türkiye'de Üretilen bazı balların yapısal Özelliklerinin gıda güvenliği bakımından...

8/7/2019 Trkiye'de retilen Baz Ballarn Yapsal zelliklerinin Gda Gvenlii Bakmndan Aratrlmas

1/251

MUSTAFA KEMAL NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

ZOOTEKN ANABLM DALI

TRK YEDE RETLEN BAZI BALLARIN YAPISAL ZELLKLER NNGIDA GVENL BAKIMINDAN ARATIRILMASI

AZZ GL

DOKTORA TEZ

Antakya / HATAY

MAYIS - 2008


2/251

MUSTAFA KEMAL NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

ZOOTEKN ANABLM DALI


AZZ GL

DOKTORA TEZ

Antakya / HATAYMAYIS - 2008


3/251

NDEK LER NDEK LER................. IZET....... IX

ABSTRACT................. XSMGELER VE KISALTMALAR DZ N..... XIZELGELER DZ N. XIIEK LLER DZ N...... XV1. GR .... 12. NCEK ALIMALAR............ 42.1. Bal n Biyokimyasal Analizleri Konusunda Yap lan al malar .. 4

2.2. Element Analizlerile lgili Yap lan al malar ... 102.3. Balda Veteriner la Kal nt lar le lgili Yap lan al malar 142.3.1.Antibiyotik Kal nt lar . 152.3.1.1. Slfonamid Kal nt lar . 152.3.1.2. Tetracycline Hydrochloride Kal nt lar .. 162.3.1.3. Streptomycine Kal nt lar .. 172.3.2. Pestisitlalar ... 18

2.3.2.1. Amitraz Kal nt lar .. 192.3.2.2. Coumaphos Kal nt lar ... 212.3.3. Naftalin Kal nt lar . 252. 4. Balda Polen Kaynaklar n Belirleme al malar . 263. MATERYAL VE YNTEM... 323.1. MATERYAL..... 32

3.1.1. Bal rnekleri Materyali.. 32

3.1.1. Arat

rmada Kullan

lan Cihaz ve Laboratuar Malzemeleri .. 373.2. YNTEM.. 403.2.1. Biyokimyasal Analizler.40

3.2.1.1. Kl Tayini.. 403.2.1.2. Nem Miktar ... 413.2.1.3. pH Deeri. 413.2.1.4. Asitlik Miktar ..... 41

3.2.1.5. Diyastaz Say s Tayini .. 42


4/251

3.2.1.6. Hidroksimetilfurfural Tayini (HMF) 453.2.1.7. Elektrikselletkenlik 463.2.1.8. Protein Analizi 46

3.2.1.9.eker Analizleri . 473.2.1.9.1. Bal rneklerinin Haz rlanmas 473.2.1.9.2.eker Standartlar n n (fruktoz, glikoz ve sakaroz)

Haz rlanmas 47

3.2.1.9.3. HPLC al ma Koullar 483.2.2. Element Analizleri49

3.2.3. Kal nt Analizleri.. 503.2.3.1. Veteriner lalar n n Tespiti.... 50

3.2.3.1.1. Slfonamid Grubula Kal nt lar n n Tespiti.. 513.2.3.1.1.1. Tarama (Charm II) Analizi.. 513.2.3.1.1.2. HPLC Analizi.. 52

3.2.3.1.2. Tetracyclinelerin Tespiti.. 533.2.3.1.2.1. Tarama (Charm II) Analizi . 533.2.3.1.2.2. HPLC Analizi.. 55

3.2.3.1.3. Streptomycine Kal nt s n n Tespiti 563.2.3.1.3.1. Tarama (Charm II) Analizi.. 563.2.3.1.3.2. HPLC Analizi 57

3.2.3.2. Pestisit Kal nt Analizi.....58

3.2.3.3. Naftalin Analizi...59

3.2.4. Polen Analizi..61

3.2.5. statistiki Analizler.... 614. ARATIRMA BULGULARI VE TARTIMA. 624.1. Akdeniz Blgesi ... 62

4.1.1. Akdeniz Blgesi Bal rneklerinde Biyokimyasal Analiz Sonular 624.1.1.1. Kl Miktar .. 644.1.1.2. Nem Miktar ... 654.1.1.3. pH Deeri... 65

4.1.1.4.

Asitlik Miktar

. 66


5/251

4.1.1.5. Diyastaz Say s .... 664.1.1.6. Hidroksimetilfurfural Miktar .. 674.1.1.7. Elektrikselletkenlik... 67

4.1.1.8. Protein Miktar ..... 684.1.1.9. Fruktoz Miktar .... 684.1.1.10. Glikoz Miktar .... 684.1.1.11. nverteker Miktar .. 694.1.1.12. Sakaroz Miktar ... 69

4.1.2. Element Analizleri 704.1.3. Kal nt Analizleri. 74

4.1.3.1. Veteriner la Kal nt Analizleri 744.1.3.2. Pestisit Kal nt Analizleri ..... 754.1.3.3. Naftalin Analizleri.... 75

4.1.4. Polen Analizi . 764.2. Ege Blgesi.... 77

4.2.1 Ege Blgesi Bal rneklerinde Biyokimyasal Analiz Sonular 774.2.1.1 Kl Miktar . 79

4.2.1.2 Nem Miktar .. 794.2.1.3 pH Deeri .... 804.2.1.4 Asitlik Miktar ... 804.2.1.5 Diyastaz Say s .. 814.2.1.6 Hidroksimetilfurfural Miktar ...... 814.2.1.7 Elektrikselletkenlik..... 824.2.1.8 Protein Miktar ...... 83

4.2.1.9

Fruktoz Miktar

..... 834.2.1.10 Glikoz Miktar ... 834.2.1.11 nverteker Miktar . 844.2.1.12 Sakaroz Miktar . 84

4.2.2 Element Analizleri . 854.2.3 Kal nt Analizleri. 89

4.2.3.1 Veteriner la Kal nt Analizleri 904.2.3.2 Pestisit Kal nt Analizleri . 90


6/251

4.2.3.3 Naftalin Analizleri .... 914.2.4 . Polen Analizi .... 91

4.3. Dou Anadolu Blgesi.. 93

4.3.1. Dou Anadolu Blgesi Bal rneklerinde Biyokimyasal Analiz Sonular 934.3.1.1. Kl Miktar ....... 964.3.1.2. Nem Miktar ..... 964.3.1.3. pH Deeri ....... 974.3.1.4. Asitlik Miktar .. 974.3.1.5. Diyastaz Say s ..... 984.3.1.6. Hidroksimetilfurfural Miktar ..... 98

4.3.1.7. Elektrikselletkenlik.... 994.3.1.8. Protein Miktar ..... 994.3.1.9. Fruktoz Miktar 1004.3.1.10. Glikoz Miktar .. 1004.3.1.11. nverteker Miktar .... 1014.3.1.12. Sakaroz Miktar 101

4.3.2. Element Analizleri .... 101

4.3.3. Kal nt Analizleri.... 1064.3.3.1. Veteriner la Kal nt Analizleri.......... 1064.3.3.2. Pestisit Kal nt Analizleri ............ 1074.3.3.3. Naftalin Analizleri ... 108

4.3.4. Polen Analizi ..... 1084.4. Karadeniz Blgesi......109

4.4.1. Karadeniz Blgesi Bal rneklerinde Biyokimyasal Analiz Sonular ... 109

4.4.1.1.

Kl Miktar

... 1124.4.1.2. Nem Miktar ..... 1134.4.1.3. pH Deeri .. 1134.4.1.4. Asitlik Miktar .. 1144.4.1.5. Diyastaz Say s . 1144.4.1.6. Hidroksimetilfurfural Miktar ..... 1154.4.1.7. Elektrikselletkenlik.... 1154.4.1.8. Protein Miktar . 116


7/251

4.4.1.9. Fruktoz Miktar .... 1164.4.1.10. Glikoz Miktar .. 1164.4.1.11. nverteker Miktar .. 117

4.4.1.12. Sakaroz Miktar 1174.4.2. Element Analizleri . 1184.4.3. Kal nt Analizleri 123

4.4.3.1. Veteriner la Kal nt Analizleri.. 1234.4.3.2. Pestisit Kal nt Analizleri .... 1254.4.3.3. Naftalin Analizleri ... 125

4.4.4. Polen Analizi.. 125

4.5. Anadolu Blgesi.... 1274.5.1. Anadolu Blgesi Bal rneklerinde Biyokimyasal Analiz Sonular . 127

4.5.1.1. Kl Miktar .... 1294.5.1.2. Nem Miktar .. 1294.5.1.3. pH Deeri ... 1304.5.1.4. Asitlik Miktar ... 1304.5.1.5. Diyastaz Say s ...... 131

4.5.1.6. Hidroksimetilfurfural Miktar ... 1314.5.1.7. Elektrikselletkenlik..... 1324.5.1.8. Protein Miktar .. 1334.5.1.9. Fruktoz Miktar ..... 1334.5.1.10. Glikoz Miktar ... 1334.5.1.11. nverteker Miktar . 1334.5.1.12. Sakaroz Miktar . 134

4.5.2. Element Analizleri 1354.5.3. Kal nt Analizleri.... 1394.5.3.1. Veteriner la Kal nt Analizleri... 1394.5.3.2. Pestisit Kal nt Analizleri ..... 1404.5.3.3. Naftalin Analizleri .... 141

4.5.4. Polen Analizi.. 1414.6. Marmara Blgesi... 142

4.6.1. Marmara Blgesi Bal rneklerinde Biyokimyasal Analiz Sonular 142


8/251

4.6.1.1. Kl Miktar .... 1444.6.1.2. Nem Miktar .. 1444.6.1.3. pH Deeri ..... 145

4.6.1.4. Asitlik Miktar ... 1454.6.1.5. Diyastaz Say s .. 1464.6.1.6. Hidroksimetilfurfural Miktar ...... 1464.6.1.7. Elektrikselletkenlik... 1474.6.1.8. Protein Miktar .. 1484.6.1.9. Fruktoz Miktar ..... 1484.6.1.10. Glikoz Miktar ... 148

4.6.1.11. nverteker Miktar .. 1494.6.1.12. Sakaroz Miktar ..... 149

4.6.2. Element Analizleri . 1504.6.3. Kal nt Analizleri.... 154

4.6.3.1. Veteriner la Kal nt Analizleri... 1544.6.3.2. Pestisit Kal nt Analizleri .... 1554.6.3.3. Naftalin Analizleri ... 155

4.6.4. Polen Analizi.. 1554.7.Gneydou Anadolu Blgesi.. 156

4.7.1. Gneydou Anadolu Blgesi Bal rneklerinde Biyokimyasal AnalizSonular .....

156

4.7.1.1. Kl Miktar .... 1584.7.1.2. Nem Miktar ..... 1584.7.1.3. pH Deeri .. 159

4.7.1.4.

Asitlik Miktar

... 1594.7.1.5. Diyastaz Say s ...... 1604.7.1.6. Hidroksimetilfurfural Miktar ...... 1604.7.1.7. Elektrikselletkenlik.. 1614.7.1.8. Protein Miktar ...... 1614.7.1.9. Fruktoz Miktar ..... 1624.7.1.10. Glikoz Miktar .. 1624.7.1.11. nverteker Miktar . 163


9/251

4.7.1.12. Sakaroz Miktar . 1634.7.2. Element Analizleri . 1634.7.3. Kal nt Analizleri.... 167

4.7.3.1. Veteriner la Kal nt Analizleri 1674.7.3.2. Pestisit Kal nt Analizleri 1684.7.3.3. Naftalin Analizleri ... 168

4.7.4. Polen Analizi.. 1694.8. Ticari Firma (Market) Ballar .... 169

4.8.1. Ticari Firma Bal rneklerinde Biyokimyasal Analiz Sonular 1694.8.1.1. Kl Miktar .... 172

4.8.1.2. Nem Miktar .. 1724.8.1.3. pH Deeri .. 1734.8.1.4. Asitlik Miktar ... 1734.8.1.5. Diyastaz Say s ..... 1744.8.1.6. Hidroksimetilfurfural Miktar .. 1744.8.1.7. Elektrikselletkenlik.... 1754.8.1.8. Protein Miktar .. 175

4.8.1.9. Fruktoz Miktar .... 1754.8.1.10. Glikoz Miktar .. 1754.8.1.11. nverteker Miktar . 1764.8.1.12. Sakaroz Miktar . 176

4.8.2. Element Analizleri .. 1774.8.3. Kal nt Analizleri.... 181

4.8.3.1. Veteriner la Kal nt Analizleri.. 181

4.8.3.2. Pestisit Kal

nt

Analizleri 1824.8.3.3. Naftalin Analizleri ... 1824.8.4. Polen Analizi.. 182

4.9. Trkiye Geneli Analiz Sonular ... 1834.9.1. Trkiye Geneli Bal rneklerinde Biyokimyasal Analiz Sonular 184

4.9.1.1. Kl Miktar ... 1884.9.1.2. Nem Miktar .. 1894.9.1.3. pH Deeri . 190


10/251

4.9.1.4. Asitlik Miktar .. 1914.9.1.5. Diyastaz Say s .. 1924.9.1.6. Hidroksimetilfurfural Miktar .. 192

4.9.1.7. Elektrikselletkenlik. 1924.9.1.8. Protein Miktar .. 1944.9.1.9. Fruktoz Miktar .... 1944.9.1.10. Glikoz Miktar ... 1954.9.1.11. nverteker Miktar . 1954.9.1.12. Sakaroz Miktar . 197

4.9.2. Trkiyede retilen Ballar n Mineral Madde ve A r Metalerikleri. 197

4.9.3. Kal nt Analizleri 2054.9.3.1. Veteriner la Kal nt Analizleri2064.9.3.2. Pestisit Kal nt Analizleri 2074.9.3.3. Naftalin Analizleri 208

4.9.4. Polen Analizi.. 2095. SONU VE NER LER..2156. KAYNAKLAR..... 218

TEEKKR 229ZGEM 230Ek-1 231


11/251

ZET


Bu al mada Trkiye genelinden 200 ar c dan al nan 600 ve marketlerden 10tane zel firmaya ait bal rnekleri al narak biyokimyasal, mineral madde, antibiyotik, pestisit ve naftalin kal nt lar ile ballar n polen ierikleri analiz edilmitir. Biyokimyasal bileenlerle ilgili veriler Trk G da Kodeksi Bal Teblii, AB ve Kodeks standartlar ylakar lat r lm t r.

