Çukurova Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ doktora...

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

DOKTORA TEZİ

Esengül İPLİK

OSMANİYE İLİ KIRSALINDA KADIN GİRİŞİMCİLİĞİ

TARIM EKONOMİSİ ANABİLİM DALI

ADANA, 2012

I

ÖZ

DOKTORA TEZİ

OSMANİYE İLİ KIRSALINDA KADIN GİRİŞİMCİLİĞİ

ESENGÜL İPLİK

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

TARIM EKONOMİSİ ANABİLİM DALI

Danışman : Doç. Dr. Dilek B. BUDAK Yıl: 2012, Sayfa: 159

Jüri : Doç. Dr. Dilek B. BUDAK : Prof. Dr. Aykut GÜL : Prof. Dr. Azmi YALÇIN : Yrd. Doç Dr. İ. Efe EFEOĞLU : Yrd. Doç Dr. Ufuk GÜLTEKİN

Dünya nüfusunun ve potansiyel işgücünün yaklaşık yarısını oluşturan ve karşılaştığı cinsiyet temelli engeller nedeniyle çalışma hayatının dışında kalan kadınların kendi işlerini kurarak ekonomiye katılımlarının artması işsizliği azaltmakta ve ekonomik büyümeyi önemli ölçüde desteklemektedir. Dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de kadın girişimciliği, kadın istihdamı sorununun çözümünde önemli araçlardan birisi olarak görülmekte ve kadın girişimciliğini desteklemek amacıyla çeşitli proje, program ve çalışmalar yürütülmektedir. Kadın girişimciliği kentsel alanlarda olduğu gibi kırsal alanlarda da kadınlar için aile bütçelerine katkı sağlamaları açısından önemli bir gelir kaynağı olarak görülmektedir. Kırsal alanlarda kadınların girişimcilik süreçlerine yoğun olarak katılarak kırsal kalkınmaya ve dolayısıyla da ülke kalkınmasına katkı sağlamaları, girişimci kadınların yaşadıkları sorunların tespit edilmesi ve bu sorunlara etkin çözümler üretilebilmesi ile mümkün olacaktır. Bu doğrultuda, bu çalışmanın amacı, Osmaniye ili kırsalında yaşayan kadınların; mevcut girişimcilik faaliyetlerini tespit etmek, kadınları girişimci olmaya yönlendiren faktörleri ortaya koymak, girişimcilik önündeki engelleri incelemek, girişimcilikte başarı ve başarısızlığa etki eden faktörleri belirlemek ve elde edilen bulgular doğrultusunda tespit edilen sorunlara yönelik çözüm önerileri sunmaktır. Araştırma Osmaniye iline bağlı 12 köyde yaşayan toplam 240 kadınla yüz yüze anket yoluyla gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda Osmaniye ilinde girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların iş kurarken en çok iş kadını olgusuna çevrenin olumsuz bakışı ve sermaye temini konularında; işlerini yürütürken ise aşırı yorgunluk ve pazarın durgun olması gibi konularda sorun yaşadıklarını belirlenmiştir. Ayrıca, kadınların başka bir gelire sahip olup olmamalarının girişimci olmaları üzerinde etkili olan en önemli değişken olduğu, kadının çalışması durumunda aile birliğinin zayıflayacağını, kocasıyla ve çocuklarıyla daha az ilgileneceğini ailenin sosyal ilişkilerinin zayıflayacağını ve kadının gereğinden fazla yorulacağı ve yıpranacağını düşünenlerin daha az girişimci olma eğiliminde oldukları, dağ köylerinde yaşayan kadınların ova köylerinde yaşayan kadınlara göre daha fazla sorunla karşılaştıkları ve dağ köylerindeki bu kadınların uygun materyal temini ve pazarın durgun olması gibi problemlerle daha çok karşılaştıkları tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Girişimcilik, Kırsal Alan, Kadın Girişimciliği

II

ABSTRACT

PhD THESIS

WOMEN ENTREPRENEURSHIP IN RURAL AREAS OF OSMANİYE

ESENGÜL İPLİK

ÇUKUROVA UNIVERSITY INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES

DEPARTMENT OF AGRICULTURE ECONOMICS

Supervisor : Assoc.Prof. Dilek B. BUDAK Year: 2012, Pages: 159

Jury : Assoc.Prof. Dilek B. BUDAK : Prof. Dr. Aykut GÜL : Prof. Dr. Azmi YALÇIN : Ass.Prof. Dr. İ Efe EFEOĞLU : Ass.Prof. Dr. Ufuk GÜLTEKİN

The participation of the women, who constitute half the world’s population and the potential workforce and have to stay out of the working life due to gender-based obstacles, on the economy building their own business declines the unemployment and significantly supports the economical spurt. As in many countries all over the world, women entrepreneurship in our country is considered as one of the most powerful tools in solution of women employment problems and several projects, programs and studies are being conducted in order to support the women entrepreneurship. Much the same with rural areas, women entrepreneurship is considered as an important income source for their family budget. In this context, bringing women in poor rural areas most of whom work as unwaged family workers into economy encouraging them to build their own business and participate into business life significantly contributes to rural development. Women’s participating to the entrepreneurship processes in the rural areas and contributing to the rural development and thus to the national development will be possible only by detecting the problems entrepreneur women face and producing efficient solutions to these problems. In this direction, the purpose of this study is to detect the current entrepreneurship activities of women in rural areas of Osmaniye city, note the factors encouraging women into entrepreneurship, investigate the problems in entrepreneurship, to identify the factors affecting the success or failure in entrepreneurship, and offer solutions aimed at the problems identified in the guidance of the findings acquired. The study was conducted through face-to-face survey with 240 women in total who live in 12 villages of Osmaniye. This study found out that women have problems in such subjects as negative attitudes of the environment towards the concept of business-woman, and money-supply while they set up a business; their exhaustion, and recession in market while they run the business. Moreover, it was determined that whether women have an additional income is the most significant variable in their entrepreneurship; less-inclined to be an entrepreneur are those who think that family-unity will weaken, woman will care about her husband and children less, social relationships of the family will decline and the woman will get tired and worn out overmuch in case the woman works; women living in mountain villages encounter more problems than those living in meadow villages, and these women in the mountain villages face more problems in the supply of appropriate materials and recessions in the market. Keywords: Entrepreneurship, Rural Area, Women Entrepreneurship

III

TEŞEKKÜR

Doktora eğitimim süresince beni her konuda destekleyen, bana güvenen,

deneyimlerini ve görüşlerini benimle paylaşarak çalışmalarıma büyük katkıda

bulunan danışman hocam Sayın Doç. Dr. Dilek B. BUDAK’a,

Tez çalışmamın tüm aşamalarında yönlendirici ve olumlu katkılarından

dolayı Doktora Tez İzleme Komitesi üyeleri Sayın Prof. Dr. Aykut GÜL’e ve Yrd.

Doç. Dr. İ. Efe EFEOĞLU’na

Tez çalışmam süresince görüş ve önerilerini aldığım, bana her konuda moral ve

destek veren başta Öğr. Gör. Emre YAKUT, Arş. Gör. Bahadır ERGÜN ve Arş. Gör.

Ceyda KELEŞ olmak üzere tüm çalışma arkadaşlarıma,

Tez çalışmamı, ZF.2010.D.15 Proje numarası ile destekleyen Çukurova

Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi’ne,

Hayatımın her aşamasında olduğu gibi tez çalışmam sırasında da ihtiyacım

olan her konuda bana destek ve güç veren ablam Doç. Dr. Fatma Nur İPLİK’e, beni

her konuda destekleyen, varlığıyla bana güç veren canım anneme,

Teşekkürlerimi bir borç biliyorum.

IV

İÇİNDEKİLER SAYFA

ÖZ ............................................................................................................................ I

ABSTRACT ............................................................................................................ II

TEŞEKKÜR ........................................................................................................... III

ÇİZELGELER DİZİNİ…………………………………………………………VIII

KISALTMALAR ............................................................................................... XIV

1. GİRİŞ ................................................................................................................... 1

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR ................................................................................... 5

3. MATERYAL VE YÖNTEM ............................................................................ 17

3.1. Materyal ........................................................................................................ 17

3.1.1. Osmaniye Hakkında Genel Bilgiler ...................................................... 18

3.2. Yöntem ......................................................................................................... 22

3.2.1.Köylerin Belirlenmesinde Kullanılan Yöntem ...................................... 22

3.2.2. Veri Toplama Yöntemi ......................................................................... 24

3.2.3. Çalışmada Kullanılan Analiz Yöntemleri ............................................. 25

3.2.3.1. Veri Madenciliği Yöntemi .................................................................. 25

3.2.3.1.(1). Karar Ağaçları ............................................................ 26

4. ARAŞTIRMA BULGULARI ........................................................................... 28

4.1. Girişimcilik ve Kadın Girişimciliği .............................................................. 28

4.1.1. Girişimci ve Girişimcilik Kavramları ................................................... 28

4.1.1.1. Girişimciliğin Önemi .......................................................................... 33

4.1.1.2. Girişimcilerin Kişilik Özellikleri........................................................ 34

4.1.1.3. Türkiye’de Girişimciliğin Tarihi ve Gelişimi ................................... 38

4.1.1.4. Girişimcilik Türleri ............................................................................. 40

4.1.2.Girişimcilikte Cinsiyet Faktörü ve Kadın Girişimciliği ......................... 43

4.1.2.1. Kadın Girişimciliğinin Tanımı ........................................................... 45

4.1.2.2. Kadınları Girişimciliğe Yönlendiren Faktörler ................................. 46

4.1.2.3. Kadın Girişimciliğinin Önemi ............................................................ 47

4.1.2.4. Kadın Girişimci Tipleri ....................................................................... 49

4.1.2.5. Kadın ve Erkek Girişimciler Arasındaki Farklılıklar........................ 50

V

4.1.2.6. Türkiye’de Kadın Girişimciliği .......................................................... 51

4.1.2.6.(1). Türkiye’de Kadın Girişimciliğine Verilen

Destekler ..................................................................... 53

4.1.2.6.(2). Türkiye’de Mikro Kredi Uygulamaları ...................... 55

4.1.2.7. Kırsal Alanda Kadın Girişimciliği ..................................................... 58

4.1.2.8. Türkiye’de Kadın Girişimcilerin Karşılaştıkları Sorunlar ................ 62

4.2. ANKET UYGULAMASI SONUCU ELDE EDİLEN BULGULAR .......... 66

4.2.1. Araştırma Yapılan Köylerle İlgili Bilgiler ............................................ 66

4.2.2. Ankete Katılan Kadınların Demografik ve Sosyoekonomik

Özellikleri ............................................................................................. 72

4.2.2.1. Yaş Gruplarına Göre Dağılım ............................................................ 72

4.2.2.2. Eğitim Durumuna Göre Dağılım ....................................................... 73

4.2.2.3. Medeni Duruma Göre Dağılım .......................................................... 74

4.2.2.4. Kadınların Köy Gruplarına Göre Dağılımı ....................................... 74

4.2.2.5. Hanehalkı Sayısına Göre Dağılım ..................................................... 75

4.2.2.6. Başka Gelire Sahip Olma ve Gelir Kaynağı ...................................... 76

4.2.2.7. Eş Seçimi Kararları ............................................................................. 77

4.2.2.8. Kadının Aile içindeki Görevleri ......................................................... 77

4.2.2.9. Harcama Kalemleri ve Harcamalara Karar Vericiler ....................... 79

4.2.2.10. Kadının Çalışmasının Etkileri .......................................................... 81

4.2.2.11. Kadın Girişimciliğinin Artması ve Nedenleri ................................. 83

4.2.3. Araştırmaya Katılan Girişimci Kadınlar Hakkında Genel Bilgiler ....... 84

4.2.3.1. Kadınların Yaptıkları İşin Niteliğine Göre Dağılımı ........................ 84

4.2.3.2. Kadınların Kendi İşini Yapma Süresine Göre Dağılımı ................... 85

4.2.3.3. Kadının Girişimci Olmadan Önce Çalışma Durumu ve

Yaptığı İş .............................................................................................. 86

4.2.3.4. Kadınların Girişimcilik Konusundaki Bilgi Kaynakları ................... 87

4.2.3.5. Kendi İşini Kurmak İsteyen Kadınların Karşılaştıkları Engeller ..... 87

4.2.3.6. Kadınların Girişimci Olma Kararını Etkileyen Nedenler ................. 89

4.2.3.7. Kadın Girişimcilerin İşlerini Kurarken Karşılaştıkları Sorunlar ...... 90

VI

4.2.3.8. Girişimci Olmanın Kadınların Yaşamındaki Diğer Sorumluluklar

Üzerindeki Etkisi ................................................................................. 91

4.2.3.9. Kadın Girişimcilerin İşlerini Yürütürken Karşılaştıkları Sorunlar 92

4.2.3.10. Kadın Girişimcilere Göre Girişimci Olmanın Sağladığı

Avantajlar ........................................................................................... 93

4.2.3.11. Kadın Girişimcilerin İşlerini Kurarken Destek Gördükleri

Kişiler ................................................................................................. 94

4.2.3.12. Kadınların Girişimcilik Konusunda Eğitim Alma Durumu ........... 95

4.2.3.13. Kadınların Girişimcilik Konusundaki Eğitim İhtiyacı ................... 96

4.2.3.14. Kadın Girişimcilerin Faaliyetlerini Osmaniye İlinde

Sürdürmelerinin Etkisi ...................................................................... 97

4.2.3.15. Kadın Girişimcilerin İş Kurarken Destek Alma Durumu .............. 98

4.2.3.16. Kadın Girişimcilerin Ürünlerini Satma Şekli .................................. 98

4.2.3.17. Kadın Girişimcilerin Mikro Kredi Kavramı Hakkındaki

Bilgi Düzeyleri ................................................................................. 99

4.2.4. Araştırmaya Katılan Girişimci Olmayan Kadınlar Hakkında Genel

Bilgiler .................................................................................................. 99

4.2.4.1. Kadınların Girişimci Olma İle İlgili Düşünceleri ........................... 100

4.2.4.2. Kadınlara Göre Kendi İşini Kurmak İsteyen Bir Kadının

Karşılaşabileceği Engeller ................................................................ 104

4.2.4.3. Kadınların Girişimcilik Konusunda Kadınlara Yönelik Verilen

Desteklere İlişkin Bilgi Düzeyleri .................................................... 105

4.2.5. Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler Arasındaki İlişkiler .............................. 105

4.2.5.1. Kadının Çalışmasının Etkilerine İlişkin Görüşler İle Girişimci

Olma Arasındaki İlişki .............................................................. 106

4.2.5.2. Kadınların Girişimci Olma Kararları İle Demografik Değişkenler

Arasındaki İlişki ................................................................................ 108

4.2.5.3. Kadınların İşlerini Kurarken Yaşadıkları Sorunlar İle Yaşadıkları

Köyün Niteliği Arasındaki İlişki ..................................................... 109

4.2.6. Veri Madenciliği Tekniklerinden Karar Ağacının Kullanılması ........ 112

VII

5. SONUÇ VE ÖNERİLER ................................................................................. 116

KAYNAKLAR .................................................................................................... 125

EKLER ................................................................................................................. 138

VIII

ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA

Çizelge 3.1 2011 yılı ADNKS’ye Göre Osmaniye İlçeleri Nüfusu ........................... 19

Çizelge 3.2 Osmaniye İlinde Tarım Arazilerinin % Dağılımı ................................... 20

Çizelge 3.3 Osmaniye İlinde Öne Çıkan Sektörler .................................................... 21

Çizelge 3.4 Kırsal Alan Tanımı Yapan Değişik Ulusal Kriterlerden Örnekler ......... 23

Çizelge 4.1 İlk Çağdan Bilgi Toplumuna Kadar Girişimciliğin Gelişimi…………..30

Çizelge 4.2 Kadın ve Erkek Girişimcilerin Özellikleri Bakımından

Karşılaştırılması ...................................................................................... 51

Çizelge 4.3 Köylerin Bağlı Oldukları İlçeler, Nüfus Bilgileri ve Denek Sayıları ..... 66

Çizelge 4.4 Yaş Gruplarına Göre Dağılım ................................................................. 73

Çizelge 4.5 Eğitim Durumuna Göre Dağılım ............................................................ 73

Çizelge 4.6 Medeni Duruma Göre Dağılım ............................................................... 74

Çizelge 4.7 Köy Gruplarına Göre Dağılımı ............................................................... 75

Çizelge 4.8 Hanehalkı Sayısına Göre Dağılım .......................................................... 75

Çizelge 4.9 Başka Gelire Sahip Olma Durumu ......................................................... 76

Çizelge 4.10 Gelir Kaynağı ........................................................................................ 76

Çizelge 4.11 Eş Seçiminde Karar Vericiler ............................................................... 77

Çizelge 4.12 Kadının Aile İçindeki Görevleri (%) (Girişimci olan kadınlar)………78

Çizelge 4.13 Kadının Aile İçindeki Görevleri (%) (Girişimci olmayan kadınlar) ..... 78

Çizelge 4.14 Harcama Kalemleri ve Harcamalara Karar Vericiler (%)..................... 79

Çizelge 4.15 Kitle İletişim Araçları ve Kullanma Sıklığı (%) ................................... 80

Çizelge 4.16 Kadının Çalışmasına İlişkin Görüşler ................................................... 81

Çizelge 4.17 Kadının Çalışmasının Etkileri ............................................................... 82

Çizelge 4.18 Kadınların Girişimcilik Faaliyetinde Bulunma Oranının Artma

Durumu ................................................................................................. 83

Çizelge 4.19 Kadın Girişimciliğinin Artmasının Nedenleri ...................................... 84

Çizelge 4.20 Kadınların Yaptıkları İşin Niteliğine Göre Dağılımı ............................ 85

Çizelge 4.21 Kendi İşini Yapma Süresi ..................................................................... 85

Çizelge 4.22 Girişimci Olmadan Önce Çalışma Durumu .......................................... 86

Çizelge 4.23 Kadınların Girişimci Olmadan Önce Yaptığınız İşe Göre Dağılımı .... 86

IX

Çizelge 4.24 Kadınların Girişimcilik Konusundaki Bilgi Kaynakları ....................... 87

Çizelge 4.25 Kendi İşini Kurmak İsteyen Kadınların Karşılaştıkları Engeller (%) ... 88

Çizelge 4.26 Kadın Girişimcilerin Sermayelerinin Kaynağı ..................................... 88

Çizelge 4.27 Kadınların Girişimci Olma Kararını Etkileyen Nedenler ..................... 89

Çizelge 4.28 Kadınların İşlerini Kurarken Sorunla Karşılaşma Durumu .................. 90

Çizelge 4.29 Kadın Girişimcilerin İşlerini Kurarken Karşılaştıkları Sorunların

Önem Derecesine Göre Dağılımı .......................................................... 90

Çizelge 4.30 Girişimci Olmanın Kadının Yaşamındaki Diğer Sorumluluklar İçin

Engel Teşkil Etme Durumu ................................................................... 91

Çizelge 4.31 Kadınların İşlerini Yürütürken Sorunlarla Karşılaşma Durumu ........... 92

Çizelge 4.32 Kadın Girişimcilerin İşlerini Yürütürken Karşılaştıkları Sorunlar ....... 93

Çizelge 4.33 Kadın Girişimcilere Göre Girişimci Olmanın Sağladığı

Avantajlar (kişi sayısı) .......................................................................... 94

Çizelge 4.34 Kadınların İşlerini Kurarken Destek Gördükleri Kişiler ...................... 94

Çizelge 4.35 Kadınların Girişimcilik Konusunda Eğitim Programına (kurs,

sertifika, dershane vb.) Katılma Durumu ............................................. 95

Çizelge 4.36 Girişimcilik Konusunda Eğitime İhtiyaç Duyma Durumu ................... 96

Çizelge 4.37 İhtiyaç Duyulan Eğitimler..................................................................... 96

Çizelge 4.38 Girişimcilik Faaliyetini Osmaniye’de Yapıyor Olmanın Etkisi ........... 97

Çizelge 4.39 Kadın Girişimcilere Göre Osmaniye İlinde Faaliyet Göstermenin

Dezavantajları ....................................................................................... 98

Çizelge 4.40 Kadın Girişimcilerin Ürünlerini Satma Şekli ....................................... 99

Çizelge 4.41 Kadınların Girişimci Olmayı İsteme Durumları ................................. 100

Çizelge 4.42 Girişimci Olmayı İstememe Nedenleri ............................................... 101

Çizelge 4.43 Kadınların Girişimci Olmayı İsteme Nedenleri .................................. 101

Çizelge 4.44 Kadınların Girişimcilik Faaliyetinde Bulunmak İstedikleri Alan ....... 102

Çizelge 4.45 Kadınların Destek Görmeyi Bekledikleri Kişiler ............................... 102

Çizelge 4.46 Kendi İşini Kurmak İstemesi Durumunda Kadınların ........................ 103

Çizelge 4.47 Kadınların İş Kurmak İstemeleri Durumunda .................................... 103

Çizelge 4.48 Kendi İşini Kurmak İsteyen Bir Kadının Karşılaşabileceği

Engeller (%) ........................................................................................ 104

X

Çizelge 4.49 Girişimcilik Konusunda Kadınlara Yönelik Verilen Desteklerden

Haberdar Olma Durumu ...... ……………………………….….......105

Çizelge 4.50 Grup İstatistikleri …………………………………………………….106

Çizelge 4.51 Bağımsız Örnekler T Testi…………………………………………...106

Çizelge 4.52 Girişimci Olma İle Demografik Değişkenler Arasındaki İlişki .......... 109

Çizelge 4.53 Köy Grupları-İşini Kurarken Sorunla Karşılaşma Durumuna ……….110

Çizelge 4.54 Bağımsız Örnekler T Testi……………………………….…………..111

Çizelge 4.55 Grup İstatistikleri ........................................................................... ….112

XII

ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA

Şekil 3.1 Osmaniye İli Haritası……………………………………………………... 21

Şekil 4.1 Karar Ağacı…………………………….………………………………...114

XIV

KISALTMALAR

AB : Avrupa Birliği

ADNKS : Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi

AREM : Araştırma ve Etütler Merkezi

AR-GE : Araştırma Geliştirme

BM : Birleşmiş Milletler

ÇATOM : Çok Amaçlı Toplum Merkezleri

ÇKGV : Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı

DOĞAKA : Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı

DPT : Devlet Planlama Teşkilatı

FAO : Gıda ve Tarım Örgütü

GAP : Güneydoğu Anadolu Projesi

GEM : Global Entrepreneurship Monitor

GİDEM : Girişimci Destekleme Merkezleri

İŞKUR : Türkiye İş Kurumu

KAGİDER : Kadın Girişimciler Derneği

KEDV : Kadın Emeğini Destekleme Vakfı

KOSGEB : Küçük ve Orta Sanayi Geliştirme İdaresi

KÖİDD : Küçük Ölçekli İş Kurma Danışmanlık Desteği

KSGM : Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü

OECD : Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü

ÖSDP : Özelleştirme Sosyal Destek Projesi

SODES : Sosyal Destek Programı

TDK : Türk Dil Kurumu

TEDGEM : Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü

TESK : Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu

TGMP : Türkiye Grameen Mikrokredi Projesi

TKV : Türkiye Kalkınma Vakfı

TOBB : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu

1. Giriş Esengül İPLİK

1

1. GİRİŞ

Ekonomik ve toplumsal gelişmede daima anahtar rol oynamış bir olgu olan

girişimcilik konusunun önemi son yıllarda daha çok anlaşılmaya başlamış ve birçok

ülkede girişimci sayısını arttırmaya yönelik teşvikler artmıştır. Sürdürülebilir

ekonomik ve sosyal kalkınmanın kaynağı olarak görülen girişimciliğin, yeni iş

fırsatları yaratarak işsizlik sorununun çözümünde önemli bir rol oynaması

doğrultusunda, bir ülkedeki gayri safi yurtiçi hasıla, toplumsal zenginlik ve yaşam

kalitesinin artması ile girişimci sayısının yüksek olması arasında doğrudan ilişki

bulunmaktadır.

1980’lerden itibaren hızlı bir gelişme gösteren girişimcilik anlayışı erkekler

kadar kadınların da ilgi alanı içerisine girmeye başlamıştır. Kadınların çalışma

hayatına katılımlarının hızlandığı ve kadın işgücünün toplam işgücü içerisindeki

oranının giderek arttığı günümüzde, ekonomik ve sosyal kalkınma süreci ile bilim ve

teknolojideki hızlı gelişmeler gibi faktörler zamanla kadının toplumdaki rolünü

değiştirmiş ve onları iş yaşamının vazgeçilmez aktörleri haline getirmiştir.

Çalışma hayatında sayıları hızla artan kadınlar, gerek iş yaşamına başlarken

gerekse iş yaşamı içerisinde bir takım engellerle karşılaşmaktadırlar. Kadınlar,

toplumda bazı işlerin yalnızca erkekler için daha uygun olduğunun düşünülmesi

nedeniyle bazı işlere girememektedir. Ayrıca, geleneksel olarak kendilerine yüklenen

“kadınlık ve annelik” rollerini yerine getirirken iş sorumluluklarını tam anlamıyla

yerine getiremedikleri düşüncesiyle iş-aile çatışması yaşamakta, kadınların iş

yaşamında yükselmelerinin engellenmesi ve desteklenmemesi gibi sorunlarla

karşılaşmakta ve iş yaşamının dışında kalabilmektedirler.

Çalışma hayatında çeşitli sorunlarla karşılaşan kadınlar öğrenim düzeylerinin

yükselmesi, esnek çalışma saatleri nedeniyle iş ve aile sorumluluklarını birlikte

yürütebilmeye olanak sağlaması, özel sektörün çalışma şartlarının zor olması,

finansal olarak bağımsız olma ve “cam tavan” gibi örgüt içerisinde daha yüksek

pozisyonlara gelmenin önündeki engellerden kurtulma istekleri doğrultusunda son

yıllarda ücretli çalışmak yerine daha çok kendi işlerini kurmayı tercih etmeye

başlamışlardır.


2

Kadın girişimcilerin ekonomik hayatta giderek daha fazla rol oynamaya

başlaması özellikle son yıllarda işsizlik sorunuyla karşı karşıya kalan ülkelerde yeni

istihdam olanakları yaratması nedeniyle büyük önem taşımaktadır. Çünkü kadın

girişimcilerin sayısının artması toplam nüfus içerisinde çalışan kişi sayısını

arttırmakta ve ekonomik büyümeyi önemli ölçüde desteklemektedir.

Dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de kadın girişimciliği,

kadın istihdamı sorununun çözümünde önemli araçlardan birisi olarak görülmekte ve

kadınları bu konuda desteklemek amacıyla kamu kurumları, meslek kuruluşları ve

sivil toplum kuruluşları tarafından çeşitli proje, program ve çalışmalar

yürütülmektedir. Ancak ülkemizdeki işgücü piyasasına girişi engelleyen cinsiyete

dayalı ayrımcılık kadın girişimciliğinde de söz konusudur (KSGM, 2008). Bu

nedenle kadın girişimciler, gerek işlerini kurarken gerekse de faaliyetlerini

sürdürürken toplumun kadınlar hakkındaki değer yargıları ve inanışları, bürokratik

engeller, sermaye temini ve rol çatışması gibi birçok engelle karşılaşmaktadırlar.

Girişimcilik, kentsel alanlarda olduğu gibi kırsal alanlarda da ekonomik

dönüşüm için itici bir güç olarak görülmekte ve çok sayıda kadına kendi sosyal

sistemleri içerisinde iş imkânı yaratılmasına yardımcı olmaktadır. Bu durum, kırsal

bölgelerde büyük çoğunluğu ücretsiz aile işçisi olarak çalışan kadınlar için evdeki

sorumluluklarını yerine getirirken aile bütçelerine de katkı sağlamaları açısından

önemlidir.

Kırsal alanda kadın girişimciliğinin desteklenmesi, sorunlarının belirlenmesi ve

bu sorunlara yönelik etkin çözümler üretilmesi bu alanda kadın istihdamının

artırılmasına önemli düzeyde katkı sağlayacaktır. Ayrıca, kırsal bölgelerde kadınların

güçlenmesi ve işgücüne katılım oranlarının artması kırsal kalkınma sürecini

hızlandırabilecek önemli bir unsur olarak görülmektedir. Bu bağlamda, ülke

ekonomisine önemli katkılar sağlayan ve son yıllarda öneminde büyük artış görülen

kırsal alanda kadın girişimciliği bu tez çalışmasının ana konusunu oluşturmaktadır.

Bu doğrultuda çalışmanın amacı, Osmaniye ilinde kırsal alanda yaşayan

kadınların; mevcut girişimcilik faaliyetlerini tespit etmek, kadınları girişimci olmaya

yönlendiren faktörleri ortaya koymak, kadınların girişimciliğe bakış açıları ve

girişimcilik önündeki engelleri incelemek, girişimcilikte başarı ve başarısızlığa etki


3

eden faktörleri belirlemek, elde edilen bulgular doğrultusunda tespit edilen sorunlara

yönelik çözüm önerileri sunmaktır.


4

2. Önceki Çalışmalar Esengül İPLİK

5

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

Wortman (1990); kırsal girişimciliği tanımlamak, mevcut kırsal girişimcilik

araştırmalarını girişimcilik tipolojisiyle bütünleştirmek ve bu tipoloji ışığında

değerlendirmek, kırsal girişimcilik çalışmalarında kullanılan veri kaynaklarını ve

araştırma tekniklerini analiz etmek ve kırsal girişimciliğe yönelik gelecekte yapılacak

araştırmalar için sorular önermek amacıyla bir çalışma yapmıştır.

Alpkan ve ark (2002); “Girişimcilik Hisleriyle Girişimcilik Potansiyeli

Arasındaki İlişki: Gebze ve Civarındaki Girişimciler Üzerine Bir Saha Araştırması”

başlıklı bildirilerinde girişimcilik hisleriyle girişimcilik potansiyeli arasındaki ilişkiyi

ortaya koymaya çalışmışlardır. Çalışmada kontrol hissi, risk alma eğilimi ve

bağımsızlık arzusu girişimcilik hisleri olarak belirlenmiş ve girişimcilik potansiyeli

ile en anlamlı ve pozitif ilişki içinde olan girişimcilik hissinin bağımsızlık arzusu

olduğu, kontrol hissinin girişimcilik potansiyelini nispeten daha az etkilediği ve risk

alma eğiliminin ise girişimcilik üzerinde bir etkisi olmadığı ortaya çıkmıştır.

Özkan ve ark (2003); “Türkiye'de Girişimcilik ve Belirleyicileri: Marmara ve

Doğu Anadolu Bölgesi Üzerine Bir Uygulama” başlıklı çalışmalarında, Türkiye'de

mevcut girişimciliğin belirleyicilerini ve buna bağlı olarak da bölgesel dengesizlikte

girişimci ayırımını ortaya koymaya çalışmışlardır. Yapılan çalışma sonucunda Doğu

Anadolu Bölgesi’nde üretim sürecinde modern girişimcilik tarzında yeterli bir

anlayışın olmadığını ve bu durumun sosyoekonomik açıdan geri kalmışlığa yol açan

en belirgin unsur olduğu sonucuna varılmıştır.

Emsen ve ark (2003); “İktisadi Gelişmede Girişimciliğin Rolü- Karşılaştırmalı

Bir Analiz: Erzurum-Denizli” başlıklı çalışmalarında; gittikçe hızlanan sanayileşme

sürecinde işadamlarının girişimci rolleriyle ilgili mevcut durumları ve Ege’de

sanayileşme açısından önemli bir gelişme göstermiş olan Denizli ili ile Doğu

Anadolu’nun büyük şehirlerinden biri olan Erzurum ilindeki girişimcilik ruhunu

tespit ederek bu iki il arasında karşılaştırma yapmışlardır. Yapılan çalışma

sonucunda, her iki ilde de girişimcilik rolünün aileden devralındığı, Erzurum’daki

girişimciler ya şahıs işletmesi ya da aile ortaklığı şeklinde faaliyetlerine devam

ederken Denizli’de daha çok aile ortaklığının tercih edildiği, Erzurum’daki


6

işletmelerin genel olarak geleneksel küçük sanayi yapısında oldukları, buna karşılık

Denizli’deki işletmelerin daha modern küçük sanayi işletmeciliğine yakın oldukları

ortaya çıkmıştır.

Kutanis ve Hancı (2004); kadın girişimcilerin girişimlerinde ve sosyal

hayatlarında ‘kişisel özgürlüklerini’ algılama ve kullanabilme derecelerini belirlemek

amacıyla yaptıkları çalışmada hizmet sektöründe faaliyet gösteren yirmi beş kadın

girişimciyi yaşam tarihi yöntemiyle incelemiş ve kadın girişimcilerin çoğunun,

girişimde bulunma nedenlerinin ‘kişisel özgürlük’ elde etmek olduğunu, finans

kaynaklarını temin etme konusunda destek aldıklarını, girişim faaliyetinde

bulunurken farklı sorunlar yaşadıklarını, büyük hedefleri bulunduğunu, çoğunun evli

olduğunu ve ailelerinden destek aldıklarını saptamışlardır.

Kibas (2005); köy kadınlarının girişimcilikteki başarı, fırsat ve zorluk

algılarının belirlenmesi amacıyla yaptığı araştırma kapsamında, “kadınların işe girme

nedenleri, başarı faktörleri, mikro girişimciliğe başlamak için mevcut fırsatlar ve

mikro kadın girişimcilerin karşılaştıkları zorluklar nelerdir” sorularına cevap

aramıştır. Çalışma sonucunda, kadınların girişimciliği ailelerinin ihtiyaçlarını

karşılayan bir araç olarak gördüğü ve kazandıklarının tamamını aileleri için

harcadığı, başarılı olmalarında anahtar faktörün işe başlarken ve devamında

ailelerinden aldıkları destek olduğu ve girişimcilikte pazar ve finans kaynaklarıyla

ilgili yeterli bilgiye sahip olmamaları, yönetim becerilerinin yetersiz oluşu gibi

zorluklarla karşılaştığı tespit edilmiştir.

Gözek (2006); “Girişimci Adayının Özellikleri, Girişimcilik Eğilimleri ve

Girişimci Adaylarına Sağlanan Destekler” başlıklı yüksek lisans tez çalışmasında

girişimci adaylarının sahip olması gereken özellikleri, destek alabileceği yerleri ve

mevcut durumlarını saptamayı amaçlamıştır. Şanlıurfa, Diyarbakır ve İzmir illerinde

Özelleştirme Sosyal Destek Projesi (ÖSDP) kapsamında yapılan Küçük Ölçekli İş

Kurma Danışmanlık Desteği (KÖİDD) programlarına katılan girişimci adaylarıyla

yaptığı anket çalışması sonucunda, iş kurma sürecindeki tüm başvuru ve işlemlerin

tek merkezden yürütülmesi ve Kredi Garanti Fonu gibi girişimci adaylarına teminat

sağlayan kuruluşların, girişimcilik kültürünün oluşturulmasına yönelik aktivitelerin


7

ve teşvik mekanizmalarının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması gerektiğini ortaya

koymuştur.

Kurt ve ark (2006); “Afyonkarahisar İli Girişimcilik Performansının Coğrafi

Bilgi Sistemleri İle Analizi” başlıklı çalışmalarında, Afyonkarahisar iline ait

girişimcilik performansını makro düzeyde incelemek ve bu yolla “girişimcilik ve

girişimcilik performansı”na odaklanacak çalışmalara, ekonomik aktörlere ve bu

alanda politika yapıcılara bir altyapı sunmayı amaçlamışlardır. Bu doğrultuda,

Afyonkarahisar il merkezinde ve ilçelerinde var olan şirket sayıları temel alınarak

coğrafi bilgi sistemleri yardımıyla ilin girişimcilik performansı tespit edilmiştir.

Verheul ve ark (2006); General Entrepreneurship Monitor’un 29 ülke için

hazırladığı raporlardaki verileri kullanarak, kadın ve erkek girişimciler üzerinde çeşitli

faktörlerin (ar-ge harcamaları, kişi başına gelir, işsizlik, hizmet sektöründeki istihdam,

resmi olmayan sektörler, girişim sermayesi, kadın işgücü oranı, iş kurma ile ilgili yasal

düzenlemeler, aile, yaşam memnuniyeti gibi) etkisini ülkeler düzeyinde

incelemişlerdir. Yaptıkları çalışma sonucu elde ettikleri bulgular kadın ve erkeklerin

girişimcilik faaliyetinde bulunma oranlarının aynı faktörler tarafından ve aynı yönde

etkilendiğini, bununla birlikte, işsizlik, yaşam memnuniyeti gibi bazı değişkenlerin ise

kadın ve erkek girişimciler üzerinde farklı etkileri olduğunu ortaya koymuşlardır.

Bullough (2006); yaptığı çalışmada gelişmekte olan ülkelerde kadın

girişimciliğinin ekonomik kalkınma üzerindeki etkisini incelemiştir. BM tarafından

hazırlanan İnsani Gelişme Endeksi ve Dünya Bankası verileri kullanılarak yapılan

araştırma sonucunda zaman kısıtı ve ülkeden ülkeye veya yıldan yıla veri kayıpları

olması gibi ciddi problemler nedeniyle kadınların ekonomiye katılımının artmasının

ekonomik kalkınmayı olumlu etkilediğini gösteren güçlü bulgular elde edilememiştir.

Lewis (2006); çalışmasında cinsiyet sorunları hakkında suskun kalan iş sahibi

kadınlarla suskun kalmayanlar arasındaki farkları araştırmış ve cinsiyet körlüğü

(cinsiyetin artık önemli olmadığını iddia etmek) ideolojisini savunan kadınlar üzerine

daha fazla araştırma yapılması gerektiğini ortaya koymuştur.

Çakıcı (2006); Mersin’de faaliyet gösteren 200 kadın girişimci üzerinde

gerçekleştirdiği çalışmada, kadınların girişimciliklerini etkileyebileceği düşünülen

onların kişilik özellikleri, bilgi ve becerileri, işlerini yürütmede karşılaştıkları sorunlar,


8

eğitim eksiklikleri vb. faktörleri değerlendirerek, onların gelişmeleri ve güçlenmelerine

katkıda bulunabilecek öneriler geliştirmiştir. Çalışma sonucunda, iş yaşamında etkili

olabilmede gerekli kişilik özelliklerinden özgüven, dürüstlük, risk üstlenme ve cesaret

ön plana çıkarken, iş yaşamını, insan ilişkilerini, pazarlama ve satışı bilme etkili bir iş

yaşamı için önemli faktörler olarak öne çıkmıştır. Ayrıca, verimlilik ve kalite artırma,

iletişim, finansman ve satın alma konuları kadın girişimcilerin en çok eğitim

gereksinimi duyduğu konular olarak belirlenmiştir.

Güney (2006); “Kadın Girişimciliğine Genel Bir Bakış” isimli çalışmasında,

kadın girişimciliği kavramı konusunda teorik bir durum değerlendirmesi yapmış ve

Türkiye’de kadınların girişimci olabilmek ve potansiyellerini kullanmalarına olanak

sağlamak amacıyla, ihtiyaç duydukları sermaye, bilgi ve eğitim imkanlarına ulaşmaları

konusunda hem devletin hem de banka ve finans kuruluşlarının daha fazla çaba sarf

etmesinin önemli bir zorunluluk olduğunu tespit etmiş ve bu konuyla ilgili sivil toplum

kuruluşlarının sayılarının ve faaliyetlerinin hızla geliştirilmesi yönünde öneride

bulunmuştur.

Özgen ve Minsky (2007); tarafından girişimcilik sürecinde en temel

faktörlerden birisi olan “fırsatların fakına varma” konusu incelenmiş ve bu konuda

bir model geliştirilmiştir. Bu modele göre entelektüel ve beşeri sermaye (eğitim, bilgi

ve öğrenme programları), çevresel faktörler (ortaklıklara ve kooperatiflere katılım)

ve sosyokültürel faktörler (sosyokültürel altyapı) kırsal bölgelerde yeni girişimler

için fırsatların farkına varılmasında kilit rol oynamakta, finansal kaynakların

ulaşılabilirliği, fiziksel altyapı ile yasal ve mevzuat altyapısı gibi değişkenler de bu

faktörlerle birleşerek girişimcilik fırsatlarının tanınmasında etkili olabilmektedir.

Memiş ve ark (2007); Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından

desteklenen GAP Bölgesi’ndeki Sosyoekonomik Kalkınmada Kadın İşgücü Projesi

kapsamındaki kadın girişimcilerin “bir iş kurmak ve bu işte başarılı olmak için en

önemli unsurun ne olduğuna”, “girişimcilik için kilit becerilerin neler olduğuna” ve

“yapmak istenilen işten vazgeçiren nedenlerin neler olduğuna” ilişkin düşüncelerinin

belirlenmesi amacıyla bir çalışma yapmışlardır. Çalışma sonucunda, eğitim

düzeylerine göre, toplamda bir iş kurmak ve bu işte başarı olmak için en önemli

unsurun “motivasyon ve sıkı çalışma”, bir girişimcinin en önemli özelliğinin


9

“cesaret”, girişimcilikte kilit becerinin “tek başına işletmenin işlerini yürütebilmek”

ve kadınları yapmak istedikleri işten vazgeçiren nedenlerin de “yoğun çalışma,

başarısız olma ve uzun plan ve program süreleri” olarak görüldüğü tespit edilmiştir.

Bozkurt (2007); girişimci kişilik özellikleri ve bu kişilik özelliklerinin

girişimcilik eğilimi üzerindeki etkisini belirlenmeyi amaçladığı çalışmasında, 84’ü

kız 89’u erkek olmak üzere toplam 173 öğrenciye daha önce Hong Kong’daki

yüksek lisans örgencilerine uygulanmış olan “Girişimcilik Karakterlerinin Testi”

anketini uyarlayarak uygulamıştır. Çalışma sonucunda, katılımcıların yüksek

başarma ihtiyacı güdüsüne sahip oldukları, ayrıca bayanlarla erkekler arasında risk

alma ve belirsizlik toleransı açısından bir farklılık olmadığı bulunmuştur.

Ecevit (2007); Türkiye’de kadın girişimciliğine yönelik kurumsal çerçeveyi,

mevcut politikaları, uygulanan projeleri, programları ve araştırmaları ortaya koymuş

ve kadın girişimcilerin hangi kurumlar tarafından ve ne tür stratejiler bağlamında

desteklendiği yönünde bir değerlendirme ve çözümleme yapmıştır.

Frear (2007); “Rural Female Entrepreneurs: A Demographic Survey in Rural

Pennsylvania” başlıklı makalesinde, Pensilvanya’nın kuzeydoğusundaki kırsal

bölgelerde yaşayan kırsal kadın girişimcilerin demografik özelliklerini incelemiştir.

Yapılan çalışma sonucunda, girişimci kadınların çoğunluğunun 40 yaşın üstünde, evli,

çocuksuz olduğu ve hizmet sektöründe faaliyet gösterdiği belirlenmiştir. Kırsal kadın

girişimcilerin demografik özelliklerinin daha önce bu konu ile ilgili yapılan

çalışmalarda tespit edilen özelliklerle benzer olduğu tespit edilmiştir.

Kızılgöl ve İşgüden (2008); “Bandırma’nın Girişimcilik Potansiyelinin

Değerlendirilmesi” başlıklı çalışmalarında, Bandırma’nın girişimcilik potansiyeli ile

bu konuda yaşanan sorunları ortaya koymayı amaçlamışlardır. Yapılan çalışma

sonucunda, girişimciliğin geliştirilmesi bağlamında Bandırma’nın mevcut ticari ve

mesleki altyapısının girişimcilere ihtiyaç duydukları ve duyabilecekleri mesleki ve

teknik alanlarda danışmanlık hizmeti sağlayacak kuruluşların yeterli olmadığını, söz

konusu hizmetleri işletmelerin kendi başlarına temin ettiklerini belirlemişlerdir.

İrmiş ve ark (2008); yaptıkları çalışmanın amacı, girişimcilerin eğitimle ilgili

genel özelliklerini tespit edip, eğitimin girişim üzerindeki etkisi hakkında ne

düşündüklerini ortaya koyup, girişimcilerin işletmelerinin ve kendilerinin gelecekteki


10

başarısında etkili olduğunu düşündükleri faktörleri belirlemek ve bu doğrultuda neler

yapmayı amaçladıklarını tespit etmektir. Çalışma sonucunda, girişimcilik kültürünün

nesilden nesile aktarılmasında en önemli üç faktör sırasıyla; “eğitim kurumlarının

rolü”, “ailenin rolü” ve “eski ustaların rolü”; girişimciliğin tercih edilmesindeki üç

neden sırasıyla; “yenilikçi ve yaratıcı olmak”, “bağımsız çalışmayı seviyor olmak”

ve “emir almaktan hoşlanmamak”; iş hayatında girişimcilerin başarılı ve zengin

olmasını etkileyen faktörler ise sırasıyla; “çok çalışmak”, “üretim ve pazarda

fırsatları görüp değerlendirmek” ve “hesaba kitaba dayalı akıllı bir iş disiplini ve

bilimi esas alarak hareket etmek” olarak belirlenmiştir.

Taslak ve Doğan (2008); kadın girişimcilerin karşılaştığı sosyokültürel

engelleri belirlemek, bu engelleri aşarak bir iş kurmalarında temel kişilik özellikleri

ve başarı güdülerinin birlikte etkisini incelemek amacıyla, 2007 yılı içerisinde bir AB

Hibe Projesi kapsamında gerçekleştirilen, teorik ve uygulamalı kadın girişimci

eğitimlerine katılan ve başarıyla eğitimi tamamlayan 90 kadın girişimci adayı

üzerinde bir çalışma yapmışlardır. Yapılan çalışma sonucunda, kadın girişimci

adaylarının karşılarına çıkan engellerin daha çok “toplumsal bakış açısı”ndan ve

“yakın çevre”lerinden kaynaklandığı tespit edilmiştir.

