1Kurora e Gjelbr

Kurora eGjelbr

Botim periodik i Klubit Ekologjik t Lezhs. Prgatitet dhe botohet n Tiran

GazetMbarkombtarepr Pylltarin dhe

Mjedisin

Nr. 138, maj 2014(Viti XVI i botimit)

Flasim shum pr pyjet dheburimet tona natyrore porpak sht br e bhet prto, krahasuar me vendet fqinje,pal me Evropn ku duam tshkojm. Vendi yn, si vendmesdhetar, sht relativisht i pasurme pyje e burime natyrore, porpr arsye q edhe njihen e pr-menden shpesh, nga fotografimetapo imazhet satelitore duket sishkrettir. Esht fat q rreth 60% e territorit sht mbuluar ngafondi pyjor dhe kullotat (1.5milion ha pyje dhe 400 mij hakullota), megjithse pyje t vrtetkan mbetur vetm rreth 400 mijha. Por, administrimi dhe qeverisjae tyre ndr vite, sidomos gjattranzicionit, l shum pr tdshiruar; u shkatrruan rreth 100mij ha pyje dhe u dogjn rreth100 mij ha t tjera, apo janshfarosur e shfarosen do dit ngaprerjet pr qymyr druri e guroremijra hektar n pyje e parqekombtare. Nga kto veprimejan krijuar e vazhdon t krijohenpasoja katastrofike n Lur,Krast (Kruj), Parqet Komb-tare Dajt, Tomor, etj.

Pyjet mbeten objekt shkat-rrimi, ndrsa Shrbimi Pyjor, nga

nj oaz i harruar apo sektor iabandonuar, sht br prej viteshstreh ku livadhisin turli matra-pazsh. Me kalimin dhelnien end t pyjeve e kullotaven Ministrin e Mjedisit, u b dheshkrirja arbitrare e Drejtoris sPrgjithshme t Pyjeve e Kullo-tave (DPPK) n vitin 2005. Nvend q t krijohej nj struktur ere, ato iu atashuan ksaj Ministrie,q punon n konflikt t hapurinteresi, duke menaxhuar burimetnatyrore dhe njherazi (gjoja)duke kontrolluar e monitoruarzbatimin e kuadrit ligjor. ShrbimiPyjor Shqiptar sht pothuaj ivetmi, q trashgon strukturaorganizimi t vjetra dhe aspakeficiente pr mbrojtjen dhe mbar-shtimin e kontrolluar t pyjeve, pasynuar at t qndrueshm, q kemifilluar ta prmendim vend e pavend.

N kuadr t koncepteve treja t mbrojtjes dhe mbarshtimitt qndrueshm t pyjeve dhereformave institucionale prka-tse, pr tu prafruar me struk-turat e vendeve perndimore dheshmangur kompromentimin dhekonfliktet e interesave, ku njdrejtues i ka n dore t dyja,dhnien e licencs pr shfrytzim

pyjesh e mjedisit natyror dhekontrollin e zbatimit t ligjit tpyjeve, prmes Inspektoratit tmjedisit, pyjeve dhe ujra-ve(?!), dhe nisur nga fakti qvazhdohet q pyjet t trajtohen eadministrohen me struktura epraktika t viteve 80, FAO(institucioni m prestigjioz iBujqsis, Ushqimit dhe Pyjeve),n bashkpunim e akord me BB,propozoi nj reform institucionalen sektorin e pyjeve, me synimndarjen e funksioneve komercialedhe atyre rregullatore, si e kanbr gjith vendet e ish-Lindjes.

Si pr udi, n reformn dheristrukturimin e Shrbimit Pyjor, qsapo ka realizuar Ministria eMjedisit, nuk do t kujtohej t kon-sultohej e t merrej n konsideratkjo Platform dhe modalitetet eaplikimit t saj, t propozuara ngaFAO dhe BB, por duke e marrat dhe ln n dor t nj projekti

- fantazm, t padukshm,SELEA (duke injoruar punn dhekonsulencn e rreth 150 eksper-tve t huaj e vendas, 1995-2005),prfaqsues t institucionevendrkombtare, FAO e BB (midistyre edhe profesor t Oksfordite Harvardit).

M keq akoma. Dikasteri ngavaren pyjet, ndrmerr realizimin ereforms dhe riorganizimin estrukturs s Shrbimit Pyjor, pamarr n konsiderat ktPlatform dhe pa br asnj takim- konsultues apo workshop - prkt ndrmarrje t madhe, sisht reforma institucionale nsektorin e pyjeve dhe kullotave,

duke sjell nj pshtjellim dheanarki institucionale t panevoj-shme dhe me pasoja katastrofikepr pyjet dhe kullotat, q do tduhen dekada pr t riardhur nnormalitet.

Pas shfarosjes 24-vjeare tpyjeve, m n fund u shkatrruadhe ai Shrbim Pyjor q kishtembetur dhe, n vend t tij, ukrijuan struktura me militant, qvetm me mbrojtjen dhe mbar-shtimin e pyjeve nuk kan asnjlidhje. Nuk po hyj n termateknike, se ato jan komplekse,mjafton t prmend q kjo Ministrika patur paprgjegjshmrin dheguximin e deformimit deri atysa, prve realizimit t ksajreforme n nj koh t papr-shtatshme, kur s shpejti do tbhet reforma administrative eterritorit dhe nuk do t duhen m12 Drejtori Rajonale, por aq sanjsi qeverisse rajonale do t

Pyjet dhe reforma shkatrrimtaree Shrbimit Pyjor!- Vetm krijimi i Agjencis Kombtare t Pyjeve dhe Kullotave i shpton pyjet! -

Mendime t spMendime t spMendime t spMendime t spMendime t specialistitecialistitecialistitecialistitecialistitMEHMET METAJ*

N Ditn Ndrkombtare tN Ditn Ndrkombtare tN Ditn Ndrkombtare tN Ditn Ndrkombtare tN Ditn Ndrkombtare tBiodiversitetitBiodiversitetitBiodiversitetitBiodiversitetitBiodiversitetit

Ing. arkitekt gjelbrimi KLEANTHI MANDI

T mbrojm dherehabilitojm

liqenin e Viroit

Vijon n fq. 2

Qeveria t rishqyrtojreformn institucionalet sektorit t pyjeve ekullotave, duke brrealitet at q kan

propozuar InstitucionetNdrkombtare dhe qsht pasqyruar edhe

n PrograminQeveriss (2014-2017):

Krijimin e AgjencisKombtare t Pyjeve

dhe Kullotave (AKPK) ...

Faqe 3

NDRGJEGJSIMI I RINIS SHKOLLORE PRMJEDISIN, NPRMJET KLUBEVE EKOLOGJIKE

Prvoj nga Fondacioni AgrinetANDON RRAPOKUSHI, Koordinator pr klubet ekologjike

Faqe 4

Moratoriumi i Gjuetis - Sfida jonTHEMI PERRISekretar iPrgjithshm iFederats sGjuetarve tShqipris Faqe 5

Teknologji: Veori - Prbrja dhe prdorimi - Kultivimi ...

Veprimtari t Shoqats s Gazetarvehqiptar t Bujqsis

Sherbe l aSherbe l aSherbe l aSherbe l aSherbe l aFaqe 7

Faqe 6

2 Kurora e Gjelbr

mbeten, por dhe pa marr ne kon-siderate asnj kriter - baz dhemodel t vendeve t tjera, pothjesht duke e rindar administra-tn q mbeti me hesape tpashkollsh dhe duke ln psh nPuk, me 80.000 ha pyje dhe nKuov, me 300 ha pyje, pothuajt njjtin numr punonjsish nadministratn menaxhuese, kurkudo n bot baz - referimi pradministratn menaxhuese shtterritori, dhe pr do 2000 - 3000ha pyje sht dhe duhet t jetprgjegjs nj menaxher (?!).

Shprehur me fakte, del segjendja n pyje dhe ShrbiminPyjor mund t quhet skandaloze:- Ndrmerret nj Reform

Institucionale e ShrbimitPyjor dhe nxirret nj Ur-dhr dite pr shkrirjen eShrbimit Pyjor Shqiptarekzistues 102-vjear, shkri-hen 36 Drejtori Pyjesh eKullotash, hiqen nga punarreth 800 specialist pyjeshdhe pr kt nuk bhetasnj takim, seminar, dis-kutim publik, por ai ekze-kutohet sipas strukturs sadoptuar nga projekti -fantazm SELEA (?!).

- Pushohen nga puna rreth70 % e specialistt t pyjevet DSHP-ve (dhe kta nukkalojn n Drejtorit e reja,t krijuara t Qarqeve, pormerren t rinj(!!), jopro-fesionist (alias partiak)dhe asnj reagim apo pr-gjegjsi deri tani.

- Shrbimi Pyjor, mbshteturprej tyre shkrihet dhe ndr-tohet nj struktur fiktive,n konflikt interesi brendaMinistris, me militant,pavarsisht specialitetit ...

- Jepen pyje e zona turistikeme koncesion (kur skaLigj pr Koncesionin n pyje(?!) dhe asnj prgjegjsi!

