monetarna kretanja02 - cbcg

MONETARNA KRETANJA 02

29

Monetarna kretanja

Bankarski sistem pokazuje pozitivne tendencije u trećem kvartalu 2019. godine.

Dnevni i dekadni koeficijent likvidnosti, kao i koeficijent solventnosti na agregatnom nivou bili su iznad zakonom propisanog minimuma. Likvidna aktiva zabilježena na kraju posmatranog perioda bila je veća za 12% u odnosu na kraj prethodne godine. Koeficijent solventnosti je iznosio 17,71% na kraju posmatranog perioda. Ostvareni pozitivan finansijski rezultat bio je veći za 62,9% u odnosu na isti period prethodne godine.

Ukupni krediti banaka na kraju perioda bili su veći za 3,6% nego na kraju prethodne godine, odnosno za 1,6% posmatrano na godišnjem nivou. Istovremeno, nekvalitetni krediti banaka bilježe smanjenje za 28%, dok je učešće nekvalitetnih kredita u ukupnim kreditima banaka (4,7%) smanjeno za 2,1 p.p. u odnosu na kraj prethodne godine.

Na kraju trećeg kvartala depoziti kod banaka su bili veći za 1,6% kako u odnosu na kraj prethodne godine, tako i posmatrano na godišnjem nivou.

Ukupan kapital banaka na kraju septembra 2019. godine bilježi rast i to od 15,8% u odnosu na kraj prethodne godine, odnosno 14,8% u odnosu na isti period prethodne godine.

Tokom trećeg kvartala 2019. godine, CBCG je objavila novu statistiku – statistiku lizing kompanija. Naime, u skladu sa Odlukom o izvještajima koje pružaoci finansijskih usluga dostavljaju Centralnoj banci Crne Gore15, a prema metodologiji monetarne statistike za kompilaciju statistike ostalih finansij-skih institucija, podaci o statistici lizing kompanija publikuju se na web stranici CBCG, na kvartalnom nivou.

2.1. Banke

2.1.1. Likvidnost banaka

Bankarski sektor Crne Gore tokom trećeg kvartala 2019. godine karakteriše visok nivo likvidnosti. Osnovni pokazatelji likvidnosti na agregatnom nivou bili su iznad propisanog minimuma (grafici br. 2.1 i 2.2).

15 „Sl. list Crne Gore“ br. 24/18.

30

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG III kvartal 2019

Dnevni koeficijent likvidnosti je na kraju posmatranog perioda iznosio 1,43 i imao je veću vrijednost nego na kraju prethodne godine (1,34) i u istom periodu prethodne godine (1,41).

Dekadni koeficijent likvidnosti je na kraju posmatranog perioda iznosio 1,45, što je više u odnosu na kraj prethodne godine (1,37), kao i u odnosu na kraj istog perioda prethodne godine (1,43).

Posmatrano po bankama, sve banke u sistemu su tokom trećeg kvartala 2019. godine uredno izmi-rivale svoje tekuće obaveze i imale dnevne i de-kadne koeficijente likvidnosti iznad propisanog minimuma.

Likvidna aktiva banaka iznosila je 1.114,2 milio-na eura na kraju septembra 2019. godine. U od-nosu na kraj prethodne godine veća je za 119,7 miliona eura ili 12%, dok na godišnjem nivou bi-lježi rast od 76,2 miliona eura ili 7,3%. Učešće li-kvidne aktive u ukupnoj aktivi iznosilo je 24,3%.

Koeficijent krediti/depoziti je iznosio 0,86 na kra-ju septembra 2019. godine i veći je u odnosu na kraj 2018. godine (0,85), dok je na istom nivou kao na kraju septembra 2018. godine (grafik br. 2.3).

Agregatni dnevni pokazatelj likvidnosti, stanje na kraju mjeseca Agregatni dekadni pokazatelj likvidnosti

Kretanje koeficijenta krediti/depoziti

Grafik 2.1 Grafik 2.2

Grafik 2.3

Izvor: Dnevni izvještaji banaka Izvor: Dekadni izvještaji banaka

31

Monetarna kretanja

2.1.2. Agregatni bilans stanja banaka

Ukupna aktiva banaka na kraju septembra 2019. godine iznosila je 4.588 miliona eura, što predstavlja rast od 180,9 miliona eura ili 4,1% u odnosu na kraj prethodne godine, dok je na godišnjem nivou zabi-lježen rast od 176 miliona eura ili 4%. Kada se iz podataka za septembar i decembar prethodne godine isključe dvije banke koje nijesu dio statistike za septembar tekuće godine, bilansna suma banaka u odnosu na kraj prethodne godine bilježi rast od 453,3 miliona eura ili 11%, dok je na godišnjem nivou zabilježila rast od 476,9 miliona eura ili 11,6%.

Posmatrano u odnosu na kraj prethodne godine, rast ukupne aktive u odnosu na kraj 2018. godine je rezultat rasta kredita u iznosu od 106,8 miliona eura ili 3,6%, zatim povećanog ulaganja banaka u har-tije od vrijednosti u iznosu od 48,1 milion eura ili 9,5%, kao i rasta novčanih sredstava i računa depozita kod centralnih banaka za 27,4 miliona eura ili 3,1%. Rast na godišnjem nivou rezultat je rasta novčanih sredstava i računa depozita kod centralnih banaka u iznosu od 85,2 miliona eura ili 10,5%, zatim povećanog ulaganja u hartije od vrijednosti u iznosu od 50,6 miliona eura ili 10%, kao i rasta kredita za 46,4 miliona eura ili 1,6%.

Rast ukupne pasive u odnosu na kraj 2018. godi-ne rezultat je najvećim dijelom povećanja kapi-tala u iznosu od 81,1 milion eura ili 15,8%, rasta depozita za 55,6 miliona eura ili 1,6%, kao i rasta pozajmica za 33,6 miliona eura ili 11,3%. Posma-trano u odnosu na isti period prethodne godine, rast ukupne pasive je najvećim dijelom rezultat rasta kapitala u iznosu od 76,4 milona eura ili 14,8%, zatim rasta depozita za 55,6 miliona eura ili 1,6%, kao i rasta pozajmica u iznosu od 35,3 miliona eura ili 11,9%.

U strukturi aktive banaka, u posmatranom peri-odu dominantno učešće od 66,2% imali su uku-pni krediti banaka, dok na strani pasive najveće učešće od 76,6% bilježe depoziti (grafik br. 2.4).

