osmanlı mezar taşı

8/17/2019 osmanlı mezar taşı

http://slidepdf.com/reader/full/osmanli-mezar-tasi 1/43

Tur kish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, p. 1063-1105, ANKARA-TURKEY

OSMANLI DÖNEMİ ORTAKENT BAŞLIKLI MEZAR TAŞLARI

H.Kamil BİÇİCİ *

ÖZET

“Osmanlı Dönemi Başlıklı Ortakent Mezar Taşları” konulu buincelemede Ortakent Mezarlığında bulunan 30 mezar taşı araştırılarak,çalışmamızda yer almıştır. Mezar taşlarında tarihi bilinen bütünörnekler XVII. yy. ikinci çeyreği ile XX. yy. ilk çeyreği arasındadır. 30

örnekten 20 tanesi XVIII. yy., 9 tanesi XIX. yy., 1 tanesi XX. yy.dır.Mezar taşlarının hepsi mermer malzemeden yapılmıştır. Mezartaşlarının büyükten küçüğe doğru boyları 140 cm. ile 45 cm.,genişlikleri 36 cm. ile 14 cm., kalınlıkları ise 14 ile 3.5 cm. arasındadeğişmektedir. Ortakent’te bulunan mezar taşları şahideli tiptedir.Örneklerin çoğu dikdörtgen gövdelidir. 3 mezar taşında ayak taşıbulunmaktadır. 30 mezar taşında bir çeşidi kadın başlığı olmak üzerekavuk, sarık, fes gibi başlıklar bulunmaktadır. Genel olarak elealdığımız bütün mezar taşları kitabelidir. 2 örneğin kitabe dizilişidiagonal, 28 tanesi de yatay şekilde verilmiştir. Baş ve ayak taşlarının27 tanesi sağlamdır. 3 örnek ise; kırık, eksik veya aşınmış vaziyettedir.30 mezar taşından 19 tanesi erkek mezarı, 11 tanesi kadınlara aitmezarlardır. Şahidelerin yapım ve süsleme tekniği olarak oyma ve

kazıma görülmektedir. Kazıma tekniği daha çok ayak taşlarındakarşımıza çıkmaktadır. Süsleme konusu olarak bitkisel, nesneli,

geometrik bezeme unsurları ve yazı kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Mezar taşı, mezarlık, süsleme, bitkisel,geometrik.

OTTOMAN PERIOD HEADED GRAVESTONES OF ORTAKENT

ABSTRACT

This concerns, “Ortakent Gravestones.”. Among the cemetery ofOrtakent, The dates of the gravestones are between 18.th-20.th

centuries and 20 samples of 30 are from 18.th. century, 9 are from19.th., 1 is from 20.th. century. Gravestones were of marble. Thelenghts of the stones are between 140 cm.-45 cm., their widths arebetween 36 cm.-14 cm., their thicknesses are between 14 cm.-3.5 cm.Most of the samples are in rectangular and shapes and some arerectangular-prizmal. 3 of them have Foot gravestones. 30 headgravestones have large wadded turban (kavuk), turban (sarık), fez (fes)and kerchief. All of the gravestones have inscriptions. 5 of them arewithout inscriptions. Inscriptions on 3 samples were laid diagonal, and27 of them were laid in a linear system, 30 of head ve foot gravesonesare in good condition. 3 samples are broken. 19 of 30 gravestones are

men’s and 11 are of women’s. While scarping was used for making

* Dr. Gazi Ünv.Ed.Fak.San.Tar.Böl., El-mek: [email protected]



1064 H. Kamil BİÇİCİ

Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 7/4, Fall, 2012

gravestones are scarping, and painting were used as the maindecoration tecnique is seen on foot stone with the painting technique,inscriptions of stones were coloured. Most of the inscriptions anddecorations are relieved. Decoration subjects seen on gravestones are

phytomorphic, geometric, objective and calligraphic.

Key Words: Gravestone, cemetery, decoration, floral, geometrical.

GiriĢ

Ortakent-YahĢi (Özgiray, 2008), Bodrum Yarımadası’nın batısında kalan, eski köyözelliğini koruyabilmiĢ, yeĢilliklerin arasından uzanan ince yollarla denize inilen bir beldedir.Bodrum Ģehir merkezine karadan yaklaĢık 7 km, denizden 3 mil uzaklıktadır. OrtakentBelediyesinin web sayf asında Ortakent ile ilgili olarak aĢağıdaki tanıtıcı ifadeler kullanılmaktadır: “ Ortakent, Bodrum Yarımadası’nın tam ortasındaki konumuyla almıştır ismini. Episkopi, Müsgebive derken Ortakent. Ortakent’ in tarihi ile ilgili netleşmiş bulgular çok sınırlı olduğundan,

söylemler de çeşitlidir. Çağında bir papazlık okulunun yörede bulunması nedeniyle Episkopi adınıaldığı varsayımlardan biriyken, Antik çağda dini bir merkez olan Telmesos’ta, kahin rahiplerinatası “Apollon” adına bir tapınak yapıldığı, Bizans döneminde bu tapınağın üzerinde piskoposlukmerkezi olarak bir kilise inşa edildiği, Ortakent Çakmaklı mevkiinde görülen kalıntının, baş rahip Episkopis’in oturmuş olduğu kiliseye ait olduğu ve ismin buradan geldiği de bir başka varsayımdır. Müskebi, Ortakent’ in bugün de bilinen eski ismidir ve rivayete göre 1523’ te Osmanlı padişahı Kanuni Sultan Süleyman, St.Petrum (Bodrum)’u aldığında, bölgeyi ziyarete gelmiş; “Bağarası”denen mevkide, yöreye ismi verilmiş olan Rahip Episkopis’in diktirmiş olduğu misket üzümlerininkokusunu duyduğunda, “Mis gibi kokuyor, buranın adı Misgibi olsun” demiştir. Zamanla yöre buismiyle anılmıştır. İlk ismi “Episkopi” olan bölgenin halk dilinde “Müsgebi” olarak söylenişi 1961 yılına kadar sürmüş, bu tarihten sonra Bodrum-Turg utreis karayolunun tam ortasında olmasınedeniyle “Ortakent” olarak anılmaya başlanmıştır. Ortakent tarihine ilişkin kaynakbulunmamakla beraber, 1963-1966 yılları arasında Prof. Dr. Yusuf Boysal’ ın yürütücülüğünde, Müsgebi Vadisi’ nin yaklaşık 1 Km. kuzeyinde yapılan arkeolojik kazılarda bir nekropolerastlanmış, Miken kültürüne ilişkin bronz silahlar ve pişmiş toprak eserler ele geçmiştir. Bu eserler Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’nde korunmaktadır. Ayrıca Müsgebi Vadisi’nin güneyinde, şahısbahçelerindeki su kuyularının çamur tortuları içinde Eski Tunç Çağı’ndan parçalar ve seramiklerbulunmuştur. Seramikler M.Ö. 2500’e tarihlenmiştir. Ortakent, Miken, Yunan, Roma, Selçuk veOsmanlı kültürlerinin izlerini barındıran, Yarımada’daki yoğun kentleşmeye nispeten tarihidokusunu koruyabilmiş ve korumaya devam eden ender beldelerden biridir. Koruma planlamasınındevam ettiği en önemli simgeler ise Akdeniz ve Ege yörelerinde gözetleme ve savunma amaçlı yapıldığı bilinen ve 1600 yıllarına tarihlenen kule evleridir. Yarımada genelinde tüm yerleşimlerinkıyıların doğal olanaklarını kullanan liman etrafında olmasına karşın, Ortakent’te merkez, tepelik

alanda gelişmiş, kıyı ve tepelik alan arası tarımsal amaçlı kullanılmıştır” (http://www.ortakent-yahsi.bel.tr/ortakent-yahsi/tarihi/).

Son 30 yıldan bu yana Bodrum yarımadasıyla beraber Ortakent, turizmde de geliĢmegöstermiĢ, yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekerek beğenilerini kazanmıĢtır. Ortakentkültürümüz açısından da önemli eserlere ev sahipliği yapmaktadır. Ortakent Mezarlığında bulunanOsmanlı mezar taĢları bu konuda değerli örnekler sunmaktadır. Ġncelediğimiz tarihi bilinen bütün baĢlıklı örnekler XVIII.yy. ikinci çeyreği ile XX.yy. ilk çeyreği arasındadır.

“Osmanlı Dönemi Ortakent BaĢlıklı Mezar TaĢları”, konulu bu çalıĢmada OrtakentMezarlığından toplam 30 mezar taĢı incelenerek, katalog çalıĢmasında yer almıĢtır. Ortakent beldesinin geçmiĢinin izlerini taĢıyan, her biri, birer kimlik belgesi olan mezar taĢlarının, kitabe

http://www.ortakent-yahsi.bel.tr/ortakent-yahsi/tarihi/






Osmanlı Dönemi Ortakent Başlıklı Mezar Taşları 1065



bilgilerine göre kime ait olduğunun bulunarak, dönem insanlarının sosyal ve dini yaĢamdurumlarının meydana çıkarılması hedeflenmiĢtir. Bu araĢtırmadaki örnekler taĢların üstündekikitabelerden yola çıkılarak ve zaman içinde taĢlardaki değiĢimi takip edebilmek amacıyla

kronolojik bir sistematikle dizilmiĢtir.Bu çalıĢma ile Ortakent mezarlığında yer alan, Osmanlının XVIII. yüzyıldan baĢlayarak,

son zamanlarına kadar devam eden örnekler incelenmiĢtir. Bu konu üzerinde durulmasının sebebi, bugün var olan fakat kısmen zarar görmüĢ taĢların kaybolmadan veya ağır bir tahribata uğramadanözelliklerini ortaya çıkarmak ve Türk mezar taĢları içerisinde hak ettiği yere koymaktır . Zamaniçerisinde her yerde olduğu gibi Ortakent mezar taĢları gerek doğa, gerek insan ve gereksehayvanlar tarafından gün geçtikçe tahribata uğramaktadır. GeçmiĢle gelecek arasında bir köprüvazifesi gören bu tür sanat eserlerimizi korumak, tanıtmak, insanlarımızı bilinçlendirmekgerekmektedir. Bunların yanında, Ortakent kültür ve sanatını araĢtıranlar içinde faydalı bir r ehber

olabileceği de düĢünüldüğü için bu konu incelenilmiĢtir .

Ortakent mezarlığında yaklaĢık olarak yüzyirmi civarında , bütün veya parça halinde

Osmanlı dönemine tarihlendirebileceğimiz mezar taĢı bulunmaktadır. Ġncelediğimiz mezar taĢlarıXVIII ile XX. yüzyıl arasındaki dönemlere tarihlenen mezar taĢlarıdır (Tablo I-IV). Mezarlıkta yeralan süslemeli mezar taĢlarından bir grubu (35 tane) baĢka bir makalede değerlendirileceği için bumakale kapsamında ele alınmamıĢtır . TaĢların bazıları mezarlıkta kısmen toprak altına gömülüdurumdadır. Bazı taĢlarda mezarlığın çevre duvarına veya baĢka mezar taĢlarına dayalıvaziyettedir. Görünüm olarak iyi durumda olmadığı tespit edilen parça ve bütün durumdaki mezartaĢları incelemeye dahil edilmemiĢtir.

BaĢlıklı Ortakent Mezar TaĢları Kataloğu :

Mezar TaĢı No : 1

M e z a r t a Ģ ı N o

T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -

K a l ı n l ı k ( c m . )

O-1 H.1152

M.1739

Süleyman DikdörtgenGövdeli

Sağlam Erkek 51-14-9

Fotoğraf No: 3,39

Kitabesi : -Merhum; -Süleyman Ağa; -Ruhuna; -Fâtiha; -Sene 1152

Konu : Nesneli (baĢlık), geometrik (yürek) seçilmiĢtir.

Tanım ve Kompozisyon: Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesidikdörtgene yakın gövde formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. TaĢınüst kısmı sarık Ģeklinde baĢlıklıdır. Bu baĢlığın etrafı tamamen iri kumaĢ dilimleriyle sarılmıĢtır.Sol üst köĢeden çıkan dilim baĢlığın üst kısmınca ilerleyerek sağ alt bölüme doğru gelmektedir.Diğer dilimler sağ üst köĢeden sol alt köĢeye doğru diagonal biçimde eğimli vaziyettedir. Kitabelerdikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 4 satır halinde kabartma görünümündeverilmiĢtir. Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içine iĢlenmiĢtir.






Mezar TaĢı No : 2


T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


O-2 H.1164M.1750

YusufBeĢe

DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 4,40

Kitabesi : -Merhum ve mağfur; -Yusuf BeĢe; -Ruhuna fâtiha; -Sene 1164

Konu : Nesneli (baĢlık) seçilmiĢtir.

Tanım ve Kompozisyon : TaĢın üst kısmı sarık Ģeklinde erkek baĢlıklı ele alınmıĢtır . Bu baĢlığın etrafı iri dilimlerle sarılmıĢtır. Sol üst köĢeden çıkan bir dilim baĢlık üst kısımdanilerleyerek sağ alt köĢeye doğru gelmektedir. Diğer dilimler sağ üst köĢeden sol alt köĢeye doğrudiagonal biçimde eğimli biçimde gitmektedir. Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢınıngövdesi dikdörtgene yakın gövde formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizilerisıralanmaktadır. Kitabeler dikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 4 satır halindekabartma görünümünde verilmiĢtir.

