mesnevi - Şefik can.pdf

Tercüme Edenin Önsözü
Yedi yüz yldan beri, bütün dünyada, ölmez eserler arasnda yer alan ve çeitli dillere tercüme edilen Mesnevî-i erîf’in bilindii gibi ür!çe"ye de ya#lm manz$m ve mens%r bir ç&! tercümeleri vardr' (a!at b$ tercümelerden ra)atça yararlanma! !&lay &lmama!tadr' *ün!ü )i!+yeler, bir !aç sa)ifede bitmeme!te,
)i!+yeler içine ba!a )i!+yeler de girme!te, ve böylece esas )i!+ye $zay# gitme!tedir' Yanl anlalmasn, )++ ben b$n$ ten!id ma!sad ile yazmy&r$m' $ terti#ler, b$ $zay# gitmeler bir )i!mete dayanma!tadr' z' Mevl+na fi!irlerini da)a iyi anlatma! için, !&n$ ile ilgili çeitli yerlerden )i!+yeler alm, çarm s%retiyle )atrna gelen baz f!ralar da e!lemi ve !&n$y$ !endi müb+re! görüleri ile süslemitir' (a!at zincirv+rî $zay# giden )i!+yeler arasnda &!$y$c$ da esas )i!+yeyi ve d&laysyla !&n$y$ !aybetme!tedir'
$günün insannn )ayat artlar ile yedi asr öncesinin insan arasnda elbette ç&! far! vardr' $ at&m devri insan maddî im!+nlar elde etmi, zenginlemi, +det+ ma!inelemi, !endini bir ç&! )$s$slarda ra)ata !av$t$rm$t$r' (a!at m+n+ yönünden fa!ir dümütür' .s!i insann sabrn, ilim a!n, m+nevî gücünü
!aybetmitir' *ün!ü bitmez, tü!enmez i)tiyaçlarnn ve s&ns$z iste!lerinin esiri &lara! çr#n# d$rma!ta ve d&laysyla )ayat !endine ze)ir etme!tedir' öyle bir insan &!$ma! için fazla bir zaman ayrmad gibi, $zay# giden, birbirine !aran )i!+yeler içinde sabr da tü!enme!tedir' /slnda Mesnevî, bir )i!+ye !itab da deildir' Mesnevî, )a!î!atler !itab, irf+n !itabdr' z' Mevl+na, Mesnevî"nin 0' cildinin önsözünde1 2Mesnevî, )a!î!ate $lama! ve /lla)"n srlarna +g+) &lma! isteyenler için bir y&ld$r' Mesnevî, temizlenmi !iiler için gönüllere if+dr' üzünleri giderir' 3$r"+n" aç!ça anlamaya yardm eder' $ylar güzelletirir'2 diye
b$y$rma!tadr' Mevl+na, eserini et!ili !lma!, fi!irlerini, d$yg$larn da)a güzel aç!lama! için baz gari#, müstesn+ )i!+yeleri örne! &lara! verme!te, irf+n sa)ibi !iileri +det+ büyüleyen güzel beyitlerini, b$ )i!+yeler arasna s!trma!tadr' irbiri içine giren b$ n+dir )i!+yeler arasnda gizlenmi b$l$nan Mesnevî cev)erlerini, b$ il+)î )i!metleri b$l$# ç!arma! için ç&! di!!atle $rama!, eme! sarfetme! ve ç&! sabrl &lma! gere!me!tedir' 4ite!im Mevl+na"y ç&! seven ve alt cilt Mesnevî"yi di!!atle &!$yara!, seçtii beyitleri manz$m &lara! 5ngilizce"ye çeviren, Mesnevî-i M+nevî &f Mevl+na 6el+leddin M$)ammed 7%mî ad altnda bir !ita# nereden, 5ngiliz müsteri!i 8)infield, eserinin önsözünde1 2Mesnevî"yi batan
baa tercüme etme! ta)ayyül edilemez derecede s!c &labilir' *ün!ü Mevl+na, )i!+yeleri anlatr!en d+im+ mevz% dna ç!y&r ve esas )i!+yeyi bitirinceye !adar, araya ba!a )i!+yeler !atara! &nlardan a)l+!î neticeler ç!ary&r'2 diye yazma!tadr' $ yüzden Mesnevî"yi, batan baa tercüme etme!ten çe!inen 8)infield"in, eserinin
önsözünde Mesnevî )a!!nda yazd $ gerçe! sözleri tercüme edere! b$rayaalma!tan vazgeçemedim1 2$ !ita#, gönül e)li &lanlara, /lla) y&l$nda yürüyenlere, m+nevî ve r%)+nî )ayat yaayanlara, s$s$# )ereye di!!at eden n%r e)line, bedende yaad!lar )alde, r%)en n+mevc%d &lanlara, y rt! #rt! elbiseler içinde #+dia)larn t+ !endisi &lanlara, fazilet $e )id+yet n%rlar ile d&l$ &lanlara, ve )al! arasnda adsz, sansz d&laan gerçe! asilz+deler için /lla)"n bir l%tf$d$r' $ !ita# dünya nimetlerini ter! edi#, /lla)" bilmeye, &n$nla yaamaya, &n$nla m+nen birli! &lmaya çalan, nefs+nî arz$larn öldürere!, m+nevî m$r+!abe )ayatna !endini $eren !iilere )it+# eder' 24e yaz! !i 9önül e)li arama!tadr' :aten z' Mevl+na da bir az s&nra &!$yacanz Mesnevî"nin önsözünde1 2emiz insanlardan, gerçei sevenlerden
ba!alarnn Mesnevî"ye d&!$nmalarna müs+ade y&!t$r'2 diye b$y$rd$$ gibi
Mevl+na Mesnevî"nin bana !endi müb+re! eliyle yazd &n se!iz beyit içinde neyin azndan $nlar söyleme!tedir1
8/20/2019 Mesnevi - efik Can.pdf
http://slidepdf.com/reader/full/mesnevi-sefik-canpdf 2/1311
24ey dinleyen )er insan, benim neler dediimi anlayamaz, benim fery+dm d$yamaz, ayrl! acs çe!mi, gönlü yaralanm, içli bir insan isterim !i, dertlerimi, aclarm &na anlataym'2
Mesnevî"yi sevme! için de b$ vasflar gere!' /ma insan &lara! )e#imizde b$ d$yg$lar vardr' (a!at )ayat artlar yüzünden b$ d$yg$lar !örelmitir, #aslanmtr' 5te Mevl+na, Mesnevî"si ile b$ d$yg$larmz $yandrma!ta, bize )eyecan verere!,
a!! y&l$na, dine, z' M$)ammed"in y&l$na çarma!tadr' a!a diyarlardayaayan, bizden, bizim dinimizden &lmayan bir 5ngiliz +limin Mesnevî )a!!nda!i görüierini biraz evvel &!$d$n$z' iz müslüman &ld$$m$z )alde, bir 5sl+m velisinin b$ +)eserine nasl srtmz çevirebiliriz; 4asl &l$r da Mesnevî ile gerei gibi ilgilenmeyiz; 5l+)î a!tan ba)s eden, bizim nereden geldiimizi, nereye gittiimizi )aber veren, müs+ma)al bir görüle insan, insanl sevdiren b$ müb+re! !itab, di!!atle &!$maya ve içimize sindirmeye b$günün insan &lara! ç&! m$)tacz' $ yüzdendir !i, )a!!, )a!î!ati sevenlerin ve Mevl+na"ya gönül verenlerin, y&r$lmadan yani er)lere ba!ma! !ülfetine !atlanmadan Mesnevî"den faydalanmalarn salama! için Mesnevî"nin aç!lamal bir tercümesini meydana getirmeyi düündüm' Metin &lara! 4ic)&ls&n"n bastrd Mesnevî"leri esas t$tt$m'
ercüme edilen beyitlere, &n$n verdii n$maralar verdim' er ciltte b$l$nan binlerce beytin & cild içinde ayr birer n$maras &lacana göre, Mesnevî"yi &!$yanlardan mera!l &lanlar, & n$maralar sayesinde istedi!leri beyti !&layca
b$laca!lar, ba!a tercümelerle ve er)lerle m$!+yese edebilece!lerdir' az beyitleri, r%)a s+d! !alnara!, bir !aç !elime e!leme! s%retiyle aç!lamal &lara! tercüme etti< im gibi anlalmas z&r &lan baz beyitleri de er)lerden yararlanara! di#n&t &lara! genilettim' /nlalr )ale getirdim'
$ tercümeler ya#lr!en, gere! =eled *elebi mer)$m$n, gere!se +)irü">- Mevlevî )azretlerinin, /bdülba!î 9öl#narl mer)$m$n tercümelerinden, !endisini d+im+ sayg ile andm deerli müsteri! 4ic)&ls&n"n 5ngilizce"ye çevirdii Mesnevî"lerden yararlandm' irbirinin içine girmi &lan )i!+yeleri, birbirinden ayrara! tercüme ettim' i!+yelerin if+de etti!leri )a!î!atleri Mevl+na"nn aç!lad e!ilde aynen aldm' 9ere!en yerlerine !&yd$m' i!+yeler arasnda geçen güzel sözler, derin anlaml beyitler, )a!î!atler, )i!metler &!$yanlara bir !&layl! &ls$n diye, i)tiv+ etti!leri !&n$lara göre, ayr ayr bal!lar )alinde arzedilmitir' ?