Nekvalitetna aktiva banaka je na kraju trećeg kvartala tekuće godine iznosila 189,6 miliona eura, što predstavlja smanjenje od 71,6 miliona eura ili 27,4% u odnosu na kraj prethodne godi-ne, odnosno 67,9 miliona eura ili 26,4% na godiš-njem nivou. Učešće nekvalitetne aktive banaka u ukupnoj aktivi banaka na kraju trećeg kvartala 2019. godine iznosilo je 4,1%, što predstavlja sma-njenje od 1,8 p.p. u odnosu na kraj prethodne go-dine, dok je na godišnjem nivou manje za 1,7 p.p. (grafik br. 2.5).

Ukupna bilansna suma, krediti i depoziti banaka, u 000 eura

Nekvalitetna aktiva, u 000 eura (lijeva skala), učešće nekvalitetne u ukupnoj aktivi banaka,

u % (desna skala)

Grafik 2.4

Grafik 2.5

32


Na kraju trećeg kvartala 2019. godine banke su ostvarile pozitivan finansijski rezultat u ukupnom iznosu od 48,6 miliona eura, što predstavlja povećanje od 62,9% u odnosu na isti period prethodne godine. Jedanaest banaka je treći kvartal 2019. godine završilo sa dobitkom, a dvije sa gubitkom.

2.1.3. Kreditna aktivnost banaka

Tokom prva tri kvartala 2019. godine ukupni krediti banaka su imali pozitivan trend i rasli su prosječ-no mjesečno po stopi od 0,4%. Na kraju posmatranog perioda, krediti banaka su iznosili 3.036 miliona eura, što je za 106,8 miliona eura ili 3,6% više nego na kraju prethodne godine, odnosno za 46,4 mili-ona eura ili 1,6% više nego na kraju septembra prethodne godine. Kada se iz podataka za septembar i decembar prethodne godine isključe dvije banke koje nisu dio statistike za septembar tekuće godine, ukupno odobreni krediti banaka u odnosu na kraj prethodne godine bilježe rast od 295 miliona eura ili 10,8%, dok su na godišnjem nivou zabilježili rast 247,8 miliona eura ili od 8,9%.

Rast kredita, u odnosu na kraj prethodne godine, zabilježen je kod svih trinaest banaka koje su dio sistema. Na godišnjem nivou, rast je zabilježen kod dvanaest banaka.

Najveći dio ukupno odobrenih kredita banaka na kraju trećeg kvartala odobren je rezidentima (85%), od čega se 43,5% odnosilo na stanovništvo, 34,1% na nefinansijski sektor, 6,2% na Opštu Vladu, 0,9% na finansijski sektor, dok se neznatan dio (0,3%) odnosio na nevladine i druge neprofitne institucije. Na kraju posmatranog perioda, krediti odobreni nerezidentima činili su 15% ukupno odobrenih kre-dita, od kojih se na finansijski sektor odnosilo 11,5%, na nefinansijski sektor 3,1%, dok se na nereziden-tna fizička lica odnosilo 0,4% (grafik br. 2.6).

Posmatrano po sektorima, u odnosu na kraj prethodne godine zabilježen je rast kod kredita odobrenih finansijskom sektoru (53,7%), sektoru stanovništva (5,5%), kao i kod nefinansijskog sektora (0,4%). Pad je zabilježen kod kredita odobrenih Opštoj vladi (13,5%), kao i kod kredita odobrenih nevladinim

Struktura kredita banaka po sektorima, u 000 eura Rast kredita po sektorima, mjesečno, u %


33

Monetarna kretanja

i drugim neprofitnim organizacijama (11,9%). Krediti nerezidentima bilježe rast od 13,8% u odnosu na kraj prethodne godine. Na godišnjem nivou, rast kredita je zabilježen kod sektora ne-vladine i druge neprofitne organizacije (150,4%), finansijskog sektora (106,1%), sektora stanov-ništva (8,6%), kao i kod nefinansijskog sektora (2,1%), dok je kod sektora Opšte vlade zabilježen pad od 19,4%. Krediti nerezidentima bilježe pad od 10,3% na godišnjem nivou.

Ukoliko se posmatraju mjesečne stope rasta kre-dita po sektorima, može se uočiti da najmanje oscilacije u kretanju ukupno odobrenih kredita imaju sektor stanovništva i nefinansijski sektor, dok su značajne oscilacije tokom cijelog perioda prisutne kod finansijskog sektora (grafik br. 2.7).

Rezidentna pravna lica su na kraju trećeg kvar-tala 2019. godine imala dug po osnovu kredita u ukupnom iznosu od 1.265,9 miliona eura, što je za 1,4% manje nego na kraju prethodne godine, odnosno za 0,4% manje nego na kraju istog peri-oda prethodne godine. Posmatrano po djelatno-stima, dominantno učešće od 27,7% su ostvarili krediti za djelatnost trgovine na veliko i malo i popravku motornih vozila i motocikala, zatim slijede krediti odobreni za državnu upravu i od-branu i obavezno socijalno osiguranje (14,7%), građevinarstvo (13,9%), usluge pružanja smješta-ja i ishrane (13,9%), dok se na sve ostale djelatno-sti odnosilo 29,8% (grafik br. 2.8).

Posmatrano po namjeni, najviše kredita banaka se odnosilo na gotovinske kredite (24,9%), kredi-te za likvidnost (18%), stambene kredite (13,3%), refinansiranje obaveza prema drugim bankama (5,8%), kredite za nabavku osnovnih sredstava (5,8%) i overdraft (3,9%). Značajno manje sred-stava banaka iskorišćeno je putem kreditnih kar-tica, za pripremu turističke sezone, kupovinu au-tomobila i kupovinu hartija od vrijednosti i osta-le namjene (grafik br. 2.9).

Krediti banaka se najvećim dijelom odobravaju u eurima i na rok duži od jedne godine. Tako se na kra-ju trećeg kvartala tekuće godine, od ukupno odobrenih kredita, 96,6% odnosilo na kredite odobrene u eurima. Posmatrano po ročnosti, ukupno 77,8% kredita banaka se odnosilo na dugoročne kredite. Krediti sa rokom otplate preko tri godine su iznosili 1.996,3 miliona eura i sa 84,5% učešća su domini-rali u dugoročnim kreditima, odnosno činili su 65,8% ukupnih kredita.

