1

153

This project is funded bythe European Union

VEPRIMTARI LOKALE PËRVEPRIMTARI LOKALE PËRVEPRIMTARI LOKALE PËRVEPRIMTARI LOKALE PËRVEPRIMTARI LOKALE PËRMBROJTJEN E LLOJSHMËRISËMBROJTJEN E LLOJSHMËRISËMBROJTJEN E LLOJSHMËRISËMBROJTJEN E LLOJSHMËRISËMBROJTJEN E LLOJSHMËRISËBIOLOGJIKE DHE ZHVILLIMINBIOLOGJIKE DHE ZHVILLIMINBIOLOGJIKE DHE ZHVILLIMINBIOLOGJIKE DHE ZHVILLIMINBIOLOGJIKE DHE ZHVILLIMIN

E QËNDRUESHËME QËNDRUESHËME QËNDRUESHËME QËNDRUESHËME QËNDRUESHËM

JETËSIMI i Projektit “Ve-primtari lokale për mbrojtjene llojshmërisë biologjike dhe

zhvillimin e qëndrueshëm” ështënjë ndër veprimtaritë e organiza-tës FORUMI Shqiptar Liqeni iShkodrës, mundësuar nga fondet

e Bashkimit Evro-pian, përmes pro-gramit EcoNordnë Bashkinë e Shko-drës. Projekti ështënjë platformë e re

bashkëpunimi mes organizatavetë shoqërisë civile në Shkodërdhe Njësive të Qeverisjes Vendo-re, me qëllim forcimin e bashkëpu-nimit në fusha me interes të për-bashkët.FORUMI Shqiptar Liqeni i Shko-drës e zbaton këtë projekt nëpartneritet me Bashkinë e Shko-drës dhe në bashkëpunim të ngu-shtë me Agjencitë përgjegjëse përZonat e Mbrojtura, AgjencinëRajonale të Mjedisit dhe Inspek-toratin Shtetëror të Mbrojtjes sëMjedisit. Jetësimi i kësaj inicia-tive vjen përmes nxitjes së prak-tikave të mira në ruajtjen e bio-diversitetit dhe mundësimin eshërbimeve ndaj ekosistemevenatyrore.Duhet theksuar që EkosistemiLigatinor “Liqeni i Shkodrës –Lumi Buna – Laguna e Vilunit”është pika frymëzuese e këtijprojektit, i cili përbën një rezervëtë rëndësishme të biodiversitetittë zonës së Ballkanit, me llojsh-mëri të gjerë habitatesh e peiza-zhesh, që përfaqësojnë strehën e

florës dhe faunës vendase e, një-kohësisht, 55 % të faunës së gji-thë Evropës. Më tej, zona e pro-jektit për të cilën punojmë me njësipërfaqe prej 49,562 ha1 ështënjohur dhe renditet në listën e zo-nave me rëndësi ndërkombëtarenën konventën RAMSAR. ShpallurZonë RAMSAR më 2 shkurt2006. Në këtë kuadër, ky projekt

hapur komunitare, ku morënpjesë afro 300 pjesëmarrës, u bëi mundur promovimi i vleravenatyrore, turistike, ekoturistike,ekonomike dhe sociale të këtijekosistemi; kremtimi i Ditës Bo-tërore të Ligatinave, si dhe Cele-brimi i 10 vjetorit të shpalljes sëkompleksit ligatinor Liqeni iShkodrës & Lumi Buna “Zonë eRëndësisë së Veçantë Ndërko-mbëtare”. Me këtë rast, autori-tetet kombëtare dhe lokale tëpranishëm, shprehën angazhimete tyre për intensifikimin e masavenë mbrojtjen dhe menaxhimin eqëndrueshëm të burimeve na-tyrore në rajonin e Shkodrës.Aktiviteti i kësaj dite u shoqërua

Dr. Djana BEJKO, Drejtuese Projekti

Vijon në fq. 3

mundësoi celebrimin e 10 vjetorittë shpalljes së këtij ekosistemiZonë RAMSAR, përmes sloganittë sekretariatit Ramsar 2016 “Li-gatinat për të ardhmen – Jete-së e qëndrueshme”, aktivitet irealizuar më 2 shkurt 2016. Nëkëtë aktivitet, me platformë të

me shpërndarjen e materialeveinformative për rritjen e vetëdijesqytetare dhe nxitjen e autorite-teve vendore për të ofruar shër-bime ndaj ekosistemeve natyrore.Në të njëjtën kohë, koncerti arti-stik i performuar nga të rinjtë e

Duke lexuar me vëmendjeprojektligjin e ri të pyjevevërejta se në shumicën e

neneve të tij bie në sy mosnjohjadhe inkompetenca profesionale ehartuesve të tij. Më poshtë do tëpërpiqem të argumentoj përse arritanë këtë përfundim aspak tëdëshiruar.

1Së pari, duhet thënë se si dyentitete rrënjësisht të ndryshëm

nga njëri-tjetri, pyjet dhe kullotatnuk mund të administrohen, qe-verisen e mbrohen nga i njëjti ligj,gjë që pa dëshirën e atyre që e kanëshkruar, vihet re edhe në materialine paraqitur, ku në më se 80 % të ne-neve flitet vetëm për pyjet e vetëmnë 20 % të tyre përmenden si ka-limthi “edhe kullotat”. Edhe pse ngaspecialistët e pyjeve dihet, ështërasti të rikujtojmë se prodhimi pyjor(e jo thjesht pyjet) është një proceskompleks e afatgjatë, që zhvillohetnën kontrollin e rreptë të ligjeve tëekologjisë së përgjithshme dhe asajtë popullatave, ku “fabrika” pro-dhuese është “grumbulli pyjor”, icili nuk është thjesht një shumatore“drurësh pyjorë”, por një “organi-zëm i integruar e vetërregullues”,ku elementë të tillë si toka,faktorëtklimatikë, shkurret, bimësia bari-shtore, çeltirat, etj., janë pjesë për-bërëse të tij. Për këtë arsye fondipyjor kombëtar përbëhet dhepërfshin në radhë të parë tërësinë egrumbujve pyjorë që ka vendi e jogjithë atë varg absurditetesh qërenditen në nenin 2 pika 3 apo nenin

10 pika 2 të këtij projektligji. Pikërishtpër të qeverisur e drejtuar këtë pro-dhim pyjor kaq kompleks, në të cilinelementët natyrorë janë forcat krye-sore prodhuese, ndërsa puna e nje-riut një përbërës fare i vogël, lindi paratre shekujsh “shkenca e silvikul-turës, në kuptimin e gjerë të fjalës”arritjet e së cilës në një vend që ten-ton të shkojë drejt civilizimit duhenmarrë patjetër parasysh. Kështu, ka-rakteristika kryesore që e veçonprodhimin pyjor nga format e tjera tëprodhimit bujqësor, është se ndërsalënda e drurit si biomasë bimoreprodhohet çdo vit në të gjithë si-përfaqen e fondit pyjor, vjelja e sajbëhet në pjesë të caktuara të këtijfondi, pikërisht atje ku lënda e druritka arritur përmasat dhe cilësinë eduhur për të qenë e përshtatshme tëplotësojë kërkesat ekonomike tënjeriut. Duke pasur parasysh edhefaktin që përmasa të tilla për esencatkryesore të vendit (ah, bungë, pishëe zezë, bredh) lënda e drurit i arrin nëmosha të mëdha (100 vjet e lart) kjokonkretizon karakteristikën tjetër

Projektligji i pyjeve, ihap rrugë likuidimittë ekonomisë pyjore

në Shqipëri

Mendime të specialistit

Prof. Dr. Anesti POSTOLI

Kauza e shenjtëe një silvikultoriAutoportret iProf. Bajram Xhekos

Nga Dr. Selman MEZIU

Meditime dhepërsiatje në 70vjetorin e FuatMemelit

Nga Shefqet MEKOFq. 5, 7 Fq. 6

NISMË QË DUHETPËRGJITHËSUAR“Të përjetësojmë emrin

tonë me jetën e një pylli”Fq. 3

Fq. 7

Pyjet, pemët dheshëndeti i njeriut

21 Marsi “DitaNdërkombëtare e Pyjeve”

Pyjet dhe uji, ështëtematika kryesore e

“Ditës Ndërkombëtaretë Pyjeve për vitin 2016”

Nga GJON FIERZA

Vijon në fq. 2

2

Mendime tëspecialistit

Ajo ka marrëdhënie me inventarin pyjorkombëtar, por nuk është identike me të. Nëvendet e zhvilluara kadastra dhe i inventarikombëtar i pyjeve janë dy veprimtari tëndryshme, gjithmonë shtetërore dhe të pava-rura nga administrata pyjore, shtetërore apoprivate qoftë.

3 Së treti, “veprimtaritë në fondin pyjorkullosor”, që renditen në nenin 16 pika 2

dhe që përfshijnë ndërhyrjet kryesore që mundtë bëhen në pyje, si prerja e pyjeve, nxjerrja eprodhimeve jodrusore, krasitja për gjeth,pyllëzimet, etj., në vend që të jenë pasojë enevojës që ka pylli për të ndërhyrë me punimetë tilla, të cilat sanksionohen në planin embarështimit, në zbatim të parimit bazë të tij,që është “parimi i vazhdimësisë”, lihen nëkompetencë të bashkisë “sipas formateve tëmiratuara me urdhër të ministrit”! Kjo nukdo të sjellë veç se shkatërrimin progresiv tëpyjeve, sepse mendojmë se për bashkitë, qëdo të jenë gjithmonë nën presionin e banorëveruralë por edhe qytetarë, gjithmonë do tëprevalojë plotësimi i nevojave imediate ndajmbrojtjes, zhvillimit dhe përjetësimit tëmbulesës pyjore.

4 Nenet 4; 5 e 6, bëjnë fjalë përkatësisht përpolitikën, strategjinë, programin kombëtar

dhe programin e zhvillimit të pyjeve e ku-llotave. Ashtu siç jepen në draft, shumë shkurtdhe pa shpjegime, jo vetëm nuk thonë asgjëkonkrete, por i lë dorë të lirë qeverisë dhe ba-shkive të ndryshojnë strategjitë dhe pro-gramet sa herë politika ta shikojë të arsyeshme,gjë që është vështirësisht e përputhshme mekarakterin afatgjatë të prodhimit pyjor. Që tëbëhen realisht të zbatueshme parimet bazë tëpolitikës, strategjisë dhe programit kombëtartë pyjeve, ato konkretizohen dhe integrohennë planin e mbarështimit, si i vetmi dokumentteorik dhe praktik, që zbatohet dhe ndiqet merigorozitet nga punonjësit e pyjeve. Specia-listëve, por edhe gjithë atyre që punojnë nësektorin pyjor, u vëmë përpara politika, stra-tegji, programe kombëtare e programe zhvillimisi dokumente të veçantë, që nuk integrohenparaprakisht në planet e mbarështimit. Prandajata do të ndodhen në vështirësi për t’i zbatuardhe detyrimisht do të kenë si rezultat konfu-zionin dhe dëmtimin e mëtejshëm të pyjeve.

