KIRMIZI FİGÜR TEKNİĞİ

M.Ö. 525-375

GİRİŞ• M.Ö. 7. yüzyılın sonlarına doğru başlayan Attik Siyah Figür Tekniği'nde boyalı

vazoların en gelişmiş örnekleri M.Ö. 6. yüzyılın ortalarında ve bu yüzyılın üçüncü çeyreğinde iki önemli ressam ile (Exekias ve Amasis Ressamı) sanatın zirvesine ulaşmıştır. Bu iki ressamın bazı sanat özellikleri, aşağıda tanıtacağımız Kırmızı Figür Tekniği ressamlarını da etkilemişlerdir. Ancak siyah figür tekniğinin gelişen tasvir sanatı açısından bazı yetersizlikler içermesi yeni bir uygulamaya da zemin hazırlamıştır. İşte burada önce kırmızı figür tekniğinin keşfini hazırlayan nedenleri şu şekilde özetleyebiliriz:

• 1- M.Ö. 6. yüzyılın ortalarından itibaren gelişen büyük plastik, serbest heykeller ve kabartma sanatında bir yandan insan figürlerinin hareket ve anatomisinin betimlenmesi ile ilgili gelişmeler gözlenirken, diğer yandan da, özellikle kadın figürlerinin, yani kore ve diğer mitsel kadınların elbise kıvrımlarının betimlenmesine de büyük çaba harcamaktaydı ve kıvrımların karmaşık hatları verilmeye çalışılıyordu. Siyah figür tekniği ile çalışan ressamlar benzeri figürler ve kompozisyonlar üzerinde çalıştıkları halde, bunların ellerindeki yapım tekniği, söz konusu ayrıntıları vermede yetersiz kalmaktaydı. Aslında Grek seramiğinde linear teknik -çizgi tekniği- M.Ö. 700 dolaylarında yani Protoattik evrede, insan ve hayvan figürleri, hatta bitki süsleri için Korinth’in silüet figürlerine karşılık, tercih edilen bir yöntemdi. Bu yüzden, Protoattik üslup evresi boyunca, yer yer böylesi örneklere rastlamak olasıdır. İşte yukarıda ifade ettiğimiz yontu sanatındaki gelişmeler sürerken, bazı siyah figür ustalarının da söz konusu linear tekniği, özellikle kadın figürlerinin yüzlerini belirlemede kullandıklarını görüyoruz.

BULUŞ

• Kırmızı figür tekniğinin hangi ressam tarafından bulunduğu konusunda kesin bir veriye sahip olamasak da, bazı öneriler üzerinde durmakta yarar vardır. Çünkü herhangi bir uygulama belli bir birikimin sonucudur ve kırmızı figür tekniği de birdenbire ortaya çıkmış değildir. Bu bağlamda bazı siyah figür ressamlarının uygulamalarına ve diğer örneklere göz atmak gerekir.

BULUŞ

• Geç Protokorinth evrsine ait bir vazo parçasına baktığımız zaman, burada yer alan bir hayvan figürünün vücudunun rezerv yapılarak fonun siyah bırakılması bu teknik için gerekli uygulamalardan biri olması bakımından önemlidir(Payne, Protokorintische).