Krediti rezidentnih pravnih lica po djelatnostima, u 000 eura

Grafik 2.8

Struktura kredita banaka po namjeni, u %

Grafik 2.9

34


Na kraju septembra 2019. godine nekvalitetni krediti banaka su iznosili 141,8 miliona eura. U odnosu na kraj 2018. godine nekvalitetni krediti su ostvarili pad od 55,1 milion eura ili 28%, dok su u odnosu na isti period prethodne godine ma-nji za 58,8 miliona eura ili 29,3%. Nekvalitetni krediti banaka su na kraju posmatranog perioda činili 4,7% ukupnih kredita, i njihovo učešće u ukupnim kreditima je smanjeno i to za 2,1 p.p. u odnosu na kraj 2018. godine i za 2,04 p.p na go-dišnjem nivou.

Ukupna ispravka vrijednosti kredita je iznosila 117,2 miliona eura i činila je 82,7% nekvalitet-nih kredita na kraju septembra tekuće godine. Pokrivenost nekvalitetnih kredita ispravkama vrijednosti kredita je povećana uslijed značajnog smanjenja nekvalitetnih kredita, kako u odnosu na kraj 2018. godine kada je iznosila 75,8%, tako i u odnosu na isti period prethodne godine kada je iznosila 74,3% (grafik br. 2.10).

Na kraju posmatranog perioda, krediti koji kasne sa otplatom iznosili su 136,5 miliona eura i činili su 4,5% ukupnih kredita banaka. Krediti koji kasne sa otplatom zabilježili su pad od 46,4 miliona eura ili 25,4% u odnosu na kraj 2018. godine, dok su na godišnjem nivou niži za 96,6 miliona eura ili 41,5%.

Novoodobreni krediti

Banke su tokom prva tri kvartala 2019. godine odobrile ukupno 819,5 miliona eura novih plasmana u vidu kredita. U odnosu na isti period prethodne godine odobreno je 38,7 miliona eura ili 4,5% manje kredita.

Ročna struktura novoodobrenih kredita pokazu-je da je dominantan dio ovih kredita (629,5 mili-on eura ili 76,8%) odobren na rok duži od jedne godine. U ročnoj strukturi novoodobrenih kre-dita evidentno je smanjenje učešća dugoročnih kredita u odnosu na isti period prethodne godi-ne, kada je iznosilo 77,5% (grafik br. 2.11).

Namjenska struktura novoodobrenih kredita pokazuje da tokom prvih devet mjeseci tekuće godine dominantan dio od 279,5 miliona eura ili 34,1% čine gotovinski krediti, nakon čega sli-jede krediti za likvidnost sa 249,2 miliona eura ili 30,4%.

Nekvalitetni krediti i ispravka vrijednosti kredita, u 000 eura (lijeva skala), učešće nekvalitetnih

kredita u ukupnim kreditima, u % (desna skala)

Grafik 2.10

Novoodobreni krediti, struktura po ročnosti, u 000 eura

Grafik 2.11

35

Monetarna kretanja

2.1.4. Ulaganje banaka u hartije od vrijednosti

I tokom trećeg kvartala 2019. godine zabilježen je rast ulaganja u HOV. Tako su na kraju septembra 2019. godine ova potraživanja banaka iznosila 556,3 miliona eura i bilježe rast od 48,1 milion eura ili 9,5% u odnosu na kraj prethodne godine, dok je na godišnjem nivou zabilježen rast od 50,6 miliona eura ili 10% (grafik 2.12).

Ukoliko se posmatra struktura ulaganja banaka u HOV, može se zaključiti da banke najvećim di-jelom ulažu u siguran portfolio. Tako se na kra-ju septembra 2019. godine, dominantan dio od 84,2% ukupnih HOV odnosio na različite držav-ne HOV, dok se 12% odnosilo na HOV nerezide-nata, a 3,8% na ostale HOV.

Rast ukupnih ulaganja u HOV u septembru 2019. godine rezultat je povećanog ulaganja banaka u domaće državne obveznice. Ukupan iznos potra-živanja banaka po osnovu državnih HOV iznosio je 468,2 miliona eura i bio je za 29,4 miliona eura ili 6,7% veći nego na kraju prethodne godine, kao i u odnosu na septembar 2018. godine.

Od ukupnog iznosa državnih HOV, na ulaganja banaka u državne euroobveznice se odnosilo 297,5 miliona eura ili 63,5%, na domaće državne obveznice 116,7 miliona eura ili 24,9%, dok se na državne zapise odnosilo 54 miliona eura ili 11,6% (grafik 2.13).

U odnosu na kraj prethodne godine, pad od 23 miliona eura ili 29,8% bilježe potraživanja po osnovu ulaganja u državne zapise. Potraživanja po osnovu ulaganja u državne euroobveznice bi-lježe pad od 20,6 miliona eura ili 6,5%, dok do-maće državne obveznice bilježe rast od 73 mili-ona eura ili 166,9%. U poređenju sa istim perio-dom prethodne godine, pad od 23 miliona eura ili 29,8% je prisutan kod potraživanja po osnovu ulaganja u državne zapise, kao i kod potraživa-nja po osnovu ulaganja u državne euroobveznice, gdje je pad iznosio 20,5 miliona eura ili 6,5%, dok je kod domaćih državnih obveznica zabilježen rast od od 72,9 miliona eura ili 166,2%.

Kretanje potraživanja banaka po osnovu hartija od vrijednosti, u 000 eura

Grafik 2.12

Državne hartije od vrijednosti, u 000 eura

Grafik 2.13

36


2.1.5. Depoziti

Na kraju trećeg kvartala depoziti kod banaka su iznosili 3.514,8 miliona eura, što je za 55,6 miliona eura ili 1,6% više u odnosu na kraj 2018. godine, kao i u odnosu na isti period prethodne godine. Depo-ziti su tokom prvih devet mjeseci tekuće godine prosječno mjesečno rasli po stopi od 0,2%. Kada se iz podataka za septembar i decembar prethodne godine isključe dvije banke koje nijesu dio statistike za septembar tekuće godine, ukupni depoziti kod banaka u odnosu na kraj prethodne godine bilježe rast od 297,1 milion eura ili 9,2%, dok su na godišnjem nivou zabilježili rast od 310 miliona eura ili 9,7%.