Mezar TaĢı No : 3

M e z a r t a

Ģ ı N o

T a r i h

K i m e A i

t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -

K a l ı n l ı k

( c m . )

O-3 H.1165M.1751

Süleyman DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 5,41

Kitabesi : -Merhum ve mağfur; -Monla Süleyman; -Ruhuna fâtiha; -Sene 1165

Konu : Nesneli (baĢlık) , geometrik (yürek) seçilmiĢtir.

Tanım ve Kompozisyon : Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesidikdörtgen formlu ele alınmıĢtır. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. KitabelertaĢ üzerinde eğimli bir Ģekilde 4 satır halinde kabartma görünümündedir. Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içine iĢlenmiĢtir.TaĢın üst kısmı erkeklere özgü sarık Ģeklinde baĢlıklıdır. Bu baĢlığın çevresi tamamen iri kumaĢ dilimleriyle çevrelenmiĢtir. Sol üst köĢeden çıkan dilim baĢlığın üst kısmından gelerek sağ alt köĢeye doğru gitmektedir. Öteki dilimler üst köĢelerden solalt köĢeye doğru diagonal biçimde eğimli verilmiĢtir.






Mezar TaĢı No : 4

M e z a r t a Ģ ı N

o

T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -

K a l ı n l ı k ( c m

. )

O-4 H.1165

M.1751

AiĢe DikdörtgenGövdeli

Sağlam Kadın 96-19-10

Fotoğraf No: 6,57

Kitabesi : -Hüseyin Çelebi’nin; -Kerimesi merhume; -AiĢe kadın ru; -huna fâtiha sene1165


Tanım ve Kompozisyon : TaĢın üst kısmı kadın baĢlığını andırır bir Ģekilde verilmiĢ olup,ovale yakın formludur. Boyun kısmından sonra yanlara ve yukarı doğru geniĢleyerek devam eden baĢlık bölümünün üstünde hafif kavisli bir tabla kısmı bulunmaktadır. Alttan üste doğru gidildikçegeniĢleyen mezar taĢının gövdesi dikdörtgen gövde biçimlidir. Boyun kısmının altında kitabedizileri sıralanmaktadır. Kitabeler dikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 4 satırhalinde kabartma görünümünde verilmiĢtir. ġahide diğer taĢlara dayalı ve bütünü topraktan çıkmıĢvaziyettedir.

Mezar TaĢı No : 5

M e z a r t a

Ģ ı N o

T a r i h

K i m e A i

t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -

K a l ı n l ı k

( c m . )

O-5 H.1166M.1752



Fotoğraf No: 7,58

Kitabesi : -Merhum ve mağfur; -AiĢe kadın; -Ruhuna fâtiha; -Sene 1166


Tanım ve Kompozisyon : Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesidikdörtgen gövde biçimlidir. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. TaĢın üstkısmı kadın baĢlığını andırır Ģekilde verilmiĢ olup, ovale yakın formludur. TaĢın ince, uzun boyunkısmından sonra, yukarı doğru geniĢleyerek devam eden baĢlığın üstünde kavisli bir kısım dahagöze çarpmaktadır. TaĢın kitabesi dikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 4 satırhalinde kabartma görünümünde verilmiĢtir. Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içineiĢlenmiĢtir.






Mezar TaĢı No : 6


T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


O-6 H.1167

M.1753

Saliha DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 8,59

Kitabesi : -Makamı ola envarla; -RuĢen merhume; -Saliha ruhuna; -El-fâtiha; -Sene 1167


Tanım ve Kompozisyon : TaĢın üst kısmı kadın baĢlığını andırır Ģekilde verilmiĢtir.

BaĢlık ovale yakın formludur. TaĢın boyun kısmından sonra, baĢlık kısmı yukarı doğrugeniĢleyerek devam etmektedir. BaĢlığın üst bölümünde yer yer iç bükey, kavisli bir bölüm dahagöze çarpmaktadır. Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesi dikdörtgen gövde biçimlidir. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabeler dikdörtgene yakınçerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 4 satır halinde kabartma görünümünde verilmiĢtir. Kitabeninson satırı yüreği andırır bir pano içine iĢlenmiĢtir.

Mezar TaĢı No : 7


T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u

g ü n k ü

D u

r u m u

T ü

r ü

M a l z e m e

Ö l ç ü

B o

y - E n -

K a

l ı n l ı k ( c m . )

O-7 H.1174

M.1760

Mehmed DikdörtgenGövdeli

Sağlam Erkek Mermer 100-23-13

Fotoğraf No: 9,37

Kitabesi : -Merhum ve mağfur; -Zaim Âlemdar; -El- Hac Mehmed Ağa; -Ruhuna fâtiha; -Sene 1174

Konu : Bitkisel (servi), geometrik (yürek), nesneli (baĢlık) seçilmiĢtir.

Tanım ve Kompozisyon : Katibi kavuk baĢlıklı olan mezar taĢı, dikdörtgen gövde biçimli ele alınmıĢtır. BaĢlığının sol alt köĢesinden sağ üst köĢeye doğru uzanan, içi taralı bir servi ağacı

veya bir tüy ele alınmıĢtır. BaĢlığa sarılan kısım alt iki tarafta daha taĢkın vaziyettedir. Ortada bulunan kısım yukarıya doğru geniĢleyerek çıkmaktadır. TaĢın boyun kısmının altında kitabedizileri yer almaktadır. Kitabeler silmelerin oluĢturduğu çerçeveler içerisinde, 5 satır halindekabartma görünümünde verilmiĢtir. Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içine iĢlenmiĢtir.






Mezar TaĢı No : 8


o

T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


. )

O-8 H.1175

M.1761

Salih DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 10,42

Kitabesi : -Merhum ve mağfur; -Hacı Salih Ağa; -Ruhuna fâtiha; -Sene 1175


Tanım ve Kompozisyon : Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesi ,

dikdörtgen gövde formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabelerdikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 4 satır halinde kabartma görünümündeverilmiĢtir. Kitabenin son satırı yüreği andırır bir pano içine iĢlenmiĢtir. TaĢın üst kısmı sarıkĢeklinde erkek baĢlıklı yapılmıĢtır . Bu baĢlığın etrafı tamamen iri sarık dilimleriyle sarılmıĢtır. Solüst köĢeden çıkan bir dilim baĢlığın üst kısmından giderek sağ alt köĢeye doğru inmektedir. Diğerdilimler ise, üst köĢeden sol alt köĢeye ve arkaya doğru diagonal biçimde eğimli vaziyette inervaziyettedir.

Mezar TaĢı No : 9

M e z a r t a

Ģ ı N o

T a r i h

K i m e A i

t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -

K a l ı n l ı k

( c m . )

O-9 H.1175M.1761

Hüseyin DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 11,43

Kitabesi : -Merhum ve mağfur; -Muhammed Ağa’nın oğlu; -Hüseyin Ağa ru; -hunafâtiha; -Sene 1175


Tanım ve Kompozisyon: TaĢın üst kısmı sarık Ģeklinde erkek baĢlığı taĢımaktadır. Bu

baĢlığın etrafı tamamen iri kumaĢ dilimleriyle önden ve arkadan sarılmıĢtır. Sol üst köĢeden çıkandilim baĢlığın üst kısmınca ilerleyerek sağ alt köĢeye doğru inmektedir. Diğer dilimler üst köĢedensol alt köĢeye doğru diagonal biçimde eğimlidir. Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezartaĢının gövdesi, dikdörtgen gövde formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizilerisıralanmaktadır. Kitabeler son satır hariç dikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 4satır halinde kabartma görünümünde verilmiĢtir. Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içineiĢlenmiĢtir.






Mezar TaĢı No : 10


T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


O-10 H.1176

M.1762

Osman

BeĢir DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 12,44

Kitabesi:-Merhum ve mağfur;-Osman BeĢir;-Ruhuna fâtiha;-Sene 1176


Tanım ve Kompozisyon : Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesi

dikdörtgen gövde formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabelerdikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 4 satır halinde kabartma görünümündeverilmiĢtir. Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içine iĢlenmiĢtir. TaĢın üst kısmı sarıkĢeklinde baĢlıklıdır. Sarığın etrafı tamamen iri kumaĢ dilimleriyle öne ve arkaya, yanlara doğrusarılmıĢtır. Sol üst tepeden çıkan dilim baĢlığın üst kısmından giderek sağ alt köĢeye doğruilerlemektedir. Diğer dilimler sağ üst köĢeden sol alt köĢeye doğru diagonal biçimde ele alındığıgörülmektedir.


M e z a r

t a Ģ ı N o

T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m

u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


O-11 H.1177M.1763

Mustafa DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 13,45

Kitabesi : -Merhum ve mağfur; -Monla Mustafa; -Ruhuna fâtiha; -Sene 1177


Tanım ve Kompozisyon : TaĢın üst kısmı sarık Ģeklinde erkek baĢlığı taĢımaktadır. Bu baĢlığın etrafı belli aralıklarla tamamen iri kumaĢ dilimleriyle çevrilmiĢtir. BaĢlığın tepesinin sol

üst köĢesinden çıkan bir dilim, baĢlığın üst kısmınca ilerleyerek sağ alt köĢeye doğru gelmektedir.Diğer dilimler üst köĢeden sol alt köĢeye ve arkalara doğru diagonal biçimde eğimlidir. Alttan üstedoğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesi dikdörtgen gövde formlu yapılmıĢtır . Boyunkısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabeler dikdörtgene yakın çerçeveler içinde,eğimli bir Ģekilde 4 satır halinde kabartma görünümünde verilmiĢtir.








o

T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


. )

O-12 H.1178

M.1764

Mustafa DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 14,46

Kitabesi :-Merhum ve mağfur Ali;-Hoca’nın oğlu;-Monla Mustafa ruhuna;-Fâtiha; -Sene1178


Tanım ve Kompozisyon: ġahidenin alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen gövdesidikdörtgen gövde formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabelerdikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 5 satır halinde kabartma görünümündeverilmiĢtir. TaĢın üst kısmı sarık Ģeklinde baĢlıklıdır. Bu baĢlığın etrafı düz, geniĢ kumaĢdilimleriyle yatay vaziyette sarılmıĢtır. Sağ üst köĢeden çıkan dilim baĢlığın üst kısmından hafifçe kavis yaparak, sol alt köĢeye doğru baĢlığın tepesinden itibaren sarararak ilerlemektedir. BaĢlığıntepesinin üst tarafının bir kısmının açıkta olduğu gözükmektedir.


M e z a r t a

Ģ ı N o

T a r i h

K i m e A i

t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -

K a l ı n l ı k

( c m . )

O-13 H.1186M.1772

Emine DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 15,47

Kitabesi :-Merhume ve mağfure;-Salih Bey kerimesi;-Emine kadın;-Ruhuna fâtiha;-Sene1186


Tanım ve Kompozisyon : Sarık biçiminde baĢlığı bulunmaktadır. Bu baĢlığın etrafı önde,yanda ve arkalarda iri kumaĢ dilimleriyle çevrilmiĢtir. Üst köĢeden çıkan kalın dilim, baĢlığın üstkısmınca ilerleyerek sol alt kısma doğru iner vaziyette verilmiĢtir . Diğer dilimler sağ üst köĢedenve tepeden sol alt köĢeye, yanlara doğru diagonal biçimde eğimli inmektedir. Alttan üste doğrugidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesi dikdörtgen gövde formludur. Boyun kısmının altındakitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabeler dikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 5satır halinde kabartma görünümündedir. Bir kadına ait olan taĢın üst kısmı erkeklere özgü sarıkĢeklinde baĢlıklıdır. Ġhtimal olarak, taĢın baĢlığı bir Ģekilde gidince, kadın baĢlığı yerine erkek baĢlığını taĢın üzerine yanlıĢlıkla oturtmuĢlardır.








T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


O-14 H.1186

M.1772

Hadice DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 16,60

Kitabesi : -Merhume; -Hadice kadın; -Ruhuna fâtiha; -Sene 1186


Tanım ve Kompozisyon : TaĢın üst kısmı kadın baĢlıklı ve ovale yakın formlu verilmiĢtir.

ġahidenin ince, uzun boyun kısmından sonra, yukarı doğru geniĢleyerek devam eden baĢlığınüstünde kavisli bir tabla kısmı daha vardır. Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢınıngövdesi dikdörtgen gövde Ģekillidir. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır.Kitabeler dikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 3 satır halinde kabartmagörünümünde verilmiĢtir. ġahidenin boyun sağ alt kısmı kırık ve bir kısmı eksiktir. Ayrıca baĢka bir mezarın duvarına dayalı vaziyettedir.



