SAOBRAĆAJNO-TEHNIČKA ŠKOLA ZEMUN

MATURSKI RAD

Tema: Regulisanje saobraćaja putem ovlašćenog lica

Profesor: Kandidat:

Slavka Marković Radoš Sando

Beograd, juna 2013

SADRŽAJ

1. UVOD................................................................................................................................3

2. REGULISANJE I UPRAVLJANJE SAOBRAĆAJNIM TOKOVIMA............................4

2.1. Tehničko regulisanje saobraćaja............................................................................4

3. ZNACI KOJE POLICAJAC DAJE TELOM I RUKAMA PRI REGULISANJU SAOBRAĆAJA......................................................................................................................5

3.1. Zvučni i svetlosni signali.....................................................................................10

2

1. UVOD

Svaki učesnik u saobraćaju dužan je da poštuje saobraćajna pravila i da postupa u skladu sa njima. Pravila saobraćaja uređena su Zakonom o bezbednosti saobraćaja na putevima.

Saobraćajna pravila predstavljaju niz propisa – jedinstvenih pravila, kojima se reguliše ponašanje učesnika u saobraćaju kako bi se saobraćaj bezbedno i nesmetano odvijao. Pravila saobraćaja, između ostalog, rešavaju razne moguće konfliktne situacije u saobraćaju na putevima, koje mogu nastati među učesnicima u saobraćaju, npr. u situaciji gde se rešava prvenstvo prolaza učesnika u saobraćaju na raskrsnici.

Bez pravila saobracaja i bez centralizovanog upravljanja i regulisanja drumskog saobraćaja, koga karakteriše masovnost učesnika, saobraćaj ne bi mogao bezbedno da funkcioniše. Organizacija kretanja učesnika u saobraćaju pomoću saobraćajnih pravila, obuhvata sve uslove i situacije kretanja.

Hijerarskijski nivoi upravljanja raskrsnicom su sledeći:

1. Živa sila (službeno lice)2. Svetlosna signalizacija3. Horizotalna i vertikalna signalizacija4. Pravila saobraćaja

Učesnici u saobraćaju dužni su da postupaju u skladu sa propisima o pravilima saobraćaja, signalizaciji (saobraćajni znakovi, semafori) i znacima i naredbama koje daje ovlašćeno službeno lice (saobraćajac).

U zakonu o bezbednosti saobraćaja, član 20, stoji sledeće: “Učesnici u saobraćaju dužni su da postupaju prema znacima, odnosno naredbama koja daju ovlašćena lica (u daljem tekstu: policijski službenici) i kad time odstupaju od svetlosnog saobraćajnog znaka, ili drugog saobraćajnog znaka ili pravila saobraćaja.”

3

2. REGULISANJE I UPRAVLJANJE SAOBRAĆAJNIM TOKOVIMA

Regulisanje saobraćajnim tokovima (REST) predstavlja skup administrativno tehničkih mera pomoću kojih se određena zamisao, rešenje, taktika odvijanja saobraćaja sprovodi u delo. Regulisanje saobraćaja je oslonjeno na legislativu i u suštini je u odnosu na zahteve saobraćaja statično. Uspostavljeni sistem odvijanja saobraćaja nema velike mogućnosti da se prilagođava promenljivosti saobraćajnog zahteva odnosno nije dinamičko ni u prostoru ni u vremenu. Oslanja se prvenstveno na horizontalnu, vertikalnu i putokaznu signalizaciju a jedina dinamika ili prilagodljivost je moguća uz korišćenje dopunskih tabli koje prostorno i vremenski omogućavaju ili ne određena kretanja ili kretanja samo za određene kategorije vozila.

Upravljanje saobraćajnim tokovima (UPSA) obuhvata i regulisanje saobraćaja ali suština je da je to tzv. dinamičko regulisanje saobraćaja i u prostoru i u vremenu odnosno sistem odvijanja saobraćaja koji se prilagođava neravnomernostima saobraćajnih zahteva. Oslonac su mu svetlosni signali u različitim režimima rada i razvojem informacionih tehnologija i Inteligentni Transportni Sistemi (ITS).