Yılmaz ve Mayatürk (2008); çalışma yaşamında ve girişimcilikte cinsiyet

olgusuna ilişkin kavramsal boyutun uygulamadaki durumunu saptanmak amacıyla

Türkiye’deki ve Kırgızistan’daki girişimci kadınların örneklem olarak seçildiği bir

araştırma gerçekleştirmişlerdir. Yapılan çalışma sonucunda, Türkiye’de yaşayan

kadınların, “ekonomik zorunluluklar”, “ekonomik açıdan bağımsız olma”, “bir meslek

ve yeni bir çevre edinme”, “iş yaşamında ilerleme” ve “eğitime uygun bir iş fırsatı

yaratma” şeklindeki çalışma nedenlerine Kırgızistan’da yaşayanlara nazaran daha fazla

önem verdiği saptanmıştır. Aynı şekilde kadınların iş kurma ve geliştirme sürecinde

cinsiyetlerinden dolayı olumsuzluklarla karşılaştığı görüşüne Türkiye’de yaşayanlar

daha fazla katılmışlardır.

Zamantılı Nayır (2008); yaptığı çalışmada tekstil ve bilgi işlem

sektörlerindeki kadın girişimcilerin aile hayatı ile iş hayatı arasındaki rol

çatışmasının kökenleri ve buna karşı geliştirdikleri çözüm stratejilerini ve iki sektör

girişimcilerinin tercih ettikleri çözüm yollarının ne ölçüde farklılık gösterdiğini


11

incelemiştir. Yapılan çalışma sonucunda, bilgi işlem sektöründe faaliyet gösteren

kadınların “iş yerindeki sorumlulukları devretme” stratejisi uygulayarak tekstil

sektörü girişimcilerine göre ailelerine daha fazla vakit ayırdıklarını ve böylece iş ve

aile hayatı arasındaki rol çatışmasını hafifletebildikleri ortaya konulmuştur.

Chirwa (2008); kadınlar ile erkeklerin sahip oldukları işletmelerin

performanslarını etkileyen farklı engellerin neler olduğunu ortaya koymak amacıyla

yaptığı çalışma sonucunda, kar marjları açısından kadınların sahip olduğu işletmeler ile

erkeklerin sahip olduğu işletmeler arasında herhangi bir farklılık bulunmazken,

kadınların sahip olduğu işletmelerin istihdam açısından daha hızlı büyüdüğünü, her iki

tür işletmenin performansını etkileyen ortak faktörler bulunmasına rağmen kadınların

sahip olduğu işletmelerde kadınların eğitim düzeyinin işletmenin başarısında çok

önemli bir faktör olduğun u ortaya koymuştur.

Pushkarskaya (2008); çalışmasında kırsal alanda kadınların ve erkeklerin kendi

işini kurma kararı verirken etkilendikleri farklı faktörler olup olmadığını araştırmıştır.

Yaptığı çalışma sonucunda, kadınların içinde bulundukları ekonomik durumu

değiştirme ve gelir elde etme isteği gibi faktörler sonucu yeni bir iş kurma düşüncesine

yöneldiklerini, aile yapısı, aile üyelerinden birinin ölümü ve boşanma gibi aile içi

olayların da yeni bir iş kurma kararını güçlü bir şekilde etkilediğini ve bu etkilerin

cinsiyetler arasında farklılık gösterdiğini ortaya koymuştur.

Aslan ve Atabey (2009); yaptıkları “Küresel Rekabette Kadın Girişimcilerin

Rolü ve Türk Kadın Girişimci Tipolojisi” başlıklı çalışmalarında kadın

girişimciliğinin ülke kalkınmasındaki önemini, kadın girişimcilerin yükseltilmesine

yönelik faaliyetleri ve son olarak kadın girişimcilerin kısıtlılıklarını incelemişlerdir.

Yaptıkları çalışma sonucunda, kadınların özellikle yatırım kararlarındaki sabırlı

yaklaşımları, yavaş ilerleme, katlanılabilir risk alma yönleriyle iş kurma sürecinde ve

girişimcilikte daha az başarısızlık gösterdiklerini, buna karşılık piyasa tecrübelerinin,

finans yetersizliklerinin ve muhasebe gibi teknik bilgi yetersizliklerinin olduğunu

tespit etmişlerdir.

Driga ve ark (2009); yaptıkları çalışmada, bireyin kendi girişimcilik

becerilerine güven duyması, girişimcilikte kendisine rol model olacak birini tanıması


12

ve girişimcilikte bulunmaktan korkması gibi üç faktörün bireyin girişimcilik

faaliyetlerinde bulunma niyeti üzerindeki etkilerini araştırmışlardır.

İnce (2009); “A Socio-Economic Perspective on Women Entrepreneurs:

Evidence From Turkey” başlıklı çalışmasında, erkek ve kadın girişimciler arasındaki

bazı önemli farklılıkları ortaya koymuş ve Türk işgücü piyasasında cinsiyet ayrımcılığı

konusunu incelemiştir. Yapılan araştırma sonucunda, Türkiye’de yüksek orandaki

kadın işsizliğine çözüm bulabilmek amacıyla kadın girişimciliğini arttırmaya yönelik

verilen desteklerin yaygınlaştığı ortaya konulmuştur. Ancak ülkedeki istikrarsız

ekonomik ve politik ortam göz önüne alındığında, kadınların iş kurmasının ve işlerini

yürütmelerinin zor olduğu ve kadınların bir takım sosyokültürel değerlere bağlı olarak

ortaya çıkan cinsiyet ayrımcılığı engeliyle karşılaştıkları belirtilmiştir.

Kattaa ve Hussein (2009); yaptıkları çalışmada, Suriye’de vergi, işgücü

düzenlemeleri, ticaret ve finans politikaları gibi işgücü piyasası mekanizması ve devlet

politikası ile bunların kadınların girişimcilik ruhu üzerindeki direkt ve dolaylı etkilerini

incelemişlerdir. Çalışma sonucunda, var olan cinsiyet temelli eşitsizlikleri dikkate

alarak adil düzenlemeler ve kanunlar yapılması, kadınları ve ailelerini yoksulluktan

kurtarmak için onlara uygun istihdam olanakları yaratılması gerektiğini ortaya

koymuşlar, aksi takdirde, yoksulluğun kadınla özdeşleşme sürecinin devam edeceğini

ve gelecek nesillere aktarılacağını belirtmişlerdir.

Palaz ve Turgut (2009); “Kadın Girişimcilerin Kişisel ve İş Yaşamına İlişkin

Özellikleri, Motivasyonları ve Beklentileri Üzerine Bir Araştırma: Bandırma Örneği”

başlıklı makale çalışmalarında, Balıkesir ili Bandırma ilçesinde faaliyette bulunan

kadın girişimcilerin profillerini, gelecekle ilgili beklentilerini, yaşadıkları güçlükleri,

ne tür riskler aldıklarını, işe girişte onları motive eden itici ve çekici faktörlerin neler

olduğunu tespit etmeyi amaçlamışlardır. Çalışmaya katılan büyük bir çoğunluğunu

evli, çocuklu ve genç yetişkinlerin oluşturduğu kadın girişimciler, iş kurma aşamasında

maddi manevi en büyük desteği eşlerinden ve ailelerinden görmüştür. Bu kadınları

girişimciliğe iten en önemli faktörün aile gelirine katkı sağlamak iken çoğunlukla

motive eden çekici faktörlerin başında ise başarma isteği, başkalarına faydalı olabilme

ve sosyalleşme isteğinin geldiğini, kadınların iş kurma aşamasında karşılaştıkları en

önemli sorunlarının sermaye temini ve bürokratik işlemler, faaliyete geçtikten sonra


13

yaşadıkları sorunların ise vergi ödemeleri, pazarın durgun oluşu, bürokratik engeller ve

aile ile ilgili sorunlar olduğunu tespit etmişlerdir.

Tambunan (2009); Asya’da gelişmekte olan ülkelerde kadın girişimciliği

konusundaki son gelişmeleri incelediği çalışmasında, yalnızca küçük ve orta ölçekli

işletme sahibi kadın girişimcileri ele almıştır. Çalışma sonucunda, kadın girişimcilerin

sayısının, düşük eğitim düzeyi, sermaye yetersizliği ve bölgesel veya dini kısıtlamalara

bağlı olarak nispeten düşük olduğunu ve küçük veya orta ölçekli işletme sahibi

kadınların çoğunun aile gelirlerini iyileştirmek isteğiyle girişimci olan “zorunlu”

girişimci kategorisinde olduğunu tespit etmiştir.

Özdemir (2010); girişimciliğe aday olan kadınların girişimci olma kararlarını

veya isteğini etkileyen motivasyon faktörlerini ortaya koymak amacıyla yaptığı

çalışma sonucunda, kadınların girişimci olma isteklerinin “önceki veya mevcut işten

duyulan memnuniyetsizlik” ile “bağımsız ve özgür olma isteği” gibi motivasyon

faktörleri sonucu şekillendiğini, kişilik özelliklerinin girişimcide olması gereken

kişilik özellikleriyle paralellik gösterdiğini ve sosyal ağlarının güçlü bağlardan

oluştuğunu tespit etmiştir.

Soysal (2010a); “Kadın Girişimcilerin Özellikleri, Karşılaştıkları Sorunlar ve İş

Kuracak Kadınlara Öneriler: Kahramanmaraş İlinde Bir Araştırma” başlıklı

çalışmasında girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların demografik ve kişisel

özelliklerini tespit edip yaşadıkları sorunları belirlemeyi ve bu çerçevede girişimcilik

faaliyetlerinde bulunacak olan kadınlara yol gösterecek önerilerde bulunmayı

amaçlamıştır. Çalışma sonucunda, kadın girişimcilerin önemli bir oranının, ilk ve ora

öğretim gibi düşük eğitim seviyesine sahip olduklarını, evli olan kadınların bekâr olan

kadınlar kadar iş hayatına girme konusunda aktif olduklarını, işletmelerini daha çok

kendi çabaları, aile ve eş desteği ile kurduklarını, ekonomik ve sosyal yönden daha

özgür olmak, kendileri ile ilgili kararlarda yer almak ve daha güçlü bir şekilde

kendilerini temsil etmek amacıyla girişimcilik faaliyetinde bulunduklarını ortaya

koymuştur.

Soysal (2010b); “Türkiye’de Kadın Girişimciler: Engeller ve Fırsatlar

Bağlamında Bir Değerlendirme” başlıklı çalışmasında Türkiye perspektifinden,

kadınların girişimcilik faaliyetlerinde karşılaştıkları engelleri ve yaratacakları


14

fırsatları kuramsal bir çerçevede ele almıştır. Çalışmada, kadın girişimcileri

engelleyen faktörleri kadın olmaktan kaynaklanan engeller ile iş ve çevresel

faktörlerden kaynaklanan engeller olmak üzere iki farklı bölümde ele almıştır.

Afrin ve ark (2010); mikrokredi programları yoluyla kırsal kadın

girişimciliğinin gelişimine ilişkin faktörleri belirlemek amacıyla yaptıkları çalışmanın

sonucunda, kırsal alanda kadınların ve girişimciliğin gelişmesinde finansal yönetim

becerilerinin en önemli faktör olduğunu tespit ermişlerdir..

Patgaonkar (2010); “Entrepreneurship Development Among Women in

Shrirampur Taluka of Ahmednagar District” başlıklı çalışmasında Hindistan’ın

Shrirampur Taluka bölgesindeki kadın girişimcilerin sosyoekonomik profilini, kadın

girişimcilerin profili ve yapısı ile karşılaştıkları engelleri ve problemleri ortaya

koymayı amaçlamıştır. Çalışma sonucunda, kadın girişimcilerin teşvik, büyüme,

finansman ve yönetim gibi çeşitli sorunlarla karşı karşıya kaldıklarını tespit etmiştir.

Soyak (2010) “Kadın Girişimciliği ve Mikrofinans: Türkiye Deneyimi” başlıklı

çalışmasında, mikro-finans kavramının dünyadaki ve Türkiye’deki gelişimi

doğrultusunda kadın girişimciliği konusu üzerinde durmuş ve bu konuda

Türkiye’deki bazı sivil toplum kuruluşlarının etkinlikleri ve bu etkinliklerin

sosyoekonomik sonuçlarını değerlendirmiştir. Yaptığı inceleme sonucunda

gelişmekte olan bir çok ülkede kadın girişimciliğinin desteklenmesinin en önemli

nedeninin yoksulluğu azaltmak ve kadının sosyoekonomik hayattaki etkisini/rolünü

güçlendirmek olduğunu, Türkiye’de var olan ve kadınların kendi işinde çalışmalarını

destekleyen sivil toplum kuruluşlarına dayalı az sayıdaki programların, yoksul ve

güçsüz kadınları hedeflemesi ve bu programların iktisat politikalarını belirleyen

hükümetlerin programlarıyla bağlantılı olarak tasarlanması gerektiğini ortaya

koymuştur.

İplik ve Budak (2010); kırsal alanda kadın girişimcilerin karşılaştıkları sorunları

incelemek ve çözümü konusunda öneriler geliştirmek amacıyla yaptıkları kavramsal

çalışma sonucunda, gerek kentsel gerekse kırsal alanda girişimcilik faaliyetinde

bulunan kadınların, sosyal ve kültürel ortamda kadın rollerinin kalıplaşmış olması, rol

çatışması, eğitimlerinin yetersizliği, finansman bulma güçlüğü ve örgütlenme eksikliği

gibi engellerle karşılaştıklarını ortaya koymuşlardır.


15

Sayın (2011); Aydın ilindeki kadın girişimcilerin iş hayatındaki ve toplumdaki

sorunlarını, erkek girişimcilerle karşılaştırılmalarını, Aydın İş kadınları derneğinin ne

kadar tanındığı ve kadın girişimcileri desteklemek için yaptıkları faaliyetleri analiz

ettiği “Kadın Girişimcilerin Sorunlarının Betimleyici Analizi” başlıklı çalışmasında

Aydın ilindeki kadın girişimcilerin sorunlarını tespit ederek gelecekteki olası

iyileşmeler için bazı öneriler sunmuştur. Yaptığı çalışma sonucunda, kadının çalışma

hayatında başarısı için, aile desteğinin öneminin vurgulanması, kadın girişimcilerin

örgütlenme düzeyinin arttırılması, kadın girişimcilere mesleki eğitim çalışmalarının

uygulanması gerektiği gibi önerilerde bulunmuştur.


16

3. Materyal ve Yöntem Esengül İPLİK

17

3. MATERYAL VE YÖNTEM

Çalışmanın bu bölümünde araştırmada kullanılan materyal ve yönteme ilişkin

ayrıntılı bilgilere yer verilmektedir.

3.1. Materyal

Çalışmanın ana kitlesini Osmaniye ili kırsalında yaşayan kadınlar

oluşturmaktadır. Osmaniye ilinde Merkez, Bahçe, Düziçi, Hasanbeyli, Kadirli,

Sumbas ve Toprakkale olmak üzere toplam 7 ilçe bulunmaktadır. Çalışmanın

Osmaniye ilinde yürütülmesinin nedeni, Osmaniye ili işsizlik sıralamasında

%14,4’lük işsizlik oranıyla Türkiye’de ilk 10 il içerisindedir. İşgücüne katılım oranı

da Türkiye ortalamasının altındadır (Türkiye %48,8; Osmaniye %46,5). Bunun en

önemli nedenlerinden birisi kadın işgücüne katılım oranının düşüklüğüdür. Bu oranın

düşüklüğü toplam işgücüne katılımı da olumsuz etkilemektedir (TÜİK, 2011;

DOĞAKA, 2010). Bu nedenle, ilde yeni istihdam olanakları yaratılarak kadınların iş

hayatına katılımlarının sağlanması ve böylece atıl durumda bulunan kadın işgücünün

ekonomiye kazandırılması ilin dolayısıyla da içinde bulunduğu bölgenin

kalkınmasına önemli katkı sağlayacaktır. Ayrıca, ilde konu ile ilgili daha önce

yapılmış bir çalışmaya rastlanmamış olması çalışmanın Osmaniye ilinde

yürütülmesinin bir diğer nedenidir.

Çalışmanın ana materyali, Osmaniye iline bağlı 7 ilçeden seçilen toplam 12

köydeki 120 girişimci olan 120 girişimci olmayan olmak üzere toplam 240 kadından

anket yoluyla toplanan veriler ile konu ile ilgili daha önce yapılmış yerli ve yabancı

çalışmalar, araştırma raporları, tezler ve bildirilerden oluşmaktadır. Araştırma alanına

dahil edilen köyler; Merkez ilçeden Akyar (ova), Şekerdere (ova) ve Serdar (dağ);

Kadirli ilçesinden Yoğunoluk (dağ), Anberinarkı (ova) ve Karatepe (dağ); Düziçi

ilçesinden Bostanlar (ova) ve Gökçayır (dağ); Bahçe ilçesinden Gökmustafalı (dağ);

Toprakkale ilçesinden Küçüktüysüz (ova); Hasanbeyli ilçesinden Kalecik (dağ) ve

Sumbas ilçesinden Akdam (dağ) köyleridir.


18

3.1.1. Osmaniye Hakkında Genel Bilgiler

Doğu Çukurova Bölgesi’nde yer alan Osmaniye ili doğuda Gaziantep,

güneyde Hatay, batıda Adana ve kuzeyde ise Kahramanmaraş illeri ile çevrilidir.

İlin yüzölçümü 3.222 km2 olup, deniz seviyesinden 118 m yükseklikte ve

Akdeniz’e 20 km mesafededir. Osmaniye, ulaşım açısından uygun bir konumda

olup, ili Adana’ya bağlayan D-400 karayolu çift şeritlidir. Ayrıca Pozantı-

Gaziantep-İskenderun-Mersin otoyolunun kavşak noktasındadır. Osmaniye,

ülkemizin güney doğusu ile batısı arasında kara yolu ve demir yolu açısından geçit

durumundadır. Deniz ile sınırı bulunmayan Osmaniye, Mersin Limanı’na 220 km,

İskenderun Limanı’na ise 60 km uzaklıktadır (Osmaniye Belediyesi, 2007).

Osmaniye, yüzey şekillerinin çoğunu bünyesinde toplamış ender yerlerden

birisidir. Dağlar ile ova arasında hafif engebeli araziler mevcuttur. Kuzeyde Orta

Toroslar, Doğu ve Güneydoğu kesiminde de Nur Dağları ile bu dağların uzantısı

Kösür (Gavur) Dağı (1.702 m) yer almaktadır. Bu dağların dışında ilin belli başlı

yükseltileri; Koyunmelen Dağı (2.108 m), Kelda Dağı (1.900 m), Büyük Kösür Dağı

(1.626 m), Tozaklık Dağı (1.616 m), Hacıdağı (1.549 m), Honazin Gediği (1.086 m),

Haçbel Dağı (1.426 m), Boğatepe (850 m)’dir. İlin etrafını çevreleyen bu dağlarda

irili ufaklı pek çok yayla bulunmaktadır. Zorkun, Ürün, Fenk, Almanpınarı, Mitisin

ve Maksutoğlu yaylaları bunların başında gelmektedir

(http://tr.wikipedia.org/wiki/Osmaniye_(il))

Osmaniye ili iki coğrafi bölümde ele alınabilmektedir. Bu bölümler

(http://www.ofad.org.tr/site/cografi-ve-sosyal-yapi.html);

1) İlin Çukurova’da kalan bölümü (Ova Köyleri): İl merkezi

Gavurdağları’nın kuzey eteklerinde Karaçay vadisinde kurulmuştur. Rakım 123

m’dir. Merkez köyleri ile Kadirli ilçesinin Çukurova’da kalan ova köyleri olarak

bilinen köyleri ve Toprakkale ilçesinin tamamı bu bölgede yer almaktadır. Birinci

bölgede ilin bu bölgesinde yaşayan nüfus yoğunluğu yaklaşık %70’in üzerindedir.

Bu bölgede yaşayan nüfus genel olarak tarımla ve az sayıda da olsa hayvancılıkla

geçimini idame ettirmektedir.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Osmaniye_(il))

http://www.ofad.org.tr/site/cografi-ve-sosyal-yapi.html);


19

2) İlin Dağlık bölgede kalan bölümü (Dağ kolu köyleri): İlin ikinci

bölümünde ise dağ köylerinin bulunduğu, Merkez ilçeye bağlı eski vilayet

merkezinin de yer aldığı Cebel köyü başta olmak üzere, Gavurdağı’nın yükseklerinde

kurulmuş olan Hasanbeyli ve Bahçe ilçelerinin bütün köyleri ve Düziçi ilçesinin dağ

kolu köyleri ve Kadirli ilçesinin Toros dağlarının zirvelerindeki köyleri, yine Sumbas

ilçesinin Toros dağlarının yüksek yerlerindeki köyleri yer almaktadır. Bu bölümde

yer alan Merkeze bağlı Cebel köyü, Hasanbeyli, Kadirli ilçesinin Kalealtı köylerinin

rakımları 1.000 m’nin üzerindedir. Dağ kolu köylerinin nüfus yoğunluğu il

nüfusunun yaklaşık %30’unu oluşturmaktadır. Dağ kolu köyleri olarak bilinen bu

köylerde hayvancılık ve kırsalda ise susuz tarım hakimdir. Bu bölgeler Ova

köylerinden daha önceleri yerleşme bölgeleridir. İlk yerleşen Türkmen oymakları bu

bölgelere yerleşmişlerdir.

Osmaniye ilinin en önemli akarsuyu Ceyhan nehri olup, uzunluğu 509 km’dir.

Ayrıca il içerisinde birçok akarsu kaynağı bulunmakta olup, Berke, Kesiksuyu, Aslantaş

ve Kalecik barajlarına ait baraj gölleri bunmaktadır (Osmaniye Belediyesi, 2007).

24.10.1996 gün ve 4200 Sayılı yasayla Toprakkale, Hasanbeyli ve Sumbas ilçe

yapılarak, Kadirli, Düziçi ve Bahçe ilçeleri ise Adana ilinden alınarak il statüsüne

kavuşturulan Osmaniye, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine (ADNKS) göre 2011 yılı

itibariyle 485.357 ile nüfus büyüklüğü bakımından Türkiye’de 42. il durumundadır.

Nüfusun 354.054’ü Osmaniye şehir merkezinde yaşamaktadır (TÜİK, 2011).

Çizelge 3.1 2011 yılı ADNKS’ye Göre Osmaniye İlçeleri Nüfusu İlçe Adı Erkek Kadın Toplam

Merkez 118.292 116.609 234.901 Kadirli 58.173 58.471 116.644 Düziçi 38.991 38.608 77.599 Bahçe 10.442 10.458 20.900 Sumbas 7.800 7.663 15.463 Toprakkale 8.297 7.064 15.361 Hasanbeyli 2.244 2.245 4.489 Toplam 244.239 241.118 485.357

Kaynak: TÜİK, 2011


20

Osmaniye; Merkez, Bahçe, Düziçi, Hasanbeyli, Kadirli, Sumbas ve Toprakkale

olmak üzere toplam 7 ilçeden oluşmaktadır. İldeki toplam belediye sayısı 16 olup,

köy sayısı 159 ve bucak sayısı ise 4’dür (Büyükalaca ve ark, 2009).

Osmaniye tarım ağırlıklı ekonomik yapıya sahip bir ildir. İl toplam arazisinin

1.250.120 dekarı işlenen tarım arazisidir. İlde tarım alanı en geniş ilçe 454.384 dekar

ile Kadirli’dir. Tarım arazilerinin sulanma durumu incelendiğinde ise, ildeki toplam

tarım arazisinin (1.250.120 da) %68,8’inin (859.580 da) sulanabilir arazi olduğu, bu

arazinin ise %78’inin sulandığı görülmektedir (Osmaniye İl Gıda, Tarım ve

Hayvancılık Müdürlüğü, 2011).

Çizelge 3.2 Osmaniye İlinde Tarım Arazilerinin % Dağılımı Tarım Alanı Türü Alan (da) % Tarla Ziraatı Alanı 1.068.625 85,5 Sebze Alanı 45.350 3,6 Meyve Alanı 132.845 10,6 Nadas Alanı 3.300 0,3 Toplam 1.250.120 100

Kaynak: Osmaniye İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2011

Osmaniye ili, üretim miktarları bölge ve Türkiye geneli ile karşılaştırıldığında

tahıllardan buğday, endüstriyel bitkilerden pamuk, yağlı tohumlardan yerfıstığı

açısından önemli bir ildir. Osmaniye ilinde sanayinin temelini yerfıstığı

oluşturmaktadır. Yapılan değerlendirmelere göre Türkiye’de üretilen yerfıstığının

%40,4’ü Osmaniye’den karşılanmasına rağmen, %90’nına yakın kısmı Osmaniye’de

pazarlanmaktadır. (http://www.osmaniye.gov.tr/?/osmaniye-yerfistigi).

Çukurova'ya has zengin tarım toprakları ve geniş ormanlara sahip olan

Osmaniye’de; Karatepe-Aslantaş Açık Hava Müzesi, antik kentler ve kaleler önemli

turizm kaynaklarıdır (DOĞAKA, 2010). Ayrıca, Osmaniye ili Kadirli İlçesinde

bulunan Karatepe Köyünde üretilen Karatepe Kilimleriyle de ünlüdür.

http://www.osmaniye.gov.tr/?/osmaniye-yerfistigi)


21

Şekil 3.1 Osmaniye İli Haritası, (Osmaniye Valiliği, 2011)

Ancak, son yıllarda Organize sanayi bölgesinin gelişmeye başlaması ve

uygulanan teşvikler ilin sanayisine canlılık getirmiştir. Tosyalı Holding’in kurduğu

Tozçelik fabrikası ve bu fabrikaya bağlı yan sanayi dalları ilçenin ekonomisinde

önemli yer tutmaktadır.

Çizelge 3.3 Osmaniye İlinde Öne Çıkan Sektörler Ø Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı

- Ekmek, taze fırın ürünleri ve taze kek imalatı - Öğütülmüş tahıl ürünleri - Başka yerde sınıflandırılmamış sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması - Peksimet, bisküvi imalatı, dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı - Ham, sıvı ve katı yağların imalatı - Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı

Ø Tekstil Ürünleri İmalatı - Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri imalatı - Doğal ve sentetik pamuk elyafının hazırlanması ve eğrilmesi - Pamuklu dokuma, - Halı ve kilim imalatı

Ø Ağaç ve Ağaç Mantarı Ürünleri İmalatı (mobilya hariç); saz, saman vb. malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı - İnşaat kerestesi ve doğrama imalatı - Ahşap konteynır imalatı - Diğer ağaç ürünleri imalatı

Kaynak: DPT, 2011


22

3.2. Yöntem

3.2.1. Köylerin Belirlenmesinde Kullanılan Yöntem

Çalışmanın bu aşamasında, öncelikle çalışma kapsamında kullanılacak kırsal

alan tanımı yapılmış ve buna göre çalışmanın yürütüleceği alan belirlenmiştir.

Türkiye’de kırsal alan tanımı ilk defa 1960 yılı Genel Nüfus Sayımında

yapılmış ve kır-kent nüfus eşiği 10 bin olarak belirlenmiştir. 1982 yılında yapılan

“kent eşiği araştırması”nda kullanılan 28 farklı değişkene göre, Türkiye’de asgari

kentsel fonksiyonlara sahip yerleşimlerin nüfusu 20 bin ve üstü olarak belirlenmiş ve

1985 yılı Genel Nüfus Sayımından itibaren kır-kent nüfus eşiği 20 bin olarak

alınmıştır. Bu tanım, 1988 yılında başlatılan Hane halkı İşgücü Anketleri başta olmak

üzere, bugün TÜİK tarafından kır-kent bazında üretilen verilerin üretimine esas

oluşturmaktadır (Anonymous, 2008a).

Kırsal alanın temel niteliklerini yansıtan ve nitel-nicel açılardan

tanımlanabilecek tek bir kırsal alan tanımı henüz yapılamamıştır. Çünkü kırsal alan

ayırımında genel nüfus sayımı, hane halkı işgücü anketi, hane halkı bütçe anketleri

ve genel tarım istatistikleri verileri derlenmekte ve bu çalışmalarda farklı kırsal alan

tanımları kullanılmaktadır. Nüfus sayımında il ve ilçe merkezleri dışında kalan

yerler, hane halkı anketlerinde 20.000’den daha az nüfusu olan yerler, tarım

istatistiklerinde ise tüm köyler ve 5.000’den az nüfusu olan ilçe merkezleri “kırsal

alan” olarak değerlendirilmektedir (Turhan, 2005).

Devlet Planlama Teşkilatı Sekizinci Kalkınma Planını Kırsal Kalkınma

Raporunda kırsal alanlar; yasam ve ekonomik faaliyetlerin, önemli ölçüde doğal

kaynakların kullanımı ve değerlendirilmesine bağlı olduğu, ekonomik, toplumsal ve

kültürel gelişme süreçlerinin yavaş ilerlediği, geleneksel değerlerin hayatın

şekillenmesinde etkili olduğu, yüz yüze ilişkilerin önemini koruduğu, teknolojik

gelişmelerin yaşama ve üretime yansımasının daha uzun bir zaman aldığı,

sosyoekonomik nitelikleriyle kentsel alanlar dışında kalan mekanlar olarak

tanımlanmaktadır (DPT, 2006).


23

OECD ise, kırsal alanları nüfus yoğunluğu kriterine göre tanımlamıştır. Bu

değerlendirmede; nüfus yoğunluğunun km² başına 150 kişinin altında olduğu yerler kırsal

alan sayılmakta ve bölgeler üç gruba ayrılmaktadır. Avrupa Komisyonu da kırsal alan

tanımında nüfus yoğunluğu kriterini dikkate almış ve nüfus yoğunluğunun km² başına 100

kişinin altında olduğu yerleri kırsal alan olarak tanımlamıştır (Driga ve ark, 2009).

Çizelge 3.4 Kırsal Alan Tanımı Yapan Değişik Ulusal Kriterlerden Örnekler Ülke Kriterler Avusturya 400 km²’den daha düşük bir nüfus yoğunluğuna sahip 1.000

kişiden daha az olan yerler Danimarka 200 haneden daha az olan topluluklar İngiltere ve Galler Nüfusu 10.000’den fazla olan yerleşimleri hariç tutmuştur. İrlanda Kentsel alan ve kırsal alan arasındaki ayırım 100 yerleşim

yeri olarak belirlenmiştir. İtalya 10.000 kişiden daha az olan yerleşim yerleri Norveç 200 haneden daha az olan topluluklar Portekiz 10.000 kişiden daha az olan yerleşim yerleri İskoçya km² başına 100 kişiden daha az olan yerel otorite bölgeleri İspanya 10.000 kişiden daha az olan yerleşim yerleri İsviçre 10.000 kişiden daha az olan yerleşim yerleri

Kaynak: Şerefoğlu, 2009.

Çalışma kapsamında nüfus sayımına göre kullanılan tanım dikkate alınarak

yalnızca köyler “kırsal alan” olarak değerlendirilmiş ve çalışmanın Osmaniye iline

bağlı köylerde yürütülmesine karar verilmiştir.

Araştırmanın yapılacağı köylerin belirlenmesinde gayeli örnekleme yöntemi

kullanılmıştır. Gayeli örnekleme, anket formlarının ön testi, çerçevenin belirlenmesi

veya tüm birimlerden bilgi alınamaması ve benzeri durumlarda kullanılmaktadır

(Güneş ve Arıkan, 1988). Araştırma alanındaki köylerin seçiminde, Osmaniye Tarım

İl Müdürlüğü’nden alınan listeden yararlanılmıştır. Bu listeye göre Osmaniye

ilindeki 159 köy dağ ve ova köyleri şeklinde sınıflandırılmıştır. Zaman ve para kısıtı

olmasından ve köylerin homojen yapısından dolayı ana kitlenin tamamı ile görüşmek

yerine yüzde sekizi ile görüşme yapılmasına karar verilmiştir. Bu doğrultuda, köyler

dağ ve ova köyü olma özellikleri ve ilçe merkezine uzaklıkları dikkate alınarak

seçilmiştir. İlçelerin büyüklüklerine göre Merkez ve Kadirli ilçelerinden 3, Düziçi


24

ilçesinden 2, diğer ilçelerden ise 1’er tane ve 5 ova ve 7 dağ köyü olmak üzere

toplam 12 köy örneğe dahil edilmiştir.

Girişimcilik faaliyetinde bulunan ve bulunmayan kadınlar karşılaştırılarak

girişimciliğe etki eden faktörlerin tespit edilmesi amaçlandığından her iki gruba

düşen kadınlar basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Kırsal alandaki

çalışmalarda örnek hacminin 100-120 işletme olması yeterli görülmektedir (Talim,

1964). Bu nedenle, 120 girişimcilik faaliyetinde bulunan ve 120 girişimcilik

faaliyetinde bulunmayan olmak üzere toplam 240 kadın ile görüşme yapılmıştır.

3.2.2. Veri Toplama Yöntemi

Araştırma kapsamında ulaşılmak istenen bilgiler, seçilen 12 köyde girişimcilik

faaliyetinde bulunan ve bulunmayan kadınlara anket uygulanarak elde edilmiştir.

Araştırma verilerinin toplanmasında kullanılan anket formu, görüşme yapılacak

kadınların anlayabileceği bir şekilde, konu ile ilgili yapılmış önceki çalışmalar

(Şekerler, 2006; Karateke, 2006) ve okunan kaynaklardan yararlanılarak araştırmanın

amacına uygun bir şekilde hazırlanmıştır. Girişimcilik faaliyetinde bulunan ve

bulunmayan kadınlara uygulanmak üzere iki farklı anket formu oluşturulmuştur.

Anket soruları iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde demografik özelliklere yer

verilmiş ve bölüm her iki anket formunda da kullanılmıştır. Girişimcilik faaliyetinde

bulunan kadınlara uygulanan anket formunun ikinci bölümde, genel olarak kadın

girişimcilerin karşılaştıkları engelleri, kadınları girişimciliğe iten faktörleri,

kadınların işlerini kurarken ve yürütürken karşılaştıkları sorunları ve kadın

girişimcilere verilen desteklerle ilgili bilgi düzeylerini belirlemeye yönelik sorular

yer alırken, girişimcilik faaliyetinde bulunmayan kadınlara uygulanan anket

formunun ikinci bölümünde ise, kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunma

konusundaki düşüncelerini tespit etmeye yönelik sorular yer almıştır.

Kadınlara yönelik hazırlanan anket formunun yanı sıra araştırmanın

yürütüldüğü köyler hakkında bilgi almak amacıyla “köy genel bilgi formu”

hazırlanmış ve bu formlar köy muhtarları veya azalarıyla yüz yüze görüşme

yapılarak doldurulmuştur.


25

Elde edilen veriler SPSS 15.0 istatistik paket programı kullanılarak tanımlayıcı

ve ilişki arayan istatistikler aracılığıyla analize tabi tutulmuştur.

3.2.3. Çalışmada Kullanılan Analiz Yöntemleri

Çalışma kapsamında değişkenler arasında ilişki aramak amacıyla Korelasyon

ve Bağımsız Örnekler T Testi yöntemleri kullanılırken, kadınların girişimci

olmalarında etkili olan en önemli değişkenleri tespit etmek amacıyla da Veri

Madenciliği tekniklerinden Karar Ağacı Yöntemi kullanılmıştır.

3.2.3.1. Veri Madenciliği Yöntemi

Veri madenciliği, geniş veri yığınları içerisinde, yararlı olma potansiyeline

sahip, aralarında beklenmedik/bilinmedik ilişkilerin olduğu verilerin keşfedilerek,

veri sahibi için hem anlaşılır hem de kullanılabilir bir biçime getirilmesine yönelik

geliştirilmiş yöntemler topluluğudur. Bu yöntemler karar verme sürecinde oldukça

etkili rol oynamaktadırlar (Öğüt, 2009).

Veri madenciliği, çoğunlukla istatistikçiler, veri analizcileri ve yönetim bilişim

sistemleri toplulukları tarafından kullanılan bir kavramdır. İstatistiğin tersine

tümdengelim yöntemini kullanan veri madenciliği, verilerden fark edilemeyen ve

öngörülemeyen bilgi çıkartmaya çalışır. Bu nedenle hipotezler üzerinden modeller

oluşturmak yerine, örüntü denilen kesin olmayan fakat varlığı önsel olarak tahmin

edilen yapıları araştırır (Şentürk, 2006; Özdamar, 2002).

Veri madenciliği farklı birçok alanda ve farklı amaçlarla kullanılmakla birlikte,

uygulamada veri tanımlama, sınıflandırma, kümeleme, ilişkilendirme, tahmin etme

gibi bazı temel uygulama türlerinin yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir.

Sınıflandırma uygulamalarında, bir takım girdi değişkenlerine dayalı olarak eldeki

birimlerin farklı sınıf veya gruplardan hangisine dahil olacağı tahmin edilmeye

çalışılmaktadır (Seyrek ve Ata, 2010).

Veri madenciliği günümüzde karar verme sürecine ihtiyaç duyulan bir çok

alanda uygulanması mümkün olmakla birlikte özellikle pazarlama, bankacılık ve


26

sigortacılık sektörlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Veri madenciliği sürecinin

çeşitli aşamalarında kullanılan teknikler, istatistiksel yöntemler, bellek tabanlı

yöntemler, genetik algoritmalar, yapay sinir ağları ve karar ağaçları olarak

sıralanmaktadır (Anonymous, 2011).

Bu çalışma kapsamında veri madenciliği tekniklerinden karar ağaçları

kullanılarak kırsal alandaki kadınların girişimci olmalarını etkileyen en önemli

değişkenler tespit edilmiştir.

3.2.3.1.(1). Karar Ağaçları

Karar ağaçları veri madenciliğinde kullanılan güvenilir tekniklerden önemli bir

tanesidir. Özellikle veritabanları ile bütünleşik olarak kolay uygulanabilmesi ve

güvenilir olması sebebiyle yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Bu teknik en kuvvetli

ve en iyi tahmini elde edebilmek için bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki

olası tüm ilişkilerin araştırılmasına dayanmaktadır. Teknikte en kuvvetli ilişkiye

sahip bağımsız değişken bulunduğunda veri kümesi bu bağımsız değişkenin

değerlerine göre ikiye ayrılmaktadır. Bu süreç olası bölünmeler tamamlanıncaya

kadar devam ettirilmektedir (Şentürk, 2006).

Karar ağaçları; gözlemlenmemiş örnekleri genelleştirebilmeleri, etkili olmaları

ve kolay algılanabilir sonuçlar verebilmeleri nedeniyle veri madenciliğinde tercih

edilmektedir. İstatistiksel yöntemlerde veya yapay sinir ağlarında veriden bir

fonksiyon öğrenildikten sonra bu fonksiyonun insanlar tarafından anlaşılabilecek bir

kural olarak yorumlanması zordur. Karar ağaçları ise ağaç oluşturulduktan sonra,

kökten yaprağa doğru inilerek kurallar yazılabilir. Bu şekilde kural çıkarma veri

madenciliği çalışmasının sonucunun doğrulanmasını sağlar (Özdamar, 2002;

Anonymous, 2011).

Karar ağaçlarını oluşturabilmek için belirli bir yol izlenmektedir. İlk adım veri

kümelerine uygun bir modelin ortaya konulmasıdır. Sınıflandırma modelinin elde

edilmesi için veri tabanının bir kısmı eğitim verileri olarak kullanılır. Bu veriler

veritabanından rastgele seçilir ve eğitim setindeki verilere göre karar ağacı

oluşturulur. Karar ağacı oluşturulduktan sonra bu ağaçtan karar kuralları üretilir ve


27

test verisi üzerinde denenir. Olumlu sonuçlar elde edilirse yeni gözlemleri

sınıflandırmak için bu kurallar kullanılır (Özkan, 2008).

4. Araştırma Bulguları Esengül İPLİK

28

4. ARAŞTIRMA BULGULARI

Çalışmanın bu bölümünde, araştırmanın konusu olan girişimcilik ve kadın

girişimciliği konularına ilişkin ayrıntılı bilgiler ile yürütülen anket çalışması

sonucunda elde edilen bulgular yer almaktadır.

4.1. Girişimcilik ve Kadın Girişimciliği

Çalışmanın ana konusunu oluşturan girişimcilik ve kadın girişimciliği

kavramları başlığı altında; girişimci ve girişimcilik kavramlarının tanımı,

girişimcilikte cinsiyet faktörü ve kadın girişimciliği, kırsal alanda kadın girişimciliği

ve Türkiye’de kadın girişimcilerin karşılaştıkları sorunlar ayrıntılı olarak ele

alınmıştır.

4.1.1. Girişimci ve Girişimcilik Kavramları

Girişimci kavramı sözlük anlamı olarak, “ticaret, endüstri vb. alanlarda

sermaye koyarak girişimde bulunan kimse, müteşebbis”dir (TDK). İktisat Terimleri

Sözlüğüne göre ise girişimci, “emek, sermaye ve doğayı bir araya getirerek üretim

sürecini bir üretim faktörü olarak tasarlayan, örgütleyen ve onun tüm riskini üstlenen

kişi” olarak tanımlanmaktadır.

Bugüne kadar girişimci ve girişimciliği ekonomik, psikolojik ve sosyolojik

yaklaşımlarla açıklamak amacıyla birçok tanım ortaya atılmıştır. Girişimcilik

kavramının bugünkü anlamda kullanılması, kapitalist üretim tarzının egemen hale

gelmesiyle ilişkilidir. İktisat literatürüne girişi ise l9. ve 20. yüzyıllarda başlamış

olup Fransız ekonomist Cantillon tarafından ekonomiye kazandırılmıştır (Aytaç ve

İlhan, 2007). Cantillon’a göre girişimcilik, riskin hesaplanmasını ve belirsizliklerin

aşılmasını gerektirmektedir. Bu bağlamda girişimcilik, riskleri yönetme, minimize

etme ve riskleri başkalarına aktarmayı gerektirmektedir (Özden ve ark, 2008).

Daha sonraki yüzyıllarda birçok ekonomist tarafından, girişimcinin değişik

tanımları yapılmıştır. Ancak 20. yüzyılın başında Schumpeter, girişimcinin modern


29

bir tanımını yapmış ve girişimcinin risk üstlenme kadar üretim girdilerini örgütleme

ve yönetme niteliğine sahip olması gerektiği üzerinde durmuştur. Girişimcinin

yenilikçi ve dinamik olma özelliğini ekonomik kalkınmada, insan kaynaklarının

temel yapı taşlarından birisi olarak ilk kez vurgulayan ve gündeme getiren de

Schumpeter’dir. Girişimcilik ile ilgili çalışmalara en çok katkısı bulunan kişilerden

biri olan ve teknoloji ile girişim kavramını bütünleştiren Schumpeter; girişimciyi

diğerlerinden ayıran en önemli özelliğin yenilikçilik (inovasyon) kavramı olduğunu

belirtmiş (Gürol ve Bal, 2009) ve girişimciyi, toplumda değişimi yaratacak kişi ve

kurumlar olarak tanımlamıştır. Girişimcinin kârı ancak yenilikçilik yoluyla elde

edebileceği üzerinde duran Schumpeter yaptığı çalışmalarda girişimciliği, yenilik

yaratma ve teknolojik buluşlar ile açıklamaya çalışmış ve yeni ürünler, yeni

hizmetler, yeni süreçler, yeni arz kaynakları ve yeni pazarlar yaratmak için yeni

kaynakların yaratılması gibi konulara ağırlık vermiştir (Küçükaltan, 2009).

Schumpeter’e göre girişimciliğin dört değişik davranışsal göstergesi

bulunmaktadır. Bunlar pazara yeni bir ürün ve hizmet sunmak, üretimde yeni bir

yöntem geliştirmek, henüz keşfedilmemiş bir talep boşluğu yakalamak ve bir sanayi

dalında yeni bir firma kurmaktır (Ercan ve Gökdeniz, 2009).

Girişimcilik teorisine önemli katkılarda bulunan Hisrich ve Peters (2001) ise,

girişimciyi; emek, hammadde ve diğer varlıkları daha büyük değer/imkân yaratacak

şekilde bir araya getiren kişi olarak tanımlamışlar ve aynı zamanda, değişiklik,

yenilik ve yeni bir düzenin yaratıcısı olarak görmüşlerdir (Aytaç ve İlhan, 2007).

Drucker ise girişimciyi, sahip olduğu kaynakları düşük verimlilik alanlarından,

yüksek verimlilik alanlarına yönlendiren ve orada tutmayı başarabilen kişi olarak

tanımlamıştır (Ercan ve Gökdeniz, 2009).


30

Çizelge 4.1 İlk Çağdan Bilgi Toplumuna Kadar Girişimciliğin Gelişimi Dönem Bilim Adamı Girişimcilik Hakkındaki Görüşler

İlk Çağ - Hayatını idame ettirmek için arayış içerisinde olan hür kimselerdir.

Orta Çağ - Büyük ölçekli üretim projelerinin yöneticisidir. Risk unsuru yoktur.

17. yüzyıl - Girişimci, hükümetle yapılan sabit fiyatlı sözleşmelerin, kâr ya da zarar riskini üstlenen kişidir.