T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u

g ü n k ü

D u

r u m u

T ü

r ü

Ö l ç ü

B o

y - E n -

K a

l ı n l ı k ( c m . )

O-15 H.1193

M.1778

Muhammed DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 17,48

Kitabesi : -Hacı Alizâde; -Merhum Muhammed; -Ruhuna el-fâtiha; -Sene 1193


Tanım ve Kompozisyon : Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesidikdörtgen formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabelerdikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 4 satır halinde kabartma görünümünde

verilmiĢtir. TaĢın üst kısmı sarık Ģeklinde erkek baĢlıklıdır. Bu baĢlığın ön ve arka çevresi belliaralıklarla iri kumaĢ dilimleriyle sarılmıĢtır. Sol üst köĢeden çıkan dilim, baĢlığın üst kısmındaneğimli olarak ilerleyerek sağ alt köĢeye doğru gelmektedir. Diğer dilimler üst köĢeden sol altköĢeye ve yanlara doğru diagonal biçimde eğimli olarak inmektedir.








o

T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


. )

O-16 H.1195

M.1780

Havva DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 18,61

Kitabesi : -Merhume ve mağfure; -Havva Hanım; -Ruhuna el-fâtiha; -Sene 1195


Tanım ve Kompozisyon : TaĢın üst kısmı kadın baĢlıklıdır. ġahidenin uzun boyun

kısmından sonra, yukarı doğru geniĢleyerek devam eden baĢlığın üstünde kavisli olarak ele alınan bir tabla kısmı da göze çarpmaktadır. Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesidikdörtgen gövde biçimlidir. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabelerdikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 4 satır halinde kabartma görünümündeverilmiĢtir. Kitabenin son satırı yüreği andırır biçimde bir pano içine iĢlenmiĢtir.


M

e z a r t a Ģ ı N o

T

a r i h

K

i m e A i t

O

l d u ğ u

B

i ç i m i

B

u g ü n k ü

D

u r u m u

T

ü r ü

Ö

l ç ü

B

o y - E n -

K

a l ı n l ı k ( c m . )

O-17 H.1206M.1791

HasanReĢid

DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 19,49 Çizim No: 1

Kitabesi : -Merhum ve mağfur; -Hasan ReĢid; -Ruhu çün; -Fâtiha; -Sene 1206

Konu : Geometrik (yürek) seçilmiĢtir.

Tanım ve Kompozisyon : Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢı gövdesinindikdörtgen formlu olduğu anlaĢılmaktadır. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır.Kitabeler dikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 5 satır halinde kabartmagörünümünde verilmiĢtir. Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içine iĢlenmiĢtir. TaĢın üstkısmında sarık Ģeklinde erkek baĢlığı bulunmaktadır. Sarığın çevresi ön ve arkada olmak üzerekalın bez dilimleriyle sarılmıĢtır. Tepenin sol üst köĢesinden çıkan bir dilim baĢlığın üst kısmıncailerleyerek sağ alt köĢeye doğru inmektedir. BaĢlığın diğer dilimleri üstten sol alt köĢeye doğrudiagonal biçimde eğimli vaziyettedir.








T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


O-18 H.1213

M.1798

Ömer DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 20,50

Kitabesi : -Ziyaretten murat olan duadır; -Bugün bana ise yarın sanadır; -Merhum vemağfur el-Muhtaç; -Ġlâ rahmetullah Monla Ömer oğlu; -Es-seyyid Halil ruhuna fatiha; -Sene 1213


Tanım ve Kompozisyon : TaĢın tepe kısmı sarık Ģeklinde baĢlıklı ele alınmıĢtır . Bu baĢlığın etrafı tamamen belli aralıklarla kumaĢ dilimleriyle çevrilmiĢtir. Sol üst köĢeye yakınyerden çıkan irice bir dilim, baĢlığın üst kısmınca ilerleyerek sağ alt köĢeye doğru inmektedir.Diğer dilimler üst ön ve arka kısımdan sol alt köĢeye, yanlara doğru diagonal biçimde eğimli olarakdevam etmektedir. Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesi dikdörtgen for mludur. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabeler dikdörtgene yakınçerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 6 satır halinde kabartma görünümünde verilmiĢtir. Kitabeninson satırı yürek Ģeklinde bir pano içine iĢlenmiĢtir.


M e z a r t a Ģ ı

N o

T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -

K a l ı n l ı k ( c

m . )

O-19 H.1213

M.1798



Fotoğraf No: 21,62

Kitabesi : - Nev civanım uçtu gitti cennet bağına; -Firakı kaldı validesi canına;-HatıroğluĠsmail’in; -Kerimesi merhume; -AiĢe Monla ruhuna; -Fâtiha sene 1213


Tanım ve Kompozisyon : Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesidikdörtgen formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabelerdikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 6 satır halinde kabartma görünümündeverilmiĢtir. Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içine iĢlenmiĢtir. TaĢın üst kısmı kadın baĢlığı taĢımaktadır. ġahidenin uzun boyun kısmından sonra, yukarı doğru geniĢleyerek devameden baĢlığın üstünde kavisli olarak ele alınan bir tabla kısmı da göze çarpmaktadır.








o

T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


. )

O-20 H.1214

M.1799

Fatıma DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 22,63

Kitabesi : -Hacı Ġshak oğlu; -Ahmet Ağa kerimesi merhume; -Fatıma Monla ruhunafâtiha; -Sene 1214


Tanım ve Kompozisyon : Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesidikdörtgen gövde formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabelerdikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 4 satır halinde kabartma görünümündeverilmiĢtir. Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içine betimlenmiĢtir. TaĢın boynunun solalt tarafının bir kısmı eksiktir. TaĢın üst kısmı ovale yakın biçimli bir kadın baĢlıklıdır. ġahidenin boyun kısmından sonra, yukarı doğru geniĢleyerek devam eden baĢlığın üstünde kavisli olarak elealınan bir tablayı andıran bir bölümde göze çarpmaktadır.


M e z a r t a

Ģ ı N o

T a r i h

K i m e A i

t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -

K a l ı n l ı k

( c m . )

O-21 H.1215M.1800

Fatıma DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 23,64

Kitabesi : -Hüve’l- bâki; -Hak emriyle tamam oldu; -Vadesi kaldı hasret; -Pederi hemvalidesi; -Merhume ve mağfure leha; -Fatıma Monla ruhu; -Ġçün el-fâtiha; -Sene 1215


Tanım ve Kompozisyon : TaĢın üst kısmı ovale yakın Ģekilde kadın baĢlıklıdır. ġahidenin boynundan yukarı doğru geniĢleyerek devam eden baĢlığın üstünde, kavisli olarak ele alınan bir bölüm de göze çarpmaktadır. Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyen mezar taĢının gövdesidikdörtgen formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabelerdikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 8 satır halinde kabartma görünümündeverilmiĢtir. Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içine iĢlenmiĢtir.








T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


O-22 H.1224

M.1809

Zeyneb DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 24,65

Kitabesi : -El- bâki; -Merhume ve mağfure; -Zeyneb Hatun; -Ruhu çün;-Fâtiha; -Sene1224


Tanım ve Kompozisyon : Üstten alta doğru gidildikçe daralan mezar taĢının gövdesidikdörtgen biçimlidir. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabeler dikdörtgeneyakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 6 satır halinde kabartma görünümünde olduğugörülmektedir. TaĢın üst kısmı kadın baĢlığı Ģeklinde verilmiĢtir. ġahidenin uzun boyun kısmındansonra, yukarı doğru geniĢleyerek devam eden baĢlığın üstünde bir bölüm veya bir tabla kısmı dagöze çarpmaktadır.



T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u

g ü n k ü

D u

r u m u

T ü

r ü

Ö l ç ü

B o

y - E n -

K a

l ı n l ı k ( c m . )

O-23 H.1224

M.1809



Fotoğraf No: 25,66

Kitabesi : -Heza kabir; -Yamuk oğlu; -Muhammed Ağa’nın; -Ehli merhume; -ve mağfure;-AiĢe Hatun; -Ruhuna fâtiha; -Sene 1224


Tanım ve Kompozisyon : TaĢın üst kısmı ovale yakın formlu olarak yapılmıĢ bir kadın baĢlıklıdır. ġahidenin boynundan yukarı doğru geniĢleyerek devam eden baĢlığın üzerinde kavisli

olarak ele alınan bir tabla kısmı da dikkat çekmektedir. Alttan üste doğru gidildikçe geniĢleyenmezar taĢının gövdesi dikdörtgen görünümlüdür. Boyun kısmının altında kitabe dizilerisıralanmaktadır. Kitabelerin ilk satırı armudu andırır bir pano içerisinde, diğerleri dikdörtgeneyakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 8 satır halinde kabartma görünümünde verilmiĢtir.Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içine betimlenmiĢtir.








o

T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


. )

O-24 H.1229

M.1813

Ahmed DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 26,38

Kitabesi : -Hüve’l- bâki; -Beni kıl mağfiret ey Rabb-i Yezdan; -Bi hakk-ı arĢ-ı âzâm nûr -ukur’ân; -Gelüb kabrimi ziyaret iden ihvan; -Ġdeler ruhuma fâtiha bir ihsan; -Merhum ve mağfurHacı; -Zaim Mehmet Ağa’nın oğlu; -Ahmed Ağa ruhuna fâtiha; -Sene 1229

Konu : Nesneli (baĢlık), geometrik (yürek) seçilmiĢtir. Tanım ve Kompozisyon: Alttan üste doğru devam edildikçe geniĢleyen mezar taĢının

gövdesi dikdörtgen formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabelerdikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 9 satır halinde kabartma görünümünüandırır Ģekilde verilmiĢtir. Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içine iĢlenmiĢtir. TaĢın üstkısmı katibi kavuk Ģeklinde baĢlıklıdır. Sarılı kısımla baĢlık arasında yatay biçimli bir düz kuĢakgöze çarpmaktadır. BaĢlık kısa dikey çubuklu biçimde ele alınmıĢtır.


M e z a r t a

Ģ ı N o

T a r i h

K i m e A i

t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -

K a l ı n l ı k

( c m . )

O-25 H.1229M.1813

Hasan DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 27,51

Kitabesi : -Fenadan bekaya eyledi rıhlet; -Ġde kabrini hak ruhuna cennet; -Merhum ĠmamHüseyin; -Efendi ruhuna fâtiha, -Sene 1229

Konu : Geometrik (yürek), nesneli (baĢlık) seçilmiĢtir.

Tanım ve Kompozisyon : TaĢın üst kısmı sarık Ģeklinde erkek baĢlıklıdır. Bu baĢlığınetrafı belli aralıklarla tamamen iri kumaĢ dilimleriyle sarılmıĢtır. Sol kısımdan çıkan kalın dilim baĢlığın üst kısmınca ilerleyerek sağ alt köĢeye doğru gelmektedir. Diğer dilimler üst kısımdan solalt köĢeye, yanlara doğru diagonal biçimde eğimli inmektedir. Alttan üste doğru gidildikçegeniĢleyen mezar taĢının gövdesi dikdörtgen formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizilerisıralanmaktadır. Kitabelerin son satırı yüreği andırır biçimdeki bir panonun içerisinde, diğerleridikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 5 satır halinde kabartma görünümündeverilmiĢtir. Son satır yürek biçimindeki bir panonun içerisinde ele alınmıĢtır.








T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


O-26 H.1242

M.1826

Bekir Dikdörtgen

Gövdeli Sağlam Erkek B.T.76-27-8

A.T.63-26-9

Fotoğraf No: 29-30,52

Kitabesi : -Hûve’l- bâki; -Manadan bekâya eyledi rıhlet, -Ġde kabrini hak ravza-i cennet; -Mahmud Ağa’nın oğlu;-Merhum Bekir ÇavuĢ ruhuna; -El-fâtiha; -Sene 1242

Konu : Bitkisel (servi), geometrik (yürek), nesneli (baĢlık) seçilmiĢtir.

Tanım ve Kompozisyon : BaĢtaĢı : Üstten alta doğru gidildikçe daralan mezar taĢı dikdörtgen formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizileri sıralanmaktadır. Kitabelerdikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 6 satır halinde kabartma görünümündeverilmiĢtir. Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içine iĢlenmiĢtir. TaĢın üst kısmı sarıkĢeklinde baĢlıklıdır. BaĢlık basık ve yatay Ģekilde ele alınmıĢtır. Sarığın tepesinin bir kısmıgörülmekte, etrafı yatay ve sağ üstten sol alta doğru düz kuĢaklarla sarılmıĢtır.

Ayak taĢı : Yarım yuvarlak kemer biçimli tepeliği olan taĢın gövdesi dikdörtgeni andırırĢekilde ele alınmıĢtır. Ön yüzüne bir servi ağacı tasvir edilmiĢtir.



T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


. )

O-27 H.1253

M.1837

Ahmed DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 30,53

Kitabesi : -Hüve’l- bâki; -Fenâdan bekâya eyledi; -Rıhlet ide kabrimi; -Hak ruhunacennet; -Merhum ve mağfur MemiĢ Ağa;-Zâde Ahmed Ağa’nın;-Ruhuçün fâtiha;-Sene 1253


Tanım ve Kompozisyon: TaĢın üst kısmı sarık Ģeklinde baĢlıklıdır. BaĢlık oval, basık veyatay vaziyette yapılmıĢtır. Sarığın tepesinin bir kısmı göze çarpmakta, etrafı yatay ve sağ üsttensol alta doğru düz kuĢaklarla diagonal veya çapraz sarılmıĢtır. Alttan üste doğru gidildikçegeniĢleyen mezar taĢının gövdesi dikdörtgen formludur. Boyun kısmının altında kitabe dizilerisıralanmaktadır. Kitabeler dikdörtgene yakın çerçeveler içinde, eğimli bir Ģekilde 8 satır halindekabartma görünümünde verilmiĢtir.








o

T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


. )

O-28 H.1265

M.1848

Masum DikdörtgenGövdeli


Fotoğraf No: 31,54 Çizim No: 2

Kitabesi : -Ah mine’l-mevt; -Emretti hûda eyledi zaman (ferman); -Ġsal âna virmediaman; -Murada ermedim dünyada heman; -Cennette vire muradım Halik -ü rahman; -BinbaĢı SalihAğa’nın; -Mahdumu merhum cennetmekan; -Merdüs eĢrafından; -Masum ruhuçün; -Fâtiha fi 15sene 1265

Konu : Bitkisel (kıvrık dal, yaprak), geometrik (su yolu,yürek), nesneli (baĢlık)seçilmiĢtir.