bal!lar da)i benim deildir' Mevl+na"nn beyitlerinden ç!arlm bal!lardr' Metin tercümelerinde &!$yacanz satr balarna !&nm$ &lan ve n$maral b$l$nan
bütün beyitler )e# Mevl+na"ya +ittir' /ç!lanmas gere!en )$s$slar, 7as%)î /n!a< ravî"den, +)irü">-Mevlevî"den, a)rü"0-$l%m"dan, ve )icrî @AB, mil+dî >ACD"da vef+t eden üseyin bin asan arizmî tarafndan yazlm &lan 6ev+)irü"0-.sr+r adl yazma er)den yararlanara! sa)ife altlarna di#n&tlar )alinde yazlmtr' öylece
bir' ç&! !ita#larda görüldüü gibi !ita#larn s&n$na e!lenen n&tlar !artrma!tanaratrma!tan &!$y$c$ !$rtarlmtr' e! g+yem, &!$y$c$n$n y&r$lmadan, er)lere ba!madan Mesnevî-i erîf"den, +det+ tasavv$f ansi!l&#edisi saylan b$ +)eserden, b$ irf+n )azinesinden gerei gibi zev! almas, r%)en aydnlanmas, )$z$ra !av$masdr'
9ayret fa!irinizden, yardm /lla)"tan'' > $bat >EED F>C>@ 7amazan >GH efi! 6an a!nba!!al
Mesnevî-i Ierîf’ in irinci 6ildine z' Mevl+na"nn Yazd Jnsöz
$ !ita#, Mesnevî !itabdr' Mesnevî, )a!î!ate $lama! ve /lla)"n srlarna +g+) &lma!, a!l erdirme! isteyenler için bir y&ld$r' Mesnevî, din asllarnn asllarnn asllardr' /ll+)’n en büyü! amaz erîati, )a!î!ate giden n%rl$ y&l$d$r' Mesnevî, içinde !andil b$l$nan !andillie benzer' Iaba)lardan da)a n%rl$ bir s%rette
#arlar' a!î!ati arayan gönüller için bir cennettir' Mesnevî"nin #narlar var, dallar
var, b$da!lar var, b$ #narlardan bir tanesine 2Ielsebîl2 derler' $ras ma!+msa)i#lerince, !al#leri $yan! insanlarca en )ayrl d$ra!tr' .n güzel dinlenme yeridir' ayrl insanlar, iyi !imseler, &rada yerler, içerler, neelenirler, fera)lanrlar' Mesnevî imanllara if+, imanszlara )asrettir' 4ite!im, a!!1 23$r"+n- 3erîm ile ç&$n$n y&l$n$ aztr, ç&$n$n y&l$n$ d&r$lt$r' id+yete eritirir'2 demilerdir' ü#)e y&! !i Mesnevî, temizlenmi !iiler için gönüllere if+dr' üzünleri giderir' 3$r"+n" aç!ça anlamaya yardm eder' $ylar güzelletirir' 9önülleri temiz insanlardan, )a!î!ati sevenlerden ba!alarnn Mesnevî"ye d&!$nmalarna müs+ade y&!t$r'
Mesnevî +lemlerin 7abbi"nden gönüle inmi )a!î!atleri i)tiva eder' 9erçe!ten de Mesnevî 7abbü’>-+lemîn tarafndan il)+m &l$nm$ bir !ita#tr' +tl, &n$n ne
önünden gelebilir, ne de ardndan' /lla) &n$ !&r$r' /lla)"n ra)metine m$)taç zayf !$l, el)li üseyin &l$ M$)ammed"in &l$
M$)ammed -/lla) &n$n Mesnevî"sini !ab$l b$y$rs$n- der !i1 2alaca! ve n+dir söylenir )i!+yeleri, )ayrl ve büyü! sözleri, del+let incilerini, z+)idler y&l$n$, lafz az m+n+s ç&! &lan b$ manz%m Mesnevî"yi, dayandm, güvendiim z+tn,
bedenimde r%) gibi )+!im b$l$nan !iinin dilei ile $zatma! ve etraflca yay# geniletme! için çaltm, çabaladm' ? z+t, a!! dininin üs+m F!lcH asan &l$ M$)ammed"in &l$ asan"dr' /lla) &ndan r+z &ls$n' /slen Kr$m"l$d$r' 23ürt &lara! yattm, /ra# &lara! !al!tm2 diyen, !adri yüce ey) .b$">-=ef+"nn s&y$ndan, /lla), &n$n r%)$n$ ve s&y$ndan gelenlerin r%)larn !$tlasn'
amd +lemlerin 7abbi &lan /lla)"adr' /lla)"n 7es%lüne /lla) ra)met eylesin''' Iel+metler versin' =e &n$n tertemiz s&y$n$n ve sa)abesinin )e#sine ra)met etsin'
Lmin, y+ 7abbe">-Llemîn
13
Ney'in ayrlktan ikâyeti1 > 4ey, nefs+nî arz$lardan !$rt$lm$, nefsini y&! etni, il+)î sevgi ile d&lm$ !+mil insann semb&lüdür' 4ey,
!aml!tan ayr dütüü için inleme!tedir' 5nsan da, ezel +leminden, r%) +leminden dünyaya sürgün edilmitir' a!!"tan ayr
dütüü için m$zdari#tir' ünyada yaad müddetçe, aclar, )astal!lar, bel+lar içinde çr#nd!ça insan, r%) +leminde!i m$tl$l$$n$n özlemini d$yaca!, yabanc &ld$$ ve sürgün gibi yaad dünyadan !$rt$l$ y&llarn arayaca!tr'
1N $ 4ey"in neler söylediini can !$la ile dinle, & ayrl!lardan i!+yet etmededir'
N 4ey !endine )as bir dille, )al dili ile diy&r !i1 2eni !aml!tan !es< ti!lerinden beri, feryadmdan, d$yg$l$ &lan er!e! de, !adn da inleme!te, alama!tadr' $ var !i beni dinleyen )er insan, benim neler dediimi anlayamaz,
N enim feryadm d$yamaz' eni anlama!, beni d$yma! için, ayrl! acs'çe!mi, gönlü yaralanm, içli bir insan isterim !i, aclarm, dertlerimi &na anlataym' O
N /slndan, vatanndan ayr dümü, &radan $za!lam !ii, &rada geçirmi
&ld$$ m$tl$ zaman arar, & zaman te!rar yaama! ister, ayrld sevgiliye te!rar!ay$ma! arz$ eder' 5N en )er mecliste, )er t&#l$l$!ta, inledim, aladm, d$rd$m' en, )$ys$z
insanlarla da, iyi insanlarla da düü# !al!tm'
N er!es, !endi anlayna, zannna göre, benim d&st$m &ld$' /ma, !imse benim gönlümde!i srlar aratrmad, örenemedi'
14 N alb$!i benim srrm, feryadmdan $za! deildir' (a!at )er gözde &n$
görece! n%r, )er !$la!ta, &n$ iitece!, d$yaca! güç y&!t$r'G
G
Y+ni !endi cinsinden bir r%)- +rifi, yalnz +rif &lan anlar'N en candan, can da tenden gizli deildir' (a!at !imseye can görme! izni verilmemitir'
N 4ey’in $ sesi, gönlü ya!an bir ayrl!, bir a! ateidir' 3imde b$ ate y&!sa, &, maddî varlndan !$rt$ls$n, y&! &ls$n'C
C Y&! &ls$n, bir bedd$+ deildir' /!sine, m+nen yaasn, var &ls$n, y&!l$$ arasn, benli!ten !$rt$ls$n, deme!tir'
10 N 4ey"in sesinde!i tesir, ya!cl!, &n$n içine düen a! ateindendir' a!î!at arabnda b$l$nan, insan mest eden )al de, a! c&!$nl$$ndandr'
N 4ey, sevgilisinden ayrlm &lann ar!adadr, d&st$d$r' ?n$n ya!c sesi, bizim a!!"a !av$mamza engel &lan #erdelerimizi yrtmtr'
N 4ey gibi bir ze)ri, ney gibi bir #anze)iri, ney gibi bir d&st$, ney gibi bir
+! !im görmütür A
;A 3+mil insan, iyinin de, !ötünün de miy+rdr' 9üna)!+rlarn !ötü )$ylarnn ze)ridir' 3ötü )$ylar öldürür, y&! eder' 3ötü )$ylarn tesiri ile m+nen ze)irlenmi, ölmü b$l$nan iyi )$ylar da diriltir'
N 4ey, !anlarla d&l$ bir y&ldan, a! y&l$ndan ba)setme!tedir' ?, sevgi yüzünden çöllere düen Mecn$n"$n a! )i!+yelerini anlatma!tadr'P
P /! öyle bir alevdir !i #arlaynca sevgiliden ba!a ne varsa )e#sini ya!ar' Mesnevî, c' =, P@@'
N ize, )a! y&l$n$ gösteren gerçe! a!n ma)remi, d&st$, a!ln yitirmi +!lardan ba!as deildir' 3&n$an dile, !$la!tan gayri müteri, t+lib y&!t$r'D
D Lriflerin )a!î!atten ba)seden sözlerine, anca! a!! a!yla mest &lanlarn !$la!lar t+lib &l$r' /!ldan, anca! b$ a!l yitirmi &lanlar anlar'
15 N 9aml geçen günlerimiz $zad ve s&na ermesi geci!ti' ? günler, m$t< s$zl$!, aclar ve ayrl! ateleri ile ar!ada &ld$ da, yand, gitti'
N 9ünler geçi# gitti ise varsn geçsin' 9am yeme, &nlara de !i1 29eçin, gidin''' sizin gidilerinizden bizim !&r!$m$z y&!t$r''' .y müb+re!, ey temiz d&st''' Ien !al, sen var &l'Q
QMüb+re! ve tertemiz d&st sözünden baz +ri)ler, insan- !+mili, müridi !asdetmilerdir' azlar da 6en+b- a!!" düünmülerdir'
N a!! +!lar, m$)abbet dery+snn bal!lardr' ?nlar v$slat s$y$na !anmazlar, b$ sebe#le bal!tan ba!a )er!es s$ya !and, nasibi &lmayann da günü, $zad!ça $zad'
15 N 7%)en yü!selmemi, )am !alm !ii, yeti!in, &lg$n !iinin )alinden
anlamaz' Jyle ise sözü !sa !esme! gere!tir, vessel+m'@
8
Mesnevî'nin 0' cildinin en banda b$l$nan b$ &nse!iz beyti z' Mevl+na !endisi yazmtr' $ndan s&nra bütüncildlerde b$l$nan yirmibe bin altyüz &ndört beyti Mevl+na söyledi, üs+meddin *elebi yazd' FMesnevî, c' l, >->@H
Toraktan yaratlan !eden aktan nasi! alnca "öklere #kt$ yüceldi%
N ünya ban !&#ar, maddeye &lan ball!tan !endini !$rtar da, )ür &l E, ey
&$l ne zamana !adar altnn, gümüün esiri &laca!sn;E izler, )ür gibi görünen esirleriz' 5ste!lerimizin, i)tiraslarmzn esiriyiz' $ dünyada da, öte!i dünyada da zev! #einde !&mama!, ib+deti cennet için ya#mama!, maddî arz$lardan, )iddet, ö)ret, e)vet tesirinden !$rt$lma!, mala, mül!e !$l &lmama!la insan )ür &labilir'
&0 N 7z!lar denizini, bir testiye dö!ece! &lsan, ne !adarn alr; /nca! bir günlü! !smet, bir günlü! s$'''
N arîslerin, dünyay ç&! sevenlerin göz testileri )iç d&lmaz' Iedef de !anaat edici &lmaynca, içi inci ile d&lmaz'
N alb$!i, il+)î a! yüzünden, nefsaniyyetten !$rt$lan, benli! elbisesi yrtlan !imse, )rstan da, ay#tan da, !ötülü!lerden de tamamiyle temizlenir'
N .y bizim sevdas )& &lan, güzel &lan a!mz, ey bizim bütün m+nevî)astal!larmzn, dertlerimizin tabibiR sevin, +d &l''' N .y bizim !ibir ve g$r$r )astalmzn, böbürlenmemizin dev+s &lan
a!mzS .y bizim )asta gönlümüzün .fl+t$n"$, 6alin$s"$S >B
>B .fl+t$n, es!i y$nan fil&z&flarndandr' I&!rat"n talebesidir' .fl+t$n, a!l ve ze!+ semb&lüdür' 6alin$s da bir y$nanl )e!îm, )er derde dev+ b$lmaya çalan 6alin$s )e!îm semb&lü &lm$t$r'
&5 N &#ra!tan yaratlm &lan bedenimiz, a! yüzünden gö!lere yü!seldi' a bile çevi!leti, &ynamaya balad'>>
>>/"raf-I%resi"nin >AC' +yetine i+ret var'
N .y +!S /! %r a"na can &l$nca, %r mest &ld$, !endinden geçti, M%s+ da düü# bayld' >G
>G /"raf I%resi"nin >AC' +yetine i+ret var'
1N en de, bütün beerî !irlili!lerden !$rt$l$#, beni yaratana ve yaatana ya!n &lsaydm da !endimi &nda b$lsaydm' 3+mil bir insan &lara!, ney gibi a!n söylenmesi gere!en bütün srlarn ve )a!î!atlerini söylerdim'
N (a!at !endi dilinden anlayanlardan, !endi dilini !&n$anlardan $za! düen !imse, yüzlerce dil, yüzlerce name bilse, yine dilsiz &l$r, s$sar'
N 9ül gidi#, gül ba)çesinin mevsimi geçince, art! bülbülün bandan geçenleri iitmez &l$rs$n'
30 N $n$ iyi bil !i, !+inatta var &lan )er ey, sevgilinin tecellîsinden ib+rettir, &n$n yaratt!lardr' ?n$n !$dretini, yaratma gücünü gösterme!tedir' /slnda, +!