- Digjen 10-15.000 ha pyjen vit dhe asnj analiz easnj fond pr paranda-limin dhe shuarjen e zja-rreve ...!

- U dhan miliarda lek e uraportuan qindra mijrahektar t mbjella mearrore; u shkatrruan mi-jra hektar pyje pr tmbjelle arroret dhe su basnj analiz, nuk doli asnjprgjegjsi. Sot se di njerindodhi, kur ssht kada-struar asnj hektar arro-re?!

- Kontrabanda e lnds dhee qymyrit t drurit u b me

licencimin e Ministris dheata q jepnin licenca tpaligjshme e bnin heqjetnga fondi pyjor, sot janlvizur dhe emruar ndrejtorit apo sektort etjer, n vend q ti jepeshindrejtsis?!

- Ndrtohet n zonat embrojtura-turistike, parqetkombtare e riviernbregdetare dhe asnj masparandaluese apo rikupe-ruese, prvese sht kri-juar tashm Agjencia Ko-mbtare e Bregdetit, por kjoend si ka ndar sinortme Ministrin e Mjedisit.

- Bhet show se mbillen 100fidan diku, apo jepet njfond 1-2 mln euro dikutjetr, gjoja pr Lurn apopr Currilat dhe sthuhetasgj se u b me 40 mi-lion dollart e dy proje-kteve t BB, kur sekzistonasnj hektar pyllzim prejtyre dhe asnj struktur engritur pr qeverisjen epyjeve.

- Jan shfarosur nga prerjetpr qymyr druri e gurore

qindra mijra hektar npyje e parqe kombtare dheaskush spo prgjigjetpenalisht. Nga kto vanda-lizma jan krijuar e pokrijohen pasoja katastro-fike n Krast (Kruj), PK-Lur, PK-Dajt, PK-Tomor,Ish-PK-Qafshtam, etj

Sollm disa fakte, pr t brm t qart gjendjen e krijuar nShrbimin Pyjor Shqiptar. Por,mund t sjellim edhe shum ttjera, deri edhe nga ato q mundt quhen qyfyre. N kt shkrimmenduam t mos sjellim fakte ttjera. Por, mjafton t trheqimvmendjen e atyre q e kan ndor ta ndryshojn gjendjen.Mjafton t themi se kjo mund tndodh vetm tek ne dhe po tnjihen me veprime t tilla, deriparanojake, do t shtangeshinekspertt e FAO-s dhe BB, qkan propozuar Platformn. Atado t habiteshin po t shihnin sesi po zbatohet ajo, por ja q ndodhedhe kshtu me pyjet e kullotat,pas traums 20 vjeare tshfarosjes masive t tyre dhekatrahurs institucionale ttrashguar prej dekadash.

Pak koh m par, u duk sedika nisi pr mir, pasi u miratuavendimi i KM pr rikrijimin eInspektoratit t Mjedisit dheAgjencis Kombtare t Mje-disit. Por edhe me kt jo gjithkau zgjidh, pasi u krijuan dy DrejtoriPyjesh (nj n Ministri dhe nj nAKM) dhe t dyja me njemrtim: Drejtoria e Pyjeve dheKullotave, gj q i detyroidrejtuesit e dikasterit t ndrroninemrtimin e t pars dhe taquajn Drejtoria e Mbrojtjes dheTrajtimit t Pyjeve (d.m.th - kjonnkuptohet apo prkthehetDrejtoria e Mbrojtjes dheShfrytzimit t Pyjeve, prambarshtim pyjesh nuk ka nShqipri (?!), duke br njlapsus t dyt, kur mbrojtja epyjeve sht atribut - prgjegjsie Inspektoratit t Mjedisit dhePyjeve?!

Kaq. Spo zgjatemi m. Por,si specialist na takon t japimedhe mendime se si mund t diletnga kjo gjendje e jo vetm tvm n dukje mangsit. Nisurnga kjo, mendojm se prnxjerrjen nga kjo situat dheshptimin e pyjeve dhe kullotavesht i domosdoshm dhe urgjentkrijimi i Agjencis Kombtare tPyjeve dhe Kullotave (AKPK),nj strukture e re n MinistrinBZHRAU, si sht propozuare argumentuar n PrograminQeveriss (2004-2017).

Me gjith kt gjendje mjaftshqetsuese, Kryeministri endenuk po gjen koh t zhvilloj njdiskutim me ekspertizn enevojshme dhe t merret edhe mesektorin aq problematik t pyjevedhe me reformimin e ShrbimitPyjor Shqiptar, q me gjithprplitjet 20 e ca vjeare endmbetet trsisht i organizuar.

S fundi, e shohim me vendt sjellim n vmendje t tgjithve, disa masa emergjente qduhet t marr Qeveria pr tnxjerr pyjet dhe Shrbimin Pyjornga kjo situat gati katastrofike:1. Miratimi i Ligjit t Ri Mbi

Pyjet dhe Shrbimin Pyjor,hartuar n kuadr tProjektit t Zhvillimit tBurimeve Natyrore, me BB(2013), pr vazhdimin e plott ristrukturimit t sektorit tpyjeve: prmes abrogimit treforms s ndrmarr dhekrijimit t Agjencis Komb-tare t Pyjeve dhe Kullotave(AKPK), si kan br gjithvendet e ish-Lindjes, me pre-rekuizitn e ndarjes s fun-ksioneve rregullatore (politikatdhe funksionet kontrolluese /

policore) nga ato menaxhuese/ komerciale dhe krijimi nj-hersh i nj drejtorie politikashn Ministri. Nga kjo reformrritet eficienca e kontrollit nmbrojtjen dhe mbarshtimin eburimeve pyjore, ulet numri ipunonjsve dhe rriten pagat etyre.

2. Pushteti Lokal, q varet ngaMinistria e Brendshme, lypsett krijoj administratn e vetpr t administruar gjysmn efondit pyjor ose rreth 600 mijha pyje dhe rreth 150 mij hakullota, q i jan dhn -transferuar pr prdorim dhediku edhe n pronsi, ndonset paregjistruara. Sugjerimi iBB sht q kto pyje ttransferohen plotsisht npronsi t komunitetit, meqllim q komunat t ken tdrejt ti shfrytzojn kto pyjebrenda rregullave, kryesishtpr dru zjarri, por edheprodhimet e dyta pyjore dhebimt mjeksore, nn kon-trollin e Shrbimit Pyjor, pr tsiguruar t ardhura pr zhvi-llimin e zonave rurale dhegarantuar mbrojtjen e tyre.Dhe pr kt krkohet q dheMinistria e Brendshme t ketn strukturn e saj nj depar-tament pr administrimin eburimeve natyrore (pyje, ku-llota, ujra, parqe, etj.).

3. Reforma institucionale nuksht nj hamendje por pro-pozim i asistencs s huaj,FAO-s, sipas standardeve tpranuara nga vendet antaret BE dhe atyre q asistojnt futen n BE, si jemi dhene; mosmarrja e saj n konsi-derat ssht tjetr veseinjorim i puns dhe asistencss institucioneve ndrkomb-tare (t rreth 150 ekspertvet vendit e t huaj).

4. Qeveria t rishqyrtoj refo-rmn institucionale t sektoritt pyjeve e kullotave, dukebr realitet at q kanpropozuar Institucionet Ndr-kombtare dhe q shtpasqyruar edhe n PrograminQeveriss (2014-2017): Kri-jimin e Agjencis Komb-tare t Pyjeve dhe Kullotave(AKPK), dhe do t mbajfjaln e zbatoj programin,sipas deklarimit t br rrethksaj ideje n kohn e brjess Qeverise se Re, se Pyjetdo t jen me zhvilliminrural, d.m.th. n MBZHRAU.

* Ish-koordinator i Projektit tFAO-s pr pyjet.

Parku Kombtar Lura sot: Pamje e pjesshme enj pylli (lart) dhe e nj liqeni (posht)

MEHMET METAJ*Mendime t specialistit

Megjith gjendje mjaft shqetsuese, Kryeministriende nuk po gjen koh t zhvilloj nj diskutim meekspertizn e nevojshme dhe t merret edhe mesektorin aq problematik t pyjeve dhe mereformimin e Shrbimit Pyjor Shqiptar, q me gjithprplitjet 20 e ca vjeare end mbetet trsisht iorganizuar ...

SHQETSIM

Vijon nga fq. 1

Pyjet dhe reforma shkatrrimtare e Shrbimit Pyjor!

3Kurora e GjelbrN Ditn Ndrkombtare t BiodiversitetitN Ditn Ndrkombtare t BiodiversitetitN Ditn Ndrkombtare t BiodiversitetitN Ditn Ndrkombtare t BiodiversitetitN Ditn Ndrkombtare t Biodiversitetit

Vaji i kungullit, me prejardhje nga zona m e gjelbr e Austris(Steiermark), ka ngjyr t errt, arom t kndshme dhe shti njohur pr vetit e tij t shumta antioksidative e shruese.Prmban Selen dhe Vitamin E, t njohura pr efektinantioksidant dhe pr mbrojtjen e organizmit nga radikalet e lira.Ul kolesterolin, n saj t prqindjes s lart t aciditlinoleik dhe fytosterolit.Ka veti antiinfektive dhe prdoret pr trajtimin e artrititreumatoid.Prmban gjithashtu vitamina C, beta-Karoten, hekur,kalcium, kalium dhe magnez.Vepron si vazodilatator (pra zgjeron kapilaret) dhe kshtuul tensionin e lart n saj t acideve yndyrore tpangopura (omega3), duke parandaluar smundjet ezemrs dhe t fshikzs s urins. Ky vaj sht gjithashtui njohur pr efektin pozitiv n kancerin e prostats.Kshillohet t prdoret n sallaturina dhe n disa gatime. Kashije t veant e t kndshme arre dhe njihet si delikatesen shum restorante evropiane.