Najveći dio ukupnih depozita na kraju trećeg kvartala odnosio se na rezidente (78,5%), od čega se 37% odnosilo na sektor stanovništva, 31,7% na nefinansijski sektor, 7,2% na Opštu vladu, 1,6% na Nevladi-ne i druge neprofitne organizacije i 1% na finansijski sektor.

Posmatrano po sektorima, u odnosu na kraj prethodne godine pad depozita je zabilježen samo kod sektora stanovništva (2,1%), dok je kod svih ostalih sektora zabilježen rast. Najveći rast je zabilježen kod finansijskog sektora (35,5%) i Opšte vlade (18,4%). Na godišnjem nivou, rast depozita prisutan je kod Opšte vlade (26,3%), nevladinih i drugih neprofitnih organizacija (13,6%), finansijskog sektora (1,9%), dok pad bilježi nefinansijski sektor (2,6%) i sektor stanovništva (0,7%) (grafik br. 2.14)

Od ukupnih depozita, na depozite po viđenju se na kraju posmatranog perioda odnosilo 2.502,4 mi-liona eura ili 71,2%, dok se 1.008,1 milion eura ili 28,7% odnosilo na oročene depozite. Neznatan dio depozita od 4,3 miliona eura (0,1%) odnosio se na sredstva na escrow računu.

Depoziti po viđenju u ročnoj strukturi depozita bilježe rast učešća od 7 p.p. u odnosu na kraj prethod-ne godine, odnosno rast od 5,2 p.p. na godišnjem nivou. Učešće dugoročnih u ukupnim depozitima iznosilo je 15,6% i smanjeno je za 0,5 p.p. u odnosu na kraj prethodne godine, kao i na godišnjem ni-vou. Istovremeno, kratkoročni depoziti su u odnosu na kraj prethodne godine zabilježili smanjenje učešća u ukupnim depozitima za 4,6 p.p. dok su u odnosu na isti period prethodne godine zabilježili pad učešća u ukupnim depozitima za 4,2 p.p. (grafik br. 2.15).

Depoziti banaka po sektorima, u 000 eura Ročna struktura depozita, u %


37

Monetarna kretanja

Učešće depozita i pozajmica u kreditima po roč-nosti pokazuje da je 31,3% kredita odobrenih na rok preko jedne godine pokriveno izvorima fi-nansiranja (u vidu depozita i pozajmica) sa istom ročnošću. S druge strane, ukupni depoziti po vi-đenju u bankama su 7,4 puta viši od ukupnih po-traživanja banaka po osnovu depozita po viđenju položenih u drugim bankama, dok su kratkoroč-ni depoziti i pozajmice banaka pokrivali 89,1% kredita banaka odobrenih na rok do jedne godine (grafik br. 2.16).

2.1.6. Stanovništvo i nefinansijski sektor

2.1.6.1. Sektor stanovništva

Ukupan dug sektora stanovništva po osnovu kredita uzetih od banaka iznosio je 1.319 miliona eura na kraju septembra 2019. godine. Zaduženost ovog sektora po osnovu kredita je povećana za 68,8 miliona eura ili 5,5% u odnosu na kraj 2018. godine, odnosno za 104 miliona eura ili 8,6% na godišnjem nivou. Prosječno mjesečno, krediti ovog sektora su rasli po stopi od 0,6% tokom prvih devet mjeseci tekuće godine, dok su tokom istog peroda prethodne godine rasli po stopi od 0,9%. Kada se zbog uporedivosti iz podataka za septembar i decembar prethodne godine isključe dvije banke koje nijesu dio statistike za septembar tekuće godine, krediti sektora stanovništva uzeti od banaka bilježe rast od 99,4 miliona eura ili 8,2% u odnosu na kraj prethodne godine, dok su na godišnjem nivou zabilježili rast od 136,4 miliona eura ili 11,5%.

Sektor stanovništva se uglavnom zadužuje kod banaka na rok duži od jedne godine. Na kraju sep-tembra tekuće godine, 97,8% od ukupno odobrenih kredita ovom sektoru odnosilo se na dugoročne kredite.

Zaduženost po glavi stanovnika16 je na kraju trećeg kvartala 2019. godine iznosila 2.119,9 eura, što je za 5,5% više nego na kraju prethodne godine, dok u odnosu na septembar 2018. godine bilježi rast od 8,6%.

Na kraju septembra 2019. godine depoziti sektora stanovništva su iznosili 1.299,9 miliona eura, što je za 27,6 miliona eura ili 2,1% niže nego na kraju prethodne godine, odnosno za 8,8 miliona eura ili 0,7% niže nego u istom periodu prethodne godine. Kada se iz podataka za septembar i decembar prethod-ne godine isključe dvije banke koje nijesu dio statistike za septembar tekuće godine, depoziti sektora

16 Broj stanovnika za 2019. godinu: procjena na 1. januar 2019. godine, izvor: Monstat.

Učešće depozita i pozajmica u ukupnim kreditima banaka po ročnosti,

30.09.2019. u 000 eura

Grafik 2.16

38


stanovništva kod banaka bilježe rast od 52,6 miliona eura ili 4,2% u odnosu na kraj prethodne godine, dok su na godišnjem nivou zabilježili rast od 77,3 milion eura ili 6,3%.

Na kraju septembra 2019. godine depoziti po viđenju su činili 60,1% ukupnih depozita stanovništva, kratkoročni depoziti 19,6%, dok se 20,3% odnosilo na sredstva deponovana na rok duži od jedne godi-ne. Depoziti po viđenju zabilježili su rast od 71,2 miliona eura ili 10% na godišnjem nivou, dugoročni depoziti stanovništva bili su za 1,8 miliona eura ili 0,7% veći, dok su kratkoročni depoziti ovog sektora zabilježili pad od 81,7 miliona eura ili 24,3% (grafik br. 2.17).

Od kraja marta tekuće godine, krediti odobreni stanovništvu konstantno su veći od sredstava koji ovaj sektor deponuje u bankama. Kao rezultat, na kraju trećeg kvartala 2019. godine neto dug stanovništva iznosio je 19 miliona eura (grafik br. 2.18).

Koeficijent krediti/depoziti za ovaj sektor iznosio je 1,01 na kraju posmatranog perioda i pogoršan je u odnosu na kraj prethodne godine (0,94), kao i u odnosu na kraj trećeg kvartala prethodne godine (0,93).