Biyokimyasal analizler sonucunda ortalama kl (% 0.300.04), nem (%19.110.10), pH (3.590.03), asitlik (28.190.98 meq kg-1), diyastaz (22.811.04),HMF (8.440.76 mg kg-1), elektriksel iletkenlik (0.670.07 mS cm-1), protein (%0.410.03), fruktoz (% 39.540.73), glikoz (% 32.190.71), inverteker (%71.671.22) ve sakaroz (% 2.240.63) deerleri tespit edilmitir.

Yap lan mineral madde analizleri sonucunda ise analizleri yap lan Al (0.830.19 ppm), Ba (0.160.01 ppm), Ca (74.743.61 ppm), Cd (0.000.00 ppm), Cr (0.030.02 ppm), Cu (0.240.09 ppm), Fe (3.000.49 ppm), K (534.8612.58 ppm), Mg(22.871.95 ppm), Mn (1.270.05 ppm), Na (24.213.05 ppm), Ni (0.320.04 ppm), P(50.551.07 ppm), Pb (0.290.0 ppm) ve Zn (1.530.20 ppm) elementlerinin deerleritespit edilmitir.

Trkiye genelinde toplanan tm bal rneklerinde yap lan antibiyotik analizlerinde % 29.5 oran nda slfonamid, % 3.3 oran nda tetracycline, % 11.9 oran ndastreptomycine kal nt lar ierdii belirlenmitir. Pestisit kal nt analizleri sonucunda iseTrkiye geneli amitraz kal nt miktar % 4.7, coumaphos kal nt miktar ise % 1.4 olarak tespit edilmitir. Naftalin kal nt analizlerinde sonular na gre Ege blgesinde 4, DouAnadolu ve Anadolu Blgelerinden al nan birer rnekte naftalin kal nt s narastlanm t r.

Bunlar n yan nda toplanan bal rneklerinin temsil ettii bal eidini belirlemek amac yla polen analizleri yap larak ballara kaynak tekil eden dominant nektarl bitkiler belirlenmitir. Polen analiz sonucunda Trkiye genelinde al nan rneklerde turungiller (Citrus spp.), pren ( Erica manipuliflora ), pamuk (Gossypium spp. ) , geven( Astragallus spp .) am ( Pinus nigra), anason (Pimpinella anisum), hay t ( Potentillatormentilla), okaliptus(eucalyptus spp.), kekik (Thymus vulgaris ), yonca (Medicago

spp.), adi fi (Visia sativa ), gl(Trifolium spp.), s

r kuyruu (Verbascum spp. ),ayiei ( Helianthus annuus ), korunga (Onobrychis sativa ), deve dikeni (Carduushamulosus ), kestane (Castane sativa ), ormangl( Rhododendron ponticum ), hlamur (Tilia sylvestris ), karaal ( Polygonum bistorta ), ar otu ( Phacelia tanacetifolia ) ve sar stleen ( Euphorbia Helioscopia ) polenleri dominant polen olarak belirlenmitir.

2008, 228 sayfa

Anahtar Kelimeler: Bal analizi, pestisit kal nt s , antibiyotik kal nt s , polen analizi,a r metal ve mineral maddeler


12/251

ABSTRACT

THE INVESTIGATION OF TEXTURAL CHARACTHERIES OF SOMETURKISH HONEYS, WTH RESPECT TO FOOD SAFETY

In this study, 600 honey samples were collected from 200 beekeepers and 10honey samples from markets to analyse biochemicals, minerals, antibiotic, pesticides,naftalin residues and pollens. The results of analyses were appropriate to TSE (Instituteof Turkish Standards)s, EU and Codexs honey standards.

Average biochemical analyses were ash (% 0.300.04), moisture (%19.110.10), pH (3.590.03), acidity (28.190.98 meq kg-1), diastase (22.811.04),HMF (8.440.76 mg kg-1), electrical conductivity (0.670.07 mS cm-1), protein (%0.410.03), fructose (% 39.540.73), glucose (% 32.190.71), invert sugar (%71.671.22) and sucrose (% 2.240.63) in honey samples and determined.

Also, the presence of Al (0.830.19 ppm), Ba (0.160.01 ppm), Ca (74.743.61 ppm), Cd (0.000.00 ppm), Cr (0.030.02 ppm), Cu (0.240.09 ppm), Fe (3.000.49 ppm), K (534.8612.58 ppm), Mg (22.871.95 ppm), Mn (1.270.05 ppm), Na(24.213.05 ppm), Ni (0.320.04 ppm), P (50.551.07 ppm), Pb (0.290.0 ppm) and Zn(1.530.20 ppm) were detected by ICP AES.

All the samples collected from all of the region from the Turkey were detectedwith respect to antibiotic types, 29.5 % of them slfonamides, 3.3 % of themtetracycline, % 11.9 of them streptomycine were determined. In respect to pesticideresidual analysis, it was found that 6.6 % amitraz and 1.4 % coumaphos were detectedin all samples in Turkey. Also, except 4 samples in Aegean, one samples in EastAnatolian and Central Anatolian there was no incidence of napthalene in honey samplesin Turkey.

The honey samples were analysed to determine of plant origine and dominant plants by monitoring pollens. According to pollen analysis of the honey samples produced in Turkey, the most frequent pollens were citrus (Citrus spp.), red bush ( Ericamanipuliflora ), cotton(Gossypium spp. ), geven ( Astragallus spp .) pinus ( Pinus nigra),anise(Pimpinella anisum), chaste ( Potentilla tormentilla ) , eucalyptus(Eucalyptus spp.),thyme (Thymus vulgaris ), medicago (Medicago spp.), visia (Visia sativa ), clover (Trifolium spp.), verbascum (Verbascum spp. ), sunflover ( Helianthus annuus ),

onobrychis (Onobrychis sativa ), milkthistle (Carduus spp. ), chestnut (Castane sativa ),rhododendron( Rhododendron ponticum ), tilia (Tilia sylvestris ), blackthorn ( Polygonumbistorta ), fazelya ( Phacelia tanacetifolia ) and spurge ( Euphorbia helioscopia ).

2008, 228 pages

Key words: Honey analysis, pesticid residues, antibiotic residues, pollen analysis, heavymetals and minerals


13/251

SMGELER VE KISALTMALAR DZN

S B Salg Bal

B iek Bal EU Avrupa BirliiTGKBT Trk G da Kodeksi Bal TebliiOF Organik Fosforlular OK Organik Klorlular GCMS Gaz Kromotorafisi Mass Dedektr HPLC Yksek Performans S v KromotorafisiLC MS S v Kromatorafisi Mass Dedektr ROSA Rapid of One Step AssayCPM Charm II cihaz nda belirlenen limit deeri birimiHMF HidroksimetilfurfuralCE HPLCye eklenmi olan bir sistem SPE Solid Phase Extraction (s v faz ekstraksiyonu)EC Elektrikselletkenlik SPME Solid-Phase MicroextractionSBSE Stir Bar Sorptive Extraction AAS Atomic Absorption Spectrometer AES Atomic Emission Spectrometer ICP Inductively Coupled PlasmaECD Electron Capture Detector EPA Environmental Protection Agency (US)EC European CommitteTCA Triklorasetik AsitAl AliminyumBa BaryumCa KalsiyumCd KadminyumCr KromCu Bak r Fe Demir K PotasyumMg Magnezyum

Mn Mangan Na Sodyum Ni NikelP Fosfor Pb Kur unZn inko


14/251

ZELGELER DZN

izelge 2.1. iek ve salg bal n n bileimi (Crane, 1975)...... 4

izelge 2.2. iek ve salg ballar n n CODEX Alimentarius, Avrupa Birlii,Trk G da Kodeksi Bal Tebliine gre biyokimyasal limitleri (Anonymous,2001; Anonymous, 2001a; Anonim, 2005) .... 7

izelge 2.3. Baldaki mineral madde oranlar (Crane, 1975).... 10izelge 2.4. FAO-WHO (1989) Birleik G da Kodeksi taraf ndan bildirilen

maksimum a r metal miktarlar (Anonymous, 1989).... 11izelge 2.5. Trk G da Kodeksi Bal Tebliinde bildirilen veteriner ila

dzeyleri.. 15izelge 3.1. Bal rneklerinin topland 2006 y l na ait s cakl k ve nem verileri

(Anonim, 2006a).. 32izelge 3.2 Bal retimine gre rnek toplanan blgeler, iller ve % retim oranlar 33izelge 3.3. Toplanan bal rneklerinde yap lan analizler 40izelge 3.4. Diyastaz say s tayininde, inkbasyon iin al nacak bal zeltisi ve

reaktiflerin hacimleri... 44

izelge 3.5. Haz rlanan standartlar n miktarlar (g) ve seyreltme miktarlar (ml) 48izelge 3.6. Elementlerin lm yap lacak olan dalga boylar (nm). 49izelge 4.1. Akdeniz Blgesi bal rneklerinde yap lan biyokimyasal analiz

sonular ...... 63izelge 4.2. Akdeniz Blgesi bal bal rneklerinde element analizler sonular

(ppm) ... 73izelge 4.3. Akdeniz Blgesi al nan bal rneklerinde yap lan kal nt analizi

sonular

.. 74izelge 4.4. Akdeniz Blgesi bal rneklerinde polen analiz sonular ... 76izelge 4.5. Ege Blgesi bal rneklerinde yap lan biyokimyasal analiz sonular . 78izelge 4.6. Ege Blgesi bal rneklerinde element analiz sonular (ppm) 88izelge 4.7. Ege Blgesi bal rneklerinde kal nt analizi sonular 89izelge 4.8. Ege Blgesi bal rneklerinde polen analiz sonular .. 92izelge 4.9. Dou Anadolu Blgesi bal rneklerinde yap lan biyokimyasal analiz

sonular .. 94

izelge 4.10. Dou Anadolu Blgesi bal rneklerinde element analiz sonular 105


15/251

(ppm) ..izelge 4.11. Dou Anadolu Blgesi bal rneklerinde kal nt analizi sonular . 106izelge 4.12. Dou Anadolu Blgesi bal rneklerinde polen analiz sonular ... 108

izelge 4.13. Karadeniz Blgesi bal rneklerinde yap lan biyokimyasal analizsonular .. 110

izelge 4.14. Karadeniz Blgesi bal rneklerinde element analizler sonular (ppm) 121

izelge 4.15. Karadeniz Blgesi bal rneklerinde kal nt analizi sonular 123izelge 4.16. Karadeniz Blgesi bal rneklerinde polen analiz sonular .. 126izelge 4.17. Anadolu Blgesi bal rneklerinde yap lan biyokimyasal analiz

sonular 128izelge 4.18. Anadolu Blgesi bal rneklerinde element analiz sonular

(ppm) .. 138izelge 4.19. Anadolu Blgesi bal rneklerinde kal nt analizi sonular ... 139izelge 4.20. Anadolu Blgesi bal rneklerinde polen analiz sonular . 141izelge 4.21. Marmara Blgesi bal rneklerinde yap lan biyokimyasal analiz

sonular .. 143

izelge 4.22. Marmara Blgesi bal rneklerinde element analiz sonular (ppm).. 153izelge 4.23. Marmara Blgesi bal rneklerinde kal nt analizi sonular . 154izelge 4.24. Marmara Blgesi bal rneklerinde polen analiz sonular . 156izelge 4.25. Gneydou Anadolu Blgesi bal rneklerinde yap lan

biyokimyasal analiz sonular . 157izelge 4.26. Gneydou Anadolu Blgesi bal rneklerinde element analiz

sonular (ppm).. 166

izelge 4.27. Gneydou Anadolu Blgesi bal rneklerinde kal

nt

analizisonular .... 167izelge 4.28. Gneydou Anadolu Blgesi bal rneklerinde polen analiz

sonular . 169izelge 4.29. Ticari firma bal rneklerinde yap lan biyokimyasal analizler 170izelge 4.30. Ticari Firma bal rneklerinde element analiz sonular (ppm) . 179izelge 4.31. Ticari Firma bal rneklerinde yap lan kal nt analiz sonular .. 181izelge 4.32. Ticari firma bal rneklerinde yap lan polen analiz sonular ... 183