bir #erdedir' =ar &lan, diri &lan anca! sevgilidir' L! ise bir ölüdür' =ar gibi
görünen bir y&!t$r' N $ )a!î!ati sezemeyen, il+)î a!a meyli, istei &lmayan !imse, !anatsz bir
!$ gibidir' =ay &n$n )aline, yaz!lar &ls$n &na''' N Ievgilimin inayeti, l%tf$, i)san, n%r$ beni aydnlatmasa, bana y&l gös<
termese, ben nerden geldiimi, nereye gideceimi nasl anlyabilirim; N /!, b$ sözün, b$ gerçein söylenmesini, aça v$r$lmasn ister, fa!at can
aynas gammaz &lmasn da ne ya#sn; 9erçei nasl göstersin;>C
>Ca! +!, )em !endi gönlünde, )em de ba!t )er yerde, )er eyde, /lla)"n !$dretini, büyü!lüünü, yaratma gücünü görür, )isseder' ?na )ayran &l$r' .trafn saran ç&!l$!ta va)detin, birliin güzelliini mü+)ede eder' 9üna)lardan arnm, beerî !irlili!lerden temizlenmi can aynas, /lla)"n l$tf$ ile içine a!seden )a!î!atleri sa!lyamaz, aça v$r$r, gösterir, yani gammazl! eder' $ )a!î!atler, a!!"n güzelliine !ar d$y$lan )ayranl!tr' &laysyla a!!"a !ar d$y$lan a!tr' a! +!, b$ dünyada gördüü güzellerde görünen fizi!î güzelliin deil, gördüü güzellerde tecellî eden il+)î güzelliin +!dr' *ün!ü, maddî güzeller, geli# geçici bir aynadr' ? aynalar ve tecellî eden güzelli!ler ise s&ns$zd$r' L! !endi
varlndan, benliinden azad &l$rsa, yalnz güzellerde deil, !endinde de &n$ b$l$rR 2en, ben deilim, ben dediim sensin )e#, canm dediim, ten dediim sensin )e#2 der'
(k )e âklk N L!l! derdi, gönül iniltisinden belli &l$r' iç bir )astal! gönül )astal
gibi deildir' 110 N L!n )astal, derdi, dier bütün )astal!lardan ayrdr' /!, /lla)"n
srlarn belli eden bir üstürlab, bir vastadr' >A
>A Tstürl+b1 Tstüne gö! !$bbesinin )aritas çizilmi yarm d+ire e!linde bir +lettir' $n$nla, gö!te!i yldzlarn b$l$nd$$ yerler, günein d&$# bat ile zeval va!tinin saati bilinir'
1*
N L!l! ister nefsanî &ls$n, ister r%)+nî &ls$n, s&n$nda bizi ötelere götürece! bir re)ber, bir !lav$zd$r'
N /! anlatma!, aç!lama! için ne söylersem söyliyeyim, !endim a!a gelince, a! )issedince söyledi!lerimden $tanrm'
N er ne !adar, dil ile aç!lanmas, anlatlmas #e! #arla! ve aydnlatc da &lsa, a!n dile dümemesi, söylenmemi !almas ve gönülde d$y$lmas da)a
#arla!tr'N er ba)si yazma!ta !&$# d$ran !alem, a! ba)sine gelince dayanamad' ?rtasndan yarld'
115 N /!l, a!n er)inde, aç!lamasnda, mer!e# gibi çam$ra batt !ald' /!n da +!ln da ne &ld$$n$ yine a! aç!lad'
N Iadece d güzellie dayanan mec+zî a!lar, gerçe! a! deildir' evesten ibarettir' öyle a!larn s&n$ $tanç verici &l$r'
&1* N (+nî &lan insanlarn, y+ni ölülerin ve ölece!lerin a! s&ns$z &lamaz' *ün!ü, ölü, te!rar bizim tarafmza gelemez'
N (a!at, gerçe! a!, ölümsüz &lan a!, /lla) a!, r%)da &ls$n, gözde &ls$n, )er an g&ncadan da)a taze &lara! d$r$r'
N ?, ölümsüz &lan, b+!î &lan /lla) a!n seç !i, & canna can !atan m+n+ arabn sana l$tfetsin, seni yaatsn'
&&0 N Ien öyle büyü! bir varln a!n seç !i, bütün #eygamberler, ?n$n a!yla !$dret ve !$vvet b$ld$lar, eref ve saadete erdiler'
+âdia, )e ,asta câriye 3 N *&! es!i zamanlarda bir #+dia) vard' $ #+dia), maddî yönden de,
m+nevî yönden de ç&! üstün bir d$r$mda idi'N $ #+dia), bir gün atna bindi' 3endine ya!n &lan baz sarayllarla beraber ava ç!t'
N Y&lda gider!en, &, bir c+riye gördü' ? c+riyenin !$l$, !ölesi &ld$' N ir !$ !afeste nasl çr#nrsa, #+dia)n da r%)$, beden !afesinde öylece
çr#nmaya balad' $ sebe#le #ara verdi, & c+riyeyi satn ald' 40 N ?n$ al# arz$s$na !av$t$$ için m$tl$ &ld$' (a!at il+)î ta!dir neticesi
c+riye )astaland'
1- N U+dia) sadan, s&ldan, )er taraftan )e!îmler t&#lad' ?nlara dedi !i1 2er
i!imizin )ayat da sizin elinizdedir'N enim )ayatmn önemi y&!t$r' enim )ayatmn can &d$r' en, dertliyim, )astaym, benim il+cm, benim dermanm &d$r'
45 N 3im, benim canma derman ederse, )er eyimi, inci ve mercan )azînemi &na vereceim'2
N e!îmlerin )e#si de dediler !i1 2$ $$rda canmz fed+ edercesine çalalm' :e!+mz, tecrübemizi, )ünerimizi bir araya getirelim, beraberce düünü#,
beraberce ted+vi edelim' N er birimiz )asta ted+visinde, zamann Vs+"syz, elimizde )er derdin dev+s,
)er )astaln il+c vardr'2 N e!îmler, g$r$ra, benlie !a#ldlar da, )er eyi !endi ellerinde sandlar'
5naalla) FW/lla) 5sterseH iyi ederiz, demediler' $ yüzden 6en+b- a!! &nlara, insanlarn +cizliini, /lla)"n izni &lmadan insanlarn bir ey ya#amad!larn gösterdi'
N e!îmler il+çtan ne verdilerse, ted+viden ne ya#tlarsa, be!lenen if+ elde edilemedi' astal! artt'
5& N :avall c+riye, )astal!tan !l gibi zayflad' U+dia)n gözleri de ala< ma!tan rma! )alini ald'
55 N U+dia), )e!îmlerin )astala !ar +ciz !ald!larn görünce, yaln aya! mescide !&t$'
N Mescide giri#, mi)ra#ta secdeye !a#and' Iecde yeri, göz yalarndansrls!lam &ld$' N U+dia), a!!"n )$z$r$nda !endini !aybetti' ir müddet s&nra !endine
gelince, güzel bir ifade ile, can ve gönülden /lla)" med) ü sen+ya balad' N 2.y en az ba)ii ci)an mül!ü, ci)an )ü!ümdarl &lan /lla)"mS en ne
söyleyeyim; :aten sen, !alblerde!i bütün gizli iste!leri bilirsin' N .y /lla)"mR bütün iste!lerimizde, d+ima sana sn#, senden yardm
dilememiz gere!ir!en, biz, yine y&l$m$z$ ard!' ir f+nî c+riyeye gönül verdi!' I&nra t$tt$!, sen var i!en )e!îmlere ba v$rd$!'
0 N 9erçi sen1 ".y !$l$m, ben senin gizlediin srlar bilirim, ama sen, yine & srlar meydana dö!, iste!lerini aça v$r", b$y$rd$n'2
N U+dia) can ü gönülden yalvarara! c&$nca, /lla)"n l%t$f ve iyili! dery+s da c&maya balad'
1. N /lla)"a göz yalar ile niy+zda b$l$n$r!en, #+dia) bir aral! !endinden
geçti, $y!$ya dald' 7üy+snda &na bir #îr göründü' N ? #îr diy&rd$ !i1 2.y #+dia), sana müXde, dile!lerin !ab$l edildi' Yarn
sana bir gari# gelirse, bilesin !i & bizdendir, bizim tarafmzdan gönderilmitir' N ? gelece! gari#, ç&! deerli bir )e!îmdir' 9erçe! bir )e!îmde b$l$nmas
gere!en bütün vasflar &nda vardr' ?, d&r$, emniyetli, güvenilir, inanlr bir !iidir' 5 N ?n$n verecei il+çta !at"î si)ir tesirini gör' Mizacnda da a!!"n
!$dretini müa)ede et'2 N ? rüy+da vaadedilen zaman geli# de gündüz &l$nca, güne yü!seli# de
yldzlar sönü!, görünmez bra!nca, N U+dia), rüy+da !endisine gizli &lara! gösterilen z+t, görme! için #encere
önünde be!lemeye balad' N ?, gölge içinde güne gibi #arlayan, fazîletli, )ünerli, bilgili bir z+tn
geldiini gördü' N $ gelen z+t, $za!tan )il+l gibi görünür görünmez bir )alde geliy&rd$'
/det+ y&! denilece! ve )ayal saylabilece! bir )alde görünme!te idi' *4 N U+dia), !a#c ve #erdecilerin yerine !endisi !&t$, & g+i#ten, ötelerden
gelen misafiri !arlad'N U+dia) da, gelen misafir de birbirini tanm, bilmi birer m+n+ denizi idiler' er i!isinin r%)$, ayr ayr vüc$dlarda te! bir r%) &lara! b$l$n$y&rd$' ?nlar, san!i birbirlerine di!ilme!sizin birbirine di!ilmi ve balanm idiler'
N U+dia)R 2enim asl sevgilim, & c+riye deil, sensin, fa!at dünyada i iten ç!ar, /lla)"n )i!meti ile sebe#lerden sebe# d&ar'2 dedi'
N 2.y ötelerden gelen azîz varl!, sen bana z' M$stafa Fs'a'v'H"sn, ben de !endimi, senin )izmetine adam z' Jmer gibiyim'2
.3 N U+dia), !&llarn aç#, & il+)î )e!îmi !$ca!lad' /! gibi &n$ gönlüne ald' 6ann içine s&!t$'
N .lini, alnn ö#mee, ne taraftan geldiini, nerede b$l$nd$$n$ s&rmaya
balad'.5 N I&ra s&ra &dann ba !öesine !adar çe!ti, götürdü' =eR 24i)ayet sabrla m+nevî bir )azîne b$ld$m'2 dedi'
&0 N 2.y /lla)"n )ediyesi, za)metin, s!ntnn, !ederin gidericisi "Iabr sevinç
ana)tardr'" )adisinin canl m+n+s' 2 N .y müb+re! yüzü, görünüü )er s$+lin cevab &lan !+mil insan, $z$n $z$n
!&n$ma! gere!meden seni görme!le, bütün z&rl$!lar )all&l$verir' N Ien gönlümüzde b$l$nan srlarn tercümansn' /ya güna) çam$r$na
sa#lanm &lanlarn yardmcs, !$rtarcssn'144 N .y seçilmi, beenilmi, /lla)"tan r+z &lm$ ve /lla)"n rzasn !a< zanm büyü! insan, )& geldin' Ien !ayb&l$rsan, bamza !az+lar, bel+lar yaar,
#e! geni &lan fez+ daralr, bizi s!ar, b$naltr'2 145 N $l$ma, arlama, )atr s&rma, yeme! yeme ii bitince, #+dia) & aziz
varln elinden t$tt$, )arem d+iresine götürdü' N astann ve )astaln d$r$m$n$ anlatt!tan s&nra &n$, )asta c+riyenin
!arsna &t$rtt$' N e!îm, )astann yüzünü, benzini görü#, nabzn sayd' 5drarn m$ayene etti'
astaln al+metlerini, sebe#lerini dinledi' N edi !i1 2Jbür )e!îmlerin çeitli ted+vileri yararl ve if+l bir ted+vi
&lmam, iyi edece! yerde, )astay )ara# etmiler ve zayf düürmüler'2 10 N e!îm )astal anlad' 9izli )astal! &na belli &ld$' (a!at anladn,
bildiini gizledi, #+dia)a söylemedi' 10- N üznünün, mel+linin ç&!l$$ndan c+riyenin gönül )astas &ld$$n$
anlad' *ün!ü &n$n vüc$d$ salamd, fa!at gönlü yaral ve v$rg$nd$' 144 N e!îm dedi !i1 2/!rabay da, yabancy da $za!latrma! s%retiyle, sa<
ray b&alt, içerde !imseci!ler !almasn' 145 N en b$ )asta c+riyeden bir eyler s&racam, !&rid&rlarda, !öe b$ca!ta
!imse b$l$n$# da bizi dinlemesin'''2 N .v b&altld' 5çinde )e!îm ile )astadan ba!a !imse !almad' N e!îm, tatll!la, y$m$a! bir sesle, )astayaR 24erelisin;2 diye s&rd$' er
memle!et )al!nn ilac ba!a ba!adr' N 2? e)irde a!rabandan !imler var; 3ime ya!nsn; al &ld$$n, özlem
d$yd$$n ar!adalarn var m;2 N .lini c+riyenin nabzna !&yd$' (elein cevr ü cef+sn, bana gelen dertleri,
bel+lar birer birer s&rd$'
&1 150 N ir !imsenin ayana di!en batnca, ayan dizinin üstüne !&r' N Jnce, ine $c$ ile di!enin ban arar, b$lamazsa, di!en batan yeri
tü!rüüyle slatr'
N /yaa batan di!en böyle güç b$l$n$rsa, gönüle batan di!en nasl b$l$n$r;6evabn sen ver' N .er gönüllere batan di!enleri )er!es görebilseydi, insanlara gamlar,
!ederler gelebilir mi idi; 15* N 9önüllere batan m+nevî di!enleri ç!araca! & )e!îm, ç&! m+)irdi, ç&!