2.1.6.2. Nefinansijski sektor

Nefinansijski sektor je na kraju trećeg kvartala 2019. godine imao dug po osnovu kredita u ukupnom iznosu od 1.036,1 milion eura, što čini 34,1% ukupno odobrenih kredita banaka. Krediti ovog sektora su na kraju posmatranog perioda bili za 4,3 miliona eura ili 0,4% viši nego na kraju prethodne godine, dok na godišnjem nivou bilježe rast od 21,3 milion eura ili 2,1% (grafik br. 2.19). Kada se zbog upo-redivosti iz podataka za septembar i decembar prethodne godine isključe dvije banke koje nijesu dio statistike za septembar tekuće godine, krediti nefinansijskog sektora uzeti od banaka bilježe rast od 59,4 miliona eura ili 6,1% u odnosu na kraj prethodne godine, dok su na godišnjem nivou zabilježili rast od 82,9 miliona eura ili 8,7%.

Depoziti stanovnistva, ročna struktura, u %

Grafik 2.17

Krediti, depoziti i neto štednja/zaduženost stanovništva, u 000 eura

Grafik 2.18

39

Monetarna kretanja

Nefinansijski sektor je drugi po značaju deponent u crnogorskom bankarskom sistemu. Na kraju sep-tembra 2019. godine, ukupni depoziti ovog sektora iznosili su 1.113,6 miliona eura i činili su 31,7% ukupnih depozita. Depoziti nefinansijskog sektora zabilježili su rast od 14,2 miliona eura ili 1,3% u odnosu na kraj 2018. godine, dok na godišnjem nivou bilježe pad od 30,2 miliona eura ili 2,6%. Kada se iz podataka za septembar i decembar prethodne godine isključe dvije banke koje nijesu dio statistike za septembar tekuće godine, depoziti nefinansijskog sektora kod banaka bilježe rast od 96,5 miliona eura ili 9,5%, dok su na godišnjem nivou zabilježili rast 55,5 miliona eura ili 5,2%.

Krediti nefinansijskog sektora su na kraju trećeg kvartala 2019. godine niži od depozita ovog sektora. U septembru 2019. godine, neto štednja nefinansijskog sektora iznosila je 77,5 miliona eura. Ovaj indi-kator je poboljšan u poređenju sa krajem prethodne godine, kada je neto štednja iznosila 67,6 miliona eura, dok je u poređenju sa istim periodom prethodne godine, kada je neto štednja iznosila 129 milio-na eura ovaj parametar pogoršan (grafik br. 2.20).

Koeficijent krediti/depoziti za nefinansijski sektor je na kraju trećeg kvartala 2019. godine iznosio 0,93 i poboljšan je u odnosu na kraj 2018. godine kada je iznosio 0,94, a pogoršan u odnosu na septembar 2018. godine kada je iznosio 0,89.

2.1.7. Strana aktiva i pasiva banaka

Strana aktiva banaka iznosila je 773 miliona eura na kraju septembra 2019. godine, što je za 123,3 miliona eura ili 19% više nego na kraju prethodne godine, odnosno niže za 23,8 miliona eura ili 3% u odnosu na isti period prethodne godine.

Zabilježeni rast strane aktive u odnosu na kraj prethodne godine je najvećim dijelom rezultat poveća-nja depozita banaka kod nerezidenata u iznosu od 78,1 milion eura ili 28,7%. Pored toga, rast bilježe gotovina za 34,1 milion eura ili 17,2%, dužničke HOV za 30,5 miliona ili 84,6% i kategorija „ostalo“ za

Krediti nefinansijskom sektoru, u 000 eura (lijeva skala), mjesečna promjena kredita nefinansijskog sektora, u % (desna skala)

Grafik 2.19

Neto štednja/zaduženost nefinansijskog sektora, u 000 eura

Grafik 2.20

40


3,6 miliona eura ili 26,5%. Istovremeno, u stru-kuri strane aktive krediti odobreni nerezidenti-ma bilježe pad od 23 miliona eura ili 17,8%. U poređenju sa istim periodom prethodne godine, rast u iznosu od 34 miliona eura ili 104,9% je za-bilježen u kategoriji dužničkih HOV i u kategori-ji „ostalo“ u iznosu od 2 miliona eura ili 12,8%, dok su ostale kategorije zabilježile pad. Depoziti banaka kod nerezidenata su niži za 35,4 milio-na eura ili 9,2%, krediti odobreni nerezidentima niži su u ukupnom iznosu od 17,2 miliona eura ili 13,9%, dok gotovina bilježi pad od 7,3 miliona eura ili 3% (grafik br. 2.21).

Najznačajnija kategorija u strukturi strane aktive banaka su depoziti u inostranim bankama, koji su na kraju septembra 2019. godine iznosili 350,1 milion eura i činili su 45,3% strane aktive. Po-red depozita, značajno učešće u strukturi strane aktive imaju gotovina (30,1%) i krediti (13,8%), dok se manji procenat odnosi na dužničke HOV (8,6%). Preostalih 2,2% se odnosi na ostale stavke strane aktive.

Strana pasiva banaka je iznosila 1.010,4 miliona eura na kraju septembra 2019. godine i zabilježila je rast od 44,5 miliona eura ili 4,6% u odnosu na kraj prethodne godine, dok u odnosu na isti peri-od prethodne godine bilježi rast od 58,7 miliona eura ili 6,2%.

U strukturi strane pasive na kraju septem-bra 2019. godine, dominantno učešće od 74,7% ostvarili su depoziti nerezidenata, dok se na po-zajmice banaka odnosilo 24,6%, a ostatak (0,7%) na ostale stavke strane pasive (grafik br. 2.22).

U odnosu na kraj prethodne godine najveći rast zabilježile su pozajmice nerezidenata u iznosu 28 miliona eura ili 12,7%, zatim depoziti nerezide-nata u iznosu od 17,4 miliona eura ili 2,4%, dok je kategorija „ostale obaveze“ prema nerezidenti-ma zabilježila pad u iznosu od 945.000 eura ili 11,1%. Na godišnjem nivou, depoziti nerezidena-ta bilježe rast od 34,3 miliona eura ili 4,8%, po-zajmice nerezidenata su veće za 24,1 milion eura ili 10,7%, dok je kategorija „ostale obaveze“ zabi-lježila pad od 297.000 eura ili 4,1%.