16/251

izelge 4.33. Blgelere gre Trkiyede retilen ballardan al nan rneklerindeyap lan biyokimyasal analizler185

izelge 4.34. al mada biyokimyasal bileimlere ait verilerde yap lan istatistiki

analizlere ait varyans analiz tablosu ... 187

izelge 4.35. Blgelere gre Trkiyede retilen bal rneklerinde yap lanelement analizleri (ppm).. 199

izelge 4.36. al mada mineral madde analizleri sonucunda elde edilenverilerin istatistiki analizlerine ait varyans analiz tablosu.. 204

izelge 4.37. Tm Blgelerden al nan bal rneklerinde limitlerin zerinde belirlenen kal nt analizleri . 206

izelge 4.38. Trkiyede genelinden al nan bal rneklerinde yap lan polenanalizleri 211


17/251

EK LLER DZN

ekil 1.1. Son 6 y lda Trkiyede blgelere gre koloni say s (adet).... 2

ekil 1.2. Son 6 y lda Trkiyede blgelere gre bal verimi (ton).. 2ekil 3.1. Trkiye genelinde numune toplanan iller ve al nan numune say lar .. 35ekil 3.2. al ma kapsam nda ar c lardan toplanan bal numuneleri.. 36ekil 4.1. Akdeniz Blgesi bal rneklerinde belirlenen kl, elektriksel iletkenlik ve

protein deerleri ................ 64ekil 4.2. Akdeniz Blgesi bal rneklerinde belirlenen nem, toplam asitlik ve

diyastaz say s deeri................. 65

ekil 4.3. Akdeniz Blgesi bal rneklerinde belirlenen pH, HMF ve sakaroz deeri .. 67ekil 4.4. Akdeniz Blgesi bal rneklerinde belirlenen fruktoz, glikoz ve inverteker

deeri ..................................................... 69ekil 4.5. Akdeniz Blgesi bal rneklerinde element analiz deerleri . 72ekil 4.6. Akdeniz Blgesi bal rneklerinde belirlenen veteriner ila kal nt miktar .. 75

ekil 4.7. Ege Blgesi bal rneklerinde belirlenen kl, elektriksel iletkenlik ve protein deerleri ................ 80

ekil 4.8. Ege Blgesi bal rneklerinde belirlenen nem, toplam asitlik ve diyastazsay s deeri ................... 81

ekil 4.9. Ege Blgesi bal rneklerinde belirlenen pH, HMF ve sakaroz deeri . 82ekil 4.10. Ege Blgesi bal rneklerinde belirlenen fruktoz, glikoz ve inverteker

deeri .................... 84ekil 4.11. Ege Blgesi bal rneklerinde element analiz deerleri ... 87

ekil 4.12. Ege Blgesi bal rneklerinde belirlenen veteriner ila kal nt miktar .. 90

ekil 4.13. Dou Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen kl, elektrikseliletkenlik ve protein deerleri................ 96

ekil 4.14 Dou Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen nem, toplam asitlik vediyastaz say s deeri .................................................... 97

ekil 4.15. Dou Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen pH, HMF ve sakarozdeeri ................ 99

ekil 4.16. Dou Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen fruktoz, glikoz veinverteker deeri.............. 100


18/251

ekil 4.17. Dou Anadolu Blgesi bal rneklerinde element analiz deerleri . 103

ekil 4.18. Dou Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen veteriner ila kal nt miktar .............. 107

ekil 4.19. Karadeniz Blgesi bal rneklerinde belirlenen kl, elektriksel iletkenlik ve protein deerleri................ 112

ekil 4.20. Karadeniz Blgesi bal rneklerinde belirlenen nem, toplam asitlik vediyastaz say s deeri ................ 113

ekil 4.21. Karadeniz Blgesi bal rneklerinde belirlenen pH, HMF ve sakarozdeeri ................. 115

ekil 4.22. Karadeniz Blgesi bal rneklerinde belirlenen fruktoz, glikoz ve inverteker deeri........................................................ 117

ekil 4.23. Karadeniz Blgesi bal rneklerinde element analiz deerleri 119

ekil 4.24. Karadeniz Blgesi bal rneklerinde belirlenen veteriner ila kal nt miktar ... 124

ekil 4.25. Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen kl, elektriksel iletkenlik ve protein deerleri................... 129

ekil 4.26. Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen nem, toplam asitlik vediyastaz say s deeri................ 130

ekil 4.27. Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen pH, HMF ve sakarozdeeri ................................................. 132

ekil 4.28. Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen fruktoz, glikoz ve inverteker deeri ................... 134

ekil 4.29. Anadolu Blgesi bal rneklerinde element analiz deerleri ... 136

ekil 4.30. Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen veteriner ila kal nt miktar .............. 140

ekil 4.31. Marmara Blgesi bal rneklerinde belirlenen kl, elektriksel iletkenlik ve protein deerleri ................ 144

ekil 4.32. Marmara Blgesi bal rneklerinde belirlenen nem, toplam asitlik vediyastaz say s deeri......................................................................................... 145

ekil 4.33. Marmara Blgesi bal rneklerinde belirlenen pH, HMF ve sakaroz deeri 147


19/251

ekil 4.34. Marmara Blgesi bal rneklerinde belirlenen fruktoz, glikoz ve inverteker deeri ...............149

ekil 4.35. Marmara Blgesi bal rneklerinde element analiz deerleri .. 151

ekil 4.36. Marmara Blgesi bal rneklerinde belirlenen veteriner ila kal nt miktar 154

ekil 4.37. Gneydou Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen kl, elektrikseliletkenlik ve protein deerleri................ 158

ekil 4.38. Gneydou Blgesi bal rneklerinde belirlenen nem, toplam asitlik vediyastaz say s deeri .................................................... 159

ekil 4.39. Gneydou Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen pH, HMF vesakaroz deeri................ 161

ekil 4.40. Gneydou Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen fruktoz, glikozve inverteker deeri................. 162

ekil 4.41. Gneydou Anadolu Blgesi bal rneklerinde element analiz deerleri ... 165

ekil 4.42. Gneydou Anadolu Blgesi bal rneklerinde belirlenen veteriner ilakal nt miktar ................ 168

ekil 4.43. Ticari Firmalardan ait bal numunelerinde belirlenen kl, elektriksel

iletkenlik ve protein deerleri................ 172ekil 4.44. Ticari firmalardan al nan bal rneklerinde belirlenen nem, toplam asitlik

ve diyastaz say s deeri........................ 173ekil 4.45. Ticari Firmalardan al nan bal numunelerinde belirlenen pH, HMF ve

sakaroz deerleri ............... 174ekil 4.46. Ticari Firma bal numunelerinde belirlenen fruktoz, glikoz ve inverteker

deerleri ........................ 176

ekil 4.47. Ticari firma bal rneklerinde element analiz deerleri .. 177ekil 4.48. Ticari firma bal rneklerinde bal rneklerinde tespit edilen ila kal nt lar 182

ekil 4.49. Trkiye geneli bal rneklerinde belirlenen kl, elektriksel iletkenlik ve protein deerleri 188

ekil 4.50. Trkiye genelinden toplanan bal rneklerinde belirlenen nem, toplamasitlik ve diyastaz say s deeri.. 190

ekil 4.51. Trkiye geneli bal rneklerinde belirlenen pH, HMF ve sakkaroz


20/251

deerleri 193ekil 4.52. Trkiye geneli bal rneklerinde belirlenen fruktoz, glukoz ve inverteker

deerleri ........................ 196

ekil 4.53. Trkiye genelinden al nan bal rneklerinde element analiz deerleri 201

ekil 4.54. Trkiye genelinde bal rneklerinde tespit edilen ila kal nt lar . 209


21/251

1. GR

Trkiyenin ok zengin bir bitki rtsne ve farkl iklim kuaklar na sahip

olmas ar c l n gelimesine nemli katk larda bulunmaktad r. Trkiye, buzelliklerinden dolay hem koloni varl , hem de bal retimi a s ndan dnyada nemli bir konuma sahiptir. Trkiyede 2006 y l istatistiklerine gre Akdeniz, Karadeniz,Marmara, Ege, Anadolu, Dou Anadolu ve Gney Dou Anadolu blgelerindes ras yla 749.575, 1.080.619, 514.192, 1.111.648, 434.209, 697.671 ve 697.671 adetkoloni olmak zere toplam 4.851.683 adet koloni ile retim yap lm ve bu blgelerdens ras yla 14.029, 18.740, 8.150, 20.389, 6.389, 6.709, 11.174, 4.650 ton olmak zere

toplam 83.841 ton bal retimi gereklemitir (Anonymous, 2005; Anonim, 2006).Trkiyede retilen bal n miktar ve kalitesi farkl bitkisel vejetasyona zellii

gsteren corafik blgelere gre deimektedir. Corafik blgelere gre son 6 y ldakikoloni say s ve bal retim miktar ndaki deiimler ekil 1.1 ve ekil 1.2degrlmektedir.

Trkiyede sahip olunan zengin floraya bal olarak ok eitli ballar retilmektedir. Bunlar aras nda en nemlileri; yayla, am, kestane, narenciye, yonca,

ayiei, pamuk, m s r, akasya ve hlamur bal d r (Gen ve Dodololu, 2003; Tolon,1999;ahinler ve Gl, 2004;ahinler ve ark., 2004). retilen ballara kaynak tekil eden ball bitkiler aras nda; k rm z gl, beyaz gl, ayiei, yonca, adaay , kekik, peygamber iei, geven, engerek otu, s rdili, uyuz otu, karaba otu, erik otu, adaay ,hindiba, ball baba, korunga, lavanta, muhabbet iei, nane ve fi gibi doadakendiliinden yetien trler en youn olanlar d r. Bunlar d nda akasya, hlamur,okaliptus, am, funda, eitli meyve aalar , st, yalanc akasya, aka aa, brtlen, muz, kestane, koca yemi, pren, erguvan ve mee bal ar lar n n retimdeyararland klar nektarl aalard r. Bu bitki ve aalar blgede bulunduklar younlua bal olarak retilen ballara kaynak tekil ederler.

nsan sal n n n plana kmas yla, ithalat ve ihracata konu olan ballar n gerek retim, gerekse hasad ve depolama dneminde kontamine olmu zararl bileikler vekatk lar n kalite testlerinin yap lmas n da zorunlu k lmaktad r. Bitkisel retimdekullan lan baz pestisitler ile bal ar lar n n ( Apis mellifera L.) sal iin kullan lan baz veteriner ilalar Dnyada ar rnlerinin ve zellikle bal n tketimi ve ihracat nda


22/251

byk sorunlar tekil etmektedir. Bu dorultuda yap lan bilimsel al malarda da ilakal nt lar n n nemi ortaya konulmutur (Tolon ve Wallner, 1999; Kalpakl olu, 2000;Sunay ve ark., 2003; Szerletics Turi ve Szalai Matray, 2003; Posyniak ve ark., 2003;

Kumova, 2005).

050,000

100,000150,000200,000250,000300,000350,000400,000450,000500,000550,000600,000650,000700,000750,000800,000850,000900,000950,000

1,000,0001,050,0001,100,000

2001 2002 2003 2004 2005 2006

K

o l o n

i S a y

s ( A

d e t )

Akdeniz

Karadeniz

Marmara

Ege

.Anadolu

D.Anadolu

G.D. Anadolu

ekil 1.1. Son 6 y lda Trkiyede blgelere gre koloni say s (adet)

0123

456789

1011121314151617181920212223

2001 2002 2003 2004 2005 2006

B a l

V e r

i m i ( B i n T o n

Akdeniz

Karadeniz

Marmara

Ege

.Anadolu

D.Anadolu

G.D. Anadolu

ekil 1.2. Son 6 y lda Trkiyede blgelere gre bal verimi (ton)

Trk G da Kodeksi Bal Tebliine gre bal; Bal ar lar n n iek nektarlar n , bitkilerin veya bitkiler zerinde yaayan baz canl lar n salg lar n toplad ktan sonra,

kendine zg maddelerle kar t rarak deiiklie urat p, bal peteklerine depolad klar


23/251

tatl maddedireklinde tan mlanm t r (Anonim, 2005). Bal n yap s na retim sezonu, bitki orijini ve iklim koullar etki etmektedir. Bu faktrler ierisinde en nemli olan bitki eididir (Crane, 1975; Yaniv and Rudich, 1996; Silici, 2004;ahinler ve ark.,

2004). Bal n temel bileimi karbonhidratt r. Karbonhidratlar n % 85-95ni glukoz vefrktoz oluturmaktad r. Ayr ca sakaroz, maltoz, isomaltoz, melezitoz ve laktoz gibiekerler de bulunmaktad r. Bal n yap s nda karbonhidratlardan baka organik asitler,amino asitler (lisin, histidin, arginin, aspartik asit, serin, glutamik asit, prolin, glisin,alanin, valin, metionin, lsin, izolsin, triosin, fenilalanin, triptofan), mineral maddeler (K, Na, Ca, Mg, Fe, Cu, Mn, Cl, P, S, SO2, I) vitaminler (riboflavin, pantotenik asit,niasin, tiamin, piridoksin, askorbik asit), enzimler (amilaz, sakaroz, invertaz, fosfotaz,

katalaz, glukoz oksidaz) ve aroma maddeleri mevcuttur (Crane, 1975; Yaniv andRudich, 1996; Sunay ve ark., 2003; Silici, 2004;ahinler ve ark., 2004). Bunlar bal nkalitesine etki eden en nemli bileenler olup, bal n kalitesini belirlemektedir.

