rosc-lithuania reportsiteresources.worldbank.org/intecaadvpro/resources/... · web viewky vlerësim...

RAPORTI I MBIKQYRJES SË STANDARDEVE DHE KODEVE (ROSC)

Republika e Estonisë

KONTABILITETI DHE AUDITIMI 25 Maj, 2004PërmbajtjaPërmbëledhje Ekzekutive

I. HyrjeII. Korniza Institucionale III. Standardet e Kontabilitetit të disenjuara dhe të praktikuara IV. Standardet e Auditimit të disenjuara dhe të praktikuaraV. Perceptimi i kualitetit të Raportimit Financiar VI. Rekomandimet Politike

Ky raport është përgatitur nga Banka Botërore në bazë të rezultateve të marra nga një rishikim i bërë në Estoni në Janar 2004. Ekipi ROSC ishte i udhëhequr nga Frederic Gielen(ECSPS). Rishikimi u bë nëpërmes të një procesi pjesëmarrës duke përfshirë kështu aksionarë të ndryshëm dhe i udhëhequr nga autoritetet vendore.

Përmbëledhje Ekzekutive

Ky raport ofron një vlerësim të kontabilitetit, raportimit financiar dhe domosdoshmërive të Auditimit dhe praktikat në sektorin financiar në Estoni. Raporti përdor Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit (SNRF), Standardet Ndërkobëtare të Auditimit (SNA) dhe pjesë të rëndësishme ligjeve të Bashkimit Evropian(BE) të njohura si Acquis Communautaire si pika fillestare dhe merr paraqysh edhe përvojnë ndërkombëtare dhe praktikat e mira të fushave të rregulloreve të kontabilitetit dhe auditimit. Në fushën e raportimit financiar dhe të ligjeve të auditimit, Estonia ka impelnetuar direktivën e katërt, të shtatë dhe të tetë të ligjeve të BE-së, e gjthashtu edhe rregulloren e BE-së për standardet ndërkombëtare të auditimit. Ligji parasheh që të gjitha bankat, kompanitë e sigurimeve, dhe kompanitë e listuara të përgatisin pasqyrat e konsoliduara financiare në pajtueshmëri me SNRF që nga viti 2005, por gjithashtu miratimin e mëhershëm. Të tjerët mund të vazhdojnë që të aplikojnë Standardet Estoniane të Kontabilitetit, të cilat janë përmëbledhje e principeve që përshijnë SNRF dhe në përgjithësi përfshijnë nevojat e identifikuara të përdoruesve të pasqyrave financiare të ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme. Ndërmarrjet e Estonisë ballafaqohen me ngarkesa më të mëdha të auditimit në krahasnim me ndërmarrjet e ngjashme në shumë vende të BE-së. Përderisa këto domosdoshmëri të auditimit duhet të jenë të realizueshme me një pajtueshmëri më të madhe me stadardet e kontabilitetit, udhëzimet Estoniane të auditimit janë të mangëta për cilidno rregull. Kjo dobësi e dukshme në standardet e auditimit nuk ndikojnë në auditimin e shumicës së entiteve me interes publik të cilat duhet që të bëhen në pajtueshmëri me Standardet Ndërkombëtare të Auditimit. Rregullorja e auditimit ka disa zbrastësira përsa i përket Rekomandimeve të Komisionit Evropian mbi kontrollën e kualitetit dhe mbi pavarësinë e auditorit. Autoritetet kanë identifikuar këtë çështje dhe legjislacioni i auditimit i cili tani për tani është nën diskutim, do të përshtat rregulloren e BE-së me praktikat më të mira. Pasi që rregulloret e reja hyjnë në fuqi, prioritetet po kthehen kah ndërtimi i monitorimit, mbikqyrjes, dhe regjimet disciplinore të cilat garantojnë pajtueshmërinë efektive. Ky vlerësim demonstron fuqzimin e kontabilitetit, auditimit, dhe standardeve etike në entitetet me interes publik dhe ndërmarrjet e vogla dhe të mesme janë sfida e ardhshme e Estonisë. Ky raport paraqitet në bazë të përvojës së vonshme ndërkombëtare në ekonomitë e zhvilluara dhe në vendet anëtare, si dhe amandamentet e pritura të acquis communautaire dhe rekomandon që Estonia të rrisë rregulloren e auditimit dhe praktikat (psh duke rishikuar edukimin profesional, sigurimin e kualitetit, dhe mekanizmat disciplinor) dhe qe Autoriteti Mbikqyrës Financiar të punëojë drejt forcimit të standardeve të kontabilitetit dhe auditimit në entietet me interes publik.

I. HYRJE

1. Ky vlerësim i praktikave të kontabilitetit dhe auditimit në Estoni është pjesë e një inciative të përbashkët të Bankës Botërore dhe Fondit Monetar Ndërkombëtar (IMF) për përgatitjen e Raportit për mbikqyrjen e standardeve dhe kodeve(ROSC). Vlerësimi përqëndrohet në pjesët e forta dhe të dobëta të mjedisit të kontabilitetit dhe auditimit që ndikojnë në kualitetin e raportimit financiar afarist dhe përfshin rishikimin e praktikës mandatore dhe praktikën aktuale. Gjithashtu përdor edhe Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar(SNRF)1 , Standardet Ndërkomëtare të Auditimit(ISA) dhe një pjesë relevante të Bashkimit Evropian(BE) të njohura gjithashtu si acquis communautuire si pikë fillestare dhe bazohet në përvojën ndërkombëtare dhe praktikat e mira në fushën e kontabilitetit dhe auditimit. 2. Estonia ka një popullsi prej 1.4 milion banorë, Bruto Produktin Shoqëror (GDP) per capita US$4,862.2 Aspitarat e Estonisë për të modernizuar ekonominë vendore dhe për tu bërë pjesë e Bashkimit Evropian kanë qenë fuqi shtyese për reformat ekonomike. Gjithashtu në këtë vend është implementuar një agjendë e gjërë e politikave të reformave të stabilizimit dhe strukturimit kundrejt një rënie të menaxhmentit ekonomik, duke përfshirë kështu edhe mirëmbajtjen e suksesshme currency board arrangementqë nga viti 1992. 3Autoritetet kanë kompletuar negociatat për anëtarësimin në BE dhe kështu Estonia u bë pjesë e BE-së më 1 Maj, 2004. 3. duke e pasur parasysh që Estonia ka pasur një rritje të popullatës së moshuar, qeveria ka pranuar që kah mesi i viteve 90 mendimi i gjërë qe sistemi i pensioneve i financuar nga tatimet, poqëse nuk kalon nëpër reforma do të ngarkojë buxhetin qëndror në fillim të shekullit XXI, poqëse nuk ka rritje të shkallëve tatimore apo pensionet zvogëlohen. Reforma e pensioneve ka filluar në vitin 1997 me miratimin e konceptit të tre shtyllave, duke u përbërë kështu nga Shtylla i – sistemi-pay-as-you-go; Shtylla 2 një sistem i privatizuar i obligueshëm, dhe shtylla 3 – një system privat vullnetar. Shtylla e tretë u paraqit në vitin 1998, me fondet e para të licensuara vitin e ardhshëm. Shtylla e dytë filloi të funskiononte në vitin 2002.

4. Investuesit e jashtëm kontrollonin shumicës e sektorit banker të Estonisë, me rreth 90% të pasurive bankare të mbajtura nga tre bankat që ishin pronë e jashtme. Në fund të vitit 2003, Estonia kishte gjashtë banka komerciale, një degë të bankës së jashtme, dhe diku rreth shtatë zyre përfaqësuese. Përpos kësaj në Maj 2004, më së 20 institucione financiare nga vendet anëtare të BE-së kanë njohtuar Autoritetin e mbikqyrjes financiare(FSA) dhe qëllimin e tyre që të ofrojnë shërbime ndërkufitare në Estoni. Shtrirjet dhe konsolidimet kanë forcuar një sector që më parë konsiderohej si i dobët. Kamatat e ulëta dhe rritja e fuqishme ekonomike ka kontribuar për një zgjerim stabil të bankave gjatë vitit 2002 dhe 2003. Gjatë kësaj periudhe huatë për bizneset dhe institucionet financiare janë rritur në mënyrë të dukshme. Megjithatë bankat e intervistuara nga ekipi ROSC kanë treguar se mungesa e raportimit financiar në një shkallë më të ulët, huamarrësit ndalojnë huadhëniet dhe rezultatet në kosto më të larta të transaksioneve. Bankierët kanë treguar se do të ishtë shumë e përshtatshme 1 Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit(IAS) dhe Interpretimet e Komisionit të Interpretimeve (SIC) është miratuar nga Bordi Ndërkombëtar mbi Styandardet e Kontabilitetit(IAASB) në Prill 20901. Në këtë kohë, IASB miratoi të gjitha IAS të lushuara më parë nga Komisioni Ndërkombëtar mbi Standardet e Kontabilitetit(IASC) Standardet e Kontabilitetit që janë zhvilluar nga IASB quhen Standardet Ndërkombëtare të Rarpotimit Financiar dhe interpretimet e tyre janë janë të IFRIC. Për qëllime të këtij raporti, të gjitha këto standarde dhe interpretime njihen si IFRS. 2 Fondi monetar ndërkombëtar, Ëorld Economic outlook database, Shtator 2003. 3 Me lansimin e EUROs në 1 Janar 1999, vlera e krunës Estoniane EEK kundrejt Euros ka qenë e fiksuar me vlerën konvertuese të Markës Gjermane. Të gjitha vlerat në këtë raport janë kalukuluar në një shkallë të aplikueshme në 31 Dhjetor, 2003. (EEK 12.41 = US$ 1.00)

Estonia – Kontabiliteti dhe Auditimi ROSC Faqe 1

që të merren masa të politikave që do të promovojnë prodhimin dhe shpërndarjen e pasqyrave më të besueshme financiare nga ana e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme. 5. Kompanitë që janë të listuara në berzëne e Tallinit kanë kapitalizim në vlerë prej 3.8 miliardë $ që nga viti 2003.4 Kjo është më tepër se 55% e GDP e vitit 2003(6.8miliardë $).5 Fillimi i fondeve të pensioneve të shtyllës së dytë ka krijuar një klasë të re të investuesve vendorë institucional. Edhepse ata mund të investojnë jashtë vendit, fondi i pensioneve të shtyllës së dytë i kanë blerë ekuitetet lokale në vitin 2002 dhe 2003. Megjithatë skema e tregëtisë ilustron problemet më të cilat ballafaqohen investuesit në këmbimet e vogla siq janë berza e Tallinnit, e sidomos ato institucione që kanë për qëllim portofoliot e përziera. Shpallja më e fundit e grupit HEX është që ka plan që të bashkojë në Helsinki, Tallinn dhe Riga në një entiet të vetëm tregëtar në Maj 2004 dhe për këtë arsye ajo do të dukej një ekuitet lëhtësues financues dhe investim.

6. Si pjesë e BE-së, qeveria Estoniane dhe insitutcionet tregëtare duhet që të prezentojnë dhe të implementojë Acquis Communautaire për raportimin financiar afarist me rregullat e tyre të caktuara. Ajo që mund të jetë e nevojshme nga rregulloret mund të jetë një mësim i qartë nga skandalet e korporatave është që ato duhet të fuqizohen në mënyrë efektive dhe pajisen edhe me përdorimin e nxitësve dhe të informatave për të zmadhuar numrin e aksionarëve të informuar mire dhe të motivuar mirë. Funskionimi efektivi kapitalit bankar kërkon që infrastructure shtesë për shpalosjem e informatave financiare.

II. KORNIZA INSTITUCIONALE

a. Korniza themelore

7. Në aspektin ligjor, Estonia ka implemetuar acquis communautaire. Ekzistimi i një acquis të zhvilluar si duhet në fushën e rregullores së kontabilitetit dhe auditimit ka lehtësuar mënyrën e përcjelljes së modeleve të përshtatshme. Megjithatë, ngjashëm me vendet anëtarë të BE-së dhe vendet e tjera anëtare – Estonia shqyrton çështje të caktuara mbi krijimin dhe forcimin e institucioneve të caktuara për të implementuar dhe për të fuqizuar domosdoshmëritë e acquis. Përpos kësaj krijuesit e politikave kanë për detyrë të jenë në hap me ndryshimet eventuale të acquis, që janë pjesë e intervenimit ndërkombëtar si rezultat i skandaleve të fundit të korporatave.

8. Aktivitetet biznesore në Estoni janë të rregulluara fillimisht nga Kodi Komercial, që është i bazuar në acquis communautiare. Kodi komercial njeh dy lloje të kompanive me përgjegjësi të kufizuar: private dhe publike. Bazuar në rregulloren ligjore të kompanive me përgjegjësi të kufizuar: private dhe publike. Bazuar në rregulloren ligjore të kopmanive të kufizuara, ato private përfshijnë kompanitë me një numër të vogël të aksionarëve, ndërsa ato publike përfshijnë një numër të madh të aksionarëve. Kompanitë publike më përgjegjësi të kufizuar kanë strukturë meanxhuese prej tre shtresave(aksionarët, bordin mbikqyrës, dhe bordin menaxhues) ndërsa ato private përfshijnë një strukturë dy shtresore të menaxhmentit (aksionarët dhe nordin menaxhues).

9. Përgjejgjësia e përbashkët e anëtarëve të Bordit për ndershmërinë e pasqyrave financiare është konsistente me praktikat më të mira të BE-së, 4 Tallinn Stock Exchange, Equity Market Capitalization, December 31, 2003.