Tanım ve Kompozisyon : Fes türü baĢlıklı olan mezar taĢında, Aziziye tipi denilen buörnekte fesin üst kısmı alt kısmından çok küçük boyutludur. Fesin alt kenarları iç bükeydir. ġahide alttan üste doğru dikdörtgen gövde biçimlidir. Gövdesi alttan üste doğru geniĢlemektedir.Kitabenin etrafını, üstten, alttan ve yanlardan su yolu Ģeklinde aralıklı iki Ģerit sarmaktadır. Bu ikiĢeridin arasına yapraklı kıvrık dal motif dizisi sıralanmaktadır. Kitabe dizisi eğimli bir Ģekilde,silmelerin oluĢturduğu çerçevelerin içerisinde 10 satır halinde kabartma görünümünde verilmiĢtir.Kitabenin son satırı yürek Ģeklinde bir pano içine betimlenmiĢtir.



T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


O-29 H.1314M.1896

Bekir DikdörtgenGövdeli

Sağlam Erkek B.T.57-16.5-4A.T.64-23-3.5

Fotoğraf No: 32-33,55 Çizim No: 3

Kitabesi : -Hûve’l- bâki sene 1314; -Salih Beyzâde ġefket Bey; -Mahdumu Bekir ruhuna;-Fâtiha

Konu : Bitkisel (servi), nesneli (baĢlık) seçilmiĢtir.

Tanım ve Kompozisyon : BaĢtaĢı : Gövdesi dikdörtgen biçiminde ele alınmıĢtır. TaĢın boynunun altında kitabe sıralanmaktadır. Kitabeler eğimli bir Ģekilde silmelerin oluĢturduğuçerçeveler içinde 5 satır halinde, kabartma görünümünde verilmiĢtir. TaĢ Aziziye denilen fes türü bir baĢlık taĢımaktadır. Bu örnekte fesin üst kısmı alt kısmından dar görünümlüdür. Fesin boyunla bitiĢen kısmından devam eden alt kenarları iç bükey vaziyette ele alınmıĢtır. Fes türü baĢlıklı olantaĢ, alttan üste doğru geniĢleyen bir hacime sahiptir.






AyaktaĢı : Üst tepe kısmı sivri kemer biçiminde olan mezar taĢının ön yüzünde alttan üstedoğru giden ve ucu üstte sağa doğru kıvrılan bir servi ağacı konu edilmiĢtir. AyaktaĢının sol üstköĢesinin bir kısmı eksik ve kırıktır.



T a r i h

K i m e A i t

O l d u ğ u

B i ç i m i

B u g ü n k ü

D u r u m u

T ü r ü

Ö l ç ü

B o y - E n -


O-30 H.1329M.1910

AliBeğzade

DikdörtgenGövdeli

Sağlam Erkek B.T.96-28.5-6A.T.67-30-7

Fotoğraf No: 34-36,56 Çizim No: 4-5

Kitabesi : -Hûve’l- bâki 24 Muharrem sene 1329 ; -Beni kıl mağfiret ya rabbi Yezdan; -Bi

arĢı âzâm nûr -u kur’ân; -Gelüb kabrimi ziyaret iden ihvan; -Ġdeler ruhuma bir fâtiha ihsân; -Müskebi karyesi eĢrafından; -Ali Beyzâde merhum; -Ömer Bey ruhuna fatiha

Konu : Bitkisel (kıvrık dal,rozet,servi), nesneli (baĢlık), seçilmiĢtir.

Tanım ve Kompozisyon : BaĢtaĢı : Mezar taĢı alttan üste doğru geniĢlemekte vedikdörtgen bir gövde formu göstermektedir. Boynun altında eğimli bir Ģekilde, silmelerinoluĢturduğu dikdörtgene yakın çerçeveler içerisinde, kabartma görünümünde 8 satır halindekitabesi yer almaktadır. BaĢlığı Hamidiye f esi denilen türü andıran baĢlık biçimine sahiptir.Püskülü bulunmamaktadır. Fesin üst kısmı ile alt kısmı arasında geniĢlik bakımından çok fazla farkolmamasına karĢın, alt kısmın geniĢliği biraz daha fazladır. TaĢın baĢlığının bir kısmı tülbend bezigibi bir nesneyle kuĢatılmıĢtır. Bu bezin yüzünde çeĢitli aralıklarla rozet çiçekleri, diagonal çizgilerve kıvrık dal motifleriyle bezenmiĢtir.

AyaktaĢı : Sivri kemer biçiminde tepeliği olan mezar taĢının gövdesi dikdörtgene yakınformda ele alınmıĢtır. TaĢın ön yüzünde üst ucu sağa doğru kıvrık bir servi ağacı iĢlenmiĢtir.AyaktaĢının alt gövde kısmı aile mezarlığının duvarı içerisine gömülü durumdadır.

Değerlendirme ve KarĢılaĢtırma:

Muğla ilinin Bodrum ilçesinin Ortakent Mezarlığında bulunan toplam 30 baĢlıklı mezartaĢı incelenmiĢtir. BaĢlıklı mezar taĢları çalıĢmasında, değerlendirme ve karĢılaĢtırma yapılırken, çeĢitli mezar taĢları ile ilgili bilimsel araĢtırma projelerim örnek alınarak değerlendirilmiĢ ve onlardan alıntılar yapılmıĢtır. Tablolardaki dökümler doğrultusunda aĢağıda bilgiler verilmiĢtir.

Mezar taĢlarında incelediğimiz örnekler XVIII.yüzyılın ikinci çeyreği ile XX.yüzyılın ilk

çeyreği arasındadır. 30 örnekten 20 tanesi XVIII.yy., 9 tanesi XIX.yy., 1 tanesi XX.yy.ın, ilk

çeyreği içindeki zaman diliminde yapılmıĢtır. Ortakent mezarlığında yer alan mezar taĢlarının hepsikitabeli, 2 taĢın kitabelerdeki yazı Ģeritlerinin diziliĢi diagonal eksendedir (O-28,O-29). Geri kalan28 mezar taĢında ise, kitabelerin veriliĢi yatay eksendedir. AyaktaĢlarıyla birlikte 27 mezar taĢısağlamdır. Ġki mezar taĢı devrik durumdadır (O-4,O-7). Üç mezar taĢı hasar görmüĢ vaziyettedir(O-14,O-18,O-20). Ondokuz tane mezar taĢı erkek, onbir tane mezar taĢı da kadınlara ait olduğudüĢünülen mezar taĢıdır. Kadın mezar taĢlarından birine baĢlık (O-13) olarak yanlıĢlıkla sarık biçiminde erkek baĢlığı oturtmuĢlardır. Muhtemelen mezarlık düzenlemeleri sırasında karıĢıklık vehata olmuĢtur. TaĢın boyun kısmında bununla ilgili olabilecek bir izde mevcuttur. Ġstanbul Üsküdarġemsi PaĢa Cami Haziresinde, 1620-21 tarihli bir kadın mezar taĢında buradaki gibi sarık Ģeklindeerkek baĢlığı göze çarpmaktadır (Laquer, 1997:191). Ortakent mezar taĢlarının büyükten küçüğe






doğru yükseklikleri 140 cm. ile 45 cm., geniĢlikleri 36 cm. ile 14 cm., kalınlıkları ise 14 ile 3.5 cm.arasında değiĢmektedir. Ortakent’de yer alan örnekler arasında taĢ malzeme ile yapılan mezar taĢıörneği bulunmamaktadır. AraĢtırılan otuz örneğin hepsinde mermer malzeme kullanılmıĢtır.

Ortakent mezar taĢları içerisinde bütün örnekler in hepsi dikdörtgene yakın gövdelidir.Dikdörtgen gövdeli mezar taĢları kendi arasında tepelik biçimine göre ayrılmaktadır. BaĢ ve ayaktaĢı da dahil olmak üzere dikdörtgen gövdeli baĢlıklı mezar taĢı otuz, sivri kemere yakın biçimindetepelikli mezar ayaktaĢı iki (O-29,O-30), yuvarlak kemer biçimine yakın tepelikli ayaktaĢı bir (O-26) mezarlıkta karĢımıza çıkmaktadır. Mezar taĢlarında rastlanılan bezeme örnekleri çoğunluklageometrik, nesneli olmak üzere, bitkisel ve yazı bezemelidir. Altı mezar taĢı (ayaktaĢları da dahilolmak üzere) bitkisel bezemeli (O-7,O-26-30), otuz tanesi yazı ve nesneli bezemeli ve ondokuztanesi (çerçeveler hariç) geometrik bezemelidir.

Süslemede Seçilen Motifler : Bitkisel motifler içerisinde kıvrık dal, rozet, servi, yaprakkarĢımıza çıkmaktadır. Geometrik motifler içerisinde bezemenin çoğunu yüreği andıran, kitabeninson satırında yer alan Ģekiller , bir tanesini de su yolu denilen motif meydana getirmektedir. 19

mezar taĢında yürek veya su damlası Ģeklinde motif dikkat çekmektedir. Nesneli bezemeleri ise,fes, kadın baĢlığı, kavuk ve sarık gibi otuz mezar taĢında yer alan baĢlıklar oluĢturmaktadır.

Kıvrık dal : Ġki örnekte göze çarpmaktadır (O-28,O-30) . BaĢ taĢlarında tepelikte baĢkaçiçeklerle, ayaktaĢlarında, baĢlıklı olan örneklerde serviyle birlikte kompozisyona katılmıĢtır.Amasya’da (Aydoğdu 1997 :243). Ahlat’ta (Karamağaralı 1992 :49-50,57), Alanya’da (Yardım 2002 :240), Denizli’de (PektaĢ 2005 :352-353), Diyarbakır’da (Top 2005 :409,413,415), Eyüp’te(BarıĢta 2000 :259 ; Çoruhlu, 1998 :105-106,111,115 ; Torun, 2010 :147), Gördes’te (Biçici 2004 :774-775), Göynük’te (BarıĢta 2002a :126 ; BarıĢta 2002b :119), Kocaeli Ereğli’de (Galitekin2001 :40), Manisa’da (Biçici 2008a :67,69), Safranbolu Yörük Köyünde (Biçici, 2008b :313),Siirt’te (Tüfekçioğlu 2005 :427,429,430), Tire’de (Biçici 2009a :131), Yozgat’da (Acun 2005 :524-525) Ortakent örneklerine benzer kıvrık dal motifleri göze çarpmaktadır.

Rozet : Bir örnekte yer almaktadır (O-30). ġahidenin tepeliğinde, ayaktaĢındada stilizeedilmiĢ bir biçimde iĢlenmiĢtir. Eyüp’ta (BarıĢta 2000 :259 ; Çoruhlu 1997 :45), Gördes’te (Biçici2004 :778), Ġzmir’de (Ülker 1985 :12,13 ; Biçici 2009a :132). Ayrıca Kocaeli Ereğli’de (Galitekin 2001 :61), Konya’da (Kara ve DanıĢık 2005 :175), Manisa’da (Biçici 2008a :70), Safranbolu YörükKöyünde (Biçici 2008b :313 ), Tire’de (Biçici 2009b :489-491,493,495-496) benzer örnekler de bulunmaktadır.

Servi : Türkiye’nin dört bir yanındaki mezarlıklar bir yandan servi ağaçlarıylayeĢillendirilirken, bir yandan da mezar taĢları üzerine farklı Ģekillerde servi resimleri ile betimlenmiĢ olduğu dikkat çekmektedir (Çulpan 1961 :122). Bazı serviler sağa, bazıları sola, çokazı da dikey vaziyette taĢlarda ele alınmıĢtır. Serviler Ģekil itibarıyla düz ve sade olabildikleri gibi, baĢka bitkisel motiflerle, nesnelerle beraber mezarlıklarda tasvir edilmiĢtir (Çulpan 1961 :145-158).