Bugn dnya zerinde gelimi olan ve insan sal n n n planda olduulkeler gerek i piyasadan ve gerekse d piyasadan ald klar g da rnlerinde, insansal n tehdit edecek ila kal nt lar n n olmas gereken limitlerini belirleyerek yrrle koymulard r. Bu kurallar nda al nan g da rnlerinde olmas gereken

miktardaki kal nt lara izin verilmekte, dierlerine ise msaade edilmemektedir. Bukonuda zellikle corafik olarak Trkiyeye yak n olan Avrupa lkeleri daha titizdavranmaktad r. Bu kapsamda eitli komisyonlar kurulmu olup konuyla ilgilial malar titizlikle yrtlmektedir. Bunlar n ba nda Codex (FAO/WHO G daKodeksi), EU (Avrupa Birlii) gibi komisyonlar gelmektedir. lkemizde ise bukonudaki al malar TSE (Trk G da Kodeksi Bal Teblii) yrtmektedir. Tm g damaddelerindeki olmas gereken kalite ve kal nt limitleri, bnyesinde al an uzman

kiilerce belirlenmekte ve lkemizin ilgili birim ve laboratuarlar

taraf

ndan bu kurallar uygulanmaktad r.Bu al mada, Trkiyede retilen ballar n botanik orijini, biyokimyasal

yap s , mineral madde, a r metal, pestisit, veteriner ilalar ve naftalin kal nt lar n ntespit edilerek, Trk G da Kodeksi Bal Tebliine, CODEX ile Avrupa Birliistandartlar na uygunluunu belirlemek amalanm t r.


24/251


25/251

Balda kalite kriterlerinden biri olan nem oran normalde % 1621 aras ndadeimektedir. Ancak nem miktar artt ka hem bal n kalitesi dmekte, hem de bal n

fermente olma riski artmaktad r. Bu nedenle retilen ballarda nem oran n dk olmas tercih edilmektedir. Bal, ayn zamanda higroskopik zelliinden dolay , d ar dan danem alabilmektedir. Balda nemin yap , ekerlenme ve kalite korunmas nda nemli bir rol vard r. lkemizde genellikle petek yzeylerinin 1/2-2/3 s rland zaman hasadedilmelidir. Yeteri kadar olgunlamam bal n hasat edilmesi ok su iermesine,dolay s yla erken kristallemesine ve fermentasyonuna neden olmaktad r (Kumova,1986; Doarolu, 1999; Tolon, 1999).

Bunlar n yan nda ballar n sakland kaplar n nem geirgenliinin vedepoland yerin neminin yksek olmas da bal n higroskopik zelliinden dolay nemdzeyinin art rabildii bilinmektedir. Bugn dnyada bal n nem ieriine gres n fland r lmas ;I s n f ballar: Nem oran en fazla % 17.8II s n f ballar; Nem oran en fazla % 18.6III s n f ballar: Nem oran en fazla % 20.0eklinde yap lmaktad r (Gen ve Dodololu,

2003).Ballar n asitlik derecesi malik asit olarak llmekte ve genellikle % 0.1 ile %

0.4 aras nda deimektedir. Yap s nda % 0.4 den fazla asit bulunan ballar pheli vesak ncal d r (Keskin, 1982). Genel olarak bal n yap s nda asetik, butirik, sitrik, formik,glukonik, laktik, maleik, malik, oksalik, piroplutomik, sksinik, glikollik, kitoglutarik, pirvik, tartarik, 2-3 fosfogliserik, gliserofosfat ve glukoz-6-fosfat asitleri bulunmaktad r. En nemli bal asidi glukoz oksidaz enziminin faaliyeti sonucu oluan

glukonik asittir. Ballardaki asit miktar

ounlukla pH ve formol titrasyona bal

olarak titre edilebilen toplam asitliin belirlenmesi ile deerlendirilir (Tolon, 1999). Doal balasidik yap da olup, pHs 3.4 ile 6.1 aras nda deimekle birlikte ortalama olarak 3.9dur. Bal n asidik yap da olmas , bnyesinde bar nd rd tiamin (vitamin B1),riboflavin (vitamin B2), askorbik asit (vitamin C), pridoksin (vitamin B6), pantotenik asit ve nikotinik asit gibi nemli vitaminlerin deforme olmas n geciktirmektedir. Trk G da Kodeksi Bal Teblii (2005) kaliteli bir baldaki asitlik miktar n n 40 meg/kgdanfazla olmamas gerektiini belirtmektedir.


26/251

Diyastaz say s , 100 g balda bulunan amilaz enzimlerinin, 3840 Cde, 1 saatierisinde ve deney koullar nda paralad niasta miktar n ifade etmektedir. Kaliteli bir bal n diyastaz say s yksektir. Trk G da Kodeksi Bal Teblii (2005) kaliteli bir

baldaki minimum diyastaz say s n en az 8 olarak belirlemitir. Balda diyastaz kayb istenmeyen bir durumdur. Ancak balda ok yksek dzeyde diyastaz bulunmas da arzuedilmez. Balda yksek dzeyde diyastaz bulunmas , yksek asit oluumuna dolay s ylafermentasyona neden olmaktad r (Crane,1975; Keskin, 1982; Tolon, 1999).

HMF, balda s tmadan veya uzun sre depolamadan dolay frktozun paralanmas ile ortaya kar. Ballarda HMF miktar n n az olmas istenir. Balda HMFmiktar n n artmas na, hasad sonras s tma ileminin uygulanmas , depolama sresi,

depolama s cakl ve bal n pHs etki etmektedir. Trk G da Kodeksi (2005) kaliteli bir balda HMF miktar n 40 mg/kgdan fazla olmamas gerektiini belirtmektedir.

Dnya bal ticaretin de balda kalite kriteri olarak 75 y ldan daha uzun bir zamandan beri kullan lan en nemli iki biyokimyasal kriterin bal n HMF ierii vediyastaz say s olduu bildirmektedir (White, 1994; Fallico ve ark., 2004). Yap lanal malarda s cakl k ve depolama sresinin artmas yla baldaki HMF ieriinin artt ve diyastaz say s n n azald bildirilmektedir (Dustmann, 1993;ahinler ve Gl, 2004;

ahinler, 2007).Balda inverteker, nektardaki sakarozun asitler ve invertaz enzimi etkisiyle

glikoz ve fruktoza paralanmas yla olumaktad r. Bal n % 69-78lik k sm inverteker halindedir (Tetik, 1968; Muller ve Tobin, 1980; Tolon, 1999). Ballar n uzun sredepolanmas , invert eker oran n n ykselmesine etki etmektedir. Ballarda depolamasresi artt ka yap s nda bulunan monosakkarit oranlar nda da bir azalma grlmektedir (White ve ark., 1961).

Thawley (1969), Cemerolu (1976) ve Doarolu (1999); uzun sreli yksek s cakl kta s t lmas n n bal n ieriindeki besin maddelerinin byk lde kayb naneden olduunu bildirmilerdir. Ayr ca uzun sre bekletilen ve s t lan ballarda HMFdzeyinin ykseldiini belirtmilerdir. Benzer ekilde Takenaka ve Echigo (1974), uzunsre depolamayla baldaki diyastaz ve invertaz aktivitesinin azald n bildirmilerdir.

Brekciolu (1987), bal n depolama aamas nda asit reversiyonu ve enzimatik aktiviteye bal olarak disakkaritlerde ve trisakkaritlerde artma, buna kar l k monosakkaritlerde azalma olduunu bildirmitir.


27/251

izelge 2.2. iek ve salg ballar n n CODEX Alimentarius, Avrupa Birlii, Trk G daKodeksi Bal Tebliine gre biyokimyasal limitleri (Anonymous, 2001; Anonymous,2001a; Anonim, 2005)

Kalite kriterleri Trk G da KodeksiBal Teblii CODEX EUMineral Madde(%)

< 0.6 ( B)< 1.0 (S B)

< 0.6 ( B)< 1.0 (S B)

< 0.6 ( B)< 1.2 (S B)

Nemerii (%) < 21g/100g < 21g/100g < 21g/100gAsitlik (meq kg 1)

< 50 meq kg-1 ( B) < 50 meq kg-1 (S B)

< 50 meq kg-1 ( B) < 50 meq kg-1 (S B)

8 (S B)> 8 ( B) > 8 (S B)

> 8 ( B) > 8 (S B)

Inverteker miktar (%)

> 65 ( B)> 45 (S B)

> 65 ( B)> 45 (S B)

> 65 ( B)> 45 (S B)

Sakaroz (%) < 5 ( B)< 10 (S B)< 5 ( B)< 10 (S B)

< 5 ( B)< 10 (S B)

Elektrikselletkenlik (mS/cm)

< 0.8 ( B)> 0.8 (S B ve kestane)

< 0.8 ( B)> 0.8 (S B ve kestane)

< 0.8 ( B)> 0.8 (S B ve

kestane) B: iek Bal , S B: Salg bal

Cirilli ve ark. (1973),talyan ballar zerinde yapt klar bir al mada kl oran n % 0.36 olarak bulmulard r.

Tatsuno ve ark. (1968), Japonyada 32 bal rnei zerinde yapt klar al madakl miktar n % 0-0.32 deerleri aras nda saptam lard r.

Bal n ilk s t lmas , szme ilemini kolaylat rmak iin bal szme odas nda ve s r

almadan nce yap l r. Bu amala bir gn sreyle bal 3235C hava ile s t lmal d r.kinci s tma ise, szme ve ar nd rmay kolaylat rmak iin s cak su ile yap l r. Daha

sonra fermantasyonu ve kristalizasyonu nlemek zere esas

s

tma ilemi uygulan

r.Ancak s tma s ras nda balda enzim kayb olmakla birlikte fruktozun paralanmas ylaHMF de oluturmaktad r (Doarolu, 1999).

Gen ve Dodololu (2003), s t lan ve bekletilen ballarda enzim kayb olduunu, bal n renginde koyulama grldn ve byle ballarda hidroksimetilfurfuraldzeyinin ykseldiini belirtmilerdir.

Ankrah (1998), Afrikan n Ghanaehrinden toplad baz bal rneklerinin nem,kl,eker seviyeleri, nitrojen ve mineral madde ieriklerini analiz etmilerdir. Arat r c


28/251

al mada nem miktar n % 18.8, kl miktar n % 0.8, indirgenekerleri inverteker olarak % 57.0 ve sakarozu ise % 3.0 olarak tespit etmitir.

Doarolu (1999) yapt al mada 5 gn sreyle 45 Cde tutulan ballar n

HMF deerinin normalden iki kat, 63 Cde 30 dakika bekletilen ballar n HMFdeerlerinin ise normalden kat daha fazla kt n saptam t r.

Tolon (1999), Mula ve yresi am ballar zerinde yapt bir al mada, blgede bulunan Yataan Termik Santralinden yay lan kllerin blgede retilen balagetiini ve zelikle ihracatta nemli sorunlar yaand n belirtmitir.

Bat lkelerinde uygulanmakla birlikte, lkemizde uygulanmayan filtrasyonileminde zorunlu olan s cakl k 77 C dir. eitli yntemlerle ani olarak 77C de s t larak bu s cakl kta 5 dk. bekletilen ve tekrar h zla soutulan, ballarda fermantasyonile kristalizasyon nemli lde geciktirilmekte ve bu durumda bal n HMF ieriindesak ncal bir art olmaktad r (Doarolu, 1999).

Ayr ca nektar ak m n n bolluu, eker ierii, koloninin fizyolojik ya , iiar lar n ya , bala s uygulamas , depolama gibi bir tak m faktrlerin etkiledii invertazenziminin diyastaz say s n belirledii bildirilmitir (Persano Oddo ve ark., 1999).

Tolon (1999), Y lmaz ve Kfreviolu (2000) al malar nda bal rneklerinin

nem oran n % 17.05 ve % 16, HMF ieriklerini 3.3 mg kg-1

ve 12.11 mg kg

-1,, sakaroz

oran n % 4.18 ve % 1.8, diyastaz say s n 14.6 ve 11.23 olarak bildirmilerdir.Raminez Cervantes ve ark. (2000)spanyan n Tahonal ve Dzidzilche yrelerine

ait ballar zerinde yapt klar bir arat rmada, ballar n deiik s cakl k ve srelerde s t lmas ile depolanmas esnas nda HMF deerlerinin art lar n incelemilerdir.Arat rma sonunda s tma sreleri aras nda nemli bir fark olmamas na kar l k depolama ile yap s ndaki HMF deerinde nemli bir art olduu bildirmilerdir. Her iki

bal rneinde balang

taki HMF deeri 3 mg/kg iken

s

tma sonunda 5 mg/kga kadar bir art grldn, depolaman n 23. haftas ndan sonra ise Tahonal ballar nda HMForanlar 30 mg/kga kadar, Dzidzilche ballar nda ise 16 mg/kga kadar bir ykselmeolduunu bildirmilerdir.

Karabournioti ve Zervalaki (2001), bal n s t lmas yla ieriinde bulunan HMFmiktar n n ve invertaz aktivitesinin artt n bildirmilerdir.