5 International Monetary Fund, Ëorld Economic Outlook Database, September 2003.


por drejtorët nuk veprojnë cdo herë sipas rregullave. Bazuar në Kodin Komercial, ndershmëria e pasqyrave financiare është përgjegjësi e tërë Bordit. Në një strukturë një shtresore, kjo ka të bëjë me drejtorët ekzekutiv dhe joekzekutiv; dhe në një strukturë dyshtresore kjo ka të bëjë me drejtorët menaxhues dhe me drejtorët mbikqyrës.6 Ky është një mekanizëm i përshtatshëm për të menjanuar që një numër i kufizuar i anëtarëve të Bordit, e posaçërisht drejtorët ekzekutive, performanca e të cilëve pasqyrohet në pasqyrat financiare, kanë një rol të posacëm në krijimin e përmbajtjes. Megjithatë, në praktikë, sistemi kontabël Sovjetik – kur shefi i kontabilitetit ka dhënë përgjegjësi për ndershmërinë e pasqyrave financiare, mund të ketë një ndikimi të kundërt: Drejtorët të cilët nuk i kushtojnë shumë rëndësi detyrës së tyre, mund që të lënë anash rregullat dhe politikat e caktuara të kompanisë.

10. Legjislacioni Estonian mbi përgjegjësinë e drejtorëve është në fuqi por ende nuk është testuar. Përpos përgjegjësisë civile të përmendur me herët, Kodi penal njeh prezentimin dhe dhënien e pasqyrave financiare false si një veprim kriminel.

11. Akti i Kontabiliteitit lejon kompanitë që të aplikojnë IFRS apo Standardet Estoniane të Kontabilitetit (SEK) gjatë përgatitjes së pasqyrave financiare të konsoliduara për entitetet e tyre. Nje akt i kontabilitetit, i dërguar në vitin 2002, është efektiv për peridhat e kontabilitetit që fillojnë apo janë pas 1 Janarit 2003. Akti ka tejkaluar Aktin e kaluar të Kontabilitetit që ka qenë në fuqi që nga 1 Janari 1995. Kompania mund të zgjedh kornizën e kontabilitetit që aplikohet për pasqyrat financiare të konsoliduara dhe ligjore. Nëse IFRS janë zgjedhur nuk ka nevojë për përgatitjen e pasqyrave financiare sipas SEK.

12. Rregullat tatimore dhe rregulloret ne Estoni kanë më pak ndikim në pasqyrat financiare me qëllim të përgjithshëm se sa në shumicën e vendeve të BE-së. Kjo mund të ketë një ndikim të dyfishtë (a) stimulues të redukuar për përcaktimin e të hyrave neto të raportuara dhe (b) fuqizimi i redukuar i standardeve të kontabilitetit në ndërmarrjet e vogla dhe të mesme. Së pari në të gjitha vendet e BE-së opcioni për të përdorur apo jo SNRF apo standardet kombëtare të kontabilitetit do të kërkojnë që autoriteti tatimor të garantojë që të gjitha kompanitë të cilat marrin IFRS për pasqyrat e tyre financiare trajtohen në aspektin tatimor si të gjitha kompanitë të cilat përdorin standardet kombëtare të kontabilitetit. Psh Autoritetet tatimore do të duhej të garantonin që të gjitha pasqyrat financiare te përgatitura sipas IFRS apo SNE do të ishin një pikë e mirë fillestare për të kaluluar fitimin e tatueshëm, dhe të garantojë të rregulla të cakutara tatimore vazhdojnë që të lejojnë kredi dhe kejim të cakutara, pamarëparasysh trajitimin kontabël. Që nga viti 2000, pagesa e të hyrave tatimore të përgjithshme në Estoni është e zhvlerësuar deri në momëntin e shpërndarjes së fitimit, dhe kështu që fitimet e investuara përsëri nuk janë të tatueshme. Për këtë arsye kompanitë në Estoni janë më pak të shtypura për të kënaqur domosdoshmëritë e kontabilitetit të autoriteteve tatimore në dallim me shumë vende të BE-së. Së dyti shumë vende të BE-së tash për tash kanë një lidhje shumë të fortë në mes të kontabilitetit dhe tatimeve. Si rrjedhim, autoritetet tatimore në mënyrë tradicionale kanë luajtur një rol fuqizues të kontabilitetit për të kryer auditime të tatimeve deri në atë masë sa që bankerët komercial kanë përdorur deklaratat tatimore më tepër se sa pasqyrat financiare në vlerësimin e krediteve të tyre në NVM. Rregullat Estonia kanë larguar në mënyrë të dukshme nevojën për tatime e cila në mënyrë indirekte ka kontribuar për forcimin e standarderve të kontabilitetit. Për këtë arsye, pajtueshmëria me standardet e kontabilitetit në ndërmarrje të parregulluara7 6 Kjo është e reflektuar në domosdoshmërinë e paraqitur në Aktin e Kontabilitetit që cek se të gjithë Drejtorët Ekzekutiv, Joekzekutiv dhe mbikqyrës nënshkrujanë pasqyrat financiare të kompanisë. 7 Në këtë raport, ndërmarrjet e parregulluara janë ato që nuk janë nën mbikqyrje të Autoritetit Mbikqyrës Financiar.


mbështetet në dy shtylla(profesionin e auditimit, poqëse entiteti i nënshtrohet audtimit, dhe menaxherët e korporatave, të cilët përgadisin pasqyrat financiare). Për këtë arsye, dobësitë që janë të lidhura me menaxhmentine korporatave dhe profesionin e auditmit i cili është i diskutuar në këtë raport janë me një rëndësi të posacme për të rritur kualitetin e raportimit financiar në ndërmarrjet e parregulluara, që luan rol me një pjesë të madhe të GDP.

13. Ligji kërkon që shumica e entieteve me interes publik duhet të përgadisin pasqyrat e tyre financiare të konsoliduara dhe legale në pajtueshmëri me SNRF që në fillim të 1 Janarit, 2005. 8Institucionet financiare, kompanitë financiare holding, komapnitë holding me aktivitet të përzier apo siguruesit, dhe kompanitë aksionet e të cialve apo sigurimet janë pjesë e berzës në Estoni apo në BE do të jenë të obliguara që të përgadisin pasqyrat e tyre financiare në pajtueshmëri me IFRS që nga data 1 Janar 2005. Përpos kësaj fondet e pensioneve dhe të investimeve nuk do të jenë të kërkuara që të përgadisin pasqyrat financiare në pajtueshmëri me IFRS, edhepse ato janë entitete me interes publik. Estonia ka zgjëruar fushëveprimin e Rregullores BE 1606/2002 mbi përdorimin e IFRS. Momentalisht rregullorja e bën të obligueshme përdorimin e IFRS vetëm për komapnitë e listuara.9 Megjithatë nenet Aktit të Kontabilitetit kërkon që kompanitë e listuara të përgadisin pasqyrat e tyre financiare në pajtueshmëri me SNRF,10 mund që evetualisht të vie në konflikt me acquis nëse një standard i caktuar nuk është i miratuar nga Komisioni Evropian. Rregullorja 1606/2002 kërkon që komanitë e listuara të përgadisin pasqyrat e tyre financiare në pajtueshmëri me SNRF të fuqizuara(SNRF të miratuara nga Komisioni Evropian). Në rastet kur një standard nuk është i miratuar, nuk është i kërkuar që të aplikohet nga kompania. Edhepse kjo duket si një debat teorik, kundërshtimi në mes të Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit 32 dhe 39 mbi insturmentet financiare dhe komentet e fundit të lëshuara Komisioni evropian kanë shpier që ekipi ROSC të rekomandojë autoriteteve estoniane të ndryshojë Aktin e Kontabilitetit17.2 për të menjanuar këtë diskrepancë formale me acquis.11 Në fast, FSA gjithashtu ka identifikuar këtë problem potencial, dhe ka propzuar ndryshimin e artikullit 17.2. Gjithashtu duhet theksuar që Ministria e Financave ka planifikuar ndryshimin e neneve të Aktit të Kontabilitetit ashtu që entitetet me interes publik do të jenë të obliguar që të përgadisin pasqyrat e tyre financiare bazuar në SNRF. Ky nen gjithashtu është përgatitur dhe do ti dorëzohet Qeverisë për aprovim së shpejti.

14. Për shkak të detyrimeve të Direktivës së Katërt dhe të Shtatë, Estonia kërkon domosdoshëmri të thjeshtuara të raportimit financiar mbi 8 Në këtë raport, entietet me interes publik janë ato të cilat në publikun e gjërë kanë një interes nga ndershmëria e llojit të punës së tyre, madhësisë së tyre, numrit të punëtorëve, nivelit të aksionarëve. Shembujt përfshijnë bankat, kompanitë e sigurimeve, fondet e investimeve, fondet pensionale, kompanitë e listuara, dhe ndërmarrjet e mëdha. Ky definim është konsistent me konceptin e diskututar dhe është zhvilluar gjatë përgatitjes së REkomandimeve mbi kontrollen e kualitetit dhepavarësinë e auditorit në Komisionin e BE. Propzimi për Direktivën e tetë përfshin më tepër udhëzime për këtë çështje.

9 Rregullorja 1606/2002 e Parlamentit Evropian dhe e Këshillit e datës 19/06/2002 mbi aplikimin e Standardeve të Kontabilitetit.

10 Referohuni Artikullit 17.2 të Aktit të Kontabilitetit

11 Referohuni klomenteve të Komisionit Evropian të datës Nëntor 2003 që janë të lidhura me artikujt e rregullores 1606/2002 dhe Direktivës së Katërt dhe të Shtatë. Komenti i caktuar “ deri në masën kur një standard i refuzuar bie në konflikt me një standard të miratuar – psh gjatë ndryshimit të një standardi të miratuar – standardi i refuzuar mund të mos aplikohet. Kompania mund të vazhdojë të aplikojë në tërësi standardin e miratuar nga BE.


ndërmarrjet e vogla dhe të mesme, të cilat në përgjithësi identifikojnë nevojat e përdoruesve të pasqyrave financiare të NVM. NVM numd të vazhdojnë të aplikojnë SME-të, Ligji kërkon që SME të harmonizohet me SNRF. Te gjitha ndryshimet që janë të bazuara në standardet vendore dhe që janë krahasuar me SNRF mund të shpjegohen dhe të justifikohen. Në anën tjetër, ligji lejon përdorimin e vazhdueshëm të EAS nga disa ndërmarrje të mëdha të cilat nuk bien në fushëveprimin e kompanive që do të përdorim SNRF që nga viti 2005. Publiku i gjërë mund të ketë interes që këto kompani të mëdha të përdorin SNRF, pasi që EAS mund të mos i ofrojnë publikut të gjërë informata të përgjithshme mbi këto ndërmarrje(ndërmarrjet shtëtërore apo private).

15. Kodi komercial përfshin disa nene nga të cilat dividendat janë të në dispozicion për shpërndarje, domosdoshmëritë ligjore, dhe çështje të tjera të kompanive të cilat mund të kenë ndikim varësisht nga standardet e kontabiltietit që janë të përdorura për përgatitjen e pasqyrave financiare. Koekzistenca e pasqyrave financiare të entieteve ligjore të përgatitura në pajtueshmëri me SNRF dhe EAS mund të ngrisin brenga lidhur me kompanitë Estoniane dhe me nivelin e tyre të veprimit.

16. Ndërmarrjet Estoniane ballafaqohen me detyrime më të mëdha lidhur me auditimin në krahasim me vendet e tjera anëtare të BE-së. Kodi Komercial kërkon që të gjitha kompanitë me përgjegjësi të kufizuar që janë private dhe publike – kapitali aksionar i të cilave është më i madh se 400,000EEK (ekuivalent me 32,232$) – të përcaktojë një auditor.12 Për kompanitë me kapital askionar më të ulë, është ende e mundur që të angazhojnë Auditor. Kjo mund të përcatohet me nenet e komapnisë, apo është e përshrkuar në ligj në rastet e posaçme. Përpos kësaj, ligji i kontabilitetit kërkon që entietet kontabël që tejkalojnë dy apo tre shkallë – që e kanë bilancin e gjendjes total 3 milion EEK(ekuivalent me 341,740$), qarkullim neto apo të hyra në vlerë prej 6 milion EEK(ekuivalent 483,480$) dhe numër të të punësuarve (5). Këto kufizime janë dukshëm më të ulëta nga ato në Direktivën e katërt të BE-së dhe mund të shkaktojnë auditim të pasqyrave financiare në rastet kur nuk ka domosdoshëmri të interesit publik. Një kërkesë e tillë e auditimit mund të shkaktojë dëme tek kualiteti i auditimit, edhe për entietet me interes publik, pasi që e tërë cilësia bëhet e dëmtuar dhe pajtueshmëria bëhet gjithashtu e dëmtuar pa masa mbrojtëse kundërvepruese.

17. Aksionarët caktojën Auditorin, por për dallim nga disa shtete të BE-së, Kodi Komercial nuk përfshin përfundimin që do të mund të ofrojnë masa shtesë për pavarësinë e auditorit. Për këtë arsye, Auditori mund të jep dorëheqje apo të largohet nga një veprim auditimi. Arsyet nuk paraqiten para autoriteteteve mbikqyrëse. Kodi gjithashtu nuk kërkon që auditorët të vijojnë takimin vjetor të aksionarëve dhe të jenë në dispozicion për pyetjet nga aksionarët.