1725 Richard Cantillon Girişimci, sermaye sahibinden ayrı risk üstlenen kişidir.

1803 Jean Baptiste Say Girişimcinin kazancı, sermayenin getirisinden ayrılmıştır.

1876 Francis Walker Fon sağlayıcı ile proje sahibi girişimcinin kazançları ayrılmıştır.

1934 Joseph Schumpeter Girişimci, yenilik yapan ve yeni teknoloji geliştiren kimsedir.

1961 David McClelland Girişimci, faal ve ılımlı riskleri alan kimsedir. 1964 Peter Drucker Girişimci, fırsatları en üst düzeye çıkaran kişidir.

1975 Albert Shapero Girişimci örgütün sosyal ve ekonomik işleyişinde inisiyatif kullanan ve muhtemel başarısızlık riskini üstlenen kişidir.

1980 Karl Vesper Girişimci ekonomist, psikolog, iş adamı ve siyasetçiler tarafından farklı algılanmaya başlamıştır.

1983 Gifford Pinchot İç girişimci, faaliyette olan bir örgüt içerisinde çalışan girişimcidir.

1985 Robert Hisrich

Girişimci zaman ve gayret sarf ederek farklı değerler üreten, çeşitli riskleri üstlenen ve sonunda maddi ya da manevi karşılık alan kişidir.

1995 Peter Drucker

Girişimci elindeki kaynakları düşük verimlilik alanlarından, yüksek verimlilik alanlarına aktaran ve orada tutmayı başarabilen kişidir.

1999 Jeffrey Timmons Girişimci çağdaş önderlikle dengelenmiş davranış ve düşünüş biçimine sahip, dürüstlük ve samimiyetle doğruların inşasını yapan kişidir.

2001 Philip A. Wickham Girişimci belirli bir projeyi kendi girişimcilik anlayışı ile geliştiren kişidir.

2002 G. Brenkert Girişimci piyasa ekonomisinin vazgeçilmez unsurudur.

2003 L. W. Busenitze Ekonomik refahın oluşmasında başrol oynayan kişidir.

Kaynak: Ercan ve Gökdeniz, 2009.

Girişimci kavramı, pek çok çalışmada farklı yönleri vurgulanacak şekilde

tanımlanmaya çalışılmıştır. En dar kapsamıyla girişimci, mal ve hizmet üretimini

gerçekleştirebilmek için üretim faktörlerini bir araya getirerek faaliyete geçiren,


31

işletme kuran ve bu işletmedeki faaliyetlerin yürümesini sağlayan kişi olarak

tanımlanmıştır (İrmiş ve ark, 2008).

Girişimciyi diğer insanlardan ayıran bazı temel özellikler vardır. Bunlar;

kaynaklar hakkında öngörüde bulunmak, yapılacak olan işi planlamak, gerekli olan

tüm kaynakları sağlamak ve girdileri işleyip tüketicilere sunma becerisini kârlılık

sağlayarak gerçekleştirmektir (Bozkurt, 2007). Girişimci tutum ve davranışları ise şu

şekilde belirlenmiştir (Johnson, 2001):

- Başarma ve rekabet etmek için harekete geçme güdüsü,

- Bağımsız karar alma,

- Sahiplenme ve sorumluluk alma,

- Yeni bilgiye, insanlara, uygulamalara vb. açık olma,

- Belirsizliğe ve riske katlanma,

- Yaratıcı ve esnek düşünme, problem çözme ve karar verme,

- Fırsatları görme ve yakalama becerisi,

- Tercihler ve davranışlara bağlı risklerin farkında olma,

- Riskleri yönetme ve sonuç olarak azaltma yeteneği,

- Zorluk durumunda kararlılık,

- Vizyon oluşturma ve tartışma,

- Bir etki oluşturabilme

Girişimci kavramına ilişkin tanımlarda olduğu gibi, girişimcilik kavramı ile

ilgili yapılan tanımlamaların tümünde de ortak nokta girişimciliğin bir süreç olarak

ele alınması olmaktadır. İnsanlık tarihi kadar eski olan girişimcilik, gerekli zaman ve

çabanın temin edilerek sosyal, finansal ve psikolojik risklerin alınması yoluyla

parasal kazançların ve kişisel tatminin elde edildiği, katma değeri olan farklı şeyler

ortaya koyma süreci olarak tanımlanmaktadır (İlter, 2008).

Bir diğer tanıma göre ise, girişimcilik, piyasadaki risk ve belirsizliklere rağmen

öncelikle varlığını sürdürmek daha sonra kâr elde etmek ve büyümek amacıyla,

yaratıcı ve yenilikçi bir işletme faaliyetinin yürütülmesidir (Durukan, 2007).

Küreselleşme olgusu, çevresel faktörlerin sunduğu fırsat ile tehditlerin artması ve

farklılaşması; bütün bunların sonucunda rekabetin şiddetinin artması, girişimciliğin

kapsamını ve tanımını farklılaştırmış ve geliştirmiştir. Kaynakların özgün bir şekilde bir


32

araya getirilmesi, mevcut fırsatların kullanılması ve yeni fırsatların tanımlanması, yüksek

seviyedeki teknolojik değişime ve piyasa belirsizliğine meydan okuma, artan rekabet

ortamında girişimciliğin tanımına esas oluşturan faktörler olmaktadır. Bu bağlamda

girişimcilik, risk alarak çevresel faktörlerden kaynaklanan fırsatları değerlendirme veya

yeni fırsatlar ortaya çıkarma gayesiyle mal ve/veya hizmet üretmek için üretim

faktörlerinin bir araya getirilmesi ve örgütlemenin gerçekleşmesi süreci olarak

tanımlanmaktadır (İrmiş ve ark, 2008).

Girişimcilik birçok farklı disiplin tarafından da ele alınmış ve farklı tanımları

yapılmıştır. Ekonomistlerin perspektifinden, girişimcilerin işlerini büyütmeleri veya

parasal getirilerini arttırma potansiyellerini geliştirmeleri açısından ekonomik

koşulların elverişli olması gereklidir. Ekonomistler girişimciliği, girişimci olmanın

beklenen getirisi ile maliyet-risk değerlendirmesi ve kişinin ücretli çalışması halinde

elde edeceği getiri ile karşılaştırıldığında ortaya çıkan kararın sonucu olarak

tanımlamaktadır. Psikologlar, ekonomik faktörler ve rasyonel karar alma süreçlerine

çok daha az önem vermekte ve girişimcilikte başarılı olmaya etki eden kişilik

özelliklerini içeren bir tanım yapmaktadırlar. Bu doğrultuda, psikolojik açıdan

girişimcilik, girişimcinin kendine özgü tutum ve değerlerine odaklanmakta ve bu

kişilik özelliklerinin girişimcinin başarısına katkıda bulunduğu düşünülmektedir.

Psikolojik yaklaşım içerisinde, bazı temel kişilik özelliklerinin varlığı girişimci

olmak için gerekli bir unsur olarak görülmekte ve psikologlar girişimciliği, rasyonel

bir süreç olmaktan ziyade doğuştan gelen özellikler açısından tanımlamaktadırlar

(Bennett ve Dann, 2000).

Girişimde bulunma bir süreç olarak ele alınmakta ve yeni bir işletme kurmak

için fırsatlar bulma, değerlendirme ve geliştirmeyi içermektedir. Daha geniş bir bakış

açısıyla bu süreci beş temel aşamada ele almak mümkündür. Buna göre süreç Kurt ve

arkadaşları (2006) tarafından,

(1) fırsatları belirleme (keşfetme) ve değerleme,

(2) bir iş fikri ya da planı geliştirme,

(3) gerekli kaynakları sağlama,

(4) geliştirilen iş fikrinin veya girişimin uygulanması ve yönetilmesi,

(5) iş fikrinin veya girişimin sonuçlarının alınması olarak tanımlanmaktadır.


33

4.1.1.1. Girişimciliğin Önemi

Kapitalizmin başladığı dönemden itibaren etkin olan girişimcilik konusunun

önemi 1980’li yıllardan sonra anlaşılmaya başlamış ve birçok ülke girişimciliği

desteklemek amacıyla programlar hazırlayarak girişimci sayılarını artırmaya

çalışmışlardır. Girişimciliğin devletler tarafından desteklenmesinin başlıca sebepleri;

istihdam yaratması, yeni işletmelerin kurulması, ekonominin büyümesi ve toplumun

refah seviyesinin yükselmesine olumlu katkılar yapmasıdır (Kurt ve ark, 2006).

Girişimci, üretim kaynaklarını yeni bir tarzda birleştirerek kullanılmayan

üretim faktörlerinin kullanılmasını sağlaması nedeniyle, ekonomik kaynakların

düşük üretkenlik alanlarından yüksek alanlara aktarılması sürecinde baş aktördür.

Ayrıca kullanılmakta olan üretim araçlarının ve mevcut girdilerin değişik şekillerde

kullanımını sağlaması nedeniyle girişimci toplumsal fayda yaratan ekonomik bir

aktördür (Şahin, 2006).

Girişimci, kıt olan üretim kaynaklarını işleyerek, kullanılmayan üretim

faktörlerinin kullanılmasını sağlayarak, yeni üretim araçlarını keşfederek, yeni mal

ve hizmetleri ortaya çıkararak yeni sektörlerin oluşmasına, ayrıca, yeni teknolojileri

kullanan sektörlerde verimlilik artışı hızla büyüyen sektörler yarattığı için de

ekonomik büyümeye katkıda bulunur (Kızılgöl ve İşgüden, 2008).

Girişimcilik faaliyetlerinin giderek artması, durgun ekonomileri harekete

geçirmede büyük rol oynamakta ve yeni iş alanlarının oluşturulmasına ve istihdam

sorunlarının çözümüne katkı sağlamaktadır (Aytaç ve İlhan, 2007). Gelişmiş

ülkelerde, özellikle ABD'de giderek artan girişimcilik-yenilikçilik faaliyetleri,

durgun endüstrileri harekete geçirmiş ve yeni iş alanları temin ederek, işsizlik

sorunlarını azaltma eğilimi yaratmıştır. Bu nedenle, az gelişmiş ekonomilerde

girişimcilik yenilikçilik faaliyetlerinin desteklenerek geliştirilmesi, ekonomik

büyümenin özel bir koşulu olarak önerilmektedir (Özkan ve ark, 2003)

Bir ülkenin ekonomik ve toplumsal kalkınma düzeyi ile sahip olduğu

girişimcilik performansı arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Girişimcilik, yeni iş

alanları yaratıp büyümeye katkıda bulunarak ve getirdiği yeniliklerle ekonominin


34

rekabet gücünü artırarak ülkenin dünya ekonomisindeki yerini belirlemektedir

(Karadeniz, 2010).

4.1.1.2. Girişimcilerin Kişilik Özellikleri

Girişimcilik niyetini, girişimcinin bazı bireysel özelliklerinden ve bu özellikleri

de etkileyen sosyokültürel faktörlerden etkilenen bir olgu olarak görmek

mümkündür. Girişimcilere yönelik vurgulanan bazı özellikler ile girişimcilik niyeti

arasında sıkı bir ilişki vardır (Akşit, 2003).

Girişimcilik ile ilgili çalışma, araştırma ve tartışmalarda girişimciliği belirleyen

faktör ya da faktörlerin neler olduğuna dair çeşitli görüşler ileri sürülmüştür.

Türkiye’de yapılan bir araştırma, Türk toplumunun bir girişimcide bulunması

gerektiğini düşündüğü özelliklerin başında risk alabilme, özgüven ve yaratıcılığın

geldiğini ortaya koymuştur (Demirkaya ve Aydın, 2010). Genel olarak literatürde bir

girişimcilik davranışını etkileyen altı farklı kişilik özelliği bulunmaktadır. Bunlar:

a. Başarı İhtiyacı: Murray tarafından başlatılan başarı ihtiyacı ile ilgili

çalışmalar McClelland ve arkadaşları tarafından daha ayrıntılı olarak incelenmiştir

(Akşit, 2003). McClelland’ın “Başarı Güdüsü” kavramı bireyin içinde olan güçlere

dayanmaktadır. McClelland iş adamları, bilim adamları ve meslek sahipleri üzerinde

yaptığı çalışmalar sonucunda, bu kimselerin başarı güdüsü konusunda normalin ya da

ortanın üzerinde olduklarını saptamıştır. Yüksek başarma arzusuna sahip olan bu

bireyler için, genellikle para nihai amaç olarak değil, başarının bir ölçüsü olarak

kabul edilmektedir. Her ne kadar nihai bir amaç olarak kabul edilmese de para, bu

bireylerin başarılarını kanıtlamak için geribildirim sağlayan bir araç rolü

oynamaktadır (Karateke, 2006).

McClelland yaptığı çalışmada (1961), girişimci ruha sahip bireylerin başarı

isteğinin oldukça yüksek olduğunu ve bunların uzun süreli çalışma saatlerinden

rahatsız olmadıklarını ve tekrarlara dayanan rutin işleri sevmediklerini ortaya

koymuştur. McClelland tarafından ileri sürülen başarı ihtiyacı teorisine göre, başarı

ihtiyacı girişimcilik davranışlarını etkileyen bir faktördür ve başarı ihtiyacı güdüsü

yüksek olan kişilerin başarmak için daha istekli olmaları onların girişimcilik


35

eğilimlerinin daha yüksek olmasına neden olmaktadır (Özden ve ark, 2008;

Karateke, 2006).

b. Kontrol Odağı: Bireylerin girişimci olma niyetlerini etkileyen faktörlerden

birisi olan kontrol odağı, bireyin yaşamı süresince olaylar üzerinde sahip olduğu

kontrol duygusunu göstermektedir (İlter, 2008).

Rotter (1966) tarafından öne sürülen kontrol odağı yapısı, bireylerin olaylara

yönelik kişisel sorumluluklarını algılama derecelerine bağlı olarak içsel-dışsal

kontrol odağı boyutları üzerinde dağılım göstermektedir. İçsel kontrol odağı bireyin,

olay veya çıktıların kendi davranışından, sergilediği çabadan veya yetenek gibi

süreklilik sergileyen bir kişilik özelliğinden kaynaklandığına yönelik inancıyla

ilişkilidir. Dışsal kontrol odağı ise bireyin, olay veya çıktıların şans, görevin zorluğu

veya diğer bireylerin davranışları gibi kendi kontrolü dışındaki faktörlerden

kaynaklandığına yönelik inancıyla ilişkilidir (Akın, 2010).

Yapılan araştırmalar, dış kontrol odaklı bireylerin duygularını ifade etmede, iç

kontrol odaklı bireylere göre daha fazla zorlandıklarını, kendilerine daha az

güvendiklerini ve daha fazla oranda başkaları tarafından onaylanma gereksinimi

duyduklarını ortaya koymuştur. Ayrıca, dış kontrol odaklı bireylerin, olumsuz

olayların gerçekleşmesini engelleyemeyecekleri düşüncesiyle, iç kontrol odaklı

bireylere oranla daha fazla kaygı, stres ve depresyon yaşadıkları görülmüştür (Basım

ve Şeşen, 2006).

Brockhaus ve Horwitz (1986) içsel ve dışsal kontrol odaklarını yalnızca

girişimcilik eğiliminin belirlenmesinde değil, mevcut girişimciler içinde de başarılı

olanlarla olmayanların ayırt edilmesine olanak sağlayan bir faktör olduğunu ileri

sürmektedirler. Çeşitli uygulamalı çalışmalarda da içsel ve dışsal kontrol odaklarının

girişimciliğin bir belirleyicisi olduğu bulgusuna ulaşılmıştır (Özden ve ark, 2008).

c. Risk Alma Eğilimi: Risk alma girişimcinin belirgin davranış özelliklerinden

birisidir ve girişimcilik tanımları temel olarak riski ve risk almayı kapsamaktadır.

Cantillon (1755) ticaretin doğası üzerine yazdığı ve girişimci kavramının ortaya

çıkışı sayılan denemesinde girişimciyi, faaliyeti sonucunda kâr elde etmek amacıyla

risk alan kişi olarak tanımlamaktadır (Anonymous, 2008b). Bu bağlamda, başarılı

bir girişimci uygun görünen ve kabul edilebilir riskleri göze alan kişidir. Risk alma


36

eğiliminin işletme yöneticisi ile girişimci arasındaki en önemli fark olduğu kabul

edilmektedir (Erdoğan, 2008).

Finansal, sosyal veya psikolojik olarak risk alma girişimcilik sürecinin bir

parçasıdır. Girişimci risk, beklenen getirinin maksimum olacağına dair inanç ve

akılcı karar verme yoluyla girişimi gerçekleştirmektedir. Kâr elde etmede belirli

kontrol ve yeteneğe sahip oldukları durumlarda girişimciler hesaplı veya orta

düzeyde, aşırıya kaçmayan riskleri almayı tercih etmektedirler. Çünkü girişimcinin

bir başka özelliği olan başarı güdüsü, yüksek dereceli risklerden kaçınmalarına yol

açmaktadır. Kendi işini kuran bireylerin yaklaşık üçte ikisinin tam veya yarı zamanlı

çalıştıkları veya başka bir iş sahibi oldukları bilinmektedir (Alpkan ve ark, 2002;

Gürol, 2006)

d. Belirsizliğe Katlanma: Belirsizlik, birey tarafından yeterli veri olmaması

nedeniyle tam olarak yapılandırılamayan bir durumdur. Belirsizlik toleransı ise

belirsiz durumlara olumlu tepki verebilme yeteneğidir (Akşit, 2003). Belirsizliğe

katlanan kişiler, istikrarsız ve tahmin edilemeyen durumları yenmek için çaba

gösterenlerdir (Özden ve ark, 2008).

Belirsizliğe katlanmanın bir girişimcilik özelliği olduğu ve başarılı bir

girişimin sadece yetenekler ile ilgili değil, aynı zamanda etkin bir biçimde

belirsizlikler ile baş edebilmeye dayandığı kabul edilmektedir. Günümüzde

girişimcilik eylemleri, geçmişe göre daha güç ve belirsiz koşullarda

gerçekleşmektedir. Bu nedenle, girişimcinin en önemli özelliği, söz konusu

belirsizlik ortamında risk üstlenmesi ve karar verme durumunda olmasıdır

(Yelkikalan, 2007; Bozkurt ve Baştürk, 2009).

Belirsizliğin yüksek olduğu ortamlarda faaliyet göstermeyi ve mümkün ise o

ortamın sağladığı karışıklıktan faydalanarak tüm kontrolü kendi elinde toplamayı

tercih eden girişimcilerin, belirsizliğe karşı toleransı girişimci olmayan bireyler ile

kıyaslandığında oldukça yüksektir (İpçioğlu ve Taşer, 2009).

e. Kendine Güven: İşleri gerçekleştirmek için sorumluluk üstlenen, yeniliğe

açık ve yenilik oluşturan, sürece bağlı riskleri yöneten ve zorluklarla ve engellerle

karşılaşsa dahi belirlediği hedefe ulaşıncaya kadar devam etme kararlılığına sahip

kişi olarak tanımlanan girişimcinin belirlediği hedeflere ulaşabileceğine dair


37

inancının yüksek olması beklenmektedir. Başka bir deyişle, bir girişimcinin işini

yaparken kendisine saygı duyması ve işi başaracağına dair yetkinliği olduğuna

inanması beklenmektedir (Yusof, 2007; Johnson, 2001).

Ho ve Koh (1992) kendine güvenin gerekli bir girişimcilik özelliği olduğunu

ve diğer psikolojik özelliklerle ilişkili olduğunu ileri sürmüşlerdir. Girişimcilik

literatüründeki ampirik çalışmalarda, girişimcilerin kendine güven düzeyinin

girişimci olmayanlara oranla daha yüksek olduğu ortaya konulmuştur (Yusof, 2007).

Bazı akademisyenler, kendine güven duygusunun, girişimciliğin getirdiği bir his

olduğunu iddia ederken, başka bir grup akademisyen ise bunun girişimci bireylerin

zaman içinde başarılı olmaları sonucunda ortaya çıkan bir durum olduğunu ileri

sürmektedirler. Bu bağlamda, tüm riskler ve verilecek olan tüm kararlarda

girişimcinin kendisine olan güveni en önemli itici güç olarak bulunması gereken bir

histir (İpçioğlu ve Taşer, 2009)

f. Yenilikçilik: Yenilik, bir gelişme ve yeni bir ürün, yeni bir süreç veya pazara

sunulan yeni bir hizmetin tanıtılması şeklinde tanımlanmakta ve yenilikçi olma

girişimciliğin anahtar özelliklerinden birisi olarak kabul edilmektedir (Erdoğan,

2008). Yenilik kavramını girişimcilik literatürüne ilk olarak Schumpeter tarafından

kazandırılmıştır. Schumpeter (1934), yenilikçiliğin girişimciliğin odak noktası ve

temel bir girişimci özelliği olduğunu ve girişimci yeniliğin beş şekilde ortaya

çıktığını belirtmektedir. Bunlar (Gözek, 2006):

• Yeni bir malın ya da bir malın kalitesindeki yeniliğin ortaya çıkması,

• Yeni bir üretim metodunun uygulanması,

• Yeni bir pazarın açılması,

• Hammaddenin temininde yeni kaynakların ele geçirilmesi,

• Her endüstride yeni bir teşkilat yapısı oluşturulması.

Teknolojinin ve müşteri beklentilerinin hızla değiştiği günümüz rekabetçi iş

ortamında bilgiye dayalı yenilikçi rekabet kaçınılmaz olarak girişimcilerin

gelişmesinin ve ayakta kalabilmesinin temel belirleyicisidir. Bu doğrultuda, eksik

bilgi veya beceriksizlik nedeniyle yapılamayan yeniliklerin getirdiği başarısızlıklar

girişimcilerin rekabet gücünü önemli ölçüde olumsuz etkileyen bir faktör olarak

ortaya çıkmaktadır (Top, 2006).


38

4.1.1.3. Türkiye’de Girişimciliğin Tarihi ve Gelişimi

Türkiye’de girişimciliğin tarihine bakıldığında, başka ülkelerde olduğu gibi,

girişimcilik seyrinin devletin uyguladığı ekonomi politikalarından bağımsız olmadığı ve

girişimciler ile devlet arasındaki ilişkinin tarihiyle yakından ilişkili olduğu

görülmektedir. Türkiye’de girişimciliğin gelişimi bağlamında, dönemler açısından çeşitli

ayrımlar olmakla beraber, 1923’ten günümüze kadar öne çıkmış 5 ana dönemden söz

etmek mümkündür. Bu dönemler sırasıyla şu şekildedir (Gürol ve Bal, 2009).

• 1923-1929 “Özel Girişimciliğe Teşvik” Dönemi: 19. yy başlarında

Türkiye’deki işletmecilik faaliyetlerinin halen Osmanlı İmparatorluğu’ndan gelen

kültürün etkisi altında olduğunu söylemek mümkündür (Coşar, 1999). Cumhuriyetin

kurulduğu ilk yıllarda, nitelikli girişimcinin ve sermaye birikiminin yeterli düzeyde

olmaması, devlet işletmelerinin hakim olduğu bir ekonomik politika izlenmesine yol

açmıştır (Gürol ve Atsan, 2006).

1923-1929 arasında uygulanan politikalarda milli bir burjuvazi inşa etmek ve

sermaye birikimini bu yolla temin etmek üzere genel olarak özel girişimciliği ön

plana çıkartan oluşumlara yer verilmiştir. Bu yıllarda girişimcilik faaliyetinde

bulunanların büyük çoğunluğunu devletin yüksek kademelerinde çalışan bürokratlar

oluşturmuştur (Öztürk, 2008).

Bu dönemde bir yandan yabancıların değişik alanlardaki hakimiyetlerine son

verilmeye çalışılırken, diğer yandan girişimciliği teşvik etmek amacıyla çeşitli

önlemler alınmıştır. Özel girişimciliği desteklemek amacıyla 1924 yılında İş

Bankası’nın kurulmuş, 1927 yılında Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılmış ve devlet

işletmelerini özel girişime devretmek amacıyla Sanayi ve Meadin Bankası

kurulmuştur (Şekerler, 2006).

• 1930-1946 “Devletçilik ve Yansımaları” Dönemi: Ülkemizde, 1930-1939

yılları arasında dönemde uygulanan ekonomik politikalarda göze çarpan özellik,

‘korumacılık’ ve ‘devletçilik’ uygulamalarının ön plana çıkmasıdır (Doğramacı,

2006). Dönemin başında liberal ekonomiye yönelik, piyasa ve özel sektör yanlısı

politikalar izleneceği yönünde söylemler yapılsa da, gerçekte karışık devlet

müdahaleleriyle piyasayı daraltan ve bu müdahalelerde sürekli değişikliğe giderek iş


39

dünyasını zor durumda bırakan bir ekonomik yönetim anlayışı sergilenmiştir

(Öztürk, 2008).

Bu dönemde, devletçilik politikasının benimsenmesinde özel girişimin az

olması, sermaye yetersizliği ve dünya ekonomisinde yaşanan 1930 buhranı etkili olan

faktörlerdir. Sanayi kesiminin planlamasını yapmak amacıyla hazırlanan birinci,

ikinci ve üçüncü beş yıllık sanayi planları bu dönemde yapılmıştır. Bu dönemde

girişimcilik açısından engel teşkil eden unsurlar ise, 1930 ekonomik buhra nı ve II.

Dünya Savaşının bu döneme rastlaması nedeniyle savaş ekonomisinin

uygulanmasıdır (Şekerler, 2006).

1929-1938 yılları arasında ekonomik kalkınma açısından izlenen devletçi

politika sonucunda önemli devlet bankaları faaliyete geçirilmiştir. Özellikle belirli bir

sektörü veya toplumsal kesimi desteklemek üzere faaliyete geçirilen bu bankalar;

Sümerbank, Etibank, Denizbank, Belediyeler Bankası, Türkiye Halk Bankası, T.C.

Ziraat Bankası (Yeni Düzenleme ile) ve Türk Ticaret Bankasıdır (Gürol ve Bal, 2009).

• 1946-1960 “Liberal Ekonomiye Geçiş” Dönemi: 1950’ler Türkiye’de çok

partili döneme geçiş ile birlikte politik alanda, ekonomide liberalleşmeye yönelik

önemli girişimlerle de ekonomik alanda çok önemli atılımların yapıldığı yıllar olarak

kabul edilmektedir. Ayrıca bu yıllar II. Dünya Savaşı sonrasında oluşan politik ve

ekonomik konjonktürün Türkiye’ye çok önemli fırsatlar sunduğu yıllar olarak

görülmektedir (Şekerler, 2006).

Sağlanacak kredilerle özel sektörün gelişimini desteklemek amacıyla 1950

yılında kurulan Sınai Kalkınma Bankası, uygulamada yaşanan sıkıntılara rağmen

Türkiye’nin girişimcilik tarihindeki önemli adımlardan biri olarak kabul

edilmektedir. Bu dönemde dikkate değer bir diğer gelişme de özel girişimin

sanayideki payının %70’e çıkmasıdır (Koç, 2005; Öztürk, 2008).

1954 yılından itibaren gerek dış ticarette gerekse tarım sektöründe meydana

gelen tıkanmalar sonucunda tarıma ve dış ticarete dayalı sanayileşme politikası terk

edilerek, yerine sanayileşmeye öncelik veren korumacı, ithal ikamesine yönelik

politikalar tercih edilmiştir (Gürol ve Bal, 2009).

• 1960-1980 “Planlı Ekonomi Deneme” Dönemi: 1960’lı yıllar planlı

ekonomiye geçiş yıllarıdır. Devletçilik ilkesinin etkilerinin devam etmesine karşın,


40

özel sektöre ağırlık verilen ve özel sektör yatırımlarının artış gösterdiği bu dönemde iki

tane Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlanmış ve uygulamaya konulmuştur (İlter, 2008).

Türkiye’de özel girişimciliğin gelişme gösterdiği 1960-1970’li yıllarda üretim

artışı temel bir hedef olarak belirlenmiştir. Bu dönemde, üç askeri darbe, iki reform

hükümeti, çeşitli koalisyonlar ve bunlara ilaveten birinci ve ikinci petrol krizleri gibi

olayların yarattığı belirsizlik ortamı girişimcilik olgusunu olumsuz etkilemiştir

(Doğramacı, 2006).

• 1980’den günümüze dek “Dışa Açık Liberal Ekonomi” Dönemi: 1980’li

yıllardan itibaren Türkiye’deki ekonomik gelişim stratejisinde büyük bir değişim

meydana gelmiş ve muhafazakâr ekonomik yapıdan, hızla gelişen serbest pazar

ekonomisine geçilmeye başlanmıştır. Girişimciliğin ve küçük işletmelerin önemi

anlaşılmaya başlanmış ve devlet tarafından da teşvik edilmiştir (Gürol ve Bal, 2009).

Bu dönemde özellikle hizmet sektöründeki gelişmelere paralel olarak söz konusu

alanda, girişimci sayısında önemli düzeyde artış olmuştur. Ayrıca, dış dünyaya

açılma politikası da girişimcilere yeni bir boyut kazandırmıştır (Koç, 2006). Bu

dönem özel sektör yatırımlarının yükselmeye başladığı, kamu yatırımlarının ise

düşük kaldığı bir dönemdir (Kutlu, 2006).

4.1.1.4. Girişimcilik Türleri

Girişimcilik olgusu, klasik sınıflandırma dışında, küresel girişimcilik olgusu,

sermayenin sahipliği vb. farklı kritere göre de çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadır.

Klasik anlamda girişimcilik başlıca iki gruba ayrılmaktadır. Bunlar; fırsat

girişimciliği ve yaratıcı girişimciliktir.

• Fırsat Girişimciliği: Mevcut veya potansiyel pazardaki değişimin getirdiği

fırsatları görerek veya sezinleyerek mevcut veya hedef pazara mal satmak amacıyla

gerçekleştirilen girişimcilik türüdür (Tekin, 2005). Fırsat, mevcut bir ürünün pazara

yeterince sunulmaması, pazarda hiç olmaması ya da pazardaki işletmelerin istenilen

kalitede üretim yapamamaları nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Bu tür girişimcilik,

fırsatları değerlendirebilecek bakış açısına ve kaynakları yönlendirebilme yeteneğine

sahip olmayı gerektirmektedir (Tikici ve Aksoy, 2009).


41

• Yaratıcı Girişimcilik: Yeni bir fikir veya buluşun ya da mevcut olan bir

mal ve hizmetin dizayn, kalite, estetik, fiyat gibi farklı yönlerden iyileştirilerek

pazara sunulmasıyla yapılan girişimcilik türüdür. Yaratıcı girişimcilik, yenilikçi

pazarlama, yeni mal ve hizmet tasarımı ile fiyat ve kalite farklılaştırması esasına

dayanmaktadır. Ülkemizdeki girişimcilik faaliyetleri genel olarak değerlendirildiğinde

fırsat girişimciliğinin daha büyük bir paya sahip olduğu görülmektedir (Tekin, 2006;

Ünal, 2009).

Küreselleşme olgusuyla birlikte girişimcilik kavramının boyutlarının hızla

değiştiği ve girişimcilikte coğrafi sınırların anlam ve önemini kaybettiği

görülmektedir. Küresel işletmecilikle birlikte girişimcilik faaliyetinin de küresel

boyutta yapıldığı görülmektedir. Bu bağlamda, girişimciliğin bir diğer

sınıflandırması olan küresel anlamda yerel, bölgesel ve uluslararası girişimcilik

olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır (Tekin, 2005).

• Yerel Girişimcilik: Yeni işe başlayan ve girişimciliğin başlangıcında olan

girişimcilik türüdür. Bu girişimcilikte işletme sermayesi ve iş hacmi sınırlıdır.

• Bölgesel Girişimcilik: Girişimciliğin yerel girişimciliğe göre daha ileri

aşamasıdır. Bu tür girişimcilikte işletme sermayesi ve iş hacmi yerel girişimciliğe

göre daha fazladır.

• Uluslararası Girişimcilik: Girişimciliğin en son aşaması olan bu tür

girişimcilikte bir veya daha fazla girişimci bir araya gelerek küresel girişimcilik

yapmaktadır. Uluslararası girişimcilikte işletme sermayesi, çalışan sayısı ve iş hacmi

çok büyüktür.

Girişimcilik sınıflandırmalarından bir diğeri de sermayenin sahipliğine göre

yapılmaktadır. Buna göre, girişimcilik kamu, özel ve karma girişimcilik olarak üçe

ayrılmaktadır.

• Kamu Girişimciliği: Bu girişimcilik türü kamu kesiminin mülkiyeti,

yönetimi ve denetimi altında olan ve piyasa malı niteliğindeki özel malları üreten

girişimleri ifade etmektedir. Kamu girişimciliği kavramının temelinde; kamu kesimi

tarafından üretilen ve genellikle piyasa ekonomisinin üretebileceği niteliklere sahip

olan özel mal ve hizmetlerin üretimi vardır (Siverekli Demircan, 2008).


42

• Özel Girişimcilik: Özel mülkiyetinde bulunan kaynakları kullanarak ve

kendi parasını ya da borçlanarak elde ettiği sermayeyi harcayarak üretim yapan

kişidir (Doğramacı, 2006). Ülkemizde gerçekleştirilen girişimcilik faaliyetlerinin

büyük çoğunluğu özel girişimcilik türündedir (Tekin, 2006).

• Karma Girişimcilik: Sermayesinin bir kısmı özel şahıslara bir kısmı da

kamuya ait olan girişimlerdir (Tekin, 2006).

Yapılan bu sınıflandırmalar dışında yer alan diğer girişimcilik türleri ise;

• İç Girişimcilik: Genel ekonomik gelişme içerisinde çok önemli bir dinamik

unsur olarak değerlendirilen iç girişimcilik en genel tanımıyla; faaliyet halindeki

mevcut bir organizasyon (kurum) içindeki girişimciliktir (Ağca ve Kurt, 2007). İç

girişimci, büyük bir firma içinde bir fikri risk alma ve yenilik yolu ile karlı bir son

ürüne dönüştürme sorumluluğunu alan kişidir. Yoğun rekabet ortamında ayakta

kalmak ve avantaj elde etmek isteyen büyük işletmelerin esneklik, büyüme ve yenilik

peşinde koşmaları nedeniyle iç girişimcilik kavramının önemi son yıllarda

artmaktadır (Tikici ve Aksoy, 2009).

• Sosyal Girişimcilik: Örtük sosyal bir amaçla yapılan girişimcilik faaliyeti

olarak tanımlanan sosyal girişimcilik, global ölçekte toplumların kalkınmasında rol

oynayan önemli bir ekonomik olgudur. Sosyal girişimciler yüzyıllardır toplumların

alışılagelmiş davranışlarını değiştirme çabasıyla önemli dönüşüm ve gelişimlere yol

açmışlardır (Santos, 2009; Betil, 2010).

Bünyesinde “sosyal” ve “girişim” olmak üzere iki farklı olguyu barındıran

“sosyal girişim” terimindeki “sosyallik” anlayışı girişimcilik prensiplerinin kâr

maksimizasyonu yerine toplumsal sorunlara uyarlanmasını kapsamaktadır. Bu

bağlamda, sosyal girişimler, toplumsal sorunların çözümünde girişimcilik esaslı veya

serbest piyasa bazlı yöntemler benimseyen kuruluşlar olarak ortaya çıkmaktadırlar

(Esen ve ark, 2010).

Sosyal girişimci, toplumda bir sorun yaşandığında, bunun giderilmesi için

gerekli çözümleri üretmeye girişen kişidir. Toplumdaki sorunları belirledikten sonra,

yeni atılım ve girişimlerle, gerekirse sistemi değiştirerek sorunun ortadan kalkmasını

sağlamaya öncülük eden sosyal girişimcilerin kişilik özellikleri yenilikçilik,

proaktiflik ve riski yönetebilmektir. Ayrıca bu tür girişimciler, toplumun geleceğinin


43

iyileştirilebilmesi için kâr amacı gütmeksizin farklılık yaratmaya çalışırlar (Tikici ve

Aksoy, 2009; Betil, 2010).

4.1.2. Girişimcilikte Cinsiyet Faktörü ve Kadın Girişimciliği

Tarihsel süreç içerisinde, toplumlarda, kadın ve erkeğe farklı roller

yüklenmiştir. Geleneksel olarak bazı işlerin erkekler için daha uygun olduğu

düşünülürken, bazı işlerin de yalnızca kadınlara uygun olduğu düşünülmüştür. Bu

geleneksel cinsiyet rollerinin uygunluğunun altında yatan yaygın inanış kadın ve

erkeğin kalıplaşmış toplumsal cinsiyet rolleri olduğudur. Bu kalıpların kadın ve

erkeğin psikolojik özelliklerindeki farklılıklar temelinde yapıldığı varsayılmaktadır.

Örneğin, kadınların erkeklerden daha duygusal olduğuna ve besleyip büyütme görevi

üstlendiğine inanılırken, erkelerin kadınlara oranla daha agresif ve bağımsız

olduklarına inanılmaktadır (Mueller ve Dato-On, 2007).

Cinsiyet rolleri başlangıçta toplum tarafından tanımlanmış ve beklenen roller

olarak kavramsallaştırılmış ise de, bu roller sosyalizasyon süreci içinde kadınlara küçük

yaşlardan itibaren aktarıldığı için kadınlar tarafından da içselleştirilmiş ve

benimsenmiştir. Ayrıca, sosyal olan bu roller kadınlar tarafından vazgeçemeyeceklerini

sandıkları yerleşik tutumlar şeklinde benimsenir olmuştur (Hancı, 2004).

Toplumsal cinsiyet kalıplarının varlığı kadın ve erkeğe farklı mesleki roller

yüklenmesine de neden olmaktadır. Toplumda cinsiyet rolleri ile ilgili araştırmalar,

erkeklere atfedilen özelliklerin, onların yetkinlik ve başarma yeteneklerini

yansıttığını göstermektedir. Bu özellikler, bağımsız, aktif, tarafsız, kendine güvenen,

hırslı, iddialı ve mantıklı olmayı kapsamaktadır. Geleneksel olarak kadınlara

atfedilen özellikler ise, nazik, duygusal, duyarlı ve anlayışlı olmaktır. Toplumsal

rolleri kalıplaştırmanın sonucunda, yüksek düzeyde rasyonellik ve kararlılık

gerektiren meslekler erkeğe özgü meslekler olarak görülürken, bağımlılık, pasiflik,

bakım, karşılıklı samimiyet gerektiren meslekler ise kadına özgü meslekler olarak

görülmektedir (Mueller ve Dato-On, 2007).

Girişimcilik genellikle maskülen bir yapı olarak tanımlanmakta ve girişimci

tanımı yapılırken kadınlardan daha çok erkeklerle ilişkili terimler kullanılmaktadır. Bu


44

bağlamda, erkeğe özgü bir faaliyet olarak girişimciliğin bu yapısı kadın girişimcileri

yok saymakta ve onları görmezlikten gelmektedir (Eddleston ve Powell, 2008).

Erkek ve kadın girişimci arasındaki temel fark cinsiyet farklılığıdır. Kadın

girişimciler cinsiyet farklılığından dolayı erkek girişimcilere göre farklı durumlarla

karşılaşmakta olup kişisel özellikleri ve iş profili açısından farklılıklar

göstermektedirler. Bu bağlamda, kadınlar işe başlama nedenleri, işe başlarken ve

işlerini sürdürürken karşılaştıkları güçlükler vb. açılardan erkeklerden farklıdır ve

farklı sektörlerde iş kurar ve yürütürler, farklı ürünler geliştirirler, farklı hedefleri

vardır ve işlerini farklı tarzda biçimlendirirler (Erdoğan, 2008; Verheul ve ark, 2006).

Son yıllarda, kadınların, girişimcilik faaliyetlerine katılma oranında büyük bir

artış olmasına rağmen, kendi işinin sahibi olanların oranı, erkeklere kıyasla hala

yeterli düzeyde değildir. Bu konu ile ilgili yapılan çalışmaların çoğu birçok

toplumda, erkeklerin girişimcilik faaliyetinde bulunma ihtimalinin daha yüksek

olduğunu ortaya koymaktadır. Reynolds ve arkadaşlarına (2002, GEM Executive

Report) göre, erkeklerin girişimcilik faaliyetine katılma ihtimali kadınların iki

katıdır. Minniti ve arkadaşları (2005) yaptıkları çalışmada, 2004 yılı Global

Entrepreneurship Monitor (GEM)’e dahil edilen tüm ülkelerde erkeklerin

girişimcilikte kadınlardan daha aktif olduklarını ortaya koymuşlardır. Bununla

birlikte, ülkeler arasında da önemli farklılıklar bulunmakta, bazı ülkelerde kadın

girişimcilerin oranı yüksekken bazılarında bu oranın oldukça düşük düzeyde olduğu

görülmektedir. Kadınların girişimcilik faaliyetlerinin yüksek olduğu ülkeler aynı

zamanda toplam girişimcilik faaliyet oranları da yüksek olarak nitelenen ülkelerdir

(Verheul ve ark, 2006).

Cinsiyetler arasındaki farklılıklar, erkeklerin yeni bir iş kurmak için özgün ve

uygulanabilir bir fikir geliştirme, girişim için gerekli olan parayı toplama ve işçi

istihdam etme gibi girişimcilik faaliyetlerini yerine getirebilme becerisi konusunda

kendilerine olan güvenlerinin yüksek olmasından kaynaklanmaktadır (Zhang ve ark,

2009; Mueller ve Dato-On, 2007).


45

4.1.2.1. Kadın Girişimciliğinin Tanımı

Kadın girişimciliği konusu birçok bilim adamı tarafından geniş girişimcilik

alanı içerisinde ayrı bir araştırma konusu olarak kabul edilmektedir. 1990’ların

ortalarında kadın girişimciliği kavramının ortaya çıkışı, dünyada kadın girişimci

sayısının ve buna paralel olarak akademisyenlerin ve politikacıların bu konuya olan

ilgisinin artması, bu konudaki bilimsel araştırmaların hızla yayılmasına yol açmıştır.

Bu araştırma akımı son 20 yılda, kadın girişimcilerin kişilik özelliklerine odaklanan

tanımlayıcı ve keşfedici araştırmalardan kadınların çalışma yapısı, iş ağlarının yapısı

ve çeşitleri, yönetim tarzları, erkekler ve kadınlar tarafından yönetilen işletmelerin

performansları arasındaki farklılıklar gibi geniş uzmanlık konularını kapsayan daha

komplike çalışmalara kayarak yayılmış ve olgunlaşmıştır (Hoxha ve Krasniqi, 2008;

Driga ve ark, 2009).

Kadın girişimciliği oldukça genel bir kavram olup, bu başlık altında farklı

işkollarında ve farklı statülerde çalışan kadınları toplamak mümkündür. “Kadın

girişimci” kavramına ilişkin olarak, girişimciliğin tanımında olduğu gibi, farklı

tanımlar yapılmaktadır. Bazı araştırmacılar kadın girişimciyi, “yeni bir işletme kurma

inisiyatifini alan, bununla ilgili riskleri, finansal, idari ve sosyal sorumlulukları kabul

eden ve bu işletmenin günlük yönetiminden sorumlu olan, işletmenin başındaki

kadın” olarak tanımlamaktadır (Karateke, 2006; Doğramacı, 2006).

“Bağımsız İşyeri Sahibi Kadın” ya da “İş Kadını” olarak da adlandırılan

“kadın girişimci”, piyasa ekonomisi içerisinde, kendi işinin sahibi olan, tek başına

çalışan ya da yanında işçi çalıştıran, mal ve hizmet üretip satan, kredi kaynaklarını

araştıran, iş ile ilgili acil problemlerin üstesinden gelebilen, yeni koşullara adapte

olabilen ve alanında deneyim sahibi olmaya çalışan kadın olarak tanımlanmaktadır

(Şahin, 2006).

Bu bağlamda, genel anlamıyla “kadın girişimci” tanımını şu sınırlamalar

içerisinde yapmak mümkündür (Şekerler, 2006):

• Ev dışı bir mekanda, kendi adına kurduğu bir veya birkaç işyeri olan,

• Bu işyerinde tek başına veya istihdam ettiği diğer kişilerle çalışan ve/veya

işin sahibi olması sıfatıyla ortaklık kuran,


46

• Herhangi bir mal veya hizmetin üretilmesiyle ilgili faaliyetleri yürüten, bu

mal veya hizmetin dağıtım, pazarlama ve satışını yapan/yaptıran,

• İşle ilgili olarak iletişime geçmesi gereken kişi, örgüt, kurum ve kuruluşlarla

kendi adına ilişki kuran,

• İş sürecinin örgütlenmesi, mal ve hizmet üretiminin planlaması, işyerinin

işletilmesi, kapatılması veya işin geliştirilmesi konusunda kendisi karar veren,

• İşinden elde ettiği kazancın yatırım ve kullanım alanları üzerinde söz sahibi

olan girişimci kadındır.

Kadın girişimcilerin en önemli kişisel özellikleri olarak, dinamik, bağımsız,

özgüvenli, rekabetçi ve amaç yönelimli olmaları sayılabilmektedir. Ayrıca

girişimcilik faaliyetini sürdüren kadınlar hırslı olma, risk alma, kendi işini kontrol

etme gibi özellikler çerçevesinde de betimlenmektedir (Yetim, 2002).