Regulisanje saobraćaja nije nova disciplina odnosno uvek su postojala određena pravila kretanja ljudi, konjskih zaprega i dr. Primera radi u starom Rimu za vreme martovskih ida bila je zabrana kretanja dvokolica i konjanika u centru grada.

Leonardo de Vinči je predlagao da se pešačke staze i putanje denivelišu u odnosu na staze namenjene konjanicima i dvokolicama. Prve jednosmerne ulice su uvedene u Brižu na relaciji skladišta-luka Briž itd. Pojavom automobila ova pravila su sistematizovana i pretočena u oblast koja se danas zove Regulisanje i Upravljanje saobraćajem, oblast koja je u stručnom i naučnom smislu u stalnom razvoju i usavršavanju.

Opšti ciljevi Regulisanja i Upravljanja saobraćajem su:

efikasnije odvijanje saobraćaja efikasnije iskorišćenje postojeće mreže poboljšanje pristupačnosti za ljude i robu poboljšanje kvaliteta životne sredine smanjenje broja nezgoda

2.1. Tehničko regulisanje saobraćaja

Pod tehničkim regulisanjem saobraćaja podrazumevaju se sve mere i akcije kojima se utvrđuje režim saobraćaja, a naročito: usmeravanje tranzitnog, teretnog, biciklističkog, zaprežnog i pešačkog saobraćaja, određivanje jednosmernih puteva i ulica, utvrđivanje puteva i ulica u kojima se zabranjuje saobraćaj ili saobraćaj određene vrste vozila, ograničenje brzine kretanja za sve ili pojedine kategorije vozila, određivanje prostora za parkiranje i zaustavljanje vozila, utvrđivanje najbezbednijeg načina regulisanja saobraćaja na pojedinim raskrsnicama i slično.

Regulisanje i Upravljanje saobraćajnim tokovima zasnovano je na sledećim merama:

regulativno-režimskim i upravljačkim regulativno-upravljačkim i građevinskim, informisanosti učesnika u saobraćaju, ekonomskim održivog razvoja kontrole zahteva (demand management)

4

3. ZNACI KOJE POLICAJAC DAJE TELOM I RUKAMA PRI REGULISANJU SAOBRAĆAJA

Učesnici u saobraćaju na putevima moraju da postupaju po znacima koje im daju policijski službenici kad regulišu saobraćaj. Oni te znakove mogu davati rukama, položajem tela, tablicom za kontrolu i regulisanje saobraćaja („stop tablica“), posebnim uređajima za emitovanje zvučnih odnosno svetlosnih znakova.

Znaci koje daju policijski službenici rukama i položajem tela za učesnike u saobraćaju imaju sledeća značenja:

1. Desna ruka podignuta vertikalno sa dlanom otvorene šake usmerenim prema levo (slika 1.) – znači zabranu prolaza za sve vozače, osim za one vozače čija se vozila, u času kad policajac podigne ruku, ne mogu na bezbedan način zaustaviti (kao žuto svetlo na semaforu), a za pešake – znači zabranu da prelaze kolovoz. Koristi se samo na raskrsnici.

Slika 1. Desna ruka podignuta vertikalno sa dlanom otvorene šake usmerenim prema levo

2. Desna ruka podignuta vertikalno sa dlanom otvorene šake usmerenim prema napred (slika 2.) – znači obavezno zaustavljanje za sve vozače prema kojima je okrenut dlan i prsa policajca. Prilikom davanja ovog znaka, policajac može dodatnim znakom rukom pokazati određenom vozaču gde da pomeri i zaustavi svoje vozilo radi bezbedne kontrole. Koristi se van raskrsnice.

5

Slika 2. Desna ruka podignuta vertikalno sa dlanom otvorene šake usmerenim prema napred

3. Desna ruka horizontalno predručena sa dlanom otvorene šake usmerenim prema levo (slika 3.) – znači zabranu prolaza za sve učesnike u saobraćaju čiji smer kretanja seče smer predručene ruke.