üstadd' 6+riyenin üstünde elini gezdiriy&r, &n$ di!!atle m$+yene ediy&rd$' N +f &ls$n diye, )i!+ye y&l$ ile c+riyeden, d&stlarnn, ar!adalarnn )alini,
ne i ya#t!larn s&rd$' N 6+riye, evine, memle!etine, efendilerine, )eme)rilerine ait baz va!"alar
aç!ça )i!+ye etti' 10 N e!îm bir taraftan c+riyenin anlatt!larn dinliy&r, bir taraftan da,
nabzna ve nabznn atna di!!at ediy&rd$'N astann nabz, )angi isim söylendii zaman )zlanrsa dünyada cannn & !iiyi istedii anlalaca!t'
N 6+riye, memle!etini, d&stlarn sayd!tan s&nra, ba!a bir e)ir ismi söyledi'
N e!îmR 23endi memle!etinden nasl ç!tn; a)a evvel )angi e)irde idin;2 diye s&rd$'
N 6+riye, bir e)ir ad söyledi ve geçti' Yüzünün rengi ile nabznn atnda bir deii!li! &lmad'
15 N .fendilerini ve e)irde b$l$nanlar birer birer anlatt' ?t$r$# t$z e!me! yedii yerleri söyledi'
N e)ir e)ir, ev ev anlat# d$rd$$, )i!+ye ettii )alde c+riyenin ne nabz)zland, ne de yüzü sarard' N e!îm ç&! )& bir e)ir &lan Iemer!and"dan s&r$ncaya !adar, c+riyenin
nabz, sal!l bir insann nabz gibi, n&rmal bir )alde aty&rd$' N (a!at Iemer!and ad geçince, nabzn at artt' Yüzü !zard' Iarard'
*ün!ü, &, Iemar!and"l bir !$y$mc$dan ayr dünütü' N ? )e!îm )astadan b$ srr örenince, &n$ yataa düüren derdin, bel+nn
asln, sebebini b$lm$ &ld$'
&& 1*0 N ?ndan !$y$mc$n$n e)rin )angi semtinde, )angi ma)allesinde &t$r<
d$$n$ s&rd$' 6+riyeR 23ö#rü banda, 9atfer ma)allesinde &t$r$r'2 cevabn verdi' N e!îm, c+riyeyeR 2Ienin )astalnn ne &ld$$n$ imdi anladm, seni b$
)astal!tan !$rtarma! için elimden geleni ya#acam ve /lla)"n in+yeti ile seni !$rtaracam'2 dedi'
N 2Ievin, neelen, üzüntülerini üstünden at, bana güven, yam$r$n çimenlere ya#tn ya#aca!, seni, yeniden )ayata !av$t$racam'
N Ien, gam yeme, ben, senin gamn, !ederini düünür &nlar giderme çarelerini ararm' en, sana, bir babadan deil, yüz babadan da)a ef!atliyim'
N /ma, sa!n )a, b$ srr )iç !imseye söyleme' U+dia) neler !&n$t$$m$z$ örenme! için s&r$# s&r$t$rsa bile &na da açma'''
1*5 N $n$ iyi bil !iR eer, gönlün, srlarna mezar &l$rsa m$radn çab$ca! )asl &l$r'2
N z' Ueygamber b$y$rm$t$r !iR 2er !im, srrn gizlerse m$radna çab$! eriir'2
N &)$m t&#ra! içinde gizlendii, za)metlere !atland için, b&stan yeerir, güzelleir'''
N ? )e!îmin vaadleri, l%t$flar )astay !&r!$dan !$rtard, içine ra)atl! verdi' 1-& N e!îm c+riyeden b$ bilgileri ald!tan s&nra, !al!t, #+dia)n )$z$r$na
ç!t, &n$, d$r$mdan birazc! )aberdar etti' N edi !i1 2$ derdin tedavisi için, imdili! gere!en tedbir, & adam, b$raya
getirmemizdir'
N /ltnlar, süslü elbiseler gönderere! !$y$mc$y$ !andr, &n$, & $za! e)irden b$raya d+vet et'2 $n$n üzerine #+dia), 1-5 N ? tarafa e)liyetli, beceri!li, bilgili ve ç&! dürüst i!i !iiyi elçi &lara!
gönderdi' N ?, i!i !ii Iemer!and"a !adar geldiler' 3$y$mc$y$ b$ld$lar' ?na #+dia)n
d+veti müXdesini verdiler' N ?na dediler !i1 2.y )ünerde, ma"rifette ç&! ileri gitmi !ii, ey !$<
y$mc$l$!ta esiz &lan ve en üstün dereceye $laan, varl!''' Ienin san"atta ö)retin e)irlere yaylm ve )er!esçe d$y$lm$t$r'
N 5te fil+n #+dia) !$y$mc$balna seni seçti' *ün!ü, sen, #e! me)$r, #e! büyü! bir san"at!+rsn'
&3 N imdili! $ süslü elbiseleri, altnlar, gümüleri al, #+dia)n yanna gelince
de, &n$n en )as bendelerinden, sarayn ileri gelenlerinden, nedimlerinden &laca!sn'
1.0 N 3$y$mc$n$n, !ymetli elbiseleri, altnlar görünce gözleri !amat, g$r$ra !a#ld, e)rinden, ç&l$! ç&c$$ndan ayrld'
N U+dia)n, canna !asdettiinden )abersiz, ne"eli ve m$tl$ bir )alde y&la dütü'
N :avall, !endi !annn diyetini, elbise sand da srtna giydi' /rab atna bindi, neeli bir )alde !&t$rd$'
1.5 N ? gari# !$y$mc$, y&lc$l$$ tamamlay# da e)re gelince, )e!îm, &n$ #+dia)n )$z%r$na ç!ard' 1.* N U+dia) &n$ görünce, &na ç&! iltifatta b$l$nd$, &n$ #e! arlad' /ltn
)azînesini &na teslim etti' N I&nra )e!îm #+dia)a dedi !i1 2.y büyü! s$ltan, & c+riyeyi b$ !$y$mc$ya
ver' N =er !i, &na !av$$nca, c+riye iyilesin ve b$l$ma zev!inin s$y$, )astann
ateini gidersin'2 &00 N U+dia) & ç&! güzel, ay yüzlü c+riyeyi !$y$mc$ya balad' irbirini
özleyen b$ i!i d&st$ birletirdi' N öylece &nlar, alt ay !adar m$radlarna erdiler, c+riye de tamamiyle
iyileti' N ?ndan s&nra, )e!îm, !$y$mc$ için bir erbet ya#t' 3$y$mc$ erbeti içince,
!zn gözü önünde yava yava erimeye balad' N astal! yüzünden, !$y$mc$n$n güzellii gidince, c+riyenin de &na !ar
ilgisi !almad' N 3$y$mc$ zayflay# çir!inleti' Yüzü sarar# s&ld$' 3zn gönlü de &ndan
s&$d$' &0 N 3e!i !$y$mc$ batan baa ay#, +r ve tamamiyle çir!inli! timsali
&layd da, bana b$ !ötü )al gelmeyeydi' N 3$y$mc$n$n gözlerinden dere gibi !anl yalar a!y&rd$' *ün!ü &n$n
yüzünün güzellii, cannn düman &lm$t$' N 2av$s !$$n$n !anad, cannn düman &lm$t$r' ir ç&! #+dia)larn da
!$vvet ve azametleri )el+!ler-ine sebe# &lm$t$r'
&4 &1& N 7%)$mdan ve gönlümden aa &lan, benim gerçe! varlm &lmayan
güzelliim için beni öldüren, bilmiy&r m$ !i !anm $y$maz ve mazl$m$n !an yerde !almaz'
N $gün benim bama gelen, yarn &n$n bana gelece!tir' enim gibi bir adamn !an nasl b& yere a!ar;
N$ dünya, bir daa benzer' 5lerimiz, ya#t!larmz da seslenme! gibidir'
Ieslerimiz, güzel de &lsa, çir!in de &lsa, daa çar#ar, döner yine bize gelir'2N 3$y$mc$, b$ sözleri söyledi ve )emen ölü# t&#ra! altna gitti' ? c+riye de a!tan ve )astal!tan arnd, tertemiz &ld$'>P
>P $ )i!+yede geçen #+disa), /lla) tarafndan insana nef)edilmi verilmi en !ymetli varlmz, canmz &lan r%)$m$z$ temsil eder' 6+riye, da)a d&r$s$, varlmzn en aa, en baya d$yg$$ &lan nefs1 )islerimizin, e)vetimizin semb&lüdür' e!îm, 5l+)î tabib, mürid-i !+mili gösterme!tedir' 3$y$mc$R dünya sevgisini, altn, gümüü,maddî zenginlii, )ev+ ve )evesi ifade e eder'
U+dia) r%), )er ba!mdan üstün bir varl! &ld$$ )alde, !endi mev!iini, erefini düünmeden, bir c+riyeye FWnefseH gönül vermitir' öylece r%) aslnn ne &ld$$n$ )esaba !atmadan nefsin esiri &lm$ ve e)veti sevgili &lara! seçmitir' 4efs tîneti icab gözü aalardadr' ev+ ve )evesine !+#lmtr' ?n$n dünyevî iste!leri, altn ve gümüü sevmesi, )astal, !$y$mc$ya &lan a!yla semb&lize edilmitir' 6+riyenin yani nefsin maddeye !ar d$yd$$ iddetli arz$, &n$ #+dia) r%)dan $za!latrma!tadr' 7î)R gönül verdii nefsin !endisine y+r &lamayndan ve )astalndan ç&! üzgündür' ?n$ bir ç&! )e!îmlere gösterir' ?n$ 2tedavi edemeyen )e!îmler, a)te ey)lerin semb&lüdür' 7%)$n, nefsi s))ate !av$t$rmas için beceri!li bir )e!îme yani mürid-i !+mile i)tiyac vardr /lla)"n l$tf$yla r%) gerçe! bir )e!îme bir mürid-i !+mile !av$$nca )a!î!ati anlar ve &naR enim,gerçe! sevgilim sensin'2 der' *ün!ü mürid-i !+imilin yüzünde il+)î n%r$, il+) güzellii b$l$r' (a!at gönül verdii c+riye FWnefsH"in, aa d$yg$lardan, m+nevî )+stal!tan !$rt$lmasn isteme!tedir' U+dia) FWr%)H mürid-i !+mil"in tavsiyesine $yara! c+riye FWnefsH"i va!tiyle gönül vermi &ld$$ cism+nî arz$ ve e)veti temsil eden !$y$mc$ ile evlendirir' 4efsin maddî sevgiliye !av$mas, &n$n e)vetten b!masn salad' 4eticede, dünyevî arz$larn, maddî zenginliin semb&lü &lan !$y$mc$ y&! &l$nca, nefs, dütüü )atay anlad' e)vetten, i)tirastan ya!asn syrd, temizledi ve r%)a l+y! bir sevgili &ld$'
$ güzel )i!+yenin )a!î!atini anlar ve üzerinde bir az düünürse!, b$na benzer ba!a )i!+yeler de )atrlayabiliriz1