4.1.2.2. Kadınları Girişimciliğe Yönlendiren Faktörler

Kadınların girişimci olma nedenleri ülkelere ve kültüre bağlı olarak farklılık

göstermektedir. Örneğin, ABD’de, kadın girişimcilerin iş kurma nedenleri arasında,

bağımsızlık isteği, kararları kontrol edebilme isteği gibi nedenler yer alırken;

Türkiye’de girişimcilik, kadınların aile ihtiyaçlarını karşılama, sosyal ilişkilere

girme, kendini gerçekleştirme istekleri, kişisel özgürlükler, ücretli ve mesai

gerektiren işlere eşinin izin vermemesi ve ücretli bir işte çalışmak isteyip bu tür bir iş

bulamamaları nedeniyle başvurdukları bir seçenek olarak ortaya çıkmaktadır. Bunun

yanında gerek dünyada gerekse Türkiye’de cam tavan sendromuna uğrayan

kadınların da kendi işlerini açmaya karar verdikleri görülmektedir (Aslan ve Atabey,

2009; Erdoğan, 2008).

Kadınları girişimci olmaya yönlendiren başlıca faktörler şu şekilde sıralanabilir

(Tekin, 2005):

• Kadınların kendi kendine yetebilme isteği,

• Bir iş fikrini veya hayallerini gerçekleştirme amacı,

• Kadınların başarma ihtiyacı ve güdüsü,

• Kadınların bağımsız çalışma arzuları,


47

• Kadınların aileden miras veya bir başka şekilde intikal eden bir işyeri veya

işletmesinin olması,

• Kadınların bir meslek bilgisi veya diplomaya sahip olarak kendilerine ait

işyerinde veya işletmede bağımsız çalışmak istemeleri,

• Ailede sadece bir kişinin çalışması sonucu; gelirle geçinmenin zorluğu,

• Kadınlar için ücretli istihdam imkanlarının az olması veya çalışma için

başka seçenek yokluğu,

• Kişisel önyargı, yanlış tutum ve davranışlar nedeniyle bazı iş kollarında

erkeklere istihdamda öncelik verilmesi,

• Geleneksel ev içi sorumluluklarının fazla olması ve çocuk bakımevlerinin

yetersizliği gibi nedenlerin kadınları evde yapılan girişimciliğe (tekstil, el

sanatları, halı vb.) yönlendirmesi,

• Esnek çalışma saatlerinin olması,

• Aileye ek gelir sağlamak, daha iyi yaşam sürdürme ve yüksek sosyal statü

isteği vb. diğer nedenler.

Son yıllarda, kadınların sahip oldukları yetenek ve becerileri daha fazla

kullanabilme ve bağımsız olma istekleri, esnek çalışma saatleri ve çalışma hayatında

daha önce engellerle karşılaşmış olmaları gibi nedenlerle, ücret ve maaşla çalışmak

yerine büyük ölçüde kişisel birikimlerini kullanarak kendi işlerini kurmayı tercih

ettikleri görülmektedir (Şekerler, 2006).

4.1.2.3. Kadın Girişimciliğinin Önemi

Politikacılar ve akademisyenler, genel olarak, girişimciliği ekonomik ve sosyal

kalkınmanın kaynağı olarak görmektedirler. Son on yılda yeni iş kaynağı oluşturmanın

potansiyel yaratıcısı olarak görülen kadınlar ise ekonomik büyümenin kullanılmayan

bir kaynağıdırlar. Dünyanın birçok bölgesinde kadın girişimcilerin sayısının giderek

arttığı görülmektedir. Bu bağlamda, kadınlar tarafından kurulan ve yönetilen

işletmelerin sayısı yeni kurulan işletmelerin üçte birinden fazlasını oluşturmaktadır

(Driga ve ark, 2009).


48

Dünya Bankası, son on yılda, dünyadaki ekonomik büyümesinin yaklaşık

yarısının kadın girişimcilerin katkısına dayandırılabileceğini saptamıştır. Güneydoğu

Asya’da kadın girişimcilerin sayısı toplam girişimcilerin %50’sinden fazlasını

oluşturmaktadır. Kadın girişimciler, geçmişte ekonomilerinde durgunluk problemi

yaşayan Macaristan, Rusya ve Polonya’nın ekonomik gelişmesine önemli katkılarda

bulunmuş ve bulunmaya devam etmektedir. Bu ülkelerin ekonomilerindeki

toparlanmalar, öncelikle kendi işinin sahibi olan ve işini yöneten kadınlar tarafından

sağlanan fırsatlara bağlanabilmektedir. Kaufman Center’ın 21 ülkede yaptığı

Girişimci Liderlik çalışması, mevcut kadın girişimciler ve bunların sayılarındaki

artışın küresel pazarda etkin bir biçimde faaliyette bulunmak isteyen herhangi bir

ülkenin uzun dönemdeki ekonomik büyümesinin anahtarı olduğunu ortaya

koymuştur (Mboko ve Smith-Hunter, 2009).

Ekonomik kalkınma için öneminin gittikçe arttığı düşünülen kadın girişimciler,

artan sayılarıyla ekonomik kalkınmaya ve istihdam yaratmaya katkı sağlarken, aynı

zamanda, ekonomik süreçte girişimciliğin çeşitliliğine de katkıda bulunmaktadırlar

(Verheul ve ark, 2006).

Son yıllarda, dünyada hızla yaygınlaşan kadın girişimciliği, kadınlar için uygun

bir istihdam fırsatı yaratmakta ve aileleri için de gelir kaynağı olarak görülmektedir.

Kadınların kendi işinin sahibi olarak çalışmaları çok eskilere uzanırken, bir ülkenin

gayri safi milli ve yurtiçi hasılasına katkıları ağırlıklı olarak son otuz yılda, bazı

ülkelerde ise sadece son beş yılda ön plana çıkmıştır (Mboko ve Smith-Hunter, 2009).

Bireysel düzeyde, girişimcilik kadınlar için ev ve iş sorumluluklarını

birleştirme ve finansal anlamda bağımsız olabilmenin önemli bir yolu olarak

düşünülmektedir. Ayrıca kadınlar için kendi işinin sahibi olmak, aynı zamanda, örgüt

içerisinde daha yüksek pozisyonlara gelmenin önündeki engellerden (“cam tavan”

gibi) kurtulmanın bir yolu olarak da görülebilmektedir (Verheul, 2005).

Kadınların kendi işlerini kurması ve geliştirmesinin önündeki engellerin

kaldırılması ve kadın işletme sahiplerinin erkeklerle eşit şartlarda rekabet edebileceği

ortamın yaratılması girişimcilik sektörü açısından büyük önem taşımakta ve ulusal

büyüme stratejilerinde de önemli bir rol oynamaktadır. Bu doğrultuda, kadın işletme


49

sahipleri girişimcilik faaliyetlerinde yeni iş alanları yaratmakta ve yeni, bilgiye

dayalı ekonominin önemli oyuncuları olma potansiyeli taşımaktadırlar (Şahin, 2006).

4.1.2.4. Kadın Girişimci Tipleri

Kadın girişimciler taşıdıkları özellikler açısından sınıflandırıldığında genelde

dört tip kadın girişimci ortaya çıkmaktadır. Bunlar:

• Geleneksel Kadın Girişimci Tipi: Klasik kadın girişimci olarak da

adlandırılan geleneksel kadın girişimcilerin yüksek düzeyde girişimcilik idealleri

bulunmaktadır. Cinsiyet rollerine uygun davranan bu girişimcilerde aile rolü de

esastır. Ana motivasyonu para kazanma olan geleneksel kadın girişimciler aile

rolleriyle işlerini dengede tutmaktadırlar (Yılmaz ve Mayatürk, 2008). Geleneksel

girişimci tipinde olan kadın girişimciler, çoğunlukla konukevi, sekreterlik, bakım

ajansı, restoran, yemek fabrikası ve kuaför salonuna sahip olmaktadırlar (Kutanis ve

Hancı, 2004).

• Aileci (Evcil) Kadın Girişimci Tipi: Aileci kadın girişimciler aile içindeki

kadınlık rolüne sıkı sıkıya bağlıdırlar. Ailesi önce geldiğinden girişimcilik idealleri

geleneksel tipe göre daha düşüktür. Ailelerinin uygun gördüğü ve ailelerine uyan

girişimcilik alanlarında faaliyetlerini sürdüren bu tip kadınları girişimciliğe

yönlendiren temel güdü kendini geliştirme ve ailesine destek olmaktır. Bu nedenle,

ana merkez eş, çocuk ve ailedir (Top, 2006).

• Yenilikçi Kadın Girişimci Tipi: Girişimcilik ideallerini geleneksel cinsiyet

rollerinin çok daha üstünde tutan ve işletmesinin büyümesini öncelikli hedefleri

arasına koyan kadın girişimcilerdir Genellikle yüksek eğitim görmüş, ekonomik

olarak bağımsızlıklarına düşkün ve teknolojiyi çok iyi kullanma özelliklerine

sahiptirler. Bu nedenle, yenilikçi kadın girişimciler genellikle pazar araştırmaları,

reklam, halkla ilişkiler ve basın işlerinde çalışmaktadırlar (Kutanis ve Hancı, 2004;

Yılmaz ve Mayatürk, 2008).

• Köklü (Feminist) Kadın Girişimci Tipi: Kadınlık olgusu girişimcilik için

teşvik edici bir unsurdur. Erkeklerle her alanda eşit olduklarına inanırlar. Kadın

girişimci evli ise, evde işler eşle eşit bir biçimde ve işbirliği ile beraberce yürütülür.


50

4.1.2.5. Kadın ve Erkek Girişimciler Arasındaki Farklılıklar

Kadın girişimciler ile erkek girişimcilerin birçok yönden benzer oldukları

düşünülse de gerek cinsiyete bağlı nedenlerle gerekse toplumsal değer yargılarının ve

yetiştirilme tarzının etkisiyle farklılaşan bir çok yönleri bulunmaktadır. Bu

farklılıklar özellikle, motivasyon, iş becerileri ve mesleki deneyimleri açısından

görülmektedir (Top, 2006). Bu farklılıklar çoğunlukla bir işletmenin başlangıç

aşamasındaki işlemler, özellikle destek sistemleri, fon kaynakları ve sorunların

nitelikleri yönünden daha belirgin bir biçimde ortaya çıkmaktadır (Şekerler, 2006).

Kadın ve erkek girişimciler arasındaki farklılıklar genel olarak şu şekilde

sıralanabilmektedir (Yılmaz ve Mayatürk, 2008):

• Kadın girişimciler içinde bulundukları sosyal, kültürel ve çevresel faktörlerden

erkek girişimcilere göre farklı etkilenmekte ve toplumsal değer yargılarına

daha fazla önem vermektedirler.

• Kadın girişimciler ev ve iş rollerini birlikte yürütebilirken genelde erkek

girişimciler bu dengeleri sağlamakta zorlanmakta ve erkek girişimciler için

işleri önce gelmektedir.

• Kadınların çocuk sayısı arttıkça girişimcilik eğilimleri azalmakta, erkeklerde

ise tam tersi bir durum gözlenmektedir.

• Kadınlar erkek girişimcilere göre daha tutucu, daha temkinli ve daha düşük

başarı ihtiyacına sahiptirler. Bu nedenle, bir işe başlamaları ve bu işi

geliştirmeleri daha yavaştır (Top, 2006).

• Kadın girişimcilerin iş ilişkileri daha çok güvene dayanırken, erkek

girişimcilerin iş ilişkileri daha çok hiyerarşiye, güç ve otoriteye dayanmaktadır.

• Kadın girişimciler erkek girişimcilere göre çevrelerine fikir danışmada daha

rahattırlar ve bilgiyi daha fazla paylaşırlar.

• Kadın girişimcilerin sezgilerini kullanma, iletişim ve empati kurma yetenekleri

daha yüksektir. Bu nedenle, kadın girişimciler karar verirken işin içine

duygularını da katarken, erkek girişimciler daha çok mantıkları ile hareket

etmektedirler.


51

Çizelge 4.2 Kadın ve Erkek Girişimcilerin Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması Özellikler Erkek Girişimciler Kadın Girişimciler

Motivasyon (Güdüleyici Faktör)

Bir amaca yönelme ve bu uğurda çaba, özgür olma ve tek başına başarma

Kendini gerçekleştirme- birşey ortaya koyabilmek için çaba gösterme

Girişimde Bulunma Nedeni

İşten soğuma, belli bir alanda ilgi veya o alanda fırsat yakalama, kişisel koşullarda değişiklik

Mevcut işten hoşnutsuzluk, bir yan iş veya öğrencilik sırasında çalışılan bir iş olma, işten çıkarılma, varlık sahibi olma-varlık devralma

Fon Kaynakları Kişisel varlık / birikim, kişilerden sağlanan borçlar

Kişisel varlık / birikim, banka kredileri, yatırımcıların desteği, arkadaş / aileden alınan borçlar

Mesleki Geçmişi

Faaliyet alanındaki deneyim, alanında orta düzey yönetici veya idari kademelerde deneyim sahibi olma, hizmette mesleki deneyim

Çalıştığı işi nedeniyle edindiği deneyim, konunun gerçek anlamda uzmanı olma veya o alanda yüksek düzeyde başarı elde etmiş olma, belli işletmecilik alanında uzmanlık

Kişisel Özellikler

Esnek ve toleranslı olma, hedefe yönelme, yaratıcılık ve gerçekçilik, orta düzey kendine güven, hevesli ve enerjik olma, sosyal ve ekonomik çevre ile baş edebilme yetisi

Kararlılık ve inatçılık, hedefe yönelme, yenilikçilik ve idealistlik, kendine aşırı güven, hevesli ve enerjik olma, kendi kendinin patronu olma

Geçmiş Yaşamı İle İlgili Konular

Girişim Yaşı : 35-45 Baba serbest meslek sahibi, üniversite eğitimi almış, işletmecilik veya mühendislik alanlarında eğitim görmüş, ailenin ilk çocuğu

Girişim Yaşı : 25-35 Baba serbest meslek sahibi üniversite eğitimi almış, işletmecilik veya mühendislik alanlarında eğitim görmüş, ailenin ilk çocuğu

Destek Olan Gruplar Arkadaşlar, profesyonel kişiler (Avukatlar, Muhasebeciler), iş ortakları / o alandaki kişiler, eşi

Yakın arkadaşlar, eşi, aile üyeleri, kadın dernekleri, meslek kuruluşları

Girişimin Türü Hizmet alanındaki işler, eğitim hizmetleri, danışmanlık veya halkla ilişkiler

İmalatçılık veya yapımcılık (inşaatçılık)

Kaynak: Gürol, 2000

4.1.2.6. Türkiye’de Kadın Girişimciliği

Kadın girişimcilerin yerel ekonomilerde oynadıkları rol toplumun büyük bir

kesimi tarafından ihmal edilen bir konudur. Oysa sürdürülebilir kalkınmanın

sağlanabilmesi için özellikle yerel ekonomilerde istihdam yaratma güçleri ve

çevrelerine sosyal fayda sağlamaları gibi nedenlerle kadın girişimcilerin rolü

büyüktür.


52

Dünyada özellikle 1980’li yıllardan itibaren girişimcilik kültürünün gelişmesi

ve girişimciliğin önem kazanmasıyla birlikte kadın girişimcilerin sayısının hızla

arttığı bilinmektedir. Türkiye’de de 1990’lı yıllardan sonra uluslararası alandaki

gelişmelerin etkisiyle kadın girişimci sayısında önemli bir artış görülmüştür.

Türkiye’de kadınların iş hayatına katılımı; ekonomik ve toplumsal kalkınma

açısından büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, kadınların girişimcilik faaliyetlerine

aktif bir biçimde katılımı, ekonomik ve sosyal hayatta etkin rol almalarında önemli

bir işleve sahiptir (Tekin, 2005).

Son yıllarda, gelişmiş ülkelerde kadının ekonomik yaşama etkin bir şekilde

katılımı söz konusuyken, Türkiye’de, özellikle küçük yerleşim yerlerinde kadınların

iş yaşamına katılımları diğer gelişmiş ülkelere göre oldukça düşük düzeydedir.

Kadınların üretim potansiyelleri tam olarak kullanılmadığı için özellikle Türkiye’nin

Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde kadın emeğinden yeterince

yararlanılamamakta ve kadının iş yaşamında yer alma olgusu gelişememektedir.

Ayrıca bu bölgelerde yaşayan kadınların eğitim seviyelerinin düşük olması ve

kültürel özellikler nedeniyle erkek işlerine karışmamalarının gerekli olduğu

anlayışıyla büyütülmeleri, kadın girişimciliği kavramının henüz istenilen düzeyde

olmamasına sebep olmaktadır (Yılmaz ve Mayatürk, 2008).

Ülkemizde, toplumda var olan cinsiyete dayalı rol ayrımı ve aile içi ataerkil

üretim ilişkilerinin kadını öncelikle ev işlerinden ve çocuk bakımından sorumlu

kılması, kadınların toplumsal üretimden uzaklaşmalarına ve kendilerine benimsetilen

toplumsal cinsiyet kalıplarına göre beceriler edinmelerine neden olmaktadır.

Kadınlar, bu yüzden, daha çok hizmet sektöründe, sağlık, eğitim, tekstil, gıda gibi

alanlarda kitlesel bir biçimde çalışmakta veya bu alanlarda işyeri açmaktadırlar

(Çakıcı, 2006).

Türkiye’de kadınların işgücüne katılım oranı ile kendi işinin sahibi olma

oranları erkeklere kıyasla oldukça düşük seviyelerde gerçekleşirken, bu oranlar

kentsel ve kırsal alanlar arasında da ciddi farklılıklar göstermektedir. 2010 yılı TÜİK

verilerine göre kadınların işgücüne katılım oranı %28,4, erkeklerin işgücüne katılım

oranı ise %71,6’dır. İşgücüne katılanlar arasında kendi işinin sahibi olanların oranı

%25,4’tür. Bunun içerisinde kadınların oranı %15,7 iken, erkeklerin oranı %84,3’tür.


53

Türkiye’de işgücüne katılan kadınlar özellikle tarım kesiminde yoğunlaşmaktadır.

Buna göre, kırsal kesimde istihdam edilen kadınların %84,6’sı ve erkeklerin ise

sadece %50,7’si tarım sektöründedir. Buna rağmen kırsal kesimde kadınların

ekonomik durumlarında bir iyileşme görülmemektedir. Bunun nedeni tarım

sektöründe çalışan kadınların %78,6’sının ücretsiz aile işçisi olarak çalışmalarıdır.

Günümüzde giderek daha yaygın biçimde, kadın işsizliğine karşı bir çözüm ve

kadınların kendi kazançlarını elde ederek ekonomik bağımsızlık kazanmalarında bir

araç olarak görülen kadın girişimciliği konusu tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de

de özellikle son yıllarda gerek siyasi iktidarlar ve gerekse sivil toplum kuruluşları

tarafından teşvik edilen ve desteklenen, sorunları tespit etme ve çözüm bulma

noktasında akademik çalışmalara da konu olan özel bir çalışma sahası haline

gelmiştir (Ecevit, 2007; Taslak ve Doğan, 2008). Bu amaçla, bazı kurum ve

kuruluşlar; ülkemizde kadın girişimci sayısının arttırılması, mevcut potansiyelin daha

iyi değerlendirilerek kadın girişimcilerin ülke ekonomisine katkılarının daha fazla

sağlanması ve kadın girişimciliğinin teşvik edilmesi ve desteklenmesi konularında

çalışmalar yapmaktadırlar (Tekin, 2005).

Türkiye’de genellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler kurarak kendilerini

göstermekte ve sayıları gün geçtikçe artmaktadır. Kadınları kendi işini kurmaya

yönelten pek çok neden bulunmaktadır. Aile ihtiyaçlarını karşılama, sosyal ilişkilere

girme, kendini gerçekleştirme, kişisel özgürlük, ücretli ve mesai gerektiren işe eşinin

izin vermemesi, eğitimini veya bilgisini değerlendirme isteği, aile geçiminden

sorumlu olması, sağlık sorunları ve iş bulamama kadınları girişimciliğe yönelten

nedenlerin başında gelmektedir. Kendi işini kuran kadınlar kuruluş sermayelerini

genellikle kendi küçük birikimlerden karşılamakta, yetmediği takdirde ailesi ve yakın

çevresinden destek almaktadırlar (Koç, 2005; Erdoğan, 2008).

4.1.2.6.(1). Türkiye’de Kadın Girişimciliğine Verilen Destekler

Türkiye’de sosyal ve ekonomik gelişime katkıda bulunmak ve sürdürülebilir

kalkınmayı sağlamak amacıyla ekonomik değer yaratan kadın girişimci sayısını

arttırmak ve var olan kadın girişimcileri güçlendirmek gerekmektedir (Can ve


54

Karataş, 2007). Bu amaçla, ülkemizde kadın girişimciliğini teşvik etmek ve

desteklemek üzere gerek kamu kuruluşları ve gerekse birçok sivil toplum kuruluşu

tarafından bugüne kadar çeşitli program ve projeler yürütülmüştür.

Türkiye’de kadın girişimcilere yönelik destekler, küçük sanayi siteleri ve

organize sanayi bölgeleri programları, KOSGEB hizmetleri, T. Halk Bankasının

finansman imkanları ile sağlanmaktadır. Bu desteklerin yeterli olup olmadıkları

tartışma konusu olmakla birlikte, kadın girişimcilerin var olan destek sistemlerinden

ne ölçüde yararlandıklarının araştırılması, kadın girişimciliğinin geliştirilmesi

açısından önemli bir konudur (Tekin, 2005).

Ülkemizde kadın girişimciliğini teşvik etmek ve desteklemek amacıyla

yürütülen projeler ve bu projelere destek veren kuruluşlardan bazıları şöyledir

(KSGM, 2008):

• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (KSGM):

- Kadın İstihdamının Geliştirilmesi Projesi

- Kadınların Kalkınmaya Katılımının Desteklenmesi Ulusal Programı Projesi (BM

Kalkınma Programı işbirliği ile)

- Küçük Girişimcilik Projesi (Dünya Bankası destekli)

• Türkiye İş Kurumu (İŞKUR)

- Aktif İşgücü Programları Projesi

• Küçük ve Orta Sanayi Geliştirme İdaresi (KOSGEB)

- İş Geliştirme Merkezleri

- Genel girişimcilik eğitimi

- Kadın Girişimciliğinin Desteklenmesi Projesi (AB Mali Yardımı ile)

• Güneydoğu Anadolu Projesi

- Girişimci Destekleme Merkezleri (GİDEM)

- Çok Amaçlı Toplum Merkezleri (ÇATOM)

• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)

- Avrupa Birliği İş Geliştirme Merkezleri

• Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK)

- Kadın Girişimciliğinin Desteklenmesi Projesi (Avrupa Komisyonu finansmanı ile)

• Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER)


55

- Kadın Girişimci Destekleme Programı

- Kadından Kadına Köprü Projesi

- Su Damlası Projesi

• Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV)

- Girişimcilik Eğitimleri

- Mikro Kredi Programı

• Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı (ÇKGV)

- “Kadınlar için Kadınlar” Projesi

• Türk Grameen Mikrokredi Projesi

• Türkiye Kalkınma Vakfı (TKV)

- “Kendi İşini Kur” Eğitimi

- Girişimciliği Geliştirme Fonu

Günümüzde, Türkiye’de kadın girişimciliğini geliştirmeye yönelik yapılan

çalışmaların sayısının artmasında, dünyada kadın girişimci sayısının hızla artması,

kadın girişimcilerin ülke ekonomisine olan olumlu katkıları ve AB, OECD, BM gibi

uluslararası kuruluşların kadın girişimciliğini destekleyici ve yaygınlaştırıcı

politikalar izlemeleri gibi faktörler etkili olmuştur (Yetim, 2002). Bu doğrultuda,

kadın girişimcileri desteklemeye yönelik projelerin sayısının artmasıyla birlikte

kadınlar girişimcilikte giderek daha aktif bir biçimde rol oynayacak ve ekonomik

kalkınmaya daha fazla destek olacaklardır.

4.1.2.6.(2). Türkiye’de Mikro Kredi Uygulamaları

Mikro finansman, yoksul ve düşük gelir düzeyindeki kişi, aile ve 1-9 kişiden az

çalışanı olan mikro işletmelere sağlanan finansman hizmetleridir. Bu verilen finansal

hizmetlerin mikro olarak tanımlanması, hizmetlerin normal bankacılık çerçevesinde

verilen finansal hizmetlerden daha küçük boyutlu olmasından kaynaklanmaktadır.

Sadece güvene dayanan, teminatsız ve kefilsiz küçük sermaye şeklindeki mikro

kredi, iş yapma fikri olup, gelir getirici bir faaliyette bulunmak üzere, küçük bir

başlangıç sermayesine ihtiyacı olan yoksullara imkân verilmesi, özellikle küçük

ölçekli fonlara ihtiyaç duyan potansiyel kadın girişimcilerin ekonomik sistem içine


56

daha kolay girmelerinin sağlanması amacıyla ortaya çıkmış bir projedir (Can ve

Karataş, 2007; Gökyay, 2008).

Mikrokredi ilk olarak 1976 yılında Grameen Bank yoluyla Bangladeş’te

uygulanmıştır. Grameen Bank’ın kurucusu Muhammed Yunus, yoksul kesimin mali

sistem içerisinde faaliyet gösteren bankalar vb. ticari kuruluşlardan kredi temin

etmelerinin mümkün olmadığını gözlemledikten sonra bir proje başlatmaya karar

vermiş ve bu durumda olduğunu tespit ettiği 42 kişiye ihtiyaç duydukları malzemeleri

alabilmeleri için 27 dolar kredi vermiştir. Verilen kredilerin tamamının geri

dönmesiyle daha fazla sayıda kişiye kredi verilmeye başlanmıştır (Baltacı, 2009).

Mikro kredi kavramı, çok yoksul ailelerin üretici faaliyetlere girişmelerine

veya küçük işletmelerini büyütmelerine yardımcı olmak amacıyla onlara verilen çok

küçük meblağlarda kredi olarak tanımlanmaktadır. Geleneksel kredi, mevduat,

sigorta ve geçerli mali sistem dışında kalanlara veya bu kuruluşlara ulaşamayanlara

yapılan tasarruf, sigorta ve para transferi gibi hizmetler bu proje kapsamında sunulan

mikro finansman hizmetleri arasında sayılmaktadır (Aşçı ve Demiryürek, 2008;

Gökyay, 2008). Bu krediler, kişiler yerine gruplara verilmekte; piyasa faiz oranları

kabul edilmekte; kredi, onu kullanacak kişi tarafından belirlenen faaliyetler için

alınmakta; zamanında ve tam olarak geri ödenmesi durumunda daha büyük miktarda

yeni bir kredi vaat edilmektedir (Baltacı, 2011).

Dünya nüfusunun beşte birini oluşturan yaklaşık 1.3 milyar insanın günde 1

dolarlık mutlak yoksulluk sınırının altında yaşamaya çalıştığı günümüzde, “mikro

finansman sistemi” özellikle kırsal alanda yoksulluğu azaltmak, geliri arttırmak ve

istihdamı desteklemek üzere tasarlanmış birçok müdahale stratejilerinden biri olarak

görülmektedir. Mikro ölçekli işletmeler küçük olmalarına rağmen, kümülatif etkileri

oldukça büyüktür. Ülkeden ülkeye farklılık göstermekle birlikte, çalışan nüfusun

tahminen %30 ila %80’i mikro işletmelerde istihdam edilmektedir (Swider, 2010;

Soysal, 2010).

Türkiye’de tam anlamı ile mikro kredi çalışmaları, Kadın Emeğini

Değerlendirme Vakfı (KEDV) tarafından başlatılmış ve 1995–1997 yılları arasında

İstanbul’un dar gelirli bölgelerinde 100 kadına iş yapmaları için küçük miktarlarda

krediler verilmiştir. Daha sonra, 2002 yılında mikro kredi projesi için gereken fonun


57

bulunmasıyla KEDV, evinde, tezgâhında ya da dükkânında kendi işini yapan ya da

bir iş kurmak isteyen dar gelirli kadınlara maddi destek sağlamak amacıyla Maya

Mikro Ekonomik Destek İşletmesi’ni kurarak mikro kredi programını başlatmıştır

(Ozan Dündar, 2007).

Türkiye’de mikro krediye yönelik ikinci uygulama olan Türkiye Grameen

Mikro Kredi Programı ise, resmi olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde pilot proje

şeklinde başlatılmıştır. 2003 yılında 6 kişiye kredi verilerek başlayan projenin amacı,

yoksul olarak nitelendirilen insanlara, özellikle kadınlara, gelir getirici faaliyetlerde

bulunmaları için kendi işlerini kurmalarına yönelik küçük miktarlı kredilerin

sunulması olarak belirlenmiştir (Baltacı, 2009).

Türkiye Grameen Mikrokredi Projesi’nin (TGMP) kredi özellikleri ve kredi

verme süreci Grameen Bank ile benzerlik göstermektedir. Grameen Bank modelinde

olduğu gibi proje kapsamında sadece grup kredileri kullandırılmakta olup grup

üyelerinin aynı aileden olmaması, aynı mahallede ya da köyde yaşaması ile benzer

sosyal ve ekonomik şartlara sahip olması kredi kullandırma sürecinde aranan

şartlardan bazılarıdır (Baltacı, 2009).

Mikro kredilerde öncelikle yoksulluk ve açlık riskiyle karşı karşıya olan

grupların başında gelen ve daha fazla sosyal ve ekonomik baskı altında olan kadınlar

hedef alınmış ve öncelikle onların bu durumdan kurtulmalarına yardımcı olmak

istenmiştir (Ozan Dündar, 2007). Çünkü kendi işini kurmak isteyen kadınlar

erkeklere oranla yeterli öz sermayeye sahip olma veya başlangıç için gerekli

finansmana ulaşma konusunda daha fazla sorunlarla karşılaşmaktadırlar.

Kadının ekonomik faaliyetlere katılımının belirli bölgelerde çok düşük düzeyde

kaldığı Türkiye gibi ülkelerde, kadın girişimciliği ve mikro-finans konuları çok daha

fazla önem kazanmaktadır. Özellikle Türkiye’nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu

Bölgelerinde yaşayan yoksul kadınların eğitimden mahrum ve ekonomik açıdan

eşlerine bağımlı olmaları, geleneksel yapı içinde dışarıda çalışmalarına izin

verilmemesi, bu insanların geleceğe yönelik güvenlerinin ve beklentilerinin

kırılmasına yol açmakta, daha da önemlisi bölgesel gelişmişlik farklılıklarının

derinleşmesine katkıda bulunmaktadır (Soyak, 2010). Bu nedenle, özellikle bu

bölgelerdeki kadınlara eğitim ve finansman desteği sağlanarak kendi işlerini


58

kurmaları yönünde desteklenmeleri, kadınların ekonomik açıdan güçlenmelerini ve

böylece içinde yaşadıkları bölgenin gelişmişlik farklarının azaltılmasını

sağlayacaktır.

4.1.2.7. Kırsal Alanda Kadın Girişimciliği

Kırsal alan, üretim etkinlikleri tarıma dayalı olan, kırsal nüfusun yaşadığı ve

çalıştığı alan olarak tanımlanmaktadır. Kırsal alanların ihtiva ettiği sosyokültürel,

demografik, ekonomik, çevresel ve mekânsal çeşitliliğin, çağın değişen koşullarıyla

birlikte yeni anlamlar kazanması, kesin bir kırsal alan tanımı yapılmasını

güçleştirmektedir. Sonuçta ülkeler kendi idari yapılarını da dikkate alarak,

kendilerine özgü kırsal alan tanımı yapmakla birlikte farklı amaçlarla gerçekleştirilen

çalışmalarda farklı kırsal alan tanımları kullanmaktadırlar. Bu tanımlamalarda kırsal

alanlar, arazi parçası olarak ele alınıp, tarımsal deseni, arazi kullanımı, kentlere

yakınlığı gibi kıstaslar göz önüne alınabilmekte, yine bu alanlar sosyokültürel

özelliklerine bağlı olarak, sosyal temsil, alışkanlıklar, ekonomik faaliyetlerde

çeşitlilik, nüfus azalması ve göç olgusu gibi kriterler çerçevesinde

değerlendirilebilmektedir (Ökten ve Çeken, 2008).

Ekonomik yönden doğal kaynaklarla sınırlı, teknolojik gelişmelerin diğer

yörelere kıyasla gecikmeli olarak benimsendiği, hayatın daha çok geleneklere göre

şekillendiği, kendine özgü kültürel yapısı bulunan ve ülkenin diğer yörelerine kıyasla

halkın yaşam standardının düşük olduğu bölgelerdir (http://www.tarimziraat.com).

Kırsal alanların başlıca özellikleri şu şekilde sıralanabilir (AREM, 2009):

• Kırsal alanda yaşam ortamı ve ekonomik aktiviteler, önemli ölçüde doğal

üretim kaynaklarının kullanım ve değerlendirilmesine bağlıdır.

• Ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişme süreci, göreli olarak yavaş

işlemektedir.

• Teknolojik gelişmenin yaşama ve üretime yansıma oranının, göreli olarak

gecikmeli olduğu bir alan söz konusudur.

• Gelenek ve törelerin, yaşam biçimini ve kurallarını etkileme gücü fazladır.

http://www.tarimziraat.com)


59

• Yaşam biçimi ve tüketim kalıbı, göreceli olarak geleneksel özelliklere

sahiptir.

• İnsanlar arasında yüzyüze ilişkiler yaygındır.

Gelişmekte olan ülkelerde kırsal alanlar, yoksulluk ve nüfus azalması ile karşı

karşıya kalan, coğrafi olarak soyutlanmış, altyapı yatırımları ve devlet desteğine daha

fazla ihtiyaç duyan, yapısal ve kurumsal unsurların eksik olduğu alanlardır. Bu

bölgelerdeki çeşitli sosyal, ekonomik, siyasi ve ekolojik sorunlar istihdamda sorun

yaratmakta, büyük şehre göçün artmasına ve tarımsal üretimin azalmasına, buna

bağlı olarak da gıda kıtlığının artmasına neden olmaktadır (Özgen ve Minsky, 2007).

Türkiye için kırsal alan tanımı önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır.

Kırsal alanın temel niteliklerini yansıtan ve nitel-nicel açılardan tanımlanabilecek tek

bir “kırsal alan” tanımı henüz yapılamamıştır. Türkiye’de nüfus sayımında il ve ilçe

merkezleri dışında kalan üretime kaynak oluşturan alanlar kırsal alan olarak kabul

edilmektedir. Buna göre, istatistikî verilere göre Türkiye nüfusunun %35’i kırsal

alanlarda yaşamaktadır (Turhan, 2005).

Kırsal alanı ve kırsal kalkınmayı ele alırken, göz ardı edilmemesi gereken,

hatta daha da önemlisi bu alanın tam merkezinde bulundurulması gereken unsurların

başında; gerek günlük hayatıyla, gerekse kırsal alandaki üretim faaliyetlerine yönelik

katkısıyla kırsal kesim kadını gelmektedir (TEDGEM, 2008). Özellikle gelişmekte

olan ülkelerde kadınlar, kırsal ekonomilerin bel kemiğidir ve ailelerinin refahını

sağlamada önemli bir rol oynamaktadırlar (Kibas, 2005).

Kırsal kesim kadını gerek geleneksel yapısı, gerekse uğraşı biçiminin farklı

olması nedeni ile kentlerdeki hem cinslerine göre farklılık göstermektedir. Kırsal

kesimde kadın bir yandan temizlik, çocuk bakımı, yakacak temini, ekmek yapımı ve

beslenme gibi ev işleri ile uğraşırken, diğer yandan bitkisel ve hayvansal üretim, el

sanatları, tarım dışı işler ve gelir getirici faaliyetlerde de bulunmaktadır. Bu kadar

önemli işlere karşın, gerek aile içinde alınan kararlara gerekse üretim ile ilgili alınan

kararlara etkin olarak katılamamaktadırlar (Şahin ve Terin, 2009).

Kırsal kesimde kadın ve erkek çiftçilerin toprak varlığı ve toprak kullanımıyla

ilgili olarak yaşadığı sorunlar ortak olsa da geleneklerin etkisiyle kadınlar erkeklere

göre daha dezavantajlı durumdadırlar. Geleneklerin dışında birçok faktör tarımda


60

cinsiyet ayrımcılığını etkilemektedir. Bu olumsuz etkiler sonucunda kadınların hem

tarımda taşıdıkları yük giderek artmakta hem de gerekli kaynaklara ve yardımlara

ulaşmalarında eşitsizlikler ortaya çıkmaktadır (Zanbak, 2008).

Kırsal kadınların karşılaştıkları göreli sorunlar birçok araştırmacı tarafından

çalışılan konulardan birisidir. Çağdaş kırsal toplumlarda kadınların genellikle çok

aktif bir rolleri yoktur. Modern tarımsal üretim süreçleri daha önce kadınlar

tarafından yapılan işlerin birçoğunun bitmesine neden olmuştur. Ayrıca kırsal

alanlarda kaliteli istihdam için az fırsat olması nedeniyle kadınlar çoğunlukla düşük

ücretli, düşük statülü işlerde veya ücretsiz aile işçisi olarak çalışmak zorunda

kalmaktadırlar (Driga ve ark, 2009).

Ülkemizde tarımsal üretim faaliyetlerinin büyük bir bölümünü küçük aile

işletmelerinde ücretsiz aile işçisi olarak yerine getiren kırsal kadınların tarımsal

üretim faaliyetindeki rolleri ve işlevleri oldukça yüksek olmasına rağmen, büyük

çoğunluğunun eğitim seviyesi düşüktür. Bu nedenle kırsalda yaşayan kadınların

bilgi, beceri ve eğitim düzeylerinin iyileştirilmesi, bilinçli olarak üretime katılmaları

açısından son derece önemlidir (Şahin ve Terin, 2009).

Kırsal kesimde yaşayan kadınlara yönelik projelerin öncelikle okuma-yazma

öğretme, beceri geliştirme ve pazara yönelik üretim temelinde gelir getirme amacına

dayandırılması konusu yaşam düzeyinin yükseltilmesine önemli katkılar

sağlayacaktır. Kadınlara mesleki eğitim verilerek gelir getirici beceri kazandırılması

ve bunun sonucunda ürettikleri ürünleri satarak gelir elde etmeleri; onların ekonomik

yaşama daha fazla katılmalarına, kalkınmadan daha fazla pay almalarına, aile ve

toplumdaki konumlarının iyileşmesine neden olmaktadır (Ufuk ve Özgen, 2000).

Gelişmekte olan ülkelerin çoğunda var olan bölgeler arası gelişmişlik

farklılıklarının ortadan kaldırılması ve kırsal kalkınmanın sağlanmasında önemli bir

faktör olan kırsal girişimcilik; yetersiz altyapı, ekonomik durgunluk, düşük eğitim

seviyesi, vasıfsız işçiler gibi unsurlara sahip olup düşük gelir düzeyinin bulunduğu

ekonomik ve sosyal olarak az gelişmiş bölgelerde oluşmaktadır. Bu bağlamda,

zenginlik ve istihdam yaratması ve kırsal nüfusun yaşam kalitesi üzerinde önemli bir

etkiye sahip olması nedeniyle girişimciliği desteklemek, fakirleşen kırsal bölgelerde

ekonomiye güç veren önemli bir faktördür (Özgen ve Minsky, 2007).


61

Yeni kırsal kalkınma paradigmasına göre, girişimcilik kırsal kalkınma

politikası içinde içsel büyümeyi teşvik eden önemli bir araçtır. Girişimcilik, ekonomi

ve istihdamdaki büyümeden daha çok kırsal kalkınmaya katkı sağlamakta, kırsal

alanda artan genç nüfus için tek çözüm olarak görülmekte ve çok sayıda insana kendi

sosyal sistemleri içerisinde iş imkanı yaratılmasına, yerel olarak mevcut hizmetleri

çeşitlendirmeye ve bunun sonucunda da yerel nüfusun bölgede tutulmasına yardımcı

olmaktadır. Girişimciliğin kırsal alanda sahip olduğu sosyal fonksiyonlardan biri de

kadınlara yerel kariyer alternatifleri sunmasıdır. Bu, özellikle kırsal bölgelerdeki

kadınlar için çiftlik, ev ve hayvan merkezli görevlerini yerine getirirken aile

bütçelerine de katkı sağlamaları açısından önemlidir. Kırsal kadınlar arasında

girişimcilik konusundaki gelişmeler onların kişisel yeteneklerinin artmasına, aynı

zamanda toplum ve aile içerisindeki karar alma rollerinin de değişmesine yardımcı

olmaktadır (Sidhu ve Kaur, 2006; Driga ve ark, 2009).

Kırsal alanda bir kadının bilgi, arazi, para, el emeği gibi sermaye varlığını,

kendine güven, yaratıcılık, sorun çözme yeteneği, liderlik ve risk alabilme gibi

kişisel becerileriyle bütünleştirip bir örgütlü yapı (formel veya informel ilişkiler ağı)

içinde en etkin şekilde kullanarak büyütmesi ve ürününe pazarda alıcı bulabilmesi

girişimcilik faaliyeti olarak değerlendirilmektedir. Buna karşılık sermaye, kişisel

özellikler ve iletişim ağlarını sürdürülebilir bir şekilde kullanarak büyütememesi ve

ürününü pazarda satarak gelir elde etmemesi halinde bu girişimcilik faaliyeti olarak

kabul edilmemektedir (TEDGEM, 2008).

Kadın girişimciliği üzerine yapılan araştırmaların büyük çoğunluğunda kırsal

bölgelerde küçük işletmelerin başarısında cinsiyet farkına odaklanan birkaç çalışma

hariç kentsel ve kırsal alanlar arasında hiçbir ayrım yapılmamıştır. Kırsal kadınların

girişimci olma düzeylerinin düşük olmasının altında yatan muhtemel nedenleri

belirlemek üzere ise yapılmış çalışma bulunmamaktadır. Ancak genel olarak kadın

girişimciliğini, özelde ise kırsal alanda kadın girişimciliğini çalışmak için modern

toplumlarda var olan cinsiyet sisteminin farkında olmak gerekir (Driga ve ark, 2009).

Günümüzde, kırsal kalkınmanın sağlanabilmesi için daha fazla girişimciliğe

ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda, girişimciliği destekleyen kurumlar ve bireyler,

girişimcilik faaliyetini, kırsal kalkınma sürecini hızlandırabilecek bir stratejik


62

kalkınma girişimi olarak görmektedirler. Ayrıca, bu kurumlar ve bireyler, kırsal

girişimleri destekleme konusunda aynı fikirde görünmektedirler. Buna göre; kırsal

girişimciliği, kalkınma ajansları, büyük bir istihdam potansiyeli; politikacılar, kırsal

alandaki huzursuzluğu önlemede temel strateji; çiftçiler, tarımsal gelirlerini arttıracak

bir araç ve kadınlar da kendilerine özerklik sağlayan ve sosyal destek ihtiyaçlarını

azaltan bir iş imkanı olarak görmektedirler. Bununla birlikte, tüm bu gruplar için

girişimcilik, bireylerin, ailelerin ve toplumların yaşam kalitesini arttırmak ve sağlıklı

bir ekonomi ve çevre oluşturmak için bir araç olmaktadır (FAO, 1997).

4.1.2.8. Türkiye’de Kadın Girişimcilerin Karşılaştıkları Sorunlar

Girişimcilik faaliyetlerinde bulunurken kadınların karşı karşıya kaldıkları

fırsatlar ve zorlukların araştırılması girişimcilikte cinsiyet faktörünü ele alan

araştırmaların önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bu konuda yapılan çalışmalar,

kadınların girişimcilik sürecinde erkeklere göre çok daha fazla zorlukla

karşılaştıklarını ortaya koymaktadır (Zhang ve ark, 2009; Mueller ve Dato-On, 2007).

Avrupa Komisyonu’nun “Kadın Girişimciliğini Desteklemede İyi

Uygulamalar” raporunda, ekonomik büyüme ve yeni istihdam yaratmanın kaynağı

olan ve teşvik edilmesi gerektiği düşünülen kadınların iş kurma ve işletme

konularında cinsiyete dayalı birçok engelle karşı karşıya kaldıkları belirtilmektedir

(Verheul, 2005). Bu bağlamda, kadın girişimcilerin genellikle erkeklerin etkili

olduğu faaliyet alanlarında çalışma, örnek alacağı hemcinslerinin (rol modellerinin)

az sayıda olması ve fon sağlamada erkekler ile karşılaştırıldığında daha çok

güçlüklerle karşı karşıya kalma gibi nedenlerle, erkek girişimcilere oranla baş etmek

zorunda kaldıkları sorunları daha fazladır (Gürol, 2000).

1980’li yıllardan itibaren birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde olduğu

gibi Türkiye’de de, kadın girişimcilerin girişimcilik faaliyetlerinde karşılaştıkları

farklı sorunları konu alan pek çok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmaların ortak yanı,

erkeklerden farklı olarak kadınların, girişimcilerin genel olarak yaşadıkları sorunların

yanı sıra bir de kadın olmaktan dolayı birtakım sorunlar yaşadığıdır (Soysal, 2010).


63

Kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunmasını engelleyen yasal düzenlemeler

bulunmamasına rağmen, kadın girişimciler uygulamada sosyokültürel açıdan bir

takım engellerle karşılamaktadırlar. Bu doğrultuda kendi işini kurmak isteyen

kadınların karşılaştıkları engellerden bazıları şu şekilde sıralanabilir (Tekin, 2005):

• Kadınların aile hayatı ile iş hayatını dengeli bir şekilde yürütebilmelerini

sağlayacak desteklerden yoksun olmaları ve bu konuda sağlanan teşvik ve

desteklerin yeterince geliştirilmemiş olması,

• İş hayatında işverenlerin istihdamda öncelikle erkekleri tercih etmeleri ve

kadınların iş hayatında verimli olamayacağı şeklindeki düşünceler,

• Kadının ev dışında çalışmasına olumlu bakılmaması,

• Evde aile reisinin erkek olduğu ve erkeğin öncelikle iş sahibi olması

gerektiği şeklindeki düşünceler.