Slika 3. Desna ruka horizontalno predručena sa dlanom otvorene šake usmerenim prema levo

6

4. Lagano mahanje horizontalno odručenom rukom gore-dole, sa dlanom otvorene šake okrenutim na dole (slika 4.) – znači da vozač u čijem smeru se daje taj znak treba da smanji brzinu kretanja vozila.

Slika 4. Lagano mahanje horizontalno odručenom rukom gore-dole, sa dlanom otvorene šake okrenutim na dole

5. Horizontalno predručena ruka savijena u laktu, sa otvorenom šakom, i kružno kretanje podlaktice i šake (u smeru okretanja točkova vozila na koje se znak odnosi) (slika 5.) – znači da vozač u čijem smeru se daje ovaj znak, treba da ubrza kretanje vozila.

Slika 5. Horizontalno predručena ruka savijena u laktu, sa otvorenom šakom, i kružno kretanje podlaktice i šake

7

6. Horizontalno odručena ruka sa dlanom otvorene šake usmerenim prema određenom vozilu (slika 6.) – znači da je vozač tog vozila obavezan da zaustavi vozilo.

Slika 6. Horizontalno odručena ruka sa dlanom otvorene šake usmerenim prema određenom vozilu

7. Horizontalno odručena ruka sa dlanom otvorene šake okrenutim na gore i lagano mahanje podlaktice i šake savijanjem u laktu (slika 7.) – znači da vozač u čijem smeru se daje znak treba da pomeri svoje vozilo bliže raskrsnici, odnosno ovlašćenom licu koje daje znak.

Slika 7. Horizontalno odručena ruka sa dlanom otvorene šake okrenutim na gore i lagano mahanje podlaktice i šake savijanjem u laktu

8

8. Telo u normalnom stojećem stavu (slika 8a.) ili telo u istom stavu sa rukama horizontalno odručenim (slika 8b.) – znači da vozači koji vozilima dolaze iz pravca u kome su okrenuta leđa, odnosno prsa policajca, moraju zaustaviti svoja vozila, a da vozači koji vozilima dolaze sa njegovih bočnih strana imaju pravo prolaza.

Slika 8a. Telo u normalnom Slika 8b. Telo u stavu sa rukama horizontalno

stojećem stavu odručenim

Propisane znake kojima se naređuje smanjenje brzine kretanja, ubrzanje kretanja i zaustavljanje vozila, policajci mogu davati i iz vozila, odnosno sa motocikla.

Na slikama od 9 do 12 dati su primeri regulisanja saobraćaja na konkretnim raskrsnicama putemslužbenog lica.

Slika 9. Saobraćajac sa rukama horizontalno odručenim

Saobraćajac sa desnom rukom podignutom vertikalno sa dlanom otvorene šake usmerenim prema levo – znači zabranu prolaza za sve vozače.

9

Slika 10. Saobraćajac na raskrsnici “svi stop”

Saobraćajac sa desnom rukom horizontalno predručenom sa dlanom otvorene šake usmerenim prema levo.

Slika 11. Saobraćajac na raskrsnici sa rukom horizontalno predručenom

Znaci i naredbe mogu se davati i usmeno ili pomoću tehničkih sredstava za pojačanje zvuka, odnosno pisanim naredbama na odgovarajućem displeju.

Za davanje znakova kojima se naređuje zaustavljanje, zabrana prolaza i smanjenje odnosno ubrzanje kretanja vozila policajac koji reguliše saobraćaj može upotrebiti STOP tablicu.

STOP tablica je presvučena reflektujućom folijom, ima oblik kruga prečnika najmanje 12 cm i pričvršćena je na odgovarajuću dršku. Osnova tablice je žute boje, sa crvenom ivicom širine najmanje 2 cm. Postoje i STOP tablice sa sopstvenim izvorom svetlosti, postojanim ili trepćućim svetlom crvene boje. Na osnovi STOP tablice ispisan je tekst „STOP POLICIJA“.

3.1. Zvučni i svetlosni signali

Zvučni znaci daju se pištaljkom, odnosno posebnim uređajem za davanje zvučnih znakova na motornom vozilu (sirena).