5 Në nenin 3, titulluar “përkufizime”, medëshirën e mirë për të sqaruar problemet,

jepen në mjaft raste përkufizime të pasakta osetë panevojshme për terma të ndryshme, të cilatjo vetëm nuk rimerren fare në material, pormund të ndikojnë për të ngatërruar apo punët.Kështu, jo korrekt na duket përkufizimi i“ekosistemit pyjor”, ku në plan të parë nxirrenkafshët, bimët dhe mikroorganizmat; ai i“biodiversitetit”, ku përfshihen edheorganizmat jo të gjalla; ai i “fondit pyjor”, ku

përfshihen edhe sipërfaqet e zhveshura,shkëmbinjtë, dunat e ranishtet, të cilat në faktnuk janë pyje. Po në këtë nen futet termi (30)“përdorues tradicionalë të pyllit/kullotës”dhe termi (31) “përdorim tradicional”, sipastë cilëve bashkia u jep banorëve të zonaverurale sipërfaqe pyjore për përdorim afatgjatëpër plotësimin e nevojave të tyre për dru zjarri,lëndë ndërtimi, kullotje dhe grumbullimprodhimesh të dyta. Po qe se ky shpjegim ikëtij termi do të vihet në jetë (realisht ai nukpërmendet në ligj në asnjë nen tjetër)praktikisht realizohet kërkesa e formuluar ngafederata e përdoruesve të pyjeve, ajo e ndarjessë pyjeve në njësi gjithnjë e më të vogla, tëcilat edhe pse ligjërisht nuk janë pronë efshatrave dhe familjeve fshatare, do të vihennë dispozicion të tyre për afate të gjata kohe,duke u përdorur për plotësimin e nevojave tëtyre me prodhime drusore e jodrusore, gjë qëjo vetëm nuk është e mundur të realizohet përshumë kohë, por edhe është në kundërshtimflagrant me natyrën e prodhimit pyjor, i cilisikurse thamë më lart, siguron vazhdimësivetëm nëse organizohet në njësi të mëdhaprodhimi dhe për afate të gjata kohe. Nga anatjetër, po të kemi parasysh edhe faktin se tekne mbi 40 % e popullsisë jeton akoma në fshat,ku pylli, realisht i shtetit, shikohet akoma si ivetmi burim prej nga fshatarësia e varfër dhepa asnjë alternativë tjetër, mund jo vetëm tëplotësojë nevojat e saj, por edhe të nxjerrëndonjë të ardhur tjetër nga shitja e pro-dhimeve të pyllit, nuk kuptohet qartë se çfarëdo t’u mbetet bashkive të administrojnë mestrukturat e tyre, që do të ngrehin mbasi t’ujenë dhënë pyjet komuniteteve fshatare?

6 Përveç fjalëve të përgjithshme mbidetyrimin që ka e gjithë shoqëria për mb-

rojtjen e pyjeve, në ligj nuk thuhet asgjë përstrukturat e domosdoshme, që do ta mbë-shtesin ekonominë pyjore, si në fushën e pro-jektimit dhe atë të kërkimit shkencor, pa të cilatajo nuk mund të kryejë detyrat dhe të sigurojëzhvillimin e mëtejshëm të këtij sektori.

Këto ishin në përgjithësi vërejtjet kryesore qëkisha për draft-ligjin e ri të pyjeve, i cili jo vetëmnuk është më i mirë se i pari, por i jep këtijsektori, tashmë mjaft të dëmtuar e çorientuar,goditjen finale. Dhe nuk mund të ndodhëndryshe përderisa në të gjitha hallkat drejtuesetë këtij sektori janë vendosur njerëz që nukkanë formim të vërtetë për këtë fushë. Kjo kabërë që edhe drejtuesit kryesorë të shtetit tëmbeten të painformuar e të mos e njohin siduhet këtë sektor sa delikat e teknikisht tëvështirë për t’u qeverisur, aq edhe me ndikimtë fuqishëm mbi jetën e vendit. Nuk kujtojnëas faktin se në mbështetje të ekonomisë pyjorenë vendin tonë, prej mëse gjysmë shekulli mëparë është ngritur një arsim të lartë pyjor,tashmë i konsoliduar e me përvojë, i cili duke

marrë përsipër edhe detyrat e kërkimitshkencor të kësaj fushe, jo vetëm duhet pyetur,por duhet të vihet në ballë të zgjidhjes sëproblemit të pyjeve. Po ashtu, ka mbi 2000specialistë të lartë pyjesh, të cilët mbartin misupe një përvojë të çmuar për trajtiminshkencor dhe mbarështimin e pyjeve, qës’kanë nevojë t’u thuhet se drurët pyjorë mundtë mbillen edhe me farë, se kjo kushton më lirë,nuk kanë nevojë t’u citohet thënia e drejtë eSami Frashërit mbi mënyrën e organizimit tëprodhimit pyjor, sepse atë ata e kanë dëgjuarqë në leksionet e para, apo t’u thuhet që pyjete virgjër duhen prerë sa më parë, sepse nukkanë rritje, mbasi pyje të tillë vendi ynë jovetëm ka aq pak sa nuk ia vlen t’i zësh megojë, por sepse edhe po të ishin ata (pyjetvirgjër po edhe të vjetër) do të përbëninkapitalin bazë mbi të cilin do të organizohejnjë prodhim i vërtetë pyjor, i mbështetur mbibaza shkencore dhe jo të priteshin sa më parësepse “lënda e drurit do të kalbet”, etj.Gjendja e vajtueshme e pyjeve në Shqipëri nukmund të ndryshojë pa pjesëmarrjen e fuqishmetë pronarit shtet, i cili qoftë rajonal (bashkiak),kombëtar, duhet të jetë promotori i organizimittë strukturave administrative dhe të atyrembështetëse, nën drejtimin e specialistëve tëpyjeve dhe të shkencës pyjore, që tek ne nukmungojnë, duke mos ua lënë këtë detyrëdelikate administratave bashkiake,komuniteteve rurale apo thjesht familjevefshatare sepse ato nuk kanë as njohuritë, asmundësitë financiare dhe as përvojën e duhurpër të qeverisur procesin delikat të prodhimitpyjor.Duke marrë për afro 50 vjet me radhë çdo vitmëse dy-trefishin e mundësisë normale tëshfrytëzimit të pyjeve, sot rezervat e lëndëssë drurit më këmbë janë shumë më të voglanga ç’do të ishin në një fond pyjor normal,sepse janë hequr thuajse krejtësisht pyjet eklasave të mëdha të moshës. Si gjegjim,ekonomia jonë pyjore ka hyrë tashmë në fazëne pritjes, e cila për esencat kryesore ështëmbi 60 vjeçare dhe nuk është moratoriumidhjetëvjeçar, as heqja e tvsh-së për importin elëndës së drurit, as inventari i ri i pyjeve, qëdëgjojmë se do të bëhet, apo mbjellja e disafidanëve plepi ose akacie në zallishtet elumenjve, ajo që do t’i shpëtojë pyjet. Masivetpyjore kryesore që kanë mbetur, edhe pse tëdëmtuara, duhet të organizohen në njësi tëmëdha prodhimi dhe të qeverisen embarështohen shkencërisht nga elita especialistëve të pyjeve që ka vendi, nëndrejtimin teknik të shkencëtarëve të pyjevedhe nën komandën e shtetit (Ministri apoBashki qoftë) nëse duam të shpëtojmë atë çkamund të shpëtohet, për t’u lënë brezave njëimazh sa më të përafërt të pyjeve të dikurshëm,për të cilët ka shkruar Samiu ynë i madh dhekjo në rastin e këtij sektori kërkon dije, munddhe kohë të gjatë. Por, nëse ecet siç e keminisur, duke i copëzuar e lënë pyjet pronëpublike në dorën e përdoruesve të tyre, për tëvazhduar t’i trajtojnë sipas “metodave më tëmira tradicionale” ata do të vazhdojnë tëpresin në fillim pyjet 60, pastaj 50, në vazhdim40, 30 e në fund 20 vjeçarë ose të gjitha nëfront të gjerë, deri sa pyje të vërtetë të moskemi më dhe vendi të mbulohet me shkurre eferra ...Të gjitha këto lypset t’i mbajnë parasyshhartuesit, po sidomos ata që do të miratojnëLigjin e ri.

Shkurt, 2016

Projektligji i pyjeve, i haprrugë likuidimit të ekonomisë

pyjore në ShqipëriProf. Dr. Anesti POSTOLI

bazë të prodhimit pyjor, atë të shtrirjes së tijnë sipërfaqe të mëdha, duke e bërë këtë pro-dhim të papajtueshëm me pronën e vogël e tëfragmentarizuar, si shtetërore ashtu edheprivate.Ndryshe nga kjo, prodhimi kullosor (e jothjesht kullotat) ka karakter të theksuarbujqësor, me prodhime vjetore të biomasës(barit), e cila prodhohet dhe vilet në të gjithësipërfaqen, duke e bërë këtë sektor prodhimiedhe pse të rëndësishëm e delikat, shumë mëpak kompleks e teknikisht tepër të ndryshëmnga prodhimi pyjor.Por nga mënyra se si e kanë shkruar, hartuesite ligjit të ri të pyjeve e kullotave, duket se nuke kanë aspak të qartë çka shpjegova më lart.Kaq flagrante është kjo sa ligji nuk bën dotdallimin midis mbarështimit të pyjeve dhembarështimit të kullotave, por i përfshin atonë një nen të vetëm (neni 18), titulluar“Mbarështimi i pyjeve dhe kullotave” dhe fletnë fakt vetëm për pyjet, për të mos folur këtupër nenin 19, ku “plani i mbarështimit”konsiderohet një gjë e thjeshtë, përderisa lihetnën përgjegjësinë e administratorëve dhepronarëve të pyjeve, kur dihet që procesi ihartimit të këtyre planeve ka tashmë historinëe tij në vendin tonë, të cilën specialistët tanëtë pyjeve e njohin mirë.

2 Së dyti, kur flitet për “administrimin efondit pyjor e kullosor” (neni 12), në fillim

del qartë se çdo bashki do të qeverisë pyjet epërfshira në juridiksionin e saj, sipas ndarjessë re territoriale, e cila mendojmë se nuk mundtë mbajë parasysh unitetin e masiveve tëmëdha pyjore të vendit, mbi bazën e të cilëvemund të organizohen “njësi të mëdhaprodhimi”, por do t’i copëtojë ato nëpër bashkitë ndryshme dhe kjo nuk është e mirë. Nëvazhdim, problemi trajtohet në mënyrë kaq tëpaqartë sa nuk kuptohet ç’janë strukturat qëbashkia ngre për administrimin e fondit pyjor,mbi ç’bazë do të krijohen këto struktura, në seato do të jenë njëlloj si formë organizimi efunksionimi, apo do të jenë të ndryshme ngabashkia në bashki, etj. Norma që vendoset përraportin e një nëpunësi të bashkisë mesipërfaqen e fondit pyjor që mbulon (neni 12pika 2) është tregues tepër i përgjithshëm, qënuk thotë ndonjë gjë të madhe. Numri inëpunësve (duke kuptuar me këtë në radhë tëparë personelin inxhiniero-teknik) varet jovetëm nga fakti në se kemi të bëjmë me pyje tëlartë apo të ulët, por kryesisht nga intensitetii punimeve që kryhen në to, ku vendin qendrore zënë punimet e shfrytëzimit dhe ato tëripërtëritjes natyrale apo artificiale. Me gjithëkëto, pika 3 e këtij neni e shton edhe më tepërkonfuzionin, kur thotë se “bashkia bashkë-punon me shoqërinë civile dhe strukturat eshërbimit pyjor për administrimin, qeverisjendhe mbrojtjen e pyjeve”. Pra, shtrohet pyetjanorma që vendoset këtu është për punonjëstë pyjeve të bashkisë apo të strukturave tëshërbimit pyjor, apo mos të dyja këto janë enjëjta gjë? Një mjegull e ngjashme vihet reedhe në nenin 15, ku flitet për “mbrojtjen efondit pyjor kullosor kombëtar”, e cila sipasligjit na qënka “detyrim i përhershëm dhepërgjegjësi ligjore e të gjitha strukturaveshtetërore”. Por, tashmë kjo gjuhë s’mund tëpërdoret, pasi kanë ndryshuar shumë gjëra. Ipaqartë, por dhe i pasaktë është edhepërkufizimi dhe organizimi i kadastrës së fonditpyjor e kullosor. Në radhë të parë duhet thënëqë kadastra është një dokument që dëshmonpronësinë dhe vlerën e një prone në njëmoment të dhënë (pra të një pylli apo kullote).