Bu engelleri aşarak kendi işini kuran kadınlar işlerini yürütürken de bir takım

sorunlarla karşılaşmakta ve bu sorunlar, kadınların işlerinin devamlılığını önemli

ölçüde etkilemektedir.

Türkiye’deki kadın girişimciler, faaliyetleri bakımından diğer ülkelerle

benzerlikler göstermesine rağmen karşılaştıkları sorunlar bakımından başka

ülkelere göre farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıkların temelinde gelişmekte

olan bir ekonominin farklı sosyal yapısını gösteren mesleki ayrım, ücret eşitsizliği

ve kadınların ekonomide çok fazla desteklenmeyen sektörlere girmeleri gibi

nedenlere dayanmaktadır. Bu bağlamda kadınların işe başlarken sermaye bulma,

bürokratik prosedürler ve deneyimsizlik; işi sürdürme aşamasında ise sermaye

yetersizliği, bilgi, tecrübe ve kalifiye eleman eksikliği, pazardaki talep yetersizliği

ile borç ve vergi ödemeleri gibi konularda problem yaşamaları söz konusu

olmaktadır (Erdoğan, 2008; Tekin, 2005).

Yukarıda belirtilenler dışında gerek kentsel gerekse kırsal alanda kendi işini

kurmak isteyen kadınların karşılaştıkları engelleri genel olarak, sosyal ve kültürel

ortamda kadın rollerinin kalıplaşmış olması, bürokratik engeller, rol çatışması,

eğitimlerinin yetersiz olması, finansman bulma güçlüğü ve örgütlenme eksikliği olmak

üzere altı başlık altında incelemek mümkündür. Bunlar (Kutanis ve Hancı, 2004):


64

• Finansman Bulma Güçlüğü: Türkiye’de birçok kadın, ekonomik faaliyete

katılmak istediği halde yeterli finansman desteği alamadığı için ekonomik hayatın

dışında kalmaktadır (Can ve Karataş, 2007). Kadınların krediye ulaşabilirlikleri

sınırlı olmakla birlikte, banka mevzuatı açısından banka kredisi, ipotek ve diğer mali

kredilerden yararlanmaları konusunda ayrımcı ve engelleyici kurallar söz konusu

değildir. Bu konuda kadınları destekleyici düzenlemeler de yapılmaktadır. Ancak,

ayrılan fonlar ve kadınların bu kredileri kullanma imkânları hakkında bilgilendirilme

düzeyleri yeterli düzeyde değildir (Gürol, 2000). Kadınlar, bankalar tarafından talep

edilen teminatları karşılayacak mal varlığına sahip olmamaları ve kefil bulamamaları

nedeniyle banka kredilerine başvuramamaktadırlar. Ayrıca, kredi vadelerinin kısa

olması, kredi talebinin geç sonuçlanması ve faizlerin yüksek olması gibi nedenlerden

dolayı da kredi almak için müracaat etmekten kaçınmaktadırlar. Bu nedenlerle de

kurdukları işler genelde küçük sermayeli ve küçük ölçekli olmaktadır (Özar, 2005).

Yapılan araştırmalar sonucunda, Türkiye’de kredi kullanabilen kadınların oranının

%1’den bile daha az düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır (TEDGEM, 2008).

• Kalıplaşmış Kadın Rolleri: Tarihi süreç içerisinde kadınlara çeşitli roller ön

görülmüş ve bu rollerin yerine getirilmesi kadınların görevi haline gelmiştir. Buna

göre, geleneksel olarak toplumda kadına yüklenen “çocuklarının annesi, evinin

kadını” rolü, günümüzde toplumda yaşanan hızlı değişime rağmen halen varlığını

sürdürmektedir. Bu nedenle çalışma yaşamına katılan kadınlar meslek yaşamlarında

erkek rakiplerle yarışmalarının yanı sıra, kendilerine yüklenen rollerini de

aksatmamaya çalışarak daha fazla sorumluluk üstlenmektedirler (Örücü ve ark, 2007;

Doğramacı, 2006).

• Bürokratik Engeller: Türkiye’de küçük bir işletme kurma ve tescil

ettirmede bürokrasi çok ağır işlemektedir. Yeni bir iş kuran birisinin vergi

dairelerinden, belediyeye, bakanlıklara ve noterliklere uzanan bir dizi işlem yapması

gerekmektedir (Yıldız, 2007). Yapılan araştırmalara göre kadın girişimciler yasal ve

bürokratik engellemeler arasında; işlem sayısının fazlalığından, süresinin

uzunluğundan, zorunlu bağıştan ve sık sık mevzuat değişikliğinden şikayet

etmektedirler. Şirket kuruluşuna yönelik bürokratik işlemlerin fazla ve maliyetli


65

olması kendi işini kurmak isteyen kadınlar üzerinde caydırıcı bir etki

yaratabilmektedir (İlter, 2008).

• Rol Çatışması: Kadın girişimcilerin, özel hayatlarıyla çalışma yaşamları

arasında rol ikilemi yaşamaları “rol çatışması” olarak tanımlanmaktadır. Bu anlamda

rol çatışması, girişimci kadınların özel veya iş yaşam alanlarından birine daha fazla

zaman ayırdığında diğer tarafı ihmali ile sonuçlanan bir durum olarak ifade edilebilir.

İş-aile çatışması kapsamı içerisinde değerlendirilen rol çatışması özellikle; uzun ve

düzensiz çalışma saatleri, fazla mesai, kişinin işte bulunma süresinin uzunluğu gibi

çeşitli iş özelliklerinden ortaya çıkabilmektedir (Soysal, 2010).

• Eğitim Düzeylerinin Yetersizliği: Eğitim kadının toplumsal konumu ve

istihdam olanakları üzerinde etkili olan en önemli faktördür. Ülkemizde özellikle

kırsal kesimde yaşayan kadınlar eğitim açısından çok daha fazla olumsuz koşullarda

bulunmaktadırlar. Eğitim düzeyi düşük olan kadınlar daha çok kayıt dışı ekonomide

çalışmakta ve genel işletme yönetimi, özellikle ürün pazarlaması ve kredi

olanaklarına erişim gibi konularda büyük sorunlarla karşılaşmaktadırlar (Ufuk ve

Özgen, 2000).

• Örgütlenme Eksikliği: Kadın girişimcilerin karşılaştıkları sorunlardan birisi

de girişimci kadınlar arası örgütlenme konusunda yaşanan güçlükler olmaktadır.

Örgütlenme öncelikle girişimci kadınları birbirlerinden haberdar ederek iş yaşamında

birbirlerini desteklemelerini sağlayacaktır. Bu bağlamda örgütlenmenin amacı, aynı

iş kolunda veya meslekte çalışan kadınların bir araya gelerek, kendi aralarında

işbirliği, dayanışma ve koordinasyon sağlamalarıdır. Bu doğrultuda kadın

girişimciler arasında gerçekleştirilecek bir örgütlenme faaliyeti; yeni iş kurmak

isteyen kadınları desteklemek, kuruluş aşamasında onlara yol göstermek, kredi

alabilmeleri için rehberlik etmek, birbirine yakın iş kollarında çalışanlar arasında

koordinasyon ve iletişim sağlamak, üyeler arası sosyal ilişkileri düzenlemek, diğer

kadın örgüt ve gruplarıyla ilişki kurmak ve hukuki sorunlar için destek vermek gibi

amaçları gerçekleştirmeye yönelik olmalıdır (Koç, 2005).


66

4.2. ANKET UYGULAMASI SONUCU ELDE EDİLEN BULGULAR

Çalışmanın bu bölümünde, araştırma sonucunda elde edilen bulgular

“araştırma yapılan köylerle ilgili bulgular”, “ankete katılan kadınların

sosyoekonomik özellikleri” ve “bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki

ilişkilerin analizi” başlıkları altında verilmiştir.

4.2.1. Araştırma Yapılan Köylerle İlgili Bilgiler

Araştırma alanını oluşturan Akyar, Şekerdere, Serdar, Yoğunoluk, Anberinarkı,

Karatepe, Bostanlar, Gökçayır, Gökmustafalı, Küçüktüysüz, Kalecik ve Akdam

köylerinin bağlı oldukları ilçeler, ilçe merkezine uzaklıkları, nüfusları ve anket

uygulanan denek sayılarına ilişkin bilgilere Çizelge 3.5’te yer verilmiştir.

Çizelge 4.3 Köylerin Bağlı Oldukları İlçeler, Nüfus Bilgileri ve Denek Sayıları

Köyler

Bağlı Olduğu

İlçe Osmaniye Merkeze

Uzaklığı (km)

Nüfus*

Denek Sayısı

Erkek Kadın Toplam Akyar Merkez 5 1.068 1.014 2.082 29 Şekerdere Merkez 13 537 555 1.092 20 Serdar Merkez 31 106 107 213 19 Karatepe Kadirli 30 427 426 853 21 Yoğunoluk Kadirli 75 693 612 1.305 17 Anberinarkı Kadirli 40 303 296 599 21 Bostanlar Düziçi 30 740 664 1.404 19 Gökçayır Düziçi 34 1.005 1.047 2.052 17 Gökmustafalı Bahçe 37 124 127 251 17 Kalecik Hasanbeyli 23 211 216 427 20 Akdam Sumbas 80 489 502 991 20 Küçüktüysüz Toprakkale 17 1.334 1.282 2.616 20

* Kaynak: TÜİK, 2011

Akyar: İlçe merkezine uzaklığı 5 km olan köyün toplam hane sayısı 530’dur.

Köy muhtarının görüşüne göre köyde yaklaşık 400 hanenin maddi durumu iyi olup,

diğerleri orta ve kötüdür. Köyde ulaşım sefer sıklığı 10 dk. olan dolmuşlarla


67

sağlanmaktadır. Köye telefon ilk olarak 1981’de gelmiş ve bugün köyde hemen

herkeste an az bir adet cep telefonu bulunmaktadır. Telefon acentesi bulunmayan

köye posta hizmeti haftada 1 gün gelmektedir. Köy muhtarının belirttiğine göre

merkeze yakın olmasından dolayı köye gazete gelmemektedir. Köyde içme suyunu

muhtarlık sağlarken, sulama suyu kooperatif tarafından sağlanmaktadır. Toplam

arazi varlığı 20.000 da olan köyde zeytin, yerfıstığı, mısır, buğday ve narenciye en

çok yetiştirilen ürünlerdir. Okuma-yazma oranı yüksek olan Akyar köyünde bir adet

ilköğretim okulu mevcuttur. Herhangi bir sağlık biriminin bulunmadığı köyde 1 adet

kooperatif, beş adet bakkal ve bir adet manav bulunmaktadır. Köy muhtarı tarafından

kanalizasyon, yol ve su sorunlarının en önemli üç sorun olarak belirtildiği köyde

tarımla ilgili herhangi bir teknik eleman bulunmamaktadır.

Serdar: Toplam hane sayısı 200 olan köyün toplam arazi varlığı ise 5.000

da’dır. Köyün merkeze uzaklığı 31 km’dir ve ulaşım günde bir kere sefer yapan

dolmuşlarla sağlanmaktadır. Köye telefon 1974 yılında bağlanmıştır. Yaklaşık 50

hanede sabit telefon bulunurken, hemen hemen herkeste cep telefonu bulunmaktadır.

Köye posta hizmeti haftada bir kere gelirken ulaşım sorunundan dolayı gazete

gelmemektedir. Köye içme ve sulama suyu muhtarlık tarafından sağlanmaktadır. Hiç

okul bulunmayan köyde lise çağına gelen tüm çocuklar okula devam etmektedir.

Köyde taşımalı eğitim sistemi mevcuttur. Sağlık ocağı ve sağlık evi bulunmayan

köyde tarımla ilgili bir teknik eleman da görev yapmamaktadır. Köy muhtarının

görüşüne göre köyün en önemli üç sorunu sağlık hizmetinin ve okulun olmaması ile

teknik eleman bulunmamasıdır. Köydeki hanelerin yaklaşık %80’inin maddi olarak

iyi durumda olduğunu belirten köy muhtarına göre köyde kadınlar ve erkekler

arasında yardımlaşma yoktur.

Şekerdere: Osmaniye’ye uzaklığı 13 km olan köyde toplam 270 hane

bulunmaktadır. Köyde ulaşım hizmeti, günde 3 defa yapılan seferlerle özel bir firma

tarafından sunulmaktadır. Köye telefon hizmeti 1986 yılında sunulmaya başlanmıştır.

Yaklaşık 40 evde sabit telefon ve yaklaşık 600 kişide cep telefonu bulunmaktadır.

Bayilik bulunmadığından dolayı gazete gelmeyen köye haftada bir kere posta servisi

gelmektedir. Köye içme suyu hizmeti devlet tarafından verilirken, sulama suyu

hizmetini sulama birliği sunmaktadır. Yalnızca bir adet ilköğretim okulu bulunan


68

köyde taşımalı eğitim sistemi bulunmaktadır. Kooperatif bulunmayan köyde bir adet

sağlık evi ve burada görev yapan bir ebe bulunmaktadır. Buğday, mısır, yerfıstığı ve

zeytin köyde en çok yetiştirilen ürünlerdir. Köyde tarımla ilgili herhangi bir teknik

eleman bulunmamaktadır. Köy muhtarına göre, köydeki hanelerin çok büyük

çoğunluğunun maddi durumu kötüdür, iyi durumda olan hane yoktur.

Karatepe: Altı mahalleden oluşan köyün toplam hane sayısı 230, toplam arazi

varlığı ise yaklaşık 5.000 da’dır. Osmaniye merkeze uzaklığı 25 km olan köyün

yolları asfalttır. Köyde ulaşım günde bir kere sefer yapan özel bir firma tarafından

sağlanmaktadır. Çoğu evde sabit telefon bulunmayan köyde hemen herkeste cep

telefonu bulunmaktadır. Köye gazete gelmemektedir. Telefon acentesi bulunmayan

köye posta hizmeti haftada iki kere gelmektedir. Köydeki her mahalle içme suyunu

farklı kaynaklardan sağlarken, köyde sulama suyu yoktur. Köyde bir adet ilköğretim

okulu bulunmakta, taşımalı eğitim hizmeti verilmemektedir. Lise çağına gelenler ilçe

merkezinde okula devam etmektedirler. Dünyaca ünlü kilimlerin dokunduğu

Karatepe–Kızyusuflu Kalkınma Kooperatifi bu köyde bulunmaktadır. Doğal boya

atölyesi, dört boya fırını ve bir dokuma atölyesinin bulunduğu kooperatifte, yüz

tezgahta kilim dokunmaktadır. 25 yataklı sosyal tesisi bulunan kooperatifte kilimler

tamamen doğal yün ve doğal kök boya kullanılarak dokunmaktadır

(http://www.karatepekilim.com.tr/). Bakkal ve manav bulunmayan köyde, sağlık

hizmeti veren bir kurum ya da personel de bulunmamaktadır. Yer fıstığı, buğday ve

pamuk köyde en çok yetiştirilen bitkisel ürünlerdir. Köyde tarımla ilgili herhangi bir

teknik eleman bulunmamaktadır. Görüşülen köy muhtarına göre, sulama ve yol

köyün en önemli sorunlarıdır.

Yoğunoluk: Kadirli ilçesine bağlı olan köyün Osmaniye’ye uzaklığı 75

km’dir. Toplam hane sayısı 870 olup bunların yalnızca 320’si doludur. Görüşülen

köy muhtarının görüşüne göre, bu hanelerin %30’unun maddi durumu iyi, %40’ının

orta ve %30’unun ise kötüdür. Asfalt yolu bulunan köyde ulaşım saat başı sefer

yapan özel bir firmaya ait dolmuşlarla sağlanmaktadır. Köyde bir adet telefon

acentesi bulunmaktadır. Yaklaşık 100 evde telefon bulunurken, diğer köylerde

olduğu gibi hemen herkeste cep telefonu bulunmaktadır. Köye gazete hergün

gelmektedir. Köyde internet bağlantısı bulunmakla birlikte evlerin hiçbirinde internet

http://www.karatepekilim.com.tr/)


69

yoktur. Köye içme suyu özel idare tarafından sağlanırken, sulama suyu yoktur. Bir

adet ilköğretim okulu bulunduğu köyde lise çağına gelenler içinse taşımalı eğitim

hizmeti verilmektedir. Köyde beş adet bakkal ve manav, dört adet kahvehane ve birer

adet kooperatif, kasap ve berber bulunmaktadır. Yalnızca bir adet sağlık ocağı

bulunan köyde, burada görev yapan bir de ebe bulunmaktadır. Bitkisel üretimin

oldukça az olduğu köyde tarımla ilgili herhangi bir teknik eleman görev

yapmamaktadır. Köyün geliri büyük ölçüde ormancılığa dayanmaktadır. Köy

muhtarının görüşüne göre köyün en önemli üç sorunu; yoların bozuk olması, içme

suyunun yetersizliği ve kanalizasyon bulunmamasıdır.

Anberinarkı: Toplam 150 hanesi bulunan köyün, arazi varlığı yaklaşık 5.000

da’dır. Köyün Osmaniye’ye uzaklığı 40 km ve yolu asfalttır. Ulaşım hizmeti belediye

tarafından verilmektedir. Telefon acentesi bulunmayan köyde yaklaşık 60 hanede

sabit telefon bulunmaktadır. Köy muhtarının belirttiğine göre yaklaşık 300 kişide de

cep telefonu mevcuttur. Köyde gazete okuma düzeyi düşük olduğundan, köye gazete

gelmemektedir. Toplam 6 hanede bilgisayar ve internet bağlantısı vardır. Köye posta

hizmeti haftada iki kere gelmektedir. Köyün sulama suyu sulama birliği tarafından

sağlanırken, içme suyu olarak kuyu suyu kullanılmaktadır. Hiç okul bulunmayan

köyde taşımalı eğitim sistemi uygulanmaktadır. Köyde birer adet kooperatif,

kahvehane ve 2 adet de bakkal bulunmaktadır. Köyde sağlık hizmeti veren herhangi

bir kurum yoktur. Bitkisel üretim faaliyetlerinin büyük kısmını buğday ve mısır

oluşturmaktadır. Köy muhtarına göre içme suyunun olmaması ve yolların bozuk

olması köyün en önemli sorunlarıdır.

Bostanlar: Düziçi ilçesine bağlı Bostanlar köyünün Osmaniye merkezine

uzaklığı 30 km’dir. Toplam 320 hanesi bulunan köyün, arazi varlığı 4.000 da’dır.

Köy muhtarının görüşüne göre, köydeki hanelerin %30’unun maddi açıdan iyi

durumdayken, %20’si orta, %50’si ise kötü durumdadır. Yolları asfalt olan köyün

ilçe ile ulaşımı sefer sıklığı 10 dk. olan özel bir firmaya ait dolmuşlarla

sağlanmaktadır. Telefon acentesi bulunmayan köyde yaklaşık 80 evde sabit telefon

bulunurken, yaklaşık 1.000 kişide de cep telefonu bulunmaktadır. Görüşme yapılan

köy muhtarı talep olmadığı gerekçesiyle köye gazete gelmediğini, posta hizmetinin

ise hafta bir geldiğini belirtmiştir. Köyün içme suyu muhtarlık tarafından


70

sağlanırken, sulama suyu kaymakamlık tarafından sağlanmaktadır. Köyde iki adet

ilköğretim okulu bulunmakta, lise çağına gelen öğrenciler için ise taşımalı eğitim

hizmeti verilmektedir. Herhangi bir kooperatif bulunmayan köyde dört adet bakkal,

bir adet sağlık evi ve burada görev yapan bir ebe vardır. En fazla yetiştirilen bitkisel

ürünlerin yerfıstığı, mısır ve buğday olduğu köyde görev yapan tarımla ilgili

herhangi bir teknik eleman bulunmamaktadır. Köy muhtarının belirttiğine göre içme

suyu köyün en önemli problemidir.

Gökçayır: Köyün toplam hane sayısı 550 ve arazi varlığı yaklaşık 2.000

da’dır. Görüşme yapılan köy azası köydeki hanelerin yaklaşık %65’inin maddi

durumunun kötü olduğu görüşündedir. Osmaniye’ye uzaklığı 34 km olan köyün yolu

asfalttır. Düziçi ile ulaşım özel bir firma tarafından günde 5 sefer yapan dolmuşlarla

sağlanmaktadır. Köyde yalnızca 5 evde telefon bulunmaktadır. Yaklaşık 2000 kişide

ise cep telefonu vardır. Köye posta hizmeti haftada bir gelirken, gazete hiç

gelmemektedir. Sulama suyu bulunmayan köyün içme suyu devlet tarafından

sağlanmaktadır. Köyde 2 adet ilköğretim okulu bulunmaktadır. Lise çağına

gelenlerin yaklaşık %90’ı eğitimine devam etmekte ve bunlar taşımalı eğitim sistemi

ile okullarına gitmektedirler. Köyde bir adet de sağlık evi bulunmaktadır. Köydeki

bitkisel üretimin büyük çoğunluğunu zeytin, yerfıstığı ve tütün oluşturmaktadır.

Tarımla ilgili hizmet vermek üzere köyde bir adet ziraat mühendisi görev

yapmaktadır. Köy azasına göre, sulama suyunun olmaması, içme suyunun

yetersizliği ve yol köyün en önemli üç sorunudur.

Gökmustafalı: Köyde toplam 102 hane bulunmaktadır. Görüşme yapılan köy

muhtarına göre köydeki hanelerin %85 gibi büyük çoğunluğu maddi olarak iyi

durumdadır. Köyün toplam arazi varlığı 10.000 da’dır. İl merkezine uzaklığı 37 km,

yolları asfalttır. Ulaşım saat başı kalkan minibüslerle sağlanmaktadır. Köyde yaklaşık

30 evde telefon bulunurken, yaklaşık 315 kişi de cep telefonu bulunmaktadır.

Telefon acentesi bulunmayan köye posta hizmeti haftada bir gelirken, gazete hiç

gelmemektedir. Köyün içme ve sulama suyu muhtarlık tarafından sağlanmaktadır.

Hiç okulu bulunmayan köyde eğitim taşımalı eğitim sistemiyle yapılmaktadır.

Kooperatif bulunmayan köyde, sağlık hizmeti verebilecek herhangi bir kurum da

yoktur. Buğday, mısır ve arpanın yetiştirildiği köyde, tarımla ilgili hizmet


71

verebilecek herhangi bir teknik eleman bulunmamaktadır. Köy muhtarı, okul

bulunmamasının, yolların ve suyun yetersiz olmasının köyün en önemli sorunları

olduğunu belirtmiştir.

Kalecik: Osmaniye’ye uzaklığı 23 km olan Kalecik köyünde toplam 310 hane

bulunmaktadır. Görüşülen köy muhtarına göre bu hanelerin %25’i maddi olarak iyi

durumdayken, %60’ı orta, %15’i ise kötü durumdadır. Köyün toplam arazi varlığı

1.500 da’dır. Transit geçiş yolu üzerinde olan köye ulaşım hizmeti götüren bir kurum

yoktur. Köyde hemen hemen bütün evlerde ev telefonu bulunurken, cep telefonu

olanların sayısı 700 civarındadır. Köye hergün gazete gelmektedir. Köyün içme suyu

özel idare tarafından sağlanırken, sulama suyu bulunmamaktadır. Yalnızca 1 adet

ilköğretim okulu bulunan köyde taşımalı eğitim hizmeti verilmektedir. Köyde

kooperatif ve sağlık hizmeti veren herhangi bir kurum bulunmamaktadır. En fazla

yetiştirilen bitkisel ürünlerin buğday ve arpa olduğu köyde görev yapan tarımla ilgili

herhangi bir teknik eleman bulunmamaktadır. Köy muhtarına göre köyün en önemli

üç sorunu, içme suyu yetersizliği, sulama suyunun olmaması ve köyde herhangi bir

sağlık personelinin olmamasıdır.

Akdam: Toplam hane sayısı 130 olan köyün Osmaniye merkeze uzaklığı 80

km’dir. Köy muhtarına göre köydeki hanelerin %60’ının maddi durumu kötüyken,

%20’sinin iyi, %20’sinin ise orta düzeydedir. Köyün yolunun niteliği asfalttır ve ilçe

ile ulaşım özel bir şirket tarafından günde 1 kere yapılan seferlerle sağlanmaktadır.

Telefon acentesinin bulunmadığı köyde 10 evde telefon bulunurken, yaklaşık 300

kişide de cep telefonu bulunmaktadır. Köye posta hizmeti haftada iki kez gelirken,

gazete hiç gelmemektedir. İçme suyu olarak kuyu suyunun kullanıldığı köye, sulama

suyu hizmeti sulama birliği tarafından sunulmaktadır. Köyde yalnızca 1 adet

ilköğretim okulu bulunmaktadır. Lise çağına gelen çocuklar ise taşımalı eğitim

sistemi ile eğitimlerine devam etmektedirler. Köyde bakkal, manav, berber ve

kooperatif bulunmazken, sağlık hizmeti veren bir kurum da yoktur. Mısır, buğday ve

yer fıstığı köyde en fazla yetiştirilen bitkisel ürünlerdir. Muhtarın görüşüne göre

içme suyunun ve yolların yetersizliği köyün en önemli sorunlarıdır.

Küçüktüysüz: Toprakkale ilçesine bağlı Küçüktüysüz beldesinin Osmaniye

merkezine uzaklığı 17 km’dir. Beldedeki toplam hane sayısı 1.400, toplam arazi


72

varlığı ise 24.000’dir. Görüşme yapılan belediye görevlisi hanelerin %50’sinin maddi

durumunun iyi, %35’inin orta, %15’inin ise kötü olduğunu belirtmiştir. Beldede

ulaşım 15 dakika da bir kalkan dolmuşlarla sağlanmaktadır. Ulaşım hizmeti Sınırlı

Sorumlu Taşıma Kooperatifi tarafından verilmektedir. Beldede yaklaşık 250 evde

telefonu bulunurken, hemen herkeste de cep telefonu bulunmaktadır. Dolmuşçular

tarafından hergün gazete getirilen beldeye posta hizmeti haftada bir gün gelmektedir.

Beldenin içme suyu belediye tarafından, sulama suyu ise sulama birliği tarafından

sağlanmaktadır. Beldede bir adet ilköğretim okulu, bir adet de sağlık ocağı

bulunmaktadır. Yerfıstığı, mısır, narenciye ve buğdayın en çok yetiştirilen bitkisel

ürünler olduğu beldede görev yapan bir ziraat mühendisi, üç ziraat teknisyeni ve iki

de veteriner hekim bulunmaktadır.

Görüşme yapılan tüm köy muhtarları ve azalarına göre, köylerin hepsinde içme

suyunun yetersizliği, kanalizasyon olmaması ve yolların yetersiz olması öne çıkan en

önemli sorunlardır. Araştırma yapılan köylerden on tanesinde son beş yıl içerisinde

Halk Eğitim Merkezi tarafından kadınlara meslek edindirmeye yönelik biçki-dikiş ve

nakış kursu açılırken, iki tanesinde bu süre içerisinde herhangi bir kurs açılmamıştır.

4.2.2. Ankete Katılan Kadınların Demografik ve Sosyoekonomik Özellikleri

Çalışmanın bu bölümünde, anket çalışmasına katılan kadınların yaş, eğitim

durumu, medeni durumu, aile büyüklüğü, meslekteki çalışma süresi vb. demografik

ve sosyoekonomik özellikleri ayrıntılı olarak incelenmektedir.

4.2.2.1. Yaş Gruplarına Göre Dağılım

Araştırmaya katılan kadınların yaş gruplarına göre dağılımı Çizelge 4.4’te yer

almaktadır. Görüşülen kadınların yaşları 7 gruba ayrılarak değerlendirilmiştir. Buna

göre, yaş gruplarındaki kadınların sayısı ve oranları birbirine oldukça yakın

düzeydedir. Kadınların %18,3’ü 32-38 yaş grubunda, %16,3’ü 46-52 yaş grubunda

ve %15,8’i ise 39-45 ile 53-59 yaş gruplarında toplanmaktadır. Girişimci olan ve

olmayan kadınların ayrı ayrı yaş dağılımına baktığımızda ise, girişimci kadınlar


73

içerisinde 23 kişi ve %19,2 ile 39-45 yaş grubu, girişimci olmayan kadınlarda ise 26

kişi ve %21,7 ile 32-38 yaş grubu en kalabalık yaş grubunu oluşturmaktadır. Özetle,

katılımcıların %62,5’inin 39 yaş üzerinde olduğu görülmektedir.

Çizelge 4.4 Yaş Gruplarına Göre Dağılım

Yaş Grupları

Girişimci olan

Girişimci olmayan Toplam

(n) (%) (n) (%) (n) (%)

18-24 10 8,3 7 5,8 17 7,1 25-31 14 11,6 15 12,5 29 12,1 32-38 18 15,0 26 21,7 44 18,3 39-45 23 19,2 15 12,5 38 15,8 46-52 21 17,5 18 15,0 39 16,3 53-59 17 14,2 21 17,5 38 15,8 60 ve üzeri 17 14,2 18 15,0 35 14,6 Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0

4.2.2.2. Eğitim Durumuna Göre Dağılım

Çalışmaya katılan kadınların eğitim durumlarına göre dağılımlarına Çizelge

4.5’te yer verilmektedir.

Çizelge 4.5 Eğitim Durumuna Göre Dağılım

Eğitim Durumları

Girişimci olan


(n) (%) (n) (%) (n) (%)

Okur-yazar değil 17 14,2 24 20,0 41 17,1

Okur-yazar 2 1,6 3 2,5 5 2,1 İlkokul 83 69,2 71 59,2 154 64,2 Ortaokul 8 6,7 7 5,8 15 6,3 Lise 10 8,3 13 10,8 23 9,6 Yüksekokul - - 2 1,7 2 0,8 Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0

Ankete katılan kadınlar eğitim durumları açısından incelendiğinde; tüm

katılımcılar içerisinde ilkokul mezunu kadın sayısının 154 kişi ve %64,2 ile en


74

yüksek paya sahip olduğu ve %17,1’inin de (41 kişi) halen okuma–yazma bilmediği

görülmektedir. Girişimci olan ve olmayan kadınlar açısından incelendiğinde de

benzer sonuçlar ortaya çıkmıştır. Ankete katılan kadınların %84,3’ünün eğitim

seviyesi oldukça düşüktür.

4.2.2.3. Medeni Duruma Göre Dağılım

Ankete katılan deneklerin medeni durumlarına göre dağılımlarına Çizelge

4.6’da yer verilmektedir.

Çizelge 4.6 Medeni Duruma Göre Dağılım

Medeni Durumları

Girişimci olan


(n) (%) (n) (%) (n) (%)

Bekar 7 5,8 5 4,2 12 5,0

Evli 100 83,4 96 80,0 196 81,7

Eşi vefat etmiş 13 10,8 19 15,8 32 13,3

Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0

Anketi yanıtlayan kadınların medeni durumlarına bakıldığında, %81.7’sinin evli,

%13,3’ünün eşinin vefat etmiş, %5’nin ise bekar olduğu ve bu oranların girişimci ve

girişimci olmayan kadınlar arasında da benzer şekilde gerçekleştiği görülmektedir.

4.2.2.4. Kadınların Köy Gruplarına Göre Dağılımı

Çalışmaya katılan kadınların köy gruplarına göre dağılımlarının yer aldığı Çizelge

4.7 incelendiğinde, toplam katılımcıların %51,7’sinin dağ köylerinde, %48,3’ünün ise

ova köylerinde yaşadığı görülmektedir. Girişimcilik faaliyetinde bulunan ve bulunmayan

kadınlar açısından bu oranlar incelendiğinde, girişimci kadınların %47,5’i dağ

köylerinde %52,5’i ova köylerinde yaşadığını belirtmiştir. Girişimci olmayan kadınlarda

ise bu oran tam tersidir. Bu kadınların %55,8’i dağ köylerinde yaşarken %44,2’si ova

köylerinde yaşamaktadırlar.


75

Çizelge 4.7 Köy Gruplarına Göre Dağılımı

Köy Girişimci

olan Girişimci olmayan Toplam

(n) (%) (n) (%) (n) (%) Dağ 57 47,5 67 55,8 124 51,7

Ova 63 52,5 53 44,2 116 48,3

Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0

4.2.2.5. Hanehalkı Sayısına Göre Dağılım

Ankete katılan kadınlar hanehalkı sayısı açısından incelendiğinde, katılımcılar

içerisinde tek başına yaşayanların sayısı 23 kişi ve bunun toplam içerisindeki oranı

%9,6’dır. Katılımcıların %18.3’ünün hanehalkı sayısı iki, %16,7’sinin üç, %20’sinin

ise dört kişidir. Toplam katılımcılar içerisinde hanehalkı sayısı beş kişi olan kadınlar,

53 kişi ve %22,1 ile en büyük paya sahiptir. Hanehalkı sayısı 6 veya daha fazla olanlar

ise 32 kişi ile ankete katılanların %13,3’ünü oluşturmaktadır. Özetle, hanehalkı sayısı

dört ve üzeri olanlar toplam katılımcıların %55,4’ünü oluşturmaktadır. Girişimci olan

kadınlar arasında hanehalkı sayısı beş kişi olanlar %24,2 ile en büyük paya sahipken,

girişimci olmayan kadınlarda ise %20 ile hanehalkı sayısı dört ve beş olanların en

yüksek paya sahip olduğu görülmektedir (Çizelge 4.8).

Çizelge 4.8 Hanehalkı Sayısına Göre Dağılım

Hanehalkı Sayısı

Girişimci olan


(n) (%) (n) (%) (n) (%) 1 8 6,7 15 12,5 23 9,6 2 18 15,0 26 21,7 44 18,3 3 23 19,2 17 14,2 40 16,7 4 24 20,0 24 20,0 48 20,0 5 29 24,2 24 20,0 53 22,1 6+ 18 15,0 14 11,7 32 13,3 Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0


76

4.2.2.6. Başka Gelire Sahip Olma ve Gelir Kaynağı

Ankete katılan kadınların 197’sinin yani %82,1 gibi büyük çoğunluğunun

başka bir gelirlere sahip olduğu görülmektedir (Çizelge 4.9). 197 kişinin girişimci

olan ve olmayanlar arasındaki dağılımına bakıldığında ise girişimci olmayan

kadınların tamamının, girişimci olan kadınların ise 77’sinin başka bir gelire sahip

olduğu görülmektedir.

Çizelge 4.9 Başka Gelire Sahip Olma Durumu

Başka Geliri Var mı?

Girişimci olan


(n) (%) (n) (%) (n) (%)

Hayır 43 35,8 0 0 43 17,9 Evet 77 64,2 120 100,0 197 82,1 Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0

Başka gelir kaynağına sahip olan kadınların, bu gelirin kaynağına ilişkin

dağılımı ise Çizelge 4.10’da yer verilmiştir. Bu kadınların gelirleri eşleri ya da

babalarının elde ettiği gelirlerden oluşmaktadır. Buna göre, eşlerinin ya da

babalarının elde ettikleri gelirlerin kaynağı incelendiğinde, %37,6’sının eşinin veya

babasının vasıflı işçi olarak çalıştığı, %36’sının emekli olduğu ya da vefat eden

eşinin emekli maaşının kendisinin aldığı, %12,7’sinin eşinin veya babasının ise

çiftçilik yaptığı görülmektedir.

Çizelge 4.10 Gelir Kaynağı

Gelir Kaynağı

Girişimci olan


(n) (%) (n) (%) (n) (%)

Vasıflı işçi 33 42,9 41 34,2 74 37,6 Öz./kamuda çalışan 2 2,6 5 4,2 7 3,6 Esnaf 11 14,3 3 2,5 3 1,5 Çiftçi 22 28,6 14 11,7 25 12,7 Emekli 9 11,7 49 40,8 71 36,0 Vasıfsız işçi 77 100,0 8 6,7 17 8,6 Toplam 33 42,9 120 100,0 197 100,0


77

4.2.2.7. Eş Seçimi Kararları

Kadınların aile içindeki karar alma sürecindeki rolleri onların toplumdaki

statülerinin en önemli belirleyicisidir. Kırsal alanda kadınların karar alma sürecinde

ikinci planda yer almaları eş seçiminde de önemli bir unsur olarak karşımıza

çıkmaktadır. Kadınlar hayatlarıyla ilgili en önemli karar olan eş seçimi kararını dahi

tek başlarına alamamaktadırlar. Bu da kadınların kırsal bölgelerde halen pasif

konumda olduğunun en önemli göstergesidir. Bu nedenle, çalışmaya katılan

kadınların eş seçimi kararlarına ilişkin elde edilen bilgilere Çizelge 4.11’de yer

verilmektedir.

Çizelge 4.11 Eş Seçiminde Karar Vericiler

Eş Seçiminde Karar Vericiler

Girişimci olan


(n) (%) (n) (%) (n) (%)

Kendisi 35 31,0 39 34,2 74 32,6 Ailesi 52 46,0 38 33,3 90 39,6 Ailesi ile birlikte 24 21,2 37 32,5 61 26,9 Akrabalar 2 1,8 - - 2 ,9 Toplam 113 100,0 114 100,0 227 100,0

Ankete katılan 227 evli kadının %39,6’sı eş seçimi kararını ailelerinin

verdiğini belirtirken, %32,6’sı bu kararı kendisinin verdiğini, %26,9’u ise ailesi ile

birlikte karar verdiğini belirtmiştir.

4.2.2.8. Kadının Aile içindeki Görevleri

Cevaplayıcıların kadının aile içindeki asıl görevi ile ilgili görüşlerini

belirlemeye yönelik hazırlanan soruda katılımcılardan kendilerine yöneltilen beş

ifadeyi en önemli gördüklerine “1”, en önemsiz gördüklerine “5” vererek önem

derecesine göre sıralamaları istenmiştir. Bu soruya girişimci olan kadınların

verdikleri cevaplara ilişkin bilgiler Çizelge 4.12’de, girişimci olmayan kadınların

cevaplarına ilişkin bilgiler ise Çizelge 4.13’te görülmektedir.


78

Çizelge 4.12 Kadının Aile İçindeki Görevleri (%) (Girişimci olan kadınlar)

Aile İçi Görev 1 2 3 4 5 Ort. Ev işi yapmak 47,5 24,2 12,5 15,8 - 1,97 Eşi ve çocuğuna manevi destek 34,2 18,3 35,8 10,0 1,7 2,27

Aile bütçesine katkı 15,0 36,7 35,8 10,8 1,7 2,48 Ailenin sosyal ilişkilerini düzenlemek 3,3 17,5 12,5 41,7 25,0 3,68

Yaşlılara bakmak - 2,5 4,2 22,5 70,8 4,62

Girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların, kadının aile içindeki asli

görevlerine ilişkin düşüncelerine bakıldığında 1,97 ortalama ile ev işi yapmak ilk

sırayı almaktadır. Bunun dışındaki esas görevler ise sırasıyla, 2,27 ortalama ile eşi ve

çocuklarına manevi destek olmak, 2,48 ortalama ile aile bütçesine katkıda bulunmak,

3,68 ortalama ile ailenin sosyal ilişkilerini düzenlemek ve son olarak 4,62 ortalama

ile yaşlılara bakmak olarak ortaya çıkmıştır.

Çizelge 4.13 Kadının Aile İçindeki Görevleri (%)

(Girişimci olmayan kadınlar) Aile İçi Görev 1 2 3 4 5 Ort.

Ev işi yapmak 55,8 31,7 7,5 1,7 3,3 1,65 Eşi ve çocuğuna manevi destek 30,0 33,3 23,3 10,8 2,5 2,23

Aile bütçesine katkı 8,3 20,8 38,3 23,3 9,2 3,04 Ailenin sosyal ilişkilerini düzenlemek 5,0 10,0 20,8 26,7 37,5 3,82

Yaşlılara bakmak 0,8 4,2 10,0 38,3 46,7 4,26

Herhangi bir girişimcilik faaliyetinde bulunmayan kadınlar açısından

incelendiğinde ise (Çizelge 4.13) kadının aile içindeki görevlerine ilişkin benzer

sonuçlar çıktığı görülmüş, bu kadınlar da kadının aile içindeki asli görevi olarak ev

işi yapmayı ilk sırada seçmişlerdir.


79

4.2.2.9. Harcama Kalemleri ve Harcamalara Karar Vericiler

Katılımcıların evde gıda, giyim, beyaz eşya, mobilya, ziynet eşyası, araba, ev

ve arazi gibi harcamalara kimin karar verdiğine ilişkin cevapları incelendiğinde, gıda

ve giyim harcamalarında kadının kendisi karar verici durumundayken, diğer

harcamalarda kararları eşiyle birlikte aldığı ve bu durumun her iki grup kadınlarda da

aynı olduğu görülmüştür (Çizelge 4.14).

Çizelge 4.14 Harcama Kalemleri ve Harcamalara Karar Vericiler (%)

Harcama Kalemleri

evin büyükleri kendim Eşim eşimle

birlikte herkes kendi

Gıda 2,1 41,7 21,7 31,7 2,9 Girişimci olan 4,2 37,5 20,8 36,7 0,8

Girişimci olmayan ,8 42,5 23,3 29,2 4,2

Giyim 0,4 49,6 13,3 32,1 4,6 Girişimci olan 0,8 52,5 10,0 33,3 3,3

Girişimci olmayan - 45,8 16,7 32,5 5,0

Beyaz eşya 1,7 28,3 17,5 50,0 2,5 Girişimci olan 3,3 22,5 15,0 58,3 0,8

Girişimci olmayan 0,8 31,7 20,0 44,2 3,3

Mobilya 1,7 28,3 17,9 49,6 2,5 Girişimci olan 3,3 22,5 15,0 58,3 0,8


Ziynet eşyası 1,3 27,9 17,9 50,4 2,5 Girişimci olan 2,5 23,3 15,8 57,5 0,8


Araba 1,3 27,1 20,0 49,2 2,5 Girişimci olan 2,5 21,7 16,7 58,3 0,8


Ev- arazi 1,3 26,7 19,2 50,4 2,5 Girişimci olan 2,5 21,7 16,7 58,3 0,8



80

4.2.1.10. Kitle İletişim Araçları ve Kullanma Sıklığı

Kırsal alanda bilgi ve teknolojiye ulaşım kentlere göre daha zordur. Kırsal

alandaki bireylere yenilikler hakkında bilgi aktarımında kitle iletişim araçları etkin

olarak kullanılmaya çalışılmaktadır. Bu nedenle çalışmaya katılan kadınlara gazete,

TV, radyo, internet ve dergi gibi kitle iletişim araçlarını kullanma sıklıkları

sorulmuştur. Katılımcıların kitle iletişim araçları kullanım sıklığı incelendiğinde,

televizyonun kadınların en sık kullandığı kitle iletişim aracı olduğu, gazete, internet,

radyo ve dergi gibi kitle iletişim araçlarını ise kadınların çoğunluğunun hiçbir zaman

kullanmadığı görülmüştür (Çizelge 4.15).

Çizelge 4.15 Kitle İletişim Araçları ve Kullanma Sıklığı (%) Kitle İletişim

Araçları Hergün Haftada

birkaç kez Ayda

birkaç kez Yılda

birkaç kez Hiçbir zaman

Gazete 4,2 9,2 7,5 10,8 68,3 Girişimci

olan 4,2 5,8 6,7 13,3 70,0


TV 96,7 2,1 0,4 - 0,8 Girişimci

olan 96,7 3,3 - - -

Girişimci olmayan 95,8 1,7 0,8 - 1,7

Radyo 23,8 9,6 4,6 1,3 60,8 Girişimci

olan 20,0 10,0 5,0 2,5 62,5

Girişimci olmayan 26,7 8,3 5,0 - 60,0

İnternet 2,1 1,3 0,8 0,8 95,0 Girişimci

olan 3,3 0,8 2,5 1,7 91,7

Girişimci olmayan 2,5 1,7 - - 95,8

Dergi 0,8 0,4 2,5 1,3 95,0 Girişimci

olan 1,7 - 4,2 1,7 92,5



81

4.2.2.11. Kadının Çalışmasına İlişkin Görüşler

Kadınlar, toplum tarafından kendilerine yüklenen roller nedeniyle çalışma

hayatına katılımları ve yapabilecekleri işler hakkında farklı düşüncelere sahiptirler.

Bu nedenle çalışmaya katılan kadınlara, kadının çalışmasına ilişkin görüşleri

sorulmuştur (Çizelge 4.16).

Çizelge 4.16 Kadının Çalışmasına İlişkin Görüşler

Kadının Çalışmasına İlişkin Görüşler

Girişimci olan


(n) (%) (n) (%) (n) (%)

Sadece ev işlerini yapabilir - - 10 8,3 10 4,2

Alışveriş gibi evin bazı dışarı işlerini de yapabilir - - 5 4,2 5 2,1

Memuriyet yapabilir 3 2,5 6 5,0 9 3,8 Tarla veya bahçede çalışabilir - - 4 3,3 4 1,7

Kendi iş yerinde çalışabilir 9 7,5 - 9 3,8

Her işi yapabilir 108 90,0 95 79,2 203 84,6 Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0

Katılımcılar arasından 203 kişi (%84,6) gibi büyük bir çoğunluğu kadınların

her işi yapabileceği görüşünü paylaşırken, 10 kişi (%4,2) sadece ev işi

yapabileceğini, 9 kişi (%3,8) kendi iş yerinde çalışabileceğini ve yine 9 kişi (%3,8)

memuriyet yapabileceğini belirtmiştir. Kadınların sadece ev işi yapabileceğini

belirten 10 kişinin tamamını girişimci olmayan kadınlar oluştururken, kendi

işyerinde çalışabileceğini söyleyen kadınların tamamını da girişimci kadınlar

oluşturmaktadır.