Silici ve Tolon (2002), am salg bal (Pinus nigra) zerinde yapt klar bir al mada mineral madde miktar n % 0.36, nem oran n % 19.80, asitlik deerini 27.0


29/251

meq kg-1, pH deerini 4.5, HMF miktar n 8.80 mg kg-1, inverteker miktar n % 67.60ve sakaroz miktar n % 1 olarak belirlemilerdir. al ma sonucunda elde ettiklerideerlerin tm standartlara uygun olduunu vurgulam lard r.

ahinler ve ark. (2004), ayiei, narenciye, pamuk, am ve yayla bal rneklerinin biyokimyasal analizlerini yaparak, elde edilen verilerden ballar norijinlerinin diskriminat analizi yard m yla belirlenebileceini bildirmilerdir.

ahinler ve ark. (2004), Hatay yresinden toplanan 50 bal rneinin biyokimyasal analizi sonucunda rneklerde ortalama kl, nem, asitlik, HMF miktar ,diyastaz say s , inverteker, pH, sakaroz, elektriksel iletkenlik ve protein deerlerinis ras yla % 0.32, % 16.03, 40.41 meq kg-1, 10.71 mg kg-1, 10.31, % 57.83, 4.12, % 2.39,

0.69 mS/cm ve % 0.76 olarak bulmulard r.Gidamis ve ark. (2004), Tanzaniada bal retimi yap lan alanlarda toplad klar

bal rneklerinde zgl a rl k, toplam asitlik, toplam ya asitleri ierii, diyastaz say s ve en dk hidroksimetilfurfural (HMF) deerlerini dier blgedeki (Tanga,Morogoro, Same, Arusha and Tabora) bal rnekleri ile kar lat rm lard r. al masonucunda HMF miktar n n dier blgelerdeki rneklerden fark n n nemsiz olduunu bildirmilerdir. Arat r c lar tm bal rneklerindeki HMF miktar n n, Codex

Alimentarius Commission Standard n belirlemi olduu deerlerin ok alt ndaolduunu belirtmilerdir.

Facillo ve ark. (2004), narenciye (Citrus spp. ) bal zerinde yapt klar bir al mada nem ieriini % 18.5, pH deerini 3.4, diyastaz say s n 7.4, HMF miktar n 5.95 mg kg-1, asitlik derecesini 25 meq kg-1 ve kl miktar n % 0.03 olarak belirleyerek bu sonular n tm standartlara uygun olduunu bildirmilerdir.

ahinler ve Gl (2005), bala s uygulamas n n balda HMF ieriini art rd n ,

diyastaz say

s

n

ise azaltt

n

bildirmilerdir.ahinler (2007), farkl bal orijinlerinde s uygulamas n n bal n HMF ierii ve

diyastaz say s zerine etkisinin, bal n botanik orijinine bal olarak farkl l k gsterdiini bildirmitir.

Dogan ve Kolonkaya (2005), fareler zerinde yapt klar bir al mada, 25.44mg/g askorbik asit ieren anzer bal n n, farenin midesini ethanole kar koruduu vevaskler geirgenlii artt rd n bildirmektedirler. Arat r c lar bunun sebebinin anzer bal n n ierdii askorbik asit ile balant l olabileceini belirtmilerdir.


30/251


31/251

olup buna bal olarak bulama daha az gerekleir. Ayr ca yap s morfolojik olarak a k olan iekler ile salg ballar kirlenmeye daha fazla maruz kalmaktad rlar (Porrinive ark., 2003).

izelge 2.3de verilen elementlerin yan nda balda iz miktarda krom (Cr), lityum(Li), nikel (Ni), kur un (Pb), kalay (Sn), inko (Zn), osmiyum (Os), berilyum (Be),vanadyum (V), zirkonyum (Zr), gm (Ag), baryum (Ba), galyum (Ga), bizmut (Bi),alt n (Au), germanyum (Ge), ve stronsiyum (Sr) elementleri de bulunmaktad r (Tolon,1999).

izelge 2.4. FAO-WHO Birleik G da Kodeksinin g dalarda tan d maksimum a r

metal oranlar

(Anonymous, 1989)Aer metaller G dalarda bulunabilecek maksimum miktar (ppm)Kadmiyum --Kur un 0.1-2.0Bak r 0.1-5.0Demir 1.5-15inko 5Fe + Cu + Zn 20

Tong ve ark. (1975), yapt klar bir al mada, endstriyel alanlar vekarayollar na yak n blgelerden ald klar 19 bal rneinnde Al, Ba, Ca, Cu, Mg, Ni veS bata olmak zere 47 elementin varl n belirlemilerdir.

Hussein (1988), ballarda Na ve K miktarlar n s ras yla 162 mg/kg ve 2495mg/kg olarak bulduu al mas nda, Na ve K ieriinin a k ve koyu renkli ballardafarkl l k gsterdiini bildirmitir.

Rodriguez-Otero ve ark., (1995),spanyada retilen 24 ticari bal n Si, P, S, Cl

ve kl ieriini belirleyerek ortalama deerlerini s ras yla 3.2, 78, 45 ve 262 mg/kg ve% 0.19 olarak bulmulard r.

ren ve ark. (1998), Trkiyede salg ballar zerinde yapt klar bir al madaortalama Cd, Fe, Cu, Mn ve Mg miktarlar n s ras yla 10.8, 10.4, 1.05, 0.752, 55 ppmolarak bulmulard r.

Y lmaz ve Yavuz (1999), Gneydou Anadolu blgesinin farkl kesimlerindenal nan bal rneklerinde Na, K, Ca, Mg, Cu, Fe, Mn, Zn ve Co mineral maddelerinin

miktar n s ras yla 118, 296, 51, 33, 1.8, 6.6, 1.0, 2.7 ve 1.0 ppm olarak bildirmilerdir.


32/251


33/251

Atomik Emisyon spektrometresi (AES) cihazlar ile 116 bal rneinde 10 adetelementin analizini yaparak bal rneklerinin orijinlerini belirlemilerdir. Buarat rmac lar Fe, Cu, Zn, Mg, Ca ve Sr elementlerini; Atomik Absorbsiyon

Spektroforometresiyle; K, Na, Li ve Rb elementleri ise Atomik Emisyon Spektrometresiile tespit etmilerdir. Elde edilen sonulara bal ca bileim analizi, cluster analizi,diskriminant analizi ve lojistik regresyon analiz teknikleri uygulayarak bal rneklerinin bitki kaynaklar n n s n fland r lmas n yapm lard r. Bu sonulara gre 116 balrneinden 81inin Kanarya adalar na, 35in ise dier blgelere ait olduunu belirlemilerdir.

Gonzalez-Miret ve ark (2005), 77 bal rneinin renk karakterizasyonunu ve

mineral madde ieriini belirleme al malar nda; koyu renkli ballarda (avokado,sprge otu, kestane ve salg bal ) parlakl k ile S, Ca, Fe, As, Pb ve Cd elementleriaras ndaki ilikinin nemli olduunu saptam lard r.

Ferrer ve ark. (2004), avocado bal n n 1774 ppm gibi yksek oranda potasyum(K) ierdiini, bu deerin am bal nda belirlenen 1931 mg kg-1 miktar ile benzerlik gsterdiini bildirmilerdir.

Demirezen ve Aksoy (2005), yapt klar bir al ma sonucunda bal rneklerinde

metal konsantrasyon aral klar n Cd iin 0.11018 ppm, Cu iin 0.150.66 ppm, Zniin 2.211 ppm, Ni iin 0.20.8 ppm ve Pb iin 0.10.85 ppm olarak bulmulard r.

Erbilir ve Erdorul (2005), ballarda a r metallerin bir kalite lt olmad n evreden kaynaklanan bir bulama olduunu; Kahramanmara ilinden toplad klar 21 bal rneininde AAS cihaz ile yapt klar al mada Cu, Cd, Mn, Fe ve Mg miktar n s ras yla 0.01, 0.32, 0.03, 0.36 ve 10.45 ppm olarak tespit etmilerdir. Arat r c lar balrneklerinde bulunan a r metallerin miktar n n izin verilen limitlerin alt nda olduunu

bildirmilerdir.Dag ve ark. (2005), bal rneklerinde yapt klar bir al mada Mg, Na ve Pbelementlerinin ortalama miktarlar n s ras yla 64 ppm, 69.76 ppm ve 2.56 ppm olarak bulmulard r.

Terrab ve ark. (2005), al mas nda melissopalinolojik analizlerde avokado bal olduunu belirledikleri bal reklerinin her birinde 24 elementin analizini ICP(Inductively Coupled Plasma) cihaz ile belirlemilerdir. Arat rma sonunda tm balrneklerinde Al, Ba, Ca, Co, Cr, Cu, Fe, K, Li, Mg, Mn, Na, Ni, P, Pb, S, Se, Si, Zn


34/251

elementlerin olduunu; baldaki miktarlar n n Al (9.91 ppm), As (0.52 ppm), Ba (0.57 ppm), Ca (113 ppm), Cd (0.04 ppm), Co (0.02 ppm), Cr (0.10 ppm), Cu (4.18 ppm), Fe(9.19 ppm), K (1778 ppm), Li (19.6 ppm), Mg (136 ppm), Mn (1.14 ppm), Mo (0.01

ppm), Na (279 ppm), Ni (0.33 ppm), P (148 ppm), Pb (0.08 ppm), S (92.5 ppm), Se(0.05 ppm), Si (68.2 ppm), Sr (0.41 ppm), V (0.01 ppm), Zn (5.65 ppm) olduunu ve buelementlerin balda bulunma dzeylerine gre youn elementler (Ca, K, Mg, Na, P, S,Si), daha az youn elementler (Al, Cu, Fe, Li, Zn) ve iz elementler (As, Ba, Cd, Co, Cr,Mo, Ni, Mo, Pb, Se, Sr, V) olarak farkl s n fa ay rd klar n belirtmilerdir.

Fernandez-Torres ve ark. (2005), Ispanyan n farkl blgelerinden toplad klar okaliptus, sprge otu, pren, narenciye ve biberiye orijinli 40 adet bal rneinde Zn, P,

B, Mn, Mg, Cu, Ca, Ba, Sr, Na ve K elementlerinin miktar n tespit etmilerdir.Arat r c lar K, Ca ve P elementlerini s ras yla 434.11935 mg/kg, 42.59341.0 mg/kg,ve 51.17154.3 mg/kg olarak yksek konsantrasyonda; Cu (0.5312.117 mg/kg), Ba(0.1061.264 mg/kg) ve Sr (0.2571.462 mg/kg) elementlerini tm bal rneklerinde endk konsantrasyonda ve Zn (1.3327.825 mg/kg), Mn (0.1339.471 mg/kg), Mg(13.2674.38 mg/kg) ve Na (11.69218.5 mg/kg elementlerini ise elde edildii floraya bal olarak yksek konsantrasyonda belirlemilerdir.

2.3. Balda Veteriner la Kal nt lar le lgili Yap lan al malar

Kal nt ; evreden kontaminasyon yoluyla ya da ila uygulanm hayvanlardanelde edilen g dalarda bulunan farmakolojik etkiye sahip etkin maddenin kendisi, paralanma rnleri veya metabolizma rnleri olarak tan mlanmaktad r. Gnmzdeveteriner ilalar n n bilinsizce uygulanmalar , besinlerin veteriner ila kal nt lar ilekirlenme riskini artt rmakta, dolay s ile tketicilerde tedirginlik yaratmakta; alerjiden,

lme kadar deien iddetlerde zehirlenmelere, cinsiyet zellikleri ve davran lardadeiikliklere, reme bozukluklar na, teratojenik, mutajonik, karsinojenik etkileredirenli sular n ortaya kmas na ve ilalar n saalt c etkilerinin azalmas na nedenolabilmektedir (Paulson ve ark., 1992; Coffman ve Beran, 1999; Uluda, 2008).


35/251


36/251

2.3.1.2. Tetracycline Hidroklorit Kal nt lar

Reybroeck (2003), Belikada marketlerden alm olduu bal rneklerinde

streptomycine, tetracycline, slfonamid, beta laktam ve chloramphenicol kal nt analizlerini yapm t r. Arat r c ncelikle streptomycine, tetracycline ve slfonamidiin tarama analizlerini Charm II cihaz nda yapm t r. Tarama limitlerini tetracycline penisilin G ve slfonamid iin 10g/kg, streptomycine iin 15g/kg, chloramphenicoliin ise 0.1 g/kg olarak belirlemitir. Arat r c toplam bal rneklerinin 248 tanesindestreptomycine, 72 rnein ikisinde tetracycline 72 tanesinin 3 tanesinde sulfonamidkal ntas belirlemitir. Ayr ca arat r c herhangi bir betalaktan ve chloramphenicol

kal nt s na rastlanmad ; bunun d nda Belika marketlarinde d lkelerden ithaledilmi bal rneklerinde yapt klar analiz sonucunda da 108 rnein 51 tanesindestreptomycine (% 47.2), 98 rnein 29nda tetracycline (% 29.6), 98 rnein 31tanesinde sulfonamid (% 31.6), 85 rnein 40 tanesinde chloramphenicol (% 47.1)kal nt s na rastlarken herhangi bir beta laktam kal nt s na rastlanmad n bildirmektedir.