.zcümle, yine Mesnevî-i ,Serif’in =0' cildinde CB@P' beyitle balayan KâBil Silirbaz ile Padiah )i!+yesini )atrlayabileceimiz gibi /bd$rra)man 6+mî )azretlerinin Salman ve Absal )i!+yesini ve l+tin yazarlarndan /#$le"nin Usy!)e' FW7%)H ve .r&s FW/!H mitini de )atrlarz' ilindii gibi 6+mi azretleri 2a!2 vastasyla r%)$n nasl temizlendiini, yüceldiini anlatma!tadr'
/#$le"nin )i!+yesinde ise, 2r%)2 ile 2a!2n sevimeleri aç!lanr' M$tl$ ve !aygsz yaayan r%)$n, güna) yüzünden, saadetini !aybetmesi ve müt)i zdra# çe!mesi anlatlr' /yn zamanda b$ mitte saysz üzüntülere !atland!tan ve a!a ball denendi!ten s&nra r%)$n bütün s!ntlardan !$rt$lara! s&n$nda 2a!2a !av$t$$ ifade edilir'
/sl )i!+yemizin aç!lanmasnR yine z' Mevl+na"nn !endi ifadesi ile bitirme! isterim' a)a )i!+yeye balar!en büyü! Mevl+naR #+dia) ile )asta c+riye )i!+yesi içinR 2$ )!+ye, gerçe!te bizim !endi
)alimizi anlatan' bir )i!+yedir'2 diye b$y$rara!, ezelde, r%) +leminde m$tl$ bir )ayat sürer!en, b$ dünyaya sürgün edilen2r%)2$n, nereden geldiini $n$tara!, maddî arz$lara !a#lmas, fanî güzellere gönül vermesi yüzünden $rad m$sibetlerin, zdra#larn )i!+yesidir, deme! isteme!tedir'
&5
/enâ! akk'tan ,er ,2s2sta !aarya 2lamamz i#in ede! niyâz edelim%
*- N 3endimizi !&ntr&l edere!, 6en+b- a!!"tan, edebli bir insan &lma! )$s$s$nda bizi baarya $latrmasn niy+z edelim' *ün!ü edebi &lmayan, /lla)"n l%tf$ndan ma)r$m !alr'
N .debi &lmayan, yalnz !endisine !ötülü! etmi &lmaz, bel!i edebsizlii yüzünden bütün dünyay atee vermi &l$r'
-0 N :a)met ve ba ars &lma!szn, il+)î l%t$f &lara! 5sr+il&$llar"na gö!ten s&fra iniy&rd$'>D
>D/"raf I%resi"nin >DB' +yetine i+ret var'
N M%s+ !avmi arasnda b$l$nan bir !aç edebsiz,R 2ani sarmsa!, )ani mercime!;2 diye söylediler'
N $n$n üzerine gö!yüzünden inen s&fra inmez &ld$' .!me! !esildi, bldrcn !$$ ile !$dret )elvas b$l$nmaz &ld$' $ndan s&nra insanlara, e!in e!me, bel
belleme, ça#a ve &ra! y&rg$nl$$ !ald'>Q
>Qa!ara I%resi"nin D>' +yetine i+ret var'
N z' M%s+, te!rar efaat edince, 6en+b- a!! gö!ten s&fra indirdi' aba!lar içinde ni"met gönderdi'>@
>@ M+ide I%resi"nin >>A' +yet-i !erîmesinde bey+n b$yr$ld$$ üzere, Vs+ Fa's'H"nn d$+s üzerine, m%cize &lara! gö!ten bir s&fra geldi' (a!at & s&fradan bir ey al# sa!lamalar men edilmiti' alb$!i ede#ten ma)r$m &lan !üsta)lar, )em !arnlarn d&y$rd$lar, )em de ç!n ya## evlerine yeme! ary&rlard'
N (a!at !üsta)lar, yine edebsizli! ettiler' ilenciler gibi s&fradan yeme! ardlar'
-5 N z' M%s+ &nlara yalvard' edi !i1 2$ s&fra devamldr' Yeryüzünden !al!mayaca!,e!silmeyece!tir'2
N üyü! bir z+tn s&frasnda b$l$n$# da aç gözlülü! etme!, )rsa !a#lma! nan!örlü!tür'
& N ? dilenci s$ratl görmemilerin )rs yüzünden, !endilerine & il+)î ra)met
!a#s !a#and' -. N 9amdan, !ederden, s!ntdan bana ne gelirse b$nlar, !&r!$s$zl$!tan,
edebsizli!ten ve !üsta)l!tan gelir' .0 N &st y&l$nda edebsiz, !&r!$s$z &lan !ii, ba!alarnn da y&l$n$ v$rm$
&l$r' öyle !ii mert deil n+merttir' N .de#ten d&lay b$ gö!ler, n%ra gar! &lm$t$r' Mele!ler de edeblerinden
ötürü temiz ve mas$m &lm$lardr ' FMesnevî, c' 0' Q@-E>H
ayâl$ "üne )e "öl"e *0 N ay+l ettiimiz ey, yani r%)$m$zda!i )ay+l, y&! gibidir' (a!at sen,
bütün ci)an )al!n birer )ay+l #einde !&$y&r bil' ütün insanlar, yürüyen, gezi# d&laan birer )ay+l, birer gölge &lara! gör'
N 5nsanlarn barlar da, savalar da birer )ay+lden d&ma!tadr' Jünmeleride, $tanmalar da birer )ay+le dayanma!tadr' N =elîleri y&ldan ç!aran, &nlara t$za! &lan & )ayaller ise, /lla) ba)çe<
lerinde!i güzellerin, ay yüzlülerin a!isleridir'>E
>E Mis+l +leminin y+ni $ maddî +lemin )ayalleri, bir ba!ma /lla)"n isimlerinin ve sfatlarnn tecellîsidir' öyle &ld$!lar için, b$ )ay+ller, velîleri !endilerine çe!er' 3endi güzelli! ve yüceli!lerine !$l, !öle ederler' .renler böyle bir güzele !$l, !öle &lmann m+nevî zev!i içinde, il+)î )a!î!ate d&r$ y&l alrlar' al!n gördüü )ay+l, yeryüzü güzelleri ve güzelli!leridir' =elîlerin gördü!leri )ay+l ise, /lla)"n güzelli!leridir' 9üzelli!lerin t+ !endisidir'
N 9ünein varlna delil yine günetir' Yani güne, !endi varlnr isb+t etme!tedir' ?n$n varlna d+ir sana delil l+zmsa, &ndan yüz çevirme'
N 9erçi, gölge de günein varlna d+ir bir i+ret verse de, güne )er an can n%r$ balar'
N 2/yn i!iye bölünmesi2 m$"cizesi, güne gibi a#aç! !endini gösterirse, gölge sana, geceleyin anlatlan masal gibi $y!$ getirir'
N ünyada güne gibi, insan artan ac+ib bir ey y&!t$r' (a!at 6an 9ünei, &ndan da)a ç&! artcdr' *ün!ü dünyay aydnlatan güne f+nîdir' 6an 9ünei ise ebedîdir' ?nda 2dün2 y+ni geçmi zaman anlam y&!t$r'
&* -0 N er ne !adar, bizim +lemimizde görünen güne te! ise de, &n$r benzerini
düünme!, tasavv$r etme! müm!ündür'GB
GB9ö!lerin a!l almaz s&ns$zl$!larnda, &nbe milyar ! yl ötelerde, bir ç&! günelerin varln isb+t eden ilim Mevl+n+’nn tasavv$r$n$ gerçe!letirmitir'
N (a!at b$ +lemin )+ricinde, ötelerde b$l$nan 6an 9ünei ise esizdir, ne
zi)inde, ne de madde +leminde &n$n benzeri y&!t$r'G> G> 6an 9ünei"ni +ri)ler çeitli yönlerden aç!lamlardr' azlar 6an 9ünei"nden ma!sad )a!î!at güneidirR a!!
y&l$nda yürüyen t+libin, gölgeye benzeyen varln y&! eden günetir, demitir' azlar da 6an 9ünei"nden m$rad, z' a!! ve (eyyaz- M$tla!"tr' Ya)$t tecellîy+t- z+t- e)adiyye ve srr- )a!î!at- M$)ammediyye"dir demilerdir' ir !sm da, 6an 9ünei denilen a! esasen /lla)"n sfatlarndandr' Ifat ise, bir itibara göre ayn- z+ttr' $ndan d&lay &n$n tasavv$r$ im!+nszdr' :i)inde ve )ariçte &n$n benzerinin b$l$nmas im!+nszdr, demilerdir' ir +ri) de 6an 9ünei, /lla)"tr, ?"n$n tecellîsidir' a!î!at- M$)ammediyye denilen sr &d$r, diye y$!arda geçen ba!a bir +ri) gibi düünmütür' /ttar )azretleri bir iirinde $nlar yazm1 2.y gönül, sen daima 6an 9ünei"ni ara' ?n$n n%r$ senin n%r$nla d&stt$r' 6an 9ünei"ni b$l$nca &ndan ayrlma, ayr d$rma' er ne !adar, & senin gönlünün derinli!lerinde, #erde ar!asnda ise de senden be!lenen &n$ aray# b$lmandr' /slnda & da seni arama!tadr' Ien &n$, anca! &n$n n%r$ ile görebilirsin' ?n$n n%r$ndan &n$n z+tn görmen gere!'2
N 6an 9ünei )ay+le, zi)ne smaz !i &n$n misli tasavv$r ve ta)ayyül edilebilsin' FMesnevî, c' 0, QB->GGH
er#ek se)"iliyi nasl anlataym 130 N .i ve benzeri b$l$nmayan bir d&st$n güzel )allerini nasl anlatabilirim
!i bir damarm bile ay! deildir' N 9önlümü yaralayan, !anatan b$ ayrln aç!lanmasn, imdili! ba!a bir
zamana bra!' N üsameddin *elebi dedi !i1 2en açm, beni d&y$r' *ab$! &l, çün!ü va!it
!es!in !lç gibidir'
N .y ar!ada, s%fî, b$l$nd$$ va!tin &l$d$r' $ i yarn &ls$n, yarna !alsn deme!, tarî!at anlayna $ymaz'
N Y&!sa sen, s%fî bir er deil misin; =eresiye veri ile elde b$l$nana y&!l$! gelir'2
135 N ?na dedim !i1 2Ievgilinin srlarnn gizli !almas da)a )&t$r' 3a#al söyledi!lerime !$la! ver de ii &nlardan ören'
&- N ilberlere +it srlarn, ba!alarna +it sözler içinde söylenmesi da)a iyidir'2 N üsameddin *elebi dedi !i1 2.y faziletli Mevl+na, beni batan savma, sen
sevgilinin srrn, aç!ça, )iç bir ey sa!lama!szn söyle'
N Uerdeyi !aldr ve aç!ça söyle !i ben, üzerinde gömle! b$l$nan bir sevgiliile b$l$mam'2 N ?na dedim !i1 2.er sevgili, bütün srlarndan s&y$n$# meydana ç!arsa, ne
sen !alrsn, ne de maddî varln !alr' 140 N /rz$ et, iste, ama & arz$ ölçülü &ls$n' ir saman çö#ü bir da !ald<
ramaz' N $ +lemi aydnlatan güne yörüngesinden ç!#, biraz dünyaya ya!laaca!