Cel: +355 66 66 79 059

Vaji i farave t kungullit(Cucurbita pepo var. styriaca)

M e rastin e DitsNdrkombtare tB i o d i v e r s i t e t i t ,Shoqata Mjedisore ajupi,pjes e Rrjetit pr Mbrojtjen eNatyrs, n bashkpunim meINCA-n (Instituti pr Ruajtjene Natyrs n Shqipri) orga-nizoi n Virua (Gjirokastr)aktivitetin T mbrojm dherehabilitojm liqenin eViroit.

Liqeni i Viroit, MonumentNatyre q prej vitit 1982, gjen-det tre kilometra larg qytetit tGjirokastrs. Nj oaz i mikro-klims me ndikim t drejt-prdrejt n prmirsimin eparametrave klimatike tqytetit. Nj liqen artificial mesiprfaqe ujore prej 17.5 ha, qushqehet me uj nga burimet.Mendohet se uji i Viroit vjen ngashpella me natyr karstike eSkotinis, q ndodhet n fshatinVanistr, n jug t Gjirokastrs.Kodrat prreth, t mbshteturambi shpatullat e Malit t Gjer, ijapin ksaj zone hijeshi dhepeizazhe t paprsritshme, mevlera ekonomike e rekreative.Kodrat prreth Viroit janpyllzuar n vitet 1972-1975me lloje halor dhe pylli shttrajtuar si Pyll - Park deri nvitet 90; n saje t disa inve-stimeve modeste ai mori vlerat veanta si mjedisi me i pr-shtatshm i qytetit pr lodhjee argtim. Mbas vitit 1991,shkatrrimi i pyllit dhe eko-sistemeve nga veprimtari tpakontrolluara, ka sjell mos-funksionim dhe prdorimnormal t ktij mjedisi jetdh-ns pr qytetin. Dmtime t dukshme vit

pas viti ka pasur kurora egjelbr, nga prerjet e dru-rve dhe zjarret e herpas-hershme. Sot siprfaqjarreth liqenit sht trsishte zhveshur.

Liqeni me uj te pastr,basen dikur i lundrueshmme varka, i prshtatshm

pr not dhe peshkim, sotsht mbuluar nga algat,mbeturinat dhe nj bimsiujore e paprdorshme.

Mbetje urbane jan depozi-tuar n pjesn lindor t tij,ngjitur me rrugn Gjirokastr- Tepelen, duke e kthyer dikun fush depozitimi mbetjesh.

Si pasoj e mosthellimit dhepastrimit, nga tejmbushjaprej vitesh, ujrat e rrm-byera t Viroit po shkaktojnshembje dhe degradim tbrigjeve e tokave prreth.Shpesh ujrat kan prmby-tur edhe rrugn nacionale.

Pra, mungesa e vmendjes eka tjetrsuar Viroin nga njmjedis turistik e vend lodhsn mjedis t ndotur e t brak-tisur, prher n degradim.

Jan kto arsye, sht kyrealitet, q n kuadr t DitsNdrkombtare t Biodiversi-tetit, Shoqata MjedisoreAJUPI dhe Rrjeti pr Mb-rojtjen e Natyrs, organizuannj veprimtari informuese,sensibilizuese e promovuesePr mbrojtjen dhe rehabiliti-min e natyrs n liqenin eViroit, ku morn pjes grupet interesit nga shoqria civile,drejtues vendor, nga Qarku,Prefektura e Bashkia, ngaUniversiteti Eqrem abej,Drejtoria Arsimore, AgjenciaRajonale e Mjedisit, DSHP,prfaqsues t biznesit, etj.

Rezultatet e pritshme:- Ndalim i dmtimit t

mtejshm t mjedisit,- Jetsimi dhe ndrhyrja me

nj projekt t detajuar prprmirsimin e Viroit.

Objektivi:VIROI 2020, nj mjedis i

kndshm e funksional nshrbim t Gjirokastrs.

Po, cilat ishin organizatatvepruese e lobuese, q ndr-morn kt nism:

Instituti pr Ruajtjen eNatyrs n Shqipri - INCAsht organizat joqeveritare, engritur n qershor t vitit 2000,me zyr n Tiran, por vepronn t gjith territorin e vendit.INCA ka si qllim kryesor t japndihmesn e saj n fushn eformimit profesional, npr-mjet trajnimeve dhe procesit tpjesmarrjes, n ruajtjen emjedisit, n mbrojtjen e vleravenatyrore dhe zhvillimin rajonal,mbrojtjen e flors dhe fauns,vlersimin e diversitetit biolo-gjik, menaxhimin e zonave tmbrojtura, rritjen e ndrgje-gjsimit t publikut e vendim-marrsve, si dhe t ndrmarrmasa mbrojtse kur sht emundur dhe e nevojshme prmbrojtjen e llojeve e habitatevet tyre kritike. Detyra e In-stitutit sht gjithashtu tintegroj ruajtjen e natyrs dhebiodiversitetit me t gjithashtjet e tjera ose fusha tshkencs, q kan ndikim nburimet natyrore n vend.Instituti do t jet pjes e pro-cesit t prmirsimit t legji-slacionit dhe problematikave ttjera t lidhura me ngritjen ekapaciteteve t institucionevemjedisore shqiptare, si dheintegrimin evropian. INCAsht organizata drejtuese eRrjetit pr Mbrojtjen e Natyrs.

Shoqata mjedisore a-jupi sht krijuar n vitin2010, me seli n Gjirokastr.Motoja e saj sht: Bashkjetome natyrn. Ajo ka si qllimkryesor t kontribuoj meaktivitete konkrete dhe tmbshtes mbrojtjen e mjedisitnatyror dhe biodiversitetin nrajonin jugor t vendit, fo-kusuar n parandalimin e zja-rreve n pyje e kullota, sikatastrofa ekologjike, t vler-soj e mbroj vlerat e larta tnatyrs, t rris ndrgje-gjsimin e publikut, rinis n

T mbrojm dherehabilitojm

liqenin e Viroit

Ing. arkitekt gjelbrimi KLEANTHI MANDI

22 M aji,Dita Ndrkombtare e

Biodiversitetit

Kombet e Bashkuara e shpalln22 Majin Dita Ndrkombtare e

Biodiversitetit pr t kujtuarmiratimin e tekstit t Konventss Diversitetit Biologjik m 22

Maj 1992 nga Akti Final i Konfe-rencs s Nairobit.

Edhe Shqipria vitet e fundit usht bashkuar festimeve tksaj dite, duke organizuaraktivitete sensibilizuese, mefokus shtjet e mjedisit dhe

ruajtjen e biodiversitetit, vleraq jan vn gjithmon e m

shum n rrezik ngakeqmenaxhimi dhe shfrytzimi

pr prfitime ...

veanti, me studime e programepr mbrojtjen e natyrs, tbashkpunoj me OJF-t e tjerapr mbrojtjen e vlerave t lartat natyrs, q lidhen me basenetujore t Vjoss, Drinos, Viroit,etj. dhe ato malore n zonn eJugut.

Rrjeti pr Mbrojtjen eNatyrs sht krijuar nkuadr t projektit SENiOR-A(Mbshtetje pr OrganizatatMjedisore t Shoqris Civile

n Shqipri), me financim tQeveris Suedeze dhe asistenct REC-Shqipri. Ai prbhetnga 8 organizata, t shprndaran t gjith vendin: INCA(Tiran), Iliria (Tiran),Adriatik (Vlor), Green & Clean(Kor), Mbrojtja e Mjedisit(Kuks), Miqsia (Ulz), FSLSH(Shkodr) dhe ajupi (Gjiroka-str). Organizatat veprojn nfushn e mbrojtjes s natyrsdhe kan prvoja t mpar-shme me zonat e mbrojtura.

E ardhmja e Viroit

4 Kurora e Gjelbr

Prvoj nga Fondacioni Agrinet ANDON RRAPOKUSHI, Koordinator pr klubet ekologjike

NDRGJEGJSIMI I RINIS SHKOLLORE PRMJEDISIN, NPRMJET KLUBEVE EKOLOGJIKEViti 2014 sht i tretiradhazi, q Fonda-cioni Agrinetme qendr n Kor,punon me klubet ekologjike,n kuadr t projektit:Zhvillim rural nprmjet organizatave fermere,financuar nga We Effect. Klubet ekologjike jan krijuarn disa shkolla rurale t rajoneve ku po zbatohet kyprojekt. Ky proces ka kaluar kto hapa:

1. Hartimi i nj programi t veant, i cili prmbanqllimin dhe objektivat e klubeve ekologjike, si dheaktivitetet me teorike e praktike q kryhen.