18. Ekzistojnë disa kërkesa shtesë lidhur me auditimin e firmave investuese, bankave, sigurimeve dhe kompanive të listuara. Në lidhje me auditoret e jashtëm që janë të licensuar nga Autoriteti Bankar Mbikqyrës, rregullat në vijim aplikohen:

Caktimi i auditorëve që i nënshtrohet domosdoshmërive të caktuara të kompetencës. Ligji kërkon që auditori apo firma investuese, banka, apo kompania e sigurimeve të plotësojë ekspertizën dhe kërksat për përvojë. Megjithatë, vetëm Akti mbi Aktivitetet e Sigurimeve ofron që caktimi i një auditori për një kompani duhet që fillimisht të aprovohet nga FSA. Legjislacioni mund të merret parasysh futjen e vetos kundrejt caktimit të

12 EEK 400,000 është një kapital minimal i aksioneve për një kompani publike të limituar si në artikullin 222 të kodit komercial.


auditorit para aprovimit të mërpashëm dhe zgjerimi i së drejtës së vetos për të gjithë të licencuarit e FSA. Përvoja me mekanizmat e aprovuar më herët ne vendet e tjera ka treguar se ky veprim mund të dobësojë rolin e mekanizmave mbikqyrës në rastin e dështimit të auditimit, pas kontestit të aprovimit të autoritetit.

Auditimi i pasyrave të konsoliduara financiare. Firmat investive dhe bankat që i përkasin grupit të njejtë të konsolidimit do të auditohen nga së paku një auditor. Kjo rregull nuk ekziston në industrinë e sigurimeve për kompanitë e listuara. Ky nen i formuluar nuk do të rezultojë përherë në auditim të kualitetit të lartë, pasi që ai mund të kërkojë nga një kompani që të punësojë një firmë të dobësuar të kontabilitetit të jashtme për të audituar një degë të jashtme për një arsye, sepse ai i përket rrjetit të njejtë të auditimit ashtu si edhe firma e auditimit kryesor. Neni ligjor i cili mund të jetë më tepër efektiv nëse e paraqet principin të culin auditori e bart përgjegjësinë e plotë për raportin e auditimit në lidhje me pasqyrat financiare të konsoliduara.

Kontributi për procesin e mbikqyrjes. Një auditor i bankave dhe i sigurimeve bën detyra të caktuara dhe lëshon raporte të posacme në pajtueshmëri me statutin me qëllim të ofrimit të ndihmës FSA në kryerjen e funskioneve të saj mbikqyrëse. Këto detyra përfshijnë edhe sistemet për mirëmbajtje të llogarive të kontabilitetit dhe sistemeve adekuate te kontrollit të brendshëm, ddhe gjithashtu a janë adekuate lejimet për humbjet nga huatë(bankat), dhe se a janë paraqitur drejt nenet teknike(sigurimet). Në praktikë auditorët e bankave nuk duket sikur dorëzojnë raportin e zgjatur. Ashtu siq paraqitet banka në formë komplekse, inspeksioni është duke u treguar më i nevojshëm si burim i mbikqyrjes. Përderisa FSA kryen inspekcione në vendin e ngjarjes, do të duhej që ajo të fuqizojë këtë domosdoshmëri dhe të kërkojë nga auditori që të jep ndihmë për ato lëmi tek të cilat vlerat e auditorit mund të përshaten në mënyrë të cakutar.

Çështjet me interes urgjent të FSA. Ligji gjithashtu kërkon që auditori të komunikojë cështjet e caktuara tek FSA. Këto përfshijë instancat e mashtrimeve, koncerneve të vazhdueshme, apo ceshtjet të cilat mund të shkaktojnë një opinion të auditorit. Detyra e Auditorit për besueshmërinë, shkelet nga Statuti dmth. Autoriteti mbikqyrës mund të pranojë informata konfidente nga auditorët.

FSA tashmë ka pranuar këto fusha potenciale për përmirësim dhe tashmë është duke punuar me qeverinë për të marrë masat e duhura.

19. Skandalet e fundit të kopmanive ne SHBA dhe në BE kanë kërkuar që Estonia të rishikojë më tutje Aktin Publik të Kontabilistëve që është në fuqi që nga viti 1999. Estonia është duke marrë parasysh prioritetet për të përmirësuar kualitetin e auditimit. Këtu përfshihen: kontrolla e jashtme e kualitetit, standardet e kontabilitetit, pavarësinë e auditorit dhe mbikqyrja publike e profesionit të auditimit.

20. Berza e Tallinn dhe regjistri i kompanisë ka përdorur informata të avancuara të për të bërë informatat e kompanive publike. Kodi komercial kërkon që pasqyrat financiare të vëhen në dosje tek Regjistri Komercial jo më larg se gjashtë muaj deri në fund të vitit fiscal për kopanitë e listuara private dhe publike. Bankat, kompanitë e sigurimeve, firmat investuese janë gjithashtu të obliguara.

B. Profesioni

21. Dallimet në profesionalitetin teknik të auditorëve Estonian ka shpie deri tek dallimet e qarta në kualitetin e auditimit. Si rrjedhim i acquis communautaire, e drejta për të kryer auditime të pasqyrave financiare është


rezervuar për anëtarët e Bordit Estonian të Auditorëve. Ky Bord, që u themelua në vitin 1999, ka 429 individë, nga të cilët 289 operojnë si praktikantë (20 janë suspenduar përkohësisht) dhe bilanci vepron në 58 firma të regjistruara të auditimit. Firmat e Auditmit përfshijnë firma locale të auditimit të rrjetave lokale të auditimit, si dhe firmat lokale. Përdoruesit insitucional të pasqyrave financiare përshrkuajnë profesionin e auditimit si tre pjesë:

Audtimi i Kualitetit të lartë- mund të pritet nga firma të cilësisë së lartë, që përbëjnë 25% të profesionit.

Auditimi i cilësisë adekuate – mund të pritet nga përafërsisht 10 firma të auditimit dhe përfshijnë 25 % të profesionit.

Auditimi i cilësisë së ulët - mund të pritet nga 50 % e profesionit.

Përderisa janë bërë pak teste për të vërtetuar këto të dhëna, dëshimtë empirike që paraqiten në Pjesën IV të këtij raporti jep përparësi për këto perceptime. Gjithashtu mendimi i publikut që gjysma e profesionit është jo mjaft cilësore ka efekt negativ në tregjet kapitale që janë të funksionueshme si duhet dhe ndërmjetësimin e duhur bankar. Vlera e një auditimi është e bazuar në besimin e përdoruesve. Gjatë bisedave për fuqizimin e Standardeve të Kontabilitetit dhe Auditimit, Bordi Estonian i Auditorëve kupton se situata e tanishme kërkon iniciativa të mëtutjeshme për të rritur besimin publik në funskionin e Estonisë.

22. Mandati i Bordit të Auditorëve nuk përfshin në mënyrë eksplicite shërbimin ndaj interesit publik. Akti i kontabilitetit ka themeluar Bordin Estonian të Auditorëve si një: ”shoqatë profesionale e vetmbajtur e auditorëve Estonian, e cila organizon aktivitetet profesionale të auditorëve dhe mbron të drejtat e auditorëve” Profesioni i Auditimit përbëhet nga klientet, garantuesit për kredi, qeveritë, punëdhënësit, të punësuarit, investuesit, komuniteti biznesor dhe finanaciar, dhe të tjerët të cilët mbështeten në objektivitet dhe integritet të auditorëve për të mbajtur funksionimin adekuat të tregëtisë.

23. Akti i kontabilitetit njeh profesionin si të vet rregulluar dhe të pavarur, me një përjashtim të vlerësimit të mundësive profesionale të kandidatit dhe kompetencat para kualifikimeve. Përpos detyrave të tjera që caktohen me akt, Bordi i Auditorëve është duke organizaur edukimin e vazhdueshëm profesional.

24. Bordi Estonian i Auditorëve ka mungesë të domosdoshmërive të etikës profesionale dhe rregullat strikte për pavarësinë e Auditorit. Bordi Estonia i Auditorëve ka një kod të mirësjelljes profesionale për anëtarët, i cili është i bazuar në Kodin Etik të Kontabilistëve, publikuar nga IFAC(rishikuar në vitin 2001). Akti i kotantabilitetit dhe udhëzimet e auditimit nuk ndalojnë auditorët që të pranojnë punët joaudituese nga klientët e auditimit, duket përfshirë këtu edhe disenjimin e sistemit të informative financiare, dhe implementimin e shërbimeve të vleresimit.13 Veprimet kundër shkelësve të principeve specifike të pavarësisë, ashtu siq ceket në Kodin Etik të IFAC, janë të vështira për tu fuqizuar pa një kod adekuat të etikës dhe domosdoshëmërite e kërkuara(në fakt dhe paraqitje).

25. Masa më të theksuara qeverisin auditimin e bankave, kompanive te sigurimeve, dhe firmave të investimeve por jo edhe për ndërmarrje të listuara. Auditimi i bankave dhe komapnitë e sigurimeve duhet të bëhen në një periudhë pesë vjecare mandatore. Në praktikë një partner firmë që është përgjegjës për kryerjen e një auditimi kalon në rotacion. Pasi që auditori është i definuar në nenin 2 të Aktit të Kontabilistëve si një person fizik apo firmë, nuk është e qartë se a ka qenë qëllim legjilativ të kufizohet rotacioni mandator për pratnerin më parë se për 13 Udhëzimet e Auditimit janë lëshuar nën Rregulloren 50 të 15 Qershorit 2000, nga Ministria e Financave.


firmën, ashtu siq është e interpretuar nga Autoriteti për mbikqyrje financiare dhe firmat e Auditimit. Gjithashtu është e paqartë pse legjilacioni nuk ka tejkaluar rotacionin mandator për kompanitë e listuara dhe për sigurime.

26. Legjilacioni Estonian që ka të bëjë me përgjegjësinë e Auditorit nuk është testuar. Ligji ekzistues redukon efikasitetin e këtyre neneve. Kreditorët dhe mbajtësit e ekuiteteteve mbajnë opinionin e tyre ndaj auditorëve, pjesërisht për shkak të mendimit qe opinioniet e tilla marrin shumë kohë. Çështjet kyqe që janë të lidhura me legjilacionin Estonian të Auditorëve përfshin pikat në vijim: 14

Palët e treta mund të paraqesin dëmtimet e shkaktuara nga Auditori për detyrat e tij/saj. Bazur në Aktin e Kontabilitetit, një auditor apo një firmë është i obliguar që të ofrojë shërbime të auditimit më kujdes të shtuar, dhe të shikojë rregullat e profesionit. Auditori ka të ashtuquajturën “përgjegjësi objektive” për dëmtimet e ngjara në lidhje me shërbimet e auditimit që janë ofruar. Cdo marrëveshje në letrën e auditimit që kufizon përgjegjësinë e një auditori është zbraztësi. Gjylatësit Estonian tregojnë se një palë e tretë mund të ankohet para gjykatës ndaj një auditori. Auditori ka përgjegjësi ndaj kompanisë dhe palëve të treta që do të mbështeten në punën e auditorit. Njëra nga mbrojtjet si veprim neglizhent do të rezulton që auditori ka bërë detyrën e tij/saj pa kujdes. Edhepse kjo nuk është testuar, dëshmi që auditimi është kryer si duhet, është përcjellja e standardeve të caktuara.

Përfundimisht, nuk është e qartë nësë një gjykatë do të trajtojë një auditor sipas ISA – në rastet kur Auditimi është i kryer në pajtueshmëri me ISA(psh. Bankat) pasi që kërkesat gjuhësore në procedurat juridike para gjykatave mund të kërkojnë një përkthim zyrtar të ISA, i cili do të publikohet në vazhdim.

Kodi kriminel identifikon rastet e përgjegjësisë për vepra kriminele të Auditorit. Avokatët Estonia luftojnë gjatë tërë kohës mbi ceshtjen se terminologjia e Kodit Kiminal është e paqartë. Por ekzistojnë situata të caktuara të përgjegjësisë së kufizuar të auditorit që janë të përfshira në Kodin Kriminel që mund të rezultojnë deri në tre vite burgim. Për këtë arsye, mund të ekzistojë nevoja për të themeluar lidhje më të qarta mbi Kodin kriminel dhe mbi Kodin e kontabilitetit.

27. Firmat e Auditimit janë përgjithësisht të inkorporuara si kompani më përgjegjësi të kufizuar me një kapital të ulët të aksioneve, e cila ofron pak ndihmë për pohuesit. Kodi i Kontabilitetit kërkon që Auditorët të përdorim sigurim për dëmshpërblim. Bordi Estonian i Auditorëve themelon një vlerë minimale të dëmshpërblimit (përafërsisht 16,000$) dhe kushtet themelore të kontratës për sigurim të dëmshpërblimit. Megjithatë, Akti është tani për tani në process të ndryshimeve. Bazuar në drafitn e ri të Kodit të Kontabilitetit, auditorët do të jën ëtë obliguar që të marrin sigurim mbi dëmshpërblim në vlerë prej së paku 500,000EEK(ekuivalent me US$ 40,290). Megjithatë, FSA ka tërhequr vërejten që sigurimi i dmëshpërblimit, edhepse i përdorur në disa shtete të BE-së, mund të dëmtojë kulatitetin e shërbimeve në Estoni.