3

Vijon nga fq. 1

Ditën e Verës, me 14 mars, nëkuadër të Ditës Botërore të Py-jeve, një grup inxhinierë pyjesh,ish-studentë të viteve 1988-1993në Fakultetin e Shkencave Py-jore, mbollën 500 fidanë pishe tëbutë, në Parkun Kombëtar Di-vjakë-Karavasta. Abdulla Diku,njëri nga nismëtarët e këtij akti-viteti, tha: “Ky është fillimi i njëprojekti simbol afatgjatë, ku ne,si grup kolegësh, do të vazhdojmëpër shumë vite të tjera të mbje-llim e të kujdesemi për fidanëtqë do të mbjellim. Duam të kri-jojmë një pyll - grumbull pyjor,që të mbajë, si thonë, emrin to-në, “Pylli i inxhinierëve”.Motoja e këtij projekti mjedisorështë: “Të përjetësojmë emrintonë me jetën e një pylli”. Ne,këtë vit pyllëzuam rreth 1 ha mepisha të buta, lloj drusor simbol iParkut të Divjakës, një ndër ha-lorët mesdhetarë më të bukurdhe me vlerë të florës shqipta-re. Gjatë këtij viti pyllit të sapo-mbjellë do t’i kryhen nga grupiynë të gjitha shërbimet e nevoj-shme kulturore. Në bashkëpunimme administratën e Parkut, pohartojmë një miniprojekt, që tëvazhdojmë pyllëzimet në vitet

që vijnë. Bashkëpunimin e fi-lluar me Administratën e Zo-nave të Mbrojtura të qarkut Fi-er, veçmas me atë të ParkutDivjakë - Karavasta, do ta va-zhdojmë, duke vlerësuar partne-ritetin dhe mbështetjen që na udha nga kjo administratë e sido-mos nga drejtori Ardian Koçi”.Është për t’u vlerësuar kontri-buti i gjithë kolegëve bashkëko-hës, të cilët në një ditë pushimisakrifikuan dhe shpenzuan diç-ka, kontribuan me kohën dhepasionin për të mbjellë fidanëtnë Divjakë. Vlerësohet kontri-buti i veçantë i inxhinier FadilShahinit, i cili i dhuroi Parkut tëDivjakës 500 fidanë katërvjeçarëpishe të butë, mjaft cilësorë.Inxh. Fadili, tashmë me subjek-tin e tij të gjelbërimit, ka fituarpërvojë dhe është bërë i njohurme punimet në arkitekturën egjelbër, të realizuar në shumëmjedise në Tiranë e qarqe tëtjera. Pjesë e rëndësishme e kë-tij kontributi janë edhe kolegët etjerë pjesëmarrës në këtë akti-vitet: Bilena, Nuria, Admiri, Ne-hati, Arbeni, Ardiani apo dheShkëlzeni, i cili udhëtoi nga Pu-ka, enkas për këtë aktivitet, pa

NISMË QË DUHETPËRGJITHËSUAR

“Të përjetësojmëemrin tonë me

jetën e një pylli”

lënë mënjanë dhe pasionin e fë-mijëve, që rastësisht u bënë pje-së e këtij aktiviteti. Ndoshta vi-tet e tjera, fëmijët, pse jo dhebashkëshortet do jenë pjese kë-saj nisme.Tek njihesh me këtë nismë tëkolegëve, sigurisht ndjen këna-qësi. Janë shumë mesazhe qëkolegët morën në rrjetet sociale,kryesisht nga inxhinieret e pyje-ve, sapo publikuan fotot e paranga kjo veprimtari.Kjo nismë jo vetëm që duhetnjohur e përgjithësuar, por edhembështetur për t’u përhapur.Suksese në nisma dhe mbjelljetë tjera nga inxhinieret e pyjeve!Është shembulli më i mirë, qëmund t’i japim shoqërisë, pu-shtetarëve; që pylltarët shohindhe mendojnë disi më gjatë përnjë mjedis të gjelbër, profesioninata e kthejnë në pasion.

Korresp. i “Kurora e gjelbër”

Grupi i inxhinierëve nismëtarë (lart) dhe pamje ngatranspori e mbjellja e fidanëve (poshtë)

qytetit të Shkodrës, ngrohu at-mosferën festive të 2 shkurtit, enjohur si Dita Botërore e Liga-tinave, njëherazi edhe 10 vjetorii shpalljes së kompleksit ligatinorLiqeni i Shkodrës & Lumi Bunazonë RAMSAR.Në fazën e parë të tij, projekti karealizuar tre forume me bazë ko-munitare, duke angazhuar të gji-tha ish-komunat e rajonit të Shk-odrës, që tashmë janë pjesë e ad-ministrative e bashkisë Shkodër.FORUME të hapura me qytetarëtu organizuan në Njësitë Admini-strative Guri i Zi, Velipjë dheShkodër. Forumet kishin si që-llim trajtimin e problematikavedhe shqetësimeve të banorëve,lidhur me shfrytëzimin e qën-drueshëm të burimeve të ekosiste-mit ligatinor Liqeni i Shkodrës –Lumi Buna – Laguna e Vilunit,benefitet e qytetarëve, potencialetreale të përfitimeve nga banorët ezonës, si dhe propozime nga anae tyre, për të arritur një balancëmes përfitimit dhe shërbimit tëekosistemit. Në të njëjtën kohë,

FORUMET qytetare konsistuannë arritjen e një dimensioni të ritë konsultimit dhe pjesëmarrjessë qytetarëve në proceset e pla-nifikimit. Nën siglën “Gjetja e ba-lancave mes benefiteve dhe shër-bimeve ndaj ekosistemeve ligati-nore”, rreth 150 pjesëmarrës ka-në shprehur shqetësimet, kanëdhënë vlerësime, sugjerime dheide, për prioritetet e ndërhyrjevedhe zgjidhjen e problematikavemjedisore të këtij ekosistemi.Gjetjet dhe sugjerimet e takimevetë hapura me qytetarët, do të shër-bejnë për hartimin e planit tëmbrojtjes së biodiversitetit lokaldhe shërbimeve që duhet t’i ofro-hen ekosistemit.

Vlen për t’u përmendur se në tëgjitha veprimtaritë e organizuarapër zbatimin e këtij projekti, par-tneriteti dhe bashkëpunimi meBashkinë e Shkodrës ka nxiturbanorët të jenë pjesë aktive e dis-kutimeve, debateve, vlerësimevedhe shprehjes së shqetësimevembi veprimtaritë e paligjshme tëzënies së peshkut jashtë sezonittë lejuar, zënies së peshkut jashtë

standardeve të madhësisë së le-juar, përdorimit të mjeteve të pa-ligjshme të peshkimit, mungesëssë menaxhimit të stokut, munge-sës së inventarit të sasisë dhespecieve, segmentimit të sipërfa-qeve ujore me rrjeta dhe prita, qëpengojnë hyrjen e specieve mig-ratore, bllokimin e kënetës sëDomnit dhe lagunës së Vilunit, qëhistorikisht kanë shërbyer si stre-hë e shumimit të peshkut, etj.Ndër shqetësimet e banorëve tëBashkisë së Shkodrës u prezan-tua si madhore ndotja e përqen-druar e ujërave të zeza në base-nin ujëmbledhës të Liqenit, i ciliështë listuar si një nga zonat mëtë ndotura, ku mbetjet kanë zënëvend kudo, por dëshira e madhepër ta parë atë në harmoni dhelulëzim, parashikon që e ardhmjatë jetë shumë më e mirë.

Nënkryetari i Bashkisë së Shko-drës, z. Arben Gjuraj, sekretarjae përgjithshme e Prefekturës,znj. Felek Brahimi, kryeinspekto-ri i Inspektoratit Shtetëror tëMjedisit, z. Edmond Tërthorja,drejtori i Drejtorisë së Zonave të

Mbrojtura, z. Agim Dardha, kanëqenë të pranishëm në të gjitha fo-rumet e lartpërmendura, dukekrijuar kushte përfaqësimi dhepërgjegjësie institucionale përshqetësimet e banorëve.

Programi EcoNord, me mbështet-jen financiare të BE, zbatuar ngaFORUMI Shqiptar Liqeni i Shko-drës, do të mbështesë rritjen ekapaciteteve lokale për shërbimendaj ekosistemeve natyrore dhembrojtjen e diversitetit biologjik.E veçanta e këtij projekti ështëdelegimi dhe përvetësimi i rezul-tateve të tij tek autoritetet vendoresi organet përgjegjëse për mena-

xhimin e qëndrueshëm të asetevetë rajonit. Kjo, për të siguruarplanifikimin e shërbimeve ndajekosistemeve dhe, në një të ar-dhme afatmesme, buxhetimin eshërbimeve ndaj ekosistemevenga Njësitë e Qeverisjes Vendore,si “pronare” të këtyre aseteve.Për shume informacion për Pro-jektin, mund të ndiqni faqen http://shkodralake.al dhe rrjetet sociale:https://www.facebook.com/forumi.liqeni; https://www.linkedin.com/lake.forum; https://twitter.com/ForumiLiqeni1

1 http://www.ramsar.org/sites-countries/the-ramsar-sites

VEPRIMTARI LOKALE PËR MBROJTJENVEPRIMTARI LOKALE PËR MBROJTJENVEPRIMTARI LOKALE PËR MBROJTJENVEPRIMTARI LOKALE PËR MBROJTJENVEPRIMTARI LOKALE PËR MBROJTJENE LLOJSHMËRISË E LLOJSHMËRISË E LLOJSHMËRISË E LLOJSHMËRISË E LLOJSHMËRISË BIOLOGJIKE DHEBIOLOGJIKE DHEBIOLOGJIKE DHEBIOLOGJIKE DHEBIOLOGJIKE DHE

ZHVILLIMINZHVILLIMINZHVILLIMINZHVILLIMINZHVILLIMIN E QËNDRUESHËM E QËNDRUESHËM E QËNDRUESHËM E QËNDRUESHËM E QËNDRUESHËM

4

Thesare të natyrës sonë

Sa kalon urën e Dragotitnë Tepelenë, rruga përnë Përmet gjarpëron

në një grykë të ngushtë, 13km të gjatë, gjithsesi panora-mike, me gjelbërimet e buzujë-rave të Vjosës, ngjirrave tëkaltra të lumit, që shfaqenherë pas here, arave rrip tëgjata dhe maleve thikë në tëdy krahët. Kjo është pjesamë mbresëlënëse e gjithë lu-ginës së Vjosës, një panora-më e bukur, të cilën e shijonvërtet, po qe se rrugën e kemarrë me qejf për në Përmet.Në gjithë atë grykë të ngu-shtë, që, kur përpiqesh tëshohësh majat, të bie kapeljanga koka, domosdo një nje-riu të ndjeshëm i ndizet fan-tazia dhe bën krahasimet meato që ka lexuar në libra apoka parë në filma...Nga të dy shpatet e gjatësisësë Grykës së Këlcyrës der-dhen burime të panumërta.Njëri nga këta është më i ve-çanti, ai quhet Burimi i Ujittë Zi, pasi pellgu ku derdhet,për shkak të thellësisë, du-ket i errët. Ujërat që zbresinnga shpatet, përveçse janëtë pastër, kristal, në fund, nëlumë, mbulohen nga një bi-mësi e dendur dhe rrepeshekullorë, që krijojnë mje-dise të mrekullueshme ...Në kërshëritë e Grykës sëKëlcyrës, një kompleksi in-dustrial uji, lokalit dhe buri-mit përbri tij, përshtypje tëbën edhe një objekt kulti,kushtuar ushtarëve grekë qëranë në Luftën Italo-Grekenë vitin 1940, në dukje i pa-qtë, por fyes dhe provokues,po të kesh parasysh moti-vin, kohën dhe mënyrën sesi u ndërtua. Në emër të she-njtërisë së këtij memorialiështë trazuar një çorbë e tërëgjeopolitike, që çdo udhëtariqë kalon aty nuk i bën gjëtjetër, veçse i prish humorin.Por, shyqyr që Këlcyra ësh-të disa minuta më tej, dhe qëtë gjitha lokalet që janë aty,si çdo gjë tjetër, edhe kafene bëjnë të mirë!...