2. Identifikimi i shkollave rurale, q do t marrin pjesn kt projekt.

3. Krijimi i klubeve ekologjike n shkollat eprzgjedhura dhe zbatimi i programit ekologjik.

Me mbshtetjen e fondacionit Agrinet, gjithsej jankrijuar pes klube ekologjike. do klub ka nga 20 - 25djem e vajza, me moshe 13 - 15 vje (nga shkollat 9vjeare) dhe 16 - 18 vje (nga gjimnazet). Gjate vititshkollor 2012 - 2013 morn pjes 65 nxns n 3 klubeekologjike n kto shkolla: Gjimnazi Dituria, n Krutje(Lushnj), Shkolla e Mesme e Bashkuar Hajmel(Shkodr) dhe Shkolla 9 vjeare Demokracia, Stropck(Pogradec). Ndrsa gjat vitit shkollor n vazhdim, janprfshir gjithsej 70 nxns, nga tri shkolla: Shkolla 9vjeare e Stropcks, q e ka vitin e dyte, si dhe dy shkollat tjera: Ajo 9 vjeare Poest (Dibr) dhe GjimnaziAnastas akalli, Kuqan (Elbasan).

Projekti i klubeve ekologjike e ka zanafilln n prill2012, me nnshkrimin e marrveshjeve t bashkpunimit,ndrmjet fondacionit Agrinet dhe drejtorive t shkollave,duke e vendosur kt bashkpunim mbi bazainstitucionale. do shkolle i sht shprndar nj kopje eprogramit, i cili sht prshtatur sipas nevojave tshkolls, ndrsa nxnsit jan pajisur me bluza e kapele,me logon e fondacionit e t donatorit dhe me mbishkrimin:Miqt e Mjedisit. Pjes prbrse e ktyre klubevejan edhe dy ose tre msues nga do shkoll, t ciltmarrin pjes n aktivitete praktike e trajnime.

Si funksionon aktiviteti i ktyre klubeve ekologjike?Presidentt e tri shoqatave fermer, q e kan

qendrn n fshatrat e ktyre shkollave, luajn gjithashturolin e koordinatorit lokal t klubeve, duke ndihmuar prnj bashkpunim me baz t gjer: shkoll - komunitet -fondacion. Shkolla dhe komuniteti, duke qen drejtprdrejtt interesuar pr nj mjedis t pastr pr fshatin e tyredhe pr edukimin e fmijve, mbajn lidhje t rregulltame presidentt e shoqatave dhe me fondacionin. Pra,sht nj trekndsh bashkpunimi, q funksionon dukepatur parasysh edhe faktin q nj pjes e prindrve janantar t shoqatave dhe prfitojn asistence teknike ngaAgrinet, pr prodhimin e produkteve bujqsore cilsore,duke i trajtuar ato me preparate t lejueshme, tkontrolluara dhe q nuk ln mbetje t dmshme n frutae perime.

Nj nga rezultatet m t dukshme t programitekologjik sht pjesmarrja aktive e antarve t klubeveekologjike n aktivitetet pr ruajtjen dhe mbajtjen pastrt mjedisit n shkolla e komunitet dhe rritja e nivelit tndrgjegjshmris s nxnsve. Me aktivitetin e tyre ktoklube kan reflektuar impakt pozitiv n komunitetetprkatse rurale pr shtjet mjedisore.

Aktivitetet e zhvilluara kane pasur karakter teorikdhe praktik. Esht br kujdes q trajnimet, si pjes erndsishme e programit, t zhvillohen me nivel t lart

dhe n mnyr interesante e trheqse pr nxnsit, prt dhn tek ata mesazhin e ruajtjes s mjedisit dhe tnatyrs n prgjithsi, si dhe t monumenteve t natyrsn veanti. Rol kryesor kan luajtur lektort. Prmendimpsh, profesorin e mirnjohur Enver Isufi, pr pasioninaftsit n zhvillimin e temave me nxnsit. Kt eshprehin vet nxnsit. Elvira ekrezi, nj prej nxnsvete klass s 11-t t gjimnazit t Kuqanit, shprehet: Jamshum e knaqur nga mnyra sesi na sht transmetuar

informacioni mbi shtjet mjedisore gjate trajnimeve dheaktiviteteve t tjera q kemi kryer. Un e kam kaluarkt informacion dhe njohurit qe kam fituar te shokt emi t klass dhe n familje. Ndrsa nxnsja MariglenaKumja, e klass s 12-t, shprehet: Un e vlersoj shumefurnizimin me libra e albume pr mjedisin t bibliotekss shkolls son. Para krijimit t klubit ekologjik Miqte Mjedisit ne nuk mund t gjenim libra mbi shtjetmjedisore, ndrsa tani n bibliotekn ton gjejm shumlibra interesante, t cilt na ndihmojn pr t zgjeruarnjohurit tona pr planetin Tok, pr mjedisin dhe prnatyrn.

N kuadr te programit ekologjik, jan nxitur embshtetur iniciativat e klubeve ekologjike n shkollat eKrutjes, Stropcks e Kuqanit. Si shembull mund t sjellimmbjelljen e 100 pemve dekorative dhe vendosjen estolave t rinj n oborrin e shkolls Demokracia tStropcks, si dhe rregullimin e mjediseve t brendshmet kopshtit t fmijve. Jan realizuar gjithashtu vizitapr shkmbim prvoje ndrmjet ekoklubeve t ndryshme,t cilat jan vlersuar si nga nxnsit edhe nga msuesitdhe kan shrbyer edhe pr njohjen e ndrsjell t tyre.Antart e klubit ekologjik t Krutjes kan zgjeruarnjohurit mbi mjedisin dhe rndsin e ruajtjes s tij,prvese nprmjet trajnimeve edhe duke shfrytzuarburimet nga interneti dhe pasqyrimin e ksaj pune nstenda t veanta, t cilat jan vendosur n korridoret eshkolls.

Angazhimi i nxnsve me punime dekorative memateriale t thjeshta dhe te riciklueshme, t cilat kann fokus mjedisin sht nj tjetr aspekt pozitiv i punsq bhet nga organizimi n klube, duke pasur simbshtetjen e drejtorive te shkollave edhe t fondacionitAgrinet. Prvoja q po krijohet me klubet ekologjikedo t vazhdoj t pasurohet edhe vitin e ardhshmshkollor.

16 Maj 2014

5Kurora e Gjelbr

N kuadr t fushats pr sensi-bilizimin e komunitetit t gjue-tarve, Federata e Gjuetarve tShqipris organizoi n Grand HotelEvropa, Shkodr, konferencn shkencoreMoratoriumi i gjuetis - Sfida jon. Prveantarve t Kshillit Kombtar tFederats, morn pjes: Eduard Shalsi,deputet, kryetar i Komisionit t VeprimtarisProdhuese; Agron ela, deputet, Presidenti Federats s Gjuetarve t Shqipris;Ledion Rehovica, deputet; Zhaneta Prifti,kshilltare e Ministrit te Mjedisit; PaulinRadovani, prefekt i Shkodrs; Gjovalin Gjoni,shef i Komisariatit, Shkodr. Merrnin pjesgjithashtu, prfaqsues t pushtetit vendor,organizatave mjedisore e DSHP, t projektitt BE Paza Projekt dhe antar t shoqatsJakup Bajri, Shkodr.

Qllimi i ksaj konference ishte q tforcojm punn e Federats dhe shoqataven rritjen e cilsis s aktiviteteve, nprputhje me standardet evropiane, przhvillimin dhe ruajtjen e fauns s gjuetis,kthimin n identitet t zonave t gjuetis.

Vmendje e veant iu kushtua punss shoqatave dhe Federats pr njorganizim t ri e riformatim, sipas modeleveevropiane, duke trhequr n organetdrejtuese t rinj t prkushtuar, duke ngriturshkolla kualifikimi, si dhe testimin e t gjithgjuetarve antar, q do t pajisen me lejegjuetie, n marrjen e zonave t gjuetis ngashoqatat e gjuetarve dhe zbatimi sa mshpejt i projekteve-pilot pr rehabilitimin etyre, sidomos n kultivimin e specieve tezhdukura, si fazani, thllza e fushs dhelloje t tjera.

Prmes nj mesazhi nga prfaqsuest gjenerats s re, u trhoq vmendja seky brez sht i shqetsuar pr gjuetin ekundrligjshme dhe nuk pajtohen meimazhet q shohin me kafsh e shpendt vrara, t cilat mungojn prej vitesh,specie q dikur mbushnin pyjet e lagunatdhe zbukuronin streht e shtpive tona.

