında gözle görülür bir fark olmamakla birlikte diğer seçeneğini seçen 1 katılımcı (profesör), ilgisizlikten şikâyet etmektedir.

Tablo 11’de yazma eser kütüphanelerinde karşılaşılan personel sorunlarına değinilmiştir.

Kütüphanelerde sorun yaşayan katılımcıların %23’ ü personelden şikâyet etmiştir. Dikkate değer olan bu oran kütüphanelere alan dışı eleman alımlarının ne derece olumsuz etkilerinin olduğu göstermektedir. Personelde sorun yaşayan katılımcılar, %71,4’ lük bir oranda personelin niteliğinden ve sunduğu hizmetten şikâyetçi olmuştur. Diğer seçeneğinde ise katılımcı, personelin Osmanlıca bilgisinin olmamasından yakınmıştır.

Türkiye’de arşiv ve kütüphanelere gereken ilgi ve önemin verilmemesi, hem kütüphanelerin niteliği hem de verilen hizmetlerin kalitesi bakımından yetersiz kalmasına neden olmaktadır. Açılan kadrolara niteliksiz ve meslek dışı elemanların atanması bunda en büyük etkendir.

Tüm bu sorunların dışında 2 katılımcı da belgelerin dili yönünden sorun yaşadığını belirtmiştir. Sorun yaşayan araştırmacılar, Arapça ve Farsça kelimelerin orijinal anlamlarının tam olarak bilinememesi sorununa dikkat çekmişlerdir.

18

III. I.IV Yazma Eser Veritabanları

Geçmişten bugüne kalan bu yazma eserlerden tam anlamıyla yararlanabilmek, ancak bu eserlerin bibliyografik nitelemelerinin yapılarak kataloglarının yayımlanması ile mümkündür (Atılgan, 2011). Türkiye’de yazma eserler ile ilgili yapılan en büyük proje TÜYATOK’ tur. Bu proje kapsamında mevcut el yazmalarının büyük bir bölümünün bibliyografik künyeleri hazırlanarak araştırmacıların bilgisine sunulmuştur.

Bu proje kapsamında bibliyografik künyensin yanı sıra yazma eser veritabanı da kullanıcıların hizmetine sunulmuştur. Oluşturulan bu veritabanı dünyada en kapsamlı yazma eser veritabanı olarak bilinmektedir.

Bu veritabanı hakkında yapılan araştırma sonuçları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Yukarıdaki tabloda araştırmacı gruplarının veritabanlarına karşı olan tutumları verilmiştir. Tablodan da anlaşılacağı üzere kullanıcıların yaşı ilerledikçe bilgi sistemlerine olan adaptasyon ve elektronik kaynaklar hakkındaki genel bilgi seviyesi düşmektedir. Buna karşın araştırmacıların %87,5 lik bir kısmı veritabanları hakkında az da olsa bir fikir sahibidir.

Tablo 13’ te ise Türkiye’nin ve dünyanın en önemli yazma eser veritabanı olan Türkiye Yazmalar Portalı ‘ni (yazmalar.gov.tr) araştırmacıların kullanma sıklıkları verilmiştir.

19

Yukarıdaki tabloda katılımcılara ait yazma eser veritabanı kullanım oranları verilmiştir. Bay katılımcıların %50 si yazmalar.gov.tr’ i kullanırken bayan katılımcıların kullanım oranı %54,8 dir. Veritabanlarının toplamda az da olsa kullanım oranı %51,9 dur. Tablodan da anlaşılacağı üzere araştırmacıların yazma eser veritabanını %48 oranında kullanmamaktadır.

Tablo 14’de araştırmacı gruplarının yazma eser veritabanını kullanmalarına dair bilgiler yer almaktadır.

Tabloya bakıldığında araştırmacıların yaşının ilerlemesi ve sanal âleme olan yabancılığı veritabanlarını kullanma oranını etkilediği, veritabanından haberdar olmama gibi sebepler doğrultusunda veritabanlarının gereği kadar kullanılmadığı anlaşılmaktadır.

20

Bilgi sistemlerine karşı tutum ve kullanma oranları kullanıcıların en başta yaşlarına göre farklılık göstermektedir. İnsanların hem dijital ortama olan yatkınlıkları hem de dijital materyallere olan ilgileri yaşları ilerledikçe düşmektedir. Tablo 15’ te katılımcıların yaş gruplarına göre Türkiye Yazmalar Portalı’ na karşı tutumları verilmiştir.

