T.C.

ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ

EDEBİYAT FAKÜLTESİ

BİLGİ VE BELGE YÖNETİMİ BÖLÜMÜ

BİLGİ ERİŞİM SİSTEMLERİNDE BAŞARI ÖLÇÜTLERİ VE ARABAM.COM,

HÜRRİYETEMLAK.COM VE MİLLİ KÜTÜPHANE WEB KATALOĞUNUN BİLGİ

ERİŞİM ÖZELLİKLERİ

Hazırlayanlar:

Emel ŞAHİN Gülhan ŞAM Recep OFLAZ Tuba KORKMAZ

090217022 090217031 090217036 090217040

Ders Sorumlusu:

Doç. Dr. Hüseyin ODABAŞ

ERZURUM 2011

1

İÇİNDEKİLERI. BÖLÜM: GİRİŞ.....................................................................................

I.1. KONUSU ................................................................................... ..1I.2. AMACI ......................................................................................... 2I.3. ÖNEMİ .........................................................................................2I.4. YÖNTEM ..................................................................................... 3

I.4.1. Kavramsal Çerçeve ve Varsayım ........................................3I.4.1.1. Kavramsal Çerçeve...........................................................3I.4.1.2 Varsayım.............................................................................4I.4.2. Kapsamı ...............................................................................4I.4.3. Sınırlılık ................................................................................5

I.5. EVRENİ .....................................................................................5I.6. GÖZLEM TEKNİĞİ ....................................................................5

II. BÖLÜM: BİLGİ........................................................................................ 6II.1. Erişimin Temel Kavramları ........................................................6II.1.1. Bilgi ....................................................................................... 6II.1.2. Bilginin Önemi ve Bilgi Türleri ................................................7II.2. Bilgi Erişim ................................................................................8II.2.1. Bilgi Erişimin Tanım ve Tarihçesi .................................... ......9II.2.2. Bilgi Zinciri ve Bilgi Erişim ......................................................10

III. BÖLÜM: BİLGİ ERİŞİM SİSTEMİ .......................................................12

III.1. Başlıca Erişim Sistemi ..................................................................12

III.1.1. Kurumlar ................................................................................13

III.1.2. Kataloglar ..............................................................................13

III.1.3. Bibliyografyalar ......................................................................13

III.1.4. Kitap Sonu Dizinleri ..............................................................13

III.1.5. Ansiklopedi ve Sözlükler ........................................................14

III.1.6. Toplu Kataloglar .....................................................................14

III.1.7. OPAC' lar ...............................................................................14

III.1.8. Thesauruslar ..........................................................................14

2

III.1.9. Veri Tabanları .........................................................................15

III.1.10. Öz Dizinler ............................................................................15

III.1.11. Atıf Dizinleri ..........................................................................15

III.1.12 Z39.50 Ağ Geçidi ...................................................................15

III.1.13. Arama Motorları ....................................................................15

III.1.14. Anlamsal Örgü(Semantik Web) ............................................16

III.2. Bilgi erişim Sistemlerinin Temel Bileşenleri ....................................16

III.2.1. Derme Veri Tabanı ..................................................................16

III.2.2. Belgelerin Dizinlenmesi ...........................................................16

III.2.3. Sorgu Cümlesi Hazırlama ........................................................16

III.2.4. Sorgu Cümlesi .........................................................................16

III.2.5. Kullanıcı Arabirimi ....................................................................17

III.2.6. Erişim Kuralları ........................................................................17

III.2.7. Erişim Etkinliği Ölçüleri ............................................................17

III.2.8. İlgililik Geribildirimi Kavramı .....................................................19

IV. BÖLÜM: DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ........................................20

IV.1. Değerlendirme Ölçütleri........................................................................21

IV.2. Değerlendirme Ölçütlerinin Tanımları....................................................21

IV.2.1. Kapsam......................................................................................21

IV.2.2. Yansızlık........................................................ ...................... ....21

IV.2.3. Yazım Biçimi..............................................................................21

IV.2.4. Güncellik- Geçerlilik...................................................................21

IV.2.5. İçerik..........................................................................................22

IV.2.6. Maliyet.......................................................................................22

IV.2.7. Güvenilirlik.................................................................................22

3

IV.2.8. Otorite ve Saygınlık........................................................................22

IV.2.9. Yalınlık............................................................................................23

IV.2.10. Erişim Hızı....................................................................................23

IV.2.11. Dil Seçenekleri..............................................................................23

IV.2.12. Kullanım Kolaylığı.........................................................................23

IV.2.13. Duyarlık.........................................................................................23

IV.3. Sitelerin Değerlendirilmesi.................................................................24

IV.3.1 Kapsam................................................................................ ..........24

IV.3.2. Yansızlık................................................................................ ....... 24

IV.3.3. Yazım Biçimi...................................................................................24

IV.3.4. Güncellik ve geçerlilik ....................................................................25

IV.3.5. İçerik..................................................................... .........................25

IV.3.6. Maliyet..................................................................... .......................25

IV.3.7. Güvenilirlik..................................................................... .................26

IV.3.8 Otorite ve Saygınlık..................................................................... ....26

IV.3.9. Yalınlık..................................................................... .......................26

IV.3.10. Erişim Hızı..................................................................... ...............27

IV.3.11. Dil Seçenekleri..................................................................... ........27

IV.3.12. Kullanım Kolaylığı..................................................................... ...27

IV.3.13. Duyarlık..................................................................... ...................27

IV.4. Sitelerin Puanlandırılması...................................................................27

V. BÖLÜM: SONUÇ VE ÖNERİLER ................................................................29

V.1. Sonuç..................................................................... .................. .........29

V.2. Öneriler...............................................................................................30

KAYNAKÇA ..........................................................................................................32

4

Çizim ve Tabloların Listesi

Çizim 1. Bilginin Üretimi ve Dolaşımı..............................................................11

Çizim 2. Arama Sonucunun (çıktısının) Gösterimi..........................................18

Tablo 1. Puanlama Tablosu............................................................................28

5

1. BÖLÜM

1. ARAŞTIRMANIN KONUSU:

Bilgi, çeşitli kaynaklardan farklı kanallarla belirli bir amaç için elde

edilen, özümsenen ve daha önce var olan bilgide değişiklik yaratarak bir etkinlik için

kullanılabilen ve başkalarına iletilebilmek üzere farklı ortam kaydedebilen bir olgudur

(Uçak, 2000, s.151).

Bilgi farklı dönemlerde farklı rollerle karşımıza çıkmaktadır. Bilginin

değişen rolleri;

• Tarım Toplumunda bilgi, sorun çözmede yardımcı olan kritik bir “girdi” idi.

• Sanayi Toplumunda ticari bir ürün, en temel ekonomik kaynak, “kalkınmanın

can damarı” haline gelen bilgi “çözümün” kendisi oldu.

• Bilgi Toplumunda ise yaratılabilecek, iletilebilecek, depolanabilecek sınırsız

bilgi giderek bir “sorun” haline gelmeye başladı ( Tonta, 2009a).

Bilgi erişim, insanların temel ihtiyaçlarını karşılamak için farklı olanaklar

sunar. Her bilgi erişim sistemlerinin kendine özgü bilgi erişim modelleri vardır. Bilgi

erişim sistemleri kendi veritabanlarından yararlanarak kullanıcıya çeşitli bilgi erişim

hizmetleri sunmaktadır.

Mooers’ a göre bilgi erişim, bilginin betimlemesinin entellektüel yönleri ile

aramaya yönelik özelliklerini ve bu operasyon için kullanılan sistem, teknik ve ya

makineleri kapsar (Arıkan 2006, s. 23’ ten aktarıldığı gibi).

Bir bilgi erişim sisteminin temel işlevi dermedeki ilgili (relevant)

belgelerin tümüne erişmek, ilgili olmayanları da ayıklamaktır/reddetmektir. İdeal bir

bilgi erişim sistemi ilgili belgelerin tümüne ve salt ilgili belgelere erişim sağlamalıdır.

Ama, aslına bakılırsa, ideal bir bilgi erişim sistemi yoktur. Bilgi erişim sistemleri ilgili

belgelerin tümüne ve salt ilgili belgelere genellikle erişim sağlayamamaktadır.

Kullanıcılar birkaç ilgili belgeye hızlı bir şekilde erişim sağlayan sistemlerle de tatmin

olabilmektedirler ( Tonta, 1995, s. 302).

6

Milli kütüphane web kataloğunun, arabam.com ile hürriyetemlak.com web

sitelerinin bilgi erişim özellikleri ve bilgi erişim sistemlerinin başarı ölçütleri

araştırmamızın temel konusunu oluşturmaktadır.

2. ARAŞTIRMANIN AMACI:

Bilgi hizmeti veren çeşitli sistemler, uzun yıllar boyunca kullanıcı

gereksinimi dikkate alınmadan geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Ancak bu sistemlerin

yaşamını sürdürmesinin kullanıcı memnuniyetine bağlı olduğu aşikârdır. Zamanla

anlaşılan bu faktörün geri bildirimler doğrultusunda tanımlanması ve yapılandırılması

konusunda çalışmalar başlamıştır.

Bilgi, bilgi erişim ve bilgi erişim sistemleri kavramlarından yola çıkarak

bilgi erişim sistemlerinde başarı ölçütleri, arabam. com ve hürriyetemlak. com siteleri

ile Milli Kütüphane web kataloğunun bilgi erişim özellikleri araştırmanın temel

amacını oluşturmaktadır. Kullanıcıya gerekli hizmetlerin sunulup sunulmadığı,

kullanıcının bu hizmetlerden duyduğu memnuniyet ve oluşturulan bilgi sistemlerinin

başarı oranı gibi birtakım konular sorgulanacaktır.

3. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ :

Bilgi teknolojilerinin hayatımıza girmesiyle birlikte elektronik bilgide

önemli miktarda artış görülmektedir. Basılı bilgi miktarı yaklaşık 14 yılda bir ikiye

katlanırken, internet aracılığıyla erişilen bilgiler her yıl 2-3 kat artmaktadır ( Tonta,

Bitirim ve Sever, 2002, s. 11). Günümüzde bilgiye ihtiyaç duyan bireyler, bilgi

ihtiyaçlarını gidermek için ağlar üzerinde çeşitli araçlardan yararlanmaktadırlar.

Bunlara arama motorları ve web tarayıcıları örnek olarak gösterilebiler. Elektronik

ortamda elde edilen bilgilerin güvenilir ve nitelikli olup olmadığına karar vermek

gittikçe zorlaşmaktadır.

Bir bilgi erişim sisteminin temel işlevi, kullanıcıların bilgi ihtiyaçlarını

karşılaması muhtemel dermedeki ilgili (relevant) belgelerin tümüne erişmek, ilgili

olmayanları da ayıklamaktır ( Tonta ve diğerleri, 2002, s. 23).

7

Web 2.0 uygulamalarının ortaya çıkması, ticari ya da kâr amacı gütmeyen

kurumların ve son kullanıcıların zengin içerik sağlamaya başlamaları bilgi

kaynaklarının ve hizmetlerinin düzenlenmesinde önemli değişikliklere yol açtı.

( Tonta, 2009b, s. 744)

Böyle bir ortamda kullanıcılar da zamanla daha gelişmiş bilgi

hizmetlerine gereksinim duymaya başladı. Bilgiyi fiziksel olarak aramak yerine web

2.0 teknolojilerini kullanarak kendi verilerini yönetmeye, başka kaynaklardan

buldukları zengin bilgileri kendindekilerle bütünleştirmeye ve bu bilgileri başkalarıyla

paylaşmaya başladılar. Böylelikle kullanıcılar web 2.0 teknolojilerini kullanarak çok

daha aktif bir konuma geçtiler. Böyle nitelikli kullanıcıların olduğu bir durumda web

sitelerinin yapmış olduğu çalışmalar, kullanıcıya sunduğu hizmetlerin niteliği

araştırılacaktır.

Araştırma, web 2.0 teknolojileriyle bilgi erişim sistemlerinin kâr amacı

güden ticari kuruluşlar ve kâr amacı gütmeyen kurumların web kataloğunun bilgi

erişim özelliklerinin kullanıcıya vermiş olduğu hizmetleri ortaya koymak bakımından

önemlidir.

4. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ:

Ayrıca arabam. com, hürriyet, emlak. com ve milli kütüphane web

kataloğunun bilgi erişim özellikleri ayrıntılı incelenerek karşılaştırmalar yapılacaktır.

Web kataloğunda nelerin olması ve/veya olmaması kullanıcıya yarar ya da yararlar

sağlayacak durumların tespit edilmesi araştırmanın amacı arasında yer almaktadır.

4. 1. Kavramsal Çerçeve ve Varsayım

4.1.1 Kavramsal Çerçeve

Bilgi erişim sistemleri, kullanıcının bilgi ihtiyacını eksiksiz olarak

karşılayabilmek amacıyla var olan sistemlerdir.İnternet kullanımının artmasıyla

birlikte web üzerinde var olan bilgi erişim sistemlerinde yer alan bilgi miktarının

artmasıyla doğru bilgiye erişim güçleşmiştir.

8

Bilgi erişim sistemlerinde bilginin düzenlenişi, sunumu, kişinin bilişsel

yapısı ve bilgi arama davranışı gibi faktörlerin istenen bilgiye veya doğru

dokümanlara erişimi etkileyebileceği fark edilmiştir. Bu durumun ortaya çıkmasıyla

birlikte kullanıcı odaklı çalışmalar başlamıştır. İlgili kuram ve modeller üretilerek

kullanıcıların hizmetine sunulmaktadır.

4.1.2.Varsayım

Bilgi sistemleri büyük veri tabanlarını bulundurmasına rağmen kullanıcının

erişmek istediği konuyla ilgili erişebileceği bilgi miktarı oldukça azdır. Veri

tabanlarının sunduğu bilginin tamamına erişmek için bilgi sistemi ile kullanıcı

arasında güçlü bir etkileşim olmalıdır.

Bu araştırmanın varsayımları şunlardır:

Arabam.com, hürriyetemlak.com ve milli kütüphane web kataloğunun

erişim özellikleri bilmemiz gereken tüm bilgiyi bize kullanılabilirlik açısından

yeterli oranda sağlamamaktadır.

Ticari sitelerdeki görseller ve hareketli animasyonlar, kullanıcıları

meşgul edecek ya da onları daha ileri bir noktaya taşıyacak giriş noktaları

sunuyor. Erişim isabetini zayıflatmaktadır.

Her şey en basit seviyeye indirgenerek kullanıcının kolayca

anlayabileceği şekilde verilmemektedir.

Kâr amacı güden ticari web siteleri her zaman doğru, güvenilir ve

nitelikli bilgiler vermemektedir. Kullanıcıların bilgi erişim sistemlerini kullanma yetisi olmadan bilgiye

kolayca erişim sağlayamamakta, bu siteler her türden kullanıcının

anlayabileceği ara yüz sunmamaktadır.

Arabam.com, hürriyetemlak.com ve milli kütüphane web kataloğu baz alınarak

bu varsayımların haklı tarafları araştırılmıştır.

4.2. Kapsam :

Bilgi erişim sistemlerinin bazı web siteleri üzerinde (arabam.com,

hürriyetemlak.com ve milli kütüphane web kataloğunun) bilgi erişim özellikleri

araştırmanın kapsamını oluşturmaktadır.

9

4.3. Sınırlılık:

İnternet üzerinde bulunan araç satışı ve kiralanması, emlak satışı ve

kiralanması ayrıca web kataloğu hizmeti sunan tüm web siteleri bu araştırmanın

evrenini oluşturmaktadır. Tüm bu siteler içerisinde arabam.com, hürriyetemlak ve

Milli Kütüphane web kataloğu araştırmamızın sınırlılığını oluşturmaktadır.

5. ARAŞTIRMANIN EVRENİ:

Arabam.com, hürriyet. emlak.com ve milli kütüphane web Kataloğu

araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Araştırmadaki web sitelerinin katalog

özellikleri, mevcut materyalleri, kullanıcı nitelikleri, kullanıcı sorunları ve bu web

sitelerinin tutarlılığı üzerinde durulacaktır.

6. ARAŞTIRMANIN GÖZLEM TEKNİĞİ:

Araştırmada web sitelerinin durumlarını ortaya koymaya ve var olan

durumlara yönelik çözüm önerileri getirmeye yarayacak verilerin, basılı ve elektronik

kaynaklar saptanarak belgelerin incelenmesi, farklı araştırma bulgularının gözden

geçirilip harmanlanmasıyla belgesel tarama yöntemi uygulanacaktır.

Araştırmada veri toplama yöntemi olarak dolaylı gözlem ve dolaysız

gözlem teknikleri bir arada kullanılmıştır. Dolaylı gözlem tekniğinde basılı ve

elektronik kaynaklar üzerinde bibliyografya çalışması yapılmış, veriler bulunan ilgili

kaynaklar üzerinden elde edilmiştir. Dolaysız gözlem tekniği olarak yoğun gözlem

tekniği ( monografi) kullanılmıştır.

10

II. BÖLÜM

II. BİLGİ ERİŞİM SİSTEMLERİ

II.1. BİLGİ ERİŞİMİN TEMEL KAVRAMLARI

II.1.1. BİLGİ

Bilgi, insanlık tarihi boyunca her zaman var olmuş, toplumların gelişme

kaydetmesinde etkin bir rol oynamıştır. Bilgi insanlığın çağ atlamasına neden olmuş

ve her yeni çağa bambaşka bir boyut kazandırmıştır.Bilgi her çağda toplumlar için

büyük önem taşımıştır. İnsan yaşamını kolaylaştırmış ve her zaman gelişmişliğin

simgesi olmuştur.

Toplumsal bir varlık olan insan, çevresini kontrol edebilmek, geleceğini

belirlemek ve öğrenme güdüsünü karşılayabilmek için sürekli bir etkinlik içindedir.

İnsanın yaşamını sürdürebilmesi, sonsuz sayıdaki gereksinimlerini karşılayabilmesi,

sosyal etkinliklerini düzenleyebilmesi ve doğaya hakim olabilmesi için bilgiye

gereksinimi vardır(Uçak, 2000, s.143).

İnsan hayatının temel taşı olan bilginin bir çok tanımı bulunmaktadır.

Örneğin Türk Dil Kurumu'nun tanımına göre bilgi:

İnsan aklının erebileceği olgu, gerçek ve ilkelerin bütünü, bili, malumat.

Öğrenme, araştırma veya gözlem yolu ile elde edilen gerçek, malumat.

Başka bir tanıma göre bilgi:

Bir deneyim veya eğitim sırasında bir kişinin ihtiyaç duyduğu uzmanlık

ve yetenekler; bir öznenin teorik veya pratik açılardan kavradıkları.

Bir başka tanıma göre bilgi:

Belli bir alanda veya toplamda bilinen; gerçekler ve malumat veya bir

gerçeğin, durumun tecrübesiyle kazanılan farkındalık veya aşinalık olarak çeşitli

biçimlerde tanımlanmaktadır(wikipedia, 2011).

11

Bilgi: Çeşitli kaynaklardan farklı kanallarla belirli bir amaç için elde edilen,

özümsenen ve daha önce var olan bilgide değişiklik yaratarak bir etkinlik için

kullanılabilen ve başkalarına iletilebilmek üzere farklı ortam, kaydedebilen bir

olgudur(Uçak, 2000, s.151).