Deputeti Eduard Shalsi e vlersoigjendjen e sektorit t gjuetis krejtsisht nkaos. Numri i lart i armmbajtsve, gjuetiapa kriter, pothuaj gjat gjith vitit, asnj

Moratoriumi i Gjuetis - Sfida jonTHEMI PERRI

Sekretar i Prgjithshm i Federats s Gjuetarve t Shqipris

investim n kto 23 vite pr faunn e gjuetis,aq sa Rezervateve u ka mbetur vetm emri,bn q qeveria t marr masn mekstreme, por shum t domosdoshme: Tshpall kt moratorium. Ai theksoi se shtn duart e Federats, shoqatave dhe gjithantarsis, q ky Moratorium t zbatohete realizohet me sukses. N radh t parkjo varet nga punt e mira q duhet t bjnshoqatat dhe komuniteti i gjuetareve. Neduhet ta fillojm sa m shpejt kt pun. Tndrhyjm urgjentisht me amendimet e ligjitt gjuetis, ku Federata e Gjuetarve tShqipris do t dgjohet e do t japmendimet e saj n hartimin sa m mir tktyre neneve. N takimin e veant, q uorganizua me disa prfaqsues t shoqataven zyrn e Presidentit t Federats, zotiShalsi hodhi mendimin q n fund tqershorit t organizohet nj takim tjetr, kut prcaktohen detyra konkrete n zbatimt Moratoriumit.

Kshilltarja e Ministrit, Zhaneta Prifti, igarantoi pjesmarrsit pr mbshtetjen e

Ministris s Mjedisit dhn Federats dheshoqatave, duke krkuar m shumveprimtari informuese dhe edukuese nfushn e zhvillimit dhe mbrojtjes s faunss egr. Ajo trhoqi vmendjen q mshum duhet t bjn shoqatat pr torganizuar veprimtari n baz, duke krkuaredhe ndihmn e partnerve, kryesisht tdrejtorive t Shrbimit Pyjor. Ministria,theksoi ajo, do t jet e gatshme n dokoh, pr do lloj bashkpunimi, pasi ishrben puns son t prbashkt. ZonjaPrifti bri dhe nj prezantim t prgatiturmjaft mir profesionalisht.

Prefekti Paulin Radovani, u krkoidrejtuesve t shoqatave, q t bashk-punojn m mir me NjQV, komisariatet ePolicis, organizatat Mjedisore, por edheme qytetart, me qllim q Moratoriumi igjuetis t bhet i njohur e i zbatueshmnga masat e gjera.

Presidenti i Federats, Agron ela,falnderoi antart e Kshillit Kombtar t

Federats pr besimin q i dhan pr tdrejtuar kt organizat t fuqishme, meprvoj mbi 6O vjeare, duke treguarnjherazi prkushtimin e tij n realizimin sam mir t objektivave q ka Federata dheshoqatat e gjuetareve pr kultivimin dheruajtjen e fauns s egr. Ai theksoi sembas Moratoriumit duhet t filloj gjuetiame mendsi t reja, me rregulla t forta,duke menduar e vepruar gjithmon q mpar se ti marrim natyrs, ti japim asaj.

N kt takim, u konfirmua edhe njher gatishmria, ndihma dhe prgjegjsiae strukturave drejtuese t shoqatave tgjuetarve dhe Federats, n mbshtetjet Moratoriumit t Gjuetis, si nj e mir eprbashkt, pr rehabilitimin e jets segr n vendin tone. Do t ishte mse enevojshme q deri n klasifikimin e armvet gjahut, n arm pr gjueti, arm trofedhe arm sportive, ato t bllokoheshin(vuloseshin). Kshtu do t kishte garancipr zbatimin e ktij Moratoriumi.

Praktikat e qndrueshme bujqsore janjetike pr t ardhmen e Toks. Shfryt-zimi intensiv dmton tokn, rrit ero-zionin dhe shton mbetjet e dmshme n mjedis.Po ashtu, nga prdorimi i teprt e pa kriter ilndve djegse lirohen gaze n atmosferdhe shkaktohet ngrohja globale.

Bujqsia e qndrueshme

Praktikat m t qndrueshme jan t nevojshme pr tu siguruar q mjedisi sht i mbrojturdhe, njhersh, plotsohen nevojat ushqimore pr sot dhe pr brezat e ardhshm. Parimet ebujqsis s qndrueshme prfshijn plotsimin e nevojave ushqimore t njeriut, ruajtjenpastr t mjedisit dhe efektivitet, duke prdorur burime jo t riprtritshme. Pr t arritur ktoqllime, prodhuesit/fermert lypset t prdorin sa m mir e me kritere shkencore pesticidetdhe plehrat kimike, si dhe t praktikojn qarkullimin bujqsor apo renditjen e kulturave, tluftojn barishtet e kqija etj. N vend t plehrimit me plehra kimike azotike, fermat eqndrueshme prdorin plehra t prgatitura nga mbeturinat bimore. Po ashtu, ata mbjellin bimbishtajore, q pasurojn tokn me azot.N bujqsin e qndrueshme prdoren sisteme ujitjeje q mbshteten n reshjet natyrore dhen ujrat nntoksore. Pr t menaxhuar mir tokn, n mnyr q ajo t ruaj ujin e domosdoshmpr bimt, fermert praktikojn mbjelljen e bimve me sisteme rrnjore q shkojn n thellsi tndryshme. Po ashtu, praktikojn mbjelljen e drurve pyjore, pr t krijuar ato q quhen brezambrojts, q ruajn bimt dhe tokn edhe nga errat e forta.Kto teknika shrbejn pr t prodhuar produkte bujqsore n kushte sa m natyrore, pra prt siguruar ushqimin e nevojshm, por pa dmtuar mjedisin. Sipas ktyre praktikave mbeturinate riciklueshme t ferms grumbullohen n vende t posame, prpunohen, kthehen n plehradhe prdoren prsri brenda ferms. Pra, fermat e qndrueshme prdorin fare pak ose aspaklnd djegse, q ndikojn n ngrohjen globale.N fermat e zakonshme kafsht trajtohen deri edhe me antibiotik, ndrsa n fermat eqndrueshme ato trajtohen n mnyr njerzore dhe ushqehen me diet natyrore, duke i lejuarq edhe t bredhin lirisht.Bujqsia e qndrueshme prfiton mjedisi, por njhersh, ajo sht mjaft e dobishm pr njerzit.Produktet e ksaj bujqsie, ndryshe nga ato t bujqsis tradicionale, prmbajn fare pak oseaspak mbetje kimike t dmshme pr organizmin. Pr kto arsye, bujqsia e qndrueshmeduhet t inkurajohet dhe t nxitet me t gjitha mnyrat dhe mjetet.

Ngrohja globale e shkaktuarnga aktivitetet njerzoresht nj nga krcnimet mserioze pr t ardhmen e planetitton. Temperaturat mesatare tToks jan rritur tashm me 1.4grad dhe me prirje t ngrihet 2,5-10

Ngrohja globale

grad n t ardhmen. Ngrohja globale ka shkaktuar ngritjen e nivelit tdetit, si dhe ka ndikuar n sasin dhe shprndarjen e reshjeve. Nse kjovazhdon, rezultatet do t jen shkatrruese pr mjedisin dhe pr njerzimin.Sipas studimeve, n Angli i takon q do person t jet prgjegjs pr rreth14 ton gaze. Qytetart mund t veprojn q CO2 t reduktohet deri dhjetpr qind, duke br ndryshime t vogla, por t rndsishme. Pr shembull,mbyllja e dyerve dhe izolimi mund t shptoj 0.2 ton dyoksidi karboni dovit. Apo, duke zvendsuar nj kazan t vjetr me nj model t ri mund tshptoj 0.3 ton t hyjn n atmosfer do vit. Prdorimi i dritavefluoreshente sht nj mnyr e thjesht pr t vepruar n CO2, q kursen0.1 ton dyoksid karboni n vit, si dhe prdorimi i makins larse e pjatalarsekursen 0.1 ton n vit. TV jan nj burim i madh gazrash serr. Duke prerkilometrazhin vjetor n gjysm, shofert mund t zvoglojn dyoksidin ekarbonit nga 0.7 ton n vit. Prodhimi i ushqimit sht nj tjetr burim irndsishm i gazeve serr. Me mbajtjen e nj diet vetm tre dit n jav,njerzit mund t zvoglojn emetimin e dyoksidit t karbonit nga 0.5 ton nvit. Ushqimi vegjetarian, i paprpunuar pr shtat dit, ruan t njjtn sasi.Njerzit q nuk blejn ushqime t prpunuara pengojn lirimin e 0.2 tondyoksid karboni do vit, ndrsa ata q prdorin m shum perime e frutagjat vers 0.1 ton. Me rritjen e prdorimit t paneleve diellore, turbinaveme er apo uj, reduktohet dukshm lirimi i gazit dhe ngadalsohet ritmi ingrohjes globale.

6 Kurora e Gjelbr

Shkojnpyll

Shkoj n pyll. Rruga e gjelbr m thrret n prditshmrin e heshtjes.Pyllin e dua dhe m do si blerimin e tij.Pse u vonove? M pyesin gjethet me kureshtje, duke m vshtruar miqsisht, si mijra sy.

Hapat e fryms sime,m shpien aty vetvetiu,si somnambul q del n ort e para t agimit,me nj fletore ylberore palosur pas shiut,kur oksigjeni shushurits prhap aromn e blerimit.

N njrn nga ditt e rinis s par,ahu plak, i ngarkuar me zogj dhe fole te kraht,m pyeti: Pse bie era det, more djal i mbar?Vij nga viset Joniane!, thash me z t pakt.