Ortakent mezar taĢları içerisinde dört örnekte karĢımıza çıkmaktadır (O-7,O-28,O-29,O-30).Ortakent mezar taĢları içerisinde servi, ayak taĢlarında veya baĢlıkta iĢlenmiĢtir. BaĢı kıvrık servimotifleri sadece Müslüman mezar taĢlarında görülmemektedir. Edirne Musevi MezarlığındakitaĢlar üzerinde (Oğuz 1983 :29) de serviler göze çarpmaktadır. Denizli’de (PektaĢ 2005 :353),Eyüp’te (BarıĢta 2000 :259 ; ÇetintaĢ 2000 :376 ; Çoruhlu 1998 :105,109,112), Gördes’te (Biçici2004 :778-780 ; Biçici 2005 :2-3,7,12-14), Kastamonu’da (Çal 2008 :36-37), Kayseri’de (Sağır 2005 :364), Konya’da (Kara ve DanıĢık 2005 :110-111,158-159), Manisa’da (Biçici 2008a :67-70),Safranbolu Yörük Köyünde (Biçici 2008b :313), Tire’de (Biçici 2009a :132 ; Biçici 2009b :491,493,495 ; Ülker 1994 :99,108,res.22), Yozgat’ta (Acun 2005 :370-73,375,378,381,383,386,463,538) da ucu sağa ve sola kıvrık serviler karĢımıza çıkmaktadır. Serviağaçlarının iki yanlarından çıkan çıkıntıların ay, doğurganlık ve bolluk simgesi olan boynuz olarak






yorumlandığını Burhan Oğuz ifade etmektedir (Oğuz 1983 :31). Amasya mezar taĢları içerisindealtı örnekte servi göze çarpmaktadır. Servilerin uçları düz, içleri yarım yuvarlak, eğik ve dikçizgilerle taranmıĢtır (Aydoğdu 1997 :244).

Su yolu: Dalga görünümlü veya su yolu diye de adlandırılabileceğimiz kıvr ımlı bordür, bir örnekte tasvir edilmiĢtir (O-28). Mezar taĢı kitabesini veya taĢın gövdesini U Ģeklinde dalgalı,kıvrımlı bir biçimde çeviren kuĢak Ģeklinde yapılmıĢtır . Bu motifin benzer Ģekli Alanya’da(Yardım 2002 :240,284), Birgi’de (Önkal 1993 :137), Eyüp’te (Torun 2010 :151,153), Gördes’te(Biçici 2004:786), Ġstanbul Yenikapı’da (Tibet ve diğerleri 1996 :235-236,239), Kocaeli Ereğli’de(Galitekin 2001 :40), Safranbolu Yörük Köyünde (Biçici 2008b :313), Tire’de (Biçici 2009b :491),Göynük’te III/59 Env.no.lu mezar taĢında yer almaktadır (BarıĢta 2002a:133).

Yürek : Yürek veya su damlasını andırdığı düĢünülen motif ondokuz mezar taĢında bulunmaktadır (O-1,O-3,O-5,O-6,O-7,O-8,O-9,O-10,O-16,O-17,O-18,O-19,O-20,O-21,O-23, O-

24,O-25,O-26,O-28). Gövde de kitabenin alt kısmını yürek veya damla Ģeklinde kuĢatan biçimdetaĢın yüzeyi oyularak verilmiĢtir . Gördes’te (Biçici 2004 :786-787) ve Tire’de (Biçici 2009a :134)

yürek biçimli motifler karĢımıza çıkmaktadır . BaĢlıklar : Türk tarihinde en eski baĢlık örnekleri Ortaçağın erken dönemlerine ait Orta

Asya devrinden kalmadır. O dönemde Türk baĢlıkları genellikle avladıkları veya yetiĢtirdikleri hayvanların postlarından yapılmakta, ya da sarıklı keçe veya külahlardan meydana gelmek teydi.Türkler Orta Asya’dan Anadolu’ya, Ġran’a, Mezopotamya’ya, Ortadoğu’ya beraberinde getirdikleriĠslâm öncesi baĢlıklarını, bir müddet sonra Ġslâm kültür ve kendi ananesiyle yoğurarak bir Türk -Ġslâm sentezini oluĢturdular. BaĢlıklar (Bkz. Ahmed Cevad, 1882; Ahmed Rasim (Tarihsiz):1826-1830; Anonim 1887:24-25; Arif Ahmed PaĢa 1846; Arseven 1975:1767; Atasoy 2000 ;Burak1975:9-15; Çal 2000:206-225; Koçu 1969:113,148-151; Koloğlu 1978:7,11,23; Kumbaracılar(Tarihsiz); Laquer 1997:138-160; Mahmut ġevket PaĢa 1327/1907:27,30; Menzel 1932; Pakalın1983:217-218; Salih-El Ġstanbuli 2002; Tapan 1977:99-107; Ünver 1987) gerek Osmanlı öncesi vegerek Osmanlı döneminde devlet ve toplum içinde statü ve sosyal farklılıklarına da belirleyici bir

özellik taĢımıĢtır . BaĢlık yani serpuĢ Osmanlı’da çok daha ince ayrıntılara kadar inmiĢtir. Osmanlı baĢlıklarını kendi içlerinde en çok rastlanan görünümüyle; kavuklu, sarıklı, fesli ve kadın baĢlıklıolarak dört çeĢide sınıflandırılabilir. ġüphesiz her baĢlık türü kendi arasında da farklı alt türlereayrılmaktadır . Osmanlının erken dönem mezar taĢlarında, sarıklı baĢlık neredeyse hiçgörülmemektedir. XVII.yy sonrasında daha çok görülen diğer bir baĢlık çeĢidi ise kavuklardır.Kavuklardan sonra toplumda fes kullanımı yaygınlaĢmıĢtır. Kadınlarda kendi yaratılıĢlarına vedönemin modasına uygun olarak çeĢitli etrafı süslü baĢlıklar kullanmıĢlardır. Ġnsanların baĢlarındaki sarık veya kavuk onun esnaf, devlet memuru ve benzeri bir görevini göstermesininyanında daha detaylı bilgilere de iĢaret etmekteydi. Osmanlılar'da asker sınıfı dıĢında sivil halkın,devlet ve din adamlarının, padiĢahların kendilerine özgü baĢlıkları vardı. Örneğin bir devletmemuru olduğunu ifade eden katibi sarığın değiĢik türleri, aynı zamanda bu devlet memurluğunun

çeĢitli unvan ve görev derecelerini göstermektedir. Toplumun değiĢik mesleklerine mensupinsanlar için de bunu belli eden ayrı ayrı sarıklar giyilmektedir. Hatta her tarikat mensubunun dahi,oradaki konumuna göre kendine özgü bir sarığı bulunmaktadır.

Ortakent mezar taĢlarında kavuk, sarık, fes ve kadın baĢlığı Ģeklinde otuz tane baĢlıklı mezartaĢı görülmektedir. Bunlardan en çok kullanılan sarık (O-1,O-2,O-3,O-8,O-9,O-10,O-11,O-12,O-13,O-

15,O-17,O-18,O-25,O-26,O-27) olmak üzere diğerleri; kavuk (0-7,O-24), fes (O-28,O-29,O-30) vekadın baĢlığıdır (O-4,O-5,O-6,O-14,O-16,O-19,O-20,O-21,O-22,O-23).






1. Kavuklar: Osmanlı mezarlıklarında XVII. yy. sonrasında çok görülen fakatOrtakent’de az görülen bir baĢlık türü kavuktur. DıĢ yüzü çuhadan olan ve içi bez astarlı vearasında pamuk olan bu baĢlıkların üzerlerine geometrik (yıldız, baklava, düĢey çubuk) Ģekiller

oluĢturacak biçimde dikilmesidir (Laquer 1997:150; Çal 2000:209-210). Devlet ve din adamlarının,askerı kurum mensuplarının, esnafın, sanatkarın, ilim adamlarının baĢlıkları birbirinden farklıdır.Mevlevi, Selimi, Yusufi, Celalı, Mücevveze, Edhemi, Ahmedi, Cüneydi, Kallavi, Örfi,Serdengeçti, DüzkaĢ, Kalafat, Dardağan, Mollayı, PaĢayı, Zaimi, Katibi kavuk çeĢitlerinden bazılarıdır. Her biri dönemin ilgili kiĢilerince beğeniyle tercih edilmiĢtir. Örneğin Kallavi kavuklar,

Osmanlı yönetiminde çoğunlukla sadrazam ve kaptan-ı deryalar tarafından giyilmiĢtir . Bu kavuklaryalnızca orduyla birlikte sefere çıkıldığında ve arife günlerinde kullanılmıĢtır. En göz alıcı kavuktürü olan bu kavuk, büyük boyutluydu ve aĢağıdan yukarıya doğru daralan biçimdeydi. Katibikavuk adı verilen bu kavukların uzunluğuna, kısalığına, sarığının taĢkınlığına, baĢlığında yer alangeometrik yıldız, baklava, çubuk Ģekillerine göre kısımlara ayrılmaktadır. Katibi kavuklar, Ġstanbulmezarlıklarında en sık rastlanan kavuk biçimlerindendir. Daha çok memur sınıfının kullandığı butür kavuklar, baĢ kapı kethüdaları kapıkulu görevlileri ve üst düzey yeniçeriler tarafından da

kullanılmıĢtır. Ġncelediğimiz Ortakent baĢlıklı mezar taĢları içerisinde kavuk iki örnekte bulunmaktadır (O-7,O-24). Bu kavuklardan biri olan katibi kavuk tipinde ise; baĢlığa sarılan altkısmın destarlarının daha taĢkın ele alınmasıdır (O-7). BaĢlığın büyük kısmının göründüğü, altkısmının sade ve düz kumaĢla sarıldığı tipte ise, üstü dikey çubuklar halinde verilmiĢtir (O-24).

2. Sarıklar: BaĢı soğuk ve sıcaktan korumak ve daha güzel görünmek için erkekleringiydiği, çeĢitli ebatlarda, değiĢik Ģekil ve renklerde kumaĢlardan oluĢan sarık, börk, takke, külah vefes gibi baĢlıkların etrafına sarılan, ince bezlere denir. Sarıklar, sıcak,soğuk iklimlere, örf vegeleneklere, milletlere, dinlere, sosyal ve dini hiyerarĢiye göre değiĢmekte olduğundan farklı sarıĢ biçimleri bulunmaktadır. Bu sarıklar içerisinde Kafesi, PeriĢani, Çatal, Horasani (hacegan) veSilahĢor gibi isimler alan sarıklar devleti oluĢturan sosyal sınıflar tarafından giyilmiĢtir .Hayattayken giyilen sarıklar, mezar taĢlarının baĢlık kısımlarında yatan mevtayı tanıtan birer

sembol olarak ele alınmıĢtır. Ġncelediğimiz örnekler içerisinde onbeĢ tane sarık Ģeklinde örnekvardır. Ortakent mezar taĢı baĢlıkları içerisinde sarık Ģeklinde üç tip baĢlıktan söz edilebilir. Ġlktipte baĢlığı saran destarlar kalın dilimler halinde, önde sol üstten sağ alta doğru diagonal Ģeklindeolup, baĢlığın arkasında ise dilimler daha çok sağ üstten sol alta doğru verilmiĢtir. Bu tipten 12 baĢlık bulunmaktadır (O-1,O-2,O-3,O-8,O-9,O-10,O-11,O-13,O-15,O-17,O-18,O-25,fot.39-45, 47-51). Ġkinci tipte ise; destarlar baĢlığı tepede görüne az bir bölüm haricinde kuĢatmıĢtır. Destardilimleri önden sol üstten sağ alta doğru diagonal Ģekilde olup, arka taraflara gidildikçe yatay biçimdedir (O-26, O-27,fot.52-53). Üçüncü tipte de, takkenin etrafı düz ve geniĢ destarlasarılmıĢtır. BaĢlığın tepesinde çok az bir kısım görülmektedir (O-12,fot.46).

3.Fesler: Osmanlı denizcilerinin XVI. yüzyılda Cezayirli denizcilerle olan münasebetineticesiyle fes bir süre Türk denizcileri ve Ġstanbullu kadınlar tarafından da kullanılmıĢtır. 1827'de

Koca Hüsrev PaĢa kumandasında Ġstanbul'a gemilerle gelen denizci askerlerin baĢlarındaki fesinkullanımı, padiĢah ve ileri gelen devlet adamlarınca oldukça muteber bulunmuĢtur. 1832 yılındanitibaren Osmanlı toplumunda baĢa takılmaya baĢlanan fesler mezarlıklarda en çok görülen baĢlık biçimlerinden biridir. Tanzimat döneminde 1832'den Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar kullanılanfesi özellikle Ġstanbul'da halk ve asker bütün görevliler baĢlarına giymiĢ, sarığı ise yalnız alimler,tarikat mensupları ve din adamları kullanmıĢtır. Anadolu’da, baĢkente uzak bazı yerlerde baĢlıkolarak sarık tercih edilmiĢ, bundan dolayı da millet, fesli ve sarıklı olarak ikiye ayrılmıĢtır. Osmanlıtoplumunda sarık yerine fesin tercih edilip, kullanılmasıyla devlet içerisinde önemli bir geliĢmeolmasının yanında, toplum içerisinde fesin kullanımını destekleyenler ve desteklemeyenlerolmuĢtur. Fes kullanımı ve yapımı için ayrı bakanlık kurulmuĢ, bununla ilgili olarak fesnizamnamesi yayınlanarak, fesin devlet ve toplum içinde nerelerde takılacağı, insanların hangi çeĢit






fes kullanacağı açıklanmıĢtır. Sonrasında da Ġstanbul'da Defterdar 'da bir fabrika kurularak fesyapımına baĢlanmıĢtır. Fesler hangi padiĢaha ait ise mezarda yatan kiĢi de zamanın padiĢahınındöneminde yaĢamıĢ kiĢidir. II.Mahmud döneminde giyilen feslere Mahmudi fes denir. SultanAbdülaziz döneminde kullanılan feslere Azizi, Sultan I.Abdülhamid devrinde giyilen feslere deHamidi fes denilmiĢtir. Türkiye’deki mezarlıklarda en çok görülen fes Azizi fesidir. Hamidi festürü baĢlık Ortakent mezarlığında iki örnekte ele alınmıĢtır (O-28,O-29,fot.54-55). Mezarlıktakidiğer bir fesin yüzeyinde, fesi alt kısımdan yatay olarak kuĢatan dikdörtgen biçiminde bordüriçinde bitkisel bezemeler yer almaktadır (O-30,fot.56). Bu ince tülbent veya düz bez sarılı fes, sarıklı fes türüne benzese de, fesin etrafı düz, tek sarımlı olmasıyla diğer fes türlerinden farklıolduğu gözlenmektedir. Menemen Mahkeme Cami haziresinde 1921 tarihli bir mezar taĢınıniĢlemeli fes baĢlığında diagonal biçimde yerleĢtirilmiĢ bir sıra dal, bir sıra rozet çiçeği verilmiĢtir(Biçici 2004:811). Festeki kompozisyonun benzerlerine de, Gördes’te (Biçici 2004: 811 ) veAlanya’da (Yardım 2002:340) rastlanılmaktadır.