14 Ky raport përfshin principet themelore që janë të lidhura me fushat e cekura më lartë dhe disa ceshtje të tjera dhe nuk ka për detyrë që të jep më tepër se sa hyrje në këto ceshtje. Ky raport nuk është i paraparë për të qenë pjesë e ligjit, apo nuk është edhe këshillë ligjore për ata që e lexojnë atë.


C. Shkollimi/Arsimimi dhe Trajnimi Profesional

28. Trajnimi dhe shkollimi mbeten mbrapa nevojave të ekonomisë së Estonisë e cila është në zhvillimi e sipër. Programi i kontabilitetit në universitetet udhëheqësë të Estonisë i përmbahet standardeve ndërkombëtarisht të paraqitura/njohura. Etika afariste është kurs i obligueshëm në vitin e tretë për të gjithë studentët e administratës afariste. Pavarësisht nga përparësitë, studentët tregojnë që disa anëtarë të fakultetit nuk kanë vijuar përshtatje adekuatë dhe nuk i kanë adaptuar programet i tyre që t’I takojnë/përmbushin kërkesat e ekonimisë aktuale të Estonisë. Personeli senior i Estonisë, në ndërmarrjet udhëheqëse, vërejti që niveli i mesëm i shkollimit/arsimimit të kontabilitetit është më mraba se sa Anëtarët e avancuar të Shteteve të BE dhe theksuan dallimin domethënës midis universiteteve dhe shkollave afariste.

29. Akti/Ligji i Kontabilistëve Publik (Auditorëve) të Autorizuar është në pajtueshmëri me Direktivën e Tetë Ligjore/Legjislative të BE për Kompani e 10, Prillit të vitit 1984, mbi aprovimin e personi përgjegjës për zbatimin/performimin e auditimeve ligjore të pasqyrave financiare.15 Komisioni/Komiteti profesionalisht i kualifikuar i formuar nga Qeveria punon me provimet profesionale. Shumica e anëtarëve në komisionin e kualifikuar janë të pamvarur nga profesioni i auditimit. Programi i provimeve duhet të aprovohet nga Ministri i Financave dhe mekanizmi i provimit është i financuar nga buxheti Shtetëror. Bordi i Auditorëve i Estonisë nuk ka të zhvilluar programin para-kualifikimit, përfshirë këtu edhe sillabusin dhe librat shkollore, duke mbuluar temat e listuara në Akt/Ligj. Gjithashtu, nuk ekziston një ofërtues për trajnimin mbi sektorin privat që i ofron kandidatëve ndihmë para se të marrin provimin profesional.

30. Bordi i Auditoreve i Estonisë në mënyrë jo adekuate vëzhgon/monitoron eksperiencen e punës dhe trajnimin para-kualifikues nga individët (trajnuesit) mbrenda firmave audituese. Përvoja e punës, që qon drejtë kualifikimit të anëtarësisë në Bordin e Auditorëve i Estonisë, është e zhvilluar nën udhëheqjen e mentorit i cili është gjithashtu anëtar i Bordit të Auditorëve i Estonisë. Megjithatë, Bordi nuk ka themeluar mekanizma për aprovimin e punëtorëve të përshtatshëm për sigurim të përvojës së përshtatshme të trajnuesve. Trajnuesi i auditimit selëktojn/zgjedh mentorin e tij/saj dhe trajnerin. Bordi nuk mbikëqyr kualitetin e dhënë në trajnim praktik.

31. Bordi i Auditorëve i Estonisë kërkon por nuk e detyron/imponon në mënyrë efektive pjesmarrjën e anëtarëve në vazhdim të shkollimit/arsimimit profesional (CPE). në mënyrë që të mbahet kualifikimin e tij apo saj, një auditor duhet të paraqet bordit të anëtarëve raport mbi aktivitetin e Bordit të Auditorëve i Estonisë së paku një tri herë në vit. Nëse bëhet e dukshme se auditori nuk ka mirëmbajtur kompetencën profesionale, bordi i menaxhmentit mund të kërkoj nga auditori t’I nënshtrohet një testi aftësie. Një pjesë/porcion domethënës të profesionit të auditimit nuk duket se ka mirëmbajtur njohuri të mjaftueshme teorike dhe aftësi profesionale. Dhe si pasojë, nuk mbajtur ritëm me ndryshime të 15 duhet të përmendet që edhe pse Direktiva e Tetë Ligjore/Legjislative e BE për kompani përmbanë disa kërkesa mbi regjistrimin dhe integritetin profesional, nuk I përfshinë kërkesat se si duhet të zhvillohet një auditim ligjor dhe niveli I mbikëqyrjes publike apo sigurimi I kualitetit të jashtëm që është I nevojshëm të sigurohet auditimi I kualitetit të lartë. Mungesa e qasjës harmonizuese për auditim ligjor në BE ishte arsye kryesore mprapa propozimit të Komisionit për një Direktivë të Tetë Ligjore/Legjislative të BE për Kompani (Mars 2004), e cila mirëmbanë kushtet themelore mbi shkollimin/arsimimin nga Direktivat ekzistuese por e zgjëron fushën e aplikimit të legjislacionit të BE duke paraqitur kërkesa të reja që mirren me metodën në të cilën auditimi duhet të zbatohet/performohet dhe strukturat e nevojitura për të siguruar kualitetin e auditimit, gjithashtu edhe të sigurohet besimi në funksionin e auditimit.


fundit në mjedis të kontabilitetit dhe auditimit. Neglizhimi i zbatimit të kërkesave të CPE kontriboun në kualitet të ulët të auditimit dhe situata e përshkruar nën paragrafin 21 më lartë.

D. Vendosja e Standardeve të Kontabilitetit dhe Auditimit

32. Ligji/Akti i Kontabilitetit i siguruar për themelimin e Bordit të Estonisë për Standarde të Kualitetit (EASB) funksioni i të cilit është të publikojë/lëshojë udhëzues të kontabilitetit, që shpejgon dhe specifikon Ligjin e Kontabilitetit. EASB është një komitet/komision i pamvarur ku rregullat e procedurës janë të aprovuar nga Qeveria me propozimin nga Ministria e Financave. EASB konsistohet prej shtatë anëtarëve të cilët janë specialist të kontabilitetit, ekspertët e kontabilitetit teorik apo kontabilistë praktikues.

33. EASB më ka ri-shkruar shumicën e Standardeve të Kontabilitetit të Estonisë dhe i sjelli ato më afër kërkesave të IFRS. Standardet e reja kombëtare janë bërë efektive për periudhat e kontabilitetit duke filluar më apo mbas 1 Janarit, 2003. Standardet e reja janë në mënyrë esenciale përmbledhje e thejshtëzuar e IFRS, në paragrafët e shenimeve koresponduese në standardet e IFRS dhe duke u fokusuar në 16 standarde (300 faqe) në fushat që jaën relevante për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme (NVM) të Estonisë. Disa fusha të kontabilitetit të IFRS jaën të mbuluara apo vetëm shkurtimisht apo aspak. Në fusha të tilla, trajtimi i IFRS është i rekomanduar, por jo i obligueshëm.

34. Mungesa e burimeve kufizon aktivitetet e EASB. Me buxhet të kufizuar dhe pa kuadro permanent, EASB vepron pothuajse vullnetarisht. Kjo mund t’I vështirësoj përshtatshmërinë e aktiviteteve të rëndsishme të EASB, e cila përfshin përkthimin, udhëzimin dhe interpretimin, që rezultojnë nga adoptimi i IFRS dhe Standardet e reja të Kontabilitetit e Estonisë. Për shembull, EASB nuk rishikon ceshtjet e kontabilitetit që janë të mundshme të pranojnë trajtim të dallueshëm apo të papranueshëm në mungesë të udhezimeve autoritative, me kënd vështrim në qasje të konsensusit në lidhje me trajtime të përshtatshme të kontabilitetit. 16 Prandaj, pregadit kthim të përgjitshëm të profesionit të auditimit për të zhvilluar interpretime/përkthime. Sië edhe kanë demonstruar, skandalet e fundit, që mbështeten vetëm në profesionin e auditimit, në kohën kur parimet e kontabilitetit lejojnë për interpretime të radhiten nga konzervative në agresive, mund të kenë nevojë të ri-vizitohen. Zhvillimi i kapacitetit të interpretimit mbrenda EASB duhen në mënqyrë të qartë të reflektojnë proceset dhe strukturat e ardhme të BE për interpretim consistent dhe aplikim të IFRS. gjithashtu, përkthimi i Estonisë të IFRS ende nuk është finalizuar dhe publikuar. Nuk është e qartë nëse kërkesat gjuhësore në procedura ligjore para gjyqeve do të vështirësojnë të drejtat e shfrytëzuesve të pasqyrave financiare të IFRS aktualisht të pregaditura nga shumica e kompanive të listuara.

35. Bordi i Auditoreve i Estonisë ka lëshuar udhezues të kontabilitetit (përfshirë këtu edhe etikat), që janë të aprovuara nga Minitrat e Financave si Rregullata 50 më 15 Qershor, 2000. udhezuesi prej 33 faqeve deklaron që auditorët duhet të zhvillojnë auditime në pajtim me ISA, duke ushtruar kujdes dhe

16 megjithatë, duhet të përmendet që Standardet e Kontabilitetit të Estonisë përfshijnë në mënyrë domethënëse më shumë shembujë se sa në IFRS. Këta shembujë janë qartësisht burim primar i interpretimit për pregaditësit dhe auditorët e pasqyrave financiare.


përpjekje përkatëse dhe në pajtueshmëri me parimet e integritetit, objektivitetit dhe pamvarësis. Megjithatë, udhëzuesit në mënyrë serioze mungojnë për cfarëdo roli rregullativ (shiqo Seksionin IV, Standardet e Auditimit si janë Dizajnuar dhe si janë Praktikuar).

E. Implementimi i Standardeve të Kontabilitetit dhe Auditimit

36. Kurfarë mekanizma efektiv nuk ekzistojnë për implementimin e kërkesave të raportimit financiar në ndërmarrjet e parregullta. Sic është diskutuar më lartë në paragrafin 12, autoritetet tatimore në Estoni kanë rol të zvogëluar të implementimit në krahasim me shumicën e Anëtarëve të Shteteve të BE. Gjithashtu, drejtorët ende nuk e kanë ndruar kulturën e tyre nga ajo ku raportimi financiar është i deleguar udhëheqësit të kontabilistëve në atë ku drejtorët duhet të sigurojnë pregaditje të vërtet dhe drejt të pasqyrave financiare të kompanisë. Përfundimisht, edhe pse shumica e NVM kërkojnë auditim ligjor, kualiteti i auditimit të NVM, mesatarisht, është i dobët, duke rezultuar në auditim të vlerës së ulët.

37. Që nga 2002, tregjet e bankave, sigurimeve dhe sigurive janë nën kontroll të një Autoriteti Mbikqyrës Financiar të integruar, që implementon standardet e bankave, firmave investuese, kompanive të sigurimit, kompanive të listuara, kompanive menaxheriale dhe fondeve investuese. Departamenti i Mbikëqyrjes së Tregut të FSA punësonë gjashtë advokatë dhe ekonomistë, njëri prej tyre direct i involvuar me ceshtje të kontabilitetit, raportimit dhe auditimit. për shkak të kuadrit të pamjaftueshëm, Departamenti i Mbikëqyrjes së Tregut nuk i monitoron pasqyrat financiare të të gjitha entiteteve të mbikëqyra nga FSA. Më parë, ai i monitoron pasqyrat financiare të eniteteve të cituara në berzën Tallin. Më tutje, Departamenti i Mbikëqyrjes së Tregut nuk e monitoron saktësinë dhe obligimet ligjore të pasqyrave financiare, por pajtueshmëria e shpalosjes së informatave që kanë të bëjnë me ndieshmërinë e cmimeve nga kompanitë e listuara me parime të deklaruara të kontabilitetit. Nuk ekziston ndonjë procedurë e standardizuar për monitorim të pajtueshmërisë me IFRS dhe ISA. Gjithashtu, nuk ëshë e qartë nëse ligji e siguron FSA me autoritet – nën rrethana specifike dhe procedura të definuara – të kërkojnë letrat e punës së auditimit dhe të obligojnë prodhimin e dokumentave apo pjesmarrjën e dëshmitarëve. FSA më i ka pranuar këto fusha potenciale për përmirësin dhe është aktualisht duke punuar me Qeverin për t’I marr masat e nevojshme për t’I adresuar ato. Berza Tallin nuk i obligon/implementon standardet e kontabilitetit.

38. Bordi i Auditorëve i Estonisë ka themeluar procedura për kontroll të kualitetit të firmave të auditimit dhe auditorëve, edhe pse efektshmëria e tyre mbetet diskutabile. Parimet dhe mungesa kryesore e sistemit ekzistues përfshinë çështjet në vijim:

Rezhimi i sigurimit të kualitetit fokusohet në auditorët individuale më parë se në firma të auditimit. Të gjithë anëtarët e Bordit të Auditorëve të Estonisë, përfshirë këtu ata të punësuar në firma të auditimit, janë të nënshtruar ndaj sistemit të sigurimit të kualitetit të Bordit. Prandaj, auditori individual më parë se sa firma e auditimit i nënshtrohet rishikimit. Së paku dy angazhime zgjidhen (një nga rishikuesit, një nga të rishikuarit) për rishikim dhe diskutim. Fusha e rishikimit actual të sigurimit të kualitetit nuk përfshinë një vlerësim të sistemit të mbrendshëm të kontrollit të firmës së auditimit, të përkrahur nga testimi adekuat të selektimit të dokumentave audituese për pajtueshmëri me standardet e aplikueshme të auditimit dhe kërkesat e pamvarura.