Zvučni znaci pištaljkom daju se samo u kombinaciji sa znacima koji se daju rukama i to samo kada se policajac nalazi van vozila. Zvućni znaci koji se daju pištaljkom imaju sledeća značenja:

jedan duži zvižduk znači poziv učesnicima u saobraćaju koji ga čuju da obrate pažnju na policijskog službenika koji će dati odgovarajući znak (daje se samo pri regulisanju

10

saobraćaja na raskrsnici i to kad saobraćajac daje znak vertikalno podignutom rukom – zabrana prolaza za sve učesnike u saobraćaju); 

više uzastopnih zvižduka znači da je neko od učesnika u saobraćaju postupio protivno datom znaku, pravilima saobraćaja ili postavljenim saobraćajnim znakovima. Zato su svi učesnici u saobraćaju dužni da, na ovaj znak, pogledaju u saobraćajca i da se na taj način informišu da li se taj zvižduk odnosi na njih. Uporedo sa davanjem ovog znaka saobraćajac je dužan da pokaže rukom učesnika u saobraćaju na kog se taj znak odnosi i šta je on obavezan da učini.

Zvučni znak koji se daje sirenom je zvučni znak promenljive frekvencije. Upotrebljava se samo u kombinaciji sa svetlosnim znacima i ima značenje odgovarajućeg svetlosnog znaka koji se daje.

Svetlosni znaci na motornom vozilu imaju sledeće značenje:

crveno i plavo trepćuće svetlo na vozilima pod pratnjom – znači obavezu za vozača dva trepćuća ili rotaciona svetla plave boje na vozilu sa prvenstvom prolaza, koje

obezbeđuje prolaz jednom vozilu ili koloni vozila koja se kreću iza njega – znači obavezu za vozača

jedno trepćuće ili rotaciono svetlo plave boje na vozilu s prvenstvom prolaza znači obavezu za vozača koji susretne takva vozila, da ih propusti i po potrebi da zaustavi vozilo ili ga ukloni sa kolovoza, da se pridržava naredbi koje mu daju lica iz pratnje i da kretanje nastavi tek pošto sva vozila pod pratnjom prođu – za pešake znači obavezu da se sklone sa kolovoza.

svetlosni znak na vozilu policije koje predstavlja vozilo s prvenstvom prolaza, ispisan na led displeju u vidu promenljivih poruka koje su u funkciji kontrole i regulisanja saobraćaja, tipa: STOP POLICIJA, PRATITE NAS, SMANJITE BRZINU, STANITE DESNO, STANITE ISPRED i sl. – znači obavezu za vozača vozila, koje se nalazi neposredno iza policijskog vozila koje daje ovaj svetlosni znak, da postupi po znaku ispisanom u vidu poruke na displeju.

11

ZAKLJUČAK

Saobraćajna pravila predstavljaju niz propisa – jedinstvenih pravila, kojima se reguliše ponašanje učesnika u saobraćaju kako bi se saobraćaj bezbedno i nesmetano odvijao. Pravila saobraćaja, između ostalog, rešavaju razne moguće konfliktne situacije u saobraćaju na putevima, koje mogu nastati među učesnicima u saobraćaju, npr. u situaciji gde se rešava prvenstvo prolaza učesnika u saobraćaju na raskrsnici.

Učesnici u saobraćaju na putevima moraju da postupaju po znacima koje im daju policijski službenici kad regulišu saobraćaj. Oni te znakove mogu davati rukama, položajem tela, tablicom za kontrolu i regulisanje saobraćaja („stop tablica“), posebnim uređajima za emitovanje zvučnih odnosno svetlosnih znakova.

U radu je dat pregled svih mogućih situacija u kojima se vozači mogu naći kada službeno lice upravlja izolovanom raskrsnicom. Detaljno je opisano kako treba postupiti u skladu sa govorom tela i informacijama koje vozač dobija od službenog lica.

Takođe, opisana su i značenja zvučnih i svetlosnih signala, koje službeno lice može uputiti vozaču, kako direktno na raskrsnici, tako i iz službenog vozila.

12