Bilgi kavramı tanımlanırken en çok karşılaşılan sorun veri, enformasyon ve

knowledge sözcüklerinin her birinin karşılığı olarak bilgi teriminin kullanılmasıdır. Bu

bağlamda veri, enformasyon ve knowledge nin tanımları şöyledir:

Veri(Data): İşlenmemiş, düzenlenmemiş ham gerçeklerdir. Veri

bilginin kaynağıdır. Bilgi (information) toplanmış, anlamlı şekilde işlenmiş verilerdir.

Veri bilginin (information) hammaddesini oluşturur. Kararların alınmasına yardımcı

olacak bilgiyi (information) üretmede veriden yararlanılır. Her tür bilginin oluşumunu

sağlayan kaynak veridir” (Uçak, 2000, s.146).

Enformasyon(Information): Toplanmış, anlamlı bir şekilde

işlenmiş veridir. Düzenleme başkaları tarafından yapılmış olup, yalnızca ilgili kişiler

tarafından bir anlam taşır. Veri enformasyonun(bilgi) ham maddesini oluşturur.

Enformasyon; veriden çok daha zengin bir içeriğe sahip olup yazılı, sözlü ve ya

görsel bir mesajdır. Her tür enformasyonun oluşmasını sağlayan kaynak veridir(Polat,

2009).

Knowledge: 1975 yılında yayınlanan Information for

Action :From Knowledge to Wisdom adlı makalesinde Manfred Kochen'in yapmış

olduğu tanıma göre; Bilgi (knowledge), bilgiden (information) sonraki basamağı

oluşturmakta, daha sonraki oluşumu ifade etmektedir. Bilgi (knowledge), bilginin

(information) ötesinde, bilginin yorumlanması, belli bir değere göre işlenmesi, bilgiyi

alanın etkinlikleri doğrultusunda hazırlanmasıdır (Uçak, 2000, s.147' de aktarıldığı

gibi).

II.1.2. Bilginin Önemi ve Bilgi Türleri

Bilgi toplumu olmanın en önemli öğesi bilgi ve bilgiyi kullanmaktır. İnsan

gücü tarım toplumunda etkin kuvvet iken sanayi toplumunda yerini makineye

bırakmıştır. Günümüzde ise üretilen bilgi enformasyon teknolojileri kullanarak

paylaşılmakta ve yaygınlaşmaktadır.

12

Bilginin önemi yaşamın çeşitli alanlarında, politikada, sanatta, iş

yaşamında şüphesiz uzun yıllardan beri biliniyordu. Bilginin aktarılmasında ilk

çağlardan başlayarak hikayeler, masallar, destanlar aracı olmuş ve 12. yüzyıldan

sonra da üniversiteler, medreseler ve kitaplar önemli roller üstlenmişlerdir. Ancak,

son dönemde iletişim ve işbirliğini son derece kolaylaştıran teknolojilerin gelişmesi ile

olağanüstü bir "bilgi çağı"na girilmiştir( Odabaş, 2005).

İçeriği açısından iki tür bilgi vardır. Bunlar "bireysel bilgi" ve "toplumsal

bilgi"dir.

Bireysel Bilgi: Her bireyin zihninde var olan, sadece o bireyin aracılığıyla

ve sorular sorularak erişilebilen bilgidir.

Toplumsal Bilgi: Toplum ve ya toplumsal bir sistem tarafından toplanan,

toplumun tüm bireyleri tarafından eşit ve serbestçe erişilebilen bilgidir.

Bu iki tür bilgi arasındaki temel fark erişim sorunu ile belirginleşmektedir.

Bazı toplumlarda toplumsal bilginin olduğu kayıtlara herkesin erişimi söz konusu

değildir. Bunlar yarı-toplumsal bilgi(semi-social knowledge) olarak adlandırılmaktadır.

Bunlar hükümetler için hazırlanmış yayınlar, personel kayıtları, banka hesapları,

vergi kayıtları gibi toplumun alt sistemleri ile ilgili özel kayıtlar olabilir. Bireysel bilgi

kişinin zihnindeki bilgiyle sınırlı değildir. O kişiye ait mektuplar ve notlar bireysel

bilginin parçalarıdır. Pek çok bilgi hem toplumsal hem de bireyseldir. Tüm toplumsal

bilgilerin aynı zamanda bireysel bilgileri kapsadığını söyleyebiliriz (Uçak, 2000,s.153).

II.2. BİLGİ ERİŞİM

Bilgi erişim iki temel kavramdan oluşmaktadır: "Bilgi" ve "Erişim". Daha

öncede belirtildiği gibi bilgi;

Belli bir alanda veya toplamda bilinen; gerçekler ve malumat veya bir

gerçeğin, durumun tecrübesiyle kazanılan farkındalık veya aşinalık olarak çeşitli

biçimlerde tanımlanmaktadır (wikipedia, 2011).

Erişim ise Türk Dil Kurumu'nun tanımına göre;

Veri saklama ortamında, veri okuma ya da yazma işlemini gerçekleştirmek

üzere, adresi verilen yeri fiziksel olarak bulma.

13

Vickery Information Science: in theory and Practice adlı eserinde erişimi

şöyle tanımlamıştır:

“Unutulmuş veya kayıp bir şeyi yeniden elde etmektir. Erişim tek bir aygıt

tarafından gerçekleştirilen, tek bir işlem değil, etkileşim içinde hareket eden

bileşkelerin karmaşası içinde yer alan, düzenli işlemler dizisidir” (Arıkan, 2006 s.26'da

aktarıldığı gibi).

Bilgi erişim disiplinler arası bir kavramdır.Bu yüzden tanım yelpazesi çok

geniştir.Her disiplin alanına özgü tanımlar yapmıştır.Örneğin alanlarında söz sahibi

olan Amerikalı Bilgisayar Bilimcisi Calvin Mooers ve Kütüphanecilik Bölümü Öğretim

Elemanı Yaşar Tonta alanlarına göre bilgi erişim tanımları yapmışlardır.

Yaşar Tonta' ya göre bilgi erişim;

Bilgi toplama, sınıflama, kataloglama, depolama, büyük miktardaki

verilerden arama yapma ve bu verilerden istenen bilgiyi üretme(ve ya gösterme)

tekniği ve sürecidir (Tonta ve diğerleri, 2002).

II.2.1. BİLGİ ERİŞİMİN TANIM VE TARİHÇESİ

'Bilgi erişim' kavramı ilk kez Calvin Mooers tarafından, 1948 yılında

"Application of Random Codes to the Gathering of Statistical Information"

başlığını taşıyan yüksek lisans tezinde 'information retrieval' terimi altında

kullanılmıştır.

Mooers, 1951' de yayımladığı bir makalesinde, bilgi erişimin

kapsamını sistemci bir bakış açısı ile şöyle açıklamıştır: "Bilgi erişim, bilginin

betimlemesinin entellektüel yönleri ile aramaya yönelik özelliklerini ve bu

operasyon için kullanılan sistem, teknik ve ya makineleri kapsar"(Arıkan, 2006,

s.23).

Bilgi erişim terimini Türkçe' de ilk kez 1971'de Köksal kullanmıştır. Köksal

daha sonra kavramı 'Bilişim Terimleri Sözlüğü'nde şöyle tanımlamıştır:"Bilgi erişim

dizgesini [sistemini] kullanarak içerik bakımından araştırılan konu ve kavramlarla ilgili

olabilecek, genellikle varlığı bile bilinmeyen belgelerin izini bulmayı amaçlayan

araştırma." Yine yerli araştırmacılardan Arslantekin ise kavrama Brown,Langridge ve

Mills'ten aktarmayla, "depolanmış olan bilgiye ulaşma işlemi" tanımını getirmektedir

(Arıkan, 2006,s.24).

14

II. Dünya Savaşı'ndan sonra yaşanan bilgi patlaması ile gündeme geldi.

Bilgi erişim ilk kez Mooers tarafından 1957 yılında kullanıldı.

Mortimer Taube bilginin sistematik hale getirilerek erişilebilir olmasını

sağlayan bağlantılı dizinleri(coordinate index) bilim ve bilgi dünyasına kazandırdı. Bu

günümüzde kullanılan "Boole işleçleri"nin de temelini oluşturuyordu.

1970'lerde çevrimdışı veritabanları yanında çevrimiçi bilgi erişim ortaya

çıktı.

1980'lerde offline-online erişim yaygınlaştı.

1990'lardan sonra ağ üzerinden bilgi erişim gelişti (wikipedia, 2011).

II.2.2. BİLGİ ZİNCİRİ VE BİLGİ ERİŞİM

Bilgi kullanıldıkça ve paylaşıldıkça değer kazanan ve yeni düşüncelere, buluşlara

zemin oluşturan bir kavramdır.Üretilen bilginin niteliği ve miktarı tüketilen bilgiyle doğru

orantılıdır.Bilginin tüketilerek üretimi ve üretilen bilginin tekrar yeni bilgi üretiminde

hammadde olması, döngü halinde bir dizi işlemi ifade eder.Bilgi biliminde bu işlemlerin

tümüne bilgi zinciri (information chain) adı verilir.

Bu döngüde işlevler, işlevler çerçevesinde roller ve bu rolleri yerine getirenler

bulunur.

Bilgi zincirinde rol alan aktörler “yazarlar/araştırıcılar/bilim adamları ve “ürettikleri

bilgi kaynakları” ile “yayınevleri”, “dağıtıcı kuruluşlar”, “kütüphaneler ve diğer bilgi merkezleri”,

“veritabanları” ve “arama mekanizmaları”nı içeren “Bilgi Erişim Sistemleri”dir.