Cikli për të arritur mbulim të plotë të të gjitha auditorëve ligjor është shumë i gjatë. Bordi i Auditorëve i Estonisë rishikon vetëm 20 deri në 40 auditorë në vit. Duke marr parasysh që ekzistojnë 400 anëatrë në Bordin e Auditorëve të Estonisë, mbulimi i plotë do të merr 10 vite apo më shumë – shumë më shumë se standardet dhe kërkesat e industrisë të acquis. Bordi nuk e shkurton ciklin e auditorëve ligjor me klientët e entiteteve me interes publik.

Sistemi i sigurisë së garancionit nuk ka mbikëqyrje publike të përshtatshme. Sistemi i mbikëqyrjes publike nuk e përfshinë shumicën e jo-auditorëve. Edhe pse Akti/Ligji i Kontabilistëve Publik (Auditorëve) të Autorizuar, kërkon që vendimet e Bordit të Auditorëve në lidhje me suspendimin dhe përfundimin e një auditori duhet të koordinohet me komisionin/komitetin e kualifikimeve profesionale, e cila nuk e ka shumicën e jo-auditorëve, sistemit në përgjithësi i mungon mbikëqyrja adekuate publike. Si pasojë, sistemet e sigurisë së garancionit nuk kanë kredibilitet të qëndrojnë konfidencën publike dhe i demonstrojnë FSA dhe rregulluesve të tjerë largimin adekuatë të përgjegjësive vetë-rregulluese.

Arranzhmanet e besueshmërisë mund të kenë nevojë të përmirësohen. Nuk është e qart nëse me Ligj provizionet qëdominojnë në detyrë të besueshmërisë së një auditori, janë mjaft të gjëra, që t’I lejojnë Bordit të zhvilloj një rishikim më të detajizuar të kualitetit.

Përkundër përpjekjeve të Bordit, sistemi i sigurimit të kualitetit nuk ka pranuar resure adekuate për të bërë ndikim real në kredibilitet me publikun.

39. Akti/Ligji i Kontabilistëve Publik (Auditorëve) të Autorizuar i dha autoritet Bordit të Auditorëve të Estonisë të hetojnë dhe marrin sanskione në mënyrë që të detektojnë/zbulojnë, përmirësojnë dhe parandalojnë ekzekutim jo-adekuat të auditimit ligjor, por sistemi nuk është implementuar në mënyrë efektive. Ligji siguron gjoba, efektive civile, diciplinore (admonition, reprimand, fine dhe suspendin të përkohshëm apo të përhershëm) kriminale në rastet kur auditimi ligjor nuk është zbatuar/performuar komfor me ligjin. Nën rregullat aktuale, apelimet kundër saanskioneve diciplinore (fillimisht suspendimet) nga Bordi i Auditorëve të Estonisë janë të mbushura me gjyqe, ku këto sanskione anulohen në mënyrë të përgjithshme. Vëzhguesit vërejtën që auditorët e përjashtuar ishin në gjendje ti hedhin poshtë sanskionet për shkak të mungesës së dëshmive në dokumentet rishikuese të Bordit, që mund të rezulton nga fakti që Bordi është një institucion i ri dhe ka mungesë të resurseve. Ky problem mund të jetë i përzier nga mungesa e ekspertizës së tribunalit apelues në çështje specifike. Përfundimisht, nuk është e qart nëse sistemi ekzistues i hetimit dhe sanksionimit është në pajtim me kërkesat e drejtësis së zakonshme dhe në vecanti, me ato të Conventës Evropiane me të Drejtat e Njeriut,17 pasi që me sa duket nuk ekziston një ndarje e përshtatshme e funksioneve të ndërtuara në sistem.

III. STANDARDET E KONTABILITETIT SI JANË DIZAJNUAR DHE SI JANË PRAKTIKUAR/USHTRUAR

40. Standardet e Kontabilitetit të Estonisë janë të pajisura sipas nevojave të pasqyrave financiare të NVM. Parimet e matjeve dhe njohjes në Standardet e reja të Kontabilitetit të Estonisë janë shumë të bazuara në IFRS. Megjithatë, në disa raste, standardet kombëtare sigurojnë metoda të thjeshtëzuara/më të thjeshta dhe kërkojnë më pak shpalosje se sa ato të IFRS. Këto thjeshtëzime janë zakonisht të bazuara ose në nevojat e identifikuara të shfrytëzuesve/përdoruesve të pasqyrave financiare të NVM apo analizat cost-benefit. 17 Incorporuar në 1998 ne Aktin/Ligjin e Drejtave të Njeriut


41. Ekipi i ROSC zhvillojë vlerësime të zbrazëtisë së pajtueshmërise, duke nxjerrur 12 komplete të mostrave të pasqyrave financiare të pregaditura sipas IFRS dhe 6 komplete të pregaditura sipas EAS. Për rishikim të mostrës, ekipi i ROSC selektojë/zgjedhi 14 kompani të sektorit ndërmarrës (të listuara dhe jo listuara) dhe 6 banka dhe kompani të sigurimit. Kualiteti i pasqyrave financiare të EAS dhe IFRS tek shumica e entiteteve me interes publik në sektorin ndërmarrës është zakonisht shumë i lartë vetëm me disa relativisht ceshtje të vogla. Politikat dhe shpalosjet e kontabilitetit janë zakonisht shumë të qarta. Shpalosjet në bazë të segmentit dhe palës ndërlidhëse (të nënshtruara ndaj disa përjashtimeve) janë zakonisht të standardit të lartë. çështje domethënëse, që dalin kur mund të ketë material që nuk është në pajtueshmëri me EAS apo IFRS, gjithashtu ngrisin pyetje në lidhje me opinionin e auditimit:18

Kontabiliteti dhe shpalosjet e papërshtatshme për pronë të investimit që rezulton në neto të hyra/të ardhura të ekzagjeruara. Në disa shembuj, entitetet ri klasifikojnë pronën nga “prona, fabrika dhe pajisjet” në “pronë të investimit” dhe përfshininë pjesën e mbetur, e cila rezultonte nga ndryshimi nga IAS 16, modeli Prona, Fabrika dhe Pajisjet në IAS 40, modeli i vlerës së drejt, Pronë të Investimit, në pasqyrën e të hyrave/ të ardhurave. Megjithatë, IAS 40 kërkon që pjesa e mbetur që del nga riklasifikimi duhet të kreditohet në ekuitet, sipas IAS 16, më parë se sa në pasqyra të të ardhurave/të hyrave. Vec kësaj, disa shpalosje domethënëse të IAS 40 mungojnë në pasqyrat financiare (p.sh., shpalosja e metodave dhe vlerësimeve/supozimeve domethënëse të aplikuara në përcaktimin e vlerës së drejt të pronës së investimit).

Disa kërkesa që nuk janë pajtueshmëri me IAS 32 dhe IAS 39 në klasifikimin e instrumenteve të përziera/shumëfishta (borxhet e konvertueshme), dhe matjet e sigurimeve të tregëtueshme dhe investimeve afatgjata, që tregojnë nevojë për ndërtim të kapacitetit në këtë hapësirë/fushë.19Ekipi i ROSC diskutojë këto çështje me menaxhmentin, auditorët dhe agjencitë rregullative/rregulluese të cilat pranuan nevojën për ndërtim të kapaciteteve në këtë fushë. Megjithatë, ekipi i ROSC nuk vëzhgojë ndonjë çështje të jo pajtueshmërisë të llojit material që do të kishte rezultuar në corientim të shfrytëzuesit/përdoruesit të pasqyrave financiare.

Dështimet e mundshme t’I njohin humbjet e dëmtuara të pronës, fabrikës dhe pajisjeve, të cilat mund të rezultojnë në mjete të ekzagjëruara. Për shembull, një raport vjetor përshkruan ngjarje që tregojnë që mjetet afatë gjata të kompanisë mund të dëmtohen. Nuk është e qartë nëse testet e dëmtimeve të kërkuara nga IAS 36, Dëmtimi i Mjeteve/Aseteve, ishin performuar/zbatuar , pasi që kurfarë humbje të dëmtimeve nuk ishin njohur, që do të kishin mundur të rezultojnë në ekzagjërim të mjeteve/aseteve afatë gjata. Bankierët e përkrahin/mbështetin këtë analizë dhe theksuan disa

18 ekipi I ROSC përdori mostrim të rastiti të shtretësuar për të zgjedhur kompanitë që ishin analizuar në këtë raport. Megjithatë, për shkak të madhësisë së vogël të mostrës, nuk mund të konsiderohet të jetë përfaqësues I të gjitha kompanive të listuara. Prandaj, zbulimet, edhe pse të dobishme për ilustrim të problemeve potenciale në raportin financiare, janë relevante me dështimet e gjetura në pasqyrat financiare të kompanive të specifikuara. Zbulimet nuk janë parashikuar të reflektojnë problemet sistemike që do t’I aplikoheshin kompanive të listuara në përgjithësi. 19 IAS 32, Instrumentet Financiare: Shpalosja dhe Prezentimi, IAS 39, Instrumentet Financiare: Njohja/Paraqitja dhe Matjet.


shembuj që ata menduan që shumat bartëse të pronës, fabrikës dhe pajisjeve në pasqyrat financiare të audituara janë të ekzagjeruara.

Shfrytëzimi/përdorimi i papërshtatshëm i përshtatjeve retrospektive/prapvepruese të kontabilitetit që rezultojnë shpenzime modeste. Ndryshimet në kushtet e lizingut dhe ndryshimeve të ngjajshme në rrethana afariste që rezultojnë nga vendimet e menaxhmentit janë trajtuar si ndryshime në politikat e kontabilitetit dhe janë regjisruar karshi/kundër ekuitetit më parë se sa shpenzimit të periudhave aktuale dhe të ardhme. Këto përshtatje retrospektive/prapavepruese rezultojnë në raportim të fitimit më të lartë se sa ai që është i lejuar nga IFRS dhe nuk është në përputhje me IAS 8, Neto Fitimi apo Humbja për Periudhën, Gabimet dhe Ndryshimet Fundamentale në Politikat e Kontabilitetit, dhe IAS 17, Lizingjet.

Jo-shpalosja e mundshme e transaksioneve të palëve të ndërlidhura. Pasi që është në vecanti vështir të vlerësohet kualiteti i shpalosjeve të palëve të ndërlidhura, ekipi i ROSC vërejti një shembull kur një kompani e listuar është kontrolluar nga prindërit e tij duke siguruar vetëm informata të kufizuara në lidhje me transaksionet domethënëse me prindërit. Afër 80 për qind të të ardhurave/hyrave të kompanisë janë rezultat i shitjeve nga prindërit e tij dhe kishte pothuajse shitje domethënëse të shërbimeve dhe mallrave nga prindëri. Kompania gjithashtu transferojë njërin prej departamentëve të saj, kontabilitet për 30 për qind të shitjeve të prindërve dhe hyri në marrëveshje për licencim me prindërit. Nota e palës së ndërlidhur nuk është në pajtueshmëri me IAS 24, Shpalosja e Palëve të Ndërlidhura, pasi që nuk mirret me transferin e atij departamenti apo marrëveshjen për licnecim. Përderisa raporti i auditimit ishte në mënyrë të përshtatshme i kualifikuar për jo –pajtueshmëri me IAS 24, pasqyrat financiare nuk janë adekuate që në mënyrë të përshtatshme të informojnë aksionarët pakicë. Ekipi i ROSC nuk mund të themelonte nëse opinioni i kualifikuar i auditimit kishte aktivizuar/ngjallur ndonjë veprim nga FSA në përpjekje që të mbrojë aksionarët pakicë.

42. Në një numër të mostrave, është e paqartë së kush i ka pregaditur pasqyrat financiare të bazuara në IFRS. Ekipi i ROSC diskutojë politikat dhe shpalosjet domethënëse të kontabilitetit me menaxhmentin e kompanisë, gjatë misionit të tij këmbëngulës. Në atë kohë, mungesa e pronësisë nga menaxhmenti dhe personeli senior financiar sugjeruan që kompanitë ndoshta nuk kanë burime/resurse apo aftësi të pregadisinë pasqyrat financiare të IFRS. Prandaj, është e mundshme që auditorët ose kanë pregaditur ose siguruar ndihmë/asistencë domethënëse në pregaditjen e këtyre pasqyrave financiare. Kjo ngrit një çështje domethënëse të pamvarësisë – kjo ishte konfirmuar atëherë në disa raste – e ajo është se politikat aktuale të kontabilitetit të përcjellura nga kompanitë janë në pasjtueshmëri me shpalosjet e pasqyrave financiare të bazuara në IFRS. Një rishikim përmbledhës/I shkurt të pasqyrave financiare nuk i lejon ekipit të ROSC të konkludojnë në përhapje të kësaj çështje, por procesi i jashtëm i sigurimit të kualitetit të profesionit të auditimit, së bashku me vëzhgimin/monitorimin e rritur të raportimit financiar nga FSA, duhet t’I adresoj këto brengosje.