4.2.2.10. Kadının Çalışmasının Etkileri

Ankete katılanların, kadının çalışmasının etkileriyle ilgili görüşlerini tespit

edebilmek amacıyla 14 ifade hakkındaki düşünceleri sorulmuştur. Katılımcıların


82

ifadelere katılma ya da katılmama derecesini ölçen 5’li Likert ölçeği kullanılmış ve

kadınlardan “1: Kesinlikle katılmıyorum”, “2: Katılmıyorum”, “3: Kararsızım”, “4:

Katılıyorum”, "5: Kesinlikle katılıyorum” ifadelerini göz önünde bulundurarak cevap

vermeleri istenmiştir. Bu ifadelere verilen cevaplarla ilişkin tanımlayıcı istatistikler

Çizelge 4.17’de verilmiştir.

Çizelge 4.17 Kadının Çalışmasının Etkileri

Kadının Çalışmasının Etkileri

Girişimci olan


Ort. Std.

Sapma Ort. Std.

Sapma Ort. Std.

Sapma Aile bütçesine katkısı olur 4,20 0,69 4,06 0,69 4,13 0,69 Kadının hayat tecrübesi, becerisi ve direncini arttırır 4,13 0,71 4,09 0,65 4,11 0,68

Kadının haklarını kullanmasını ve korumasını kolaylaştırır

4,06 0,61 4,08 0,70 4,07 0,66

Kadının kendini geliştirme ve yenileme ihtiyacı artar 4,01 0,62 4,08 0,66 4,05 0,64

Kadının aile sorumluluklarını paylaşmasını sağlar

4,08 0,61 3,99 0,67 4,03 0,64

Kadın gereğinden fazla yorulur ve yıpranır 3,98 0,91 4,01 0,82 3,99 0,86

Çocuklarına verdiği eğitim ve terbiye daha iyi olur 3,82 0,71 3,88 0,78 3,85 0,75

Evde daha uyumlu ve anlayışlı davranır 3,65 0,76 3,88 0,81 3,77 0,79

Kadının ev işlerini daha iyi programlamasına yardımcı olur

3,41 1,08 3,62 0,96 3,51 1,03

Çocuklara daha az vakit ayırır 2,74 1,39 3,38 1,19 3,06 1,33

Ailenin sosyal ilişkileri zayıflar 2,47 1,46 3,55 1,34 3,01 1,49

İşteki sıkıntısını eve yansıtır 2,60 1,35 3,63 1,10 3,11 1,33

Kocasıyla daha az ilgilenir 2,39 1,40 3,19 1,25 2,79 1,38 Aile birliği zayıflar 1,91 1,28 2,49 1,34 2,20 1,34

Kadının çalışmasının en önemli etkisinin aile bütçesine yapacağı katkı olacağı

görüşünün 4,13’le en yüksek ortalamaya sahip olduğu görülmektedir. Bu görüşü,

kadının hayat tecrübesi, becerisi ve direncini arttıracağı görüşü 4,11 ortalama ile

izlemektedir. Daha sonra sırasıyla, 4,07 ortalama ile kadının haklarını kullanmasını


83

ve korumasını kolaylaştıracağı, 4,05 ortalama ile kadının kendini geliştirme ve

yenileme ihtiyacı artacağı ve 4,03 ortalama ile de kadının aile sorumluluklarını

paylaşmasını sağlayacağı görüşlerinin katılımcılar tarafından kadının çalışmasının

en önemli etkileri olarak görülmüştür.

4.2.2.11. Kadın Girişimciliğinin Artması ve Nedenleri

Katılımcıların kadınların girişimcilik faaliyetinin artması ve bunun nedenleri

ile ilgili verdikleri cevaplara ilişkin bilgiler Çizelge 4.18 ve 4.19’da yer almaktadır.

Çizelge 4.18 Kadınların Girişimcilik Faaliyetinde Bulunma Oranının Artma Durumu Girişimcilik

faaliyetinde bulunan kadınların oranı

artıyor mu?

Girişimci olan


(n) (%) (n) (%) (n) (%)

Evet 114 95,0 114 95,0 228 95,0 Hayır 6 5,0 6 5,0 12 5,0 Toplam 120 100,0 120 100,0 240 100,0

Ankete katılan kadınların %95 gibi büyük bir oranı, kendilerine yöneltilen

“sizce son yıllarda kadınların girişimcilik faaliyetine katılma oranı artıyor mu?”

sorusuna evet cevabını verirken, %5’i kendi işini yapan kadınlarının oranında son

yıllarda artış olmadığını düşündüğünü belirtmiştir.

Son yıllarda kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunma oranının arttığını

düşünen katılımcıların %46,1’i bunun en önemli nedeninin aile ekonomisine katkıda

bulunma isteği olduğunu belirtirken %32,5’i kadınların ekonomik bağımsızlık elde

etme isteği olduğunu belirtmişlerdir. Bunların dışında katılımcıların %10,5’i

ülkedeki genel ekonomik koşulları, %7,9’u da eğitim seviyesinin yükselmesini

kadıların girişimcilik faaliyetinde bulunma oranlarının artmasının nedeni olarak

görürken, finansal kaynakların artması ve örnek alma davranışı çok küçük paya sahip

nedenler olarak görülmüştür (Çizelge 4.19).


84

Çizelge 4.19 Kadın Girişimciliğinin Artmasının Nedenleri

Kadın girişimciliğinin artma nedenleri

Girişimci olan


(n) (%) (n) (%) (n) (%)

Ekonomik bağımsızlık elde etme isteği 36 31,6 38 33,3 74 32,5

Aile ekonomisine katkıda bulunma isteği 53 46,5 52 45,6 105 46,1

Eğitim seviyesinin yükselmesi 3 2,6 15 13,2 18 7,9

Örnek alma davranışı 2 1,8 1 ,9 3 1,3

Finansal kaynakların artması 1 ,9 3 2,6 4 1,8

Ülkedeki genel ekonomik koşullar 19 16,7 5 4,4 24 10,5

Toplam 114 100,0 114 100,0 228 100,0

4.2.3. Araştırmaya Katılan Girişimci Kadınlar Hakkında Genel Bilgiler

Çalışmanın bu bölümünde, araştırmaya katılan kadınlardan girişimcilik

faaliyetinde bulunan kadınların yaptıkları işin niteliği, işlerindeki toplam çalışma

süresi, girişimcilik konusundaki bilgi kaynakları, girişimcilik faaliyetinde bulunma

nedenleri, işlerini kurarken ve yürütürken karşılaştıkları sorunlar vb. konular

hakkında genel bilgilere yer verilmiştir.

4.2.3.1. Kadınların Yaptıkları İşin Niteliğine Göre Dağılımı

Girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların yaptıkları işin niteliğine göre

dağılımları Çizelge 4.20’de yer almaktadır. Anketi cevaplayan girişimci kadınların

yaptıkları işin niteliğine göre dağılımları incelendiğinde, %40’ının hayvancılık,

%30’unun el sanatları ve %25,8’inin gıda işi yaptığı görülmektedir. Hayvancılık

işiyle uğraşan kadınlar kendilerine ait hayvanların süt ve yumurtalarını köye gelen

sütçüye veya ilçe merkezine götürerek sattığını belirtmiştir. Yaptığı işi el sanatları

olarak belirten kadınlar, halı dokuma, iğne oyası, çeyiz vb. yapıp satarken, gıda işi

yapanlar ise, evde turşu, zeytinyağı, reçel vb. yapıp satmaktadırlar. Geriye kalan


85

%4,2’nin içerisinde yer alan 5 kişiden ikisi terzi, diğerleri de kantin işletmecisi,

kuaför ve bakkaldır.

Çizelge 4.20 Kadınların Yaptıkları İşin Niteliğine Göre Dağılımı Yapılan İşin Niteliği (n) (%)

Hayvancılık (süt, yumurta satımı) 48 40,0

El sanatları (halı dokuma, çeyiz vs.) 36 30,0

Gıda (turşu, reçel yapımı vs.) 31 25,8

Diğer 5 4,2 Toplam 120 100,0

Çalışmaya katılan 120 girişimci kadının 117’si işini tek başına yürüttüğünü

belirtirken, yalnızca 3 kadın yanında eleman çalıştırdığını belirtmiştir. Bu üç

kadından biri gıda işi yapmakta ve yanında iki eleman çalıştırmakta, bir diğeri bakkal

ve yanında bir işçi çalıştırmakta, yaptığı işin niteliğini hayvancılık olarak belirten

üçüncü kadın da yanında bir işçi çalıştırmaktadır.

4.2.3.2. Kadınların Kendi İşini Yapma Süresine Göre Dağılımı

Girişimci kadınların kendi işini yapma sürelerine ilişkin bilgilere Çizelge

4.21’de yer verilmiştir.

Çizelge 4.21 Kendi İşini Yapma Süresi Kendi İşini Yapma

Süreleri (n) (%)

1-5 yıl 37 30,8 6-10 yıl 36 30,0 11-15 yıl 9 7,5 16-20 yıl 15 12,5 21-25 yıl 4 3,3 26 yıl ve üzeri 19 15,8 Toplam 120 100,0


86

İçerisinde kendi işini yapma süresi 1-5 yıl arasında olanların oranı çalışmaya

katılan girişimci kadınların %30,8’ini, 6-10 yıl arasında olanlar %30’unu, 11-15 yıl

arası olanlar %7,5’ini, 16-20 yıl olanlar %12,5’ini, 21-25 yıl arası olanlar %3,3’ünü

ve 26 yıl ve üzeri olanlar ise %15,8’ini oluşturmaktadır. Kısaca, kendi işini yapma

süresi 10 yıl ve aşağı olanların toplam oranı girişimci kadınların %60’8’ini

oluşturmaktadır.

4.2.3.3. Kadının Girişimci Olmadan Önce Çalışma Durumu ve Yaptığı İş

Ankete katılan girişimci kadınların, girişimci olmadan önce çalışma durumuna

ilişkin bilgiler Çizelge 4.22’de yer almaktadır.

Çizelge 4.22 Girişimci Olmadan Önce Çalışma Durumu Girişimci olmadan

önce çalışıyor muydunuz?

(n) (%)

Evet 25 20,8 Hayır 95 79,2 Toplam 120 100,0

Çalışmaya katılan 120 girişimci kadının 95’i (%79,2) girişimci olmadan önce

herhangi bir işte çalışmadığını belirtirken, 25’i (%20,8) başka bir işte çalıştığını

belirtmiştir. Bu 25 kadının ne iş yaptığına ilişkin bilgiler Çizelge 4.23’te yer

almaktadır.

Çizelge 4.23 Kadınların Girişimci Olmadan Önce Yaptığınız İşe Göre Dağılımı Kadınların

Yaptıkları İş (n) (%)

İşçi 9 36,0 Esnaf ve Sanatkar 2 8,0 Tarlada ücretsiz işçi 13 52,0 Diğer 1 4,0 Toplam 25 100

Girişimci kadınlar içerisinde kendi işini yapmadan önce çalıştığını belirten 25

kadının 13’ü (%52) tarlada ücretsiz işçi olarak çalıştığını belirtirken, 9’u (%36) işçi


87

olarak çalışmış ve 2’si (%8) de esnaflık yapmıştır. Geriye kalan 1 kişi ise kendi işini

yapmaya başlamadan önce bir yerde güvenlik görevlisi olarak çalıştığını belirtmiştir.

4.2.3.4. Kadınların Girişimcilik Konusundaki Bilgi Kaynakları

Kadınların %84,2’si girişimcilik konusundaki en önemli bilgi kaynağının aile,

akraba, arkadaş, komşu vb. yakın çevresindeki insanlar olduğunu belirtmiştir. Bunun

dışında, %6,7’si köyde yapılan eğitimleri, %5,8’i ise televizyonu en önemli bilgi

kaynağı olarak göstermiştir. Diğer seçeneğini işaretleyen 3 kişiden 2’si İş-Kur’u, 1

kişi de Karatepe Kilimleri Kooperatifini girişimcilik konusundaki bilgi kaynağı

olarak belirtmiştir (Çizelge 4.24).

Çizelge 4.24 Kadınların Girişimcilik Konusundaki Bilgi Kaynakları Bilgi Kaynakları (n) (%)

TV 7 5,8

İnternet 1 0,8

Köyde yapılan eğitimler (toplantılar) 8 6,7

Yakın çevremdeki insanlar (aile, akraba, arkadaş, komşu)

101 84,2

Diğer 3 2,5

Toplam 120 100,0

4.2.3.5. Kendi İşini Kurmak İsteyen Kadınların Karşılaştıkları Engeller

Ankete katılan kadın girişimcilere kendi işini kurmak isteyen kadınların

karşılaştıkları engellere ilişkin görüşlerini belirlemeye yönelik hazırlanan soruda

katılımcılardan kendilerine yöneltilen beş ifadeyi en önemli gördüklerine “1”, en

önemsiz gördüklerine “5” vererek önem derecesine göre sıralamaları istenmiştir. Buna

göre, kadın girişimcilerin kendi işini kurmak isteyen kadınların karşılaştıkları engellere

ilişkin düşüncelerine bakıldığında 1,98 ortalama ile eğitim seviyesinin düşük olması ilk

sırayı almaktadır. Bunun dışında kadınların karşılaştıkları diğer engeller sırasıyla, 2,58


88

ortalama ile finansal destek kanallarının yetersizliği, 3,07 ortalama ile cinsiyet

ayrımcılığı, 3,36 ortalama ile kadının toplumdaki statüsü ve son olarak 3,98 ortalama

ile ekonomik bağımlık olarak ortaya çıkmıştır (Çizelge 4.25).

Çizelge 4.25 Kendi İşini Kurmak İsteyen Kadınların Karşılaştıkları Engeller (%) Kadınların Karşılaştıkları

Engeller 1 2 3 4 5 Ort.

Eğitim seviyesinin düşük olması 40,8 32,5 17,5 5,8 3,3 1,98

Finansal destek kanallarının yetersizliği 32,5 19,2 15,8 22,5 10,0 2,58

Cinsiyet ayrımcılığı 13,3 22,5 27,5 17,5 19,2 3,07 Kadının toplumdaki statüsü 10,0 11,7 28,3 32,5 17,5 3,36 Ekonomik bağımlılık 5,0 12,5 10,8 22,5 49,2 3,98

4.2.3.6. Kadın Girişimcilerin Sermayelerinin Kaynağı

Çizelge 4.26’ya göre, kadınların %81,7 gibi büyük bir çoğunluğu girişimcilik

faaliyetinde bulunurken ihtiyaçları olan parayı kişisel ve ailevi tasarruflarını

kullanarak temin ettiklerini belirtmişlerdir. Bununla birlikte, akraba ve arkadaşlarına

borçlanarak sermaye temin edenlerin oranı %8 iken, kadınların %7,5’i diğer

seçeneğini işaretlemiştir. Bu %7,5’lik oran içersinde yer alan 9 kişiden ikisi

kooperatife borçlanarak inek aldığını belirtirken, kalan 7 kişi ise Karatepe Kilimleri

Kooperatifi’nin desteğini aldıklarını belirtmişlerdir.

Çizelge 4.26 Kadın Girişimcilerin Sermayelerinin Kaynağı

Sermayelerinin Kaynağı (n) (%)

Kişisel- ailevi tasarruflar 98 81,7

Akraba(lar)a – arkadaş(lar)a borçlanma

10 8,3

Banka kredisi kullanma 2 1,7

Karşılıksız destek-teşvik 1 0,8

Diğer 9 7,5

Toplam 120 100,0


89

4.2.3.6. Kadınların Girişimci Olma Kararını Etkileyen Nedenler

Çalışmaya katılan kadınlara girişimci olma kararlarını etkileyen nedenleri

belirlemeye yönelik olarak 11 ifade yöneltilmiştir. İfadelerin kadınların girişimci

olma kararlarında ne derece önemli olduğunu ölçmek üzere 5’li Likert ölçeği

kullanılmış ve ölçek 1: hiç önemli değil, 2: kısmen önemli, 3: orta derecede önemli,

4: oldukça önemli ve 5: çok önemli şeklinde kodlanmıştır. Çizelge 4.27

incelendiğinde kadınların girişimci olma kararını etkileyen en önemli neden olarak

aile ihtiyaçlarını karşılamanın 4,28 ortalama ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir.

Bununla birlikte, sırasıyla deneyim ve bilgi sahibi olmak (3,76), zamanımı

değerlendirmek için (3,72) ve diğer insanlara faydalı olmak için (3,54) kadınların

girişimci olma kararını etkilemede oldukça önemli nedenler olarak ön plana

çıkmıştır. Ekonomik açıdan bağımsız olma isteği (3,49), mesleğimi yapmak için

(3,20), sosyal ilişkiler için (3,17), aileden devralma (3,08), idealimi gerçekleştirmek

için (3,08), iş yaşamına atılmak için (2,92) ve yeterli sermayenin varlığı (2,92) gibi

nedenlerin diğer nedenlere göre nispeten kadın girişimcilerin “girişimci” olmalarında

daha az etkili olmuştur (Çizelge 4.27).

Çizelge 4.27 Kadınların Girişimci Olma Kararını Etkileyen Nedenler Girişimci Olma Nedenleri Ort. Std.

Sapma Aile ihtiyaçlarını karşılamak için 4,28 0,73

Deneyim ve bilgi sahibi olmak 3,76 0,87

Zamanımı değerlendirmek için 3,72 0,88

Diğer insanlara faydalı olmak için 3,54 0,92 Ekonomik açıdan bağımsız olma isteği 3,49 1,03

Mesleğimi yapmak için 3,20 1,29

Sosyal ilişkiler için 3,17 1,19 Aileden devralma 3,08 1,51

İdealimi gerçekleştirmek için 2,93 1,35

İş yaşamına atılmak için 2,92 1,31

Yeterli sermayenin varlığı 2,73 1,52


90

4.2.3.7. Kadın Girişimcilerin İşlerini Kurarken Karşılaştıkları Sorunlar

Çalışmaya katılan kadın girişimcilerin %60,8’i, işlerini kurarken herhangi bir

sorun yaşamadığını belirtirken, %39,2’si işlerini kurarken bir takım sorunlarla

karşılaştığını belirtmiştir (Çizelge 4.28).

Çizelge 4.28 Kadınların İşlerini Kurarken Sorunla Karşılaşma Durumu İşinizi Kurarken

Sorunlarla Karşılaştınız mı?

(n) (%)


İşini kurarken sorunlarla karşılaştığını belirten kadınların karşılaştıkları

sorunların önem derecesine göre dağılımı 5’li Likert ölçeği ile tespit edilerek Çizelge

4.29’da verilmiştir.

Çizelge 4.29 Kadın Girişimcilerin İşlerini Kurarken Karşılaştıkları Sorunların Önem Derecesine Göre Dağılımı

Karşılaşılan Sorunlar Ort. Std. Sapma

İş kadınlığına çevrenin olumsuz bakışı 3,89 1,01

Sermaye temini 3,85 1,02

Deneyimsizlik 3,15 1,18

Uygun materyal temini 3,13 1,45

Ekonomik belirsizlik 3,04 1,22

Pazarda tanınmamış olmak 2,96 1,35

Bilgi eksikliği 2,94 1,11 Aile ile ilgili sorunlar 2,64 1,37 Bürokratik işlemler 2,45 1,18 Uygun eleman temini 2,15 1,37

Çizelge 4.29’da da görüldüğü gibi araştırmaya katılan kadın girişimcilerin

işlerini kurarken karşılaştıkları sorunların başında iş kadınlığına çevrenin olumsuz


91

bakışı (3,89) ve sermaye temini (3,85) sorunları gelmektedir. Bununla birlikte, uygun

materyal temini (3,17), deneyimsizlik (3,15), pazarda tanınmamış olmak (3,04), bilgi

eksikliği (2,94), ekonomik belirsizlik (2,83) ve aile ile ilgili sorunlar (2,64)

sorunlarının da kadın girişimcilerin iş kurmalarında karşılaştıkları diğer önemli

sorunlar olarak ortaya çıkmıştır. Bürokratik işlemler (2,29) ve uygun eleman temini

(2,15) sorunları ise araştırmaya katılan kadın girişimcilerin karşılaştıkları diğer

sorunlara göre nispeten daha az önemlidir.

4.2.3.8. Girişimci Olmanın Kadınların Yaşamındaki Diğer Sorumluluklar

Üzerindeki Etkisi

Toplumda kadının çalışma hayatına atıldıktan sonra diğer sorumluluklarını tam

olarak yerine getiremediği inancı yaygın olduğundan çalışmanın bu kısmında

girişimci olmanın kadınların yaşamındaki diğer sorumluluklar üzerindeki etkisi

değerlendirilmiştir.

Çizelge 4.30 Girişimci Olmanın Kadının Yaşamındaki Diğer Sorumluluklar İçin Engel Teşkil Etme Durumu

Engel Teşkil Etme Durumu (n) (%)

Hiçbir engel teşkil etmiyor 99 82,5 Evdeki işlerimi aksatıyorum 6 5,0 Eşime- aileme-çocuklarıma vakit ayıramıyorum 12 10,0

Kendime vakit ayıramıyorum 3 2,5 Toplam 120 100,0

Çalışmaya katılan girişimci kadınların %82,5’i kendi işini yapıyor olmasının

yaşamındaki diğer sorumluluklar için hiçbir engel teşkil etmediğini belirtmiştir.

Kadınların çoğunluğunun işlerini evlerinde yürütüyor olmalarının bu sonucun ortaya

çıkmasında önemli bir etkisinin olduğu söylenebilir. Bununla birlikte, kadınların

%10’u eşine, ailesine ve çocuklarına yeterince vakit ayıramadığından, %5’i evdeki

işlerini aksattığından ve %2,5’i de kendime vakit ayıramadığından şikayet etmiştir

(Çizelge 4.30).


92

4.2.3.9. Kadın Girişimcilerin İşlerini Yürütürken Karşılaştıkları Sorunlar

Araştırmaya katılan kadın girişimcilerin “işinizi yürütürken sorunlarla

karşılaşıyor musunuz?” sorusuna verdikleri cevaplara göre dağılımları Çizelge

4.31’de yer almaktadır.

Çizelge 4.31 Kadınların İşlerini Yürütürken Sorunlarla Karşılaşma Durumu Sorunla Karşılaşma

Durumu (n) (%)

Evet 26 21,7 Hayır 94 78,3

Toplam 120 100,0

Kadın girişimcilerin %21,7’si işlerini yürütürken bir takım sorunlarla

karşılaştıklarını belirtirken, %78,3’ü ise herhangi bir sorun yaşamadıklarını

belirtmişlerdir. Araştırmaya katılan kadın girişimcilerin faaliyetleri sırasında

karşılaştıkları güçlüklerin önem derecesine göre dağılımı Çizelge 4.32’de yer

almaktadır.

Araştırmaya katılan kadın girişimcilerin faaliyetleri sırasında karşılaştıkları

sorunlar önem derecesine göre sıralandığında pazarın durgun oluşu (3,52) ile ilk

sırada yer almaktadır. Karşılaşılan diğer sorunlar, aşırı yorgunluk (3,38),

deneyimsizlik (3,31), aile ilişkileri (2,86), donanım, araç-gereç, mal teslimi vb.

konular (2,79), borç ödemeleri (2,72) ve müşteriler ile ilgili sorunlar (2,62) şeklinde

sıralanırken, vergi ödemeleri (1,93), bürokratik engeller (1,89), kredi alamama

(1,89) ve elemanlar ile ilgili sorunlar (1,72) nispeten daha az önemli sorunlar olarak

belirlenmiştir.


93

Çizelge 4.32 Kadın Girişimcilerin İşlerini Yürütürken Karşılaştıkları Sorunlar

Karşılaşılan Sorunlar Ort. Std. Sapma

Pazarın durgun oluşu 3,52 1,09

Aşırı yorgunluk 3,38 1,08

Deneyimsizlik 3,31 1,14

Aile ilişkileri 2,86 1,16 Donanım, araç-gereç, mal teslimi vb. konular 2,79 1,29

Borç ödemeleri 2,72 1,53

Müşteriler ile ilgili sorunlar 2,62 1,35

Vergi ödemeleri 1,93 1,25

Bürokratik engeller 1,89 1,32

Kredi alamama 1,89 1,32 Elemanlar ile ilgili sorunlar 1,72 1,19

4.2.3.10. Kadın Girişimcilere Göre Girişimci Olmanın Sağladığı Avantajlar

Kadın girişimcilere göre girişimci olmanın sağladığı avantajların önem

derecesine göre dağılımı Çizelge 4.33’de yer almaktadır. Araştırmaya katılan kadın

girişimciler evin bütçesine katkıda bulunmayı (1,42) girişimcilik faaliyetinde

bulunmanın en önemli avantajı olarak görmektedirler. Bir işle meşgul olma (2,04) ve

maddi özgürlük (2,77) kadınlar tarafından önemli görülen diğer avantajlardır.

Girişimci olmanın avantajları arasında değerlendirilen diğer avantajlar ise sırasıyla,

bağımsızlık (3,07), ilgi alanım olan bir işten gelir elde etmek (3,28), daha fazla gelir

elde etme (3,32), yaşam standartlarını yükseltme (3,49), işte ve evde rollerini daha

rahat yerine getirebilmek (3,63) ve başkalarına istihdam olanağı sağlayabilmek

(3,75) şeklindedir. İdeallerini gerçekleştirebilme (3,94), yaratıcılık (4,00), kendine

güven (4,10), başarma duygusu (4,24), sosyal statü (4,25) ve yaşamdan duyulan

memnuniyet (5,00) katılımcılar tarafından daha az önemli görülen avantajlar

olmuştur. Herhangi bir iyi yanı yok seçeneği ise hiçbir katılımcı tarafından

işaretlenmemiştir.


94

Çizelge 4.33 Kadın Girişimcilere Göre Girişimci Olmanın Sağladığı Avantajlar (kişi sayısı)

Girişimci Olmanın Avantajları 1 2 3 4 5 Ort.

Evin bütçesine katkıda bulunma 69 17 7 3 - 1,42 Bir işle meşgul olma 32 26 6 7 5 2,04 Maddi özgürlük 6 29 14 6 10 2,77 Bağımsızlık 4 5 8 7 4 3,07 İlgi alanım olan bir işten gelir elde etmek 2 12 20 14 9 3,28

Daha fazla gelir elde etme 2 8 7 11 6 3,32 Yaşam standartlarını yükseltme 1 7 26 18 11 3,49 İşte ve evde rollerini daha rahat yerine getirebilmek 1 - 1 5 1 3,63

Başkalarına istihdam olanağı sağlayabilmek - 1 1 - 2 3,75

İdeallerini gerçekleştirebilme - 1 6 3 7 3,94 Yaratıcılık - 1 - 3 2 4,00 Kendine güven 1 2 9 24 22 4,10

Başarma duygusu 1 2 2 5 15 4,24

Sosyal statü - - 2 2 4 4,25 Yaşamdan duyulan memnuniyet - - - - 4 5,00 Herhangi bir iyi yanı yok - - - - - -

4.2.3.11. Kadın Girişimcilerin İşlerini Kurarken Destek Gördükleri Kişiler

Anketi cevaplayan 120 kadın girişimcinin 78’i (%65) kendi işlerini yapmaya

başladıklarında en çok desteği eşlerinden gördüklerini belirtirken, diğer seçeneğini

işaretleyen 22 kişiden (%18,3) 19’u hiç kimseden destek görmediğini, 3’ü ise

kayınvalidesinden destek gördüğünü belirtmiştir. Kadınlar içerisinde bekar olan 12

kişi (%10) anne ve babasından destek görürken kalan 8 kişi (%6,7) ise en çok desteği

çocuklarından görmüştür (Çizelge 4.34).

Çizelge 4.34 Kadınların İşlerini Kurarken Destek Gördükleri Kişiler Destek Görülen

Kişiler (n) (%)

Eşimden 78 65,0 Anne ve babamdan 12 10,0 Çocuklarımdan 8 6,7 Diğer 22 18,3 Toplam 120 100,0


95

4.2.3.12. Kadınların Girişimcilik Konusunda Eğitim Alma Durumu

Çalışmaya katılan girişimci kadınlardan %86.7’si girişimcilik konusunda

herhangi bir eğitim almadığını belirtirken, %13,3’ü eğitim aldığını belirtmiştir

(Çizelge 4.35).

Çizelge 4.35 Kadınların Girişimcilik Konusunda Eğitim Programına (kurs, sertifika, dershane vb.) Katılma Durumu

Eğitim Programına Katılım (n) (%)


Çalışmaya katılan girişimci kadınlardan %86.7’si girişimcilik konusunda

herhangi bir eğitim almadığını belirtirken, %13,3’ü eğitim aldığını belirtmiştir.

Girişimcilik konusunda eğitim alan 16 kadından 14’ü (%87,5) katıldıkları

eğitimin köyde yapıldığını belirtirken, geriye kalan iki kişiden 1’i ilçe merkezinde,

1’i de il merkezinde yapılan eğitime katıldığını belirtmiştir. Eğitim alan kadınlardan

11’i (%64,7) Halk Eğitim Merkezi, 4’ü (%37,5) ise İş-Kur tarafından düzenlenen

eğitimlere katılmıştır. Geriye kalan 2 kişi ise, katıldıkları eğitimin muhtarlık

tarafından düzenlendiğini belirtmişlerdir. Eğitim alan kadınların 9’u aldığı eğitimden

muhtarlık tarafından yapılan anonslar sayesinde haberdar olduklarını, 5’i

arkadaşlarından, 2’si de İş-Kur’un yaptığı duyurulardan eğitimi öğrendiğini ve

katıldığını belirtmiştir.

Girişimcilik konusunda eğitim alan 16 kadının 10’u (%62,5) aldığı eğitimin

kendi işini yapmasında etkili olduğunu, 5’i (%31,3) herhangi bir etkisi olmadığını

belirtmiştir.


96

4.2.3.13. Kadınların Girişimcilik Konusundaki Eğitim İhtiyacı

Girişimci kadınların “girişimcilik konusunda herhangi bir eğitime ihtiyaç

duyuyor musunuz?” sorusuna verdikleri cevaba ilişkin bilgiler Çizelge 4.36’da yer

almaktadır.

Çizelge 4.36 Girişimcilik Konusunda Eğitime İhtiyaç Duyma Durumu Eğitime İhtiyaç

Duyuyor musunuz? (n) (%)


Anketi cevaplayan girişimci kadınların %78,3’ü girişimcilik konusunda

herhangi bir eğitime ihtiyaç duymadığını belirtirken, %21,7’si ihtiyaç duyduğunu

belirtmiştir.

Girişimcilik konusunda eğitim almak isteyen 26 kadından 22’si (%84,6) bu

eğitimler köyde yapılırsa katılabileceğini belirtirken, 2’si (%7,7) eğitimlere katılması

için nerede yapıldığının bir önemi olmadığını, geriye kalan iki kişiden 1’i il, diğeri

ise ilçede yapılırsa bu eğitimlere katılacağını belirtmiştir. Eğitim almak isteyen

kadınların hangi konularda eğitime ihtiyaç duyduğuna ilişkin bilgilere Çizelge

4.37’de yer verilmiştir.

Çizelge 4.37 İhtiyaç Duyulan Eğitimler

Girişimcilik konusunda eğitime ihtiyaç duyduğunu belirten 26 kadından 17’si

(% 65,4) kendilerine yöneltilen “ihtiyaç duyduğunuz eğitimler nelerdir?” sorusuna

yaptıkları işteki bilgi ve becerilerini arttırmaya yönelik mesleki eğitim almak

İhtiyaç Duyulan Eğitimler (n) (%)

Finansman temini 5 19,2 Pazarlama 3 11,5 Bürokratik işlemler 1 3,8 Mesleki eğitim 17 65,4 Toplam 26 100,0


97

istediklerini belirtmişlerdir. Geriye kalan 9 kadından 5’i (%19,2) finansman temini,

3’ü (11,5) pazarlama, 1’i (%3,8) ise bürokratik işlemlerin yürütülmesi konusunda

eğitime ihtiyaç duyduklarını ifade etmişlerdir.

4.2.3.14. Kadın Girişimcilerin Faaliyetlerini Osmaniye İlinde Sürdürmelerinin

Etkisi

Tablo 4.38’de de yer aldığı gibi, araştırmaya katılan kadın girişimcilerin %85,8

gibi büyük bir çoğunluğu faaliyetlerini Osmaniye’de sürdürmelerinin kendileri için

bir dezavantaj oluşturmadığını belirtirken, %14,2’si bu durumun bir dezavantaj

olduğunu belirtmiştir. Osmaniye ilinde girişimcilik faaliyetinde bulunmanın

dezavantaj olduğunu düşünen kadın girişimcilerin söz konusu dezavantajların neler

olduğuna ilişkin düşünceleri Tablo 4.39’da görülmektedir.

Çizelge 4.38 Girişimcilik Faaliyetini Osmaniye’de Yapıyor Olmanın Etkisi Faaliyetlerini

Osmaniye’de Yapma Dezavantaj mı?

(n) (%)


Osmaniye ilinde faaliyet göstermenin bir dezavantaj olduğunu düşünen kadın

girişimcilerin %58,8’i bu dezavantajın “toplumun değer yargıları”ndan

kaynaklandığını belirtirken, %23,5’i “pazarın özellikleri”, %11,8’i “uygun eleman ve

materyal temininde yaşanan zorluklar” ve %5,9’u da “iş çevresinde erkek çalışanların

çoğunlukta olması”nı dezavantaj yaratan nedenler olarak belirtmiştir (Çizelge 4.39).


98

Çizelge 4.39 Kadın Girişimcilere Göre Osmaniye İlinde Faaliyet Göstermenin Dezavantajları

Dezavantajlar (n) (%)

İş çevresinde erkek çalışanların çoğunlukta olması 1 5,9

Pazarın özellikleri 4 23,5 Toplumun değer yargıları 10 58,8 Uygun eleman ve materyal temininde yaşanan zorluklar 2 11,8

Toplam 17 100,0

4.2.3.15. Kadın Girişimcilerin İş Kurarken Destek Alma Durumu

Anketi cevaplayan kadın girişimcilerin yalnızca %10’u girişimcilik

faaliyetinde bulunurken destek aldığını belirtirmiş, %90 gibi büyük bir çoğunluğu

herhangi bir destek almamıştır.

“İşinizi kurarken nereden destek aldınız?” sorusuna, destek aldığını belirten 12

kadından 11’i (%91,7) kooperatif seçeneğini işaretlemiştir. Bu 11 kadından 8’i

Karatepe Kilimleri Kooperatifinden, geriye kalan 3 kişiden 1’i Köy Kalkınma

Kooperatifinden, 1’i Gökçayır Tabaklar Kooperatifinden, 1’i de Özel Ortaklı

Sütçüler Kooperatifinden destek aldığını belirtmiştir. Diğer seçeneğini işaretleyen 1

kişi (kuaför) ise İş-Kur desteğiyle işini kurduğunu belirtmiştir.

4.2.3.16. Kadın Girişimcilerin Ürünlerini Satma Şekli

Çizelge 4.40’da da görüldü gibi, çalışmaya katılan kadın girişimcilerin %40’ı

ürünlerini müşteri siparişi üzerine yapıp kendileri satmaktadırlar. Kadınların %18,3’ü

ürünlerini kooperatife satarken, %17,5’i sütçüye, %10,8’i mandıraya, %9,2’si pazara

götürüp sattığını belirtmiştir. Diğer seçeneğini işaretleyen 5 kadından 1’i ürünlerini

bakkalda sattığını belirtirken, 1’i kantinde, terzilik yapan 1 kişi dükkanında, 2 kişi ise

ürünlerini tüccara sattığını söylemişlerdir.


99

Çizelge 4.40 Kadın Girişimcilerin Ürünlerini Satma Şekli Ürünleri Satma

Şekli (n) (%)

Sipariş-elden satış 48 40,0

Kooperatifte 22 18,3 Sütçüye 21 17,5 Mandıra 13 10,8 Pazarda 11 9,2 Diğer 5 4,2 Toplam 120 100,0

4.2.3.17. Kadın Girişimcilerin Mikro Kredi Kavramı Hakkındaki Bilgi Düzeyleri

Mikro kredi genellikle işletme sermayesi ihtiyacının karşılanması, hammadde

ve malzeme alımı, imalat için gerekli sabit teçhizatın alımı gibi amaçlarla bir mikro

finansman kuruluşunca bir mikro girişimciye, işini geliştirmesi amacıyla verilmiş

olan kredidir. Türkiye’de tam anlamıyla 1995 yılında uygulanmaya başlamıştır.

Ülkemizde bazı sivil toplum kuruluşları dünyadaki benzerleri gibi özellikle kadınlar

için mikro kredi uygulamaları yapmaktadır.

Çalışmaya katılan kadın girişimcilerin mikro kredi uygulamaları ile ilgili bilgi

düzeylerini ölçmek amacıyla sorulan “mikro kredi kavramının anlamını biliyor

musunuz?” sorusuna, yalnızca %5’i evet cevabını verirken, %95’i ise bu kavramı

daha önce hiç duymadıklarını ve kadınların hiçbiri mikro kredi kullanmadığını

belirtmişlerdir.

4.2.4. Araştırmaya Katılan Girişimci Olmayan Kadınlar Hakkında Genel

Bilgiler

Çalışmanın bu bölümünde, araştırmaya katılan kadınlardan girişimcilik

faaliyetinde bulunmayan kadınların girişimci olma niyetleri, girişimci olmak

isteyenlerin ve istemeyenlerin nedenleri, girişimci olmak isteyenlerin girişimcilik

faaliyetinde bulunmak istedikleri alanlar, girişimci olmayan kadınlara göre kendi


100

işini yapmak isteyen kadınların karşılaştıkları engeller vb. konular hakkında genel

bilgilere yer verilmiştir.

4.2.4.1. Kadınların Girişimci Olma İle İlgili Düşünceleri

Girişimcilik faaliyetinde bulunmayan kadınların girişimci olma niyetleri ile

ilgili bilgiler Çizelge 4.41’de yer almaktadır.

Çizelge 4.41 Kadınların Girişimci Olmayı İsteme Durumları Girişimci Olmak

İster misiniz (n) (%)


Ankete katılan kadınlar içerisinde girişimcilik faaliyetinde bulunmadığını

belirten 120 kadının %60,8’i girişimcilik faaliyetinde bulunmak istediğini, %39,2’si

ise istemediğini belirtmiştir. “Girişimci olmayı ister misiniz?” sorusuna hayır

cevabını veren kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunmak istememe nedenlerinin

önem derecesine göre dağılımına Çizelge 4.42’de yer verilmiştir. yeterli

birikimlerinin olmaması (3,38) girişimci olmayan kadınların girişimcilik faaliyetinde

bulunmayı istememelerinin en önemli nedenidir. Bunun dışında sırasıyla, başarısızlık

korkusu (2,77), çok fazla zaman istemesi (2,55), ev işlerini ve iş kadınlığını birlikte

yürütememek (2,53), birikimlerini kaybetme riski (2,38), iş kadınlığına çevrenin

olumsuz bakışı (2,29) ve daha önceki girişimcilik faaliyetimdeki olumsuz

deneyimlerimden dolayı (1,34) kadınlarının girişimci olmayı istememelerinin diğer

nedenleridir.


101

Çizelge 4.42 Girişimci Olmayı İstememe Nedenleri

İstememe Nedenleri Ort. Std. Sapma

Yeterli birikimin olmaması 3,38 1,24

Başarısızlık korkusu 2,77 1,26

Çok fazla zaman istemesi 2,55 1,35 Ev işlerini ve iş kadınlığını birlikte yürütememek 2,53 1,33

Birikimlerini kaybetme riski 2,38 1,26 İş kadınlığına çevrenin olumsuz bakışı 2,29 1,14 Daha önceki girişimcilik faaliyetimdeki olumsuz deneyimlerimden dolayı 1,34 0,52

Girişimci olmayan kadınlar içerisinde girişimcilik faaliyetinde bulunmak

isteyen kadınların girişimci olmayı isteme nedenlerine ilişkin bilgiler Çizelge 4.43’te

yer almaktadır.

Çizelge 4.43 Kadınların Girişimci Olmayı İsteme Nedenleri

Girişimci Olmayı İsteme Nedenleri Ort. Std. Sapma

Zamanımı değerlendirmek için 4,21 0,85 Deneyim ve bilgi sahibi olmak 4,14 0,69 Aile ihtiyaçlarını karşılamak için 4,10 0,63 Diğer insanlara faydalı olmak için 4,08 0,80 İdealimi gerçekleştirmek için 4,03 0,90 Ekonomik açıdan bağımsız olma isteği 4,01 0,77

Sosyal ilişkiler için 3,99 0,87 Mesleğimi yapmak için 3,96 0,99 İş yaşamına atılmak için 3,82 0,90 Yeterli sermayenin varlığı 2,45 1,21 Aileden devralma 2,11 1,09

Çizelge 4.43’e göre, 4,21 ortalama ile zamanımı değerlendirmek için

kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunmak istemelerinin en önemli nedeni olarak

ortaya çıkmıştır. Deneyim ve bilgi sahibi olmak (4,14), aile ihtiyaçlarını karşılamak

için (4,10), diğer insanlara faydalı olmak için (4,08), idealimi gerçekleştirmek için

(4,03), ekonomik açıdan bağımsız olma isteği (4,01), sosyal ilişkiler için (3,99),

mesleğimi yapmak için (3,96) ve iş yaşamına atılmak için (3,82) gibi nedenler de


102

kadınların girişimci olmayı istemelerini etkileyen oldukça önemli nedenlerdir.

Bunların dışında, yeterli sermayenin varlığı (2,45) ve aileden devralma (2,11) gibi

nedenler de kadınlar açısından nispeten daha az önemli görülmüştür.

Girişimci olmayan kadınlar içerisinde kendi işini kurmak isteyenlerin faaliyette

bulunmak istedikleri alanlar ilişkin bilgiler Çizelge 4.44’te yer almaktadır.

Çizelge 4.44 Kadınların Girişimcilik Faaliyetinde Bulunmak İstedikleri Alan Alanlar (n) (%)

Hayvancılık 15 20,5

El sanatları (halı dokuma, çeyiz vs.) 45 61,6

Gıda (turşu, reçel yapımı vs.) 13 17,8

Toplam 73 100,0

Girişimcilik faaliyetinde bulunmak isteyen kadınların %61,6’sı halı dokuma,

çeyiz vb. gibi el sanatları işini yapmak istediğini belirtirken, %20,5’i hayvancılık,

%17,8’i de turşu,reçel yapımı vb. gibi gıda işi yapmak istediğini belirtmiştir. Kendi

işini kurmak isteyen kadınların destek görmeyi bekledikleri kişilere ilişkin bilgiler

Çizelge 4.45’te yer almaktadır.

Çizelge 4.45 Kadınların Destek Görmeyi Bekledikleri Kişiler Destek Görülmesi Beklenen Kişiler (n) (%)

Eşimden 55 75,3 Anne ve babamdan 4 5,5 Çocuklarımdan 6 8,2 Diğer 8 11,0 Toplam 73 100,0

Kendi işini kurmak isteyen kadınların %75,5’ü kendi işinizi kurmak istese en

büyük desteği eşinden göreceğini söylerken, %8,2’si çocuklarından, %5,5’i ise anne

ve babasından destek göreceğini belirtmiştir. “Diğer” seçeneğini işaretleyen 8

kişiden 5’i hiç kimseden destek görmeyeceğini düşünürken, 3 kişi ise kardeşlerinden

destek göreceğini söylemiştir.


103

Girişimcilik faaliyetinde bulunmak istediğini belirten kadınların “kendi işinizi

kurmak istemeniz durumunda eşinizin tutumu ne olurdu?” sorusuna verdikleri

cevaba ilişkin bilgiler Çizelge 4.46’da yer almaktadır.

Çizelge 4.46 Kendi İşini Kurmak İstemesi Durumunda Kadınların Eşlerinin Tutumu

Eşlerin Tutumu (n) (%)

Engellemeye çalışırdı 5 6,8

Destek olurdu 59 80,8

Karışmazdı 9 12,3

Toplam 73 100,0

Kadınların %80,8’i kendi işini kurmak istemeleri durumunda eşlerinin

kendilerine destek olacağını, %12,3’ü karışmayacağını, %6,8’i ise engellemeye

çalışacağını belirtmiştir. Bu kadınların kendi işlerini kurmaları durumunda

sermayelerinin kaynağının ne olacağına ilişkin bilgilere ise Çizelge 4.47’de yer

verilmiştir.

Çizelge 4.47 Kadınların İş Kurmak İstemeleri Durumunda Sermayelerinin Kaynağı

Sermayelerinin Kaynağı (n) (%)

Kişisel- ailevi tasarruflar 49 67,1 Akraba(lar)a – arkadaş(lar)a borçlanma 3 4,1

Banka kredisi kullanma 14 19,2 Karşılıksız destek-teşvik 4 5,5 Diğer 3 4,1 Toplam 73 100,0

Girişimcilik faaliyetinde bulunmak isteyen kadınların %67,1’i kendi işlerini

kurmaları için gerekli olan sermayeyi kişisel ve ailevi tasarruflarından sağlayacağını,

%19,2’si banka kredisi, %5,5’i karşılıksız destek-teşvik, %4,1’i de akraba(lar)a –

arkadaş(lar)a borçlanma yoluyla sermaye temin edebileceğini belirtmişlerdir.