4. Kadın BaĢlığı : Türk toplumunda Orta Asya’dan Anadolu’ya kadar kadın baĢlıkları daher dönemde farklılık göstermiĢ, döneme, modaya ve konuma göre değiĢik baĢlık çeĢitleri

kullanılmıĢtır. Tanzimat döneminden itibaren kadınlar arasında moda olan hotoz da, saç ya dayardımcı kumaĢlar ve takılarla giyilen bir kadın baĢlığıydı. Osmanlı döneminde kadınların baĢlarına fes giydikleri zamanda fesi yemeni, yazma, tülbent, krep gibi örtülerle etrafınısarmıĢlardır. Diğer kadın baĢlıkları içerisinde tac, tas, tepelik gibi fazla kullanımı olmayan, ya da bayram, düğün, niĢan gibi özel günlerde giyilen kadın baĢlıkları da vardı. Bir mantarı hatırlatanformuyla boyun kısmı alttan yukarıya doğru daralır ve üst kısmı kavisli kaplumbağa sırtını andırır(Çal, 2008:25). Mezarlıklarda bu tipi amdırır on tane kadın baĢlıklı örnek göze çarpmaktadır (O-

4,O-5,O-6,O-13,O-16,O-19,O-20,O-21,O-22,O-23, fot.57-66). Kadın baĢlığı Ģeklinde ĢahidelerManisa NiĢancıpaĢa Cami haziresinde (Biçici 2004:812), Kastamonu’da da (Çal 2008:24-25) veGöynük’te de benzer bulunmaktadır (Çal 2007:307-308).

Yazılı Bezemeler : XVIII ile XX. yüzyıllara ait Ortakent’de bulunan, çalıĢmamıza ait

mezar taĢlarının hepsi kitabelidir. Kitabeli olan mezar taĢlarında çoğunlukla sülüs kullanıldığını,nesih ve ta’lik yazı çeĢidinin de Ģahidelerde yer verildiğini görüyoruz. Nesih iki (O-4,O-14) sülüsyirmialtı, ta’lik iki (O-28,O-29) mezar taĢında göze çarpmaktadır. Katalogdaki mezar taĢlarına göreyazı çeĢitlerinin yüzyıllara göre dağılımı Ģu Ģekildedir : Nesih yazı XVIII.yy.da 2 ; sülüs yazıXVIII. yy.da, 18 ; XIX.yy.da 7 ; XX. dy. da 1 ; ta’lik yazı XIX. yy.da 2 mezar taĢındagörülmektedir. Bu dökümlere gore Ortakent mezar taĢlarında en çok tercih edilen ve XVIII-XX.

yy. da en çok edilen yazı türü sülüstür. En az görülen yazı nesih ve taliktir. Yazı çeĢitlerinin çoğu XVIII-XIX. Yüzyıla ait mezar taĢlarda, yoğun olarak örnekler sunmaktadır. Kitabelerdeki yazıĢeritleri baĢ taĢında yer almaktadır, ayaktaĢlarında yazı bulunmamaktadır. Kitabenin ilk veya ikincisatırı genellikle isim, merhum-merhume ve mağfur -mağfure, hüve’l –bâki, ah mine’l mevt,ziyaretten murad olan duadır ile baĢlamakta ve son satırları da merhum ve magfur, isim, ruhuna

veya ruhiçün el fatiha veya sene Ģeklinde diye bitmektedir. Kitabelerde geçen baĢlıkların yüzyıllara

göre dağılımı aĢağıdaki tabloda görüldüğü Ģekildedir.

KĠTABE BAġLIKLARI XVIII.YÜZYIL XIX.YÜZYIL XX.Y.

Merhum-merhume vemağfur -mağfure (isim)

14 ġahide - -

Hüve’l Bâkî - “ 5 ġahide 1 ġahide

Ah mine’l – mevt - 1 “ -






Ġsim (mevtanın veyayakınının)

3 “ - -

Ziyaretten murad olanduadır

1 “ - -

Makam ola envarla 1 “ - -

Nev civanım gitti cennet

Bağına

1 “ - -

El Bâkî - 1 “ -

Heza kabir - 1 “ -

Fenadan bekaya eyledi

rıhlet - 1 “ -

Kitabelerde ayrıca ölenin hayattayken yaptığı iĢler, hayırları, memleketleri, nesebi, Ģiirler,hayır ve dua ile ilgili sözlerde karĢımıza çıkmaktadır.

Kitabelere Göre Ortakent’de Sosyal ve Dini YaĢama Ait Bilgiler

Ġncelediğimiz Ortakent mezar taĢlarında yer alan Ģahideler üzerindeki çalıĢmalarımızda,mezar taĢı kitabelerinde tekke veya tarikat gibi dini oluĢumlarla ilgili ibare geçmediği görülmüĢtür.Fakat bunun yanında genel olarak lakap veya sülale adı, eĢlerinin veya yakınlarının mesleğini belirten ibareler, mezar sahiplerinin peygamber sülalesinden geldiğini belirten seyyid (O-18) gibineseb ifadeleri, hacı, molla, hafız gibi ölünün hayattayken yaptığı dini ünvanlar kitabelerde gözeçarpmaktadır. Meslek olarak binbaĢı (O-28), çavuĢ (O-26), tüccar (O-28,O-30) imam (O-25) gibidini ve sosyal meslek grupları da karĢımıza çıkmaktadır. Yedi mezar taĢında monla (O-3,O-11,O-

12,O-18,O-19,O-20,O-21), beĢ mezar taĢında hacı lakabı (O-7,O-8,O-15,O-20,O-24), hoca birmezar taĢında (O-12) rastlanılmaktadır . Katologdaki mezar taĢlarında yer alan kadın isimleri 7 tane, erkek isimleri 21 tanedir. Kadın ve erkek isimlerinin bazılarına taĢlarda çokçarastlanılmaktadır. En çok geçen kadın ve erkek isimleri Ģunlardır: AiĢe, Fatıma, Ahmed, Ali,Muhammed, Mustafa ve Salih’tir. Bu adlardan bazıları akrabalık münasebetiyle mezar taĢlarındaçokça geçmektedir. Aile lakapları yazı Ģeritlerinde alfabetik olarak Ģu Ģekilde geçmektedir :Ağazade (Ağaoğlu), Alizade, Beyzade, Hatıroğlu, Ġshakoğlu, Yamukoğlu, Zaimzade (Zaimoğlu). Sülale isimlerinin çoğu XIX. yy. ait mezar taĢlarında karĢımıza çıkmaktadır. Mezar taĢlarındakiincelemelerimizde; tarih satırlarının kronolojik olarak sıralanmasıyla ele geçen bulgulardan aynı yıliçerisinde çok fazla ölüm vakası olan mezar taĢları yoktur. Ayrıca mezar taĢının kitabesinde adıgeçenler ve onların yakınlarına ait yer isimleri Müskebi (O-30), Merdüs (O-28) gibi yerleĢimyerleridir

Sonuç

Ortakent Mezarlığı içerisinde yer alan, katalog çalıĢması kapsamına aldığımız baĢlıklı otuz mezar taĢı bulunmaktadır. XVIII ile XX. yy. arasındaki zaman dilimine ait örneklerinsergilendiği mezarlıkta yer alan baĢlıklı Ģahideler, süsleme ve baĢlık özellikleri, ve bu taĢlarınöğrettiği yazılı bilgiler ile önem kazanmaktadır. GeçmiĢin taĢ iĢleme sanatını göstermesi yanında,Ortakent’deki yerleĢik hayatı ve toplumsal dokuyu anlatması açısından da bizleri aydınlatmaktadır.Mezar taĢlarının ele alınıĢında gözlenen, hepsinin dikdörtgene yakın gövde formlu olar ak yapılmıĢolduğudur. Mezar taĢlarından üç tanesinde ayak taĢı bulunmaktadır. Malzeme olarak hepsimermerdir. Mezar taĢlarında taĢçı veya mermer ustası, hattat gibi taĢ ile ilgili bir meslek belirtenyazıya rastlanılmamıĢtır. BaĢlıkların ele alınıĢı bakımından Ġstanbul baĢta olmak üzere, Ġzmir,






Manisa ve kısmen Balıkesir gibi yakın bölgelerle bir benzerlik gösterdiği, dolayısıyla Ġstanbul, Egeve çevresi ile yakın bir iletiĢim içinde olduğu anlaĢılmaktadır.

Ortakent’deki incelediğimiz mezar taĢlarının hepsi baĢlıklıdır. Erkek mezar taĢlarının

baĢlıkları daha çok sarık olmak üzere, kavuk, fes ve kadın baĢlığıdır. Kavuklar kendi aralarında baĢlıklarındaki çubuklu, yıldızlı, baklava dilimli Ģekiller, sarığın sarılıĢ biçimi, baĢlığın uzun veyakısa olunuĢuna göre ayrılmaktadır. Kavuklar arasında katibi adı verilen kavuk cinsi kendini bellietmektedir. Sarıkların çoğunluğu oval biçimlidir. Diğer sarık tipleri de baĢlıktan sarkan ucuna,dilimine ve sarılıĢ biçimine göre ayrılmaktadır. Sarıklarda tek burma dilimli destarlı tip, oval tip biçiminde gruplanmaktadır. Fes türünde Hamidiye ve ince sarımlı fesler göze çarpmaktadır.

Yazı türü olarak en çok sülüs, ta’lik ve nesih kullanılmıĢtır. Sülüs yirmialtı, ta’lik iki,nesih iki mezar taĢında göze çarpmaktadır. Kitabelerdeki yazı Ģeritleri baĢtaĢında veya Ģahide deyer almaktadır. Kitabenin ilk veya ikinci satırı genellikle merhum-merhume veya mağfure, hüve’l – bâki, isim veya unvan-lakap ile baĢlamakta, son satırları da merhum, mağfur, isim, ruhuna, ruhiçünel fatiha veya sene Ģeklinde diye bitmektedir.

Ortakent’de Osmanlı döneminde ve yakın geçmiĢte tarikat ve tekke gibi dini hüviyetlioluĢumların olduğu fakat buradaki baĢlıklı mezar taĢlarına fazla yansımadığı anlaĢılmaktadır.Genel olarak lakap veya sülale adı, eĢlerinin veya yakınlarının mesleğini belirten ibareler, bazımezar sahiplerinin peygamber sülalesinden geldiğini belirten seyyid gibi neseb ifadeleri, hacı,molla gibi ölünün hayattayken yaptığı dini ünvanlar kitabelerde göze çarpmaktadır. Meslek olarak binbaĢı, imam, katip, çavuĢ gibi askeri, dini ve sosyal meslek grupları da karĢımıza çıkmaktadır.Bir mezar taĢında imam, yedi mezar taĢında monla, onyedi mezar taĢında hacı lakabı mezar taĢındayer almaktadır. Katologdaki mezar taĢlarında yer alan kadın isimleri 7, erkek isimleri 21 tanedir.

KarĢımıza çıkan kadın isimleri, AiĢe (4 kere), Fatıma (2 kere), Hadice (1 kere), Emine (1 kere),Havva (1 kere), Zeyneb (1 kere), Saliha (1 kere). Mevtaların kendi ismi ile birlikte yakınlarının daadları geçen erkek isimleri ise 21 tanedir. En çok geçen erkek isimleri; Ahmed (3 kere), Ali (4kere), Muhammed (3 kere), Salih (4 kere), Mustafa (2 kere), Hüseyin (3 kere), Ömer (2 kere),Süleyman (2 kere), Mehmed (2 kere) Alemdar (1 kere), Bekir (1 kere), Hasan (1 kere), Osman (1kere), Halil (1 kere), Hayri (1 kere), Ġsmail (1 kere), Mahmud (1 kere), MemiĢ (1 kere) veġevket’dir (1 kere). Aile lakapları yazı Ģeritlerinde alfabetik olarak Ģu Ģekilde geçmektedir:Ağaoğlu veya Ağazade, Alizade, Beyzade, Hatıroğlu, Ġshakoğlu, Yamukoğlu, Zaimzade veyaZaimoğlu ’dur. Sülale isimlerinin çoğu XIX. yy. ait mezar taĢlarında karĢımıza çıkmaktadır.Ortakent’de Osmanlı döneminde hastalık, kaza, cinayet sonucu ölümlere mezar taĢı kitabelerinderastlanılmamıĢtır. Mezar sahiplerinin çoğu Ortakent’li olmakla birlikte, bazıları ve onların yakınları çeĢitli yörelerden gelerek Ortakent’de yaĢayıp, vefat ettiklerinden söz edilmektedir.