Bilgi zincirindeki işlevler bilginin üretilmesi, yayınlanması, dağıtılması,

depolanması ve kullan(dırt)ılmasıdır.

Bu işlevlerin gerçekleştirilmesinde rol alan aktörler, üstlendikleri role uygun

işlevleri yerine getirerek, sorumluluğu zincirin diğer halkalarındaki işlevleri üstlenen aktörlere

aktarır. (Tamdoğan,2009, s.2)

15

Çizim1:Bilginin Üretimi ve Dolaşımı (Tamdoğan, 2009, s.4' de aktarıldığı gibi)

Yukarıda verilen çizimde bilgi zincirinde rol alan aktörler üstlendikleri role

uygun işlevleri yerine getirerek sorumluluğu zincirin diğer halkalarındaki işlevleri

üstlenen aktörlere aktarırlar.Bilgi zincirinin ilk halkası olan yazarlar bilgi gereksinimleri

doğrultusunda hareket ederek bilgi ihtiyaçlarını karşılamak için bilgi arama işlemini

gerçekleştirerek bilgi erişim sürecini başlatırlar. Kavram dizini(thesaurus), sözlükler,

konu başlığı listeleri gibi araçlar aracılığı ile bilgi ihtiyacına uygun anahtar kelime

oluştururlar.Araştırma yapılan bilgi erişim sisteminin yapısına uygun sorgu cümleleri

ile yaptıkları aramadan elde ettikleri doküman ya da belgeye erişirler.

16

III.BİLGİ ERİŞİM SİSTEMİ

Bilgiye seçici biçimde erişmek üzere bir araya gelen, bilgi ile ona

gereksinim duyan birey arasındaki bilgi akış sürecinin kesintisiz biçimde oluşumunu

mümkün kılan, aralarında etkileşim ve uyumluluk bulunan parçalardan oluşmuş

bütündür(Tamdoğan, 2003).

Bir bilgi sisteminin temel işlevi dermedeki ilgili(relevant) belgelerin tümüne

erişmek, ilgili olmayanları da ayıklamaktır/reddetmektir.İdeal bir bilgi erişim sistemi

ilgili belgelerin tümüne ve salt ilgili belgelere erişim sağlamalıdır.

Bilgi ihtiyacı doğal dille ifade edilebileceği gibi, dizin terimleri ve bu terimler

arasındaki ilişkiler ("ve", "veya", "ve-değil”) çerçevesinde de tanımlanabilir.

Sorgu dili aracılığı ile tanımlanan bilgi ihtiyacı içerik (özelde arama)

belirteçleri ile gösterilir.

Belgeye erişim sağlanabilmesi için bilgi erişim sistemlerinde yerine getirilmesi gereken 2 önemli etken vardır:

Dermeye eklenmiş olan her belgenin özellikleri göz önünde

bulundurularak herhangi bir dizinleme işlemi esnasında tespit edilmelidir. Dermede

yer alan tüm belgeler için ilgili dizin terimleri(thesaurus) oluşturulmalıdır. Belge için

oluşturulan dizin terimleri bilgi erişimi esnasında belgenin tümünü kapsayacak

biçimde kullanılmalıdır.

Araştırmacılar belgeleri verilmiş olan dizin terimlerine en yakın anahtar

sözcükleri tahmin ederek sorgu cümlelerini biçimlendirirler. Araştırmacı bilgi ihtiyacı

doğrultusunda bir bilgi erişim sisteminde yapacağı araştırmada kullanacağı anahtar

sözcükler ile belgeyi niteleyen dizin terimleri birbirleriyle karşılaştırılarak çakışan

belgelere erişim sağlanır.

III.1. BAŞLICA BİLGİ ERİŞİM SİSTEMLERİ

Bilgi erişim sistemleri bilgiye ihtiyacı olan kullanıcıların bilgi

gereksinimlerini karşılayan bilgi sistemleridir. Bir sistem olarak tanımladığımız bilgi

erişimin çeşitli kaynakları vardır.Bilgi erişim sistemlerine örnek olarak aşağıda yer

alan kaynakları vermek mümkündür.

17

III.1.1.Kurumlar :

Bu başlık altında değerlendirilecek olan kütüphaneler, arşivler, bilgi-belge

merkezleri, müzeler vb. kuruluşlar, hem değişik bilgi erişim sistemlerini içeren genel

bir üst sistem, hem de bunlara erişimi sağlayan, çok boyutlu bir bilgi erişim sistemi

sayılabilir.

III.1.2. Kataloglar:

Kataloglar, dermeye fiziksel erişimi sağlayan bilgi erişim sistemleridir. Çünkü

kataloglar bibliyografik bilginin yanı sıra, bilginin ait olduğu belgelerin yerleşim

bilgisini de içerir.

Bu kaynaklar; yazar adı, eser adı, dizi adı, konu başlığı üzerinden alfabetik,

konu numarası üzerinden de sistematik erişim sağlarlar. Bilgisayara dayalı

olanlarında dil, yayın yeri, yayıncı, yayın tarihi vb. bibliyografik alanlar üzerinden

filtreler kurma olanağı vardır. Diğer bir deyişle, bu bibliyografik alanların parametrik

sorgu ölçütleri nitelikleri sayesinde, yapılacak sorgulamalar daraltılabilir.

III.1.3. Bibliyografyalar:

Dar anlamları ile bibliyografyalar yayın listeleridir. Kullandıkları bilgi erişim dili,

kütüphane kataloglarının da kullandıkları niteleyici kataloglama dilidir. Bu nedenle de

bibliyografyalar, kütüphaneler ve bilgi-belge merkezlerinde, kataloglarla birlikte en

fazla kullanılan kaynaktır. Bibliyografyaların amacı bir yayının önce varlığını

doğrulamak, sonra da o yayına ait doğru bibliyografik bilgileri vermektir.

Bibliyografyalar yazar adı, eser adı veya konu başlığı üzerinden alfabetik, veya konu

numarası üzerinden sistematik erişim sağlarlar. Elektronik olanlarında çeşitli

bibliyografik alanlar üzerinden filtreler kurma olanağı da vardır.

III.1.4. Kitap Sonu Dizinleri:

Kitap sonu dizinleri birer mikro-ölçekli bilgi erişim sistemidir. Bu özellikleriyle

kısıtlı bir etkiye sahiptirler. Buna karşın, belirli bir kitap dermesinden oluşturulacak

makro-ölçekli bir bilgi erişim sisteminin dizini için önemli katkılar sağlayabilirler.

Dizinlerin öncülerinden kabul edilen kitap sonu dizinlerinin ilk örnekleri,

İskenderiye Kütüphanesindeki papirüslere kadar gitmektedir.

18

III.1.5. Ansiklopediler ve Sözlükler:

Ansiklopediler ve sözlükler, danışma kaynağı olan bilgi erişim sistemleridir.

Bunlardan ansiklopediler alfabetik ya da sistematik erişim düzeninde, sözlükler ise

genelde alfabetik erişim düzeninde olan kaynaklardır. Sayıları çok az olmakla birlikte

sistematik olarak düzenlenmiş sözlükler de vardır. Ansiklopediler belirli bir konuda

ya da genel kapsamlı olabilirken, sözlükler kavramlara, terimlere, tek dilde tanımlar

getiren ya da terimlerin başka dillerdeki karşılıklarını verebilen çok dilli yapılarda

olabilirler. Özellikle sistematik düzenlenmiş ansiklopedi ve sözlüklerin, genelde ek

bir erişim düzeni işlevi gören, alfabetik dizinleri bulunur.

III.1.6. Toplu Kataloglar:

Toplu kataloglar birden çok kütüphanenin dermesini, tek bir erişim düzeni

içinde, bir arada veren bilgi erişim sistemleridir.İşlevleri genel olarak kütüphane

katalogları ile aynı olmasına karşın, bunların temel ayrımları, farklı katalog

sistemlerini tek bir bibliyografik erişim düzeni içinde bir araya getirmek ve böylece

de, özellikle dağıtık sistemleri bir üst sistem çatısı altında toplamaktır.

III.1.7. .OPAC'lar

Kütüphane kataloglarının çevrimiçi ve kamuoyuna açık sürümleri olan

OPAC'lar (İng. Online Public Access Catalog = Çevrimiçi Kamusal Erişim Kataloğu),

genelde Internet üzerinden yayımlanır hale geldiklerinden, bunlar da artık bir yayın

niteliğini taşımaktadırlar. Bu nedenle, özellikle derleme kütüphanelerinin OPAC'ları,

belirli ölçüde bir ulusal bibliyografya işlevini taşıdıkları için bibliyografik denetim için

kullanılabilirler.

III.1.8. Thesauruslar

Thesauruslar, terimler arasındaki kavramsal ilişkileri gösterirler. Bu amaçla,

dar kapsamlı terimleri [İng. narrower term, NT], geniş kapsamlı terimleri [İng.

boarder term, BT] ve ilişkili terimleri [İng. related term, RT] göndermeler şeklinde

bildirirler.

Çeşitli bilgi erişim sistemlerinin örgütlenmesinde thesauruslar temel kaynak

niteliğini taşır. Kavramları ve ilişkilerini göstermeleri ve öğretmeleri açısından

önemlidir.

III.1.9. Veritabanları

19

Veritabanları aslında çevrimiçi çalışan bibliyografyalardır. Elektronik ortamın

sağladığı hız ve bellek kapasiteleri nedenleriyle bu bibliyografyalara, zaman içinde,

ilgili belgenin elektronik kalıptaki halini eklemek, böylece bu kaynaktan yapılan

sorgulamalarda metnin kendisini de erişilebilir kılmak olanaklı hale gelmiştir.