104

Bugüne kadar girişimcilik faaliyetinde bulundunuz mu?” sorusu yöneltilen

girişimci olmayan 120 kadından yalnızca 2’si daha önce girişimcilik faaliyetinde

bulunduğunu belirtirken, 118 kişi (%98,3) daha önce herhangi bir girişimcilik

faaliyetinde bulunmadığını belirtmiştir.

4.2.4.2. Kadınlara Göre Kendi İşini Kurmak İsteyen Bir Kadının

Karşılaşabileceği Engeller

Herhangi bir girişimcilik faaliyetinde bulunmayan kadınlara göre kendi işini

kurmak isteyen bir kadının karşılaşabileceği engellerin önem derecesine göre

sıralaması Çizelge 4.48’de yer almaktadır.

Çizelge 4.48 Kendi İşini Kurmak İsteyen Bir Kadının Karşılaşabileceği Engeller (%) Engeller 1 2 3 4 5 Ort.

eğitim seviyesinin düşük olması 54,2 23,3 12,5 5,0 5,0 1,83

cinsiyet ayrımcılığı 7,5 20,8 39,2 20,0 12,5 3,09 finansal destek kanallarının yetersizliği 20,0 17,5 13,3 30,0 19,2 3,11

kadının toplumdaki statüsü 13,3 19,2 22,5 25,8 19,2 3,18

ekonomik bağımlılık 5,0 19,2 12,5 20,0 43,3 3,78

Girişimci olmayan kadınların kendi işini kurmak isteyen bir kadının karşılaştığı

engellere ilişkin düşüncelerine bakıldığında 1,83 ortalama ile eğitim seviyesinin

düşük olması ilk sırayı almaktadır. Bunun dışında kadınların karşılaştıkları diğer

engeller sırasıyla, 3,09 ortalama ile cinsiyet ayrımcılığı, 3,11 ortalama ile finansal

destek kanallarının yetersizliği, 3,18 ortalama ile kadının toplumdaki statüsü ve son

olarak 3,78 ortalama ile ekonomik bağımlık olarak ortaya çıkmıştır.


105

4.2.4.3. Kadınların Girişimcilik Konusunda Kadınlara Yönelik Verilen

Desteklere İlişkin Bilgi Düzeyleri

Girişimci olmayan kadınların “girişimcilik konusunda kadınlara yönelik

verilen desteklerden haberiniz var mı?” sorusuna verdiği cevaba göre dağılımları

Çizelge 4.49’da yer almaktadır.

Çizelge 4.49 Girişimcilik Konusunda Kadınlara Yönelik Verilen Desteklerden Haberdar Olma Durumu

Desteklerden Haberiniz Var mı? (n) (%)


Çalışmaya katılan kadınlar içerisinde girişimcilik faaliyetinde bulunmayan

kadınların % 89,2’si kendi işini kurmak isteyen kadınlara verilen desteklerden

haberdar olmadığını, % 10,8 gibi küçük bir oran ise bu destekler konusunda bilgi

sahibi olduğunu belirtmiştir.

Girişimcilik konusunda kadınlara verilen desteklerden haberdar olduğunu

belirten 13 kadından 11 (%84,6) tanesi en önemli bilgi kaynağının televizyon

olduğunu söylerken, 2 (%15,4) kişi köyde yapılan eğitimlerin bu konudaki bilgi

kaynağı olduğunu söylemiştir.

4.2.5. Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler Arasındaki İlişkiler

Çalışmanın bu bölümünde, elde edilen bulgular Bağımsız Örnekler T Testi ve

Korelasyon analizleri kullanılarak test edilmiştir.


106

4.2.5.1. Kadının Çalışmasının Etkilerine İlişkin Görüşler İle Girişimci Olma

Arasındaki İlişki

Çalışma kapsamında yapılan 240 anketin 120’si girişimcilik faaliyetinde

bulunan kadınlara uygulanırken, 120 anket ise girişimcilik faaliyetinde bulunmayan

kadınlara uygulanmıştır. Bu iki grup arasında kadınların çalışmasının etkilerine

ilişkin görüşler açısından farklılık olup olmadığının test edilmesinde Bağımsız

Örnekler T Testi yöntemi uygulanmıştır.

Bağımsız Örnekler T Testi iki bağımsız grubun ortalamalarının birbirinden farklı

olup olmadığını, farklı ise bu farkın hangi yön ve ne derece önemli olduğu test etmek

amacıyla kullanılan istatistiksel analiz yöntemidir (Sipahi ve ark, 2010; Akgül, 2005).

Kadının çalışmasının etkileri ile ilgili görüşler açısından girişimci olan ve

olmayan kadınlar arasında herhangi bir farklılık olup olmadığını test etmek amacıyla

uygulanan Bağımsız Örnekler T Testi yöntemi sonuçları Tablo 4.50 ve Tablo 4.51’de

görülmektedir.

Çizelge 4.50 Grup İstatistikleri Kadının Çalışmasının

Etkileri N Ortalama Std.

Sapma Std. Hata

Ortalaması aile birliği zayıflar Girişimci olan 120 1,883 1,265 ,1155

Girişimci olmayan 120 2,558 1,333 ,1217

kocasıyla daha az ilgilenir

Girişimci olan 120 2,392 1,404 ,1282 Girişimci olmayan 120 3,192 1,245 ,1137

çocuklarına daha az vakit ayırır


evde daha uyumlu ve anlayışlı davranır

Girişimci olan 120 3,883 ,763 ,0697 Girişimci olmayan 120 3,350 ,812 ,0741

ailenin sosyal ilişkileri zayıflar


kadın gereğinden fazla yorulur ve yıpranır



107


108

Tablo 4.51 incelendiğinde, kadının çalışmasının etkileri ile ilgili aile birliği

zayıflar (p<0,01), kocasıyla daha az ilgilenir (p<0,01), çocuklarına daha az vakit

ayırır (p<0,01), evde daha uyumlu ve anlayışlı davranır (p<0,05), ailenin sosyal

ilişkileri zayıflar (p<0,01) ve kadın gereğinden fazla yorulur ve yıpranır (p<0,01)

ifadelerinde girişimci olan kadınlarla, girişimci olmayan kadınlar arasında kadının

çalışmasının etkilerine ilişkin görüşler açısından anlamlı farklılık olduğu

görülmektedir.

İki grup arasındaki bu farklılığın yönünü tespit etmek amacıyla hazırlanan

Tablo 4.50’de yer alan sonuçlar incelendiğinde, evde daha uyumlu ve anlayışlı

davranır ifadesinde girişimci kadınların ortalamasının girişimci olmayan kadınlara

oranla daha yüksek (3,883>3,350) olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, girişimci

kadınlar, çalışan kadının evinde daha uyumlu ve anlayışlı olacağı görüşüne girişimci

olmayan kadınlara oranla daha fazla katılmaktadırlar. Diğer ifadelerde ise, girişimci

olmayan kadınların ortalaması girişimci olan kadınlara oranla daha yüksek (aile

birliği zayıflar 1,883<2,558, kocasıyla daha az ilgilenir 2,393<3,192, çocuklarına

daha az vakit ayırır 2,742<3,383, ailenin sosyal ilişkileri zayıflar 2,467<3,550 ve

kadın gereğinden fazla yorulur 2,600>3,625) çıkmıştır. Buna göre, girişimci

olmayan kadınlar kadının çalışması durumunda aile birliğinin zayıflayacağı,

kocasıyla daha az ilgileneceği, çocuklarına daha az vakit ayıracağı, ailenin sosyal

ilişkilerinin zayıflayacağı ve kadının gereğinden fazla yorulup yıpranacağı

görüşlerine girişimci olan kadınlara oranla daha fazla katılmaktadırlar.

4.2.5.2. Kadınların Girişimci Olma Kararları İle Demografik Değişkenler

Arasındaki İlişki

Kadınların girişimci olma kararları ile demografik değişkenler arasında ilişki

olup olmadığını test etmek amacıyla korelasyon analizi yapılmıştır. Korelasyon

analizi, değişkenlerin bağımlı ya da bağımsız olması dikkate alınmaksızın

aralarındaki ilişkinin derecesini ve yönünü belirlemek amacıyla kullanılan istatistik

yöntemidir. Analizin en önemli varsayımı değişkenler arasındaki ilginin doğrusal

olduğudur. Doğrusal ilişkileri ortaya çıkaran bu analiz, doğrusal olmayan bir ilişkide


109

anlamlı çıkmayabilir (Nakip, 2003; Sipahi ve ark, 2010;). Yapılan korelasyon

analizine ilişkin sonuçlar Çizelge 4.52’de yer almaktadır.

Çizelge 4.51 Girişimci Olma İle Demografik Değişkenler Arasındaki İlişki

Değişkenler 1 2 3 4 5 Köy grupları 1 Yaş -,133 1 Eğitim durumu ,182 -,452 1 Aile Üyesi Sayısı ,074 -,270 ,234 1 Başka Gelire Sahip Olma ,200 -,083 ,073 -,163 1

Girişimci Olup Olmama -,008 ,016 -,015 -,118 ,467*

* p<0,01

Korelasyon analizi sonuçlarına göre, demografik değişkenler içerisinde

yalnızca başka gelire sahip olma değişkeni ile kadınların girişimci olmaları arasında

pozitif anlamlı bir ilişki bulunurken, diğer değişkenlerle girişimcilik arasında anlamlı

bir ilişki bulunamamıştır.

4.2.5.3. Kadınların İşlerini Kurarken Yaşadıkları Sorunlar İle Yaşadıkları

Köyün Niteliği Arasındaki İlişki

Çalışma kapsamında Osmaniye Tarım İl Müdürlüğü uzmanlarıyla yapılan

görüşmelere bağlı olarak Osmaniye ili köyleri dağ ve ova köyleri olarak iki şekilde

gruplandırılmıştır. Girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların kendi işlerini

kurarken sorunla karşılaşma durumlarında bu köy grupları arasında farklılık olup

olmadığını tespit etmek amacıyla oluşturulan çapraz tablo Çizelge 4.53’te yer

almaktadır.


110

Çizelge 4.52 Köy Grupları-İşini Kurarken Sorunla Karşılaşma Durumuna İlişkin Çapraz Tablo

Köy grupları

İşinizi kurarken sorunlarla

karşılaştınız mı? Toplam evet Hayır

Köy Dağ 26 41 57 Ova 21 32 63 Toplam 47 73 120

Köy grupları ile “işinizi kurarken sorunla karşılaştınız mı?” soruları arasında

oluşturulan çapraz tablo sonuçlarına göre, girişimci kadınlardan işini kurarken sorun

yaşadığını belirten 47 kadının 26’sı dağ köylerinde yaşarken 21’i ova köylerinde

yaşamaktadır. Yani, dağ köylerinde yaşayan kadınlar ova köylerinde yaşayan kadınlara

oranla daha fazla sorunla karşılaşmaktadırlar.

Girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınlardan işlerini kurarken sorun

yaşadığını belirtenlerin yaşadıkları sorunlar açısından dağ köyü ile ova köyünde

yaşayanlar arasında herhangi bir farklılık olup olmadığını test etmek amacıyla

uygulanan Bağımsız Örnekler T Testi sonuçlarına ilişkin bilgiler Çizelge 4.54 ve

Çizelge 4.55’te yer almaktadır.

Tablo 4.54 incelendiğinde, P değeri>0,01 olarak tespit edildiği için evren

varyansları eşittir. Bu durumda ilk satır değerlerine bakılarak analiz yapılır. Buna

göre, a=0,01 anlamlılık düzeyinde, p<0.01 (0,001<0,01) olduğu görülmekte ve köy

gruplarına göre, dağ köylerinde yaşayan kadınlarla ova köylerinde yaşayan kadınlar

arasında kadınların işlerini kurarken karşılaştıkları uygun materyal temini ve pazarın

durgun oluşu sorunları açısından farklılık olduğu ortaya çıkmaktadır. İki köy grubu

arasındaki bu farklılığın yönünü tespit etmek amacıyla hazırlanan Tablo 4.55’te yer

alan sonuçlar incelendiğinde, her iki sorunda da dağ köylerindeki kadınların

ortalamasının ova köylerindeki kadınlara oranla daha yüksek (uygun materyal temini

3,962>2,095; pazarın durgun oluşu 3,769>1,905) olduğu görülmektedir. Dolayısıyla,

dağ köylerinde yaşayan kadınlar işlerini uygun materyal temini ve ekonomik

belirsizlik gibi konularda ova köylerinde yaşayan kadınlara göre daha fazla sorunla

karşılaşmaktadırlar.


111


112

Çizelge 4.53 Grup İstatistikleri Kadınların işlerini

kurarken karşılaştıkları sorunlar

Köy Grupları N Ortalama Std.

Sapma Std. Hata

Ortalaması

Uygun materyal temini

Dağ 26 3,962 1,076 0,211 Ova 21 2,095 1,179 0,257

Pazarda tanımamış olmak

Dağ 26 3,769 0,863 0,169 Ova 21 1,905 1,261 0,275

4.2.6. Veri Madenciliği Tekniklerinden Karar Ağacının Kullanılması

Kadınların girişimci olma kararlarında etkili olan en önemli değişkenleri

belirlemek amacıyla kullanılan veri madenciliği tekniklerinden karar ağacı modeli

oluşturulurken daha önce yapılan korelasyon ve T testi sonuçları dikkate alınarak

hangi değişkenlerin model dışında tutulacağı belirlenmiştir. Buna göre, daha önce

yapılan analizlerde kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunma kararları üzerinde

etkili olmadığı saptanan değişkenler model dışında tutulmuştur.

Karar ağacı modeline göre, girişimci olma kararında en önemli etkiye sahip

değişken kadınların başka bir gelire sahip olup olmamasıdır. Eğitim setine ait 181

kadının yer aldığı karar ağacının kökünde, kadınların 92’si girişimci, 89’u ise

girişimci değildir. Bu kadınların da %18,8’i başka bir gelire sahip değilken %81,2’si

başka bir gelire sahiptir. Karar ağacına göre, başka bir gelire sahip olmadığını

belirten kadınların tamamı girişimcilik faaliyetinde bulunurken, başka gelire sahip

olanların %39,5’i girişimciyken %60,5’i girişimci değildir.

Başka gelire sahip olan kadınlar içerisinde, kadının çalışması durumunda

ailenin sosyal ilişkilerinin zayıflayacağı görüşüne katılmayanlardan %60’ı

girişimcilik faaliyetinde bulunurken, bu fikre katıldığını belirtenlerin %86 gibi büyük

bir oranı girişimci değildir.

Kadının çalışması durumunda ailenin sosyal ilişkilerinin zayıflayacağı

görüşüne katılmayanlar içerisinde kadınlar “sadece ev işlerini yapabilir”, “alışveriş

gibi evin bazı dışarı işlerini de yapabilir”, “memuriyet yapabilir”, “özel sektörde

ücretli çalışabilir” ve “tarla veya bahçede çalışabilir” şıklarından birini

işaretleyenlerin %85 gibi büyük bir oranı girişimci değilken, “kendi iş yerinde


113

çalışabilir” ve “her işi yapabilir” görüşlerini işaretleyen kadınların %64’ü girişimci,

%36’sı girişimci değildir. Bu iki şıkkı işaretleyen 75 kadından kadının aile

içerisindeki asıl görevinin “aile bütçesine katkı sağlamak” olduğu görüşünü orta

derecede ve daha önemli bulan 55 kadının 42’si (%76,4) girişimcilik faaliyetinde

bulunurken, bu görüşü önemsiz bulan 20 kadından yalnızca 6’sı (%30) girişimcilik

faaliyetinde bulunmaktadır.

Sonuç olarak, karar ağacı modeline göre, başka gelire sahip olmayan kadınlar

%100 olasılıkla girişimcilik faaliyetinde bulunurken, başka geliri olan, kadının

çalışması durumunda ailenin sosyal ilişkilerinin zayıflayacağını düşünmeyen,

“kadının kendi iş yerinde çalışabileceği” ve “her işi yapabileceği” görüşünde olan ve

kadının aile içerisindeki asıl görevinin “aile bütçesine katkı sağlamak” olduğunu

düşünen kadınlar %76 olasılıkla girişimcilik faaliyetinde bulunmaktadır.


114

Şekil 4.1 Karar Ağacı


115

5. Sonuç ve Öneriler Esengül İPLİK

116

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Dünyada ve ülkemizde birçok araştırmaya konu olan kadınların, sosyal hayatta

ve çalışma hayatındaki öneminin giderek daha çok farkına varılmaya başlanmıştır.

Günümüzde, kadınların çalışma hayatına katılımları hızlanmakta ve kadın işgücünün

toplam işgücü içerisindeki sayısal yoğunluğu giderek artmaktadır. Ancak Türkiye’de

hem işgücüne katılım oranları hem de çalışanlar arasında kendi işinin sahibi olan

kadınların oranı Avrupa Birliği ülkeleriyle karşılaştırıldığında oldukça düşük

düzeyde kalmaktadır. Bu nedenle işsizliğin yoğun olarak arttığı ülkemizde nüfusun,

dolayısıyla da potansiyel işgücünün önemli bir bölümünü oluşturan kadınların

işgücüne katılımının artmasını sağlamak gerekmektedir.

Son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de, ayrımcılık temelli çeşitli

engellerle karşılaşmaları nedeniyle çalışma hayatının dışında kalan kadınlar için

kendi işlerini kurmak önemli bir istihdam fırsatı olarak görülmektedir. Ancak

kadınların girişimcilik faaliyetlerine katılım oranlarının artması onlar için yeni

istihdam fırsatları yaratılmasına bağlıdır. Bu bağlamda ekonomik kalkınmaya önemli

katkılar sağlaması nedeniyle, dünyada birçok ülke nüfusunun, yaklaşık yarısını

oluşturan kadınların girişimcilik faaliyetlerine yoğun bir biçimde katılımları bir

ülkenin ilerlemesi için önemli bir faktör olarak değerlendirilmektedir.

Kadın girişimciliği ile ilgili yapılan çalışmalar, kadın girişimcilerin ekonomik

gelişme için çok önemli bir unsur olduğunu ortaya koymaktadır. Son yıllarda,

ülkemizde yüksek işsizlik sorununa çözüm bulunması, sürdürülebilir ekonomik

büyüme ve sosyal kalkınmanın sağlanması amacıyla kadın girişimcileri

desteklemeye yönelik birçok çalışma ve proje yapılmaktadır. Buna rağmen girişimci

kadınlar genel olarak erkek girişimcilerin karşılaştıkları bir takım sorunlar yanında

cinsiyetleri nedeniyle de çeşitli engellerle karşılaşmakta ve girişimcilik rollerini

yeterince ortaya koyamamaktadırlar. Ülkelerin ekonomik kalkınması açısından

önemine rağmen yalnızca kadın olmaktan kaynaklı bir takım sorunlar yaşamaları

nedeniyle günümüzde kadın girişimcilerin sayıları, erkek girişimcilerin gerisinde

kalmaktadır.


117

Kentsel alanda olduğu gibi kırsal alanda da kadınların ekonomik hayatta daha

aktif bir biçimde yer alabilmesinde, girişimcilik faaliyetlerine yoğun olarak

katılabilmeleri önemli rol oynamaktır. Ülkemizde kadının işgücüne katılım oranı

kırsal alanlarda ülke geneline göre daha yüksek düzeydedir. Ancak, işgücü içerisinde

görünen kırsal bölgelerdeki bu kadınların çoğu düşük ücretli, düşük statülü işlerde

veya ücretsiz aile işçisi olarak çalışmak zorunda kalmakta ve tarımda modern üretim

süreçlerinin kullanılmaya başlamasıyla birlikte de tarımsal üretimden uzaklaşıp ev

kadınlığına yönelmektedirler.

Kırsal alanlarda istihdam imkanlarının yetersiz olması nedeniyle ücretsiz işçi

olarak çalışan veya ev kadınlığına yönelmek zorunda kalan kadınlar için mikro ve

küçük ölçekli işletmeler kurarak faaliyette bulunmak önemli bir gelir elde etme aracı

olarak görülmektedir. Ayrıca bu bölgelerde kadınların kendi işlerini kurarak

işgücüne katılımlarının artması kırsal kalkınmanın dolayısıyla da ülkenin ekonomik

ve sosyal alanlardaki kalkınmasının en önemli unsuru olarak kabul edilmektedir. Bu

bağlamda, kırsalda yaşayan kadınları kendi işlerini kurmaya yönlendiren nedenler ile

işlerini kurarken ve yürütürken yaşadıkları sorunların belirlenmesi ve bu sorunlara

yönelik etkin çözümler üretilmesi, gelecekte daha çok sayıda kadının girişimcilik

faaliyetinde bulunmasına dolayısıyla da ülkedeki işsizlik oranının azaltılmasına

yardımcı olabilecektir.

Son yıllarda dünyada oldukça önem kazanan kadın girişimciliği konusunda

bugüne kadar çok sayıda araştırma yapılmış olup, bunların büyük çoğunluğunda

yalnızca kentli kadın girişimciler üzerine odaklanılmıştır. Bu bağlamda kırsal alanda

girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların yaşadıkları sorunlar konusunda çok fazla

çalışmanın bulunmaması doğrultusunda gerçekleştirilen bu tez çalışması ile kırsal

alanda yaşayan kadınları girişimci olmaya yönlendiren faktörlerin ortaya konulması

ve kadınların girişimcilik faaliyetine başlarken ve faaliyetlerini sürdürürken

karşılaştıkları sorunlar hakkında önemli bilgiler elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu

amaçla kırsal kalkınmanın temel bir unsuru olan, kırsal alanlarda kadın istihdamı

sorununun çözümünde önemli araçlardan birisi olarak görülen ve son yıllarda sayıları

önemli ölçüde artan kadın girişimciliğine ve Osmaniye ili kırsalında kadınları

girişimci olmaya yönelten faktörlerin, girişimci kadınların karşılaştıkları sorunların


118

belirlenmesine yönelik olarak yapılan bu tez çalışması doğrultusunda elde edilen

sonuçlara göre:

Osmaniye ili kırsalında yaşayan ve araştırmaya katılan girişimci kadınların

çoğunluğunun ova köylerinde yaşadığı, yaşlarının büyük oranda 39-45 yaş arasında

değiştiği, çok büyük çoğunluğunun ilkokul mezunu, evli ve hanehalkı sayısının 5 kişi

ve üzerinde olduğu, başka bir geliri bulunmayanların tamamının girişimcilik

faaliyetinde bulunduğu tespit edilmiştir. Kadınların çoğunun kendilerine ait

hayvanların süt ve yumurtalarını köye gelen sütçüye veya ilçe merkezine götürerek

satma işini yaptığı, halı dokuma, iğne oyası, çeyiz vb. yapıp satan kadınlarla evde

turşu, zeytinyağı, reçel vb. yapıp satan kadınların birbirine yakın bir dağılım

gösterdiği, ürünlerini müşteri siparişi üzerine bizzat kendilerinin sattığı, kadınların

kendi işini yapma sürelerinin en fazla 1–10 yıl arasında değiştiği, çoğunluğunun

girişimci olmadan önce herhangi bir işte çalışmadığı, girişimcilik konusundaki en

önemli bilgi kaynaklarının aile, akraba, arkadaş, komşu vb. yakın çevrelerindeki

insanlar olduğu, ihtiyaçları olan sermayeyi kişisel ve ailevi tasarruflarını kullanarak

temin ettikleri ve ailelerinin ihtiyaçlarını karşılamak için girişimcilik faaliyetinde

bulundukları saptanmıştır.

Girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınların yarısından çoğu işlerini kurarken

ve yürütürken herhangi bir sorun yaşamazken, sorun yaşadığını belirtenlerin iş

kurarken en çok iş kadını olgusuna çevrenin olumsuz bakışı ve sermaye temini

konularında; işlerini yürütürken ise aşırı yorgunluk ve pazarın durgun olması gibi

konularda sorun yaşadıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca, kadın girişimcilere göre

girişimci olmanın sağladığı en önemli avantajın evin bütçesine katkıda bulunmak

olduğu, kadınların en büyük desteği eşlerinden gördükleri, çoğunluğunun girişimcilik

konusunda herhangi bir eğitim almadığı, eğitim alanların da Halk Eğitim Merkezi

tarafından düzenlenen kurslara katıldıkları, en fazla ihtiyaç duydukları eğitimin

yaptıkları işteki bilgi ve becerilerini arttırmaya yönelik mesleki eğitim olduğu, büyük

çoğunluğunun kadın girişimcilere verilen desteklerden ve mikro kredi kavramından

haberdar olmadıkları, herhangi bir yerden maddi destek almadıkları ve mikro kredi

kullanmadıkları saptanmıştır.


119

Çalışmada ayrıca, kadınların başka bir gelire sahip olup olmamalarının

girişimci olma kararlarını etkileyen en önemli değişken olduğu, kadının çalışması

durumunda aile birliğinin zayıflayacağını, kocasıyla daha az ilgileneceğini,

çocuklarına daha az vakit ayıracağını, ailenin sosyal ilişkilerinin zayıflayacağını ve

kadının gereğinden fazla yorulacağı ve yıpranacağını düşünenlerin daha az girişimci

olma eğiliminde oldukları, dağ köylerinde yaşayan kadınların ova köylerinde

yaşayan kadınlara göre daha fazla sorunla karşılaştıkları ve dağ köylerindeki bu

kadınların uygun materyal temini ve pazarın durgun olması gibi problemlerle daha

çok karşılaştıkları tespit edilmiştir.

Literatürde Türkiye’de kadınların daha çok aile ihtiyaçlarını karşılamak

amacıyla girişimcilik faaliyetinde bulundukları, kuruluş sermayelerini büyük ölçüde

kendi birikimleriyle karşıladıkları, çoğunlukla ticaret sektöründe girişimci oldukları,

orta yaş diliminde yer aldıkları, yarısına yakınının eğitimlerinin genelde lise

düzeyinde olduğu ve kadınların iş kurma aşamasında karşılaştıkları en önemli

sorunun sermaye temini olduğuna ilişkin bulgular yer almaktadır. Bu bulgularla

karşılaştırıldığında, Osmaniye ili kırsalında faaliyet gösteren kadınların girişimci

olma nedenleri ve sermaye kaynakları literatürdeki çalışmalarla paralellik

gösterirken, eğitim düzeyleri ve işlerini kurarken yaşadıkları sorunlar açısından

farklılık bulunmaktadır. Bu farklılıkların nedeni, kadın girişimciliği konusundaki

literatürün ağırlıklı olarak kentli kadınlarla yapılan çalışmalara dayanması ve

Osmaniye ilinde gerçekleştirilen bu çalışmanın kırsal alandaki kadın girişimciler

üzerinde yapılması doğrultusunda kırsalın kendine özgü bir takım sosyokültürel

özellikleri olmasından kaynaklanmaktadır.

Yapılan bu tez çalışması sonucu elde edilen bulgular doğrultusunda;

yaşadıkları bölgenin kültürel özellikleri ve yalnızca kadın olmaktan kaynaklı bir

takım sorunlarla karşı karşıya kalan kırsal bölgelerdeki kadın girişimcilerin

sorunlarının çözümüne ve girişimci olmayan kadınların daha aktif olarak girişimcilik

faaliyetleri içerisinde yer almalarına yönelik olarak geliştirilen öneriler şöyledir:

- Kırsal toplumlarda sosyokültürel yapının etkisiyle toplumun kadına yönelik

değer yargıları ve yüklemiş olduğu “anne-ev hanımı” rollerini aksatmamaları

gerektiği kırsal alandaki kadınların önündeki en büyük engellerden birisidir.


120

Günümüzde toplumlarda yaşanan hızlı değişime rağmen kırsal alanlarda kadının

aile içerisindeki asli görevlerinin ev işi yapmak, eşi ve çocuğuna manevi destek

vermek olduğu, kadının çalışması durumunda kocasıyla daha az ilgileneceği ve

çocuklarına daha az vakit ayıracağı düşüncesi halen varlığını sürdürmektedir.

Kalıplaşmış bu cinsiyet rollerinin kırsal alanlarda girişimcilik faaliyetinde

bulunacak kadınlar üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla, bu

bölgelerde hem kadınları hem de erkekleri kapsayan eğitim programları

düzenlenmelidir. Bu eğitimlerle toplumsal cinsiyet rollerini iyileştirici

mesajların verilmesi, kadınların yalnızca “eş ve anne” rollerinin olmadığı

bilincinin oluşturulması sağlanmalıdır. Ayrıca, kırsal alanlarda kadınların en çok

kullandıkları kitle iletişim aracı olan televizyonda toplumun kadının çalışmasına

ilişkin önyargılarını ortadan kaldırmaya ve kadının çalışmasının olumlu

yanlarını vurgulamaya yönelik programlar hazırlanmalıdır.

- Kırsal alanlarda yaşayan kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunurken

karşılaştıkları sorunların bir diğeri de sermaye temini konusunda sıkıntı

yaşamalarıdır. Kadınların büyük çoğunluğu iş kurarken kendilerine verilen

kredilerin azlığı, kredilere ulaşılabilirliğin zor olması, borçlanmaktan korkmaları

ve en önemlisi mevcut kredilerden haberdar olmamaları gibi faktörler nedeniyle

kişisel veya ailevi tasarruflarını kullanarak sermaye temin etme yoluna

gitmektedirler. Bu da kadınların çoğunun ellerinde olan sınırlı parayla ev eksenli

üretim faaliyetinde bulunmalarına ve işlerini büyütememelerine neden

olmaktadır. Bu sorunun ortadan kaldırılması için, kırsal alanda girişimciliğe

başlamak isteyen kadınlara sunulan kredi imkânları genişletilmeli, kredi

kaynaklarına erişimin önündeki engeller ortadan kaldırılmalı, uygun şartlarda

kredi kullanmaları sağlanarak sermaye desteği verilmeli ve kadınlar kendilerine

sağlanan kredi destekleri hakkında yeterince belgilendirilmelidir. Ayrıca, kırsal

alanlarda yaşayan birçok kadının varlığından haberdar olmadığı mikro kredi

imkanları konusunda bilinçlendirilmesi ve Türkiye’deki başarılı uygulamaların

örnek alınarak özellikle yoksul kırsal bölgelerde mikro kredi uygulamalarının

yaygınlaştırılması için gerekli çalışmalar yapılmalıdır. Türkiye İsrafı Önleme

Vakfı’nın 58 ilde 75 şube ile yürüttüğü Türkiye Grameen Mikrokredi


121

Programı’nın Osmaniye ilinde uygulanmaya başlaması ve böylece kırsal

bölgelerde girişimcilik faaliyetinde bulunmak isteyen kadınların mikrokredi

imkanlarından yararlanmasını sağlamak amacıyla Osmaniye Valiliği gerekli

çalışmaları yapmalıdır.

- Kırsal alanda yaşayan kadınların eğitim düzeylerinin düşüklüğü ile örgün ve

yaygın eğitim imkânlarından yeterince yararlanamamaları girişimcilik

faaliyetinde bulunurken karşılaştıkları önemli sorunlardan birisidir. Bu sorunun

çözümüne yönelik olarak, kırsal alanda yaşayan genç kızlar eğitimlerine devam

etmeleri yönünde teşvik edilmelidirler. Ayrıca, köylerde yaşayan kadınların bilgi

ve becerilerini arttıracak gelir getirici faaliyetlere yönelik mesleki eğitim kursları

düzenlenerek kadın girişimcilerin mesleki açıdan eksiklikleri tamamlanmalı ve

mesleklerinde gerekli olan araç ve gereçlerin kullanımı öğretilmelidir. Osmaniye

ili kırsalında kadınların en çok faaliyet göstermek istedikleri alan olan halı

dokuma, iğne oyası, çeyiz vb. el sanatlarının öğretimine yönelik Halk Eğitim

Merkezleri ve İşkur tarafından düzenlenen kursların sayısı arttırılmalıdır. Ayrıca

Osmaniye İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulu tarafından düzenlenen

girişimcilik kurslarının bir kısmının kırsal alanlardaki kadınlara yönelik olarak

düzenlenmesi için gerekli çalışmalar yapılmalıdır. Bunun yanı sıra özellikle

kadın girişimciliği konusunda faaliyet gösteren STK’lar tarafından kadınları

girişimcilik faaliyeti konusunda bilgilendirici eğitimler düzenlenmeli, alanında

başarılı girişimci kadınlarla köylerdeki kadınlar bir araya getirilerek

uygulamadaki sorunların neler olduğu ve bu sorunlarla nasıl baş edilebileceği

konusunda kadınlar bilgilendirilmelidir. Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerindeki

teknik elemanlar bilgiye ulaşmada sorun yaşayan kırsal alandaki kadınlara

yönelik tarımsal yayım faaliyetlerine daha fazla önem vermeli ve kadına yönelik

daha fazla çalışmalar yapmalıdır.

- Kırsal alanlarda kendi işini yapan kadınların faaliyetlerini sürdürürken

karşılaştıkları en önemli sorun pazarın durgun olmasıdır. Kadınların çoğu

ürünlerinin satışını yaşadıkları köyde bizzat kendileri yapmaktadırlar. Bu

nedenle de sınırlı bir pazarda faaliyet gösterebilmekte ve ürün pazarlaması

konusundaki bilgilerinin yetersizliği sebebiyle pazarlarını genişletememektedirler.


122

Kırsal alanlarda kadınların ürünlerini daha rahat satabilmelerini sağlamak

amacıyla, kendi işini yapan kadınlara yönelik ürün pazarlaması ve satışı

konularını içeren kapsamlı eğitim programları düzenlenmelidir. Bunun dışında,

aynı köylerde yaşayan ve aynı işi yapan kadınların kadın girişimciliği konusunda

faaliyet gösteren STK’lar önderliğinde bir araya getirilerek ürünlerini kendi

bölgelerinin dışında da satabilmelerini sağlayacak bir örgütlenme oluşturmaları

sağlanmalıdır. Ayrıca, son yıllarda üyelerinin tamamı kadınlardan oluşan

kooperatifler, Tarım Bakanlığı tarafından pozitif ayrımcılık yapılarak daha fazla

destekleme kapsamına alınmıştır. Bu destekler kadınların işbirliği ruhunu

geliştirerek örgütlenmelerine yardımcı olmaktadır. Kadınların bir araya gelerek

oluşturacakları kooperatifler aracılığıyla ürünlerini pazarlama imkanlarının

artması için Tarım Bakanlığının bu uygulamaya devam etmesi ve köylerdeki

kadınların bu konuda daha fazla bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Bunun yanı

sıra ilçe merkezlerinde belediyeler tarafından kadınların yaptıkları ürünleri

satabilecekleri pazar yerleri oluşturulmalı ve ilçe merkezine uzak ve ulaşımı zor

olan köylerden pazar yerine ulaşım konusunda kadınlara destek olunmalıdır.

Ayrıca, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi’nde her yıl gerçekleştirilen “Bahar

Şenlikleri”nde kırsal alanda girişimcilik faaliyetinde bulunan kadınlara

ürünlerini satabilmeleri için ücretsiz standlar sağlanmalıdır.

- Son yıllarda AB, OECD, BM gibi birçok uluslararası kuruluş tarafından

kadınların girişimcilik faaliyetlerine katılımlarını arttırmaya yönelik destek ve

hibeler verilmektedir. Bu bağlamda, kırsal alanlarda yaşayan ve girişimcilik

faaliyetinde bulunmak isteyen kadınları kapsayan projeler yaygınlaştırılmalıdır.

Kaymakamlıklar, belediyeler, üniversiteler ve STK’lar tarafından

hazırlanabilecek bu projeler kadınlara girişimcilik, finansman temini ve

pazarlama gibi konularda verilecek eğitimlerle sınırı kalmamalı, aynı zamanda

eğitim alan kadınlara işlerini kurmaları konusunda danışmanlık hizmeti ve bir

miktar mali destek vermeyi içerecek şekilde kapsamlı olmalıdır.

- Osmaniye ilinin doğal kaynaklar açısından önemli bir potansiyele sahip olması

kırsal turizmin yapılabilmesine imkan sağlamaktadır. Kırsal turizm sayesinde

kadınlara yeni iş imkanları doğabileceği gibi yerel halkın özellikle kadınların


123

girişimcilik ruhunu desteklemesi açısından önemlidir. Bu bağlamda, ilde kırsal

turizm yapılabilecek alanlar tespit edilmeli ve yapmak isteyen kadınlar projelerle

desteklenmelidir.

- TR63 Düzey 2 Bölgesinde (Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye) faaliyet

gösteren Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı’nın uygulanmasında pilot ajans

seçildiği ve toplumun yoksulluk ve sosyal imkanlara erişimde sıkıntı yaşayan

dezavantajlı kesimlerinin (kadınlar, çocuklar, engelliler, gençler) istihdama

erişiminin kolaylaştırılmasını ve kendi işini kurabileceklere destek olunmasını

hedefleyen Sosyal Destek Programı (SODES) kapsamında destekleyeceği

projeler içerisinde kadın girişimcilere yönelik olan projelerin ağırlığı

arttırılmalıdır.

- Tarım Bakanlığı tarafından 2004 yılından bu yana gerçekleştirilen “Kadın

Çiftçiler Yarışıyor” bilgi yarışması kadınların kendilerine olan güvenlerini

artırmış ve girişimcilik ruhunun artmasında önemli bir etki yapmıştır. Tarım

Bakanlığı bu ve buna benzer uygulamalara devam ederek kadınlara yönelik

desteklerini artırmalıdır.

- Tarım Bakanlığı tarafından 2008 yılında ilki gerçekleştirilen “Kırsal Alanda

Kadın Çalıştayı” kadınların sorunlarını ortaya koymuş ve kamuoyunun dikkatini

çekmiştir. Daha sonra bölgesel bazda gerçekleştirilen çalıştaylar ile kırsal

alandaki kadınların sorunları, çözüm önerileri ve eylem planları ortaya

konmuştur. Tarım Bakanlığı’nın bu uygulamasının devamlılığı kadınların kırsal

alanda istihdamı açısından önemli bir yere sahiptir.

Ülkeler açısından önemli faydalar yaratan kadın girişimciliği konusunda, girişim

faaliyetinde bulunurken kadınların karşılaştıkları sorunlar ile bu sorunları ortadan

kaldırabilecek çözüm önerilerini ortaya koyan kapsamlı araştırmalar yapılması ve

özellikle kırsal alanda çoğu ücretsiz aile işçisi olarak çalışan kadınları daha fazla

gelir getirici faaliyetlerde bulunmaya yönlendirmek ve onların yaşam kalitesini

yükseltmek amacıyla girişimciliği desteklemeye yönelik politika ve programların

oluşturulması gerekmektedir. Böylece, kırsal alanlarda kadınlar girişimcilikte daha

aktif bir biçimde rol oynayacak ve ekonomik kalkınmaya önemli katkılar

sağlayacaklardır.


124

125

KAYNAKLAR

AĞCA, V. ve KURT, M.; 2007. İç Girişimcilik ve Temel Belirleyicileri: Kavramsal

Bir Çerçeve, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,

29:83-112.

AFRIN, S., ISLAM, N. and AHMED, S. U. 2010. Microcredit and Rural Women

Entrepreneurship Development in Bangladesh: A Multivariate Model, Journal

of Business and Management, 16(1): 9-36.

AKGÜL, A.; 2005. Tıbbi Araştırmalarda İstatistiksel Analiz Teknikleri “SPSS

Uygulamaları”, 3. Baskı, Ankara, 469s.

AKIN, A. 2010. Başarı Yönelimleri ve Akademik Kontrol Odağı: Yapısal Eşitlik

Modeli, Eurasian Journal of Educational Research, 38: 1-18.

AKŞİT, G.; 2003. Farklı Kültürlerde Girişimcilik Niyeti ve Üniversite Öğrencilerine

Yönelik Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi Akdeniz

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya (yayınlanmamış).

ALPKAN, L., KESKİN, H., ve ZEHİR, C.; 2002. Girişimcilik Hisleriyle Girişimcilik

Potansiyeli Arasındaki İlişki: Gebze Ve Civarındaki Girişimciler Üzerine Bir

Saha Araştırması, 21. Yüzyılda KOBİ’ler Sempozyumu, Doğu Akdeniz

Üniversitesi, http://www.emu.edu.tr/smeconf/turkcepdf%5Cbildiri_23.pdf,

Erişim Tarihi: 03.02.2010.

ANONYMOUS, 2008a. Kırsal Kalkınma Çalıştayı Raporu, http://www.ormuh.org.tr/,


ANONYMOUS, 2008b. Risk Alma Eğilimi, http://girisim2.ilanediyorum.com/?p=28,


ANONYMOUS, 2011. Veri Madenciliği www.deu.edu.tr/userweb/k.yaralioglu/,


ASLAN, Ş. ve ATABEY, A.; 2009. Küresel Rekabette Kadın Girişimcilerin Rolü ve

Türk Kadın Girişimci Tipolojisi, Journal of Azerbaijani Studies, 12(4), 1-17.

AŞÇI, Z. ve DEMİRYÜREK, K.; 2008. Kırsal Yoksullukla Mücadelede Yeni Adım:

Mikrokredi, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12(4):73-79.

http://www.emu.edu.tr/smeconf/turkcepdf%5Cbildiri_23.pdf

http://www.ormuh.org.tr/

http://girisim2.ilanediyorum.com/?p=28

http://www.deu.edu.tr/userweb/k.yaralioglu/

126

AYTAÇ, Ö. ve İLHAN, S.; 2007. Girişimcilik ve Girişimci Kültür: Sosyolojik Bir

Perspektif, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18: 101-120.

BALTACI, N. Ö.; 2009. Türkiye’de Mikrokredi ve Basına Yansıması, Dönem

Projesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın Çalışmaları

Anabilim Dalı, Ankara.

; 2011. Kadınları Güçlendirme Mekanizması Olarak Mikrokredi,

Uzmanlık Tezi, Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara

(yayınlanmamış).

BASIM, H. N. ve ŞEŞEN, H.; 2006. Kontrol Odağının Çalışanların Nezaket ve

Yardım Etme Davranışlarına Etkisi: Kamu Sektöründe Bir Araştırma, Selçuk

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,16(2): 159-168.

BENNETT, R. ve DANN, S.; 2000. The Changing Experience of Australian Female

Entrepreneurs, Gender, Work and Organization, 7(.2), 75-83.

BETİL, İ.; 2010. Sivil Toplum, Sosyal Sermaye, Sosyal Girişimcilik, Girişimcilik ve

Kalkınma Dergisi, 1(5), 21-28.

BOZKURT, Ö.; 2007. Girişimcilik Eğiliminde Kişilik Özelliklerinin Önemi,

Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1(2), 93-111.

BOZKURT, V. ve BAŞTÜRK, Ş.; 2009. KOBİ Girişimcilerinde Risk ve Belirsizlik

Algıları: Bursa Örneği, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi,

64(2): 43-74.

BULLOUGH, A.; 2006. Do Women Entrepreneurs Effect Economic Growth In

Developing Countries?, Academy of International Business Southeast (USA),

Florida, 268-279.

BÜYÜKALACA, O., GÜL, A., EFEOĞLU, İ., E., ERGÜN, B., KELEŞ, C.,

SEZGİN, A., A. ve YAKUT, E.; 2009. Osmaniye İli SWOT Analizi,

Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Yayınları 1. ISBN: 978-605-61237-1-9,

Osmaniye, 73s.

CAN Y. ve KARATAŞ, A.; 2007. Yerel Ekonomilerde Kalkınmanın İtici Gücü

Olarak Kadın Girişimcilerin Rolü ve Mikro Finansman: Muğla İli Örneği,

Selçuk Üniversitesi Karaman İ.İ.B.F. Dergisi, Yerel Ekonomiler Özel Sayısı,

251-261.

127

CHIRWA, E. W.; 2008. Effects of Gender on the Performance of Micro and Small

Enterprises in Malawi, Development Southern Africa, 25(3):347-362.

ÇAKICI, A.; 2006. Mersin’deki Kadın Girişimcilerin İş Yaşamını Etkileyen Faktörler,

Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(4):54-78.

DEMİRKAYA, H. ve AYDIN, A.; 2010. Girişimcilik ve Girişimci Kişilik

Gelişmekte Olan Ülkelerde İşsizliğin Alternatif Çözümü Olabilir mi?, 8.

Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, İktisat ve Girişimcilik

Üniversitesi Türk Dünyası Kırgız-Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırgızistan.

DOĞRAMACI, B.; 2006. Kadınları Girişimci Olmaya Yönelten Nedenler ve

Giresun Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, Sakarya (yayınlanmamış).

DPT, 2006. Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi, (Devlet Planlama Teşkilatı) Ankara.

, Osmaniye, http://www.dpt.gov.tr/bgyu/illerdesanayi/Osmaniye.pdf,

Erişim Tarihi:25.06.2011.

DOĞAKA, 2010. TR 63 (Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye) Bölge Planı 2010-

2013, (Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı),

http://www.dogaka.org.tr/index.php/component/content/article/63/368-bolge-

plani2, Erişim Tarihi: 03.07.2011.

DRIGA, O., LAFUENTE E. and VAİLLANT Y.; 2009. Reasons for the Relatively

Lower Entrepreneurial Activity Levels of Rural Women in Spain, Journal of

the European Society for Rural Sociology (Sociologia Ruralis), 49(1), 70-96.

DURUKAN, T.; 2007. Dünden Bugüne Girişimcilik ve 21. Yüzyılda Girişimciliğin

Önemi, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1(2), 25-37.

EDDLESTON, K. A. ve POWELL, G. N.; 2008. The Role of Gender Identity in

Explaining Sex Differences in Business Owners’ Career Satisfier Preferences,

Journal of Business Venturing, 23: 244–256.