43. Kualiteti i pasqyrave financiare të audituara të EAS dhe IFRS në sektorin financiar është zakonisht shumë i lartë por mund të ketë dallime në mes të politikave të shpalosura të kontabilitetit dhe praktikave aktuale. Poltikat dhe shpalosjet e kontabilitetit janë zakonisht shumë të qarta dhe konfor/në pajtueshmëri me EAS apo IFRS. Një çështje domethënëse, që del kur mund të ketë jo-pajtueshmëri materiale me EAS apo IFRS, gjithashtu ngrit pyetje rreth opinionit të auditimit:


Mospërputhjet/mospajtimet në mes të politikave aktuale të kontabilitetit të përcjellura nga institucionet financiare dhe shpalosjeve në pasqyrat financiare të IFRS. Një numër i bankave tregon që ata e kalkulojnë dëmtimin në porcionin/pjesën e pasigurtë të kredive dhe llogaritë e pranueshme në baza të matriksit të provizionuar që specifikon rangun e tarifave të fiksuara të provizionit për numrin e ditëve kur një kredi është klasifikuar si jo-performuese (për shembull, 0 për qind nëse më pak së 30 ditë, 1 për qind nëse 30-90 ditë, 20 për qind nëse 90-180 ditë, 50 për qind nëse 180-360 ditë dhe 100 për qind të më shumë se 360 ditëve). Kjo metodologji mund të mos jetë në pajtueshmëri me IAS 39, e cila kërkon humbjet e dëmtimit apo kredis të llogariten/kalkulohen si dallimi në mes të shumës bartëse të mjeteve/aseteve dhe vlerës aktuale të qarkullimit të parasë së gasthme të vlerësuar në të ardhmën (duke përjashtuar humbjet kreditore në të ardhmën që nuk kanë ndodhur) të zbritura në tarifën origjinale të interesit efektiv të mjetit/asetit financiar. Ekipi i ROSC nuk është në gjendje të përcaktojë gjendjen materiale të daljes së tillë nga IAS 39. Ekipi i ORSC është gjithashtu i brengosur që politika shpaluese e kontabilitetit është bazuar në pajtueshmëri me IAS 39 kur bankat, në fakt, aplikojnë një politikë tjetër.

IV. STANDARDET E AUDITIMIT SI JANË DIZAJNUAR DHE SI JANË PRAKTIKUAR/USHTRUAR

44. Në ligj, Estonia kërkon të realizojë pëlqim maksimal me Direktivat dhe Rekomandimet e BE mbi auditimin dhe të krijoj një mjedis për implementim të ISA. Akti/Ligji i Kontabilistëve Publik/Auditorëve të Autorizuar dhe praktika aktuale nuk janë në pajtueshmëri me të gjitha provizionet mbrenda Rekomandimeve të Komisionit Evropian mbi pamvarësin e auditorit (16 Maj, 2002) dhe për sigurim të kualitetit për auditim ligjor (15 Nëntor, 2000). Rekomandimet e Komisionit janë instrumente jo-detyruese. Komisioni ka përcaktuar që Rekomandimet nuk duhet të jenë të mbështetura vetëm sa për të sjellur shkallë të nevojshme të aplikimeve rigoroze të kërkuara nga situata prezente dhe lëshoi një propozim për Direktivën e Tetë ligjore të BE për Kompani për të siguruar baza gjithëpërfshirëse ligjore për të gjitha auditimet ligjore të zhvilluara mbrenda BE. Fushat e zgjedhura/selektuara të dallimeve në mes të rregullativave të Estonisë dhe Rekomandimeve dhe përfshijrë kështu edhe Direktivën e propozuar, përfshijnë çështjet në vijim:

Mbikëqyrje publike: Në vitin 2000, Komisioni Evropian rekomandojë që sistemi mbi sigurimin e kualitetit duhet të ketë mbikëqyrje/kontroll adekuat publik. Kjo kërkesë për mbikëqyrje publike ishte parashikuar për të siguruar/garantuar se sigurimi i kualitetit është fakt dhe pamja e jashtme është një ushtrim me integritet të mjaftueshëm publik. i vetmi mekanizëm për mbikëqyrje publike është nepërmjet adresimit të kësaj të mete, Estonia është duke marrur parasysh një ndryshim në sistemin e saj të mbikëqyrjes në mënyrë që ta harmonizoj atë me propozimin për një Direktivë të Tetë Ligjore/Legjislative të BE për Kompani. Propozimi, nëse adaptohet, në mënyrë të domosdoshme do të avancoj parimet e mbikëqyrjes publike të caktuara në Rekomandimet e sigurimit të kualitetit. Parimet e zakonshme të BE të propozuara në mbikëqyrje publike paraqesin kerkesat minimale për një mbikëqyrje adekuate publike në Estoni.

Shpalosja e tarifes: Kur një entitet i interesit publik ka një organ qeverisës (p.sh., një bord mbikëqyrës), Komisioni Evropian rekomandojë në vitin 2002 që auditori duhet të shpalosë – së paku në baza vjetore me shkrim tek organi qeverisës – gjithsej tarifat që një auditorë, një firm dhe rrjeti i anëtareve të tij


kanë ngarkuar klientin dhe bashkëpunuesit e tij për prozision të shërbimeve gjatë periudhës raportuese. Kjo shumë totale duhe të zberthehet në katër kategori të gjëra të shërbimeve: auditimi sipas statutit, sigurimi i mëtutjeshëm, këshilla mbi tatimin dhe çështje të tjera jo-audituese. Për momentin, kjo nuk është e kërkuar as nga legjislativa e Estonisë e as e pranuar në përgjithësi nga profesioni i audituesit.

Bordi i Auditorëve të Estonisë është mjaftë i vetëdijshëm për të metën e lartëpërmendur dhe amandamentet e Aktit/Ligjit të Auditorëve Publik të Autorizuar janë aktualisht duke u debatuar në mënyrë që të jenë në pajtueshmëri me Rekomandimet dhe propozimin per Direktivën e Tetë Legjislative/Ligjore të BE për Kompani.

45. Për shumicën e entiteteve të interesit public që kanë nevoj të auditohet në pajtueshmëri me ISA, është qartë se brenga është pajtueshmëria me standardet më pare se sa kualitetit i standardeve. Kjo nuk vlen për auditimet e zhvilluara në pajtueshmëri me doracakët auditues të Estonisë. Edhe pse doracakët/udhëzuesit formojnë parathënie të dobishme për parimet duke nenvizuar ISA kryesore, ata janë në mënyrë serioze të pamjaftueshme për cilindo rol rregullativ.

46. Në praktik, disa raporte audituese nuk janë në pajtueshmëri me kërkesat ligjore. Gjatë rishikimit të pasqyrave financiare, ekipi i ROSC kishte vërejtur që disa auditorë, përfshirë këtu edhe anëtarët vendas të rrjeteve audituese ndërkombëtare, adresojnë raportet e tyre bordit menaxherial më parë se sa aksionarëve. Gjithëashtu, ekipi kishte vërejtur që disa auditorë tentojnë të mbajnë ligjerata mbi prezentimet e drejta, për të gjitha detajet e materialeve të pasqyrave financiare (qasja e SHBA), ku me kërkesa të BE nga auditori kërkohet të mbajë ligjerata nga kënd vështrimi i vërtet dhe i drejt dhe të jetë në pajtueshmëri me standardet e kontabilitetit. Përfundimisht, asnjë raport auditues i rishikuar nga ekipi i ROSC nuk përfshiu deklaratën që raporti vjetor është konsistent me pasqyrat financiare. Këto janë qasje të ndryshme nga kërkesat e caktuara në Direktivat ligjore/legjislative të pestë dhe shtatë të BE për Kompani.

47. Përderisa firmat audituese bëjnë përpjekje të fuqishme për të performuar auditime në pajtueshmëri me ISA, me sa duket vetëm disa akcionarë, drejtorë, apo menaxherë kuptojnë qëllimin e një auditimi, që i bënë dëshmit audituese të vështira për t’u përfituar. Përderisa ky problem me pa dyshim ndodh edhe ne vendet tjera, përfshirë këtu edhe ato me kërkesa dhe praktika të zhvilluara audituese, shkalla e disa problemeve është shumë më e zakonshëm në Estoni se sa në vendet tjera. Ekziston një nevoj e qartë për më shumë shkollim, e cila do të mund të adresohej nën modulin e ROSC për qeverisje afariste.

48. Vëzhguesit theksojnë në drejtim të përmiresimit në mënyrë domethënëse në kualitet të auditimit të entiteteve në interes publik gjatë pese viteve të fundit, por kualitetit i auditimit në NVM mbetet pas. Shumë praktikues dhe auditorë të vetëm të punësuar në firma të vogla audituese nuk kanë qasje në një manual për praktikën auditues. Pasi që kanë munges të njohurisë se si të aplikohet ISA, shumë auditorë të Estonisë përdorin vetëm doracakun/udhëzuesin për auditim të Estonisë, edhe pse nuk është në rregull. Duke u bazuar në diskutimet e zhvilluara nga ekipi i ROSC me praktikues të vetëm, firma audituese të mëdha dhe vogla dhe me Bordin e Auditorëve të Estonisë, dulën në sipërfaqe fusha të problemeve që në mënyrë të pafavorshme ndikojnë në kualitetin mesatar të praktikave në Estoni:

Mungesë e dokumentacionit. Bordi i Auditorëve të Estonisë vërejti se disa auditorë nuk i dokumentojnë gjërat që janë të rëndsishme në sigurim të


dëshmive për të mbështetur opinionin dhe dëshmit e tyre auditese, që auditimi është performuar në pajtueshmëri me standardet e aplikueshme.

Mashtrim dhe Gabim. Duke u përgjigjur skandaleve të fundit të raportimit afartis ndërkombëtarë, standardet ndërkombëtare mbi mashtrimin nga menaxhmenti ishin përforcuar nga një amandement i lëshuar rishtazi, i cili ende nuk është reflektuar në udhëzuesit/doracakët audites të Estonisë. Më shqetësuese është që vetëm disa auditorë – përveç atyre që aplikojnë ISA – duket se kuptojnë përgjegjësin e tyre që të marrin parasysh mashtrimin në auditim të pasqyrave financiare.

Sistemi i kontrollit të brendshëm. Auditorët kujdesen që të fillojnë me testim të pavarur dhe nuk kërkojnë gjithmonë të përfitojnë një mirëkuptim të sistemit të kontabilitetit të kontrollit të mbrendshëm. Si rezultat, auditorët mund të mos jenë të vetëdijshëm për dobësit në sistem. Si pasojë, ata mund të dështojnë të informojnë menaxhmentin për dobësit materiale në dizajn apo në veprim të sistemit të kontabilitetit dhe kontrollit të mbrendshëm. Kjo është një mundësi e humbur për të avancuar menaxhmentit financiar në NVM në Estoni.

Palët e ndërlidhura. Aplikacione të ashpëra të praktikave të mira ndërkombëtare në transkasione të auditimit të palëve të ndërlidhura duken që jepin rritje të tensioneve në mes të auditorëve dhe menaxhmentit dhe mund të rezultojnë në shpalosje joadekuate të transaksioneve të palëve të ndërlidhura.

Mungesë të dëshmive audituese. Disa auditorë nuk duken se sistematikisht marrin pjesë fizikisht në numërim të inventarit edhe pse inventari është material i nënshtruar ndaj deklaratave financiare. Veç kësaj, disa auditorë nuk duket se përdorinë konfirmime të jashtme (eksterne) (p.sh. nga bankat) edhe pse rrethanat paraqesin nevoj/kërkesë për të.

V. PERCEPTIMET MBI KUALITETIN E RAPORTIMIT FINANCIAR

49. Kërkesa e rritur për pasqyra financiare transparente është zhvilluar në mes të investitorëve dhe huadhënësve potencial. Kërkesa e rritur për pasqyra financiare është e përbërë nga perceptimi i besueshmërisë së tyre të përmirësuar. Megjithatë, intervistat me përfaqësuesit e investitorëve institucional, bankier të huaj dhe vendor, analist, dhe përdorues/shfrytëzues të tjerë të ndryshëm të informatave financiare shpalosën një mendim të përbashkët që përmirësimi në kualitet të auditimit gjatë pesë viteve të fundit ishte i kufizuar në një sasi të vogël të firmave audituese dhe kualiteti i auditimit të performuar nga balanci i profesionit është perceptuar të jetë shumë i ulët.

VI. REKOMANDIMET POLITIKE

50. Rekomandimet e këtij raportimi të ROSC mbi kontabilitetin dhe auditimin janë në mënyrë reciproke mbështetëse në disa mënyra të qarta. Për shembull, standardet madhështore të kontabilitetit janë të rrezikuara në fillim, nëse njerëzit nuk kuptojnë si t’I përkthejnë standardet në hyrje në ditar. Pa u munduar të sigurojnë dizajn të detajizuar taktik për reform, dhe pa u munduar të bëjnë drejtësi specifike të vërtet në kushtet e një vendi, ky raport i ROSc mbi auditimin dhe kontabilitetin skicon politikat e rekomanduara për përmirësim të kualitetit të raportimit financiare afarist. Kjo do të kontribuojë në rritje të sektorit privat dhe zvogëlim të jo-stabilitetit, nepërmjet:

Forcimit të strukturës financiare të vendit dhe redukimit të rrezikut të krizave tregëtare financiare, dhe ndikimet e tyre negative në ekonomi


Komtributi për investimet e jashtme direkte dhe ndihma për mobilizimin e kursimeve vendiore

Lehtësimi i huamarrësve të përgjithshëm për kredi nga sektori financiar nëpërmes të zvogëlimit të barierës së informatave të larta dhe kostos së huamarrjes

Lejimi i investuesve të vlerësojnë prospektet e korporatave dhe vendimmarrja, që do të ndikojë në një kosto më të ulët të kapitalit dhe në një akolim më të mirë të resurseve.