Por, le ta lëmë këtë historidhe ta shijojmë këtë co-

pë herë këtu në Këlcyrë, njëqyetth i vogël province, mehistori të lashtë dhe të re.Ka shumë e shumë arsye qëkrahina e Skraparit me atë tëPërmetit të kenë afërsi engjashmëri me njëra-tjetrënnë shumë pikëpamje, aq sanjë i huaj vështirë t’i dallojë,ndërsa një vendës i kujdes-

shëm nuk e ka vështirë tëgjejë nuanca dallimesh ngamë të ndryshmet. Megjithatë,të dy komunitetet, në qoftëse do t’i quajmë kështu, rre-zatojnë një kulturë tradicio-nale shembullore, falë pozi-cionit të favorshëm gjeogra-fik, lidhjeve e marrëdhënievemidis tyre dhe me fqinjët etjerë, fateve të tyre të njëjtëhistorikë, lidhjeve shpirtë-rore me anë të martesave emiqësive, etj.Kufij Skrapari me Përmetinnë jugperëndim ka Taroni-nën, Qafën e Shelqit, Dërra-sën e Kajcës, Tendën e Qy-pit, në Vëndreshë deri nëValë është përroi i Bubësit.Ç’rrjedhin ujërat matanë, nëVjosë, është Përmet, dheç’rrjedhin në Osum, ështëSkrapar.Këta janë kufijtë natyrorë,njëkohësisht edhe admini-strativë, që ndajnë të dyrrethet.

Veç historisë, Këlcyrës ika dhënë emër rakia

dhe vera e famshme, ndosh-ta nga më të mirat në Shqipë-ri. Në periudhën socializmitkëtu ishte një nga fabrikatmë të famshme dhe nga mëtë mëdhatë në vend për pro-dhimin e pijeve alkoolikedhe verës. Në luginën e Për-metit, ku bën pjesë edheKëlcyra me Dëshnicën, kul-tivohen gati të gjitha varie-tetet e rrushit, muskati, ries-lingu, afuzaliu, sulltaninadhe debina autoktone. Lamënë fund merlotin, rrushin efamshëm që për herë të parënë Shqipëri ka hyrë në vitin1959 dhe që Përmeti e Këlcy-ra mbeti si “vendlindja” e tije dytë. Merloti i njohur iKëlcyrës ka veti specifike,përqindje të lartë sheqeri(alkooli), vjetrohet shpejtdhe s’ka nevojë për ngjy-rues artificialë. Është kjoarsyeja që merloti është njënga verërat më të degustua-ra dhe më të preferuara në tëgjithë vendin, konkurruesedinjitoze me verërat e impor-tit. Edhe tani në Këlcyrë përshkak të traditës prodhohetverë dhe raki, por jo në për-masat dhe sasitë e dikursh-me. Është ulur sasia e pro-dhimit të rrushit dhe fshatratpërreth e përpunojnë vetë.Si të gjitha qytetet shqipta-re, edhe Këlcyra jeton, ve-gjeton dhe “piqet me dhja-min e saj” me ato që sjellinemigrantët, me lokalet dhe

dyqanet e shumtë që me re-ciprocitetin e tyre mbajnë sapër bukë njëri-tjetrin.

Një pjesë e mirë e Skrapa-rit, zona e Vëndreshës,

Qendrës, Çepanit dhe Poto-mit, krahas pazareve të tjerëtë Korçës, Beratit dhe Kona-kut, ngisnin, sidomos përgjënë e gjallë, pazarin e Kël-cyrës. Pazari Këlcyrës ishtemë i lehti, më i qeti dhe më ishpejti për ta. Korça, psh,bënte katër ditë, Berati, triditë, kurse Këlcyra, një ditë,e shumta, për të mos e lodhurbagëtinë, një ditë e gjysmë.Veç kësaj megjithëse në pa-zarin e Këlcyrës vinin ngakrahina të tjera të Përmetit,të Pasmalit (Pogoni e Zago-ria), Malëshova, Kurveleshi,Krahësi, Tërpani e deri ngaKardhiqi e Gjirokastra, mehuqe e tabiate të ndryshme,këta tanët e ndjenin vetenaty si zot shtëpie, ishin mëtë sigurt, s’kishin frikë ngasherret, nga vjedhjet, ngamashtrimet, jepnin mall vere-sie e me të pritur, se i kishinkrahët e ngrohtë nga dësh-nicarët dhe përmetarët etjerë që i kishin pothuajse tëtërë miq.Pazari i Këlcyrës, krahasshkëmbimit të mallrave, shër-bente edhe për marrëdhënietë tjera, për lidhjet martesore,shkëmbimin e kulturave tëndryshme, të mënyrës sëjetesës, të marrjes së infor-macionit të ri për lidhjen me

Në stinën e veçantë të pranverës mund të njihemijo vetëm me kënaqësitë që na vijnë pas një dimri tëgjatë, por me pjesë të veçanta të natyrës, që duketsikur zbulohen vetëm në këtë kohë. Një prej tyre

mund të ishte Gryka e Këlcyrës, thënë ndrysheedhe si parajsa e njëmijë e një burimeve. Është një

nga vendet më piktoreske shqiptare e pasur meujëvara, burime, parqe e sidomos gjallëri natyrale.

Është peizazh karakteristik, ku ndërthurennatyrshëm bimësia barishtore, drurët pyjorë mebimësinë higro - hidrofile, që gjendet përgjatëburimeve ujore në shtratin e lumit Vjose, habi-tat ku shprehen mirë të gjitha tipet e bimësisë.Në largësinë rreth 3 km nga qyteti i Këlcyrësndodhen Rrepet e Grykës, objekt që funksiononsi pikë turistike. Peizazhi i drurëvë pyjorë, har-

monizuar me burime të bollshme ujore, ka vleraatraktive, estetike e ekoturistike. Përgjatëluginës Gryka e Këlcyrës gjendet burimi ujorUjët e Zi, që ruan kaltërsinë edhe kur përzihetme ujërat e lumit Vjosë.Ky peizazh ka vlera mjedisore të pazevendësue-shme, tepër çlodhës dhe rekreativ për vizitorët.Frekuentohet nga vizitorë vendas dhe të huaj.

Ruani Vjosën!

Ruani Vjosën! Është një thirrje që vjen nga jashtëdhe brenda vendit. Është lugina më e bukur dhe mëkarakteristike e Shqipërisë në të gjithë gjatësinë esaj. Por, fatkeqësisht, nuk mendojnë të gjithë kë-

shtu. Janë plot 25 HEC-e të projektuara për t’u ndër-tuar në Vjosë, më të mëdhenjtë janë ai i Kaludhit,Dragotit, Kalivaçit, Poçemit dhe Karbonarit. Nëseprojektet e HEC-ve vihen në zbatim, popullsia qërrezikon evakuimin është rreth 35 000 persona,lugina humbet karakteristikat dhe veçoritë e sajnatyrore. Ndaj Vjosa do ruajtur me çdo çmim!

Lumi Vjosa rrjedh në jug të Shqipërisë. Gjatësia esaj është 272 km nga të cilat 80 km janë në Greqi.

Ujëmbledhësi i saj është rreth 6704 km2, nga të cilat4365 km2 në territorin e Shqipërisë. Lartësia me-

satare e pellgut parashikohet 855 m. Burimi iVjosës janë malet e Pindit në Greqi. Lumi hyn në

Shqipëri në Perat. Në Shqipëri deri në Urën eDragotit lumi rrjedh nëpër një luginë relativisht të

ngushtë, me përjashtim të disa pjesëve të vogla tëgjera me tarraca të ulëta të vendosura në të dy anët

e lumit. Midis Këlcyrës dhe Dragotit lumi rrjedhnëpër grykën e Këlcyrës. Pas Selenicës brigjet elumit janë më të buta e më të ulëta. Vjosa derdhetnë detin Adriatik, në afërsi të fshatit Poro, në veri të

lagunës së Nartës.

gryka piktoreske e këlcyrësgryka piktoreske e këlcyrësgryka piktoreske e këlcyrësgryka piktoreske e këlcyrësgryka piktoreske e këlcyrësgryka piktoreske e këlcyrësgryka piktoreske e këlcyrësgryka piktoreske e këlcyrësgryka piktoreske e këlcyrësgryka piktoreske e këlcyrës

botën. Këlcyra kishte njëpostë xhandarmërie dhe njëpostë-telegrafë nga më tëvjetrat e nga më të rregulltatnë Shqipëri, të cilat në 1920-ën lozën një rol të jashtëza-konshëm për informimin dhebashkimin e forcave të Për-metit, Dëshnicës Skraparit eKurveleshit. Shpartallimi iitalianëve në Tepelenë dhevijimi më tej i forcave deri nëVlorë u përgatit në Këlcyrë.Po kështu ka ndodhur edhenë ngjarje të tjera historike siRevolucioni i Nolit në 1924-ën, Kryengritjen e Fierit në1935-ën, gjatë Luftës Nacional-çlirimtare për koordinimin eveprimeve luftarake të forca-ve luftarake të Skraparit meato të Zonës së Parë Opera-tive Vlorë-Gjirokastër, tëmbrojtjes të Kongresit tëPërmetit etj.

Si përfundim mund të the-emi se në përgjithësi pa-

zaret, por në rastin tonë, pa-zari i Këlcyrës nuk ishtethjesht një pazar, ai ishte njëqendër e madhe komunikimi,bashkimi e bashkëveprimi nëshumë aspekte, mbi të gji-tha, një urë miqësie midiskrahinave të tjera, veçanë-risht midis Skraparit e Për-metit, të cilat, si rezultat i kë-tyre lidhjeve, pothuajse ka-në të njëjtën histori, të njëj-tën etnokulturë, të njëjtënmënyrë jetese, të njëjtëngjuhë, të njëjtin aksent, atëtë Naimit të madh ...

5

G jithçka që merrpërsipër të shkr-uash, lind nga një

ngacmim, ardhur nga realitetiqë ti percepton ... Më pas,ulesh, merr penën dhe shkuan,në pajtim me gjininë e krijimitqë ke zgjedhur. Unë kësaj radhekam ardhur në “lulishten” e be-gatë të një inxhinieri silvikultor.Mjaft e pasur, e begatshme,edhe pse në tetëdhjetë vjetorine krijimit, gjendet në lulëzim tëplotë. Prandaj, e kam të thjeshtëtë përgatis një buqetë me luleshumëngjyrëshe e petlashum-të dhe t’ia dhuroj, duke i shk-ruar profesor Bajram Xhekos:Edhe njëqind vite të tjera, menjë jetë gjithnjë në lulëzim!