Vinas ve ark.(2004), bal rneklerinde ultraviyole spektrofotometre ise

tetracycline kal nt lar n analiz etmilerdir. Arat r c lar al mada tetracycline,oksitetracycline, chloro tetracycline, doksicycline, minocycline ve metacyclinekal nt lar n farkl bal rneklerinde analiz etmilerdir. Arat r c lar al ma soncunda belirleme limitlerini tetracycline gruplar iin 15 ve 30 ng/g aras nda tespit etmilerdir.

Wan ve ark. (2005), bal rneklerinde tetracycline (oksitetracycline (OTC),tetracycline (TC) ve metacycline (MTC)) kal nt lar n HPLC cihaz nda analizetmilerdir. al mada her 3 tetracycline iin belirleme limitlerini 0.9 ile 5.0 ng/mlaras nda ve standart hatalar ise % 2.2 ile 8.6 aras nda deitiini belirlemilerdir.Arat r c lar uygulad klar metodun tetracyclineleri belirlemede kullan labilecek uygun bir method olduunu bildirmilerdir.

Saridaki Papakonstadinou ve ark. (2006), Yunanistanda bal rneklerindetetracycline kal nt lar n analiz ettikleri al mada; bal rneklerinin % 29unun ilakal nt s ierdiini, kal nt rneklerin byk bir k sm nda kal nt dzeyinin 0.018-0.055mg/kg aras nda dk deerde olmas na kar n baz rneklerde bu miktsr n 0.100 mg/kgolarak yksek oranda kal nt ierdiini bildirmilerdir.


37/251

Terrones ve ark. (2007), CE metodu kullanarak bal rneklerinde chlorotetracycline, democycline, doksicycline, metacycline, minocycline, oksitetracycline,tetracycline ve rolitetracycline kal nt lar n belirledikleri al malar nda; belirleme

limitlerini tetracyclineler iin 23.9 g/kg ve rolitetracyclineler iin ise 49.3 g/kg olarak bulmulard r. Arat r c lar spanyada farkl floralardan retilen 7 bal rneinde bumetot ile herhangi bir kal nt ya rastlan lmad n bildirmilerdir.

2.3.1.3. Streptomycine (Amino glikosidler) Kal nt lar

Edder ve ark.(1999), et, st ve bal gibi hayvansal rnlerde streptomycinekal nt s n belirlemeye ynelik olarak gelitirdikleri metodta postderivatizasyon vesonras nda floresan detektrle miktar belirlemilerdir. Arat r c lar al mada geri al m baar s n % 80 olarak tespit etmilerdir. al mada uygulanan metodu 64 ticari balrnei zerinde denemi ve sonular ELISA sonular ile kar lat rm lard r.Arat r c lar HPLC sonular n n ELISA sonular ndan yakla k % 6 daha iyi olduunu bildirmilerdir.

Legg ve ark. (2003), lateral ak larda antibiyotiklerin belirlenmesinin uygun bir analiz yntemi olduunu ve arazi adaptasyonunda da kolayl klar salad n bildirmilerdir. Arat r c lar, testin minimum ekipmanla yap labildiini ve yaln zcainkbatr ve okuyucu gibi cihazlar n yeterli olduunu bildirmilerdir. St endstrisindeROSA h zl yap labilen, yorum gc yksek olan kolay ve ucuz olan farkl al maalanlar na ta nabilen bir testtir.

Legg ve ark. (2003), yapay ve market rnlerini Rosa yntemi ile sulfamethazintesti ve tetracycline testine tabii tuttuklar al mada rneklerin % 90n nda sonucun pozitif kt , bunlar n % 95inde tespit edilen deerin sulfamethazin iin 15.7 ppb ve

tetracycline iin 32.9 ppb olduunu; balda nemli bir sorun olan chloramphenicolantibiyotiine ynelik ROSA testlerinin de deneme aamas nda ve gelitirilmekteolduunu bildirmektedirler.

Bruijnsvoort ve ark. (2004), LCMS/MS cihaz ile bal ve stte streptomycine vederivatize edilmi dihidrostreptomycine kal nt lar n analiz etmilerdir. Arat r c lar ABlkelerinde streptomycine kullan m n n yasak olduunu ve stteki en yksek miktar nise 200 g/kg olmas gerektiini bildirmilerdir. Arat r c lar streptomycine limitlerini

balda 2 ng/kg ve stte 10 ng/kg olarak belirlemilerdir. Dihidrostreptomycinde ise daha


38/251

dk dzeyde bulunmutur. Arat r c lar al malar nda Almanya marketlerindentoplad klar 186 eit bal n % 26s n n yabanc orijinli olduunu ve bunlar n tmnnstreptomycine ve dihidrostreptomycine kal nt s ierdiini bildirmilerdir.

Gallina ve ark. (2005), antibiyotik ve sulfonamidinin kontrolsz kullan m n n ar rnlerinde kal nt problemlerine neden olduunu ve g da gvenlii a s ndan problemyaratt n belirtmilerdir. Arat r c lar kal nt tespitinde rutin olarak rneklerde yap lanal malarda, analitik metodlar ierisinde en uygun metotlar izlemi; sulfonamidleriflourescamin ile n al ma ile derivatize ettikten sonra HLPC cihaz nda; florimetrik dedektr ve C8 kolonu ile belirlemilerdir. Benzer ekilde tylocine kal nt s n n varl spektropmetrik ve kromatorafi yntemleri ile dorulam lard r. Arat r c lar al ma

sonunda validasyon parametrelerini streptomycine, tylocine ve sulfonamidler iins ras yla % 88, % 101 ve % 95-102; geri al m iin llen limitleri ise 10 ng/g, 5 ng/gve 1 ng/g olarak belirlemilerdir.

Weigel ve ark. (2005), yapt klar bir al mada farkl orijinlere sahip ballardakemoterapik yntemlerle antibiyotik kal nt s n tespit etmilerdir. Arat r c lar dzenliolarak elde tutulan byk say da rnekler iin biosensr ile otomatik grntlemeyntemi uygulam lard r. al amada bilinen baz antibiyotikleri (chloramphenicol,

streptomycine, sulfonamid, tetracycline) belirlemek iin etkili analitik yntemkombinasyonu olan biosensr grntleme ile analiz edip, sonucu GC-MS iledorulam lard r. Arat r c lar bu al mada zellikle chloramphenicol zerineyounlam lard r. Arat r c lar, kulland klar tm lm metodlar nda limitleri 0.1g/kg olarak belirlemelerine ramen dk limitlere de ulam lard r. Bilinenrneklerde her iki metot sonucunda analiz sonular birbirine paralel tespit etmilerdir.

2.3.2. Pestisit Kal nt lar

Veteriner ilalar ndan olan akarisitler bal ar s ( Apis mellifera L.) kolonilerindeVarroa destructor parazitine kar geni bir ekilde kullan lmaktad r. Varroa destructor bal ar lar n n larva, pupa ve erginleri zerinde yaayan, onlar n kan s v lar n (hemolenf)emerek beslenen ok tehlikeli bir d akard r. Kolonilerin gelime h z n azalmas na, balar lar nda k kayb na, kolonide enfeksiyon olumas na, tarlac ar lar n uu etkinliinin,nektar ve polen toplama kapasitesinin azalmas na, ergin ar larda vcut

deformasyonlar na ve canl a rl k kayb na neden olmaktad r. leri dzeyde koloni yok


39/251

olmakta ve ar l kta ciddi ekonomik kay plar meydana gelmektedir Varroaya kar ,formik asit, oksalik asit ve laktik asit kullan m n n etkili, basit ve maliyetinin dk olmas a s ndan son y llarda dnya lkelerinde yayg n olarak kullan lmaktad r

(Kumova, 2003). Fakat gnmzde bu akara kar coumaphos (O-3-chloro-4-methyl-2-oxo- 2 H -chromen-7-ylO, O-diethylphosphorothioate), bromopropylate (isopropyl 4,4-dibromobenzilate), amitraz [ N -methylbis (2,4-xylyliminomethyl) amine] ve fluvalinate[( RS )--cyano-3-phenoxybenzyl N -(2-chloro-,,-trifluoro- p-tolyl)-=D-valinate] etkilimaddeli akarisitler farkl uygulamaekillerinde kullan lmaktad r. Bu akarisitler, 4 farkl kimyasal gruba ait olup, bunlar; organophosphorus, benzilate, amidine ve pyrethroidaileleridir (Kumova, 1999; Kumova, 2001; Martel and Zeggane, 2002).

Ar yetitiricileri, varroan n koloni zerindeki zararl etkilerini azaltmak vekontrol alt na almak amac yla genellikle y lda 2 kez kimyasal madde uygulamas yapmaktad rlar (Koeniger ve Fuchs, 1988).

2.3.2.1. Amitraz Kal nt lar

Amitraz sokucu ve emici bceklere kar kullan lan kontak ve solunum etkiliolan insektisit ve akarisittir. Varroa parazitine kar uzun y llardan bu yana ar c lar taraf ndan kullan lmaktad r. Amitraz uygulamas zellikle ak am zeri ar lar n koloniyednmesinden sonra, hava s cakl n n 15-20 C olduu zamanlarda kullan lmaktad r.Amitraz kolonide bulunan varroalara solunum yoluyla etkili olmakta, sinir sisteminifelce uramakta ve parazitleri ldrmektedir (Tutkun venci, 1992).

Garcia ve ark. (1996),spanyada 1988-1991 y llar aras nda yapm olduklar bir al mada; 221 bal rneinin 19da ortalama 0.42 (0.033-1.82) ppb amitraz, 32sindeortalama 6 (1-53) ppm coumaphos ve 39unda ortalama 2 (1-15) ppm fluvalinate

kal nt s belirlemilerdir.Volante ve ark. (1998), s v faz mikro ekstraksiyon yntemi ile patateste

chlorpropham ve balda amitraz kal nt lar analiz etmilerdir.Selukolu (1999), ukurovada yapt al mada; 135 bal rneinin 25de

1.34-33.48 ppm aras nda amitraz bulunduu ve bal rneklerinde fluvalinate kal nt s narastlamad bildirilmektedir.

Maver ve Poklukar (2003), Slovenyada bal rneklerinde gaz kromatografi-ECD

(tarama amal ) ve gaz kromatografi ktle spektrometre (dorulatma amal ) cihaz ile


40/251

yapt klar coumaphos ve amitraz kal nt analiz al mas nda, 2000 y l nda 12 balrneinin 5inde en yksek deeri 0.025 ppm; 2002 y l nda 19 bal rneinin 5de enyksek deeri 0.22 ppm olmak zere coumaphos maddesini belirlemilerdir.

Arat r c lar, ayn y llara ait bal numunelerinde 0.02 ppm olan cihazlar n hesaplama alts n r n n zerinde amitraz kal nt s na rastlan lmad n vurgulam lard r.

Sabatini ve ark. (2003),talyan n deiik blgelerindeki marketlerden ald klar bal rneklerinde yapt klar al ma sonucunda; bal rneklerinin % 13.9nun coumaphos,% 1.4nn fluvalinate, % 2.7nin tetracycline ve % 4.5nin ise oksitetracycline kal nt s ierdiini; amitraz ve chlorfenvinphos kal nt lar na rastlanmad n ve elde edilen busonular n g da gvenlii a s ndan bir risk oluturmad klar n ve antibiyotiklerin tm

rneklerde % 5den daha az miktarda bulunduunu belirtmektedirler. Kamel ve Al-Ghamdi (2006), bal ve balmumu rneklerinde yapt klar bir

al mada; flumethrin,tau -fluvalinate, coumaphos ve amitraz kal nt lar n h zl ekstraksiyon metodununa gre C-18 SPE kartular , ekstraksiyondan sonra numuneleriGC ile ECD, NPD ve MS dedektrlerini kullanarak analiz yapm lard r. Ekstraksiyondaakarisitler iin geri al m baar s n % 90102, minimum belirleme seviyesini 0.01-0.05mg/kg olduunu belirtmilerdir. Arat r c lar 21 rnekten 9 tane rnein tau -fluvalinate

ve coumaphos ile bula k olduunu, flumethrin ve amitraz kal nt s na rastlan lmad n ;sadece bal rneklerinde bulununu ve bu bal rneklerinden sadece iki rnein EPA veECnin belirlemi olduklar limitleri at n belirlemilerdir. Ayr ca 5 bal rnei ve 8 balmumu rneinde tau -fluvalinate kal nt s na rastlanmad n ; balmumu rneklerinden bir tanesinde 10 mg/kg aan yksek miktardatau -fluvalinate kal nt s ierdiini bildirmektedirler.

Brimecombe ve Limson (2007), amitraz etken maddenin bir formamide akarisit

olduunu, canl

larda kene ve parazitlerin kontrolnde kullan

ld

n

belirtmilerdir.Arat r c lar bir elektrokimyasal method ile rnlerdeki toplam amitraz kal nt lar n veonun paralanma rn olan 2,4-dimethylanilinin miktar n tespit ederek, cam karbonelektrottaki periyodik voltajmetrenin amitraz ve 2,4-dimethylanilinin oksidasyonaurad n ve al nan dorusal yan tlar ile amitraz iin tahmini limiti 2108 M ve 2,4-dimethylaniline iin 1108 M olarak belirlemilerdir. Arat r c lar bu yntemle et, stve balda amitraz ve 2,4-dimethylaniline kal nt lar n gzlediklerini bildirmektedirler.