Lehtësimi i integrimit të vendit në BE.

51. Ndryshimet e vogla për kornizën dhe impelemtimi i duhur. Kontabiliteti dhe Auditimi janë fiullimisht të rregulluara për Kodi Komercial, Akti i Kontabilitetit, Kodi i Autorizuar i kontabilistëve, Akti për sigurimin e tregut, Akti për institucionet kreditore, Akti për aktivitetete të Sigurimeve, Akti për investime të fondeve, Akti për fonde të pensioneve, dhe legjislacioni sekondar relevant. Kjo mund të ndryshohet për të imkorporuara rekomandimet e caktuara legjislative:

Rritjes së përgjegjësis gjatë pregaditjes së pasqyrave financiare. Duke u bazuar në përmirësim të përgjegjësis, të gjithë anëtarët e bordit duhet të jenë në mënyrë kolektive përgjegjës për pikëpamje të vërtet apo të drejt të pasqyrave financiare sipas ligjit dhe në praktikë. Për të arritur balancin, Estonia nuk dëshiron rregullativa dhe praktika aq rigoroze/përforcuara që njerëzit e sinqertë dhe të aftë të largohen nga bordet e shërbimit, por në mënyrë të barabart, ligji dhe praktika duhet të jenë të fuqishëm të mirren në mënyrë të drejt me rastet ku diçka shkon keq – si rezultat i një neglizhence apo pandershmërie (pankëndshme/trashanike).ROSC rekomandon që paneli/kuadri i ekspertëve nga Estonia të sigurojnë që Kodi Komercial dhe implementimi i tij (p.sh., gjyqësor), të sigurojë kornizën e drejtë të punës për kompani afariste duke siguruar dy provizione: (a) provizionet e detyrimeve të drejtorëve të Estonisë për çështje të krimeve dhe civile konfor me praktikën më të mirë ligjore të kompanisë; dhe (b) Kodi Komercial duhet t’I referohet nevojave në mënyrë që të ofroj sigurim të përshtatshëm të detyrimeve drejtoreve ekzekutiv dhe jo-ekzekutiv.

Veç kësaj, paneli mund të rishikojë Kodin Komercial në të njëtin nivel si propozimin për Direktivën e Tetë Ligjore/Legjislative të BE për Kompani, e cila definon standardet minimale të pranueshme për rol të komiteteve audituese në mbikëqyrje të funksionit të auditimit, si në aspektet e jashtme (p.sh., zgjidhja/selektimi i auditorit të jashtëm për caktim nga aksionarë, vëzhgim të raporteve me auditorë të jashtëm përfshirë këtu tarifat jo-audituese) ashtu edhe në aspektet e mbrendshme (p.sh., rishikimi i politikave të kontabilitetit). Në këtë kontekst, autoritetet e Estonisë mund të zhvillojnë modelin e qeverisjes afariste të programit ROSC dhe të pajtohen me ekipin e ROSC që ata i synojnë/benchmark rregullativat dhe praktikat e Estonisë jo vetëm karshi/kundër Parimeve të Qeverisjes Afariste të OECD, por gjithashtu edhe acquis communautaire.

Të sigurohet se të gjitha entitetet me interes publik përdorin IFRS. Estonia në mënyrë të drejtë ka adoptuar IFRS për shumicën e entiteteve me interes publik. Estonia fillimisht përdor dy kriteriume për të definuar rëndësin publike: (a) ti ketë sigurimet e listuara dhe (b) lloji i biznesit (për shembull, bankat dhe kompanitë e sigurimeve). Megjithatë, madhësia e biznesit (numëri i të punësuarve) është lënë anësh/ nuk është përfshirë fare. Estonia mund të rris sferën duke përfshirë, për shembull, ndërmarrjet e mëdha me pronë shtetërore – apo familjare, pasi që pajtueshmëria me EAS nuk do të rezultojë në trasnparencë adekuate në ato ndërmarrje të mëdha.


Avanco rregullat e auditimit në mënyrë që të përforcosh kualitetin e auditimit. Paneli/kuadro i ekspertëve që aktualisht janë duke pregaditur amandamentet e Aktit/Ligjit të Kontabilistëve Publik (auditorëve) të Autorizuar duhet të sigurojnë përfshirjen e çështjeve në vijim:

o Merrni përparësi të madhe të lirimit të auditimit në Direktivën e katërt dhe të shtatë Ligjore/Legjislative të BE për NVM kur nuk ka kërkesa të interesit publik për auditim të pasqyrave financiare.

o Auditorët dhe firmat audituese ligjore/kushtetore duhet të jenë të nënshtruara ndaj etikës profesionale të fuqishme. Pikë nisja duhet të jetë Kodi i Etikes për Kontabilistë Profesional të IFAC.

o Autoritetet duhet të sigurojnë që përkthyesit zyrëtar të ISA dhe të Kodit të Etikës janë gjithmonë në dispozicion.

o Siguro që provizionet ligjore në lidhje me largimin/mos pranimin dhe dorëheqjen e auditorëve ligjor/kushtetor të sigurojnë mbrojtje adekuate për pamvarësin e ati apo asaj. Në rend me acquis të ardhshëm, ligji mund të paraqes/njohtoi parimet që auditorët apo firmat audituese ligjore mund të largohen vetëm nëse ekziston ndonjë arsye domethënëse pse auditorët ligjor nuk mund ta përfundojnë/finalizojnë auditmin.

o Si kusht për shfrytëzimin e një emir të rrjetit ndërkombëtar, kërko nga anëtarët e firmave vendore të rrjetëve të firmave ndërkombëtare të shpalosin informata të mjaftueshme për strukturën dhe veprimtaritë e rrjetëve të tyre përkatëse dhe për raportet e tyre individuale me ato. Kjo shpalosje do t’i mundësojë shfrytëzuesit/lexuesit të raportit auditor të vlerësojë nivelin e besueshmërisë që do të mund të vendoset në pohim të padyshimtë të kualitetit që motivon përdorimn e një emri të zakonshëm të rrjetit ndërkombëtar. Një shpalosje e tillë duhet të përshkruaj standardet e kualitetit të aplikuara nga rrjetet, sigurimi i kualitetit për implementimin/zbatimin e standardeve dhe detajet se sa shpesh firma vendore i nënshtrohet rishikimit të rrjetit. Kjo do t’I forëconte rrjetet të ushtrojnë standarde shumë më të larta të kujdesjes me respekt ndaj kualitetit të firmave anëtare – pasi që procedurat e tyre do të ishin në mënyrë publike transparente – dhe do të sigurojnë që dobësit në kualitet janë të adresuara shpejt.

o Kërko që tarifat e auditimit ligjor dhe shërbimet e tjera të jenë të shpalosura. Kjo do t’I lejonte shfrytëzuesit të vlerësojnë nëse tarifat e auditimeve ligjore janë adekuate për të lejuar kualitet të përshtatshëm të auditimit dhe nuk janë të influencuara apo përcaktuara nga provizioni i shërbimeve shtesë për entitetet audituese.

o Siguro që firmat audituese të jenë të inkorporuara pasi që kompanitë me detyrime të kufizuara kanë pjesmmarje të mjaftueshme në kapital dhe sigurim për kompenzim profesional, që ofron mbrojtje adekuate paditësve.

o Siguro që auditorët ligjorë të komunikojnë çështje audituese të interesit qeverisës që dalin nga auditimi i pasqyrave financiare me anëtarët e bordit mbikëqyrës të kompanisë.

Më gjerësisht, legjislatura duhet të inkorporoj provizionet mbrenda propozimit për Direktivën e Tetë Ligjore/Legjislative të BE për Kompani.

Përmirëso implementimin/zbatimin e kërkesave të kontabilitetit dhe auditimit të rregullores. FSA mund t’I harmonizojë dhe qartësojë kërkesat ligjore në lidhje me raportet në mes të auditorëve dhe FSA në mes të industrive. Veç kësaj, disa porvizione ekzistuese (p.sh., përgjegjësia e auditoreve grup) mund të ketë nevojë të rishikohet në kontekst të propozimit për Direktivën e Tetë Ligjore/Legjislative të BE për Kompani. Në esencë, ekipi i


ROSC është i pajtimit që është e përshtatshme që kërkesa me rigoroze duhet të qeverisin auditimin ligjor të entiteteve nën mbikëqyrje të FSA dhe prandaj rekomandon që ligji t’I jep FSA me shumë autoritet mbi firmat audituese që performojnë/kryejnë/zbatojnë auditim ligjor të entiteteve të interesit publik.

Përmirëso kërkesat e transparencës financiare. Estonia mund gjithashtu ti inkorporoj në mënyrë ligjore kërkesat e Direktivave të reja të BE në harmonizm me kërkesave mbi transparencën në lidhje me informatat për lëshuesit, sigurimi i të cilëve është pranuar që tregtojnë në treg të harmonizuar/sinkronizuar. Përderisa pasqyrat financiare janë zakonisht në dispozicion, Direktiva do të shkurtojë afatin e fundit për paraqitjen e pasqyrave financiare vjetore dhe njohtoi/paraqes kërkesën për të prezentuar pasqyrat financiare gjashtëmujore dhe trimujore. Në mes të kërkesave kyqe ndodhen edhe çështjet në vijim:20

o Afati i fundit për shpalosjen e raportit financiar vjetor publikut, përfshirë këtu edhe raportin e auditimit ligjor, duhet të jetë tre muaj mbasi që të përfundon viti fiskal. Prandaj autoritetet duhet të sigurojnë që Kodi Komercial nuk parandalon shpalosje kohore, siç do të ishte rasti nëse raporti vjetor financiare të jetë verzioni i fundit i aprovuar nga aksionarët në takimin e përgjithshëm vjetor.

o Raporti gjashtëmujor duhet të jetë i avancuar në një raport të mbrendshëm të përpiluar nga një përmbledhje e pasqyrave financiare të jenë të themeluara sipas IAS 34, Raportimi i Mbrendshëm Financiar, dhe një raport menaxherial mbi aktivitetet e kompanisë. Raporti financiar gjashtëmujor duhet të publikohet mbrenda dy muajve të përfundimit të semestrit.

o Një publikues/lëshues i sigurimeve të ekuiteteve të listuara gjithashtu duhet t’I shpalos publikut pasqyrat financiare gjashtëmujore mbrenda dy muajve të përfundimit të tremujorit.

52. Avanco/Përmirëso organizimin e profesion të audtimit. Përveç avancimit/përmirësimit të rregullave të auditmit, autoritetet dhe Bordi i Auditorëve të Estonisë duhet të adresojë çështjet kryesore në vijim: Siguro që Bordi i Auditorëve të Estonisë zyrtarisht të përkrahë dhe

përcjellë mandatin e tij për t’I shërbyer interesit publik. Siguro që Bordi i Auditorëve të Estonisë të ketë burime/resurse

adekuate për të performuar shkollimi/arsimim, trajnim, zhvillim teknik, studime, rregullativa profesionale dhe detyrat e tjera e tij.

Siguro që Bordi i Auditorëe të Estonisë të zhvillojë sistemin e sigurimit të kualitetit, të sigurojë që auditorët janë në pajtueshmëri me standardet e aplikueshme të auditimit dhe etikës dhe kërkesat e pamvarësisë. Sistemi duhet të përfshijë në detaje rishikimet e kualitetit të firmave audituese dhe angazhime specifike audituese të bazuara në orar të themeluar, ashtu që (a) secila firm audituese apo praktikues i vetëm dhe (b) letrat e punës të auditimit për secilin entitet të interesit publik, do t’I nënshtrohen mbikëqyrjes së rregullt (për shembull, çdo tri vite).

Siguro që Estonia ka një sistem efektiv të hetimit dhe sanksioneve për të zbuluar, përmirësuar dhe parandaluar auditime ligjore jo-adekuate. Ligji aktualisht siguron mundësinë e tërheqjes së aprovimit të auditorëve ligjorë, por auditorët e përjashtuar kanë mundur t’I bëjnë gjyqet të anulojnë sanksionet

20 Direktiva paraqet/njohton kërkesa specifike të raportimit financiar vetëm lëshuesve/publikuesve të sigurimeve të borxheve, të cilët aktualisht nuk I nënshtrohen asnjë kërkese të raportimit të mbrendshëm.


diciplinare të deklaruara/shpallura nga Bordi i Auditoreve të Estonisë. Bordi dhe autoritetet duhet t’I rishikojnë proceset diciplinore dhe të sigurojnë që ato sigurojnë kornizë pune të fuqishme të imponojnë sanskione efektive në rast të një ekzekutimi jo-adekuatë të auditimit ligjor. Prandaj, kërkesat e drejtësisë së zakonshme ne veçanti, duhet të respektojnë KonventaënEvropiane për të Drejtat e Njeriut. Rrit mbikëqyrjen publike të profesionit të auditimit. Aktualisht, mungesa e

arranzhmaneve për auditim të vetë-rregullativave dhe fuqia për të imponuar sanskione duhet të balancohen me një system adekuatë të mbikëqyrjes. Fusha e mbikëqyrjes duhet të mbulojë shkollimin, liçensimin, vendosjën e standardeve, sigurimin e kualitetit dhe sistemet diciplinore në të njëtin nivel me propozimin e Direktivës së Tetë Ligjore/Legjislative të BE për Kompani. Përderisa FSA dhe rregullatorët e tjerë mund të jenë zavendësim/alternativ për interes publik, organi mbikëqyrës publik duhet të përfshijë edhe aksionarë të tjerë.