ECEVİT, Y.; 2007. Türkiye’de Kadın Girişimciliğine Eleştirel Bir Yaklaşım

Uluslararası Çalışma Ofisi (ILO), 1.baskı, Ankara, 60s.

EMSEN, Ö. S., İRMİŞ, A. ve DELİKTAŞ, E. 2003. İktisadi Gelişmede

Girişimciliğin Rolü – Karşılaştırmalı Bir Analiz: Erzurum-Denizli Örneği,

http://www.dpt.gov.tr/bgyu/illerdesanayi/Osmaniye.pdf

http://www.dogaka.org.tr/index.php/component/content/article/63/368-bolge

128

Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,

8(1): 141-154.

ERCAN, S. ve GÖKDENİZ, İ., 2009; Girişimciliğin Gelişim Süreci ve Girişimcilik

Açısından Kazakistan, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 49: 59-82.

ERDOĞAN, Z.; 2008. Girişimcilik ve Kobiler: Teori ve Uygulama. Ekin Basım

Yayın Dağıtım, Bursa, 451s.

ESEN, T. B., KAYA, D. ve MEYDANOĞLU Z.; 2010. Sosyal Girişimler ve

Türkiye İhtiyaç Analizi Raporu. TÜSEV Yayınları, İstanbul, 37s.

FAO, 1997. Development of Entrepreneurship among Rural Women, (Food and

Agriculture Organization).

FREAR, D.; 2007. Rural Female Entrepreneurs: A Demographic Survey in Rural

Pennsylvania, Journal of Business and Public Affairs, 1(2): 12-21.

FUTAGAMİ, S. ve HELMS, M. M.; 2009. Emerging Female Entrepreneurship in

Japan: A Case Study of Digimom Workers, Thunderbird International Business

Review, C.51, S.1, ss.71-85.

GÖKYAY, Ç.; 2008. Türkiye’de Mikro Kredi Uygulamaları ve İstihdama

Yansımaları, Uzmanlık Tezi, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Ankara

(yayınlanmamış).

GÖZEK, S.; 2006. Girişimci Adayının Özellikleri, Girişimcilik Eğilimleri ve

Girişimci Adaylarına Sağlanan Destekler, Kahramanmaraş Sütçü İmam

Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş (yayınlanmamış).

GÜNEŞ, T. ve ARIKAN, R.; 1988. Tarım Ekonomisi İstatistiği, Ankara Üniversitesi

Ziraat Fakültesi Yayınları: 1049, Ankara.

GÜNEY, S. 2006. Kadın Girişimciliğine Genel Bir Bakış, Girişimcilik ve Kalkınma

Dergisi, 1(1):25-43.

GÜROL, M. A.; 2000.Türkiye’de Kadın Girişimci ve Küçük İşletmesi: Fırsatlar,

Sorunlar, Beklentiler ve Öneriler. Atılım Üniversitesi Yayınları, Ankara, 375s.

, 2006. Küresel Arenada Girişimci ve Girişimcilik. Gazi Kitabevi,

Ankara, 347s.

129

GÜROL, Y. ve ATSAN, N.; 2006. Entrepreneurship Profile of Turkish University

Students: Some Insights for Entrepreneurship Education, Education&Training,

48(1): 25-38.

GÜROL, Y. ve BAL, Y.; 2009. Türkiye’de Girişimciliğin Evrimi ve Gelişimi İçin

Girişimcilik Eğitiminin Önemi, Working Papers 0019, Yildiz Teknik

Üniversitesi, Ekonomi Bölümü, revised Oct 2009.

HANCI, A.; 2004. Girişimcilikte Cinsiyet Faktörü ve Kadın Girişimciler Üzerine Bir

Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, Sakarya (yayınlanmamış).

HOXHA, D. ve KRASNIQI, B.; 2008. Female Entrepreneurship in Kosova: Does

Gender Difference Hypothesis Hold?, International Journal of Business and

Management Science, C.1, S.1, ss.49-65.

http://www.tarimziraat.com/tarim_sozlugu/kirsal_alan/kirsal_alan_nedir/, Erişim

Tarihi: 17.12.2010.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Osmaniye_(il), Erişim Tarihi: 19.10.2011.

http://www.ofad.org.tr/site/cografi-ve-sosyal-yapi.html, Erişim Tarihi: 19.10.2011.

http://www.osmaniye.gov.tr/?/osmaniye-yerfistigi, Erişim Tarihi: 02.02.2012.

İLTER, B.; 2008. Girişimcilik Sürecinde Kadın Girişimcilerin Karşılaştıkları

Sorunların Analizi: Kagider Örneği, Doktora Tezi, Afyon Kocatepe

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar (yayınlanmamış).

İNCE, M.; 2009. A Socio-Economic Perspective on Women Entrepreneurs:

Evidence From Turkey, Economic Studies, 4: 138-166.

İPÇİOĞLU, İ. ve TAŞER A.; 2009. İşletme Bölümlerinde Verilen Eğitimin

Girişimci Adayı Öğrenciler Üzerindeki Etkileri, Süleyman Demirel

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(10): 13-25.

İPLİK, E. ve BUDAK, D. B.; 2010. Kırsal Alanda Kadın Girişimciliği, Toplumsal

Gelişmede Türk ve Japon Kadının Eğitimi Sempozyumu, 06-08 Ekim 2010,

Çanakkale, 280-298.

İRMİŞ A., DURAK, İ. ve ÖZDEMİR, L.; 2008. Gaziantepli Girişimcilerin Genel

Özellikleri. Uluslararası Girişimcilik Kongresi, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye

Manas Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, 56-65.

http://www.tarimziraat.com/tarim_sozlugu/kirsal_alan/kirsal_alan_nedir/

http://tr.wikipedia.org/wiki/Osmaniye_(il)

http://www.ofad.org.tr/site/cografi-ve-sosyal-yapi.html

http://www.osmaniye.gov.tr/?/osmaniye-yerfistigi

130

JOHNSON, D.; 2001. What Is Innovation and Entrepreneurship? Lessons for Larger

Organizations, Industrial and Commercial Training, 4:135-140.

KSGM, 2008. Politika Dokümanı: Kadın ve Ekonomi, (Kadının Statüsü Genel

Müdürlüğü), Ankara.

KARADENİZ, Y.; 2010. Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi,

http://vizyon21yy.com/documan/Egitim_Ogretim/Onemli_Gunler_Kuruluslar/Giri

simcilik_Haftasi/Turkiyede_Girisimcilik_Egitimi.pdf, Erişim Tarihi:26.11.2010.

KARATEKE, G.; 2006. Kadınları Girişimciliğe İten Faktörler, Yüksek Lisans Tezi,

Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul (yayınlanmamış).

KATTAA, M. and HUSSEİN, S. A. C.; 2009. Women Entrepreneurs Facing the

Informality in Rural and Remote Areas in Syria, European Journal of Social

Sciences, 11(4):624-642.

KIBAS, P. B. 2005. Rural Entrepreneurship in Kenya: Perception of Women on

Entrepreneurship, http://sbaer.uca.edu/research/icsb/2005/paper110.pdf, Erişim

Tarihi: 27.01.2010.

KIZILGÖL, Ö. ve İŞGÜDEN, B. 2008. Bandırma’nın Girişimcilik Potansiyelinin

Değerlendirilmesi, İşletme Fakültesi Dergisi, 9(2): 257-279.

KOÇ, E. S.; 2005. Kadın Girişimciler Kavramı ve Serbest Meslek Mensubu Kadın

Girişimcilere İlişkin Konya İlinde Uygulamalı Bir Araştırma, Yüksek Lisans

Tezi Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya (yayınlanmamış).

KURT, M., AĞCA, V. ve ERDOĞAN, S.; 2006. Afyonkarahisar İli Girişimcilik

Performansının Coğrafi Bilgi Sistemleri İle Analizi, Afyon Kocatepe

Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 8(2): 97-114.

KUTANİS, R. Ö. ve HANCI, A.; 2004. Kadın Girişimcilerin Kişisel Özgürlük

Algılamaları, 3. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Osmangazi

Üniversitesi İ.İ.B.F. Fakültesi, 457-464.

KUTLU, Ö.; 2006. Türkiye’de Kadın Girişimciliği, Yüksek Lisans Tezi, Beykent

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul (yayınlanmamış).

KÜÇÜKALTAN, D.; 2009. Genel Bir Yaklaşımla Girişimcilik, Girişimcilik ve

Kalkınma Dergisi, C.4, S.1, ss.21-26.

http://vizyon21yy.com/documan/Egitim_Ogretim/Onemli_Gunler_Kuruluslar/Giri

http://sbaer.uca.edu/research/icsb/2005/paper110.pdf

131

LEWİS, P.; 2006. The Quest For Invisibility: Female Entrepreneurs and the

Masculine Norm of Entrepreneurship, Gender, Work and Organization,

13(5):453-469.

MBOKO, S. and SMİTH-HUNTER A. E.; 2009. Women Entrepreneurs in Zimbabwe:

A Case Study, The Journal of Global Business Issues , 3(1):157-169.

MEMİŞ, H., PAKSOY, H. M. ve PAKSOY, S.; 2007. Bölgesel Kalkınmada Kadın

Girişimciliğinin Önemi: GAP Bölgesinde Bir Araştırma, Girişimcilik ve

Kalkınma Dergisi, 2(2): 137-152.

MUELLER, S. L. and DATO-ON, M. C.; 2007. Gender-Role Orientation as a

Determinant of Entrepreneurial Self-Efficacy, Journal of Developmental

Entrepreneurship, 13(1): 3-20.

NAKİP, M.; 2006. Pazarlama Arastırmaları: Teknikler ve (SPSS Destekli)

Uygulamalar, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara, 592s.

OECD; 2009. “The İmportance of Entrepreneurship”;

www.oecd.org/dataoecd/44/50/44069838.pdf; Erişim Tarihi: 29.11.2010.

Osmaniye Belediyesi, 2007. Osmaniye Belediyesi 2007-2011 Stratejik Planı,

http://www.osmaniye-bld.gov.tr/tr/stratejik_plan.pdf, Erişim Tarihi:25.06.2011.

Osmaniye İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2011 Yılı Brifing Raporu,

http://www.osmaniyetarim.gov.tr/taris.asp, Erişim Tarihi: 30.01.2012.

Osmaniye Valiliği, http://www.osmaniye.gov.tr/?/osmaniye-haritasi, Erişim Tarihi:

15.18.2011

OZAN DÜNDAR, S.; 2007. Mikro Finansman, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.

Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü, Ankara.

ÖĞÜT,S.; 2009. Veri Madenciliği Kavramı ve Gelişim Süreci,

http://www.sertacogut.com/blog/wp-content/uploads/2009/03/sertac_ogut_-

_veri_madenciligi_kavrami_ve_gelisim_sureci.pdf, Erişim Tarihi: 23.12.2011.

ÖKTEN Ş. ve ÇEKEN H.; 2008. GAP Projesi’nin Türkiye’nin Kırsal Kalkınma

Politikaları İçindeki Yeri ve Önemi, Tarım Ekonomisi Dergisi, 14 (1): 13 - 22

ÖRÜCÜ, E., KILIÇ, R. ve KILIÇ, T.; 2007. Cam Tavan Sendromu ve Kadınların

Üst Düzey Yönetici Pozisyonuna Yükselmelerindeki Engeller: Balıkesir İli

Örneği, Yönetim ve Ekonomi, 14(2): 117-135.

http://www.oecd.org/dataoecd/44/50/44069838.pdf;

http://www.osmaniye-bld.gov.tr/tr/stratejik_plan.pdf

http://www.osmaniyetarim.gov.tr/taris.asp

http://www.osmaniye.gov.tr/?/osmaniye-haritasi

http://www.sertacogut.com/blog/wp-content/uploads/2009/03/sertac_ogut_

132

ÖZAR, Ş.; 2005. GAP Bölgesi’nde Kadın Girişimciliği, GAP-GİDEM Yayınları,

Ankara, 62s.

ÖZDEMİR, A. A.; 2010. Potansiyel Girişimci Olan Kadınların Motivasyon Faktörleri

ve Eskişehir’de Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış, 10(1): 117-139.

ÖZDEN K., TEMURLENK, M. S. ve BAŞAR, S.; 2008. Girişimcilik Eğilimi:

Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi ve Atatürk Üniversitesi Öğrencileri

Üzerine Bir Araştırma, 2. Uluslararası Girişimcilik Kongresi, Bişkek:

Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, ss.229-240.

ÖZGEN, E. ve MİNSKY, B. D.; 2007. Opportunity Recognition in Rural

Entrepreneurship in Developing Countries, International Journal of

Entrepreneurship, 11: 49-73.

ÖZGEN, Ö. ve UFUK, H.; 2000. Kırsal Kesimde Kadın Eğitimi, Ziraat Mühendisleri

Odası, www.zmo.org.tr/resimler/ekler/6121d1f782d29b6_ek.pdf?tipi, Erişim

Tarihi: 15.05.2010.

ÖZKAN, Ş., GÜNDOĞDU, F., EMSEN, Ö. S. ve AKSU, H.; 2003. Türkiye'de

Girişimcilik ve Belirleyicileri: Marmara ve Doğu Anadolu Bölgesi Üzerine Bir

Uygulama, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58(4):146-172.

ÖZKAN, Y.; 2008. Veri Madenciliği Yöntemleri, Papatya Yayıncılı Eğitim,

İstanbul, 216s.

ÖZTÜRK, İ.; 2008. İGİAD 2008 Girişimcilik Raporu, İGİAD Yayınları, İstanbul.

PALAZ, S. ve TURGUT, P.; 2009. Kadın Girişimcilerin Kişisel ve İş Yaşamına

İlişkin Özellikleri, Motivasyonları ve Beklentileri Üzerine Bir Araştırma:

Bandırma Örneği, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 4(1):99-115.

PATGAONKAR, M. S.; 2010. Entrepreneurship Development Among Women in

Shrirampur Taluka of Ahmednagar District, The IUP Journal of

Entrepreneurship Development, 3:51-62.

PUSHKARSKAYA, H. 2008. Gender Differences in Determinants of

Entrepreneurial Intentions in a Rural Setting, Innovative Marketing, 4 (1): 103-

113.

http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/6121d1f782d29b6_ek.pdf?tipi

133

SANTOS, F. M.; 2009. A Positive Theory of Social Entrepreneurship, INSEAD

Working Paper Series, http://www.socialenterpriseportal.org/files/Library/Social-

Entrepreneurship-Felipe-Santos.pdf, Erişim Tarihi: 12.04.2011.

SAYIN, E.; 2011. Kadın Girişimcilerin Sorunlarının Betimleyici Analizi,

Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(1): 23-32.

SEYREK, İ. H. ve ATA H. A.; 2010. Veri Zarflama Analizi ve Veri Madenciliği ile

Mevduat Bankalarında Etkinlik Ölçümü, BDDK Bankacılık ve Finansal

Piyasalar, 4(2): 67-84.

SİDHU K. and KAUR, S.; 2006. Development of Entrepreneurship among Rural

Women, Journal Social Sciences, 13(2): 147-149.

SİVEREKLİ DEMİRCAN, E.; 2008. Girişimci Sıfatıyla Devlet: 1980 Sonrası

Türkiye Analizi, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 3(1): 35-58.

SOYAK, M., 2010. Kadın Girişimciliği ve Mikrofinans: Türkiye Deneyimi, Muğla

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), 24: 129-144.

SOYSAL, A.; 2010a. Kadın Girişimcilerin Özellikleri, Karşılaştıkları Sorunlar ve İş

Kuracak Kadınlara Öneriler: Kahramanmaraş İlinde Bir Araştırma, Eskişehir

Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(1): 71‐95

; 2010b. Türkiye’de Kadın Girişimciler: Engeller Ve Fırsatlar

Bağlamında Bir Değerlendirme, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(1):

83-114.

SWIDER, P. Microcredit: A Greenstar Research Brief,

http://www.greenstar.org/microcredit/microcredit-brief.pdf, Erişim Tarihi:

03.08.2011.

ŞAHİN, E.; 2006. Kadın Girişimcilik ve Konya İlinde Kadın Girişimcilik Profili

Üzerine Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü, Konya (yayınlanmamış).

ŞAHİN, K. ve TERİN, M.; 2009. Van İlinin Sosyo-Ekonomik Özellikleri Farklı İki

Köyündeki Kadınların Tarımsal Faaliyetlere Katılımı ve Tarımsal Yayıma

İlişkin Görüşleri, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(1): 39–49.

http://www.socialenterpriseportal.org/files/Library/Social

http://www.greenstar.org/microcredit/microcredit-brief.pdf

134

ŞEKERLER, H.; 2006. Kadın Girişimciler, Karşılaştıkları Sorunlar ve Bu Sorunlara

Yönelik Çözüm Önerileri, Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya (yayınlanmamış).

ŞENTÜRK, A.; 2006. Veri Madenciliği Kavram ve Teknikler, Ekin Kitabevi, Bursa, 114s.

ŞEREFOĞLU, C.; 2009. Kalkınmada Kırsal Turizmin Rolü-2007-2013 Yılları

Arasında Ülkemizde Uygulanacak Olan IPARD Kırsal Kalkınma

Programındaki Yeri, Önemi ve Beklenen Gelişmeler, Uzmanlık Tezi, Tarım ve

Köyişleri Bakanlığı Dış İlişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi

Başkanlığı, Ankara (yayınlanmamış).

TALİM, M. 1964. Zirai İşletmecilikte Tetkik ve Araştırma Metotları. Ege

Üniversitesi Matbaası, İzmir, 228s.

TAMBUNAN, T. 2009. Women Entrepreneurship in Asian Developing Countries:

Their Development and Main Constraints, Journal of Development and

Agricultural Economics Vol. 1(2): 27-40.

TARIM ve KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI TEŞKİLATLANMA ve DESTEKLEME

GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (TEDGEM), 2008. Kırsal Alanda Kadın Çalıştayı

Sonuç Kitabı, www.denizlitarim.gov.tr/calistay/calistayson.doc, Erişim Tarihi:

26.11.2008.

TASLAK, S. ve DOĞAN, İ.; 2008. Kadın Girişimcilerin Sosyokültürel Engelleri

Aşmada Temel Kişilik Özellikleri ve Başarı Güdüsünün Birlikte Etkisine

Yönelik Bir Araştırma, 2. Uluslararası Girişimcilik Kongresi, Bişkek:

Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü, 229-240.

TEKİN, M.; 2005. Hayallerin Gerçeğe Dönüşümü; Girişimcilik, Güney Ofset

Matbaacılık, Konya, 529s.

, 2006. Girişimcilik ve Küçük İşletme Yöneticiliği. Güney Ofset

Matbaacılık, Konya, 252s.

TİKİCİ, M. ve AKSOY, A.; 2009. Girişimcilik ve Küçük İşletmeler, Nobel Yayın

Dağıtım, Ankara, 306s.

TOP, S.; 2006. Girişimcilik Keşif Süreci. Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul,

354s.

http://www.denizlitarim.gov.tr/calistay/calistayson.doc

135

TURHAN, M. S.; 2005. Avrupa Birliği Üyeliği Yolunda Türkiye Kırsal Kalkınma

Tedbirleri Uygulama Süreci, Uzmanlık Tezi, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Dış

İlişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı, Ankara

(yayınlanmamış).

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU (TÜİK), 2011. http://www.tuik.gov.tr/, Erişim

Tarihi: 31.01.2012.

ÜNAL, A.; 2009. Girişimcilik ve KOBİ’ler için Kümelenmenin Önemi, Çerçeve

Dergisi, 51(17): 78-82.

VERHEUL, I.; 2005. Is There a (Fe)male Approach? Understanding Gender

Differences in Entrepreneurship, ERIM PhD. Series in Management, Erasmus

Research Institute of Management, Erasmus University Rotterdam, 260s.

VERHEUL, I., VAN STEL, A.J. and THURİK A.R.; 2006. Explaining Female and

Male Entrepreneurship at the Country Level. Entrepreneurship and Regional

Development, 18 (2): 151-183.

WORTMAN M. S.; 1990. Rural Entrepreneurship Research: An Integration into the

Entrepreneurship Field. Agribusiness, 6(4): 329-344.

YELKİKALAN, N.; 2007. 21. Yüzyılda Girişimcinin Yeni Özelliği: Duygusal Zeka,

Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1(2): 39-52.

YETİM, N.; 2002. Sosyal Sermaye Olarak Kadın Girişimciler: Mersin Örneği. Ege

Akademik Bakış, 2(2): 79-92.

YILDIZ, S.; 2007. Girişimcilik, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam

Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş (yayınlanmamış).

YILMAZ, İ. ve MAYATÜRK, E.; 2008. Kadın Girişimciliği ve Türkiye’deki ve

Kırgızistan’daki Kadın Girişimciliği Üzerine Bir Uygulama, 2. Uluslararası

Girişimcilik Kongresi, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi İ.İ.B.F.

İşletme Bölümü, ss.110-118.

YUSOF, M.; 2007. Relationship Between Psychological Characteristics and

Entrepreneurial Inclination: A Case Study of Students At University Tun

Abdul Razak (UNITAR), Journal of Asia Entrepreneurship and Sustainability,

3(2): 1-19.

http://www.tuik.gov.tr/

136

ZAMANTILI NAYIR, D.; 2008. İş ve Ailesi Arasındaki Kadın: Tekstil ve Bilgi

İşlem Girişimcilerinin Rol Çatışmasına Getirdikleri Çözüm Önerileri, Ege

Akademik Bakış, 8(2): 631-650.

ZANBAK, T.; 2008. Kırsal Kadının Kalkındırılmasında Mikrokredi Kullanımı:

Alaniçi Köyü Örneği, Yüksek Lisans Tezi Ege Üniversitesi Fen Bilimleri

Enstitüsü, İzmir (yayınlanmamış).

ZHANG, Z., ZYPHUR, M. J., NARAYANAN J., ARVEY R. D., CHATURVEDI

S., AVOLIO B. J., LICHTENSTEIN P. and LARSSON, G. 2009. The Genetic

Basis of Entrepreneurship: Effects of Gender and Personality, Organizational

Behavior and Human Decision Processes, 110: 93–107.

137

ÖZGEÇMİŞ

04/09/1978 yılında Adana’da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimimi Adana’da

tamamladı. 1996 yılında başladığı Çukurova Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler

Fakültesi, İşletme Bölümü’nden 2001 yılında mezun oldu. 2002 yılında Çukurova

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yüksek Lisans eğitimine

başladı. 2005 yılında tamamladığı yüksek lisans eğitiminin ardından 2007 yılında Fen

Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Bölümünde doktora çalışmasına başladı.

138

EKLER

139

EK-1

KÖY GENEL BİLGİ FORMU (Muhtarlara Uygulanacak)

Köyün Adı:

Görüşülen Kişi:

Köydeki Toplam Hane Sayısı: ……….. adet

Köydeki Boş Hane Sayısı:…………….adet

Köydeki Toplam Arazi Varlığı:…………… da

Köyün Yerleşme Tarihçesi (Nereden geldiği, etnik köken, vb):

Köyün Osmaniye’ye Uzaklığı: ……….. km

Köyün Ulaşımı:

• Yolun niteliği

• Ulaşım araçlarının sefer sıklığı

• Ulaşım hizmetini götüren kurum (devlet-özel) ve niteliği

Köyde kaç evde telefon var: …… adet

Köyde kaç kişide cep telefonu var: …… adet

Telefon kaç yılında bağlandı:

Köyde telefon acentası var mı?

Köye gazete geliyor mu?

• Evet (Yerel-Ulusal)

• Hayır (Neden)

Köye gazeteyi kim getiriyor?

Köye gazete hangi sıklıkta geliyor?

Köyde bilgisayar var mı?

• Evet (Kaç tane …….adet)

• Hayır (Neden)

Köyde internet var mı?

• Evet (Kaç kişi kullanıyor?)

• Hayır (Neden)

Köyde posta hizmeti var mı?

• Evet (Hangi sıklıkla geliyor?)

140

• Hayır (Neden)

Köye içme ve sulama suyu hizmetini kim sunuyor?

• İçe suyu ………………………….…

• Sulama suyu …………………….….

Köye elektrik ne zaman geldi? ……………..yılında

Elektriğin köy hayatına ne gibi etkileri oldu?

• Tarımın makineleşmesini sağladı.

• Beyaz eşya kullanımı sağladı.

• Yeni mesleklerinin oluşmasına yardımcı oldu.

• Diğer (Lütfen belirtiniz)

Köydeki okul durumu;

• İlkokul Var ( ) Yok ( )

• Ortaokul Var ( ) Yok ( )

• Lise Var ( ) Yok ( )

• Meslek Lisesi Var ( ) Yok ( )

Köydeki çocukların liseye devam durumu

Kız

Erkek

Taşımalı eğitim sistemi var mı? Var ( ) Yok ( )

• Varsa ne gibi sorunları veya faydaları vardır?...................................................

………………………………………………………………………………………….

Köyde kooperatif var mı?

• Varsa kaç tane ……………….. adet

• Yoksa nedenleri ……………………………………………………………....

Bakkal ………………… adet

Manav………………… adet

Kasap ………………… adet

Kahvehane……………..adet

Marangoz………………… adet

Berber………………… adet

141

Diğer………………… adet

Köyde Sağlık Ocağı var mı? Var ( ) Yok ( )

Köyde sağlık Evi var mı? Var ( ) Yok ( )

Köyde ebe var mı?

• Var ( ) Kaç tane …………… adet

• Yok ( )

Köyde yetiştirilen ürünler nelerdir?

Bitkisel üretim……… %

Hayvansal üretim……..%

Bitkisel ve hayvansal üretim …… %

Köyde Tarımla İlgili Teknik Eleman Durumu

Evet ise adeti Hayır

Ziraat Mühendisi

Ziraat Teknisyeni

Veteriner Hekim

Su Ürünleri

Ev ekonomisti

Diğer(belirtiniz)

Köyün en önemli sorunları nelerdir?

1)………………………….

2)……………………………

3)…………………….…

4)…………………………

5)…………………………….

Köyde son 5 yıl içerisinde hangi kurslar açıldı? Kimin tarafından? Kimler için

(Kadın-erkek-gençler)

1)………………………….

2)……………………………

142

3)…………………….…

4)…………………………

5)…………………………….

Köyden Osmaniye’ye göç var mı? a)Evet b)Hayır

Evet ise bu göç hangi dönemlerde gerçekleşti? ………………………..

Göç etme sebepleri nelerdir?

Geçmiş yıllara göre göç azalıyor mu yoksa artıyor mu? Neden?

Köye dışarıdan gelip yerleşen var mı? Var ( ) Yok ( )

Var ise özellikle nerelerden göç alıyor? …………………………….

Köyde mevsimlik işçi çalıştırılıyor mu? a) Evet b)Hayır

Kadın ……….%

Erkek ……….%

Önceki yıllara göre değişim nasıl ?

Erkek

Kadın

Evet ise mevsimlik işçi ihtiyacı nereden karşılanıyor? …………………

Yakın köyler ve kendi köyleri ( )

Uzak yerlerden ( )

Son 5 yıl içerisinde köyde herhangi bulaşıcı hastalık meydana geldi mi? a)Evet

b)Hayır

Evet ise ne zaman ve hangi hastalık? ……………………………………

Köylüler arasında yardımlaşma durumu nasıldır?

Kadın (arasında)……………………………………………………………

Erkek (arasında)………………………………………………………………..

Köyde devam eden adet-görenekler nelerdir?

Kadın…………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

143

Erkek…………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

Köydeki hanelerin maddi durumu nasıldır?

Kaç hane iyi …………………..

Kaç hane orta………………….

Kaç hane kötü…………………

Köyünüze yakın köylere göre sizin köyünüz nasıldır?

a) Onlardan kötü

b) Onlarla hemen hemen aynı durumda

c) Onlardan iyi

Köyünüzün daha iyi olabilmesi için köy halkından ve devletten beklentileriniz

nelerdir?

Köy Halkı

1)………………………….

2)……………………………

3)…………………….…

4)…………………………

5)…………………………….

Devlet

1)………………………….

2)……………………………

3)…………………….…….

4)……………………………

5)……………………………

144

EK-2

ANKET FORMU

(Girişimci olan ve olmayan kadınlara uygulanacak)

A. ANKET BİLGİLERİ

İl: İlçe: Köy:

Anket no: Tarih: Anketör:

B. İŞLETMECİ İLE İLGİLİ BİLGİLER

1. İşletmecinin yaşı :............... Tel:

2. İşletmecinin eğitim durumu :...............

3. Toplam aile üye sayısı :...............

4. Kaç yıldan beri bu isle uğraşıyorsunuz? :...............

5. Başka gelir kaynağınız var mi? ( ) Hayır ( ) Evet ise

nedir:.....................

C. AİLE İLE İLGİLİ BİLGİLER

6. Nüfus ve Aile İşgücü

Cinsiyet

Görüşülen

Kişye

Yakınlığı

Yaş Eğitim

Durmu

Çalıştığı

İş

Çalışma

Süresi

(Gün/Yıl)

Eğitim Düzeyi: 1. Okur Yazar Değil 2. Okur Yazar 3. İlkokul 4. Ortaokul 5. Lise

6. Yüksekokul

145

7. Eş seçiminize kim karar verdi?

1. Kendim

2. Ailem

3. Ailemle birlikte

4. Akrabalar (belirtiniz)…………………...

8. Kadının aile içindeki asıl görevleri nelerdir? Önem derecesine göre

sıralayınız. (1: Çok önemli, 5: Hiç önemli değil)

( ) ev işi yapmak

( ) aile bütçesine katkı

( ) eşi ve çocuğuna manevi destek

( ) yaşlılara bakmak

( ) ailenin sosyal ilişkilerini düzenlemek

9. Evinizde yapılan harcamalara kim karar veriyor? Evin

büyükleri Kendim Eşim Eşimle birlikte Herkes kendi

Gıda 1 2 3 4 5 Giyim 1 2 3 4 5 Beyaz eşya 1 2 3 4 5 Mobilya 1 2 3 4 5 Ziynet eşyası 1 2 3 4 5 Araba 1 2 3 4 5 Ev- arazi 1 2 3 4 5

10. Kullandığınız kitle iletişim araçları ve kullanma sıklığınız. Hergün Haftada

birkaç kez Ayda birkaç

kez Yılda birkaç

kez Hiçbir zaman

Gazete 1 2 3 4 5 TV 1 2 3 4 5 Radyo 1 2 3 4 5 İnternet 1 2 3 4 5 Dergi 1 2 3 4 5

146

11. Kadının çalışmasına ilişkin düşünceleriniz nelerdir?

1. Sadece ev işlerini yapabilir

2. Alışveriş gibi evin bazı dışarı işlerini de yapabilir

3. Memuriyet yapabilir

4. Özel sektörde ücretli çalışabilir

5. Tarla veya bahçede çalışabilir

6. Kendi iş yerinde çalışabilir

7. Her işi yapabilir

12. Sizce kadının çalışmasının etkileri ile ilgili aşağıda verilen ifadelerin ne

derece önemli olduğunu yalnızca bir rakamı daire içerisine alarak belirtiniz.

(1= Kesinlikle Katılmıyorum, 2= Katılmıyorum, 3= Kararsızım, 4= Kesinlikle

Katılıyorum önemli, 5= Katılıyorum) 1

2

3

4

5

1. Aile birliği zayıflar 2. Aile bütçesine katkısı olur 3. Kadının aile sorumluluklarını paylaşmasını sağlar

4. Kadının ev işlerini daha iyi programlamasına yardımcı olur

5. Kadının haklarını kullanmasını ve korumasını kolaylaştırır

6. Kocasıyla daha az ilgilenir 7. Kadının hayat tecrübesi, becerisi ve direncini arttırır

8. Kadının kendini geliştirme ve yenileme ihtiyacı artar

9. Çocuklara daha az vakit ayırır 10. Çocuklarına verdiği eğitim ve terbiye daha iyi olur

11. Evde daha uyumlu ve anlayışlı davranır

12. Ailenin sosyal ilişkileri zayıflar 13. İşteki sıkıntısını eve yansıtır 14. Kadın gereğinden fazla yorulur ve yıpranır

147

13. Sizce son yıllarda kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunma oranı (kendi

işini yapan kadınların oranı) artıyor mu?

1. Evet 2. Hayır (hayır ise 12. soruya geçiniz.)

14. Kadın girişimciliğinin son yıllarda artmasının en önemli nedeni nedir?

1. Ekonomik bağımsızlık elde etme isteği

2. Aile ekonomisine katkıda bulunma isteği

3. Eğitim seviyesinin yükselmesi

4. Örnek alma davranışı

5. Finansal kaynakların artması

6. Ülkedeki genel ekonomik koşullar

15. Şu an herhangi bir girişimcilik faaliyetinde bulunuyor musunuz?

1. Evet 2. Hayır

148

Anket Formu 2

(Girişimcilik Faaliyetinde Bulunanlara Uygulanacak)

1. Yaptığınız işin niteliği

( ) hayvancılık

( ) el sanatları (halı dokuma, çeyiz vs.)

( ) gıda (turşu, reçel yapımı vs.)

( ) diğer (lütfen belirtiniz)…………………………..

2. Kaç yıldır kendi işinizi yapıyorsunuz?.......................................

3. Girişimci olmadan önce çalışıyor muydunuz?

( ) Evet ( ) Hayır (hayır ise 17. soruya geçiniz.)

4. Cevabınız evet ise daha önce hangi işi yapıyordunuz?

( ) İşçi

( ) Serbest Meslek

( ) Esnaf ve Sanatkar

( ) İşveren

( ) Emekli

( ) Tarlada ücretsiz işçi

( ) Aynı işte ücretli çalışma

( ) Aynı işi evde yapma

( ) Diğer (Belirtiniz): ............................................

5. Girişimcilik konusundaki bilgi kaynaklarınız

( ) TV

( ) Gazete

( ) İnternet

( ) Radyo

( ) Dergi

149

( ) Köyde yapılan eğitimler (toplantılar)

( ) Yakın çevremdeki insanlar (aile, akraba, arkadaş, komşu)

( ) Diğer..........................

6. Yanınızda çalışanınız var mı?

( ) Evet Kaç kişi?.....................

( ) Hayır

7. Sizce kendi işini kurmak isteyen kadınların karşılaştıkları engeller nelerdir?

Önem derecesine göre sıralayınız. (1: Çok önemli, 5: Hiç önemli değil)

( ) eğitim seviyesinin düşük olması

( ) kadının toplumdaki statüsü

( ) cinsiyet ayrımcılığı

( ) finansal destek kanallarının yetersizliği

( ) ekonomik bağımlılık

8. İş kurarken sermayenizin kaynağı neydi?

( ) Kişisel- ailevi tasarruflar

( ) Akraba(lar)a – arkadaş(lar)a borçlanma

( ) Banka kredisi kullanma

( ) Karşılıksız destek-teşvik

( ) Diğer ortak(lar)


150

9. Girişimci olmanızda sizi etkileyen nedenlerle ilgili aşağıda verilen ifadelerin

ne derece önemli olduğunu yalnızca bir rakamı daire içerisine alarak belirtiniz.

(1= hiç önemli değil, 2= kısmen önemli, 3= orta derecede önemli, 4= oldukça

önemli, 5= çok önemli) 1 2 3 4 5

a. Aile ihtiyaçlarını karşılamak için b. Ekonomik Açıdan Bağımsız Olma İsteği c. İş yaşamına atılmak için d. Sosyal ilişkiler için e. İdealimi gerçekleştirmek için f. Mesleğimi yapmak için g. Zamanımı değerlendirmek için h. Yeterli Sermayenin Varlığı ı. Diğer insanlara faydalı olmak için j. Deneyim ve bilgi sahibi olmak k. Aileden devralma l. Diğer (Belirtiniz) ……….……………

10. İşinizi kurarken sorunlarla karşılaştınız mı?

( ) Evet ( ) Hayır (Hayır ise 24. soruya geçiniz)

11. Cevabınız evet ise; işinizi kurarken karşılaştığınız sorunlarla ilgili aşağıda

verilen ifadelerin ne derece önemli olduğunu yalnızca bir rakamı daire içerisine

alarak belirtiniz. 1= hiç önemli değil, 2= kısmen önemli, 3= orta derecede

önemli, 4= oldukça önemli, 5= çok önemli)

1 2 3 4 5

a. İş kadınlığına çevrenin olumsuz bakısı (Toplumun kadınlar hakkındaki değeri)

b. Sermaye temini c. Bürokratik işlemler d. Deneyimsizlik e. Bilgi eksikliği f. Uygun eleman temini g. Uygun materyal temini h. Pazarda tanınmamış olmak ı. Ekonomik belirsizlik j. Aile ile ilgili sorunlar k. Diğer (Belirtiniz) ……….……………

151

12. Girişimci olmanız yaşamınızdaki diğer sorumluluklar için nasıl bir engel

teşkil ediyor?

( ) Hiçbir engel teşkil etmiyor

( ) Evdeki işlerimi aksatıyorum

( ) Eşime- aileme-çocuklarıma vakit ayıramıyorum

( ) Kendime vakit ayıramıyorum


13. İşinizi yürütürken sorunlarla karşılaşıyor musunuz?


14. Cevabınız evet ise; işinizi yürütürken karşılaştığınız sorunlarla ilgili aşağıda

verilen ifadelerin ne derece önemli olduğunu yalnızca bir rakamı daire içerisine

alarak belirtiniz. (1= hiç önemli değil, 2= kısmen önemli, 3= orta derecede

önemli, 4= oldukça önemli, 5= çok önemli)

1 2 3 4 5

a. Pazarın durgun oluşu b. Borç ödemeleri c. Vergi ödemeleri d. Bürokratik engeller e. Kredi alamama f. Elemanlar ile ilgili sorunlar g. Müşteriler ile ilgili sorunlar h. Deneyimsizlik ı. Donanım, araç-gereç, mal teslimi vb. konular

j. Aile ilişkileri k. Aşırı yorgunluk l. Diğer (Belirtiniz) ……….……………

152

15. Size göre girişimci olmanın en iyi yanları nelerdir? En önemli gördüğünüz 5

taneyi önem derecesine göre sıralayınız.

( ) Bir işle meşgul olma

( ) Evin bütçesine katkıda bulunma

( ) Maddi özgürlük

( ) Bağımsızlık

( ) İlgi alanım olan bir işten gelir elde etmek

( ) İdeallerini gerçekleştirebilme

( ) Yaşam standartlarını yükseltme

( ) İşte ve evde rollerini daha rahat yerine getirebilmek

( ) Daha fazla gelir elde etme

( ) Kendine güven

( ) Yaratıcılık

( ) Sosyal statü

( ) Yaşamdan duyulan memnuniyet

( ) Başkalarına istihdam olanağı sağlayabilmek

( ) Başarma duygusu

( ) Herhangi bir iyi yanı yok


16. İş kurarken en çok desteği kimden gördünüz?

( ) Eşimden

( ) Anne ve babamdan

( ) Çocuklarımdan


17. Girişimcilik konusunda herhangi bir eğitim programına (kurs, sertifika,

dershane vb.) katıldınız mı?


153

18. Evet ise,

Nerede?..........................................................................................................................

Kim tarafından düzenlendi?........................................................................................

Nasıl haberdar oldunuz?..............................................................................................

Ücret durumu (ödenen-alınan)………………………………………………………

19. İşinizi kurmada etkisi oldu mu?

( ) Evet ( ) Kısmen ( ) Hayır

20. Girişimcilik konusunda herhangi bir eğitime ihtiyaç duyuyor musunuz?

( ) Evet ( ) Hayır (hayır ise 35. soruya geçiniz)

21. Evet ise; nerede olursa bu eğitimlere katılabilirsiniz.

( ) il ( ) ilçe ( ) köy ( ) fark etmez

22. İhtiyaç duyduğunuz eğitimler nelerdir?

( ) Finansman temini

( ) Materyal temini

( ) Pazarlama

( ) Bürokratik işlemler

( ) İnsan kaynakları

( ) Mesleki eğitim

( ) Diğer………………………..

23. Girişimcilik faaliyetinizi Osmaniye İlinde yapıyor olmanızın sizin için bir

dezavantaj olduğunu düşünüyor musunuz?


24. Cevabınız “evet” ise, bu dezavantajların neler olduğunu düşünüyorsunuz?

( ) İş çevresinde erkek çalışanların çoğunlukta olması

( ) Pazarın özellikleri

154

( ) Toplumun değer yargıları

( ) Toplumda yaygın kadın rollerinin yarattığı baskı

( ) Uygun eleman ve materyal temininde yaşanan zorluklar

( ) Aile ile ilgili sorunlar


25. İş kurarken bir destek aldınız mı?


26. Evet ise, bu desteği nereden aldınız?

( ) Tarım il/ilçe müdürlükleri

( ) Çiftçi birlikleri

( ) Kooperatif…………………..

( ) STK………………………….

( ) Diğer..................

27. Ürünlerinizi satma şekliniz

( ) Pazarda

( ) Kooperatife

( ) Diğer..................

28. Kadınlarla ilgili herhangi bir sivil toplum örgütüne üye misiniz?

( ) Evet ( ) Hayır

29. Cevabınız “evet” ise hangisi/hangileri;…………………………………………

30. Mikro kredi kavramının anlamını biliyor musunuz?

( ) Evet ( ) Hayır

31. Hiç mikro kredi kullandınız mı?


155

32. Evet ise,

Mikro kredi miktarı……………………………..

Kullanım amacı……………………………………

33. Kadınların girişimcilik faaliyetinde bulunma oranını arttırmak veya

kadınların daha başarılı olmaları için yapılması gerektiğini düşündüğünü en

önemli 3 maddeyi beklentiniz

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….

156

Anket Formu 3

(Girişimcilik Faaliyetinde Bulunmayanlara uygulanacak)

1. Girişimci olmayı ister misiniz?

1. Evet 2. Hayır (7. soruya geçiniz)

2. Girişimci olmayı isteme nedenlerinize ilişkin aşağıda verilen ifadelerin ne

derece önemli olduğunu yalnızca bir rakamı daire içerisine alarak belirtiniz.

(1= hiç önemli değil, 2= kısmen önemli, 3= orta derecede önemli, 4= oldukça

önemli, 5= çok önemli)

1 2 3 4 5

Aile ihtiyaçlarını karşılamak için Ekonomik Açıdan Bağımsız Olma İsteği

İş yaşamına atılmak için Sosyal ilişkiler için İdealimi gerçekleştirmek için Mesleğimi yapmak için Zamanımı değerlendirmek için Yeterli Sermayenin Varlığı Diğer insanlara faydalı olmak için

Deneyim ve bilgi sahibi olmak Aileden devralma Diğer (Belirtiniz)……….………

3. Hangi konuda?

1. Hayvancılık

2. El sanatları (halı dokuma, çeyiz vs.)

3. Gıda (turşu, reçel yapımı vs.)

4. Diğer (Lütfen belirtiniz)…………………………..

4. Kendi işinizi kurmak isteseniz en büyük desteği kimden görürdünüz?

157

1. Eşimden

2. Anne ve babamdan

3. Çocuklarımdan

4. Diğer (Lütfen belirtiniz): ............................................

5. Kendi işini kurmak istemeniz durumunda eşinizin tutumu ne olurdu?

1. Engellemeye çalışırdı

2. Destek olurdu

3. Herhangi bir müdahalede bulunmazdı (Karışmazdı)

6. İş kurmak isteniz sermayenizin kaynağı ne olurdu?

1. Kişisel- ailevi tasarruflar

2. Akraba(lar)a – arkadaş(lar)a borçlanma

3. Banka kredisi kullanma

4. Karşılıksız destek-teşvik

5. Diğer ortak(lar)

6. Diğer (Belirtiniz): ............................................

7. Hayır ise, girişimci olmayı istememe nedenleriniz? 1

hiç önemli değil

2 kısmen önemli

3 orta

derecede önemli

4 oldukça önemli

5 çok

önemli

Yeterli birikimin olmaması 1 2 3 4 5 İş kadınlığına çevrenin olumsuz bakışı

1 2 3 4 5

Birikimlerini kaybetme riski 1 2 3 4 5 Başarısızlık korkusu 1 2 3 4 5 Ev islerini ve iş kadınlığını birlikte yürütememek

1 2 3 4 5

Çok fazla zaman istemesi 1 2 3 4 5 Daha önceki girişimcilik faaliyetimdeki olumsuz deneyimlerimden dolayı

1 2 3 4 5

Diğer (Belirtiniz) ……….…………………

1 2 3 4 5

158

8. Sizce kendi işini kurmak isteyen bir kadının karşılaşabileceği engeller

nelerdir? Önem derecesine göre sıralayınız. (1. Çok önemli, 5: Hiç önemli değil)

( ) eğitim seviyesinin düşük olması

( ) kadının toplumdaki statüsü

( ) cinsiyet ayrımcılığı

( ) finansal destek kanallarının yetersizliği

( ) ekonomik bağımlılık

9. Girişimcilik konusunda kadınlara yönelik verilen desteklerden haberiniz var

mı?

1. Evet 2. Hayır (hayır ise 11. soruya geçiniz)

10. Bu konudaki bilgi kaynağınız

1. TV

2. Gazete

3. İnternet

4. Radyo

5. Dergi

6. Köyde yapılan eğitimler (toplantılar)

7. Diğer..........................

11. Bugüne kadar girişimcilik faaliyetinde bulundunuz mu?

1. Evet 2. Hayır

12. Evet ise, şu an işine devam etmeme nedeni…………………………………….

…………………...……………………………………………………………………

…………………………......……………………………...……………………………

……………………………………................................................................................

Çukurova Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ doktora...

Documents