41/251


42/251

(fluvalinate, FV) ve Bayvarol (flumethrine, FM) bula kl n analiz etmilerdir.Arat r c lar, normal bir akarisit uygulamas yapt ktan sonra sonbaharda yavrulu petekleri btn bu akarisitler ile 0.03 ile 48 mg/kg aras nda deien oranlarda bula k

hale getirilmilerdir. Bu bula kl k derecesi BP > FV CM >> FM olacak ekildeayarlam lard r. Arat r c lar, ekerli besinler ierisindeki kal nt lar , yavru peteklerinmumlar ndan daha dk oranda, 0.004 ile 0.04 mg/kg aras nda bulunmulard r. Balierisindeki kal nt lar ise tolerans seviyelerinin zerinde 0.003 ile 0.015 aras ndadeien farkl l klar tespit etmilerdir. al ma sonucunda kal nt lar n kontaminasyonuderecesini BP CM > FV dzeninde tespit etmilerdir.

Al Rifai ve Akeel (1997), rdnde yapm olduklar bir al mada; blgesel

olarak retilen veya ithal edilen 26 bal numunesinin 2de insektisit kal nt s narastlanmad n , kalan 24 rnekte ise deiik insektisitlerin kal nt lar n belirlediklerini bildirmilerdir. Arat r c lar bal numunelerinin % 86da ounluunu -HCH,-HCH,lindan n oluturduu ve 0.001-0.372 ppm aras nda deien miktarlarda OK insektisitkal nt s ; blgesel olarak retilen ballar n % 86da OF insektisit kal nt s ; % 14dediklorvos, bromofos-metil, fenitrotion veya mevinfos kal nt s bulmulard r. Ballardatespit edilen OF insektisitlerin en yksek kal nt miktarlar diclorvosta 0.05 ppm,

bromofos-metilde 0.02 ppm, fenitrotionda 0.18 ppm ve mevinfosta 0.19 ppm olarak bulunmutur. Arat r c lar, bir rnekte iki organik fosforlu insektisiti (mevinfos vefenitrotion) birlikte bulduklar n analize al nan ballarda ayr ca fluvalinate, tetradifon ve bromopropylate da rastlan ld n , ancak blgesel olarak retilen ballar n yaln z 1indefluvalinate kal nt s bulduklar n bildirmektedirler.

Waliszewski ve ark. (1998), yapt klar bir al mada; balda fluvalinatekal nt lar n tespit etmek amac yla basit bir analitik metot gelitirmilerdir. Analizleri

gaz kromatografisinde Electron Capture Detector (ECD) ve borsilikat kolonu ileyapm lard r. Fluvalinate kal nt lar n ise n-hekzan ve asetik asidi kullanarak baldanekstrakte etmilerdir. Arat r c lar 20, 50 ve 500 g dzeyde standart eklemesininard nda, ortalama geri al m baar s n ise % 98.16.9 ile 101.97.6 olarak tespit etmitir.al mada dier pestisitlerden herhangi bir bulaman n olmad n belirtilmektedirler.

Tsipi ve ark. (1999), balda organik klorlu pestisit kal nt lar n belirleyen yeni bir y kama metodu gelitirmiler ve bu metodun analitik prosedrnn bal rneklerininmethanol ile ekstre edilmesine ve ekstrenin C18 kolonundan geirilerek hegzan ile


43/251

konsantre edilmesine dayand n bildirmilerdir. Arat r c lar elde ettikleri bu ekstreyidaha sonra gaz kromotografisinde analiz ederek pestisitleri ECD ile tespit etmilerdir.al mada toplam 18 organik klorlu pestisit belirleyerek, bunlar n belirleme limitlerinin

ise 0.05 ve 0.20 mg/kg aras nda deiik konsantrasyonlarda olduu belirlenmitir.Menkissoglu-Spiroudi ve ark. (2000) Yunanistanda yapm olduklar deneysel

bir al mada malathion ve coumaphosun normal tedavi dozlar n uygulad klar kolonilerden 0, 1, 3, 7, 15 ve 21. gnlerde ald klar bal rneklerinde s ras yla 64, 53, 52,50, 21 ve 12 ppb malathion; 54, 45, 48, 26, 20, 14 ppb dzeyinde coumaphos kal nt s belirlemilerdir.

Russo ve Neri (2002), yapt klar bir al mada; balda fluvalinate kal nt lar n

belirlemek amac yla h zl ve basit bir analitik metot gelitirmilerdir. Bunun iin zcolarak methanol-su kar m n , fluvalinate kal nt lar n zmede de etil asetat kullanm lard r. Kal nt lar C1 kartular ndan geirdikten sonra n-hekzan ile konsantreedilmi ve nitrojen alt nda fazla hekzan uurulmutur. Elde edilen ekstre gazkromotorafisinde ECD-MS dedektrleri kullan larak analiz edilmitir. al madaarat r c lar 0.01 ile 50 ng/g aras nda deien standart ykl bal rneklerinden geri al m baar s n % 93.8 ile 100.2 aras nda, GC-ECD iin belirleme limitlerini ise 8 ng/g ve

GC-MS iin 18 ng /g olarak belirlemilerdir.Fransada Martel ve Zeggane (2002)nin yapm olduu al mada 320 bal

rneinden 3 tanesinde fluvalinate, 3 tanesinde coumaphos ve geriye kalan 314numunede herhangi bir kal nt ya rastlanmam t r.

Martel ve Zeggane (2003), metot gelitirmeye ynelik olarak yapt klar bir al mada bal ar lar nda kullan lan pestisitlerin balda b rakt kal nt lar n HPLC iletespit etmilerdir. Arat r c lar bu dorultuda Dioide Array Dedektr ve pH 7ye

ayarlanm

hekzan/izopropil alkol ve amonyak kar

m

mobil faz kullanm

lard

r.Arat r c lar geri al m al mas iin ilk nce konsantrasyonlar belli 3 seviyedestandartlar analiz etmilerdir. al ma sonucunda amitraz standard n n 0.5, 0.125, 0.5mg/kg seviyeleri iin geri al m baar s n % 93.8, 96.2, 98.5; coumaphos standard n n0.5, 0.125, 0.5 mg/kg seviyeleri iin 86.2, 89.8, 101.4; bromopropylate standard n n 0.5,0.125, 0.5 mg/kg seviyeleri iin 93.0, 94.2, 96.7 ve fluvalinate standard n n 0.5, 0.125,0.5 mg/kg seviyeleri iin 93.2, 98.7, 102.8 olarak tespit etmilerdir. Arat r c lar 320 balrnei zerinde bu yntemi uygulayarak amitraz ve bromopropylate kal nt s n


44/251

incelemilerdir. Ancak analizler sonucunda bal rneklerinin 3nde 0.01-0.026 ppmaras nda fluvalinat ve 3nde 0.11-0.26 ppm coumaphos tespit etmilerdir.

Pineiro (2003), Kbada yapt bir al mada 1999 y l nda 111, 2000 y l nda 67

bal rneinin hibirinde OK, OF ve flumetrin kal nt s na rastlanmad n ; 2001 y l ndaise 70 bal rneinin 1de OF, 12de OK insektisit kal nt s tespit edildiini ve ayn balnumunelerinde flumetrin kal nt s bulunmad n bildirmektedir.

Blasco ve ark. (2003)n n yapm olduklar al mada, 2002 y l ierisindeIspanya ve Portekizden toplanan 50 bal numunesi gaz kromatografi ktle spektrometrecihaz ile OK, OF ve karbamat insektisit olmak zere 42 deiik bileik a s ndanincelenmitir. Analiz edilen ballar n ounda kullan m yasak olmas na ramen OK

insektisit kal nt s na rastlan lm t r. rneklerin 14de 0.03-0.28 ppm-HCH, 16da0.01-0.27 ppm HCB (lindan), 13de 0.08-3.49 ppm-HCH, 25de 0.05-4.31 ppm-HCH, 10da 0.033-0.658 ppm DDT, 8de 0.05-0.23 ppm heptenofos, 5de 0.02-0.645 ppm carbofuran, 2de 0.02 ve 0.071 ppm pirimicarb, 4de 0.025-0.068 ppm metidation,1de 0.01 ppm paration-metil, 7de 0.003-0.027 ppm metiocarb, 1de 0.016 ppmcarbaril kal nt s tespit etmilerdir.

Blasco ve ark. (2004), ballarda kal nt analizine ynelik olarak ekstraksiyon

aamas nda SPME ve SBSE yntemlerini kar lat rm lard r. Yntemler sonucundaelde ettikleri ekstreyi LC-MS cihaz nda analiz ederek, kal nt lar n miktar n belirlemilerdir. Arat r c lar analiz sonucundaki standart hatay SPME yntemi iin %3-10 aras nda, SBSE yntemi iin ise % 5-9 aras nda bulmulard r. Analiz limitleri iseSBSE iin 0.04 ile 0.4 mg/kg, SPME iin ise 0.8-2 mg/kg s n rlar aras nda bulmulard r. Arat r c lar kar lat rd klar bu yntemi farkl orijinlerden elde edilmi 15 ticari bal rneklerinde deneyerek SPME ve SBSE yntemlerinin LS-MS ile birlikte

olumlu sonular verdiini, ancak SBSE ynteminin doruluk (5-10 kat) vehassasiyetinin (10-50 kat) SPME ynteminden daha gvenilir olduunu ve ballardazellikle organik fosforlu kal nt lar n belirlenmesinde uygulan labileceinivurgulam lard r.

Jimenez ve ark. (2005), metot gelitirmeye ynelik olarak yapt klar bir al mada; 52 balmumu rneinde varroa mcadelesinde kullan lan pestisit kal nt lar n analiz etmilerdir. Arat r c lar al ma sonucunda pestisitlerden geri al m baar s n n %93 ile 108 aras nda, belirleme limitlerinin ise 4 ile 65 g/kg aras nda olduunu


45/251

belirtmilerdir. Arat r c lar, balmumu rneklerinde lindane (0.0420.29 mg/kg),chlorfenvinphos (0.167.62 mg/kg), 4,4TDE (0.20 mg/kg), bromopropylate (0.041 0.12 mg/kg), tetradifon (0.0320.58 mg/kg), acrinathrin (0.0580.59 mg/kg),

coumaphos (0.270.38 mg/kg), fluvalinate (0.645.10 mg/kg), endosulfan sulfate (0.12 0.37 mg/kg) ve 3-phenoxybenzaldehyde (0.0801.47 mg/kg) pestisitlerini tespitetmilerdir.

Pang ve ark. (2006), bal, meyve suyu vearapta 450 farkl pestisit kal nt s n iftkartulu s v faz ekstraksiyonunu kullanarak GC-MS ve LC-MS-MS cihazlar nda belirlemilerdir. Arat r c lar her pesitiside bal olarak belirleme limitlerini 1.0 ile 300ng g-1 aras nda ve2.03000 ng g_1aras nda haz rlad klar farkl yapay rnek ile geri

al m baar s n da % 59 ile 123 aras nda deien oranlarda belirlemilerdir. Toplam 450 pestisidten 413 (% 92) pestisidin geri al m baar s n % 70 ile 120 aras nda, 35 (% 8)adet pestisidin % 59-70 aras nda tespit etmilerdir. Arat rma sonucunda elde ettiklerisonulardan 437 (% 97) pestisidin standart hata oran n % 25den dk, dierlerinin ise(% 3) % 25 ile 30.4 aras nda deitiini belirlemilerdir.

Erdorul (2007), Kahramanmara ili ar c lar ndan ald 9 bal rneinde 32 adet pestisitin kal nt analizini yapm t r. Arat r c eitli yntemler uygulad

al mas nda, en iyi geri al m al mas n n-hekzan/aseton ile kolon ekstraksiyonumetodu ile yapt analiz sonucunda elde etmitir. Bu yntemle haz rlanan ekstreyi GC-ECD ve GC-MSde analiz ederek; sonuta HBC,-chlordan, trans-nonachlor, cis-nonachlor, heptachlor, aldrin, bromophos ethyl, trans-HCE,-endosulfan,-endosulfanve dieldrin pestisitlerinin miktarlar n s ras yla 0.30, 0.05, 0.14, 0.84, 0.04, 0.06, 2.74,0.03, 0.09, 0.27 ve 0.36 ng/g olarak belirlemitir.

2.3.3. Naftalin Kal nt lar

Avrupada kullan lan antibakteriyeller, veteriner, t p ve zirai ilalar, klorluhidrokarbonlar, hasat zaman yap lan ruhsatl ar ilalar , zellikle parafin ve naftalinkullan m n n sak ncal olduu bildirilmitir (Mutinelli ve Rademacher, 2003).

lkemizde 2002 y l nda Tar m ve Kyileri Bakanl Koruma ve Kontrol GenelMdrl taraf ndan yrtlen Ulusal Kal nt zleme Projesi erevesinde ballardayap lan kal nt al malar nda analiz edilen 97 bal numunesi karbamatl insektisidlerden

karbaril ve sentetik piretroidlerden sipermetrin ynnden incelenmi ve kal

nt

ya


46/251

rastlanmam t r. Analiz edilen 130 bal numunesi OK insektisidlerden beta-endoslfan,OF insektisidlerden paratiyon-metil, malathion, diazinon, diklorvos, dimetoate,triklorfon ve coumaphos ynnden incelenmi; ilgili bileiklerin kal nt s na

rastlanmam t r. ncelenen 118 numunenin 26s nda ise naftalin kal nt s tespitedilmitir (Anonim, 2003).