&lsa, )er eyi ya!ar, !ül eder' &&1 N izim için, & )a!î!at s$ltannn, /lla)"n )$z%r$na ç!maya izin y&!t$r,
deme' 3erîm &lanlarla i görme! z&r deildir'2 FMesnevî, c' 0, >CB-GG>H
anl yor2mlamann$ ,atal !enzetmenin te,likelerine dair !akkal )e aa6an ,ikâyesi
N ir ba!!al vard' ?n$n bir de #a#aan vard' $ #a#aan güzel sesli, yeil ren!li, söz söylemesini bilir bir !$t$'
N ü!!+nda be!çili! ya#ar, al verie gelenlere nü!teler söyler, &nlarla a!alard'
N 5nsanlar, bir ey s&rd$!lar zaman &nlara insan gibi ceva# verir, &nlarla !&n$$rd$' Ua#aanlara ma)s$s ötüü de #e! güzeldi'
N .fendisi bir gün evine gitmiti' Ua#aan dü!!+nda be!çili! ya#y&rd$'
N ir !edi, !&valad f+reyi t$tma! için birden bire dü!!+na atld' :avall #a#aan can !&r!$s$ndan,
&50 N Içrad, dü!!+nn bir !öesine !açt, &rada b$l$nan gül ya ielerini devirdi, yalarn dö!tü'
&. N ü!!+n sa)ibi evden geldi, )$z$r içinde, #atr&n ed+s ile yerine geçti,
&t$rd$' N ir de ba!t !i dü!!+n ya içinde' .lbisesi de yaa b$lanm, #a#aann
ya#tn anlad' ana v$r$# tüylerini dö!tü, ba !el &ld$' N Ua#aan bir !aç gün !&n$may !esti' a!!al da ya#tna #iman &l$#, a)
va) etmee balad' N a!!al, sa!aln y&lma!ta,R 2.yva), ni"met güneim b$l$t altna girdi'2
deme!te idi' &55 N 23e!e & zaman elim !rlsa idi de, & tatl dilli #a#aann bana
v$rmasaydm2 diye ya!ny&rd$' N Ua#aann te!rar !&n$masn salama! için y&!s$llara sada!alar, )ediyeler
veriy&rd$' N Tç gün üç gece s&nra ba!!al, dü!!+nnda üzgün, a!n, alama!l bir )alde
&t$r$y&rd$' N $ !$ acaba ne va!it te!rar !&n$maya balayaca! diye düünüy&r,
binlerce gam ve !ederle va!it geçiriy&rd$' N Ua#aan te!rar söze balasn diye, &na türlü türlü ac+ib ve gari# eyler
gösteriy&rd$' N ir aral! dü!!+nn önünden ba aç! bir dervi geçti' ?n$n saçlar
dibinden tra edilmi ba tas ve leen gibi cascavla!t'GG
GG 6em+leddin I+vî adnda birisinin !$rd$$ tari!ata mens$# !iiler, mel+mî mereb &ld$!larndan )al! tarafndan )&r görülmeleri için 2çe)ar darb2 ya#arlarm' ört v$r$ yani saçlarn, sa!allarn, by!larn, !alarn $st$ra ile tra ederlermi' alar cascavla! &ld$$ için b$nlara 6evl+!î derlermi' elli !i dü!!+na gelen dervi bir 6evl+!î imi'
&0 N Ua#aan, &n$ görünce dile geldi deR 2.y ar!adaS2 diye cavla! dervie bard'
N 2.y !el, ne diye !ellere !artn; Y&!sa, sen de ieden gül ya m dö!tün;2
N Ua#aann )r!a sa)ibi dervii, !endi gibi sanmasndan, !endine ben<zetmesinden ve !endi nefsine !yas etmesinden ötürü )al! gülmee balad'GC
GC Ua#aann !endini dervile m$!ayese etmesi )al! güldürmü' *ün!ü !yas, )er!esin görgüsüne, bilgisine, çevresine göre deiebilir' $ ba!mdan gerçei tam &lara! göstermez' ataya düürür'
30 N (arsça’da arslan ve süt anlamlarna gelen 2îr2 !elimesi yazda birbirine
benzerse de m+n+lar ayrdr' $n$n gibi sen de seç!inlerin, temiz !iilerin )alini !endine !yas etme'
N ütün insanlar, velileri !endi nefisleri ile !yas etti!leri için y&ldan ç!mlardr' $ sebe#ten ötürü, /lla)"n seç!in !$llarndan #e! az !imse )aberdar &labildi'
7ekle aldanan$ kyas yüzünden ,ataya düen "â8iller &. N ? gafiller e!le aldandlar da, #eygamberlerle eitli! d+v+sna !al!t<
lar' =elileri de !endileri gibi sandlar' N 25te, biz de insanz, &nlar da insan' iz de yemee içmee ve $y$maya
mecb$r$z, &nlar da'2 dediler'
N 3örlü!leri yüzünden, aralarnda $çs$z b$ca!sz bir far! &ld$$n$ bi<lemediler'GA
GA 9+fillerin, #eygamberleri, velileri !endileri gibi sand!larn Kur'ân- Kerîm de )aber veriy&r1 2$ nasl #eygamberR bizim gibi yeme! yiy&r, çarda #azarda geziy&r'2 ($r!+n I%resi"nin Q' ve Y+sin I%resi"nin >P' +yetlerinde de b$ )$s$s bildiriliy&r'
N er i!i çeit ar bir yerden gdaland!lar )alde, birinde yalnz ine b$l$n$r, dierinde bal vardr'
&*0 N 5!i tür !am da bir dereden s$ içti!leri )alde, birinin içi b&mb&t$r, dieri e!erle d&l$d$r'
N öylece yüzbinlerce birbirine benzer eyler b$l$n$r !i, aralarnda yetmi yll! far! vardr'
N $ yer, yedii #&sa &lara! !endinden ayrlr' Jbürü yer, yedi!leri bütün
il+)î n%r &l$r'N a!a birisi yer, yedii eyler, cimrili!, çe!ememezli! )$ylarn meydana getirir' a!a birisi yer, yedi!lerinden a!!"n, )a!î!atn n%r$ )$s%le gelir'
N 5manl !ii feyizli, e!ime müsaid, tertemiz bir tarlaya benzer' 5mansz !ii ise ç&ra!, )iç bir ey bitirmeyen !ötü bir arazidir' 5manl, mele! gibi ma"s%md$r' 5mansz ise eytan ve canavar mis+lidir'GP
GP /"raf I%resi"nin PQ-P@' +yetlerine i+ret var'
319yi )e kötü kiiler &*5 N irbirine zd &lan )er i!i taraf s%retinin, e!linin birbirine benzemesi
c+izdir' /c s$y$n da, tatl s$y$n da berra!l, d$r$l$$ vardr'
N $n$ iyi bil !i, tatl s$y$, ac s$dan ayrt edece! !ii, anca! zev! sa)ibi &lan, &nlar tadabilen !iidir'
&-4 N 5nanan !ii, ilerini /lla) emretti diye ya#ar' 5nanmayan !ii ise mücadele ve gösteri &ls$n diye ya#ar' öyle inatç !iilerin balarna t&#ra! saç'
&-5 N ? mün+f!, gerçe! mü"minle beraber namaza gelirse de, &n$n gelii ib+det için deil gösteri içindir'
&-- N 5nanan !ii ile mün+f!, )er i!isi bir &y$n banda iseler de, !endiinançlarna göre ayn ii ya#y&rlarsa da, &nlar birbirinden ç&! $za!tadrlar' irisi Merv e)rinde, öte!i 7ey e)rindedir'
N ?nlarn )erbiri !endi ma!amna gider' er biri !endi adna yaar, !endi adna $yg$n &lara! yürür'
&.* N ünyada ac ve tatl denizler b$l$nma!tadr' /ralarnda bir berza) vardr, &nlarn !armalarna engel &lma!tadr'GD
GD 7a)m+n I%resi"nin >E-GB' +yetlerine i+ret var'
N $n$ iyi bil !i, b$ i!i deniz de bir asldan, bir !ayna!tan meydana gelir' Ien i!isinden de vazgeç' ?nlarn !aynana git'''
N $ da bir gerçe!tir !iR !ötü !iinin övülmesinden /r titrer' /lla)"tan !&r!an
m$tta!î !ii de !ötü met) edilince, met) eden !ii )a!!nda fen+ bir zanna !a#lr'N 3al# altn da, )+lis altn da mi)en! tana v$rmaynca ayarn anlaya< mazsn'
300 N /lla), )er !imin r%)$na, iyiyi !ötüden ayrma !abiliyeti vermise, ? !imse gerçe! iman, ü#)eden ayrabilir'
N (a!at )iddet ve e)vet insan a ya#ar' 7%)$ d&r$l$!tan ayrr' 333 N 3endini beenme, ba!asn çe!ememe d$yg$s$ gelince, garazn gö<
nüle çe!tii yüzlerce #erde gönülden !al!ar, gelir, göz önüne gerilir'
3&
is merdi)enleri N ünya ile ilgili )is, b$ ci)ann merdivenidir' $ merdivenden ç!ara! maddî
)ayatmz, geçimimizi salarz' in ile, irf+n ile ilgili )is ise gö!lerin merdivenidir' $ merdiven bizi, m+nevî )ayata, gerçe! insanla yü!seltir'
N ünya ile ilgili )issin saln )e!îmden, m+nevî )issin saln da d&sttan, gerçe! sevgiliden isteyiniz'GQ
GQ $rada d&sttan m$rad mürid-i !+mildir'
N $ )issin s))ati, vüc$d salna, ten binasnn yiyece! ve içece!lerle &narlmasna baldr' alb$!i m+nevî )issin s))ati, az yemee, az içmee, az
$y$maya, bedeni ç&! ta)rib etmee dayanma!tadr' N 6an, !$rt$l$ y&l$n$ açar!en, cismi viran eder, y!ar' ?n$ y!# viran
etti!ten s&nra yeniden ya#ar' N .vini, bar!n, maln, mül!ünü a!! $r$na, a!! a!na )arcayan can ne
m$tl$d$rS N ?, altn definesini elde etme! için evini y!ar' (a!at altn definesini elde
etti!ten s&nra, evini da)a m+m$r, da)a güzel bir )ale getirir' N i!metinden s$al s&r$lmayan a!!"n iini !im anlayabilir; ? iin
)a!î!atine !im eriebilir; $ söylediim sözler, anca! anlatma! için söylenmi zar$ri sözlerdir'
N azen öyle, bazen de böyle görünür' $ sebe#ledir !i, din ii )ayran &lma!, ar# !alma!tan ba!a bir ey deildir'G@
G@ 6en+b- a!!"n esm+ ve sfatlar !arl!ldr1 Mesel+ 2M$)yî2 ismi )ayat verir, 2Mümît2 ismi öldürür' 5l+)î isimlerin z$)$r$ da tezatl ve !arl!ldr' Yeryüzünün gülmesi, y+ni yeermesi gö!yüzünün alamasna, y+ni yam$r yamasna baldr'
N in iinde!i b$ )ayranl!, b$ ilere a!l eremedii için )a!î!at !blesine srt çevirme!'deildir' el!i d&st$n mest ve müstara! &lara! )ayrete düme!tir'
N irinin yüzü, d&st tarafna, gerçe! sevgili tarafna çevrilmitir' ierinin yüzü, i!ili!ten !$rt$l$#, a!!"da müstara! &ld$$ için d&st$n yüzü &lm$t$r'GE
GE ?nlar a!!"a deil )al!a ba!nca, yine & büyü! sevgiliyi görürler' $ )al, göze ç&!l$! e!linde görünen birlii görme )alidir' I&filerce, /lla) ile ba!#, yine /lla)" görme! b$d$r' Yani, /lla)" /lla) ile görme!tir' 5l+)î tecellîye maz)ar &lm$, !endini tam m+n+syla dünyevî iste!lerinden arndrm d&st için ey) Iadi $nlar yazmtr1 2ayatta, $ysal ve !afa
dengi bir d&sttan ba!a )iç bir eyi !s!anmadm' Yarasndan taze !an szan gönül e)line, d&stlarn yüzünü görme! mer)emgibidir'2
33 315 N $ çeitli yüzlerin )er birine di!!atle ba!, &nlarn vasflarn, nice
&ld$!larn a!lnda t$t' el!i s%fîli! y&l$nda )izmette b$l$n$r!en yüz tanr &l$rs$n da, yüzüne ba!tn !imselerin m+nevî !imli!lerini anlarsn'