Plaku mjekrgjelbr qeshi, duke tundur degt nn tnddhe m shtroi hijen e freskut mbi barin veror.Ktu do biesh era kng, m tha hijernd.Dgjoi t gjitha ligjrimet e zogjve n kor,kur i kndojn stins t gjith bashk,pi cicrimat e mbla, si gllnjkat e burimit,dehu me shushurimat e frymzimit tim t lashtdhe ktu do bhesh patjetrpoet i blerimit! ...

Aty, mes klorofilit t gjetheve t dndura dhe kngve t zogjve bishttunds,m gjeti Diana, e bukur, si vet perndesha. Ajo m deshi si e marrdhe si i mendur e desha.Nga puthjet e blerta, elnin gonxhe buzt tona aguridhe dhe lidhnin kokrra t kuqe lirishtat me luleshtrydhe ...Derisa n shtratin me gjethurina t thata, u ngjiz fmija dhe lindi vajza e par, poezia.

Pastaj flora vegjetative dhe ozoni pyjor,mbushn me vargje tr jetn time.Dhe prap shkoj n pyll,t shtyj ditt e thinjura t trokut kohor. Se aty nn gjethet e rna npr vjeshtra,kam gjurmt e kujtimeve t rinis nostalgjike,arkeologjin humusore me eshtra,t fosilizuara npr vite frike ...

O pylli im i shtrenjt,vetm ti ma zbut e bleron shpirtin tim t trazuar! Sepse ti m ke dashur si baba i vrtet,dhe m do me sinqeritet prindror t kulluar edhe tani kur jam br tri her baba vet,dhe msova qndrimin vertikal prball bots,nga shembulli i mbijetess tnde shekullore,duke shtrir rrnjt n thellsi t toks dhe zgjatur degt n kaltrsi qiellore ...

VULLNET MATO

Nj dit nga ditt, panja e bukur, si amazon,lart n Shndlli, nuk i duroi dot m psh - pshetdhe t folurat nn z e me kast, t shoqeveprreth. U skuq e u b flak, sa q asnj nga vjeshtrate kaluara nuk e kish par nj skuqje t till. Pastaj, mez t lart, foli:

- Zot, spaska mallkim m t madh sesa t jetoshme shoqe q nuk e durojn dot bukurin tnde,mirsin tnde, zotsin tnde e shpirti u grryhet ngazilia, cmira e xhelozia. Njmij her m mir e vetme!Cili sht faji i im, q barinjt e staneve, ktu n mal,kan qejf ti mrzejn bagtit nn kurorn time? Apoq errat e flladet lodrojn e prkdhelen m shumme degt dhe gjethet e mia, e zogjt mblidhen ekndojn ktu mbi mua? Un i pranoj shoqet, ashtusi i ke br ti, o Zot. Po ato prse nuk bjn t njjtngj me mua? sht gjith kjo mri e pakuptimt?

Dhe prsri, e dshpruar, pshertin:- Zot, spaska mallkim m t madh!- Ka, ka - mezi soset nj z i dobt deri lart n

majn e kurors s saj. Ishte zri i nj trndafili t egr,aty posht, zbardhur fund e krye nga lulet.

- Cili sht?- Mallkimi m i madh sht kur ti vet kthehesh n

mallkim pr t tjert. Pa mendo sikur kjo q po krkon,t t realizohet. Do t mbeteshe e vetme. Fillikate. Do

t fitoje vetmin. Dhe njerzit e fshatit ktu pran, jangati. Do t bjn njsoj si me njri - tjetrin. Do t krijojnmallkimin pr ne dhe t vett: Mbe shkret, mbefillikat si panja e Shndlliut! Athere ti dhe kur tmos jesh m n kt bot, ke pr t bredhur goj mgoj si mallkim pr t tjert. Si do t dukej kjo gj?Pastaj, cila nga bimt e tjera, apo dhe nga njerzit, endryshoi dot fatin e vet? Nuk ndodh vetm me jupanjat kjo. Edhe me ne trndafilat, kshtu ndodh.Thon se edhe njerzit, n t njjtn mnyr veprojnme njri - tjetrin. E pranojn bukurin e shokut,zgjuarsin, pasurin shpirtrore, suksesin e gjith ttjerat, deri tek vetja. M lart, i mbyt zilia. Nuk eprmbajn dot cmirn. Por, ske i bn moj mike edashur! Kjo sht jeta

Zemrimi i panjsZemrimi i panjsZemrimi i panjsZemrimi i panjsZemrimi i panjsnga ASTRIT XHAFERI

Ajo e dgjoi at mesimpati dhe heshti goxha.Pastaj nisi t rrzoj disanga gjethet e saj t kuqe,si t donte t thoshte:

- Po, ashtu sht. Pom dukesh nj trndafil irrahur nga jeta. Me prvoj m shum se un. Paskemendime t vyera. Dhe, qysh nga ai ast, panja ezmruar, nuk pushoi m s shkarkuari n tok, gjithpigmentin e bukur, deri sa u zhvesh fare

mimi Vasfi Samimipo kthehet n tradit

Koht e fundit jan organizuar dytakime t gazetarve t bujqsis. Nt parin u diskutua pr kontributin eshtypit bujqsor dhe shkrimeve t

botuara n shtypin e prditshm prgjendjen, arritjet dhe shqetsimet e

bujqsis, blegtoris, pyjeve,pemtaris, perimeve dhe sektorvet tjer, q lidhen me bujqsin dhe

zhvillimin e saj, n kushtet e sotme. Umorn si shembull mjaft shkrime e

gazetar t veant dhe u prcaktuandetyra pr t ardhmen.N takim morn pjes edhe

gazetart e njohur Fiqri Shahinllari eFuat Memeli, t cilt edhe pse prejdisa vitesh jetojn n SHBA, nuk i

kan ndrprer lidhjet me Shoqatnton t Gazetarve.

Ndrsa n takimin e dyt, u bndisa antarsime t reja n shoqat, udiskutuan projekte pr t ardhmen dheu shpall fituesi i konkursit pr shkriminm t mir t botuar vitin e kaluar, t

cilit i jepet mimi Vasfi Samimi.Ky konkurs ka filluar para 3-4

vjetsh, ideuar nga kryetari i Shoqatss Gazetarve Shqiptar t Bujqsis,

Prof. dr. Xhevdet Bashllari.Sivjet ky mim u fitua nga gazetari

i njohur Bashkim Koi pr shkrimin ebotuar n gazetn Telegraf, me titull

T fala nga fshati.Tashm dhnia e ktij mimi u

kthye n tradit t ksaj Shoqate dheshrben si nxitje pr t gjith gazetart

e bujqsis.

Nga veprimtarit e Shoqats s Gazetarve Shqiptar t Bujqsis

7Kurora e Gjelbr

Esht bim q i plqenklima e ngroht, meprejardhje nga Mesdheu.Prdorej qysh hert, ngapopujt e lasht. Grekt e ka-n prdorur kundr helmi-meve nga gjarprinjt dhepr shrim nga shum s-mundjeve t tjera. Romakte vjetr e kan vlersuar aqshum sa e kan quajtur bari shenjt. Sot n bot sher-bela e kultivuar n bregdetinAdriatik konsiderohet si mcilsore.

Veorimorfologjike e

fiziologjike

Sherbela bn pjese nefamiljen Buzore (Labiate).Emri i saj vjen nga latini-shtja Salvus = shndet-dhns. N prgjithsikultivohet deri 900 m lar-tsi; klimn shum t ftohtnuk e duron. Mund t rritetedhe n apartamente.Preferon qarkullim t mir

t ajrit. N tok mund tqndroj edhe 10-15 vjet, porbimt drunjzohen dhedmtohen pjest barishtore,prandaj kshillohet q pas 4-5 vjetsh t zvendsohen.

sht bim shumvjea-re, me sistem t zhvilluarrrnjor, prandaj konsiderohetshum e dobishme kundrerozionit. Meq shfrytzohetvetm pjesa mbitoksore,kultivimi i saj n terreneerozive e toka zallore kamjaft leverdi. Krcejt rriten50-80 cm dhe nuk janshum t degzuar; n pjesne poshtme drunjzohen.Gjethet jan t vendosura nkrcell njra kundrejt tjetrs;jan ovale t zgjatura, mengjyr t prhimt nargjend, me qime shum tbuta. Lulet jan t kaltra nvjollc, t grumbulluara nmaj ose n degt ansore.Krejt bima ka aromkarakteristike dhe shije thidht. Lulzimi fillon n majdhe zgjat deri n fund tqershorit. Lulet jan shum

t pasura me nektar dheshfrytzohen nga blett.Farat jan t rrumbullakta,me diametr 2 - 3 mm, mengjyr t errt t mbyllur;1000 fara peshojn 6-8 g.

Prbrja dheprdorimi

Nj gjethe prmban 1.5-2% vaj eterik dhe tanin.Shfrytzohet m shum prprodhim vajrash eterike.Prdoret kundr djersitjes, siaj, pastaj pr shplarjen efytit, kundr djegies s muko-zs s xhinxhivave. Vean-risht vlersohet ekstrakti isherbels kundr gjakder-dhjes nga xhinxhivat dhe prforcimin e muskujve t gojs.