Castle ve ark. (2004), GC-MS ve Headspace ile bal rneklerinde nitrobenzen ve petrol rnleri kal nt lar n analiz etmilerdir. Arat r c lar belirleme limitlerininitrobenzen iin 2g/kg ve toluen,o-xylen, etilbenzen ile naftalin maddeleri iin ise 0.5g/kg olarak belirlemilerdir. Arat r c lar marketlerde sat lan 49 bal rneindeyapt klar analiz sonucunda hibir rnein nitrobenzen veya petrol rn bir madde

iermediini, 2 rnein dk seviye toluene ve 1 rneinde o-xylene ierdii belirlemilerdir.

Tananaki ve ark. (2005), balda 1,2-dibromoetan, 1,2-diklorobenzen and naftalinkal nt lar n belirlemeye ynelik GC-MS ile eitli ekstraksiyon teknikleri kullan larak yksek hassasiyetli metotlar gelitirmilerdir. Arat r c lar al t klar maddelerin belirleme limitlerini 1,2-dibromoetan, 1,4-diklorobenzen ve naftalin iin s ras yla 0.8,0.15 and 0.05 g kg1 olarak tespit etmilerdir. Arat r c lar gelitirdikleri metodu

Yunanistandan al nan 25 bal rneinde denemiler ve rneklerde 1,2-Dibromoetankal nt s belirlemediklerini, bir rnekte 10 g kg1 aan konsantrasyonda diklorobenzenve naftalin kal nt s bulduklar n bildirmeilerdir.

2. 4. Balda Polen Kaynaklar n Belirleme al malar

Polen, balar lar iin hayati neme sahip doal protein kayna d r. Polen, balar lar n n yavru yetitirmesinde ve gen dnemlerinde dokular n n, kaslar n n, salg

bezlerinin ve dier organlar n n yeterince gelimesi iin gerekli olan protein, lipit,sterol, vitamin ve minareleri salayan tek besin maddesidir (Dobson ve Peng, 1997;Doaroglu, 1999; Calderone ve Johnson, 2002; Gen ve Dodololu, 2003).

Ar lar n vcutlar nda ieklerle temas ettiklerinde polenlerin yap mas iink llar ve arka bacaklar nda polenin ayaklarda biriktirilmesini salayan polen sepetcikleri bulunmaktad r. Bal ar lar polenleri daha ok sabahlar toplar ve kovanda petek gzlerinde depo ederler. Tercih edilen iekler taraf ndan retilen polenin miktar ve

kalitesi; hem farkl

bitki trleri hem de ayn

tr iinde ok fazla deiim


47/251

gsterebilmektedir. evre koullar toplanan polen miktar n nemli dzeydeetkilemektedir (Taber, 1973; ONeal ve Waller, 1984; Kumova ve Korkmaz, 1998).

Gnmzde ar lar n bacaklar na yap an polenleri toplamak iin Royden Brown

taraf ndan gelitirilen polen tuzaklar kullan lmaktad r (Snmez ve Altan, 1992). Bitkieidine bal olarak rengi sar dan, k rm z , mor ve pembenin deiik tonlar nda ve bykln ise bitki kayna na bal olarak 10-20 ile 75-100 mikron aras ndad r (Tolon ve Altan, 1996). Polenin kimyasal ieriini protein, karbonhidrat, yalar,vitaminler ve mineraller oluturmaktad r.

Polen rneklerinde yap lan analizler son derece s n rl iken, ballarda yap lan polen analizi al malar son y llarda artm t r. Trkiye ballar nda ilk polen analizinin

Abdul Muheiman taraf ndan yap ld bildirilmektedir (Sorkun ve ark., 1989). Bursayresindeki ballarda polen analizleri ile ilgili al malar bulunmaktad r (Gmen, 1989;nl, 1994, Doan ve Sorkun, 2001).

Bal n polen ieriine gre yap lan s n fland r lmada; toplam polen spektrumu20.000den az olan ballar polen say s ok az olan ballar, 20.000100.000 aras nda olan ballar normal ve 500.0001.000.000 aras nda olanlar ise poleni ok zengin ballar olarak ayr lm t r. Melissopalinolojik analizler bizlere bal n doall , bal n bitkisel orijini ve

kalitesi hakk nda bilgi vermektedir (Moar, 1985). Cabrera Ruiz ve ark. (1997),spanyada yrttkleri bir al ma sonucunda 22

bal rneinde polen analizi ile ballar n % 0.1 ile % 62 aras nda deien oran ndanarenciye bal n temsil ettiini bildirmilerdir. Arat r c lar narenciye d nda

Eucalyptus spp., Echium plantagineum, Olea europaea, Lavandula multifida, Raphanus

raphanistrum ve Quercus coccifera polenlerini de belirleyerek; toplam balrneklerinden 8nin % 10 oran ndan dk olmas ndan dolay narenciye bal n temsil

etmediini bildirmilerdir.Abell ve ark. (1996), tek orijinli yonca ve kanola ballar n polen analizlerinegre tan mlad klar al malar nda kanola bal n n % 91.3 oran nda Brassicaceae familyas poleni ve % 4.5 oran nda yonca poleni iermekte olduunu; ve % 94.5oran nda gl poleni ieren yonca bal nda ise Brassicaceae familyas poleni bulunmad n bildirmilerdir.

Andrada ve ark. (1998), 1993-94 y llar nda Puan, Cnel. Pringles, Cnel. Suarez,Saavedra ve Tornquist blgelerinden toplanan 34 bal rneinde, polen analizlerini


48/251

yapm lard r. Arat r c lar analiz sonucunda 31 farkl eit poleni tespit ederek uygunolan en yak n s n flara ay rarak; dominant polen olarak Eucalyptus spp., Helianthusannuus ve Diplotaxis tenuifolia bitkilerini belirlemilerdir. al ma sonucunda 7 rnek

tek eit, 8 rnek 2 eit ve 19 rnek ise kar k orijinli olup youn olarak Fabaceae, Asteraceae andBrassicaceae polenlerini ierdiini belirtmektedir.

Doan ve Sorkun (2001), yapt klar bir al mada, Trkiye'nin Ege Blgesi'nden31, Marmara Blgesi'nden 17, Akdeniz Blgesi'nden 24 ve Karadeniz Blgesi'nden 2rnek olmak zere toplam 74 iek bal rneinde polen analizi yapm lard r.Arat r c lar analiz sonucunda bal rneklerinin 12sinin unifloral ve 62sinin multifloralolduunu tespit etmilerdir. al ma sonucunda, 18i tr dzeyinde ve 67'si de cins

dzeyinde olmak zere 85 farkl taksona ait poleni belirlemilerdir. Arat r c lar Castanea sativa, Centaurea spp., Eucalyptus camaldulensis, Gossypium spp.,

Helianthus annuus, Isatis tinctoria, Lotus corniculatus, Marrubium vulgare, Pimpinella

anisum , Salix vulgare, Salvia verticillata, Trifolium spp. ve Vicia cracca dominant polenlere sahip takson, Anthemis spp., Astragalus spp., Centaurea spp., Eryngiumcampestre, Gossypium spp., Helianthus annuus, Linaria arvensis, Lotus corniculatus,

Marrubium vulgare, Olea spp., Pimpinella anisum, Solidago spp., Trifolium spp.,

Triticum vulgare, Xanthium spp. ve Vicia cracca sekonder polenlere sahip takson vedier 64 taksonun minor ile eser polene sahip takson olduunu belirlemilerdir.

Joshi ve Pechhacker (2001), yapt klar bir al mada, Tarai Nepalin ChitwanBlgesinde 30 Apis dorsata , 25 Apis cerana ve 25 Apis mellifera kolonilerindentoplad klar bal rneklerinde polen analizini, asetol metodu uygulamadan, Uluslararas Ar Botanii Komisyonunun bildirdii ynteme gre yapm lard r. Arat r c lar tespitettikleri en bask n predominant taksonlar n Eupatorium odoratum, Brassica spp., Litchi

chinensis, Syzygium spp., Mangifera indica, Fagopyrum esculentum, Shorea robusta veMelia azedarach olduunu; her bal rneindeki polen tipi say s n n, A. mellifera ballar na oranla, A. dorsata ve A. cerana da nemli miktarda daha yksek olduunu bildirmilerdir. Arat r c lar ayn iekli alan ierisindeki, farkl ar trlerinin farkl bitkitrlerini farkl oranlarda tercih ettiini bu al man n sonucuna gre saptam t r.

Andrada ve Tellera (2002), Arjantinnin Caldn blgesinden toplam olduklar 75 bal rnei zerinde yapt klar melissopalinolojik analizler sonucunda; blgedegenelde aa polenlerinin daha yayg n olduunu, analizler sonucunda 36 farkl bitki


49/251


50/251

Pehlivan ve ark. (2003), yapt bir arat rmada; Trkiyede yetien Salixbabylonica , Populus thevestina Dode (Salicaceae ), Acer negundo ve Acer platanoides (Aceraceae) aa trlerinin polen morfolojilerini k mikroskobu ile incelemilerdir.

Arat r c lar, Salix baylonica polenlerinin trikolpat, prolat-sferoidal, ornamentasyonretikulat; Populus thevestina polenlerinin inaperturat, sferoidal, ornamentasyon granulatve Acer platanoides ile Acer negundo polenlerinin ise trikolpat, subprolat, suboblat vesferoidal, ornamentasyonlar striat olduunu bildirmilerdir. Belirledikleri her trntoplam protein deerini Lowry yntemine gre hesaplayarak; toplam protein miktar n n

Acer platanoides (% 46.53) veSalix babylonica da (% 37.08), Populus thevestina (%10.47) ve Acer negundo ya (% 24.27) gre ok daha fazla deiiklik gsterdiini

bildirmilerdir.Tyl ve Sorkun (2004), 2001 y l May s, Haziran, Temmuz, Austos ve Eyll

aylar nda, Bursa'n n Cumal k z k, Narl dere, Akalar,kizce, ekrice ve Barakl blgelerinden polen rnekleri zerinde analiz yapm lard r. Arat r c lar, toplanan polenrneklerinden ar lar n miktar bak m ndan en ok toplad 14 takson poleni, ekonomik olarak nemli olduu gerekesiyle organoleptik analizler iin uygun bularak analizettikleri polenlerin taksonlar n Asteraceae familyas na ait,Carduus tip I, Carduus tip

II, Helianthus annuus ve Xanthium strumarium ; Brassicaceae familyas na ait, Raphanus raphanistrum ; Cistaceae familyas na aitCistus creticus ve Cistus salviifolius ; Dipsacaceae familyas na ait Cephalaria transsylvanica , Schrader ve Scabiosacolumbaria ; Fabaceae familyas na ait Trifolium pratense ve Trifolium repens ;

Fagaceae familyas na aitCastanea sativa Mille r; Papaveraceae familyas na ait Papaver rhoeas ve Ranunculaceae familyas na aitConvolvulus arvensis olmak zere toplam 8familyaya ait 14 taksonu belirleyerek organoleptik (tat, koku, renk) ve niasta analizleri

yapm

lard

r.Arat r c lar al ma sonucunda Fagaceae familyas na aitCastanea sativa n n,niasta iermemesi, tat ve koku deerlerinin daha yksek olmas nedeniyle en ok tercihedilen polen olduunu; ayn zamanda Asteraceae familyas na ait Carduus tip I veCarduus tip II polenleri ile Ranunculaceae familyas na aitConvolvulus arvensis poleninniasta iermeleri ve tat ile koku deerlerinin en az deeri almas nedeniyle tercihedilmeyen polen olarak tan mlad klar n bildirmilerdir.

Silici (2004), Bursa ilinde 2004 y l nda yrtt bir al mada; marketlerde


51/251


52/251


53/251


54/251

izelge 3.2 (Devam) Bal retimine gre rnek toplanan blgeler, iller ve % retim oranlar (Anonim, 2004)

Blgeler ller Bal rnei Al nan

Ar c Say s

rnek Say s x

Tekerrr Say s

lin Trkiyedeki

retim Pay (%)Ad yaman 2 2 x 3 = 6 adet 0.95Diyarbak r 2 2 x 3 = 6 adet 0.85Siirt 1 1 x 3 = 3 adet 0.51

GneydouAnadoluBlgesi .Urfa 1 1 x 3 = 3 adet 0.50Toplam : 4 il 6 6 x 3 = 18 adet 2.82Genel Toplam : 40 il 200 200 x3 = 200 adet 100Trkiyedeki Toplam Bal retimi 69.540Toplaml Say s 40


55/251


56/251

ekil 3.2. al ma kapsam nda ar c lardan toplanan bal numuneleri


57/251


58/251

Biyokimyasal Analizlerde Kullan lan Cihazlar Refraktometre: Abbe Tipi RMI/ RMT Model Optech optical Technology Rotary Evaparatr: KIKA RV 05-ST, KIKA LABORTEKNK HB4 Basic Kjeldal Cihaz : Gerhart Kjeldatherm model EC 250/4 Nkleosil Carbohyd

türkiye'de Üretilen bazı balların yapısal Özelliklerinin gıda güvenliği bakımından...

Documents