Katılımcıların yaş faktörleri açısından bakıldığında veritabanlarının kullanılmama nedeni daha da iyi anlaşılmaktadır. Yazma eser veritabanlarından haberdar olan öğretim üyelerinin %47,4 ‘ü veritabanlarını kullanmamaktadır. İnsanların bilgi sistemlerine ve elektronik bilgi kaynaklarına olan yatkınlıkları bu verilerde oldukça etkili olmuştur. Genç araştırmacılarda veritabanlarını kullanma oranı %75 ‘in üzerinde iken araştırmacıların yaşı ilerledikçe bu oran tam tersine dönmektedir. 50 yaşından büyük olan katılımcılar veritabanlarını büyük ölçüde kullanmadıkları görülmektedir.

Pek çok kullanıcı yazma eser veritabanlarını gerektiği şekilde kullanmamaktadır. Bunu etkileyen pek çok etmen olmakla birlikte Türkiye’ de veritabanları ve bilgi sistemlerinin henüz gelişim evresinde oluşu da etkilemektedir. Aşağıdaki tabloda katılımcıların yazma eser veritabanını kullanmama sebeplerine dair bilgiler yer almaktadır.

21

Araştırmacıların veritabanlarını kullanmama sebepleri yukarıdaki tabloda yer almıştır. Katılımcıların bir kısmı yazma eser kütüphanesini kullandığı için, diğer bir kısmı da ilgi alanı dışında kaldığı için yazma eser veritabanını kullanmadıklarını belirtmişlerdir. Bunun dışında katılımcılar veritabanının ücretli olmasını da kullanmama sebebi olarak aktarmıştır. Diğer seçeneğine yorum yapan katılımcılar, veritabanında istediği koleksiyonu bulamadığını ve eserlere bizzat açık olarak bakma gereğinden dolayı kullanmadıklarını belirtmiştir.

22

IV. SONUÇ VE ÖNERİLER

IV. I SONUÇ

Yapılan araştırmada araştırmacıların yazma eser kütüphanelerinde karşılaştıkları olumlu ve olumsuz etkenler irdelenmiştir. Anket tekniği ile yapılan araştırmada öğretim görevlisi, araştırma görevlisi, yardımcı doçent, doçent ve profesör olmak üzere 100 kişi üzerinde araştırma yapılmıştır. Bu araştırmadan elde edilen sonuçlar şu şekildedir:

“Yazma eserlere gereken önem verilmemektedir” varsayımı yapılan araştırma sonucunda doğrulanmıştır. Gerek araştırmacıların yazma eser kütüphanelerini kullanım oranları bakımından gerekse kütüphaneye atanan niteliksiz elemanların varlığını düşünen araştırmacılar bakımından bu varsayım doğrulanmıştır.

Varsayımda belirtilen” Yazma eserlerde merkezi bir örgütlenme mevcut değildir” tezi katılımcıların görüşleriyle desteklenmiştir. Araştırmacılar mevcut yazma eserlere tek bir merkezde ulaşmayı arzulamaktadır.

Araştırmacıların yazma eser kütüphanelerinde sorunlarla karşılaştığı varsayımı ise yine yapılan araştırma sonucunda doğrulanmaktadır. Daha iyi bir hizmet ile yazma eserlerin içerdiği bilgilerden yeterince yararlanılabilir.

Yazma eser kütüphanelerinde araştırmacıların konu erişim ucunu kullanacakları bir toplu katalog bulunmamaktadır.

Yazma eser kütüphanelerine nitelik yönünden yetersiz elemanlar istihdam edildiği araştırmaya katılan kullanıcılar tarafından belirtilmiştir. Bu da yazma eserlerin hizmet biriminde ciddi sorunlar doğurmaktadır.

Kütüphanedeki yazma eserlerin içeriğine yetkili personelin hâkim olmadığı tespit edilmiştir.

Kütüphane hizmetlerindeki personelin araştırmacılara ilgisiz davrandığı yapılan araştırma sonuçlarından elde edilmiştir.

Veritabanlarının pahalı olması araştırmacıların yazma eser veri tabanlarından yararlanmasını engellemektedir.

Yazma eser kütüphanelerine yeterli elemanın atanmaması, hizmete sunmada araştırmacılara sorun yaşatmaktadır.

23

Araştırmacıların yurt dışındaki yazma eserlere ulaşmada sorun yaşadığı da yapılan araştırma ile tespit edilmiştir.

IV. II ÖNERİLER

Araştırma sonucunda elde edilen verilerden şu öneriler çıkarılabilir:

Yazma eser kütüphanelerine alanında uzman kütüphaneciler atanmalıdır.

Ulusal ve uluslar arası, konu erişim ucu da bulunan bir katalog hazırlanmalıdır.

Yazma eser veritabanlarının yazma eser kullanım fiyatları düşürülmelidir.