Sonuç olarak Ortakent mezar taĢlarında yer alan bezemeler ve formlar yüzyıllara göreincelendiğinde, sonuçların Ģu Ģekilde olduğu gözlenmektedir; XVIII. ve XIX. yüzyıla ait mezartaĢlarında, sivri tepelikli Ģahidelerin yanında, genelde bu yüzyılda karĢımıza çıkan, Sarık, kavuk,

fes ve kadın baĢlıklı Ģahideler mezarlıkta dönemin karĢılaĢılan baĢlık tipleridir. BaĢlıklı ör neklerdedikkat çeken, bezeme yönünden oldukça sade ve yalın bir Ģekilde ele alınmıĢ olmalarıdır. TaĢlarüzerinde bitkisel ve geometrik motifler karĢımıza çıksa da, taĢlar üzerinde yoğun Ģekilde bezemekullanımı yoktur. Ġhtimal, bunun sebebi de dönemin insanlarının ekonomik gücüyle ilgili olabilir.

XVIII.yüzyıldan itibaren mezar taĢları içerisinde en çok kullanılan baĢlık sarık olmuĢtur.Kavuk XVIII.yüzyılda ve XIX.yüzyılda birer örneğin dıĢında tercih edilmemiĢtir. OrtakentMezarlığında fesli baĢlıklar ilk olarak 1848 yılından itibaren mezar taĢlarında kullanılmaya baĢlanmıĢtır. XIX. yüzyıldan iki örmekle karĢımıza çıkmaktadır. KarĢımıza ilk çıkan fes örneğiSultan Abdülaziz döneminde yapılmıĢsa da fesin biçimi Azizi türü değil de Abdülhamid dönemiHamidi türü feslerine benzemektedir. XX. yüzyıl dönemine ait ince sarımlı fesli bir mezar taĢı






bulunmaktadır. Fes türü baĢlıklı olan bu mezar taĢında, fesin üzerine sarılan tülbent de yaprak,çiçek ve kıvrık dalın iĢlendiği anlaĢılmaktadır. Bu örneğin ayak taĢında XVIII. ve XIX.yüzyıla aitayaktaĢlarında görülen servi motifinin bu dönemde de tasvir edilmesi beğenilerin devam ettiğini

göstermektedir. Bunun yanında, XX.yüzyıla ait mezar taĢı örneğinin, sade ve basit yapılan tekörnek olması, çok kesin fikir vermese de, bu dönemle birlikte mezar taĢlarının ele alınıĢındasadeleĢmeye doğru bir yöneliĢin olduğu hissedilebilir.

KAYNAKÇA

ACUN, Hakkı (2005), Tüm Yönleri ile Çapanoğlu ve Eserleri, Ankara.

AHMED Cevad (1882), Tarih-i Asakir-i Osmani, Paris.

AHMED RASĠM, (1324), “Fes Hakkında”, ĠstiĢare, S.6.

ANONĠM (1987), Kıyafetü’l Ġnsaniye Fi ġema’ili’l-Osmaniyye, Ġstanbul.

ARĠF AHMED PAġA (1846), Anciens Costumes Ottomans, Paris.

ATASOY, Nurhan (2000), DerviĢ Çeyizi, Türkiye’de Tarikat Giyim-KuĢam Tarihi,KültürBakanlığı Yay., Ġstanbul.

AYDOĞDU, Günnur (1997), Amasya Mezar TaĢları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüSanat Tarihi Anabilim Dalı (BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Ankara .

BARIġTA, H.Örcün (2000), “Eyüpsultan Cafer PaĢa Türbesi ve Mezar TaĢı Süslemeleri Üzerine”,Tarihi Kültürü ve Sanatıyla IV.Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 5-7 Mayıs 2000, Ġstanbul , s.252-283.

BARIġTA, H.Örcün (2002a), “Göynük AkĢemsettin Türbesi Haziresindeki Bitkisel Bezemeli

Kadın Mezar TaĢları”, VI.Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları Toplantısı, SanatTarihi Sempozyumu 8-10 Nisan 2002, Erciyes Üniversitesi, Kayseri , s.123-136.

BARIġTA, H.Örcün (2002b), “Göynük AkĢemsettin Türbesi Haziresindeki Mezar TaĢları”,9.AraĢtırma Sonuçları Toplantısı, 28 Mayıs-01 Haziran 2001, Kültür Bakanlığı Yayınları,I.c. Ankara, s.117-124.

BĠÇĠCĠ, H. Kamil (2004), Manisa Gördes’te Bulunan Osmanlı Dönemi Süslemeli Mezar TaĢları,G.Ü.Sos.Bil.Ens. (BasılmamıĢ Doktora tezi), Ankara.

BĠÇĠCĠ, H.Kamil (2005), “Gördes’te Bulunan Mimari Bezemeli Mezar TaĢı ĠĢçiliğinden BazıÖrnekler”, Manas Ünv. Sos. Bil. Der., Kırgızistan-Türkiye Manas Ünv. Yay. 66, sayı:13,BiĢkek, s. 1-15

BĠÇĠCĠ, H.Kamil (2008a), “Manisa Müzesinde TeĢhirde Bulunan Osmanlı Mezar TaĢlarındanÖrnekler”, Uluçam Armağanı, Van Çevre ve Kültür Derneği Yay., Ankara, Mayıs 2008,s.55-70.

BĠÇĠCĠ, H.Kamil (2008b), “Safranbolu Yörük Köyü Mezarlığında Bulunan Süslemeli MezarTaĢları”, Manas Üniversitesi, Sos. Bil. Der., Sayı.20, s. 298-324, BiĢkek, 2008.

BĠÇĠCĠ, H. Kamil (2009a), “Tire Müzesinde Bulunan Süslemeli Mezar TaĢlarından Bazı Örnekler(XVIII-XIX.yy.)”, A.Ü.Ġlahiyat Fak.Der.C.50,S.1, Ankara 2009, s.109-150.

BĠÇĠCĠ, H.Kamil (2009b), “Tire Asri Mezarlığında Bulunan Cumhuriyet Dönemi Lahitli ve LahitGörünümlü Mezar TaĢlarından Örnekler”, Genç Bilim Adamları Sempozyumu, 6 Mayıs2009, Fen-Ed.Fak.Gazi Ünv. Sos.Bil.Fak., Ankara 2009, s.487-513.






BURAK, Cihat (1975), “Ol Tac-ı Zerrin BaĢına”, Turkiye Turing Otomobil Kurumu Belleteni, S.49/328, Ġstanbul, s.9-15.

ÇAL, Halit (2000), “Ġstanbul Eyüp’teki Erkek Mezar TaĢlarında BaĢlıklar”, Tarihi, Kültürü ve

Sanatıyla III. Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 28-30 Mayıs 1999, Eyüp Belediyesi,Ġstanbul, s.206-225.

ÇAL, Halit (2007), “Göynük (Bolu) Mezar TaĢları”, Vakıflar Dergisi, XXX, Ankara, s.295-383.

ÇAL, Halit (2008), Kastamonu Atabey Gazi Camisi ve Türbesi Hazirelerindeki Mezar TaĢları,Kastamonu Belediyesi Yay., Ankara.

ÇETĠNTAġ, Vildan (2000), “Ġstanbul Eyüpsultan Hazreti Halid Türbesi Haziresinde Yer AlanMezar TaĢları Konulu Tezlerin Değerlendirilmesi”, Tarihi, Kültürü ve SanatıylaIII.Eyüpsultan Sempozyumu, Tebliğler, 28-30 Mayıs 1999, Eyüp Belediyesi, Ġstanbul,s.372-379.

ÇULPAN, Cevdet (1961), Antik Devirlerden Zamanımıza Kadar Ġlahiyat-Edebiyat-Tıp ve Sanat

Tarihlerinde Serviler, II, Ġstanbul.

GALĠTEKĠN, A.N. (2001), Kocaeli Ereğli Beldesi Kitabeleri, Ereğli Bel.Kül.Yay.1, Ġstanbul.

KARA, H.- DANIġIK , ġ. (2005), Konya Mezarlıkları ve Mezar TaĢları, Meram Bel.Kül.Yay.,Konya.

KARAMAĞARALI, Beyhan (1992), Ahlat MezartaĢları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara .

KOÇU, ReĢat Ekrem (1969), Türk Giyim KuĢam ve Süslenme Sözlüğü, Ankara.

KOLOĞLU, Orhan, (1978), Ġslamda BaĢlık, Ankara.

KUMBARACILAR, Ġzzet (Tarihsiz), SerpuĢlar.

LAQUER, Hans Peter (1997), Hüvel Baki (Ġstanbul’da Osmanlı Mezarlıkları ve MezartaĢları),Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 46, Ġstanbul.

MAHMUT ġEVKET PAġA (1325/1907), Osmanlı TeĢkilat ve Kıyafet-i Askeriyesi, Ġstanbul.

MENZEL, Theodor (1932), “Beirage zur Kenntnis des Derwisch-tag”, Festchrift für Georg Jacob,Lepzig.

Muğla Ortakent Belediyesi Web Adresi http://www.ortakent-yahsi.bel.tr/ortakent-yahsi/tarihi/, (ET: 10.04.2012,14.30).

OĞUZ, Burhan (1983), MezartaĢında SimgeleĢen Ġnançlar, Ġstanbul.

ÖNKAL, Hakkı (1993), Birgi Karaoğlu Cami Haziresindeki Mezar TaĢları”, Prof. Dr. YılmazÖnge Armağanı, Selçuk Üniversitesi, Selçuklu AraĢtırmalar Merkezi, Konya, s.129-138.

ÖZGĠRAY, Ahmet (2008), “Müskebi”, 1522-2007, Osmanlılardan Günümüze Her YönüyleBodrum Sempozyum Bildirileri, 22-25 Ekim 2007, Ortakent YahĢi Belediyesi, Bodrum,s.631-650.

PAKALIN, M.Zeki (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.2-3, Ġstanbul.

PEKTAġ, Kadir (2005), “Denizli Çevresindeki Mezar TaĢları Üzerine Bir Ön AraĢtırma: DenizliEski (Ġlbadı) Mezarlığı”, VIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat TarihiAraĢtırmaları Sempozyumu (26-28 Nisan 2004/Sakarya), S.Ü.Fen-Ed.Der. Yay.,Sakarya,s.350-356.









SAĞIR , Aslı (2005), “Kayseri Zamantı Irmağı Çevresindeki Bezemeli Mezar TaĢları”, VIII.Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi AraĢtırmaları Sempozyumu (26-28 Nisan 2004/Sakarya), S.Ü.Fen-Ed.Der. Yay., Sakarya, s.357-372.

SALĠH EL-ĠSTANBULĠ, Yahya Agah b. (Çev.M.Serhan TayĢi) (2002). Tarikat KıyafetlerindeSembolizm, Ocak Yay. Ġstanbul.

TAPAN, Nazan (1977), “Sorguçlar”, Sanat, Kültür Bak.Yay. S.6, Ġstanbul, s.99-107.

TĠBET, A. Ve diğerleri (1996), “Stelae Turcicae, VIII. Yenikapı Mevlevihanesi Haziresi”, ĠslamDünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri, T.T.K.Yay. C.I, Ankara, s.223-281.

TOP, Mehmet (2005), “Diyarbakır’da Osmanlı Dönemine Ait MezartaĢlarından Örnekler”, VIII.Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi AraĢtırmaları Sempozyumu (26-28 Nisan 2004/Sakarya), S.Ü.Fen-Ed.Der. Yay., Sakarya, s.407-419.

TORUN, Ahmet Semih (2010), “ġeyh Muhammed Murad-ı Buhari Tekkesi Haziresi Üzerine BirDeğerlendirme”, Vakıflar Dergisi, S.34, Aralık, Ankara, s.125-161.

TÜFEKÇĠOĞLU, Abdülhamid (2005), “Siirt-Eruh Yöresinde Tespit Edilen Türbeler ve MezarTaĢları”, VIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi AraĢtırmalarıSempozyumu (26-28 Nisan 2004/Sakarya), S.Ü.Fen-Ed.Der. Yay., Sakarya, s.420-437.

ÜLKER , Necmi (1985), “Ġzmir’in PınarbaĢı Mezar Kitabeleri I (XVIII-XIX.yüzyıl)”, II.AraĢtırmaSonuçları Toplantısı, 16-20 Nisan 1984, Ankara, s.1-20.

ÜLKER , Necmi (1994), „Tire’de Osmanlı Dönemi Türk Kitabeleri ”, Türk Kültüründe Tire,T.Diyanet Vakfı Yay.,Ankara, s.97-112.

ÜNVER, Süheyl (1987), GeçmiĢ Yüzyıllarda Kıyafet Resimlerimiz, T.T.K.Yay., Ankara.