Struktura strane aktive banaka, u 000 eura

Grafik 2.21

Struktura strane pasive banaka, u 000 eura

Grafik 2.22

41

Monetarna kretanja

Najznačajniji ino izvor finansiranja banaka tokom prvih devet mjeseci 2019. godine su depoziti fizič-kih lica sa 460,3 miliona eura ili 61%, koji bilježe pad od 60,7 milion eura ili 11,6% u odnosu na decem-bar 2018. godine, odnosno 64,5 miliona eura ili 12,3% u odnosu na septembar 2018. godine. Drugi po značaju ino deponent su inostrane kompanije sa 283,5 miliona eura ili 37,6% učešća, koje bilježe rast i to u odnosu na kraj prethodne godine u iznosu od 78,6 miliona eura ili 38,4% i u odnosu na isti period prethodne godine u iznosu od 96 miliona eura ili 51,2%. Iznos od 7,1 milion eura ili 0,9% deponovan je od strane inostranih finansijskih institucija. Na nevladine i druge neprofitne organizacije se odnosilo 3,6 miliona eura ili 0,5% učešća (grafik br. 2.23).

Tokom prvih devet mjeseci 2019. godine strana aktiva je bila konstantno niža od strane pasive, pa je na kraju septembra 2019. godine neto strana aktiva iznosila -237,4 miliona eura. Razlika izme-đu strane aktive i pasive smanjena je u odnosu na kraj prethodne godine, kada je iznosila -316,1 mi-lion eura, dok je povećana u odnosu na septem-bar 2018. godine kada je iznosila -154,9 miliona eura (grafik br. 2.24).

Odnos strane pasive i ukupne bilansne sume ba-naka pokazuje da nerezidenti finansiraju 22% ukupne aktive banaka, dok se 16,8% bilansne sume banaka odnosilo na potraživanja banaka od nerezidenata. Jaz između strane aktive i stra-ne pasive banaka iznosio je 5,2 p.p. na kraju sep-tembra 2019. godine (grafik br. 2.25).

Struktura depozita nerezidenata po sektorima, u 000 eura

Grafik 2.23

Neto strana aktiva banaka, u 000 eura

Grafik 2.24

Učešće strane aktive, strane pasive i neto strane aktive banaka u bilansnoj sumi banaka %

Grafik 2.25

42


2.1.8. Kapital banaka

Ukupan kapital banaka je na kraju septembra 2019. godine iznosio 594,2 miliona eura, i bilježi rast od 81,1 milion eura ili 15,8% u odnosu na kraj prethodne godine, dok u odnosu na isti period prethodne godine bilježi rast od 76,4 miliona eura ili 14,8% (grafik br. 2.26).

Tokom prvih devet mjeseci tekuće godine, dokapitalizovane su tri banke u ukupnom iznosu od 48 miliona eura. Međutim, akcijski kapital banaka bilježi pad od 2,9 miliona eura ili 0,5% u odnosu na kraj decembra prethodne godine, zbog uvođenja stečaja u dvije banke. Ukoliko se isključe pomenute

banke, rast akcijskog kapitala bi iznosio 48 mili-ona eura ili 10,1%. I pored smanjenja akcijskog kapitala, ukupan kapital banaka u posmatranom periodu je povećan, najvećim dijelom uslijed značajnog smanjenja neraspoređenog gubitka. Dodatno, na nivou sistema, ostvaren je pozitivan finansijski rezultat.

Na kraju septembra 2019. godine, dvije banke su zabilježile smanjenje ukupnog kapitala posma-trano u odnosu na kraj 2018. godine i u odnosu na isti period prethodne godine, dok su sve ostale zabilježile rast.

U vlasničkoj strukturi kapitala banaka na kraju trećeg kvartala 2019. godine dominirao je kapital koji potiče iz inostranih izvora sa 74,8%, zatim slijedi domaći privatni kapital sa 23%, dok je dr-žava imala učešće od svega 2,2% u ukupnom ka-pitalu banaka.

Ukupan kapital banaka i finansijski rezultat, u 000 eura

Grafik 2.26

Finansijski rezultat na agregatnom nivou, u 000 eura

Grafik 2.27

Ukupan kapital banaka (lijeva skala) u 000 eura i koeficijent solventnosti (desna skala), u %

Grafik 2.28

43

Monetarna kretanja

Ukupan finansijski rezultat na kraju trećeg kvartala 2019. godine je bio pozitivan i iznosio je 48,6 mi-liona eura što predstavlja rast od 18,7 miliona eura ili 62,9% u odnosu na isti period prethodne godine (grafik br. 2.27).

Koeficijent solventnosti bankarskog sistema je tokom trećeg kvartala 2019. godine bio iznad zakonom propisanog minimuma od 10%.

Na kraju posmatranog perioda, koeficijent solventnosti je iznosio 17,71% i zabilježio je rast u odnosu na kraj prethodne godine, kada je iznosio 15,63%, kao i u odnosu na isti period prethodne godine, kada je iznosio 16,47% (grafik br. 2.28).

2.1.9. Obavezna rezerva banaka

Na kraju posmatranog perioda, izdvojena obavezna rezerva je iznosila 258,1 milion eura i povećana je za 6,2 miliona eura ili 2,5% u odnosu na kraj 2018. godine, dok je u odnosu na isti period prethodne godine izdvojeno 1,2 miliona eura ili 0,5% manje sredstava po osnovu obavezne rezerve (grafik br. 2.29).

Efektivna stopa obavezne rezerve, mjerena odnosom izdvojene obavezne rezerve i ukupnih depozita, iznosila je 7,34% na kraju trećeg kvartala 2019. godine i povećana je u odnosu na kraj 2018. godine kada je iznosila 7,28%, dok je niža u odnosu na isti period prethodne godine kada je iznosila 7,50%.

Odnos obavezne rezerve i depozita uvećanih za pozajmice, na kraju trećeg kvartala 2019. godine izno-sio je 6,71% i na istom je nivou kao i na kraju prethodne godine, dok je niži u odnosu na isti period prethodne godine kada je iznosio 6,91% (grafik br. 2.30).

Od ukupnog iznosa izdvojene obavezne rezerve na kraju septembra 2019. godine, 58,8% je izdvojeno na računima obavezne rezerve u zemlji, dok je 41,2% izdvojeno na računu CBCG u inostranstvu.