Jeta, e shkruarprej tij

Profesor Xheko shprehetse po udhëton me një opti-mizëm të paparë e rinor. Aishkruan: “... kam një ek-speriencë dhe njohje perso-nale, me një galeri të tërëkarakteresh e mentalitetesh tënjerëzve me prejardhje e nivelkulturor e edukativ të ndry-shëm, me punëtorë, fshatarë,intelektualë, nga qyteti efshati, të rinj e të moshuar, djeme vajza, burra e gra, të sinqertëe të ndershëm, të dashur e tëdrejtë, hileqarë e hipokritë tëdjallëzuar, gënjeshtarë edemagogë, egoistë e arroga-ntë, të etur për punë e dije dhedembelë e dallkaukë me dyfytyra, shokë e miq besnikë, poedhe nga ata që të buzëqeshine të lajnë e të lyejnë ballë përballë e nga mbrapa përpiqentë të kafshojnë ... Kam njohurnga afër intelektualë epersonalitete, jo vetëm tëpyjeve, por edhe të fushave tëtjera, si brenda edhe jashtëvendit. Por, mbi të gjitha, kamnjohur nga afër qindrastudentë të mi të dashur, ... tëcilëve jam përpjekur tu mësojsilvikulturën, udhërrëfyesen eshkencës pyjore, këtë libër tëmadh të natyrës, këtë poemësimfonike, me një muzikë tëveçantë “djepin ku përkundetpylltaria” (Letër, Toronto,korrik 2012).

Ky është mozaiku i jetës sekëtij veprimtari të shquar tëpylltarisë shqiptare, në rrafshine marrëdhënieve me njerëzit nëpërgjithësi e pylltarët nëveçanti. Dhe, më poshtë, po nëkëtë letër, lexojmë fillimet estudimeve të para të tij sipylltar: “… që nga viti 1950,kur në ish-Teknikumin Buj-qësor Kamzë, Dega Pyjore,shqiptova për herë të parë“SILVIKULTURA”, ndjej tëthem: Faleminderit Silvikul-turë! Faleminderit e mirë-njohje atyre që ma mësuan”.Dhe ja me sa respekt e mirë-njohje e kujton profesor Xheko,njërin prej mësuesve të tij:“Shumë nga kuadrot që upërgatitën me kontributin e tij(Jorgji Llavdës S.M.) kryesor,u diplomuan me vonë inxhi-nierë pyjesh, agronomë ose

zooteknikë, brenda e jashtëvendit, siç ishin Dh. Jançe, A.Pite, V. Dalla, P. Pajcini, P.Qirjaqi (Mitro), S. Buka, K.Selimi, K. Filipi, M. Koçi, A.Radovicka, G. Baka, J. Tho-mallari, A. Xhelaj, A. Manka,M. Dedenika, M. Taçi, I.Gugashi, V. Muçko, N. Shtylla,M. Çela, J. Kotemelo, Ç. Meh-meti, E. Petoshati, M. Kojani,S. Deshnica, R. Dyrmishi, Th.Garo, Z. Stajka, A. Ramaj eshumë të tjerë” (Letër, Toronto,nëntor 2012). Më tej profesorikujton praktikat mësimore tëdentrometrisë: “… i gjithëvreshti që fillonte ngaFakulteti i Veterinarisë, derite rektorati, në vitin 1950 kaqenë i veshur me një pyll tëvogël e të bukur dushku, kumësuesi ynë i shkollës sëmesme Pyjore, inxhi. JorgjiLlavda, bënte demonstrimin ehipsometrit për matjen elartësisë së drurëve ...”. Përsërishkëlqen kujtesa e tij, duke nadhënë me penelata të holla njëkujtim për një mësues tjetër dheprirjet miçuriniane që kishinfilluar të kultivoheshin nëshkollat shqiptare: “… në vitin1950, kur unë fillova shkollëne mesme Pyjore, sapo erdhënnë Shqipëri dy agronomët eparë, njëri diplomuar në ish-BS, Oresti Ciko, bashkëfsha-tar i Temo Mandilit dhe tjetri,Adem Deliu, kunati i inxhi-nierit të pyjeve Perlat Qorri, idiplomuar në Bullgari. Orestiu emërua mësues në Teknikum,kurse Ademi agronom nëMinistrinë e Bujqësisë”.

Pasi mbaroi Fakultetin ePyjeve në Brashova tëRumanisë (1961), i takoi tëpunonte disa vjet edhe nëPeshkopi (1966-1967). Për atëkohë, Prof. Bajrami shkruan:“Kujtimet edhe sot më vërtitennë kokë si fotografi dixhitalee më shfaqen para syve ... meMuhurin e Griknokën, Shum-batin e Kastriotin, Brezhda-nin, Melanin e Dovolanin,Cerjanin, Shupenzën, Zerqa-nin, Zall-Tërnovën, Peladhin,Qaf’Murrën, Selishtën, Lurën,Zall-Dardhën, Sllovën, bje-shkën e Korabit, ku jamngjitur shpesh me ish-Shefin eBujqësisë, Idriz Lalën, me ish-zv.kryetarin e rrethit HaxhiRama, flori njeri, gjithmonë iqeshur e i gëzuar, po edhe meish-Kryetarin e rrethit, HajriHoxha ...” (Toronto, mars 2012).

Në vitet 1968-1969, Pro-fesor Xheko ishte Drejtor iNdërmarrjes së Pyjeve nëBurrel, për ku ai i mëshon lapsitplotë zemërim, duke shkruar përnjë masakër të atyre viteve:“Për ilustrim, po përmendpyllin e dushkut disa hek-tarësh të Komgrazhdit, nëhyrje të Burrelit. Në gusht tëvitit 1968, fare pa pritur, papyetur njeri, pa marrë leje nga

organet përkatëse dhe paasnjë lloj studimi parapraknga specialistët e bujqësisë etë pyjeve, ushtria “sulmoi” py-llin e rrëzoi për tokë gjithçkandodhej në këmbë. Pylli uzhduk “sa hap e mbyll sytë”.Një masakër e vërtetë. Edhetokës i vinte keq për “vikti-mat”, që i kishte ushqyer erritur, detyrë që e kishte kryerme bujari prej mijëra vjetësh...” (Toronto, qershor 2015).

Në letërkëmbimet meslulishtarit të shquar agronomTomson Nishanit dhe profesorXhekos, lexojmë: “… në vitin1969 u emërova pedagog nëFakultetin e Pyjeve të ILB (sotUB, Tiranë). Më vonë avanco-va në detyrën e Shefit tëKatedrës së Silvikulturës dhe,që nga viti 1982 deri me 1989,kam kryer detyrën e Dekanittë këtij Fakulteti. Gjatë kohësmbrojta me sukses diserta-cionin për Kandidat Shken-cash dhe më vonë fitova ti-tullin “Docent”. Gjatë kësajperiudhe 23 vjeçare, që pu-nova në Fakultetin e Pyjeve,kam patur rastin ta prezantojatë dhe veten time në shumëaktivitete e takime ndërko-mbëtare” (Letër, qershor 2013).Dhe ja sa me hollësi e për-shkruan profesor Bajramivizitën e punës në Fakultetin ePyjeve të Helsinkit: “… nëFinlandë, në vitin 1984, kundejta rreth një muaj, krye-sisht në Fakultetin e Pyjeve tëHelsinkit, u njoha me planindhe programet mësimore tëatij Fakulteti, punën shken-core të pedagogëve e studen-tëve. Vizita shumë interesanteishin ato në Institutin eKërkimeve Pyjore në Oulu(qytet bregdetar në veri tëHelsinkit) i ndërtuar me njëarkitekturë moderne në mes tëpyllit me pisha. Profesori isilvikulturës në Fakultetit tëPyjeve të Helsinkit, më tre-gonte se në mjaft pyje atjekishte arritur mosha e shfry-tëzueshmërisë. Edhe pse rritjanatyrore vjetore nuk justifi-konte zënien e terrenit me pyjetë tillë, tashmë të stërpjekur,ata nuk i prisnin, po i mbaninashtu “të magazinuar”, ndër-kohë që vendi importonte çdovit lëndë druri nga Rusia dhevende të tjera” (Qershor 2013).

Edhe vizita në Romë i kalenë mbresa profesorit, i cilishkruan: “Aty kam qëndruardy muaj e gjysmë në vitin1987, pranë Centro di Spe-rimentazione Agricola e Fo-restale. Para Këshillit Shken-cor të atij institucioni pre-zantova referatin “Kërkimembi prodhimtarinë e pyjeve tëahut e të pishës së zezë nëShqipëri”. Profesori kujton segjatë kësaj kohe vizitoi edheSan Demetrion dhe vendosi njëtufë me lule në bustin e DeRadës (Toronto, mars 2012). Mekënaqësi ai kujton vizitën eshkurtër në Firence dhe nëAreco, ku rrugët e shtruara megurë i kujtonin Gjirokastrën.Lexojmë: “Firencen … e njohpak, kur, me ftesë të homo-logut, dekanit të atëhershëmtë Fakultetit të Pyjeve, bëranjë vizitë pune dyditore nëvitin 1989, ... ndërsa në Arecondejta afro 10 ditë në Insti-tutin e Kërkimeve Pyjore, qënë atë kohë drejtohej nga Prof.Rikardo Morandini. Me sa mëkujtohet, kjo qytezë shumë ebukur e Toskanës, është epasur me vepra arti të mesjetësdhe e përmendur për organi-zimin e festivaleve ndërko-mbëtare polifonike; si dhe përpërpunimin dhe prodhimet ebukura të argjendit ... Mekujtohet si tani kur ecja rru-gëve të shtruara me tulla të ku-qe dhe sidomos me pllaka tëgurta, te cilat më nxirrnin ma-llin e Qafës së pazarit në Gjiro-kastër” (Toronto, qershor 2013).

Pas ndryshimeve të mëdhanë politikën shqiptare, pro-fesor Bajram Xheko kapërceudete e oqeane dhe: “… nëShtator të vitit 1992, në Drej-torinë e Përgjithshme të Pyjevetë SHBA, pranë Departamentittë Bujqësisë, në Uashington,paraqita referatin prej 54faqe, duke dhënë një pano-ramë të plotë e gjithëpër-fshirëse mbi pyjet e Shqipërisë,prerjet, mbjelljet, rolin e tyrenë ruajtjen e ekuilibrit natyrordhe mbrojtjen nga erozioni,përpunimin e lëndës së drurite deri në përgatitjen e kua-drove të specializuar, nëpër-mjet arsimit pyjor të mesëm etë lartë, etj. Ky është doku-menti i parë i plotë mbi pyjet eShqipërisë që është depozituarndonjë herë në arkivin e Shër-bimit Pyjor Amerikan. Drejtorii Përgjithshëm dhe KëshilliDrejtues i atij Shërbimi Pyjori bënë vlerësimin më të mirëmaterialit të paraqitur dhepërgjigjeve për pyetjet e bëra”.Më pas Profesor Xheko merrpjesë “… në takimin ballkaniktë NGO-ve, organizuar në Sofjetë Bullgarisë (janar, 1992)mbi programet e punës dhestrategjinë e aktiviteteve tëardhshme. Aktivitet tjetër kaqenë pjesëmarrja në festimin

organizuar në Berlin (gusht,1992) me rastin e 100 vjetorittë Organizatës Botërore tëPyjeve (IUFRO) që zgjati afro10 ditë” (Letër, Toronto, qershor2013). Dhe vazhdon me: “Njëkumtesë mbi rolin e pyjeve nëruajtjen e mjedisit natyror nëShqipëri, mbajtur në Konfe-rencën Ballkanike në Selanik,etj.” ...