Kult iv imi

Punimi. Meq qndrondisa vjet n t njjtn tok,krkon kujdes q n puniminbaz, i cili kryhet n fund tvers, n thellsi jo m pak se40 cm. Nse ka baroja bhetedhe nj punim siprfaqsor,pasi sht bim shumvjearedhe mnjanimi barojave mvon sht i vshtir.

SherbelaSherbelaSherbelaSherbelaSherbelaTeknologji: Veori - Prbrja dhe prdorimi - Kultivimi - PrkujdesjePlehrimi. Krkon shu-

m pleh. Zakonisht prdoretpleh stalle, 20-30 t/ha, qhidhet gjat prpunimit ttoks, pra para mbjelljes.

Shumimi. Bhet me farose me copza. Kjo e funditshfrytzohet m pak. Npraktikn e gjer sherbelashumohet duke prgatiturfidant ose drejtprdrejt mefar n vendin e prhershm.Me far bhet mbjellja edrejtprdrejt n fush (15-20kg/ha) ose n shtretr prprodhimin e fidanve paradimrit. Prodhimi i fidanve nleh sht mnyra m pr-hapur. Mbjellja bhet n fundt marsit - fillimi i prillit. Farambillet n thellsi 1 cm, dhembulohet me dh t imt. Pr1 m2 nevojiten 8-10 g far, ecila mbin pr 15-20 dit.Fidant e porsambir ujitenvazhdimisht. Pr prgatitjen efidanve pr 1 ha, nevojitet1.5-2 kg far, e cila mbilletn 250-300 m2 farishte. Ntetor, fidant me gjatsi 15-20 cm mbillen n fush, 70cm midis rreshtave dhe 40-50 cm brenda rreshtit. Mbje-llja n vjesht me fidan shtm e kshillueshme, sepse kalagshti dhe bimt rrnjzohenm mir. Nse mbjellja nuksht kryer n vjesht, duhett bhet sa m hert npranver. Von n pranvernuk preferohet, pasi fidante sherbels jan shum tndjeshm ndaj thatsis.

Mbjellja e sherbels mundt kryhet edhe me far, memakina speciale. Distanca nmes rreshtave duhet t jet70 cm dhe brenda rreshtit 30cm, thellsia e hedhjes sfars 2 cm.

Prkujdesje

Nse ka mbirje t rralla,plotsohen boshllqet. Gjatvitit t par bimt ndihmohenq t rriten e zhvillohen meshrbime t ndryshme, sipasgjendjes s tyre. N mnyrq t ruhet sasia e vajraveeterike preferohet q bim tpriten n lartsi 8-10 cm, nfillim t pranvers s vitit tdyt. N kt mnyr do tzhvillohen shum degza treja q t japim pastaj shumgjethe. Vitin e dyt largohenbarojat n mnyr mekanike.

Vjelja e par bhet vitin edyt, pas lulzimit. Kositet

pjesa mbitoksore n lartsi10 cm, n gjysmn e dyt tkorrikut. Gjethet ndahen me-njher nga krcelli dhe futenn tharse 2-3 ort e para n55C, pastaj pr rreth 1or n40C. Prodhimi ruhet n vendt that e t errt.

Distilimi kryhet me bimt njoma, por kur nuk ka mu-ndsi, thahet e pastaj distilohetpr nxjerrjen e vajit eterik.

Vitet e para rendimentetjan m t ulta; rriten dukefilluar nga viti tret e i katrtdhe maksimumi arrin vitin egjasht, pastaj fillon rnia erendimentit. Nga 1 ha merren3-5 t herba dhe 2-3 t gjethe tthata, kurse mas e njom50-80 t bim t freskta medy vjelje. Raporti i tharjessht 5 : 1. Zakonisht 1 kgbim e thar shitet 1 euro.Kurse vaj eterik merren 30-50 l/ha dhe 1 litr kushton120-150 euro.

Vaji i gshtenjs Vaji i portokallit

Vaji i eukaliptit

Efektet kuruese t disavajrave esencial bimorVaji i gshtenjs kagjetur prdorim t

gjer n smundjet reuma-tizmale. Pr t qetsuardhmbjet frkohet vendi ismur disa her n dit,pa probleme t dmshme.Fal prbrsve t saj, prdorimi i gshtenjs n mjeksinpopullore sht i njohur dhe mjaft i prhapur. Kokrratkan vler t lart ushqyese e dietike. Ato prmbajnrreth 40 pr qind niseshte, kur jan t freskta. Kokrrate zjera a t pjekura, kan veti t mira rrudhse dherregullojn funksionimin e stomakut e t zorrve, tretenleht dhe ndihmojn n tretjen edhe t ushqimeve t tjera,duke aktivizuar organet dhe gjndrat e tretjes. Prdorenme efekt t mir n rastet e heqjes s barkut ose diarres.Veanrisht kshillohen pr fmijt e vegjl, pr tnormalizuar procesin e tretjes kur ka rregullime. Gjethete gshtenjs kan gjetur prdorim t mir si zbuts trrugve t frymmarrjes dhe qetsues t kolls. aji megjethet e gshtenjs ka veti tonike dhe jep rezultate tmira n stomak si trets dhe si nxits pr hapjen e oreksit.Bn mir posarisht kundr heqjes (shkuarjes) s barkut.Ndikon edhe pr uljen e temperaturs.

sht nj mrekulli pr tliruar rrugt e frym-marrjes, pr ftohjet, prkolln. Prdoret pr tu piredhe n form aji, pr tufutur n vask ose pr masazh. Pas prdorimit t ktijvaji, ndihet menjher lirimi i muskujve t trupit dhembushja e tyre me ajr.Eukalipti sht nj dru q arrin lartsin deri n 3 m. Kady lloje gjethesh: t vjetrat jan t gjata, n form drapri,t trasha, me gjatsi rreth 35 cm, kurse t rejat jan pabisht, n form vezake, me er t kndshme. Lulet i kat veuara, fryti kapsul me madhsi 3-4 cm. Lulzonnga shkurti deri n korrik. Bims i mblidhen gjethet evjetra n korrik-gusht, t cilat thahen n diell.Eukalipti ka veprim antimikrobik. Prdoret si balsamik,n jashtqitjen e klbazs, si dezinfektant urinar. Ngajasht, n form pomade, prdoret n smundjetdermatologjike.

Mund t prdoret mepika nga goja, duke emarr tre ose katr her ndit nga nj pik, pr tlarguar errat e kqija ngagoja, mund t largoj aro-mat e kqija t djerss,duke u prdorur n vendetintime. Ky vaj, duke pasurvitamin C, jep ndjenjn enxehtsis, duke u ndiermir dhe i qet. Portokalli sht i pasur me vitamina A,B, C, P, me kripra kalciumi, fosfori, etj. Lngu i portokallit,i konsumuar me ose pa sheqer ose me gaz karbonik,sht freskues. Nga lvozhga e portokallit del vaj eterikshum i mir, i cili gjen prdorim n prodhimin e pijeve,aromave, ilaeve, etj. Lngu i portokallit ka veti diuretikedhe antiseptike (q ndalon kalbzimin ose pengonzhvillimin e mikroorganizmave), prdoret me sukses nluftimin e smundjeve t veshkave edhe n rastet kur janformuar gur n to, n smundjet e mlis dhe n ato tzemrs dhe t enve t gjakut. Lngu i portokallit, duke ishtuar pak sheqer, plqehet edhe nga fmijt e vegjldhe kshillohet t prdoret qysh n muajin e tret paslindjes. Lvozhgat jan t pasura me elemente aktive dhelngu i fituar nga zierja e tyre prdoret edhe n rastet erregullimeve t stomakut dhe t zorrve.

Peshku parandalon hemorragjin cerebrale N nj studim botuar n revistn e Shoqats amerikane t Mjeksis thuhet se ngrnia epeshkut mund t ndihmoj n uljen e rrezikut t hemorragjis cerebrale, nj nga shkaktartkryesor t vdekjeve n Shtetet e Bashkuara. Po ashtu, shkenctart pran universitetitHarvard studiuan pr 12 vjet dietn ushqimore t 40 mij burrave t moshave 40 deri 75

vje. Studimi arrin n prfundimin se ata q han peshk pothuaj do dit dhe ata q prdorinpeshk vetm disa her n muaj prfitojn thuajse njsoj pr nga shndeti.Mishi i peshkut ndihmon n parandalimin e hemorragjis cerebrale, pasi acidi yndyror qprmban peshku ndihmon qarkullimin e gjakut. Gjat ktij studimi shkenctart nuk uprqendruan n ndonj peshk t veant, prandaj duket se prdorimi i fardolloj peshku prushqim, sht mir pr shndetin.

8 Kurora e Gjelbr

KSHILLI BOTUESDipl. ing. Z. Imeraj, Prof. dr. V. Tabaku,Dr. A. Petto, Prof. dr. A. Osja, Prof. dr. M. Kotro,ing. K. Malaj, Prof. dr. B. M. Lushaj,Prof.as. dr. V. Mine, Prof.as. dr. E. Toromani,Prof.as. dr. E. Isufi, Dr. D. Pistoli,Prof.as. dr. Z. Gjeta, ing. Zh. Prifti.