Tam metin [İng. full-text] veri tabanları olarak da anılan bu türden bilgi erişim

sistemleri, bilginin yanı sıra, belgenin içinde kayıtlı bilginin kendisini de erişilebilir

hale getirmişlerdir. Bu nedenle, bu kaynaklar bilgi erişimi büyük ölçüde

hızlandırmışlardır.

III.1.10. Öz Dizinleri

Öz dizinleri, öz adı verilen kısa bir içerik özeti ile, bir belgenin içeriğini yansıtan

kaynaklardır. Buna karşın yapı itibarıyla birer veritabanıdırlar. Ancak, bu veri

tabanında ek olarak dizinlenen belgenin özü de aynı düzen içinde yer alır.Öz

Dizinlerinin amacı, özellikle veri tabanlarından yapılan taramalar sırasında, aynı

konudaki çok fazla yayına ulaşan kullanıcıya zaman kazandırmaktır.

III.1.11. Atıf Dizinleri

Özellikle bilimsel yayınların atıflarının dizinlenmesi ile elde edilen atıf

dizinlerinin amacı, bilimsel üretimin ölçümlenmesidir. Bu kaynaklar sayesinde, hangi

yayından ne kadar ve kimler tarafından yararlanıldığı ölçümlenebilir. Atıf dizinlerinde

yer almak, bilimciler için bir yetkinlik göstergesi kabul edilir.

III.1.12. Z39.50 Ağ Geçitleri

Bu sistemler, Internet üzerinde çalışan, birden çok bibliyografik erişim

sistemini (kütüphane katalogları, toplu kataloglar, bibliyografyalar, vb.) tek bir arama

ara yüzünden aramaya yarayan bilgi erişim sistemleridir.Bu sistemler, değişik yapı,

dil, bölge vb. niteliklere sahip sistemleri, tek bir ortak bilgi erişim düzeni içinde bir

araya getiren sistemleridir.

III.1.13. Arama Motorları

Arama motorları, Internet'in kullanımı ile birlikte yaygınlaşmış olsalar da,

aslında metin dizisi erişimi yöntemini kullanan bilgi erişim sistemlerinin gelişmiş

halleridir.

Bu bilgi erişim sistemleri, Internet üzerindeki baskın kullanımlarını, Internet'te

bulunan çok yüksek miktardaki bilgiyi işleyebilen, yüksek teknolojiye dayalı

altyapılarının sağladığı avantaja borçludurlar.

20

III.1.14. Anlamsal Örgü (Semantik Web)

Anlamsal örgü, Internet'te bulunan sitelerdeki belgeleri tanımlı bir sözcük

dağarcığı üzerinden aramaya yarayan bir bilgi erişim sistemidir. Bu sistemde,

belgelerin yapısında buluna 'meta-tag' adı verilen erişim uçları, tanımlı bir sözcük

dağarcığından elde edilen, ilgili belgenin içeriğine ilişkin terimler ile eşleştirilir (Arıkan,

2006, ss.44-51).

III.2. Bilgi Erişim Sisteminin Temel Bileşenleri:

Bilgi erişim sistemlerinin temel bileşenleri olan bu başlıklar Prof.Dr. Yaşar

Tonta 'nın bilgi erişim sistemleri adlı makalesinden alınmıştır (Tonta, 1995,ss.304-

313).

III.2.1. Derme Veri Tabanı: Kullanıcıların bilgi ihtiyaçlarını karşılayacak

belgelerin kayıtlı bulunduğu alanlardır.Her bilgi erişim sistemi için bir dermenin ya da

bu dermeyi temsil eden veri tabanının varlığı ön koşuldur.

III.2.2. Belgelerin Dizinlenmesi:Derme içinde yer alan belgeleri ve

belgeleri temsil edebilecek kayıtların yer aldığı veri tabanları oluşturulurken belgelerin

özellikleri tespit edilip, kayıt yapılır. Bu işlemin adı dizinlemedir.Dizinleme Entellektüel

ya da otomatik olarak yapılır. Entellektüel dizinlemede, potansiyel dizinciler belgeleri

en iyi şekilde tanımlayarak ve konusal en belirgin özelliklerini içeren kayıtlar

oluştururlar.

Otomatik dizinlemede ise belgelerin tamamında geçen anahtar

sözcüklerden yararlanılır. Bir makine dizinleme işlemi için programlanır.

III.2.3. Sorgu Cümlesi Hazırlama Süreci: Belirli bir amaçla ya da hiç bir

amacı olmadan bir bilgi erişim sistemine başvuran kullanıcının yapacağı arama

işleminde kullanacağı sorgu cümlesini oluşturmasıdır.

III.2.4.Sorgu Cümlesi: Kullanıcının bilgi ihtiyacı doğrultusunda

oluşturduğu sorgu cümlesinin sisteme girilmesi işlemidir. Bu işlem sırasında sorgu

cümlesi içindeki sözcüklerin dizimi de sistemden sisteme fark göstermektedir.

Kullanıcı bu işlemi gerçekleştirirken belli bir bilgi donanımına sahip olmalıdır.

21

III.2.5. Kullanıcı Arabirimi: Tüm bilgi erişim sistemlerinde kullanıcıların

girmiş olduğu sorgu cümlesini sistem tarafından 'anlaşılabilir' hale getiren bir kullanıcı

arabirimi yer alır. Bu sistem kullanıcı ile sistem arasındaki iletişimi sağlar.

Bir kullanıcı arabiriminin temel işlevleri daha ayrıntılı olarak şöyle sıralanabilir:

a) Kullanıcıların, ya doğal dili veya sistemce sağlanan sorgu dilini kullanarak

sorgu cümlelerini girmelerine olanak sağlamak.

b) Kullanıcının girdiği sorgu cümlesini değerlendirmek (örneğin, sorgu

cümlesinin sorgu dili söz dizimine uygunluğunu kontrol etmek, anahtar

sözcüklerin köklerini bulmak gibi).

c) Kullanıcının girdiği sorgu cümlesini bilgi erişim sisteminin anlayacağı

biçime dönüştürmek ve bunun sisteme girilmesini sağlamak.

d) Erişim sonuçlarını göstermek.

e) Erişilen kayıtların ilgili olup olmadıklarına ilişkin kullanıcıdan geribildirim

(feedback) elde etmek ve buna göre özgün sorgu cümlesini yeniden

değerlendirmek.

f) Sistem, veritabanı ve sistemin kullanımı hakkında yararlı bilgiler

sağlamak(Polat, 2010).

III.2.6. Erişim Kuralları: Bilgi erişim işleminde, kullanıcının sorgu

cümlesinde yer alan terimler ile belge dizinlerinde yer alan terimler karşılaştırılır.

Karşılaştırılan bu terimlerin çakışma işleminde erişim kuralları kullanılır.

Karşılaştırmalar neticesinde hangi kayıtlara erişileceğini hangilerine erişilemeyeceğini

de erişim kuralları belirlemektedir.

Bilgi erişim sürecinin hızlı ve kapsamlı biçimde gerçekleşmesi için

kümeleme yöntemine başvurmak gerekli bir davranıştır. Kümeleme yönteminde içerik

ve özellik olarak benzerlikler gösteren belgeler bir araya getirilir. Bu belgeler

üzerinden arama yapmak bilgi erişim sürecini hızlı gerçekleştirmeyi sağlamaktadır.

III.2.7. Erişim Etkinliği Ölçüleri:Bilgi erişim sisteminin etkinliğini değerlendirmek için değişik ölçütler

kullanılmaktadır. Bilgi tarama ya da bilgi erişim hizmetlerinin değerlendirilmesinde ve

başarısının ölçülmesinde de bazı ölçütler geliştirilmiştir. Erişim etkinliği alanında bazı

kavramlar söz konusudur. Bu kavramlar erişim isabeti ve kesin isabet olarak

belirtilmektedir.

22

Çevrimiçi bilgi erişim sistemleri çoğu kez ilgisiz belgelere erişirken aynı

zamanda ilgili olan tazılarına da erişememektedir. Blair 1990 yılında yayınladığı

Language and Repsesation in Information Retrieval adlı makalesinde erişim sürecini

şöyle özetlemektedir:

“Bilgi erişim temelde bir deneme-yanılma süreci olduğundan, bilgi erişim

sistemindeki belgelere erişmek için yapılan hemen hemen her aramanın, yararlı

(yani ilgili) belgelerin yanı sıra değişen oranlarda yararsız (yani ilgisiz) belgelere

erişmesi beklenebilir. Arama sürecindeki bu belirsizliğin yol açtığı bir diğer sorun

da şudur: bir veri tabanından yararlı belgelere erişilse bile, kullanıcının çok ısrarlı

çabalarına karşın, daha birçok yararlı bilgiye erişilemeyebilir. Sonuç olarak,

herhangi bir aramadan sonra, veri tabanındaki belgeler dört değişik biçimde

sınıflandırılabilir:

Erişilen ve ilgili (yararlı)

Erişilen ve ilgisiz (yararsız)

Erişilmeyen ve ilgili [kaçan]

Erişilmeyen ve ilgisiz.”

(Tonta, 1995 s.310)

Blair bu dört sınıfta yer alan belgeleri aşağıdaki çizimle göstermektedir:

Çizim 2:Arama sonucunun (çıktının) gösterimi(Kaynak:Blair,1990:76)

İlgili İlgisiz

Erişilen X U Erişilen toplam belge sayısı=n1

Erişilemeyen V Y

Dermedeki toplam ilgili belge sayısı=n2

x: erişilen ilgili belge sayısı: n1: erişilen toplam belge sayısı (x+u)n2: dermedeki toplam ilgili belge sayısı (x + v): u: erişilen ilgisiz belge sayısı y: erişilmeyen ilgisiz belge sayısı

23

Erişim isabeti= x

x+v¿

¿

Kesin isabet= xx+u

( Tonta, 1995, s.310-311'den aktarıldığı gibi)

Sonuç olarak kesin isabet ve erişim isabeti oranları incelendiğinde,

değerlendirme ölçütleri ülkemiz insanları tarafından pek bilinmemekte haliyle de

kullanmamaktadırlar. İnternetin ülkemizde kullanılmaya başlandığından bu yana

internetin anlamlılığını ölçen ve sayısal olarak ifade eden kesin erişim ve erişim

isabeti oranı sadece yüzeysel bir bilgi olmaktan öteye geçmemiştir. Bu da insanların

internet hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıklarını gösterir.