Në janar të vitit 1993Profesori doli në pension dhepo atë vit emigroi në Greqi, kukishte djalin, dhe qëndroi derinë shtator 1994, kur u larguapër në Kanada. Edhe atjevazhdoi të punojë për pyjetshqiptare dhe ja, lexoni çfarëshkruan vetë ai: “Në shtator tëvitit 1994, u ftova në një sim-pozium ndërkombëtar përpyjet, organizuar në Kanada,në qytetin Sault Ste. Marie,rrethuar nga pyje të bukura, icili ndodhet në kufi me Miçi-ganin. Në këtë simpozium, ubënë 45 referime nga të gjithakontinentet. Unë u paraqitame referatin: “Seedling-soil-nutrition relations of blackpine (Pinus nigra Arn.) inAlbania” (Toronto, qershor 2013).

Nuk duhet të befasoheniqë Profesor Bajram Xhekondjek me vëmendje gjendjen kujanë katandisur pyjet dhepylltarët e diskriminuar ngapolitika. Ai ka shkruar: “Natyranuk ka nevojë për njerëz.Njerëzit kanë nevojë për

Kolonjë, duke trajtuar me njëvështrim zhbirues dhe analizëshkencore dukurinë oktapo-diane të korrupsionit çerek-shekullor, si shkakun kryesortë shkretimit të mjedisit pyjorshqiptar.

Kauza e pyjeveNë korrespondencën tonë

të viteve 2011- 20116, ProfesorBajram Xheko shprehet mbipylltarinë shqiptare, dukerizgjuar kujtimet e tij, me anëtë një përshkrimi tërheqës e tëhollësishëm, si dhe analizaveqë u bën faktorëve politikë,mënyrës së qeverisjes ... Dheja dy shkaqet përse ushkatërruan me mijëra hektarpyje: “Drejtuesit e qeverisëdhe të shtetit në Shqipëri ekanë braktisur sektorin pyjornë mënyrë flagrante dhekeqadministruar pyjet përinteresa thjeshtë korruptive,kundër interesave kombëtareaktuale dhe për brezat që dotë vijnë”. Dhe, së dyti, më meforcë: “Shkatërrimi i pyjevetona është rezultat i njëveprimtarie e pasioni tëverbër, karakteristikë përpsikologjinë dhe instinktin enjeriut të egër e primitiv, tëpakulturuar e të paedukuar,që nuk njeh e respektonnatyrën, dukuritë dhe ligjet esaj të hekurta, që nuk njehbio-ekosistemet që ekzistojnë

Kauza e shenjtë e një silvikultoriAutoportret i Prof. Bajram Xhekos Nga Dr. Selman MEZIU, Ish-student i tij

Prof. Bajram Xheko

Prof. B. Xheko mes një grupi studentësh (1975)

natyrën!”, ku nënvizon:“Eshtë një studim bazuar nënjohuritë dhe eksperiencëntime personale mbi 60 vjeçarenë shërbim të praktikës dheshkencës pyjore shqiptare. Kjopërbën njëkohësisht edhe njëkontribut modest për mendi-min pyjor shqiptar” (Letër,korrik 2015). Dhe më pas, njëtjetër analizë dukurive social-politike, që kanë shkretuarmjedisin pyjor në Shqipëri,titulluar “Vrasësit serialë tëpyjeve shqiptare!”, shkruar me20 janar 2016. Ku analizohenbatërdia në prerjet rrafsh tëpyjeve të Munellës dhe zhduk-ja përfundimtare e pyllit monu-ment natyre të Shelegurit në

në natyrë dhe ndërveprimine tyre në kuadrin natyror”(Letër, Toronto qershor 2014).Eshtë e natyrshme revoltashpërthyese, e cila theksohetsidomos kur shkruan përParkut Kombëtar të Lurës, qëProfesori e njeh shumë mirë:“... kur lexova mbi Lurën, mëkujtohen edhe një herëbukuritë e dikurshme të saj,që më ftojnë të dënoj e tëmallkoj qeveritë për këtëkasaphanë bioekologjike,për këtë katastrofë që kanëshkaktuar, për këtë krim ndajnatyrës së bukur shqiptare, tëcilën e kthyen në shkretëtirë,për këtë krim ndaj popullit e

Vijon në fq. 7

6

Gazetari dhe kineasti Fuat Me-melli, festoi 70 vjetorin e ditë-lindjes. Në një mjedis të ngroh-

të shqiptaro-familjar në Boston, familja,miq, shokë, ish-kolegë dhe sinicarë, umblodhën për të ndarë çaste gëzimi dheurimi. Në një atmosferë elektrizuese nga“elektronet” Memelli: Gledis, Elton dheRezarta, në atë sallë dukej se kishin “zë-britur” 70 vjetët e një burri-baba, bashkë-short, koleg, gazetar, krijues, kineast dheredaktor, organizator komuniteti dheshok i shokëve. Sinicari Fuat Orhan Me-melli, sikur është ulur “këmbëkryq” në70 “godinat-vite” të jetës së vet dhe thi-njat e bardha të shpurpurisura pak, tëkujtojnë pendët e pulëbardhave, që flutu-rojnë e fluturojnë … I dehur nga gëzimi imiqve të shumtë, djali i vetëm i xha Or-hanit të Sinicës së Devollit, duket sikurnga maja të një 70 katshi thotë: “Nuk kagjë më të bukur se jeta e mbushur medashuri, shëndet e trashëgimi …”.Ky 70 vjeçar, në një çast ndihet po aqfëmijë sa një 7 vjeçar. Duke qeshur,merr fizarmonikën dhe këndon “për ze-shkanen” në ditëlindjen e vet, që përkoincidencë e ka më 14 shkurt, ditën eShën Valentinit. Këngët korçare, tingë-llojnë bukur e dhimbshëm në të ftohtin ehidhur të shkurtit në Boston.Ndërsa je pjesë e një gëzimi familjar, kusheh brezat dorë për dore dhe të ardhurnga shtete e kontinente të ndryshëm, kursheh peshkopin sinicar Ilia Ketri (lindur erritur në SHBA me një shqipe të pastër)të ulur thjesht midis mysafirëve, kur ta-kon Prof. Niko Ketrin e bashkëshorten evet, Suzanën, kur shtrëngon dorën mekrijuesin pogradecar, Istref Haxhillari,apo studiuesin dhe autorin, Thanas J.Gjika, kur troket gotën e rakisë me agro-nomët nga Gjirokastra, Kostandin Moskoe Grigor Çaro, apo kur mëson se PetritDuka nga Elbasani, i sapozbarkuar nëAmerikë, ka punuar 40 vjet në të njëjtënndërmarrje në Elbasan dhe është “ba-xhua më i mirë i Fuatit”, përpiqesh tëshkosh përtej këtij momenti bashkuesdhe të kërkosh diçka më tepër: çfarë isjell këta njerëz në një festë të tillë? Cilaështë ajo fuqi bashkuese e shqiptarëve,që bëjnë rrugë e rrugë për të qenë ba-shkë? Është thjesht “sebepi Fuat”? Janë70 vitet e jetë së tij, apo diçka tjetër?Më duket se në këtë rast, është diçkapërtej një ditëlindjeje. Besoj se bashkimetë tilla të shqiptarëve, janë një himn përjetën dhe gëzimin familjar. Janë një “kul-tizim” i të qenit bashkë të familjes, fëmi-

jëve, nënës, babës, krushqve të tashëm eatyre të nesërm, që vijnë të gëzohen sëtoku. Bashkime të tilla, janë festë e jetës,përkëdhelje e ndjenjës njerëzore, shpalo-sje vlerash e gumëzhitje në shpirtin qënuk ngopet me dashuri për njeriun dhejetën. Në kësi rastesh, njerëzit që vijnëprej diku, sërish bashkohen këtu. Jo ra-stësisht sinicarët në këtë takim ishin “pa-kicë dominuese” sepse duket se të lin-durit në këtë fshat, e kanë të vështirë tëharrojnë njëri-tjetrin, edhe pse nuk men-dojnë apo gjykojnë njësoj. Sinicarët, kanënjë brumë miqësor, të gatuar herë nëxhami e herë në kishë, por gjithsesi të“pjekur” në të njëjtin diell. Është ky tharm,që njerëzit e këtij fshati, të përfaqësojnënjë dukuri interesante, si në Shqipëriashtu dhe në Amerikë.Jo vetëm në vjersha,libra,filma dokumen-tarë (ai ka disa çmime ndërkombëtarëpër filmat e tij dokumentarë), veprimtaritë shumta me Shoqatën e GazetarëveShqiptarë të Bujqësisë, Shoqatën “Devo-lli”, Klubin “Miqtë e Dritëroit”, etj, por,thellë-thellë, në themelet e “godinës 70katëshe”, është vendlindja, Sinica, si njëëndërr e bardhë rinie e pasrinie, si njëfluturim frymëzues, që i ndjell rininë dhefëmijërinë, duke e bërë të ndihet i tillëedhe pas 7 dekadash.Kjo ditëlindje më fut më tepër në mendi-me për jetën time dhe jetën tënde, dë-shirat e mia dhe të tuat, për ëndrrat qëjetuam dhe ato që harruam, për hallet e

Meditime dhe përsiatje në70 vjetorin e Fuat Memellit

Nga Shefqet MekoMinnesota- SHBA

mia dhe të tua, për atë që bëmë e nukbëmë dot mirë, për atë që ëndërruamdhe nuk e shijuam kurrë dhe për atëshije të hidhur që na kanë lënë të tjerët… Ja pse këtu shoh një Fuat ndryshe.Një Fuat që sërish bashkon njerëz dhendan mendime. Një Fuat që e sheh jetënndryshe mbas “furtunave” të paparashi-kuara që ka kaluar në Tiranë. Mukadesi,nëna e katër fëmijëve, bën një vetëpohimngazëllues në ditëlindjen e burrit të vet:“Burri për mua?! Nuk është vetëm ai qëtë puth e përkëdhel. Ai është shpresadhe fuqia e një gruaje, siguria dhe mbë-shtetja, burimi dhe ngazëllimi i ndjenjave,besimi që nuk thuhet kurrë, kurajë që të

ndjek ngado. Burri është shpirti, krenariadhe pamposhtmëria e një gruaje. Ky kaqenë Fuati për mua …”. Maka Memelli(Mukadesi) është pjesë-trimëria e Fuatit.Ajo me shumë mundime i ka qëndruarsfidës në Shqipëri, duke rritur dhe edu-kuar 4 fëmijë, kur Fuatit i duhej të shko-nte me shërbime poshtë e lart Shqipërisë.Ja dhe një arsye tjetër pse ky “glorifi-kim” i një ditëlindjeje, ka të bëjë me glo-rifikimin real të familjes së bashkuar përta përballuar jetën, duke u dhënë fëmijë-ve shanset dhe lirinë që meritojnë.Në “universin” 70 vjeçar të Fuat Meme-llit, ke aq shumë për të thënë dhe prapënuk i ke thënë të gjitha, sepse Fuati kabërë aq shumë, për këdo dhe kudo. NgaSinica ku lindi, deri në Boston ku jeton

tani, rruga e Fuatit është sa e bukur, aqedhe e mundimshme, sa me këngë, aqedhe me lot, sa me arritje, aq edhe medëshpërime. Sinicari duket sikur udhëtonduke belbëzuar vargjet e bukura të Dri-tëro Agollit: “Devoll, Devoll”. Bashkë-devolliu i Agollit, është një mik i madhditëlindjesh. Jo rastësisht me atë kamfestuar 40 vjetorin tim në Kopenhagën tëDanimarkës, në vitin 1999, ku ishim nënjë kongres gazetarësh. Jo rastësisht aika qenë për 12 vjet në krye të Shoqatëssë Gazetarëve Shqiptarë të Bujqësisëdhe ka festuar ditë të shënuara për kole-gët. Ai i ra cep më cep Shqipërisë, inter-vistoi, gërmoi me penë e kamera, jetën

dhe biznesin e fermerëve shqiptarë ...Me kamera e laps, sinicari i Devollit, kashënuar kështu edhe hapat e jetës së vet.Sot Fuati dhe Maka jetojnë në Boston,falë sakrificave dhe tejvështrimit tëvajzës se madhe Gledisit, që krenarishtpër Fuatin dhe Makën, ka një pozicion tërëndësishëm në një nga bankat më tëmëdha të Amerikës. Po aq krenarë atajanë dhe për vajzën tjetër, Rezartën,djalin e madh në Kanada, Eltonin dhedjalin tjetër, Erjonin, punonjës në një ba-nkë në Tiranë.Nuk mund të mos kujtosh momente tëjetës, ndërsa shikon se çfarë transfor-mimi ka marrë jeta e një njeriu, që sigazetar, 6 vjet në TVSH e më pas në“ombrellën” e Ministrisë së Bujqësisë.