N .trafnda insan yüzlü bir ç&! eytan vardr' $ sebe#le, )er ele el verme!, )er ele balanma!, intisab etme! $yg$n deildir'CB
CB ey) Iadi"nin $ beyti Mevl+na"nn beytinin ayndr1 2er gözü !$la, az &lan +dem deildir' 4ice eytanlar vardr !i, +dem &l$ !lnda görünürler'2
N 9örmez misin; /vc !$$ aldat# t$tma! için sl! çalar' 3$ gibi ötmee
çalr' N ? !$, !endi cinsinin sesini iitir, )avadan iner ve t$zaa düer' N 7%)en düü!, alça! bir !ii, bir ta!m saf !imseleri !andrma! için velilerin
sözlerini çalar' 3&0 N =elilerin sözleri de, ya#t!lar iler de aydnl!tr, sca!tr, samimidir'
Ia)te ey)lerin, aa !iilerin ileri ise !andrma!, )ile ya#ma! ve $tanmazl!tr' FMesnevi, c' 0, CBC-CGBH
Taass2! yüzünden ,ristiyanlar öldüren ya,2di âdia,n ,ikâyesi
N Ya)$diler arasnda, Vs+ düman ve )ristiyanlar öldüren z+lim bir )ü< !ümdar vard'
3&5 N alb$!i #eygamberli! zaman ve nöbeti z' Vs+"ya gelmiti' M%s+ devri geçmiti' Jyle &lma!la beraber & M%s+"nn, M%s+ da &n$n r%)$ gibi idi'C>
C> 2/lla)"n #eygamberlerinden )iç birini dierinden ayrt etmeyiz'2 a!ara I%resi G@P'
N ? a!n #+dia), /lla) y&l$nda, Vs+ y&l$nda yürüyen, a!! d&stlar &lan M%s+ ile Vs+"y birbirinden ayr sand'
33- N ? ya)$di #+dia)n sa#! ve )ileci öyle bir veziri vard !i, )ile ile a!an
s$y$ bile düümlerdi'N $ vezir dedi !i1 2ristiyanlar, canlarn !$rtarma! için, dinlerini #+< dia)tan gizlerler'
34 340 N $ sebe#le b$ !adar ç&! )ristiyan öldürme, çün!ü, öldürmede fayda
y&!t$r' in mis! ve öd aac deildir !i !&!$s$ ç!sn' N in, yüzlerce !lf içinde gizlenmi bir srdr' seninle $y$m )alindedir'
Iana benzer' /ma içi seninle çe!imede, sana $ymama!tadr'2 N U+dia) vezire s&rd$ !i1 2? )alde ne tedbir alalm; ir yalan ve )ile &lan
)ristiyanln yaylmasn nasl önleyelim;
N4e ya#alm !i, dünyada )ristiyanl aça v$ran veya gizleyen bir )ristiyan!almasn'2 N =ezir dedi !i1 2.y #+dia)m, sen bana !zm, gaza# etmi görünere! emir
ver, !$lam, elimi !estir' $rn$m$, d$dam yardr'
345 N ?ndan s&nra beni dar aacna göndert' am & srada bir efaatçi senden s$ç$m$n balanmasn niy+z etsin'
N Ien b$ ii, dört y&l az bir yerde, tell+l çarlan !alabal! bir #azarda ya#tr'
N ?ndan s&nra da beni yanndan $za!latr, $za! bir e)re sür !i ben &rada )ristiyanlar arasna er ve fitne, !ar!l! salaym'
N en &nlara diyeyim !i1 Oen de )ristiyanm ama, dinimi gizli t$tarm"' .ysrlar bilen /lla)"m, sen benim gönlümü, inancm biliy&rs$n' U+dia) benim )ristiyan &ld$$m$ anlad' Ya)$dili! taass$b$ yüzünden beni
öldürtme! istedi' 350 N en de dinimi #+dia)tan gizleme!, &n$n dininden görünme! istedim' N U+dia), benim srlarm anlad' Iözlerim &n$n yannda !$s$rl$ göründü' N edi !i1 Ienin sözlerin, içinde ine b$l$nan e!me! gibidir' enim
gönlümden, senin gönlüne #encere var' N en & #encereden senin )alini gördüm, &n$n sözlerine inanmam' N .er Vs+"nn r%)+niyeti bana yardm etmeseydi, #+dia) ya)$dili! gayreti ile
beni #arça #arça ederdi'
355 N Vs+ $r$na canm, bam veririm ve b$n$ canma yüz binlerce minnet sayarm'
N Vs+’dan canm esirgemem' (a!at ?n$n dinine d+ir iyiden iyiye bilgim vardr' ristiyanlara yararl &lma! için ölme! istemiy&r$m'
N ? #+! dinin, bilgisizler arasnda !al# y&! &lmasndan üzülüy&r$m, )ayflany&r$m'
35 N /lla)"a ve Vs+"ya ü!ür !i, biz b$ )a! dinin y&l göstericisi &lm$$z' N elimize )ristiyanl! zünnarn baladmzdan beri, ya)$dili!ten
!$rt$ld$!' 30 N .y insanlar, devir Vs+"nn devridir' ?n$n dininin srlarn candan ve
gönülden dinleyiniz'2 N =ezir, b$ )ileyi, #+dia)a say# dö!ünce #+dia)"n gönlünden endieyi
giderdi' N U+dia), vezirin dedii, istedii eyleri ya#trd' al!, vezirin bana gelen
ac!l )allerden, b$ gizli ve )ileli ilerden d&lay ar# !ald' N =eziri, )ristiyanlarn b$l$nd$$ memle!ete sürdü' ? da gittii yerlerde
)al! dine d+vete balad' N Yüz binlerce )ristiyan azar azar &n$n etrafna t&#land' N =ezir &nlara, gizlice, 5ncil"in, zünnarn ve namazn srlarn anlaty&rd$'
35 N =ezir, görünüte din v+izlii ya#y&rd$ ama, b+tnda, )a!î!atte &, !$$avlayanlarn sl ve t$za gibi idi' 3*1 N ristiyanlar tamamiyle & vezire gönüllerini verdiler' .sasen c+)il
!iileri bir eye inandrma! z&r deildir !i''' N 9önülleri, vezirin sevgisi ile d&ld$, tat' ?n$ Vs+"nn ve!ili sandlar' N alb$!i & vezir, )a!î!atte, te! gözlü mel"$n eccal idi' .y yardmclarn en
güzeli &lan /lla), feryadmza yetiS 345 % ? imansz vezir, +det+, badem ezmesi içine, sarmsa! sa!lar gibi )ile ile
din nasi)atçl ya#y&rd$' N ristiyanlar arasnda zev! ve anlay sa)ibi &lanlar, vezirin tatl sözleri
arasnda bir de acl! d$y$y&rlard'
N =ezir ç&! m+n+l, nü!teli sözler söylüy&rd$, fa!at & sözler, içine ze)ir!artrlm e!er erbeti gibi idi'
N Iözünün d yüzündenR 2a!! y&l$nda gayretli &l, çab$! &l'2 m+n+s ç!y&rd$' a!î!atte, çal# da ne ya#aca!sn, tenbelli! et, !eyfine ba! dedii seziliy&rd$'
45& %=ezirin sözleri, anlayl ve zev! sa)ibi &lmayanlarn b&y$nlarna birer )al!a &l$# geçiy&rd$'
N =ezir, alt sene ya)$di #+dia)tan $za! !ald ve b$ müddet içinde Vs+
ümmetinin +det+ sna &ld$'
3 N ütün )ristiyanlar dinlerini de, gönüllerini de &na verdiler' er!es &n$n
emri ile seve seve ölüme atly&rd$' 455N U+dia)la vezir arasnda )aberlemeler vard' U+dia), gizlice, &na, gö<
nül alc vaadlerde b$l$n$y&rd$' N =ezireR 2.y benim deerli ve ma!b$l vezirim' =a!it geldi, çatt' /rt!,
gönlümden b$ dert ç!sn gitsin2 diye me!t$# yazd' N =ezir de &naR 2U+dia)m, ben $ anda, Vs+ dininden &lanlara fitneler
fesadlar salma!taym'2 diye ceva# verdi'
N ? devirde Vs+ dininden &lanlar yöneten &n i!i emîr vard' N er fr!a, b$ &n i!i emîrden birine $ym$, faydalanma! için &na !$l !öle
!esilmiti' 40% $ &n i!i emîr ile &nlara $yanlar, & s&ys$z vezirin t$zana dümülerdi' N ?nlarn )e#si de &n$n sözüne inany&r, )e#si de, &n$n gidiine aya!
$yd$r$y&rd$' N ?na öyle inanmlar, öyle balanmlard !i, vezir, öl dese emîrlerden )er
biri, )emen &n$n önünde can verirdi' N =ezir, )er emîrin adna ayr bir t&mar )azrlad' er t&marda b$l$nan
yazlar, mesle! ve mez)eb yönünden bamba!a idi' irbirini t$tm$y&rd$' N $ t&marlarn )er birinde!i ayr )ü!ümler, emirler bir ba!a çeitti' er
)ü!üm, batan s&na, öte!inin )il+f ve zdd idi' er emir, öte!i t&marda!i emre ay!r idi'
45% &marn birinde riyazet ve açl! y&l$n$, tevbenin esas, /lla)"a dönüün art saymt'
N ier t&marda, )a! y&l$nda riyazetin bir yarar y&!t$r' 5nsan anca! cömertli!le a!!" b$l$r, demiti'
N a!a birisinde ise, sen aç d$rma!la veya cömert &lma!la, /lla)"na ir! !&m$ &l$rs$n, denilme!te idi'
N 9aml &ld$$n zamanda da, esenli! çanda da tam m+n+syla /lla)"a teslim &lma!tan ba!a )er ey )ile ve t$za!t'
N &marn birinde denmiti !i1 23$l$n ya#mas gere!en ey, )izmet veib+dettir' Y&!sa ib+detsiz bir teve!!ül ve teslimiyet fi!ri s$çt$r'2
3* 4*0 N /lla)"n bizeR 2$n$ ya#, b$n$ ya#ma'2 diye emredii, biz b$nlar
ya#alm veya ya#mayalm ma!sad ile deildir' ize bizim aczimizi, zavalllmz bildirme! için verilmitir'
N öylece b$ emirlerle, aczimizi, beceri!sizliimizi görelim, bilelim de b$ acz zamannda a!!"n !$dretini da)a ç&! anlayalm, diye düünülmütü'
N &marn birinde iseR 2/czini görme, !endine gel, a!ln bana al, çün!ü !endini +ciz görme!, /lla)"n verdii ni"meti görmeme!, ni"mete !+fir &lma!tr'
N 3endi gücünü, !$dretini gör, çün!ü güç de, !$dret de &ndandr' 3endinde!iya#ma gücünü /lla)"n bir ni"meti bil'2 denmiti'
N a!a bir t&marda iseR 2$ i!isinden de, y+ni !endini )er ba!mdan +ciz görme!ten veya !endinde a!!"n !$dretini b$lma!tan vazgeç' *ün!ü tev)id y&l$nda, göze görünen )er ey bir #$tt$r'2 denmiti'
4*5 N &marn birinde de, $ görü m$m$n$ söndürme, çün!ü b$ görü, b$ nazar erenler meclisinin m$m$d$r, n%r$d$r, diye yazlmt'
N i!!at et, !emale ermeden, eer nazardan, görüten, )ay+lden, istidl+lden
vazgeçer isen, v$slat gecesinin yarsnda m$m$ söndürmü, !aranl!ta !alm&l$rs$n' N ir t&marda daR 2Yaratt!larna ba!ara!, /lla)" dta arama, !&r!ma, görü
ve istidl+l m$m$n$ söndür, söndür !i, !arlnda yüz binlerce m+nevî nazar, görü b$lasn'
N *ün!ü dta yanan görü m$m$ söndürülünce, içte!i can m$m$n$n n%r$ artar' /!n aclarna sabreder &ld$$n için, eyl+, sana Mecn$n &l$r'
N 3im z+)idlie !al!r da dünyay ter! ederse, dünya &na da)a ç&! ya!lar, da)a ç&! !endini gösterir'2 diye yazlmt'
4-0 &marn birinde öyle deniliy&rd$1 2/lla), sana )er ne i)san etti ise, )er ne verdi ise, yaratr!en, &n$ sana sevdirmitir, tatllatrmtr'
N Ien de &n$ al, çün!ü, 6en+b- a!!, &n$ sana !&laylatrmtr, )& bir )+le getirmitir' ?n$ tatll!la !ab$l et, !endini za)mete s&!ma'2CG