III.2.8. İlgililik Geribildirimi Kavramı

Kullanıcıya yaptığı arama sonucunda en isabetli kayıtlara ulaşacağını

garanti edemez. Ancak kullanıcı ara birimi kullanıcıyı, yardım linki gibi geri bildirim

sistemleriyle yönlendirir.Böylece kullanıcı daha başarılı bir arama işlemi yapar ve

isabet oranı yükselir. Bazı sistemler ilk denemede erişilen kayıtların kullanıcı

tarafından ilgili bulunup bulunmadığına bakarak özgün arama sorusunda otomatik

olarak bazı değişiklikler yapabilir.Bu durum "ilgililik bildirimi"(relevance feedback)

olarak bilinmektedir (Tonta, 1995, s.5).

IV. DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ

24

Teknolojinin çok hızlı gelişmesi beraberinde bir çok değişikliği de

getirmiştir. Teknolojinin beraberinde getirdikleri karşısında kullanıcıların bilgi ihtiyacı

profilleri değişmiştir. Teknoloji ile birlikte bilgi artışında adeta patlama yaşanmıştır.

Özellikle web üzerindeki bilgi artışının kontrolü çok güçtür. Kullanıcılar bilgi

ihtiyaçlarını karşılamak için,özellikle zamandan tasarruf nedeniyle, bilgi erişim

sistemlerinden olan arama motorları ve web sitelerini kullanmaktadırlar. Ancak

teknolojinin hızlı gelişmesi, bilgi üretimi ve paylaşımında yaşanan büyük artış

beraberinde birçok yeni arama motoru ve web sitesini getirmiştir. Fakat tüm bunların

nitelikli birer arama ortamı olması mümkün değildir. Kullanıcıya aradığı bilgiyi en

isabetli sonuçları getirmesi olanaksız olabilir.Bilgi artışı nedeniyle web ortamı adeta

bilgi çöplüğü haline gelmiştir. Örneğin yapılan bir arama sonucunda bulunan sonuçlar

arasında ölü bağlantılar,ilgili ve ilgisiz belgeler, benzer belgeler gibi birçok şey

bulunur. Bu nedenle değerlendirme ölçütleri gündeme gelmiştir.

IV.1. Değerlendirme Ölçütleri :

Değerlendirme ölçütleri; Doç.Dr. Coşkun Polat' ın yayınlanmamış ders

notu, Prof.Dr. Yaşar Tonta, Prof.Dr.Yıltan Bitirim ve Prof.Dr. Hayri Sever' in

hazırlamış oldukları Türkçe Arama Motorlarında Performans Değerlendirme adlı

makaleden, Arş.Gör. Semih Bilge' nin hazırladığı E-Devlet Uygulamaları Kapsamında

Gelirler Genel Müdürlüğü Web Sitesinin "Tübitak Web Sitesi Yarışma Kriterleri"

Açısından Değerlendirilmesi adlı makalesinden ve acikders.ankara.edu.tr adresinden

erişilen belgeden harmanlanılarak oluşturulmuştur.Buna göre değerlendirme ölçütleri

şöyle sıralanmıştır:

1. Kapsam

2. Yansızlık

3. Yazım biçimi

4. Güncellik ve geçerlilik

5. Düzen ve girişler

6. İçerik

7. Maliyet

25

8. Güvenlik

9. Otorite ve saygınlık

10. Yalınlık

11. Erişim hızı

12. Dil seçenekleri

13. Kullanım kolaylığı

14. Duyarlık

IV.2. Değerlendirme ölçütlerinin tanımları

1. Kapsam : Web sitelerinin bilgi ve görüşlerin bütünü içermesidir. Web sitesinin alakalı

olduğu konu ile ilgili yer alan bilgilerin bütünüdür. Kapsam, herhangi bir web sitesinin

branşı olduğu alan ile ilgili her türlü bilgiyi içermesidir.

2. Yansızlık: Sitelerin yansız olup olmadığına bakılır. Bilgiler tarafsız bir şekilde

verilmelidir. Kişiler ve kurumlar arasında hiçbir fark gözetilmeden bilgilerin eşit bir

şekilde verilmesidir.

3. Yazım Biçimi: Bilginin kolayca anlaşılmasına önem verilir. Elektronik ortamların ara yüz

düzeni anlaşılır olmalıdır. Web sitelerinin yazım biçimi yalınlıkla yakından ilişkilidir.

Yazıların formatı ve arayüzün düzeni kullanıcıların web sitesini iyi bir şekilde

anlamasını ve kullanabilmesini sağlayabilmelidir.

4. Güncellik - Geçerlilik:Web sitelerinin tümü geçerli bilgiyi içermelidir. Web sitesinin geçerli

olabilmesi için sürekli güncellenmesi gerekmektedir. Web sitelerinin güncel olması

geçerliliğini artırır ve kullanıcı memnuniyetini etkilemektedir. Web sitesindeki mevcut

bilgiler güncel olmalıdır. Zaman aşımına uğrayan bilgiler siteden kaldırılarak yerine

yenileri eklenmelidir.

5. İçerik: Sitenin içeriği, hedef kitleye uygunluk, güncellik ve içerik açısından

değerlendirilirken, sitedeki metinlerin, gerekli mesajların ne kadar etkin aktarılabildiği

26

de dikkate alınır . İçerik, sadece yazıdan ibaret değildir. İçerik, sitede verilen bilgilerin

tümüdür. Web sitelerinde yazılar; resim, grafik, şekil, tablo, harita gibi görsel

unsurlarla desteklenmesidir. İyi olarak değerlendirilebilecek içerik, amacına uygun

olan izleyici için cazip ve alakalı olan içeriktir. Web sitelerinde bu noktalar önemli bir

unsurdur ve dikkate alınması gereken konulardandır.

6. Maliyet: Bir bilgi erişim sisteminin iyi bir kaliteye sahip olabilmesi için belli bir

maliyete ihtiyaç vardır. Maliyet ile tasarım arasında doğru orantı vardır. Tahsis edilen

maliyet ne kadar fazla ise tasarım da o kadar iyi olur. Tasarımın iyi olması da

kullanıcı memnuniyetini doğrudan etkilemektedir.

7. Güvenilirlik:

Bilgi toplama, sınıflama, kataloglama, depolama, büyük miktardaki

verilerden arama yapma ve bu verilerden istenen bilgiyi üretme (veya gösterme)

tekniği ve süreci açısından güvenilirlik en önemli ölçütlerden biridir. Güvenilirlik

sağlanmadığında veri ve dosyalar art niyetli olarak kullanılabilir, telif hakları

çiğnenebilir. Verimli işlemenin “yetkin personel” gerektirdiği unutulmamalıdır. Web

sitesi içinde güvenilirliğin sağlanması durumunda kullanıcı grubunun memnuniyeti ile

birlikte web sitesi kullanımı da artar. Güvenilirliğin olmaması durumunda ise web’ e

karşı kullanıcı tarafından antipatik bir yaklaşım ortaya çıkar. Web sitelerine üyelikleri

sırasında kullanıcıların girmiş oldukları özlük bilgilerinin hiçbir şekilde başka kişilerin

eline geçmemelidir.

8. Otorite ve Saygınlık:

Otorite, sitede verilen bilgileri ya da konuları hazırlayan ve sunanların

konuyla ilgili yetkinliklerini gösterir. Otoriteyle saygınlık birbiriyle paralel konulardır.

Web sitesi ne kadar otoriter ise saygınlığı da o kadar fazladır. Verilen bilgilerin kim

tarafından verildiği önemlidir. Kullanıcı, bilgileri kullanırken çoğu zaman bilgileri veren

kişi veya kurumların o konu hakkında ne kadar otoriter olduğuna bakmaktadır. Bu da

değerlendirme ölçütlerinden otorite ve saygınlığın ne denli önemli olduğunu

göstermektedir.

9. Yalınlık:

27

Yalınlık, kullanıcı web sitesini ziyaret ederken ya da arama yaparken

dikkatini dağıtacak aşırı süs, karmaşıklık ve düzensizlikten uzak sade bir yapıya

sahip olmalıdır.

10. Erişim Hızı:

Çevrimiçi aramalarda web sitelerinin kullanıcıya, aradığı bilgiyi minimum

sürede erişme imkanını sağlamasıdır. Erişim hızının etkinliği kullanıcı için önemli bir

ölçüttür. Erişim hızının etkinliği web sitesinin kullanımını artırmaktadır.

11. Dil Seçenekleri:

Etkin bir web sitesi farklı dillerde erişim özelliği vermelidir. Arama

morlarında veya ana sayfa’ nın farklı bir dilde verilmesi web sitesinin etkinliğini artırır.

En az bir yabancı dil seçeneği veren web sitesi iyi bir kullanıcı grubuna sahiptir.

12. Kullanım Kolaylığı:

Web siteleri, gelişen teknolojiyle birlikte kullanıcısına en kolay kulanım

özelliğini sunmalıdır. Bunu da teknolojideki değişiklikleri web sitesine uyarlamakla

olur. Kullanım kolaylığı yalınlıkla paralel olarak değerlendirilebilir. Yalın bir web sitesi

aynı zamanda kullanım kolaylığına da sahiptir.