Ndaj kur sheh fuqinë dhe fytyrëçeljen qëtë jep liria, kupton më mirë se sa për-dhunuese ka qenë jeta jonë në Shqipëri.Ja pse kjo ditëlindje është sërish një“himn” i jetës, shëndetit, gëzimit, fami-ljes. Unë jam ndjerë krenar kur shihjaatë “tornado” dashurie mes fëmijëve tëFuatit për babain e tyre, dhe atë respektpër shokët e miqtë e tij. “Kjo është ma-gjia shqiptare”, isha gati të klithja ngamomenti i jetuar. Sepse nuk ka si da-shuria e prindërve për fëmijët e tyre.Veçmas prindërit shqiptarë janë “vetë-flijues” të pashembullt për fëmijët e vet.Fuat Memelli, është tashmë qytetaramerikan. Ai kontribuon me mundësinëvet që në Boston të ruajë mëvetësinëkulturore shqiptare. Ndaj edhe në ditë-lindjen e vet, ai i këndoi jetës me fizar-monikën e tij.Në ditëlindjen e Fuatit, si “elektrone” tëndritshme, Gledisi, Rezi dhe Toni, rre-zatonin magjinë e dashurisë të fëmijëvepër babain dhe nënën e tyre. Ajo ishteedhe “kurora” më e bukur e këtij ba-shkimi. Fuati është një optimist i heshturdhe këngëtar dashurie, sërish merr “de-koratën” e lavdisë familjare, “vulosur”nga gruaja dhe katër fëmijët e tij. E ç’iduhet tjetër dekoratë këtij burri, kurgjithë familja “voton” unanimisht:“Faleminderit baba i shkëlqyer!”Çdo fjalë tjetër, është e tepërt.Natyrisht, duke pasur akoma një“elektron” në Tiranë, Fuati mezi pret tëkthehet e të bëjë një “70 vjetor të dytë”aty ...Në këtë ditëlindje, të gjithë e urojnëFuatin: “Edhe 100 miku ynë”!

F. Memelli me Sh. Mekon

F. Memelli 70 vjeçar

F. Memelli me pjesëtarë tëfamijjes (në foto edhe nënë

Xhevrija e paharruar)

Një foto me pjesëmarrës në takimin e organizuar me rastin e 70 vjetorit

7

Vaji i kungullit, me prejardhje nga zona më e gjelbër e Austrisë (Steiermark), kangjyrë të errët, aromë të këndshme dhe është i njohur për vetitë e tij të shumtaantioksidative e shëruese.Përmban Selen dhe Vitaminë E, të njohura për efektin antioksidant dhe përmbrojtjen e organizmit nga radikalet e lira.Ul kolesterolin, në sajë të përqindjes së lartë të acidit linoleik dhefytosterolit.Ka veti antiinfektive dhe përdoret për trajtimin e artritit reumatoid.Përmban gjithashtu vitamina C, beta-Karoten, hekur, kalcium, kalium dhemagnez.Vepron si vazodilatator (pra zgjeron kapilaret) dhe kështu ul tensionin elartë në sajë të acideve yndyrore të pangopura (omega3), dukeparandaluar sëmundjet e zemrës dhe të fshikëzës së urinës. Ky vaj ështëgjithashtu i njohur për efektin pozitiv në kancerin e prostatës.Këshillohet të përdoret në sallaturina dhe në disa gatime. Ka shije të veçantëe të këndshme arre dhe njihet si delikatese në shumë restoranteevropiane.

Cel: +355 66 66 79 059

Vaji i farave të kungullit(Cucurbita pepo var. styriaca)

Lidhja midis jetës moderne me niveletnë rritje të sëmundjeve kronike, tëzemrës, obeziteti, stresi dhe

shëndeti i dobët mendor, është shqetësimnë të gjithë botën. Kostoja që ka të bëjë mekëto sëmundje është barrë e madhe nëbuxhetet kombëtare të shëndetit publik tëtë gjitha vendeve. Në përmirësim të kësajgjendjeje, politikëbërësit gjithnjë janë dukekërkuar alternativa për parandalimin si njëinvestim me kosto më të ulët dhe si trajtimmjekësor më efektiv. Vëmendja është kthyerdrejt bashkëveprimit mes mjedisit dhemënyrës së jetesës. Faktorët kryesorë, qëpo e krijojnë këtë gjendje janë: Popullsisëmundësia për punësim i zvogëlohet; rritetniveli i stresit mendor, që lidhet me jetënurbane; veprimtaritë zhvillohen në mjedisetë ndotura dhe shpesh të rrezikshme, etj.Për parandalim dhe përmirësim të gjendjes,si “terapia” më e mirë konsiderohet Natyra.Hapësirat dhe elementet natyrore, si drurëte veçuar apo dhe ata që formojnë pyjet,

21 Marsi është shpallur “DitaNdërkombëtare e Pyjeve” (IDF)nga Asambleja e Përgjithshme eOKB, që në vitin 2011 - Viti Botë-ror i Pyjeve. Në “Ditën Ndërko-

mbëtare të Pyjeve”, vendet ebotës inkurajohen të ndërmarrinnisma, të organizojnë aktivitete,që përfshijnë pyjet dhe drurët

pyjorë, të organizojnë fushata përmbjelljen e pemëve, të punohet

për të rritur informimin dhendërgjegjësimin për rëndësinë

e këtyre ekosistemeve.

Pyjet dhe uji, është tematika krye-sore e “Ditës Ndërkombëtare tëPyjeve në vitin 2016”. Synohettë nxirret në pah roli i pazëvendë-sueshëm i pyjeve për mbrojtjen,shtimin dhe cilësinë e ujit në planet.

Pyjet, pemët dheshëndeti i njeriut

GJON FIERZAAgjencia Kombëtare e Mjedisit

konsiderohen mundësia më e mirë për tëpërmirësuar këto probleme shëndetësore.

Pyjet dhe pe-mët në shumëmënyra, kon-tribuojnë përmjedis të qën-drueshëm e tëshëndetshëm tëjetesës; për shë-ndetin individualdhe publik. Dru-rët pyjorë kanëmundësinë për të

rivendosur ekosistemet e degraduara, përtë siguruar ushqim, produkte mjekësore etë tjera, që kontribuojnë në shëndetin enjeriut. Vetëm pyjet mundësojnë disashërbime mjedisore, si: Mbrojtje ngarrezatimi diellor, mbrojtjen e ajrit nga ndotja,mbrojtje nga erërat dhe zhurma. Vetëmmjedisi pyjor arrin të krijojë mikroklimë tëpërshtatshme për njerëzit dhe faunën,mbrojtjen e burimeve ujore dhe të pjellorisësë tokës, parandalimin e erozionit, zbutjene ndryshimeve klimatike.

Për vendet në zhvillim, konsiderimi ipyjeve si një nder elementet kryesorë tëzhvillimit, shërben si mjet i fuqishëm për tëndaluar mbipopullimin e zonave urbane.Pyjet urbane shërbejnë fuqishëm për tëmbrojtur burimet e ujit të pijshëm dhendotjen nga ujërat e zeza. Në mjediseurbane me sipërfaqe të pjerrëta, janë mjetimë i rëndësishëm në kontrollin e erozionitdhe të rrëshqitjeve të tokës.

mirëqenies së tij dhe përparimit të vendit në rrugën evropiane. Për më tepër, shkatërrimi ipyjeve dhe sidomos i Parkut Kombëtar të Lurës, është një krim akoma më i madh për brezat eardhshëm. Turp për ne të gjallët nga mallkimi i atyre që do të vijnë pas nesh!” (Toronto, nëntor2013). Profesor Xheko dënon, demaskon dhe urren heshtjen mbi kasaphanën e ushtruar mbisipërfaqet pyjore nga institucionet e organizmat e ndryshme, duke u shprehur: “… Bie në syqëndrimi pasiv dhe heshtja e thellë e institucioneve dhe organizmave pyjore, që ende ekzistojnësi pjesë e administratës shtetërore, sado rudimentare që mund të jenë, dhe e kolegëve tanë nëShqipëri, në vend që të jenë të parët për ta ngritur zërin në “kupë të qiellit”, t’i venë gjoksine të jenë në ballë të kësaj lufte të shenjtë për ekzistencën e pyjeve” (Toronto, maj 2014).

Por, mjerisht, profesori bie në një pesimizëm ekstrem, kur shkruan: “Do të fillojë kështu edhepër pyjet “viti i parë i erës së re” ... për të pritur 2000 e kusur vite të tjera, deri sa të riformohetpylli, me pishnajat dhe ahishtet e rralla natyrale e të virgjra, në përmasat dhe pamjet magjepsësesi ato të Tuç-Munellës, Qafë Malit e Lajthizës, Kryeziut, Krrabit, Livadh Hamzit e LivadhKabashit, Vermoshit e Cukalit, Kolosjanit, Arrnit, Fanit, Oroshit, Vinjollit e Balgjajt, Masdejës,Qafështamës, Bizës, Stravajt, Steblevës, Bishnicës, Ballabanovës, Gërmenjit, etj., diamante tëvërteta, të gjelbra, pothuaj të pakta në Evropë, që “lulëzonin” e mbulonin dikur territorin eShqipërisë. Kur i kujtoj tani këto bukuri mahnitëse e jetike për Shqipërinë dhe shqiptarët, qëpothuaj janë zhdukur, ndjehem i brengosur e i revoltuar” (Letër, Toronto prill 2014).

Së fundi, nisur nga fakti që prej shumë vitesh Profesor Bajrami jeton në Kanada, sjell njëparagraf nga jeta e atjeshme dhe bën një lutje: “Asnjë nuk guxon të të bëjë shantazh, kërcënim,presion apo frikësim e dhunë. Këto janë terma të panjohura e të papërdorshme në fjalorin epërditshëm të komunikimit. Në të kundërtën, dinjiteti, personaliteti dhe integriteti i njeriutkëtu përfaqësojnë në vetvete norma të paprekshme dhe të barabarta për t’u respektuar ngacilido qoftë ky, punëtor apo kryeministër i Kanadasë. Kjo që po them nuk është dhe s’ka asgjëtë përbashkët me propagandën vulgare, por është një realitet që e prek, e shijon, e ndjen dhee mbron me fanatizëm çdo banor e qytetar i këtij vendi të madh. Dhëntë zoti që edhe Shqipëriatë bëhet një ditë si Kanadaja. Kjo është dëshira ime e zjarrtë!” (Letër, Toronto qershor 2013).