Hizmet içi eğitim vererek personelin bilgi ve becerileri artırılabilir.

Yurt dışındaki yazma eserlere de erişim sağlanabilmelidir.

24

KAYNAKÇA

Ağbulut, E. , Çeviker, F. , Erdoğan, B. ve Ulu, N. (2005). Yazma Eser Restorasyonu. Dağdelen,

İ. , Türkmen, H. ve Ulu, N. (Yay. Haz.). Türk Kütüphaneciliğinden İzdüşümler: Nail

Bayraktar’a Armağan I (Hatıra ve Bilimsel Makaleler) içinde (ss. 287-290). İstanbul:

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü.

Atılgan, D. (2011). Yazmaların Bilgisayar Ortamına Aktarılması ve Hizmete Sunulması: DTCF

Kütüphanesi Deneyimi. 13 Mayıs 2011 tarihinde

http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/54/ adresinden erişildi.

Aziz, A. (2008). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel.

Bayoğlu, S. (1999). Taşınabilir Kültür Varlıklarının Korunması ve Gelecek Kuşaklara

Aktarılması. Bayram, Ö. , Erkan, E. ve Yılmaz, E. (Yay. Haz.). 21. Yüzyıla Doğru Türk

Kütüphaneciliği: 35. Kütüphane Haftası Bildirileri içinde (ss. 61-69). Ankara: Türk

Kütüphaneciler Derneği.

Bayraktar, N. (2005). Yazma Kitapların Güvenliği. Dağdelen, İ. , Türkmen, H. ve Ulu, N. (Yay.

Haz.). Türk Kütüphaneciliğinden İzdüşümler: Nail Bayraktar’a Armağan II (Nail

Bayraktar’ın Makaleleri) içinde (ss. 144-149). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediye

Başkanlığı Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü.

Bayraktar, N. (2006). Yazma Eserlerin Korunması, Bakımı ve Temizliği. Dağdelen, İ. , Türkmen,

H. ve Ulu, N. (Yay. Haz.). Yazmalara Adanmış Bir Ömür: Nimet Bayraktar’a Armağan

içinde (ss. 216-223). İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği.

Duman, H. (2008). Yazma Eser Kütüphaneciliğimizin Sorunları İçin Bazı Çözüm Önerileri.

Karataş, A. ve Kartal, A. F. (Yay. Haz.). Zamandan Taşan Notlar: Seçme Yazılar içinde (ss.

295-300). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.

Kaya, D., Ünver, N. (2011). 14 Mayıs 2011 tarihinde http://www.mkutup.gov.tr adresinden

erişildi.

Küçük, M. E. (1999). Türkiye’de yazma eserler sorunu ve çözüm önerileri. Türk Kütüphaneciliği

13 (1): 40-49.

Milli Kütüphane (2011). 14 Mayıs 2011 tarihinde http://www.mkutup.gov.tr/menu/102 adresinden erişildi.

25

Odabaş, H. (2011). Osmanlı Yazma Eserleri ve Türkiye’de Yazma EserKütüphaneciliği. 12 Mayıs 2011 tarihinde http://acikarsiv.atauni.edu.tr/browse/623/ adresinden erişildi.

Odabaş, H., Odabaş, Y. (2011). 14 Mayıs 2011 tarihinde http://www.inter-diciplinary.net/wp-content/uploads/2011/02/Odabas-paper.pdf adresinden erişildi.

Polat, İ. E. (2007). Ankara üniversitesi dil ve tarih-coğrafya fakültesi kütüphanesi yazmaları,

nüsha şarkiyat araştırmaları dergisi, Yıl: VII, Sayı: 25.

Şahin, B. (2006). Kültürümüzün Kaynağı Yazma Eserler. Dağdelen, İ. , Türkmen, H. ve Ulu, N.

(Yay. Haz.). Yazmalara Adanmış Bir Ömür: Nimet Bayraktar’a

Armağan içinde (ss. 153-155). İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği.

Türkiye Yazmaları (2011). 14 Mayıs 2011 tarihinde http://www.yazmalar.gov.tr/koleksiyonlar.php adresinden erişildi.

Vikipedi (2011). 29 Mayıs 2011 tarihinde http://tr.wikipedia.org/wiki/Katalog adresinden erişildi.

Yazma Eser Kütüphaneleri. (2011). 14 Mayıs 2011 tarihinde http://www.yazmakutup.gov.tr/ adresinden erişildi.