13.Duyarlık:

Prof.Dr. Yaşar Tonta, Prof.Dr.Yıltan Bitirim ve Prof.Dr. Hayri Sever' in

2002 yılında hazırlamış oldukları Türkçe Arama Motorlarında Performans

Değerlendirme adlı makalede duyarlılık şöyle tanımlanmıştır:

Makro ortalamada her soru için erişilen ilgili belge sayısı ve erişilen toplam

(ilgili ve ilgisiz) belge sayısı bulunur, ilgili belge sayısı erişilen toplam belge sayısına

bölünerek duyarlık değeri bulunur ( Tonta ve diğerleri, 2002, s.73).

IV.3. Sitelerin Değerlendirilmesi

28

1. Kapsam

arabam.com bu sitede otomobil, motosiklet ve motor sporları ile ilgili

haberler; araç testleri, danışman bölümü ve ikinci el ilanları yer almaktadır.Kiralık ve

satılık araçların ilanları, araçların fiziksel özelliklerine ilişkin bilgiler bulunmaktadır.

hürriyetemlak.com emlak sektörünü tek bir çatı altında toplamayı

amaçlayan Hürriyet Gazetesi’nin emlak platformudur.Satılık ev, arsa, işyeri ilanları ve

kiralık ev, işyeri ilanlarına ilişkin bilgiler yer almaktadır.

Milli kütüphane web kataloğu ülke kütüphanelerine önderlik etme,

kütüphanecilik hizmetlerinde standartlaşmayı sağlama ve ülke yayınlarının tamamına

yakınını bünyesinde bulundurmaktadır.

2. Yansızlık

arabam.com site içerisinde yer alan satılık ve kiralık araç ilanları

arasında hiç bir ayrım yapılmamaktadır. Gerekli şartları yerine getiren tüm

kullanıcıların ilanları tarafsız olarak yayınlanmaktadır.

hürriyetemlak.com bu sitede bulunan kiralık ve satılık gayrimenkul

ilanları ayrım gözetmeksizin yayınlanmaktadır.

Milli kütüphane web kataloğu ülke yayınlarını derlerken kaynaklar

arasında hiç bir ayrım yapılmamaktadır. Kullanıcılara hizmet verirken kullanıcılar

arsında da ayrım yapılmamaktadır.

3. Yazım Biçimi

arabam.com ana sayfasında bulunan basit arama çubuğu

kullanıcıya kolay arama yapma imkanı sağlamaktadır. Ancak bu web sitesinin ana

sayfası karmaşık olup kullanıcını işini zorlaştırmaktadır.

hürriyetemlak.com gereğinden fazla arama kutucuğuna yer

verilmemiş kullanıcının istekleri en iyi şekilde karşılanmaya çalışılmıştır.

Milli Kütüphane web kataloğuna erişimi sağlayan Milli Kütüphane

web sitesi de anlaşılırdır.Web kataloğunda kullanıcının arama yapacağı ara yüz de

anlaşılır ve yalındır.

29

4. Güncellik ve geçerlilik

arabam.com düzenli olarak bir bilgi akışı vardır. Her gün yeni ilan

eklenmekte, satılmış ve süresi dolmuş ilanlar kaldırılmaktadır.

hürriyetemlak.com düzenli olarak bir bilgi akışı vardır. Her gün yeni ilan eklenmekte, satılmış ve süresi dolmuş ilanlar kaldırılmaktadır.

Milli Kütüphane web kataloğu belirlenmiş olan bir eser İstanbul

Üniversitesi web kataloğu ve Milli Kütüphane web kataloğunda karşılaştırmalı olarak

aranmıştır.Arama sonucunda elde edilen bilgiye göre Milli Kütüphane web

kataloğunun güncel olmadığı anlaşılmıştır.

5. İçerik

arabam.com motorlu taşıtlarla ilgili geniş bilgi(resim, grafik, şekil, tablo, harita vb. görsel unsurlar dahil olmak üzere) vermektedir.

hürriyetemlak.com kiralık ve satılık ev, işyeri, arsa ilanlarına ilişkin

detaylı bilgiye (resim, harita, vb. görsel unsurlar) yer verilmektedir.

Milli Kütüphane web kataloğu ülke yayınlarının tamamına yakını,

nadir eserler, süreli yayınlar, bibliyografyalar gibi bir çok bilgi kaynağını bünyesinde

barındırmaktadır.

6. Maliyet

Bu web sitelerinin maliyetinin herhangi bir kullanıcı tarafından

öğrenilmesi mümkün değildir.

7.Güvenilirlik

arabam.com site içerisinde yer alan araç bilgileri ve ilanlarının

güvenilirliği tam değildir. Tüm sorumluluk kullanıcıya bırakılmıştır.

30

hürriyetemlak.com sorumluluk tamamen kullanıcıya ait olup

ilanlarda yer alan bilgilerin güvenilirliği tam değildir.

Milli Kütüphane web kataloğundan alınan bilgilerin güvenilirliği

tamdır. Dermesinde yer alan kaynaklar ülke genelinde kullanılan ve kabul gören

yayınlardır.

8.Otorite ve Saygınlık

arabam.com araç satışı ve kiralanması alanında hizmet veren web

siteleri içinde en çok tercih edilen ve en çok güvenilen web sitesi olduğu için alanında

otoriter ve saygındır.

hürriyetemlak.com türdeşleri içinde en çok kullanılan ve en çok

güvenilen web sitesi olduğu için saygınlık ve otoriterliği tamdır.

Milli Kütüphane web kataloğu T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli

Kütüphane Başkanlığı’nca organize edilmektedir. Kütüphanecilik alanında ülke

çapındaki kütüphanelere öncülük etmektedir.alanında otoriter ve saygındır.

9. Yalınlık

arabam.com animasyonlar kullanıcının dikkatini dağıtacak şekilde

karmaşık bir yapıya sahip olduğu için yalınlıktan uzaktır.

hürriyetemlak.com animasyonlar hareketli olmasına rağmen kendi

içinde bir düzene sahip olduğu için kullanıcın dikkatini dağıtmaz.

Milli Kütüphane web kataloğu arama yapacak olan kullanıcının

dikkatini dağıtacak hiç bir unsur bulunmamaktadır. Bu nedenle oldukça yalındır.

10. Erişim Hızı

arabam.com 561 kbs. (112.6 kb/0.2 sn)

31

hürriyetemlak.com 286 kbs. (149.6 kb/0.52 sn)

Milli Kütüphane web kataloğu 487 kbs. (39.1 kb/0.08 sn)

11. Dil seçenekleri

arabam.com web sitesini kullanmak için Türkçe dışında herhangi bir

dil seçeneği yoktur.

hürriyetemlak.com ikinci bir dil seçeneği(İngilizce) vardır.

Milli Kütüphane web kataloğu ikinci bir dil seçeneği(İngilizce) vardır.

12. Kullanım Kolaylığı

arabam.com kullanıcılar için herhangi bir yönlendirme linki yoktur.

hürriyetemlak.com yardım linki aracılığıyla kullanıcıyı yönlendirir.

Milli Kütüphane web kataloğu Milli Kütüphane web kataloğunda

kullanıcının daha kolay arama yapması için arama ipuçları ve yardım linki vermiştir.

13. Duyarlık

Makro ortalamada her soru için erişilen ilgili belge sayısı ve erişilen toplam

(ilgili ve ilgisiz) belge sayısı bulunur, ilgili belge sayısı erişilen toplam belge sayısına

bölünerek duyarlık değeri bulunur (Tonta ve diğerleri, 2002, s.73).

arabam.com 78/260=0,3

hürriyetemlak.com 15/349=0,04

Milli Kütüphane web kataloğu 1/6911=0,00014

IV.4. Sitelerin Puanlandırılması

Belirlenmiş olan değerlendirme ölçütleri çerçevesinde sitelere birden

üçe kadar yıldızlar (*) verilmiştir.Sitelerin performansları kötü ise tek yıldız, orta ise iki

yıldız ve iyi ise üç yıldız verilmiştir.

Tablo 1:Puanlama Tablosu

32

Değerlendirme ölçütleri

arabam.com hürriyetemlak.com Milli kütüphane web kataloğu

Kapsam *** *** ***

Yansızlık *** *** ***

Yazım biçimi * ** ***

Güncellik ve

geçerlilik

*** *** **

İçerik *** *** ***

Maliyet - - -

Güvenilirlik * * ***

Otorite ve saygınlık *** *** ***

Yalınlık * ** ***

Erişim hızı *** * **

Dil seçenekleri * ** **

Kullanım kolaylığı * ** ***

Duyarlık *** ** *

TOPLAM 26 27 31

V. Sonuç ve Öneriler

V.1. Sonuç

33

Bu çalışmada arabam.com, hürriyetemlak.com ve Milli Kütüphane Web

Kataloğu’nda kapsamları çerçevesinde çeşitli aramalar yapıldı. Çalışma içerisinde

belirlenmiş olan değerlendirme ölçütleri baz alınarak bu siteler arasında

karşılaştırmalar yapılmış ve durumlarına ilişkin puanlar verilmiştir. Kapsam ve

güncellik konusunda arabam.com araba.com ile, hürriyetemlak.com emlak.net ile ve

Milli Kütüphane web kataloğu İstanbul Üniversitesi web kataloğuyla karşılaştırılarak

puanlama yapılmıştır.

Arabam.com 13 değerlendirme ölçütü arasında 7 tanesinden tam puan

almıştır. Bunlar; kapsam, bakış açısı ve yansızlık, güncellik ve geçerlilik, içerik, otorite

ve saygınlık, erişim hızı, duyarlıktır.