* **

Nuk kam bërë tjetër, veç mblodha lulet shumëngjyrëshe nga kopshti i jetës së Profesor BajramXhekos, të mbjella qysh në lindjen e tij në Tiranë, më 26 mars 1936. Fillova të formoj buqetën meato, si shprehje mirënjohjeje e një nxënësi, teknikumasi, tekniku pyjesh, studenti, inxhinieri pyjesh,pedagogu, dekani, shkencëtari të silvikulturës shqiptare. I cili edhe në majëmalet e jeshiluara tëtetëdhjetë vjetorit shkruan për pyjet, atdheun, letërsinë, muzikën, psikologjinë dhe problemetmjedisore e pyjore me shumë pasion, inteligjencë të rrallë, memorieje të fuqishme ...

Firence, 13 mars 2016

Pyjet, pemët dheshëndeti i njeriut

shëndetin dhe mirëqenien e njeriut, deri tanikanë qenë të kufizuara. Shëndeti i njeriutnuk është vlerësuar si komponent i rën-dësishme në dimensionin social tëpylltarisë. Nga viti 2013 studimet në këtëfushë kanë qenë të mëdha dhe kanë filluartë publikohen rezultatet e gjetura.

Shëndeti dhe mjedisi janë të lidhurangushtë me çdo profesion. Përvoja shken-core dhe të kuptuarit në këtë fushë kërkonbashkëpunim midis studiuesve në shën-detësi, mjedis dhe shkenca sociale, si dhepërfshirjen e ngushtë të agjencive tëzbatimit. Nga menaxherët e pyjeve kërkohette njohin, të inkurajojnë e promovojnëpraktikisht për publikun kontributin e madhtë pyjeve në shëndetin mendor, krahasefekteve mjedisore.

Profesionistët e pyjeve, ata shën-detësorë dhe planifikuesit urbanë duhet tëmarrin përsipër dhe të kenë fokus kryesorrolin e pyjeve urbane në shëndetin e njeriut:Vendosja e dialogut, partneritetit dheshkëmbimi i informacionit ndërmjet ak-torëve të ndryshëm, që lidhen me pyjet,shëndetin e njeriut dhe mirëqenien,shkencëtarët nga disiplina të ndryshme(shëndetësi, pylltari, mjedis, shkencat so-ciale) politikëbërësit, agjencitë kërkimore,zbatuese e financuese, merr rëndësi dheka rol të veçantë, jo vetën për ditët e sotme,por për perspektivën e rolit të pazëvendë-sueshëm të pyllit në shëndetin e njerëzve.

Pyjet dhe pemët konsiderohen mjeti mëi mirë për të luftuar stresin e qenievenjerëzore, për të përmirësuar mirëqenienpsikologjike, në proceset e shërimit meshpejtësi dhe rritje të kapacitetit mendor.

Rekreacion në natyrë është bërë elementi rëndësishëm i një jete të shëndetshme;ilaçi më i mirë kundër një “jete moderne” tëndarë nga natyra. Pyjet dhe pemët janë tëlidhura me aftësitë për punë të njerëzve, meveprimtarinë shoqërore dhe pjesëmarrjensociale, mundësojnë stil të jetës ekolo-gjikisht të qëndrueshme. Njerëzit me nevojatë veçanta, të moshuarit, fëmijët ose meaftësi të kufizuara, i kanë të domosdoshmeose si terapi më të mirë veprimtaritë nëmjedise natyrore me pyje. Pyjet sigurojnëparametrat për ushtrime fizike, që sjellinefekte pozitive shëndetësore tek të gjithakategoritë dhe moshat e njerëzve.

Rolit shoqëror të pyjeve deri tani i ështëdhënë pak vëmendje edhe në politikënndërkombëtare, ndërkohë ai rol meriton dhepo merr vlerësim më të madh. Studimetmbi ndikimin e pyjeve dhe pemëve në

Vijon nga fq. 5

8 E N G L I S H

This project is funded by the European Union

KËSHILLI BOTUESPhD.C E. Imeraj, A. Sokoli, Mrs. LinditaManga, Dr. A. Petto, Prof. dr. B. Lushaj,Prof.as. dr. E. Toromani, MSC J. Gjini,Dr. D. Pistoli, Prof. dr. A. Postoli, A.Gacaferi Financë, marketig:

Msc. Gj. Fusha

REDAKSIAV. Hoxha (Kryeredaktor),Gj. Fierza (Zv.kryeredaktor),F. Memeli, dr. R. Jata, A. Seci

Kontaktoni:erinda 001@gmail.comvelihoxha@yahoo.com - 068 21 42 098

Klubi Ekologjik, LezhëGazeta “Kurora e Gjelbër”Nr. llogarie: 0110154266www.ecl-albania.org

The implementation of theproject “Local activities forthe protection of biodiversityand sustainable development”is one of the activities of“Lake of Shkodra AlbanianForum” organization, fundedby European Union fundsthrough the program EcoNord in the Municipality ofShkodra. The project is a newplatform for cooperationbetween civil society organi-zations in Shkodra and unitsof Local Government, aimingthe strengthen of the coope-ration in the common interestareas.

Further, the project area forwhich we work within an areaof 49.562 ha1 is recognizedand ranked on the list ofareas of international impor-tance under the RAMSARconvention. This area wasdeclared a RAMSAR site onFebruary 2, 2006. In this con-text, this project enabled thecelebration of the 10th anni-versary of the promulgationof this ecosystem as RAMSAR Site, through RAMSARSecretariat 2016 slogan“Wetlands for the Future -Sustainable Living”, activityconducted on February 2,2016. In this event with opencommunity platform, atten-ded by 300 participants, wasmade possible promotion ofnatural, tourism, eco-tourism,economic and social valuesof this ecosystem; celebra-tion of World Wetlands Dayand Celebration of the 10thanniversary of the declara-tion of the wetland complexof Shkodra Lake and BunaRiver as “ Area of SpecialInternational Importance”.On this occasion nationaland local authorities presentexpressed their commitmentto intensify the precautionson the protection and sustai-nable management of naturalresources in the region ofShkodra. This day’s activitywas associated with thedistribution of informationmaterials to increase publicawareness and encouraginglocal authorities to provideservices to natural ecosys-tems. At the same time, theartistic concert performed bythe youth of Shkodra city,warmed the festive atmos-phere on February 2nd,known as World WetlandsDay, simultaneously the 10thanniversary of the proclama-tion of the wetland complexShkodra Lake and Buna Riveras RAMSAR Site.

In the first phase the projecthas conducted threecommunity-based forums,involving all the former muni-cipalities of the region ofShkodra, which are already

administrative part of theMunicipal of Shkodra. Openforums with citizens areorganized in AdministrativeUnits Guri i Zi, Velipojë andShkodra. These forums aimedthe addressing of the issuesand concerns of residentsregarding the sustainable useof ecosystem resources ofwetland Lake Shkodra - RiverBuna - Laguna Viluni, add-ress of benefits of citizens,real potentials of the benefitsof local residents, as well asproposals to achieve a balan-ce between profitability andservice to the ecosystem. Atthe same time, civic forumsconsisted in achieving a newdimension to the consultationand participation of citizensin the planning process. Un-der the slogan “Finding thebalance between benefits andservices to wetland ecosys-tems”, about 150 participantshave expressed concern, gi-ven estimates, suggestionsand ideas on the priorities ofintervention and resolutionof environmental issues ofthis ecosystem. The conclu-sions and recommendationsof meetings with citizens, willserve for drafting the localbiodiversity protection andservices that should be pro-vided to the ecosystem.

which historically have ser-ved as shelter of fish spaw-ning etc. Among the con-cerns of the residents of theMunicipality of Shkodra itwas introduced as a majorconcer the pollution of con-centrated wastewater at thecatchment basin of the lake,which is listed as one of themost polluted areas, wherethe pollution have takenplace anywhere, but thedesire to see it in harmonyand bloom predicts a muchbetter future.

Deputy Mayor of Shkodra,Mr. Arben Gjuraj, SecretaryGeneral of the Prefecture,Mrs. Felek Brahimi, the Chiefof the State Inspectorate ofEnvironment, Mr. EdmondTërthorja, Director of Protec-ted Areas, Mr. Agim Dardha,were present in all the aboveforums, creating conditionsof representation and insti-tutional responsibility for theconcerns of residents.

EcoNord program, with finan-cial support from the EU, im-plemented by Lake of Shko-dra Albanian Forum, willsupport the capacity increaseof local services to naturalecosystems and biologicaldiversity protection. Thefeature of this project is thedelegation and appropriationof the results to local authori-ties as bodies responsible forthe sustainable managementof the region’s assets. Inorder to provide planningservices to ecosystems and,in a medium term future,budgeting services to eco-systems from Units of theLocal Government as “owner”of these assets.

For more information regardingthe project, http://shkodralake.al and the socialmedia accounts: https://www.facebook.com/forumi.liqeni; https://www.linkedin.com/lake.forum;https://twitter.com/ForumiLiqeni1

1 http://www.ramsar.org/sites-countries/the-ramsar-sites

SPECIALIST THOUGHT

The Forest Draft Law Helps TheForest Economy Liquidation

Prof. Dr. Anesti POSTOLI

On the “Summer Day” on 14th of March, as part ofWorld Forest Day, a group of forest engineers,former students of the 1988 to 1993 years at theFaculty of Forest Sciences, planted 500 soft pineseedlings at the National Park Divjakë-Karavasta.Abdulla Diku, one of the initiators of the event, said:“This is the beginning of a symbol long-term project,where we, as a group of colleagues, will continuefor many more years to plant and care for theseseedlings. We want to create a forest - the forestcluster, to hold our name “The Forest of Engineers”.The motto of this environmental project is:“Perpetuate our name with the life of a forest” ...

OUR NATURAL TREASURES

Scenic Gorge of Këlcyra

In the special season of spring we can enjoy notonly the pleasures that come after a long winter, butwith special part of nature, which seems that aredisclosed only at this time. One of them could beGorge of Këlcyrës, otherwise known as a paradiseof a thousand sources. It is one of the mostpicturesque places of Albania enriched withwaterfalls, fountains, parks and especially withnatural vivacity.

Page 1, 2

Page 4

Lake of Shkodra AlbanianForum implements thisproject in partnership withthe Municipality of Shkodraand in close cooperation withthe responsible agencies forProtected Areas, RegionalEnvironmental Agency andthe State Inspectorate ofEnvironmental Protection.Implementation of thisinitiative is realized throughthe promotion of best practi-ces in the conservation ofbiodiversity and provision ofservices to natural ecosystems.

It should be noted that thewetland ecosystem “Lake ofShkodra –Buna River – Lagu-na of Viluni” is the inspirationof this project, which is aspare key of Balkans biodi-versity area, with a wide va-riety of habitats and land-scapes that represent theshelter of native flora and fa-una and, at the same time,55% of all European fauna.

Local activities for the protection of biologicaldiversity and sustainable development

Dr. Djana BEJKO - Project Leader

Page 1, 3

It is worth mentioning that inall the activities organized forthe implementation of thisproject, the partnership andcooperation with the Muni-cipality of Shkodra has urgedresidents to be active in dis-cussions, debates, evaluatio-ns and expression of con-cerns over illegal fishingactivities off the permittedarea, the season permitted ,substandard size allowed, theuse of illegal fishing tools,lack of management of in-ventory, lack of inventory onquantity and species, segmen-tation of water surfaces withnets that hamper migratoryspecies, blocking of Domnimoor and Lagoon of Viluni,