Tokom prvih devet mjeseci 2019. godine, nijedna banka nije koristila obaveznu rezervu za likvidnost.

Izdvojena obavezna rezerva (desna skala) i ukupni depoziti (lijeva skala), u 000 eura

Odnos obavezne rezerve i ukupnih depozita i pozajmica banaka, u %


44


2.2. Kamatne stope banaka

2.2.1. Aktivne kamatne stope

Na ukupno odobrene kredite

Prosječno ponderisane nominalne i efektivne kamatne stope na ukupno odobrene kredite banaka su tokom prvih devet mjeseci 2019. godine uz blage oscilacije bilježile pad.

Prosječna ponderisana nominalna kamatna stopa (PPNKS) na ukupne kredite banaka iznosila je 5,60% u septembru 2019. godine i zabilježila je pad od 0,15 p.p. u odnosu na kraj prethodne godine i pad od 0,20 p.p. na godišnjem nivou.

Prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa (PPEKS) na ukupno odobrene kredite banaka je u septembru iznosila 6,17% i bila je za 0,19 p.p. niža u odnosu na decembar 2018. godine, dok je na go-dišnjem nivou niža za 0,23 p.p. (grafik br. 2.31).

Trend smanjenja prisutan je i kod kamatnih stopa na kratkoročne i dugoročne kredite tokom prvih devet mjeseci 2019. godine. PPEKS na kratkoročne kredite je u septembru 2019. godine dostigla nivo od 4,74% i bila je za 0,31 p.p. ispod nivoa zabilježenog na kraju 2018. godine, odnosno za 0,24 p.p. ispod nivoa zabilježenog u septembru prethodne godine. PPEKS na dugoročne kredite je u septembru tekuće godine iznosila 6,29%, što je u odnosu na decembar i septembar prethodne godine niže za 0,17 p.p. i 0,23 p.p. respektivno (grafik br. 2.32).

Aktivne kamatne stope na ukupne kredite na nivou sistema, godišnji nivo, % PPEKS na kredite po ročnosti, godišnji nivo, %


45

Monetarna kretanja

Na novoodobrene kredite

Prosječno ponderisane nominalne i efektivne kamatne stope na novoodobrene kredite bilježile su os-cilacije u kretanju. Tako je prosječna ponderisana nominalna kamatna stopa na novoodobrene kredite banaka u septembru 2019. godine iznosila 5,71% i zabilježila je rast od 0,89 p.p. u odnosu na kraj 2018. godine, dok je na godišnjem nivou zabilježila pad od 0,19 p.p. Istovremeno, prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa na novoodobrene kredite banaka iznosila je 6,33% i zabilježila je rast od 0,82 p.p. u odnosu na decembar 2018. godine, dok je u odnosu septembar prethodne godine zabilježila pad od 0,22 p.p. (grafik br. 2.33).

U septembru tekuće godine PPEKS na kratkoročne kredite iznosila je 6,01% i bilježi rast u odnosu na decembar prethodne godine za 1,58 p.p. i rast od 0,34 p.p. u odnosu na isti period prethodne godine. Istovremeno, kamatna stopa na dugoročne kredite je iznosila 6,38%, i bilježi rast od 0,26 p.p. u odnosu na decembar, dok je u odnosu na septembar 2018. godine niža za 0,41 p.p. (grafik br. 2.34).

Posmatrano po namjeni za koju su odobreni krediti banaka tokom prvih devet mjeseci 2019. godine, najviša PPEKS zabilježena je na kratkoročne kredite odobrene za realizaciju investicionih programa (20,36% u januaru i 19,44% u februaru), zatim na kredite odobrene za pripremu turističke sezone (15,78% u januaru), za obrazovanje (15,38 % u septembru i 15,10% u avgustu), refinansiranje obaveza prema drugim bankama (14,03% u junu), za izgradnju građevinskih objekata i adaptaciju (13,18% u junu). Najniža PPEKS je zabilježena na novoodobrene dugoročne kredite za kupovinu robe široke po-trošnje (0,10% u januaru).

2.2.2. Pasivne kamatne stope

Prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa na depozite nastavila je trend smanjenja i u trećem kvartalu 2019. godine. U septembru tekuće godine, ova stopa je iznosila 0,43% i bila je niža u odnosu na decembar i septembar prethodne godine za 0,13 p.p. i 0,15 p.p. respektivno.

Kamatne stope na novoodobrene kredite na nivou sistema, godišnji nivo, %

Kamatne stope na novoodobrene kredite po ročnosti, godišnji nivo, %


46


Kamatne stope na depozite po svim ročnostima su treći kvartal završile sa nižim nivoima u odnosu na kraj prethodne godine. Pri tome, najveći pad od 0,52 p.p. zabilježila je kamatna stopa na depozite ročnosti preko pet godina. Na godišnjem nivou, rast bilježe samo kamatne stope na depozite ročnosti do tri mjeseca, u iznosu od 0,20 p.p. Za sve ostale ročnosti depozita kamatne stope su zabilježile pad, pri čemu je najveći pad od 0,96 p.p. ostvarila kamatna stopa na depozite ročnosti preko pet godina (grafik br. 2.35).

U septembru 2019. godine, razlika između aktivnih i pasivnih kamatnih stopa na ukupne kredite i de-pozite banaka je iznosila 5,74 p.p, i smanjena je u odnosu na kraj 2018. godine kada je iznosila 5,80 p.p, kao i u odnosu na septembar prethodne godine kada je iznosila 5,82 p.p (grafik br. 2.36).

2.3. Mikrokreditne finansijske institucije

Bilansna suma mikrokreditnih finansijskih institucija (MFI) je na kraju trećeg kvartala 2019. godine iznosila 69 miliona eura i povećana je za 4,4 miliona eura ili 6,8% u odnosu na kraj 2018. godine, dok je na godišnjem nivou povećana za 2,4 miliona eura ili 3,7%.

Ukupni krediti MFI su na kraju septembra 2019. godine iznosili 67,3 miliona eura, što je za 2,5 miliona eura ili 3,8% više nego na kraju 2018. godine, odnosno za 5,1 milion eura ili 8,2% više na godišnjem nivou. Sektorska alokacija pokazuje da se dominantan dio od 95,9% kredita MFI odnosio na sektor stanovništva, dok se 4,1% odnosilo na nefinansijski sektor (grafik br. 2.37).

