1

2

TË SHKRUARIT SI PROCES.

KRITERET PËR TEKSTIN E SHKRUAR

3

“ arsyeja e mosarsyes që i bëhet arsyes sime, ma

dobësojnë aq shumë arsyen, sa me arsye…”

• Pse ndodh kjo?

4

• sot hasim shpesh në gabime drejtshkrimore si:

• Pavarësisht rrethanave (në vend te pavarësisht nga rrethanat);

• Kam shkrojtur në vend të: kam shkruar

• Migjeni u lind në… në vend Migjeni lindi në… etj. për të mos përmendur fjalët e shumta të huaja të panevojshme.

5

• Nevoja që në universitete të ipen modele se si të flasim e të shkruajmë

6

Është e njohur në kulturën kombëtare“Lutja e shkrimtarit” të përfaqësuesit tonë të madh Faik Konica : • “Ati ynë që je në qiell, jepna fuqinë ta mbajmë gojën

mbyllur kur s’kemi gjë për të thënë. Falna durumin që të thellojmë një punë përpara se të shkruajmë mbi të! Frymëzona me një ndjenjë të mprehtë të drejtësisë që të flasim jo vetëm me paanësi, por edhe të sillemi ashtu! Shpëtona nga grackat e gramatikës, nga shtrembërimet e gjuhës dhe nga lajthitjet e shtypit! Ashtu qoftë! “

• Detyrë: Duke u nisur nga fjalët e Konicës, shprehni mendimet e juaja me një paragraf rreth problemeve që trajton ky fragment)

Duhet të dimë të shkruajmë

• Çka i sheh syri ia bën dora (thuhet për mjeshtërit)

• Shprehje me cilësi të tilla: i mençur, i ditur ose i dijshëm, i shpejtë, i zgjuar, i kthjelltë etj.

7

8

• Ç’ është ortografia (ose shqip: drejtshkrimi)

• Gjithnjë ballafaqohemi me këte problem në momentin kur mendimet tona duhet t’i vëme në letër. Njeriu që ulet të shkruaj ndodhet para mëdyshjes: di çfarë të them, por duhet të di si ta them me shkrim.

• Idetë, qoftë ato që kanë të bëjnë me përditshmërinë, qoftë ato që lidhen me veprimtari të mëdha: me shkencën, artin, kulturën, politikën, biznesin etj.,kanë nevojë për t’u shprehur në një gjuhë, kanë nevojë për t’u shkruar, se atëherë do të bëhen të kuptueshme nga të tjerët

9

• Nuk është e lehtë të shkruajmë. Këtë në mënyrë poetike na thotë edhe Dante Aligeri

” se s’asht një punë që i dilet lehtë m’atë anë t’përshkruhet si ashtë fundi i dynjasë,

s’mjafton një gjuhë që thrret veç babë e nanë…

10

“… desha me u fëdigun për sa mujta me dijtun…” (Buzuku) ose “… m’u desh me qitë në dritë shumë fjalë plaka e të harrueme…” (Budi)

11

• Kumtimi me gojë, gjithnjë ka qenë më i lehtë në krahasim me shkrimin

• Përse e themi këtë?

(9)

12

Sepse:

• Folësi mund ta ndreqë menjëherë gabimin dhe të kërkojë të falur dëgjuesit

• E shkruara përcillet brez pas brezi, nga epokat e mëparshme tek e sotmja

• Gjithnjë mbetet aktuale thënia e moçme latine: “ Verba volant, scripta manent” (Fjalët fluturojnë, e shkruara mbetet)

13

• GjUHA E FOLUR:

• Përveç fjalëve ka edhe mjete të tjera ndihmëse si: • pasthirrma • britma • intonacione të zërit • dialogun • gjeste dhe lëvizje të duarve dhe trupore • Ata që hyjnë në bisedë zakonisht janë në afërsi me njëri-tjetrin • folësi nuk mund të fshijë e të heqë ndonjë fjalë apo fjali që e ka shqiptuar. Fjala që shkon në vesh të marrësit nuk mund

të kthehet mbapa • Ka karakter spontan

14

• GJUHA E SHKRUAR:

• Nuk ka mjete të tjera përveç letrës dhe mjetit të të shkruarit

• ju drejtohet shumë personave ose mbarë një kombi, ndërsa gjuha e folur një numri shumë të kufizuar të njerëzve

• Formë zotëruese ka monologun

• Ka saktësi dhe përpikëri

• Paraqitje më të saktë të të menduarit

• Komunikim i dyfishtë: me vete dhe me të tjerët Cila është më e lashtë?