53. Siguro themelimin e standardeve të kontabilitetit dhe auditimit dhe përkthimin. Mekanizmat e themelimit të standardeve të kontabilitetit dhe auditimit dhe përkthimit duhet të rishikohen dhe të sigurohet një adoptim i butë i IFRS dhe ISA dhe transparencatë të procesit të pritur.

Standardet e kontabilitetit. Adoptimi i IFRS për enitetet me interes publik kërkon krijimin e sistemit të përshtatshëm mbrenda Bordit të Standardeve të Kontabilitetit të Estonisë të lëshoj implementimin e doracakëve/udhëzuesve për IFRS individuale që duhet lidhen në IFRIC.

Standardet e auditimit. Adaptimi i ISA kërkon themelimin e sistemit të qëndrueshëm mrenda Bordit të Auditorëve të Estonisë për të mundësuar (a) përkthimin e menjëhershëm dhe adaptimin e ri të ISA si dhe ekspozim të draftit të lëshuar nga Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve dhe (b) të zhvillohen udhëzues/doracak të auditimit për ISA individuale.

Është me rëndësi që përkthimet e IFRS dhe ISA të jenë zyrëtare në mënyrë që ato t’I përshtaten kërkesave gjuhësore në procedura gjyqësore para gjyqit.

54. Implementimi/zbatimit i mbikëqyrjes së praktikave të kontabilitetit dhe auditimit nga FSA. Rishikimi i ROSC gjeti një zbrazëti domethënëse në pajtueshmëri në lidhje me standardet e kontabilitetit dhe auditimit. Ekipi i ROSC rekomandon që FSA të përmirësoj më tutje arranzhmanet e vëzhgimit dhe implementimit/zbatimit, në të njëjtin nivel sikur me kërkesat e shprehura në performancën 16 mbrenda Rregullativave të BE mbi aplikimin e IFRS. Zbatimi/Implementimit përmban qarkullim të elementeve të ndryshme, përfshirë këtu (1)standarde të qarta të kontabilitetit, (2) interpretim dhe implementim të udhëzuesve me kohë, (3) auditim ligjor, (4) monitorim nga ana e mbikëqyrësve dhe (5) sanksione efektive. Secila prej tyre duhet të funksionojë në mënyrë efektive: sistemi do të jetë aq i fortë sa pjesa tij më e dobët përsa i përket dërgesës së investitorëve të fuqishëm dhe mbrojtje të kreditorëve. FSA ka një rol kritik në sigurim që të licencuarit e tij (p.sh., kompanitë, bankat, kompanitë e sigurimeve të listuara) janë në pajtueshmëri me kërkesat e raportimit financiar. Është e qartë se kjo është një interes i rendsishëm sa i përket sigurimit të aplikimeve të sakta dhe konsistente të standardeve të kontabilitetit në tregjet siguruese dhe financiare që FSA i mbikëqyr. Prandaj roli i implementimit të raportimit financiar të FSA duhet të përmirësohet sikur në vijim:

Obejtivat monitoruese të FSA. Sa i përket faktit që institucionet kredituese, kompanitë financiare, kompanitë me aktivitete të përziera apo kompanitë e sigurimeve dhe kompanitë aksionet apo sigurimet e të cilëve janë të cituara në berzë në Estoni apo në një shtet anëtarë të BE do të duhet të aplikojnë IFRS në pasqyrat financiare të entiteteve të tyre të konsoliduara


dhe ligjore duke filluar që nga 1 Janar, 2005, ekipi i ROSC rekomandon që pajtueshmëria nga entitetet rregullative me IFRS duhet në mënyrë zyrëtare/zyrtarisht të adoptohet në FSA objektivat monitoruese.

Koordinimi në nivelin Evropian. Përderisa implementimi/zbatimi i standardeve të kontabilitetit arranzhohet në nivel kombëtar më parë se sa në nivel Evropian, arranzhmanet implementuese/zbatuese duhet të sigurojnë për një mekanizëm koordinues ndërkombëtar në mënyrë që të krijohet niveli i fushës së lojrave kudo në BE dhe të sigurohen vendime konsistente/besueshme. Në përfundim të kësaj, ekipi i ROSC rekomandon që FSA të luaj një rol më aktiv në Komisionin e Rregullativave të Sigurimit Evropian (CESR) dhe të adoptojë/implementojë standardet e implementimit/zbatimit të lëshuara nga CESR në Mars të vitit 2003 dhe Prillit të vitit 2004. 21

Definimi i implementimit/zbatimit. Kompletimi, saktësia dhe besueshmëria e informatave financiare është nën përgjegjësi të lëshuesit/publikuesit të bordit të drjetorëve. Auditorët ligjor veprojnë si vija e parë e jashtme/eksterne e mbrojtjes karshi/kundër deklaratave të gabueshme duke shprehur opinion e tyre mbi pasyqrat financiare të bazuara në auditim të tyre. FSA duhet të monitoroj pajtueshmërinë e informative financiare të paraqitura nga të licencuarit e tij me IFRS dhe të marr masa të përshtatshme në raste të zbulimit të shkeljes gjatë kursit të zbatimit/implementimit.

Fuqitë e nevojshme. Fuqitë e nevojshme të FSA duhen së paku të përfshjnë fuqinë e monitorimit/vëzhgimit të informatave financiare, kërkojnë informata plotësuese nga lëshuesit dhe auditorët ligjor dhe të marrin masa konsistente/besueshme me qëllim të implementimit/zbatimit. FSA duhet të jetë përgjegjëse për vendosjen e një procesi të përshtatshëm të zbatimit dhe implementimit të procesit përkatës. FSA prandaj duhet të sigurohet me burime/resurse të mjaftueshme për të themeluar dhe zbatuar/performuar një sistem efektiv monitories. Kjo përfshinë kuadro të aftësuar në mënyrë profesionale që duhet të jenë të eksperiencuar me IFRS dhe implikime ligjore implementuese.

Publikuesit/lëshuesit dhe dokumentet. Implementimi/Hyrja në fuqi duhet të aplikojë në informatat financiare nga të licencuarit e FSA, përfshirë këtu kompanitë, bankat dhe kompanitë e sigurimit të listuara. Informatat financiare duhet të përfshijnë pasqyrat dhe raportet vjetore dhe të mbrendshme financiare, të pregaditura në baza individuale dhe konsoliduara, si edhe prospektet dhe dokumentet ekuivalente.

Metodat e implementimit/zbatimit. Për informata financiare përvec prospekteve, ex-pas implementimi/zbatimit është procedurë normale. Për prospekte, ex-ante aprovimi është procedura normale sic është e specifikuar nga Direktivat e BE, të cilat gjithashtu identifikojnë llojin e approvimit. Implementimi i të gjitha informatave financiare është zakonisht i bazuar në selektimij/zgjidhjen e lëshuesve/publikuesve dhe dokumenteve për t’u ekzaminuar. Modelet e preferueshme për zgjidhjen e informatave financiare për qëllime të implementimit janë modele të përziera ku qasja e bazuar në rrezik është e kombinuar me rotacion apo qasje të mostrës. Metodat e implementimit në informata të selektuara mbulojnë një spektër të gjërë të procedurave të mundshme të kontrollimit, rangimit nga kontrollat e pastërta deri në ato domethënëse në detaje dhe në lloje. Niveli i rrezikut duhet zakonisht të përcaktojë intensitetin e rishikimit për tu performuar nga përforëcuesit.

21 Standardi no 1 mbi “informatat financiare – Implementimi/Zbatimit I Standardeve mbi Informata Financiare në Evropë” e publikuar më 12 Mars të vitit 2002 dhe no 2 mbi “Informatat Financiare – Koordinimi I Akviteteve të Implementimit/Zbatimit”e publikuar më 22 Prill të vitit 2004, nga CESR.


Aksionet/veprimet. Kur detektohet një deklaratë e gabueshme materiale në informatat financiare, FSA duhet të marr aksione të përshtatshme për të arritur një shpalosje të përshtatshme dhe kur relevante, të bëhet përmirësimi publik i deklaratës së gabueshme (në të njëtin nivel me kërkesat e IFRS). Daljet jo materiale nga korniza raportuese zakonisht nuk do të shkaktojnë/aktivizojnë përmirësime publike edhe pse ato zakonisht meritojnë një aksion gjithashtu (p.sh., deklarata/pasqyra nga FSA u shpreh/komunikuar në shkelje). Veprimet duhet të jenë efektive, të përformuara me kohë dhe në proporcion me ndikimin e shkeljes së detektuar.

Raportimi. FSA duhet periodikisht t’I raportojë publikut mbi aktivitetet e tyre duke siguruar se paku infromata mbi politikat e adoptuara të detyruara dhe vendimet e marrura në raste individuale përfshirë këtu çështjet e kontabilitetit dhe shpalosjes.

55. Përmirëso arsimimin/shkollimin akademik dhe profesional si edhe trajnimin. Në adoptim të IFRS dhe ISA, Estonia ka vendosur objektiva sfiduese dhe kërkuese për vetën. Kjo kërkon shkollim dhe trajnim të ngjajshëm për pregaditësit, auditorët dhe rregullatorët:

Programi i Universitetit. Siguro që të ketë qëndrueshmëri më të madhe në program të kontabilitetit në universitete dhe shkolla afariste. Programi më i madh i kontabilitetit duhet të përfshijë IFRS trajnime, më shumë administratë afariste dhe raste studimore që në mënyrë më të mirë t’I prëgadisin kontabilistët (më parë se sa llogarimbajtësit apo nënpunësit tatimorë) për kariera në Estoninë afariste.

Ekipi i ROSC rekomandonë që paneli/kuadro i ekspertëve të rishikojë dhe azhurojë programin e kontabilitetit në mënyrë që të inkorporojë IFRS dhe ISA dhe mësim të orientuar në praktikë në nivel të studimeve të rregullta në universitetet dhe shkolla afariste. Dimesionet etike e menaxhmentit afarist, financave afariste dhe kontabilitetit dhe auditimit duhet të mesohen me raste studimore në programe të studimeve të rregullta. Vëmendje të vecant duhet t’I ipet rritjes së aftësisë për mendim-domethënës. Në mënyrë që të përmirësohet kapaciteti i nivelit të mesëm të universiteteve dhe shkollave afariste të mësojnë kurse të kontabilitetit dhe auditimit me komponente ndërkombëtare, mund të ketë nevojë të përshtaten/zavendësohen/ndrohen disa anëtarë të fakultetit.

Rregullatorët. Siguro trajnim të kuptueshëm teorik dhe praktik kuadrit të FSA dhe rregullatorëve të tjerë ashtu që ata të mund të përforëcojnë kontabilitetin, raportimin financiar dhe standardet e auditimit si të rekomanduara. Kuadri i FSA duhet të ketë ekperience praktike në bankim, tregje të sigurimit dhe sigurisë; me çështje ligjore dhe të pajtueshmërisë; dhe me kontabilitet dhe auditim dhe çështje financiare. Vec kësaj, kuadri i FSA duhet të mirëmbajë dhe zhvillojë eksperiencën e tyre nepërmjet trajnimit të rregullt të vazhdueshëm, përfshirë këtu mësim të strukturuar/organizuar nga IFRS dhe ISA. FSA shumë heret kishe pranuar/njohur që punësimi i njerëzve të ri nga universiteti është i pamjaftueshëm, edhe nëse ata posedojnë njohuri të fuqishme teorike dhe të jenë shumë të motivuar dhe fleksibil. Megjithatë, rekrutimi/punësimi i profesionistëve të eksperiencuar me përvojë të tregut në mes të pese apo dhjetë viteve është sfiduese në Estoni (sikurse në valën e parë të vendeve të suksesshme). Prandaj, ekziston një nevojë e përzier për trajnim të rregullt gjatë punës. Kjo mund të ndërmirret nga praksat në autoritetet e tregjeve udhëheqëse të BE, në mënyrë që të arrihet një rishikim i arsyeshëm i tregut dhe në mënyrë që të jemi të vetëdijshëm për instrumentet dhe problemet e tregut me të cilat mund të takohen më vonë në një pikë të caktuar tregjet dhe autoritetet e Estonisë.


Programi arsimor për kontabilitet profesional. Bordi i Auditorëve të Estonisë duhet të rishikojë organizimin e programit arsimor të kontabilitetit profesional të tij. Së paku, Brodi duhet të pregadit sillabus të kurseve të programit dhe libra me informata teknike të azhuruara. Në mënyrë alternative, Bordi duhet të sigurojë që siguruesit/ofruesit privat të trajnimit zhvillojnë libra dhe bëjnë arranzhmane për të monitoruar/vëzhguar kualitetin e trajnimit praktik. Këto procedura duhet të jenë konsistente me IFAC Standardet Ndërkombëtare të Shkollimit/Arsimimit për Kontabilist Profesional.

Shkollimi/arsimimi i vazhdueshëm profesional (CPE). Bordi i Auditorëve të Estonisë duhet të ketë prioritet që së paku të implementojë udhëzuesin/doracakun e IFAC në arranzhime të vazhdueshme me organin udhëheqës profesional të një Shteti anëtarë të BE në mënyrë që të influencojnë eksperiencën/përvojën e tyre. Propozimi për Direktivën e Tetë Ligjore/Legjislative të BE për Kompani e bënë CPE të domosdoshme duke filluar nga viti 2006.


rosc-lithuania reportsiteresources.worldbank.org/intecaadvpro/resources/... · web viewky vlerësim...

Documents