YARDIM, Ali, (2002), Alanya Kitabeleri, Ġstanbul Fetih Cemiyeti Yay., Ġstanbul.

ORTAKENT MEZAR TAġLARI HARĠTA,FOTOĞRAF VE ÇĠZĠM LĠSTESĠ -I

KATALOG

NUMARASI

FOTO RAF LĠSTESĠ

TARĠH AÇIKLAMA

- Harita-1 - Bölge haritası - Fot.1 - Genel

görünüm

- Fot.2 - Genelgörünüm

O-1 Fot.3 1739 ġahide

O-2 Fot.4 1750 ġahide O-3 Fot.5 1751 ġahide





















O-19 Fot.21 1798 ġahide O-20 Fot.22 1799 ġahide






O-26 Fot.28 1826 BaĢtaĢı O-26 Fot.29 1826 AyaktaĢı O-27 Fot.30 1837 ġahide


O-29 Fot.32 1896 BaĢtaĢı O-29 Fot.33 1896 AyaktaĢı O-30 Fot.34 1910 BaĢtaĢı

O-30 Fot.35 1910 BaĢtaĢı,baĢlık O-30 Fot.36 1910 AyaktaĢı

ORTAKENT MEZAR TAġLARI HARĠTA,FOTOĞRAF VE ÇĠZĠM LĠSTESĠ -II

KATALOG NUMARASI

FOTO RAF LĠSTESĠ

TARĠH AÇIKLAMA

O-7 Fot.37 1760 Kavuk

O-24 Fot.38 1813 Kavuk

O-1 Fot.39 1739 Sarık O-2 Fot.40 1750 Sarık O-3 Fot.41 1751 Sarık

O-8 Fot.42 1761 Sarık O-9 Fot.43 1761 Sarık O-10 Fot.44 1762 Sarık O-11 Fot.45 1763 Sarık O-12 Fot.46 1764 Sarık O-13 Fot.47 1772 Sarık O-15 Fot.48 1778 Sarık O-17 Fot.49 1791 Sarık O-18 Fot.50 1798 Sarık O-25 Fot.51 1813 Sarık O-26 Fot.52 1826 Sarık O-27 Fot.53 1837 Sarık O-28 Fot.54 1848 Fes

O-29 Fot.55 1896 Fes

O-30 Fot.56 1910 Fes

O-4 Fot.57 1751 Kadın baĢlığı O-5 Fot.58 1752 Kadın baĢlığı O-6 Fot.59 1753 Kadın baĢlığı O-14 Fot.60 1772 Kadın baĢlığı O-16 Fot.61 1780 Kadın baĢlığı O-19 Fot.62 1798 Kadın baĢlığı O-20 Fot.63 1799 Kadın baĢlığı O-21 Fot.64 1800 Kadın baĢlığı O-22 Fot.65 1809 Kadın baĢlığı O-23 Fot.66 1809 Kadın baĢlığı O-17 Çiz.1 1791 ġahide






O-28 Çiz.2 1848 ġahide

O-29 Çiz.3 1896 AyaktaĢı O-30 Çiz.4 1910 BaĢtaĢı O-30 Çiz.5 1910 AyaktaĢı

HARĠTA, FOTOĞRAFLAR VE ÇĠZĠMLER

Harita, Ortakent ve Bodrum

Fot.1, Ortakent Mezarlığı,görünüm Fot.2,Ortakent Mezarlığı,görünüm






Fot.3,O-1,1739 Fot.4,0-2,1750 Fot.5,O-3,1751

Fot.6,0-4,1751 Fot.7,O-5,1752 Fot.8,O-6,1753






Fot.9,O-7,1760 Fot.10,O-8,1761 Fot.11,O-9,1761

Fot.12,O-10,1762 Fot.13,O-11,1763 Fot.14,O-12,1764






Fot.15,O-13,1772 Fot.16,O-14,1772 Fot.17,O-15,1778

Fot.18,O-16,1780 Fot.19,O-17,1791 Fot.20,O-18,1798






Fot.21,O-19,1798 Fot.22,O-20,1799 Fot.23,O-21,1800

Fot.24,O-22,1809 Fot.25,O-23,1809 Fot.26,O-24,1813






Fot.27,O-25,1813 Fot.28,O-26,1826 Fot.29,O-26,ayaktaĢı

Fot.30,O-27,1837 Fot.31,O-28,1848 Fot.32,O-29,1896






Fot.33,O-29,ayaktaĢı Fot.34,O-30,1910

Fot.35,O-30,1910

Fot.36,O-30, ayaktaĢı

Fot.37,kavuk,O-7,

1751

Fot.38,kavuk,O-24, 1813






Fot.39,sarık,O-1, 1739 Fot.40,sarık,O-2, 1750 Fot.41,sarık,O-3, 1751

Fot.42,sarık,O-8, 1761 Fot.43,sarık,O-9, 1761 Fot.44,sarık,O-10, 1762

Fot.45,sarık,O-11,1763 Fot.46,sarık,O-12, 1764 Fot.47,sarık,O-13, 1772






Fot.48,sarık,O-15, 1778 Fot.49,sarık,O-17, 1791 Fot.50,sarık,O-18,1798

Fot.51,sarık,O-25, 1813 Fot.52,sarık,O-26, 1826 Fot.53,sarık,O-27,

1837

Fot.54,fes,O-28, 1848 Fot.55,fes,O-29, 1896 Fot.56,fes,O-30, 1910






Fot.57,kadın baĢlığı,O-4, 1751

Fot.58,kadın baĢlığı,O-5,1752


Fot.60,kadın baĢlığı,O-14,1772 Fot.61,kadın baĢlığı,O-

16, 1780 Fot.62,kadın baĢlığı,O-19,1798


Fot.64,kadın baĢlığı,O-

21,1800

Fot.65,kadın baĢlığı,O-

22,1809







Çiz.1,O-17,1791 Çiz.2,O-28,1848

Çiz.3,O-29,ayaktaĢı, 1896 Çiz.4,0-30,baĢtaĢı

1910 Çiz.5,O-30,ayaktaĢı,1910






Tablolar Tablo-I Genel

SIRA NO:1

A Y A K T

A ġ I

T A R Ġ H

KĠTABE YAZI

ġERĠT-LERĠNĠN

DĠZĠLĠġĠ

BUGÜNKÜ DURUMU TÜRÜ

M A L Z E M

E

YAPIM VESÜSLEME

TEKNĠĞĠ

M E Z A R L I Ğ I N

K A T A L O G N U M A R A S I

A Y A K

T A ġ I

M Ġ L A D Ġ T A R Ġ H

D Ġ A G O N A L E K S E N D E

Y A T A Y E K S E N D E

SA LAM

H A S A R G Ö R M Ü ġ

E R K E K

K A D I N

M E R M E R

O Y M A

K A Z I M A

K A B A R T M A

D Ġ K Ġ L Ġ

D E V R Ġ K - Y E R D E

O-1 1739 X X X X X X O-2 1750 X X X X X X O-3 1751 X X X X X X O-4 1751 X X X X X X O-5 1752 X X X X X X O-6 1753 X X X X X X O-7 1760 X X X X X X O-8 1761 X X X X X X O-9 1761 X X X X X X O-10 1762 X X X X X X O-11 1763 X X X X X X O-12 1764 X X X X X X O-13 1772 X X X X X X O-14 1772 X X X X X X O-15 1778 X X X X X X O-16 1780 X X X X X X

O-17 1791 X X X X X X O-18 1798 X X X X X X X

O-19 1798 X X X X X X

O-20 1799 X X X X X X

O-21 1800 X X X X X X

O-22 1809 X X X X X X

O-23 1809 X X X X X X

O-24 1813 X X X X X X O-25 1813 X X X X X X O-26 X 1826 X X X X X X O-27 1837 X X X X X X O-28 1848 X X X X X X O-29 X 1896 X X X X X X X

O-30 X 1910 X X X X X X X






Tablo-II Bitkisel- Geometrik-Nesneli-Yazılı Bezemeler

K A T A L

O G

S I R A N

O

T A R Ġ

H

K I V R

I K

D A L

R O Z E

T

S E R V

Ġ

Y A P R A K

Ç E R Ç E

V E

S U Y O

L U

Y Ü R E K

- D .

K A V U

K

S A R I K

F E S

K A D I N

B .

N E S Ġ H

S Ü L Ü

S

T A L Ġ K

O-1 1739 X X X X

O-2 1750 X X X

O-3 1751 X X X X O-4 1751 X X X

O-5 1752 X X X X

O-6 1753 X X X X

O-7 1760 X X X X X

O-8 1761 X X X X

O-9 1761 X X X X O-10 1762 X X X X

O-11 1763 X X X

O-12 1764 X X X

O-13 1772 X X X O-14 1772 X X X

O-15 1778 X X X

O-16 1780 X X X X

O-17 1791 X X X X

O-18 1798 X X X X

O-19 1798 X X X X

O-20 1799 X X X X

O-21 1800 X X X X

O-22 1809 X X X

O-23 1809 X X X X

O-24 1813 X X X X

O-25 1813 X X X X

O-26 1826 X X X X X

O-27 1837 X X X

O-28 1848 X X X X X X X

O-29 1896 X X X X

O-30 1910 X X X X X X

Tablo- III Bitkisel-Geometrik-Nesneli Bezemeler

MEZAR

TAġISIRA

NO

TARĠH

MEZAR TAġLARINDAKĠ BĠTKĠSEL

GEOMETRĠK - NESNELĠ SÜSLEMELER

O-1 1739 Nesneli (baĢlık), geometrik (yürek) O-2 1750 Nesneli (baĢlık) O-3 1751 Nesneli (baĢlık), geometrik (yürek) O-4 1751 Nesneli (baĢlık)






O-5 1752 Nesneli (baĢlık), geometrik (yürek) O-6 1753 Nesneli (baĢlık), geometrik (yürek)

O-7 1760Bitkisel (servi), nesneli (baĢlık) ,

geometrik (yürek) O-8 1761 Nesneli (baĢlık) , geometrik (yürek) O-9 1761 Nesneli (baĢlık) , geometrik (yürek) O-10 1762 Nesneli (baĢlık) , geometrik (yürek) O-11 1763 Nesneli (baĢlık) O-12 1764 Nesneli (baĢlık) O-13 1772 Nesneli (baĢlık) O-14 1772 Nesneli (baĢlık) O-15 1778 Nesneli (baĢlık) O-16 1780 Nesneli (baĢlık) , geometrik (yürek) O-17 1791 Nesneli (baĢlık) , geometrik (yürek) O-18 1798 Nesneli (baĢlık) , geometrik (yürek) O-19 1798 Nesneli (baĢlık) , geometrik (yürek)

O-20 1799 Nesneli (baĢlık) , geometrik (yürek) O-21 1800 Nesneli (baĢlık) , geometrik (yürek) O-22 1809 Nesneli (baĢlık) O-23 1809 Nesneli (baĢlık) , geometrik (yürek) O-24 1813 Nesneli (baĢlık) , geometrik (yürek) O-25 1813 Geometrik (yürek), nesneli (baĢlık) O-26 1826 Bitkisel (servi), nesneli (baĢlık) , geometrik (yürek) O-27 1837 Nesneli (baĢlık)

O-28 1848Bitkisel (kıvrık dal,yaprak), geometrik (su yolu,

yürek), nesneli (baĢlık) O-29 1896 Bitkisel (servi), geometrik (yürek), nesneli (baĢlık) O-30 1910 Bitkisel (kıvrık dal,rozet,servi), nesneli (baĢlık)

Tablo-IV Kitabelere Göre Ortakent’de Sosyal ve Dini YaĢam

M E Z A R

T A ġ I

N O

K E N D Ġ S Ġ V E Y A Y A K I N I N I N

S Ü L A L E V E Y A

L A K A B I

Ġ S M Ġ

Y A K I N I N I N

Ġ S M Ġ


M E S L E Ğ Ġ


D Ġ N Ġ L A K A B I

Y E R

O-1 Süleyman O-2 Yusuf BeĢe

O-3 Süleyman Monla

O-4 AiĢe Hüseyin Çelebi O-5 AiĢe

O-6 Saliha

O-7 Mehmed Zaim Alemdar Hacı O-8 Salih Hacı O-9 Hüseyin Muhammed

O-10 Osman BeĢir O-11 Mustafa Monla

O-12 Mustafa Ali Hoca,monla

O-13 Emine Salih

O-14 Hadice




O-15 Alizade Muhammed Ali Hacı

O-16 Havva

O-17 Hasan ReĢid

O-18 Halil Ali Ömer Monla,Seyyid

O-19 Hatıroğlu AiĢe Ġsmail Monla

O-20 Ġshakoğlu Fatıma Ahmed Monla,hacı O-21 Fatıma Monla

O-22 Zeyneb

O-23Yamukoğlu

AiĢe Muhammed

O-24 Zaimoğlu Ahmed Mehmed Hacı O-25 Hüseyin Ġmam

O-26 Bekir Mahmud ÇavuĢ O-27 Ağazade Ahmed MemiĢ

O-28 Masum SalihBinbaĢı,Tüccar

Merdüs

O-29 Beyzade Bekir Salih,ġevket O-30 Beyzade Ömer Ali Tüccar Müskebi

osmanlı mezar taşı

Documents