8 Kurora e Gjelbr E N G L I S H

REDAKSIAVeli Hoxha (prgjegjs), Admir Seci, Abdulla Diku, Gjon Fierza

BASHKPUNTORF. Brazhda (Elbasan), S. Guri (Shkodr), I. Gjana (Kuks), J. Papa (Sarand),Dr. R. Preka, Dr. S. Meziu (Itali), Dr. R. Meshi, Prof. dr. M. Dida (Kanada),Dr. Z. Naaj, F. Memeli (SHBA)

Financ, marketig: Msc. Gjovalin Fusha, Msc. Erinda Imeraj

Kontaktoni:zefimeraj@gmail.com

066 66 79 059velihoxha@yahoo.com

068 21 42 098

Klubi Ekologjik, LezhGazeta Kurora e GjelbrRaiffeisen Bank, AlbaniaNr. llogarie: 0110154266

We talk a lot about our naturalresources and forests but little ornothing is done for them comparedwith European countries and evenwith neighboring countries. Ourcountry as a Mediterraneancountry is relatively rich in naturalresources but former undergonevandalisms system and especiallyin the transition period as fromsatellite images it still appears asaharan desert country.

It is fortunate for us andgenerations to come that about 60% of our countrys territory iscovered by forests and pastures(1.5 million ha of forests and 400thousand hectares of pasture),although remaining forests reallyhave only about 400 thousand ha.But their management andgovernance over the years andespecially during the transitionperiod leaves much to be desired,which was destroyed by vandalismaround 100 thousand ha of forestswere cut down, and another 100ha burned and hundred thousandsare undergoing devastation fromlimestones and quarries.

With transfer and left still theforest and pastures managementunder the Ministry of Environmentand arbitrary dessolution of theGeneral Directorate of Forests andPastures (DGFP) in 2005, andinstead create a new structure theywere attached this Ministry thatworks in open conflict of interestby managing resources andsimultaneously management andmonitor the implementation of thelegal framework . Albanian ForestService is almost the only one whoinherits the old organizationstructure and not efficient for theprotection and control of forestmanagement without intending it

sustainable to have begunimproperly.

In the context of new conceptsof protection and sustainable forestmanagement institutional reforms, tobe approximation with westerncountries and avoid conflicts ofinterest and compromise where adirector has in hand foresters both,and issuing licenses for forests useand control of forest lawenforcement through the forestpolice (?!), and given the fact thatcontinuing to be treated andadministered forest structures andpractices, FAO in cooperation withthe WB and approved by the AlbanianGovernment, which was worked outfor about 7 years (1996-2003),developed and proposed institutionalreform in the forestry sector, with aview to sharing the commercial andregulatory functions, as we havedone all the former eastern countriesto be aligned with those of Europeancountries and avoid conflicts ofinterest and corruption,concentration of powers in one point,as pursue of any countries in Europe.

And in the case say thatprofane behavior in forests ornatural resource management ingeneral, showing low level of ourmentality and behavior ofvandalism against nature, are oldritual sequences as a tertiarysector , not only will you pay buteven more this country can notrecover even for 100- years (?!)

And further on surprisingly inreform and restructuring of theForest Service done by theMinistry of Environment, was notremembered and to consult and toconsider the modalities of thisplatform and its application(ignoring consultancy work andabout 150 foreign experts and

local, 1995-2005), representativesof international institutions, FAOand the World Bank and betweenthem and the professor s ofOxford and Harvard).

And do not even deignEnvironment Minister to consultand undertake the implementationof the reform and reorganization ofthe existing structure of the ForestService, disregarding this platformrigorously and without anyconsultation or meeting-workshopfor large enterprise as institutionalreform in forestry and pasturebringing an institutional confusionand anarchy unnecessary andcatastrophic consequences forforests and pastures that will takedecades to come to normalcy.

After 24 years of forestextermination the Forest Servicewas finally destroyed andspecialists have been replaced withpartys. Its enough to mention thatthe Ministry has been irresponsibileso much as to the extent ofdeformation of such reform and forPuka district with 80,000 ha offorest and of forest and Kuovadistrict with 300 ha of forests hasleft almost the same number ofmanagement administrationemployees, when worldwidereferral base administration ismanaging the territory, and forevery 2000-3000 ha of forests isresponsible a manager (?!)

For coming out of this situationand saving the forests and pasturescan and should be done only throughthe creation of National Forests andPastures Agency(NFPA), a newstructure under the Ministry ofAgriculture, Rural Development andWater Administration, as proposedand argued Governing Programme(2004 - 2017).

The Governments and emerge-ncy measures to draw forests fromcatastrophic situation are :

1. Approval of the new law OnForests and Forest Service, draftedunder the Development of NaturalResources Project WB (2013), tocomplete the forest sectorrestructuring: through abrogation ofundertaken reform and creating theNational Forests and PasturesAgency (NFPA), as they have doneall former eastern countries, withprerequisite the separation ofregulatory functions (policy andcontrol functions/police) frommanagement/commercial and oncethe creation of a policy directoratein the Ministry of Environment. Andby this reform increases efficiencyof the control in the protection andmanagement of forest resources andreduce the number of employeesand increase their salaries andmotivation.

2. Local Government or theMinistry of the Interior to establishits own administration toadminister the 50 % of thetransferred forests, or 600thousand ha of forests and 150thousand ha pasture transferred foruse and owned by communities,although unregistered. WB newsuggestion is that these forests havebeen completely transferred tocommunity ownership, so thatcommunities, especially those inrural areas have the right to makeuse of these forests within the

Establishment of the National Forest and Pasture Agency-is the forests savior

By MEHMET METAJ

rules, but mainly for timber,firewood and forest products andmedical plants under the control ofthe forest to enhance thedevelopment of rural areas andensure their protection first. Andfor this and requested that theMinistry of Interiors having in itsstructure for managing adepartment of natural resources(forests, pastures, waters, localparks, etc.).

3. Institutional reform is not anallegation but a proposal of foreign-FAO assistance, according alreadyaccepted standards by all EUmember countries and assistingthem to enter the EU, theinstitutional reform to be appliedplatform elaborated and approvedby Government, as proposed fromforeign assistance of internationalinstitutions like the World Bank andFAO (of about 150 experts andforeign countries) etc.

4. CoM to reconsider theinstitutional reform of forest andpasture sector, doing what theyhave proposed the most prestigiousInternational Institutions and that isreflected in the GovernanceProgramme (2014-2017): creationof the National Forests and PasturesAgency (NFPA) and forests andpastures as part and main basis ofrural development being returnedback to the Ministry of Agriculture,Rural Development and WaterAdministration (MoARDWA).

FORESTS AND DEVASTATING FOREST SERVICE REFORM

www.ecl-albania.org

Sustainable agriculture practicesare vital for the Earths future.Conventional food productionmethods abuse limited resources likewater, land and energy to feed theplanets seven billion people.Intensive farming damages soil,increases erosion and leaks fertilizers,pesticides and other dangerouschemicals into the environment.

Water is conserved by usingirrigation systems that rely on naturalrainfall or groundwater. To manage soil,farmers may practice no-till farming,plant crops in a keyline design, recycle

organic matter back into the fields,protect soil from water runoff and planttrees to act as wind breaks that holdthe soil. All of these techniques workwith natural cycles to produce foodwithout harming the environment.

This practice benefits the earth byreplenishing water, air, soil and landfor future use. Instead of allowing

waste to pollute the environment, itis recycled and absorbed back intothe farms ecosystem. Sustainablefarms also limit their reliance on fossilfuels, and therefore limit theircontribution to global warming.

Sustainable agriculture does notjust benefit the environment, but is alsobeneficial to people. Products made ina sustainable manner often containmore nutrients than genetically-modified products and contain little orno pesticides. For these reasons,sustainable agriculture should beencouraged by all those concernedabout both their health and theenvironment.

Sustainable Agriculture Ngrohja globaleGlobal warming caused by human

activities is one of the most seriousthreats to our planets future. The Earthsaverage temperatures have already risen by 1.4 degrees Fahrenheit, anddepending on human choices, will rise an additional 2.5 to 10 degrees inthe future.

Swapping halogen lights for fluorescent or LED lights is an easy way toact on CO2 that saves 0.1 tons of carbon dioxide a year, and using the washingmachine and dishwasher only when full saves 0.1 tons per year. Allowingclothes to air dry instead of using a tumble dryer saves 0.1 tons per year.

Food production is another important source of greenhouse gases.By adopting a vegan diet just three days a week, people can reduce theiremission of carbon dioxide by 0.5 tons per year. Eating a vegetarian diet ofunprocessed whole foods seven days a week saves the same amount.People that never buy processed foods save 0.2 tons of carbon dioxidefrom being emitted each year, and those that grow their own vegetablesand fruits during the summer save 0.1 tons.

Governments can act on CO2 by reducing their dependency on fossilfuels and increasing the use of renewable energy sources instead. Byincreasing the use of solar panels, wind turbines, water wheels andbiomass, countries can significantly reduce their greenhouse gasemissions every year and slow the pace of global warming.

Page 1, 2

Page 5

Page 5