• Siyah figür tekniğinin son ressamlarından biri olan Amasis Ressamı da yine bu tekniğin ilk ugulamalarını sergilemesi bakımından önemlidir. Ressamın birkaç kasesi ve National Bibilitheque'de sergilenen bir amphorası üzerinde yine kırmızı figür tekniği için bazı uygulamaların ilk öneklerini görmekteyiz. Bu amphoranın bir yüzünde yer alan Dionysos Menadlar (ya da Nymphalar) sahnesinde menadların çıplak kısımlarının beyaz boya ile boyanmayıp, dış çizgilerinin ve ayrntılarının koyu kırmızı bir boya ile yapılması, yine bu teknik için önemli bir adım olarak kabul edilmelidir. Kırmızı figür tekniğinin mucitleri arasında Andokides Ressamının önemli bir yeri vardır. Herşeyden önce ressamın, olasılıkla Exekias'ın öğrencisi olarak siyah figür tekniği atelyelerinde yetişmiş olması, bu yüzden de hem siyah figür tekniğinde, hem de kırmızı figür tekniğinde boyanmış çok sayıda bilingual yani hem siyah, hem de kırmızı figür tekniğinde boyanmış vazolarının oması, onu bu tekniğin ilk ressamı olarak kabul edilmesine önemli bir dayanak oluşturmaktadır. Bu iki ressam dışında ayrıca Nikosthenes ve Psiax'ı da saymak gerekir. Ancak her kim olursa olsun kırmızı figür tekniği yukarıda sıraladığımız ve siyah figür tekniğinde yapılması pek olanaklı olmayan figür hareketleri, resmi hacimlandırmak ve figürlere derinlik kazandırmak için yapılan kısaltmalar ve nihayet figürleri çevresiyle birlikte betimleme anlayışı gibi yenilikler bu ilk ressamların başlattığı ve daha sonraki kuşaklar tarafından geliştirilen bir önemli uygulama olmuştur. Böylece özellikle M.Ö. 5. Yüzyılın başlarından itibaren vazo ressamları ile serbest resim yapan ressamlar arasında ilginç bir alışveriş ortaya çıkmıştır

BULUŞ• İşte bu bağlamda Amasis

Ressamı’nın Bibliotheque Nationale’da saklanan bir amphorası üzerinde, Dionysos ve Menadlar (ya da Nymphalar) betimlemesinde, kadınlarının vücutlarının elbisenin örtmediği açıkta kalan kısımlarını geleneksel biçimde beyaz boya ile boyamak yerine, öylece bırakması, figürlerin yüz ayrıntılarının fırça( yada boya çizgisi bırakan bir alet) ile belirlenmesi, kırmızı figür tekniği için bir başlangıç sayılabilir.

• Ancak şunu da belirtmeliyiz ki, siyah figür tekniği Attik seramik ustalarının şimdilik bildikleri tek betimleme yöntemi olduğundan, bu zamanda onların bu tekniğin dışına çıkılmasını beklemek henüz bir hayal olurdu. Çünkü Amasis Ressamı da bu kadın figürlerinin siyah elbisesini, kolların dış çizgilerini yok etmeyecek biçimde düzenlemiştir, bir başka deyişle, siyah alan ile, siyah çizgi arasında vazonun kendi zemin renginde -kırmızı- bir rezerv alan bırakmıştır. Böylece sanatçı alışageldiği tekniğin kuralına ne denli sadık kaldığını da göstermiştir

• Halbuki, kırmızı figür tekniğinde usta önce figürün diş çizgilerini belirlemekte, ardından bu dış çizgileri yok eden kalın bir bant ile figürü çevrelemekte, daha sonra da figürü çevreleyen bu bandın dışında kalan bütün vazo yüzeyi yine siyah boya ile kaplanmaktadır. Yukarıda Amasis Ressamı’nın uyguladığını ifade ettiğimiz siyah siluet boyanın çizgiyi yok etmeme anlayışı, kırmızı figür tekniğinde, figürün siyah saçı ile fonu oluşturan siyah siluet zemin arasında bir rezerv alan bırakarak birbirine karışmamasını sağlamak biçiminde gerçekleşmiştir

UYGULAMA• Kırmızı figür tekniğinde (siyah figür

tekniğinde olduğu gibi) vazo ressamı önce yapacağı figürlerin eskiz çizgilerini belirler, daha sonra bu figürlerin dış çizgilerini yarım santimetreye yakın genişlikte bir bant gibi belirler, ardından da figürlerin dışında kalan ve bir anlamda fon dediğimiz alanı siyah boya ile tamamen doldurur. Saç sakal gibi, siyah bırakılması gereken ayrıntıları, fondaki siyah renkten ayırmak için ikisi arasında boş (rezerv) bir alan bırakır. En sonunda sanatçı figürün vücut ve elbise ayrıntılarını kıl fırça veya boyadan ince bir iz bırakan başka bir alet ile belirleyerek işini tamamlar. Bu çalışmalar, çömlekçinin kabı yapmasından sonraki birkaç gün kurumasından ve yüzeyi deri sertliğine eriştikten sonra gerçekleştirilir. Bundan sonra pişirme aşaması gelmiştir. Bunun için kap fırında, siyah figür tekniğinde olduğu gibi, üç aşama içinde pişirilir.