Hürriyetemlak.com 13 değerlendirme ölçütü arasında kapsam, bakış açısı

ve yansızlık, güncellik ve geçerlilik, içerik, otorite ve saygınlık ölçütlerinden tam puan

almıştır.

Milli Kütüphane Web Kataloğu ise 13 değerlendirme ölçütü arasında 8

tanesinden tam puan almıştır. Bunlar; kapsam, bakış açısı ve yansızlık, yazım

biçimi, içerik, güvenilirlik, otorite ve saygınlık. yayınlık, kullanım kolaylığı ölçütleridir.

Puanlama tablosunda toplam puanlar arasındaki en düşük puana sahip

olan arabam.com sitesinin değerlendirme ölçütleri tablosuna göre yazım biçimi,

güvenilirlik, yalınlık, dil seçenekleri ve kullanım kolaylığı açısından yetersiz

bulunmuştur.

Puanlama tablosunda toplam puanlar arasındaki ikinci düşük puana sahip

olan hürriyetemlak.com sitesinin değerlendirme ölçütleri tablosuna göre güvenilirlik

ve erişim hızı açısından yetersiz bulunmuştur.

Milli Kütüphane Web Kataloğu ise yapılan puanlama tablosunda yalnızca

duyarlık ölçütünden yetersiz puan almıştır.

Arabam.com, hürriyetemlak.com ve Milli Kütüphane Web Kataloğu ‘nun

puanlama tablosundaki toplam puanlarının en yüksekten en düşüğe doğru

sıralanması durumunda ;

Milli Kütüphane Web Kataloğu: 31

34

Hürriyetemlak.com: 27

Arabam.com: 26

dizilimi çıkmıştır.

Öneriler

Arabam.com sitesi kullanıcılarında aradığı bilgi donanımı seviyesini

düşürmelidir. Kullanıcı arama yapacağı konu hakkındaki tüm bilgilere sahip olamaz.

Eksik görülen başka bir husus olan güvenilirliğe daha fazla önem

vermelidir.Bu konudaki tüm sorumluluk kullanıcıya yüklenmemelidir.

Kullanıcılarının bu web sitesini daha rahat ve daha kolay kullanabilmesi için

ana sayfa ve arama ara yüzü daha yalın hale getirilmelidir.

Başka dil seçeneklerinde arama yapmak isteyecek kullanıcı grupları da

dikkate alınmalı ve dil seçenekleri çoğaltılmalıdır.

Hürriyetemlak.com web sitesi güvenilirliğini artırmak için bu husustaki tüm

yükü kullanıcısına vermek yerine sorumluluk paylaşımı yoluna gitmelidir.

Erişim hızının artırılması konusunda çalışmalar yapılmalıdır.

Milli Kütüphane Web Kataloğu arama sonuçlarında yer alan ilgili belge sayısını artırma yolunda çalışmalar yapmalıdır.

Arabam.com ve hürriyetemlak.com web siteleri Milli Kütüphane web kataloğu gibi sitedeki bilgileri ve görselleri sadeleştirerek vermelidir. Kullanıcı asıl aradığı bilgiden sapmamalıdır.

Kâr amacı güden veya gütmeyen hangi kuruluş olursa olsun kullanıcıya doğru ve güvenilir bilgiler vermelidir.

İstenmeyen ya da yetkisi olmayan kişilerin web sitelerindeki bilgileri değiştirmesi veya yanlış bilgiler girmesi engellenmelidir.

Arabam. com ve hürriyetemlak. com Milli Kütüphane web kataloğu gibi herkesimden kullanıcının rahat bir şekilde kullanabileceği arama özelliklerine ve ara yüze sahip olmalıdır.

Milli Kütüphane web kataloğu kullanıcıların memnuniyetini artırmak için ve donanımlı bir web kataloğu olabilmesi için duyarlılığı konusunda çalışmalar yapmalıdır. Daha duyarlı bir hale getirilmelidir.

35

Arabam.com, hürriyetemlak.com ve Milli Kütüphane web kataloğu dil seçeneklerini artırmalıdır. Farklı birkaç dilde kullanıcılarına hizmet verebilmelidir. Arabam.com da İngilizce arama yapılıp ta ana sayfada İngilizce dil seçeneğinin bulunmaması büyük bir eksikliktir. Bu eksiklik giderilmelidir.

Milli Kütüphane web kataloğu da arabam.com ve hürriyetemlak.com gibi güncel olmalıdır. Milli Kütüphane derme geliştirme politikasında daha özverili olmalı ve çıkan yayınları eksiksiz toplamalıdır. Yayın evlerine de yayınlanan belgeleri göndermemesi durumunda caydırıcı cezalar vermelidir.

Bu web siteleri ile web kataloğu kullanıcıların istek ve şikâyetlerini belirlemeli ve inceleyip değerlendirmeye almalıdır. Geribildirim sayesinde daha donanımlı bir hale getirilebilir.

KAYNAKÇA

36

Alkan, N. (1994). Bilgi taramalarının nitelik açısından değerlendirilmesinde "kesin

isabet" (Kİ-Precision) ve "erişim isabeti" (Eİ-Recall) oranları. Türk Kütüphaneciliği

8, 4, 254-265.

Arabam.com 9 Nisan 2011 tarihinde http://www.arabam.com/ adresinden erişildi.

Arıkan, A. (2006). Bilgi erişim sistemleri: Bilgi erişimde dil sorunları. İstanbul: Babil Yayınları.

Arslantekin, S. (1994). "İndekslemeye giriş" Prof.Dr. Berrin Yurdadoğ' a armağan (F. Özdemirci ve Y. Kayan, Ed.). Ankara: TKD

Bilge, S. E-Devlet Uygulamaları Kapsamında Gelirler Genel Müdürlüğü Web Sitesinin "Tübitak Web Sitesi Yarışma Kriterleri" Açısından Değerlendirilmesi. 10 Nisan 2011 tarihinde http://iibf.ogu.edu.tr adresinden erişildi.

Blair, D.C. (1990) Language and repsesantation in information retrieval. Amsterdam:Elsevier

Çakmak, N. ve Ocaklı, E. (2006). Performans değerlendirmesi gerekli midir? Neden?. 27 Mart 2011 tarihinde kaynak.unak.org.tr/bildiri/unak06/u06-18.pdf adresinden erişildi.

Hürriyetemlak.com 9 Nisan 2011 tarihinde http://www.hurriyetemlak.com/ adresinden erişildi.

İnternet bilgi kaynaklarını değerlendirme ölçütleri. 10 Nisan 2011 tarihinde http://acikders.ankara.edu.tr web sitesinden erişildi.

Mkütüp.gov.tr 11 Nisan 2011 tarihinde http://www.mkutup.gov.tr/ adresinden erişildi.

Mooers, C.N.(1949). Application of rondom codes to the gathering of statical information. Boston, Zator Co. (Punched card systems).

37

Odabaş, H. (2005). "Bilgi yönetimi sistemi". Bilgi çağı bilgi yönetimi ve bilgi sistemleri. Ed.: Coşkun Can Aktan ve İstiklal Y. Vural. Konya: Çizgi Kitabevi. 1 Nisan 2011 tarihinde acikarsiv.atauni.edu.tr/browse/11/12.pdf adresinden erişildi.

Özlük, H. K. (2006).Halk kütüphanesi kullanıcılarının bilgi arama davranışları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Polat, C. (2010). Yayımlanmamış ders notu.

Uçak, N. (Özenç). (2000). Bilgi üzerine kurumsal bir yaklaşım. Bilgi Dünyası, 1(1): 143-159. 1 Nisan 2011 tarihinde http://www.unak.org.tr/BilgiDunyasi/gorusler/2000/cilt1/sayi1/143-159.pdf adresinden erişildi.

Uçak, N. (Özenç). ve Güzeldere, Ş. (Olşen). (2006). Bilişsel yapının ve işlemlerin bilgi arama davranışları. Türk Kütüphaneciliği 20, 1, 7-28.

Vikipedia.org 04 Nisan 2011 tarihinde http://tr.wikipedia.org/wiki/Bilgi adresinden erişildi.

Tamdoğan, O. (Gürdal). (2003). İnternet’te bilgi erişim ve bilgi erişim kaynakları. Ankara Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı Bülteni, 27. 30 Mart 2011 tarihinde "http://bultenler.ankara.edu.tr/dergiler/9/108/sayi108.pdf" http://bultenler.ankara.edu.tr/dergiler/9/108/sayi108.pdf adresinden erişildi.

Tamdoğan, O. (Gürdal). (2009). Enformasyon zincirinde bilgi erişim sistemleri, bilgi erişim sürecinde kütüphane kurumu ve diğer bilgi merkezleri. Türk Kütüphaneciliği, 23(1): 151-168. 28 Mart 2011 tarihinde

http://tk.kutuphaneci.org.tr/index.php/tk/article/viewArticle/2169 adresinden erişildi.

Tdk.gov.tr 04 Nisan 2011 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/TR/Genel/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF4376734BED947CDE&Kelime=bilgi adresinden erişildi.

38

Tonta, Y. (1995). Bilgi erişim sistemleri. Türk Kütüphaneciliği, 9 (3), 302-314.

Tonta, Y. (2009a). Bilgi erişim sorunu. Bilgi erişim ilkeleri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. 28 Mart 2011 tarihinde yunus.hacettepe.edu.tr/.../bby220-bilgi-erisim sistemleri-2009-1.ppt adresinden erişildi.

Tonta, Y. (2009b). Dijital yerliler, sosyal ağlar ve kütüphanelerin geleceği. Türk Kütüphaneciliği 23, 4, 742-768.

Tonta, Y., Bitirim, Y. ve Sever, H. (2002). Türkçe arama motorlarında performans değerlendirme. Ankara: Total Bilişim.

39