15

• Studentët nën trysninë e lodhjes “duhet të shkruajmë”

• Shkrimtarët nën trysninë e mundimit për të gjetur fjalët dhe shprehjet e duhura

• Të dy palët kanë të drejtë, sepse të shkruash është si të flasësh me vete sipas rregullave dhe stilit

• Të shkruash d.m.th. të lësh gjurmët e ideve, mendimeve dhe kulturës sate

• Rruga e të shkruarit është e mundimshme dhe e gjatë

16

• ka ekzistuar gjithnjë

• së pari përmes shenjave: hieroglife, ideograme, alfabete të ndryshme

• shkrimet nëpërmjet internetit, po konkurojnë letrën por përsëri mbështeten në të njejtin mjet për të cilin po flasim: mbi të shkruarin si proces

Mjeshtria e të shkruarit nuk është vetëm për shkrimtarë

17

18

Kriteret që

duhet pasur

parasysh kur

hartojmë një

tekst të shkruar

Faza paraprake

ose

përgatitore

Faza

projektuese

Faza e hartimit

në

dorë të parë

ose

E parashtrimit

Faza e rishikimit

pas hartimit në

dorë

të parë

Faza e rishikimit

të dytë

19

- Shpesh dëgjojme: ai “di të shkruaj”, kurse për të tjerë thuhet e kundërta.

- njohuri nga shkolla me lëndët mësimore.

- normat gramatikore.

- njohje e dobësive ose mangësive të formimit gjuhësor personal (Sokrati thoshte: “ Fitorja më e madhe është ta

njohësh dhe ta mposhtësh vetveten”).

- zgjerimi termave dhe fjalëve sipas fushave të veprimtarisë përkatëse.

- Kulturë të të lexuarit.

20

• “Shqip flasim e nuk mirremi vesh”, thotë një fjalë e urtë popullore

Secili folës ose shkrues ka nevojë për dy elemente të rëndësishme:

• Të tërheqë vëmendjen e bashkëfolesit ose lexuesit

• Të kuptohet nga bashkëfolësi ose lexuesi

21

• Për të bërë vlerësimin e të shkruarit të një letre, libri a raporti etj. duhet të mbështetemi në tregues të dy niveleve kryesore:

• niveli gjuhësor i mirëfilltë (drejtshkrimi, zotësia për t’i

përzgjedhur fjalët e termat, rrjedhshmëria, kujdesi ndaj

eufonisë/bukurtingëllimi/ dhe simetrisë )

• niveli i argumentimit ( qartësia e paraqitjes, përputhja e

temës me titullin, plotëria/ trajtimi shterues/, lidhja e mirë e tekstit)

22

• Teksti mund të përbëhet nga, një togfjalësh, një fjali, një tërësi fjalish.

• “Ku nuk ka tekst nuk ka as objekt studimi” (sipas Bachtin-it)

• Etimologjia e tekstit- nga latinishtja i endur, i thurur( prej nga vjen edhe njërrënjshmëria me tekstil, tekstilist shqip endje, endës), mbështetet në një metaforë ku fjalët shihen si fijet e perit.

• Teksti i plotë duhet të ketë: fillim; zhvillim dhe përfundim

Si mund ta komentojmë këtë mendim:

Ajo që krijon tekstin nuk është gjatësia (që mund të jetë e ndryshme), por natyra

thellësisht kontekstuale e interpretimit të tij.

23

24

25

• Titulli është kartvizita e çdo teksti dhe pjesë përbërëse e tij

• Ndërtimi i tekstit nis që nga titulli

• Një profesionist i komunikimit duhet të ketë patjetër sensin e titullit

Egzistojne dy drejtime

kryesore për zgjedhjen e titullit:

• Përshkrues (funksion informativ)

• Vlerësues (interpretimin e përmbajtjes së tekstit dhe shpreh opinionin e atij që shkruan)

26

• Kujdes përshtatjen e duhur gramatikore në të shkruar dhe komunikim:

• Po iu drejtuam dikujt me “TI”, kjo parakupton se ai është një njeri i njohur mirë, madje edhe i afërt (edhe foljet në këtë rast do të jenë në veten e dytë njejës) “Ti mik i dashur, ke berë mirë që ke ardhur sot…”

• Po të jetë një i panjohur, e sidomos ndonjë person zyrtar, nëse e fillojmë tekstin me “JU”, “ Ju, zoti avokat, jeni i ri, por duhet ta dini se para Jush këtu…”