26

EK: Anket

Yazma Eser Kütüphanelerinde Karşılaşılan Sorunlar Üzerine Anket Formu

Bu anket çalışması Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü öğrencileri tarafından, Atatürk Üniversitesi öğretim elemanlarının yazma eser kütüphanelerinde ne gibi sorunlar yaşadığına dair bilgi edinmek amacıyla yapılmıştır.

Araştırmada yer almak üzere bizimle paylaşacağınız fikirleriniz için şimdiden teşekkür ederiz. Anketler bu araştırma dışında herhangi bir amaçla kullanılmayacaktır. Lütfen soruları dikkatlice okuyup cevaplandırınız.

Hazırlayanlar: Şeyda Akçadağ, Sefa Bayraktar, Abdullah Parlar, Başak Melikoğlu.

Sorular:

1. Cinsiyetiniz?a) Bayb) Bayan

2. Yaşınız?a) 20-29b) 30-39c) 40-49d) 50-59e) 60+

3. Unvanınız?a) Uzman/Öğretim Görevlisib) Araştırma Görevlisic) Yardımcı Doçentd) Doçente) Profesör

4. Yazma eser kütüphanesini kullanır mısınız?a) Sık sık kullanırımb) Normal düzeyde kullanırımc) Kullanmam

Yazma eser kütüphanesini kullanmıyorsanız sadece 5. soruyu yanıtlayınız.

5. Yazma eser kütüphanelerini kullanmama sebebiniz nedir?a) Kütüphane hakkında bilgi sahibi değilimb) Yararlı bulmuyorumc) İhtiyaç duymuyorumd) Kütüphaneye gidecek zaman bulamıyorum

27

e) Yazma eserler veritabanını kullanıyorumf) Diğer( belirtiniz)………………………………….

Yazma eser kütüphanesini kullanıyorsanız sonraki soruları yanıtlayınız.

6. Yazma eserleri kullanma sebebiniz nelerdir? Birkaç kelime ile ifade ediniz.…………………………………………………………………………..

7. Yazma eser kütüphanesinde sunulan hizmetlerden haberdar mısınız?a) Evet b) Kısmen c) Hayır

8. Yazma eser kütüphanesinde herhangi bir sorunla karşılaştınız mı?a) Sık sık b) Nadiren c) Karşılaşmadım

Soruya verdiğiniz cevaba göre aşağıdaki soruları yanıtlayınız. Eğer cevabınız “karşılaşmadım” ise 14. sorudan devam ediniz.

9. Yazma eser kütüphanesinde ne gibi bir sorun ile karşılaştınız? a) Kataloglamadab) Hizmete sunmadac) Personelded) Eserin dilindee) Diğer (belirtiniz)…………………………

10’uncu soruya verdiğiniz cevaba göre aşağıdaki soruları yanıtlayınız

10. Yazma eser kütüphanesi kataloglarında ne gibi sorunlarla karşılaştınız?a) Yazar adının belirlenememesi sorunub) Bilgilerin doğruluğu hakkında çelişkilerc) Okunamayan hatlard) Transkripte standartların olmamasıe) Yazma eserlere uygun olmayan kataloglama kuralları – sınıflama sistemlerif) Diğer (belirtiniz)………………………………..

11. Hizmete sunmada ne gibi sorunlarla karşılaştınız?a) Konu erişiminin olmamasıb) Hatalı transkripsiyonc) Bibliyografik tanımlamada bir standardın olmayışıd) Hatalı alfabetik sıralamae) Diğer (belirtiniz)……………………………..

12. Yazma eser kütüphanelerinde personel yönünden ne gibi sorunlarla karşılaştınız?

28

a) Personelin niteliğib) Personelin niceliğic) Diğer (belirtiniz)…………………………..

13. Yazma eser kütüphanelerinde belgelerin dili bakımından ne gibi sorunlarla karşılaştınız?a) Belgelerin büyük çoğunluğunun okunamamasıb) Arapça ve Farsça kelimelerin orijinal anlamlarının bilinememesic) Belgelerin dilinin ağır olmasıd) Diğer (belirtiniz)……………………

14. Yazma eser veritabanı hakkında yeterli bilgiye sahip misiniz?a) Evet, yeterince bilgim varb) Çok azc) Hayır, hiçbir fikrim yok

15. Yazma eser veritabanı olan yazmalar.gov.tr sitesini kullanıyor musunuz?a) Sık sık b) Normal düzeydec) Kullanmıyorum

16. Yazma eserler veritabanı (yazmalar.gov.tr) kullanmama sebebiniz nedir?a) Ücretli olmasıb) Bilgisayar sistemlerini kullanamamac) Yazma eser kütüphanesini kullanıyorumd) İlgi alanım dışında kalıyore) Diğer (belirtiniz)………………………….

Teşekkürler…..

29