PPEKS na depozite po ročnosti, godišnji nivo, %

Grafik 2.35

PPEKS na kredite, depozite i kamatni spred, %

Grafik 2.36

47

Monetarna kretanja

Tokom tri kvartala 2019. godine, MFI su odobrile ukupno 42,8 miliona eura novih kredita. Kredit-na aktivnost je u posmatranom periodu intenzi-virana u odnosu na isti period prethodne godine, zabilježivši rast novoodobrenih kredita od 1,3 miliona eura ili 3,2%.

U strukturi ukupne pasive MFI dominantno uče-šće od 50,6% bilježe pozajmice, dok se na ukupan kapital MFI odnosi 44,8%, a na ostale obaveze 4,6% bilansne sume.

Kapital MFI je na kraju trećeg kvartala 2019. go-dine iznosio 30,9 miliona eura, što je za 3,2 milio-na eura ili 11,5% više nego na kraju 2018. godine, odnosno za 3,8 miliona eura ili 14,1 % više nego u septembru 2018. godine.

Na kraju trećeg kvartala 2019. godine pozajmice MFI su iznosile 34,9 miliona eura, što predstavlja rast od 540.000 eura ili 1,6% u odnosu na decembar 2018. godine. Na godišnjem nivou, došlo je do pada pozajmica MFI za 2,2 miliona eura ili 5,9%. Mikrokreditne finansijske institucije su najveći dio po-zajmica (66,8%) uzele od inostranih finansijskih institucija, 32,6% se odnosilo na pozajmice uzete od domaćih banaka, dok se 0,6% odnosilo na pozajmice iz ostalih izvora finansiranja.

Na agregatnom nivou, MFI su tokom prvih devet mjeseci 2019. godine ostvarile neto dobit u iznosu od 4,1 milion eura, što je za 15,9% više u odnosu na isti period prethodne godine.

2.3.1. Kamatne stope MFI

Na ukupno odobrene kredite

U septembru 2019. godine prosječna ponderisa-na nominalna kamatna stopa (PPNKS) na uku-pne kredite MFI je iznosila 20,50% i manja je za 0,13 p.p. u odnosu na decembar 2018. godine, dok je u odnosu na septembar 2018. godine manja za 0,04 p.p.

S druge strane, prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa (PPEKS) iznosila je 24,11% i zabi-lježila je pad od 0,31 p.p. u odnosu na decembar 2018. godine, odnosno pad od 0,21 p.p. na godiš-njem nivou (grafik br. 2.38).

Krediti MFI po sektorima, u 000 eura

Grafik 2.37

PPNKS i PPEKS na ukupne kredite MFI, godišnji nivo, %

Grafik 2.38

48


PPEKS na ukupne kratkoročne kredite je iznosila 25,99% na kraju trećeg kvartala 2019. godine, dok je na dugoročne kredite iznosila 24,00%. PPEKS na kratkoročne kredite je zabilježila pad od 0,58 p.p. u odnosu na decembar 2018. godine, dok je u odnosu na septembar prethodne godine bila manja za 0,42 p.p. Takođe, PPEKS na dugoročne kredite je zabilježila pad od 0,28 p.p. u odnosu na decembar 2018. godine, dok je u odnosu na septembar prethodne godine zabilježila pad od 0,20 p.p.

Na novoodobrene kredite

PPNKS na novoodobrene kredite MFI u septembru 2019. godine iznosila je 20,14%, što je bilo za 0,82 p.p. manje nego na kraju 2018. godine, odnosno za 1,10 p.p. manje na godišnjem nivou.

Istovremeno, PPEKS je na kraju septembra 2019. godine iznosila 24,18%, i zabilježila je pad od 0,89 p.p. u odnosu na decembar 2018. godine, i pad od 1,28 p.p. u odnosu na septembar prethodne godi-ne (grafik br. 2.39).

Posmatrano po ročnosti, PPEKS na novoodobre-ne kratkoročne kredite iznosila je 26,76%, i u od-nosu na decembar prethodne godine bilježi rast od 0,81 p.p, dok na godišnjem nivou bilježi rast od 0,09 p.p. S druge strane, PPEKS na kredite odobrene sa ročnošću preko jedne godine iznosi-la je 23,85% i bilježi pad od 1,09 p.p. u odnosu na decembar prethodne godine, dok na godišnjem nivou bilježi pad od 1,43 p.p.

Posmatrano po namjeni za koju su odobravani krediti, tokom devet mjeseci 2019. godine naj-veća PPEKS stopa zabilježena je na kredite odo-brene za kupovinu stanova i adaptacije (44,58% u septembru i 43,74% u junu), zatim za poljoprivre-du (35,88% u avgustu) i za kupovinu automobila (33,49% u junu).

2.4. Lizing kompanije

Bilansna suma lizing kompanija je na kraju trećeg kvartala 2019. godine iznosila 42,4 miliona eura i povećana je za 7,7 miliona eura ili 22,3% u odnosu na kraj prvog kvartala tekuće godine. U strukturi ukupne aktive dominantno učešće od 80,9% bilježe potraživanja po osnovu finansijskog lizinga, kre-dita i zajmova, na depozite se odnosilo 2,3% učešća, dok se preostali dio odnosio na sve ostale stavke aktive. U strukturi ukupne pasive dominantno učešće od 87,3% bilježe primljeni krediti, na ukupan kapital se odnosilo 9%, a na ostale obaveze 3,7% bilansne sume.

Najveći dio potraživanja po osnovu finansijskog lizinga, kredita i zajmova u iznosu od 21,7 miliona eura ili 63,3% odnosio se na nefinansijski sektor, na sektor stanovništva se odnosilo 10,1 milion eura ili 29,5%, 2,3 miliona eura ili 6,8% na Opštu Vladu, 56.000 eura ili 0,2% na finansijski sektor, dok se 35.000 eura (0,1%) odnosio na nevladine i druge neprofitne institucije. Na kraju posmatranog perio-

Kamatne stope na novoodobrene kredite na nivou sistema, godišnji nivo, %

Grafik 2.39

49

Monetarna kretanja

da, svega 6.000 eura se odnosilo na potraživanja po osnovu finansijskog lizinga, kredita i zajmova nerezidentima (grafik br. 2.40).

Sektorska struktura potraživanja po osnovu finansijskog lizinga, kredita i zajmova,

u 000 eura

Grafik 2.40

monetarna kretanja02 - cbcg

Documents