CG z' Jmer"den riv+yet edilen bir )adîste 2inde #e! ince eleyi# s! d&!$madan sa!nn' :ira, /lla), dinde !&layl! göstermitir' inin emirlerini ta!atnz, mi!tar i f+ ediniz2, b$y$rm$t$r'
N &marn birinde ise öyle yazlmt1 2Ienin &lan, !endine +it &lan ter! et, çün!ü senin tabiatnn beendii ey iyi deildir'2
3- N 9örmüy&r m$s$n; irbirine ay!r düen y&llar, insanlara !&lay gö<
rünmütür de )er!es !endine bir din seçmitir' ? din, & !iiye can !esilmitir' N .er /lla)"n !&laylatrd y&l, d&r$ bir y&l &lsayd, )er ya)$di, )er atee
ta#an, /lla)"tan )aberdar &l$r, /lla)" tanrd' 4-5 N &marn birinde deR 2/lla)"n !endine varan y&l$ !&laylatrmas de<
me!, & y&l$n r%)a gda, gönle )ayat &l$$d$r' N 5nsann nefsinin zev! sand eyler, geli# geçicidir' *&ra! yere e!ilmi
t&)$m gibidir' itmez, meyve vermez' N ?ndan elde edilece! ma)s$l #imanl!tr' 3+r da zarardan ba!a bir ey
deildir'2 denilmiti' 4.0 N &marn birindeR 2ir y&l gösterici, bir mürid b$l, a!beti, s&n$ görme
gücünü, $n$n b$n$n s&y$ndan gelme!te ve b$n$nla övünme!te b$lamazsn'2 denmiti'
4.3 'a!a bir t&marda iseR 2/slnda mürid sensin, çün!ü müridin mürid
&ld$$n$, anca! sen bilirsin, sen tanrsn' 4.4 N /dam &l da, ba!alarna tabî &lma' Yürü, !endi y&l$n$ !endin seç'
Mürid b$lma! arz$s$ ile ar# !alma'2 diye yazlmt' 4.5 N a!a bir t&marda iseR 2/slnda b$ ayrl!larn, b$ ç&!l$!larn )e#si de
birdir' iri, i!i gören !ii, a bir zavalldr'2 deniy&rd$' N ir dier t&marda daR 2Yüz says nasl &l$r da, bir saylr, böyle düünen
delidir'2 denmiti' N $ sözlerin )er biri dierine ters düen, zt düen bir sözdür' e!erle ze)ir
bir &labilir mi;CC
CC $ beyitte ztlar +lemine i+ret &ld$$ gibi, 6en+b- a!!"n 6el+l ve 6em+l sfatlarnn tecellîsi de )atra gelebilir'
N e!erden de ze)irden de vazgeçmedi!çe, sen =a)det 9ülzar"ndan nasl
!&!$ alabilirsin; N Vs+ dininin düman &lan vezir, &n i!i t&mara, ite b$ çeit yazlar yazmt' N ? vezir, Vs+’da!i va)deti, ren! birliini idr+! edememiti' =e Vs+’ nn m+n+
!öyünde!i )$ydan da, bir )$y edinememiti'CA
CA Ien+î azretlerinin adî!a"snda $ me+lde bir beyit var1 2Yeryüzünde görülen çeitli ren!ler, va)det !ü#ünde te! bir renge çevrilir'2
3. 5&l N =ezir de #+dia) gibi bilgisizdi, gafildi' $ yüzden 3adîm &lan,
!endisinden !açmaya im!+n b$l$nmayan a!!"la #ençelemeye !al!t' N ?, bir anda içinde b$l$nd$$m$z +lem gibi yüzlerce +lemi y&!tan var
edece! bir a!!"la $ray&rd$' 54. % =ezir !endiliinden ba!a bir )ileye ba v$rd$' =+’z ve nasi)at bra!t,
)alvete çe!ildi' 550 N alvette !r!, elli gün !adar !al#, müridlerini ayrl! ateine ya!t' % al! &n$n insana )$z$r veren )alinden, güzel !&n$malarndan, s&)bet
zev!inden ayr dütü!leri için deli div+ne &ld$' N Müridler diy&rlard !i1 2Iensiz, bizim için )idayet n%r$ y&!t$r' I&#asn
t$t$# y&l gösteren biri &lmaynca !örün )ali nice &l$r; N /lla) a!na, büyü!lüünün ba için, bize i!r+m ve i)sanda b$l$n, bizi
da)a fazla !endinden ayrma' 555 N iz ç&c$!lar gibiyiz, sen bizim dadmzsn' erbiye ve irad gölgeni,
bamzdan e!si! etme'2 N =ezir dedi !i1 27%)$m d&stlarmdan $za! deildir' (a!at )alvetten ç!mama
izin y&!t$r'2 N ristiyan emîrleri efaat dileme!, müridler de nefislerini !ötüleme!,
s$çlarn i"tiraf etme! için vezirin yanna geldiler' N 2.y !erem sa)ibiS2 dediler' 2iz, ne bedba)t !iileriz !i, senden ayr
düünce, )er eyimizi !aybetti!R gönülden de, dinden de yetim !ald!' N Ien )alvetten ç!mama! için ba)aneler b$l$y&rs$n, bizimse, dertli
yüreimiz yany&r da, s&$! s&$! a) edi# d$r$y&r$z' 50 N iz senin güzel sözlerine almz, )i!met sütünü içmiiz'
: /lla) a!na, bize b$ cefada b$l$nma, l$tfet, i)san et' $gün ya#acaniyilii yarna bra!ma'2 55 N =ezir dedi !i1 2/!lnz banza alnz, ey dedi!&d$ dü!ünleri, ey dilin
söyledi!lerinde, !$lan d$yd$!larnda )i!met ve nasi)at arayanlar 'CP
CP 9üzel söz söyleyen, ey) geçinen, fa!at söyledi!lerini yaamayan, )al sa)ibi &lamayan !iiler !asdediliy&r'
40 Ne)vet d$yg$s$n$n !$lana #am$! t!aynz' Y+ni, süflî, aa d$yg$lara
+it sesleri d$yan, $ görünen ba !$lanz sar )ale getiriniz !i, can !$lanz açlsn da, a!!"n, )a!î!atin sesini d$yabilesiniz' 9özünüzden de, dünya sevgisi
ban !aldr# atnz'''
N /slnda $ görünen ba !$lamz, can !$lamzn #am$! t!acdr' $sebe#ledir !i ba !$lamz t!anmad!ça, can !$lamz sar &lara! !alaca!tr' N 4efsanî d$yg$lardan $za!, +det+ d$yg$s$z !aln, sar &l$n, düüncesiz bir
)+le geliniz !i a!!"nR O7abbine dön" )itabn iitebilesiniz'CD
CD (ecr I%resi GQ-CB'
N Ien, $yan! !ald!ça, $yan!l! dedi!&d$s$ ile $rat!ça, $y!$da gizlenen rüy+lardan, rüy+larda!i !&n$malardan nasl m+n+ !&!$s$ alabilirsin; 9örünen +lemin srlarndan nasl )aberdar &labilirsin;2
N Müridlerin )e#si de dediler !i1 2.y bizden !açma! için ba)ane arayan )e!îm, b$ )ileyi, b$ cef+y bize ya#ma'
5-5 N Ienin sözün, eytan s$st$r$r, azndan ç!an !elimeler, !$la!larmz a!lla d&ld$r$r'
5-- N Ien &lmaynca, gö!yüzü bile bize !aranl!tr' .y m+nevî ay, sana nis< betle $ gö!yüzü !im &labilir;
N 9ö!ler, görünüte ç&! yü!se!tir' (a!at m+nevî yü!se!li!, yüceli!, tertemiz &lan r%)lara ma)s$st$r'
5.0 % 9örünüte!i yü!se!li!, cisimlere +ittir' 6isimler ise m+n+ya nisbetle isimlerden ib+rettir'2
N =ezir, müridlerine dedi !i1 2Iözü $zatmaynz, öüdümü canla ve gönülle dinleyiniz'
N ana inany&r ve güveniy&rsanz, ben emîn isem, emîn &lan !ii s$çlanmaz, ben yeryüzüne gö! desem, b$ böyledir, benden ü#)e edilmez'
N .er ben, !emal sa)ibi isem, !emali neden in!+r ediy&rs$n$z; 3emal sa)ibideilsem, b$ za)met, b$ azar neden; N en, b$ )alvetten ç!mayacam, çün!ü ben, b$rada içime !a#anm, gönül
a)vali ile meg$lüm'2 5.5 N Müridlerin )e#si birden dediler !i1 2.y vezir, biz, senin !emalini in!+r
etmiy&r$z' izim sözümüz ayar sözüne benzemez' N Ienden ayr dütüümüz için, gözlerimizden yalar a!mada, canmzn t+
içinden, a)lar, eyva)lar c&$# d$rma!tadr'2
41 43 N =ezir içerden seslendi de dedi !i1 2.y müridler, $n$ bilmi &l$n !i,
N z' Vs+"dan bana, bütün d&stlarndan ve ya!nlarndan ayrl, te! bana !al'''" diye )aber geldi'
45 N Yüzünü d$vara çevir, yalnz bana &t$r' atta, !endi varlndan, benliinden, benli!ten bile $za!la, )alvet et'
N $ndan s&nra, bana !&n$maya izin y&!t$r' $ndan s&nra benim, dedi!&d$ ile de iim gücüm !almamtr'
N &stlar, /lla)"a smarlad!' /rt! ben öldüm' =arm y&$m$ dördüncü !at göe tadm'
N öylece istedim !i, dünyann atele d&l$ derinli!lerinde bir &d$n gibi za)metler ve mea!!atler içinde yanmyaym'
N $ndan s&nra dördüncü gö!te, z' Vs+"nn yannda &t$racam'2 50 N I&nra, vezir, bütün )ristiyan emîrlerini, birer birer çard, )er biri ile
ayr ayr görüü#, !&n$t$' N erbirine dedi !i1 25s+ dininde, a!!"n ve!ili benim ve benim )alifem de
sensin' N Jbür emîrlerin )e#si de sana $yma! z&r$ndadrlar' Vs+ &nlarn )e#sini sana
t+bi" !lmtr' N angi emîr a!sili! ya#ar, sana $ymazsa, &n$ ya!ala, ya öldür, ya)$d esir et' N /ma, ben sa &ld$!ça, b$ söyledi!lerimi !imseye söyleme, ben ölmedi!çe
de b$ reislie iste!li &lma' 55 N en )ayatta !aldm müddetçe b$ srlar )iç aç!lama, #+dia)l!
d+v+sna !al!ma, bir ç&! e)irleri elde etme! sevdasna !a#lma'N 5te $ t&mar al, &nda b$l$nan, Vs+ dininin )ü!ümlerini ümmete aç! bir dille, bir bir &!$'2
N ? emîrlerden )er birine, ayr ayr &lara!R 2a!! dininin senden ba!a ve!ili y&!t$r'2 dedi'
N .mîrlerden )er birini, birer birer ta"ziz ve ta!dis etti' irine söyledi!lerini aynen öte!ilerine de söyledi'
N öylece )er birine bir t&mar verdi' er t&marda yazl &lanlar, öbürüne ay!r idi'
50 N 2.lif2den 2ye2 )arfine !adar, nasl )arflerin e!illeri birbirine $ym$y&rsa, & t&marlarda!i yazlar da, birbirine $ym$y&rd$'
4& & N $ndan s&nra vezir, !r! gün da)a !a#sn !a#ad' I&nra da !endini
öldürü#, varlndan !$rt$l$# gitti'
N al!, &n$n ölümünü d$y$nca, mezarnn ba bir !yamet yeri &ld$' N ?n$n yas ile )al!, saçn, sa!aln y&lara! ve elbisesini yrtara! mezarnn
bana öyle bir yld !i''' 5 N /rab"dan, ür!"den, 7$m"dan, 3ürd"den &raya t&#lananlarn saysn
anca! /lla) bilirdi' N ?n$n mezarnn t&#ran balarna saçtlar, &n$n derdini !endilerine
derman bildiler'N 3abri banda bir ay &t$r$# m+tem ettiler, gözlerinden !anl göz yalar a!ttlar'
N ir ay geçti!ten s&nra )al! dedi !i1 2.y emirler, vezirin yerine, sizlerden !im geçece!;
N ?n$ bilelim, vezirin yerine &na $yalm' ?na candan balanalm, elimizi de eteimizi de &n$n eline teslim edelim'
*0 N Madem !i güne batt da & bat bizim gönlümüzü dalad' ?n$n yerine bir çera $yandrma!tan ba!a çare y&!t$r'
N Ievgili, göz önünden !ayb&l$nca, bize &n$n yerini t$taca! bir armaan gere!ir'
N 9ül

mesnevi - Şefik can.pdf

Documents