ibn teymiyye - kalb_amelleri

7/31/2019 Ibn Teymiyye - Kalb_Amelleri

1/156

NDEKLER

eyhul'l-slm bn TeymiyyeKalbin AmelleriKalbin Hastalklar ve Tedavi Yollar

GR SAYFASI

eyhul'l-slm bn Teymiyye

Nesebi ve DoumuAilesiHocalarrencileriMezhebiAkdesiEserleri

Ahlk Nitelikleri ve YaratlCihadlim Adamlarnn Onun Hakkndaki SzleriOna Yaplan ftiralarMihneti ve VefatBiyografisinin Bulunabilecei Yerler

NDEKLER


2/156

Nesebi ve Doumu

Ad Ahmed olan bn Teymiyyenin babasndan itibaren geriye doru atalarnn ad yledir:

Abdul-Halim, Abdus-Selm, Abdullah, el-Hdr, Muhammed, el-Hdr, Ali, Abdullah, Teymiyye el-Harrn.

"Teymiyye" lakab ile ilgili olarak yle denilmitir: Onun beinci dedesi olan Muhammed b. el-Hdr,Teyma yolu zerinden hacca gitmiti. Orada kk bir kz ocuu grmt. Geri dndnde isehanmnn bir kz dourmu olduunu da grnce, Tebk yaknlarndaki bir belde olan Teymayanisbetle ey Teymiyye; Ey Teymiyye diye seslenince, ona bu lakab verilmi oldu.

bnun-Neccar dedi ki:

"Bize nakledildiine gre dedelerinden Muhammedi, annesi Teymiyye diye adlandrrd. Teymiyyeise vaize bir kadn olup, daha sonra ona nisbet edildi ve onun adyla tannr oldu." (Bk. bn Abdu'l-Had, el-Ukdu'd-Durriyye, s. 4)

bn Teymiyye 661 Rebiulevvel aynn onuna rastlayan bir pazartesi gn am topraklarndan saylanHarranda dnyaya geldi. eyhul-slam Takuyud-Din lakab ile anld, knyesi Ebul-Abbasdr.

eyhul-slam lakabnn anlam ile ilgili olarak eitli aklamalar yaplmtr:

Bu aklamalarn en gzeli, mslman olarak yalanm (eyh, ihtiyar olmu) kii demektir. O bu

lakab ile daha nce gemi benzerlerinden farkl bir zellie sahip ve bu hususta esenlie kavuacabelirtilen mjde vaadini elde etmi gibidir:


3/156

"Her kimin mslman olarak bir sa aarrsa, bu onun iin kyamet gnnde bir nur olacaktr."(Sahih bir hadis olup, Ahmed, Tirmiz ve Nesa bunu, Amr b. Abse'den rivayet etmitir. bn KesirTefsirde (VIII, 429) hadisin eitli senedlerini kaydettikten sonra: "Bunlar ceyyid ve kav isnadlardr"demektedir. Ayrca bk. Sahihu'l-Cam, 6183.)

Dier bir aklamaya gre eyh, avamn rfnde dayanak ve destek olan kii yani yce Allahtan

sonra her trl skntda bavurduklar kii demektir.

Bir dier aklamaya gre o kendi yaknlarnn yolundan gitmekle eyhul-slamdr. Yani genlerinkt ve cahilce davranlarndan kurtulmu kimsedir. O farz ve nafile btn amellerinde snneteuygun hareket eden bir kii demektir. (Bu husustaki eitli aklamalar iin bk. er-Reddu'l-Vfir, s.50)

Bu isimlendirme eskiden beri kullanlmtr. Bunu mam afi, mam Ahmed b. Hanbel ve bakalarda kullanmtr. (Bk. er-Reddu'l-Vafir, s. 55. dipnot.)

NDEKLERbn Teymiyye

Ailesi

Ailesi olan Teymiyye hanedan Harranda kkl bir ailedir. lim ve dine ball ile n salmtr.

Dedesi Ebul-Berekt Mecdud-Din Hanbel ileri gelen ilim adamlarnn byklerindendir. e-evkannin "Neylul-Evtar" ad ile erhettii "el-Munteka min Ahbaril-Mustafa" adl eser onun


4/156

teliflerinden birisidir.

Babas ihabud-Din Abdul-Halim Ebul-Mehasin babasndan sonra meihat makamn stlenmi veEbul-Abbas ile Ebu Muhammed adndaki oullarna ilim retmitir.

Kardei Ebu Muhammed erefud-Din, Hanbel mezhebinde olduka ileri derecede fkh bir seviyeye

ulamt.

NDEKLERbn Teymiyye

Hocalar

rencisi bn Abdul-Had yle demektedir:

"Kendilerinden ilim dinleyip, belledii hocalar ikiyzden daha fazladr." (el-Ukudu'd-Durriyye, s. 4)

Bunlarn en nllerinden:

1 - emsud-Din Ebu Muhammed Abdur-Rahman b. Kudame el-Makdis. 682 h. ylnda vefatetmitir.

2 - Eminud-Din Ebul-Yemen Abdus-Samed b. Askir ed-Dmek e-afi. 686 h. ylnda vefatetmitir.


5/156

3 - emsud-Din Ebu Abdillah Muhammed b. Abdil-Kavi b. Bedran el-Merdav. 703 h. ylnda vefatetmitir.

NDEKLERbn Teymiyye

rencileri

eyhul-slam bn Teymiyye kkl bir ekoln temsilcisidir.

Onun hayatta olduu dnemde pekok ilim adam bu ekoln renciliini yapm, gnmze kadar

onun pekok eseri vastas ile de hala bu ekole mensub olup, renciliini yapanlarn varlsrmektedir.

bn Teymiyyeye rencilik yapanlarn mehurlarndan bazlar:

1 - emsud-Din b. Abdil-Had. 744 h. ylnda vefat etmitir.

2 - emsud-Din ez-Zeheb. 748 h. ylnda vefat etmitir.

3 - emsud-Din bnul-Kayyim. 751 h. ylnda vefat etmitir.

4 - emsud-Din bn Mflih, el-Fru ve el-dbu-eriyye adl eserlerin mellifi. 763 h. ylndavefat etmitir.


6/156

5 - nl tefsirin mellifi mdud-Din bn Kesir. 774 h. ylnda vefat etmitir.

NDEKLERbn Teymiyye

Mezhebi

Hanbeli mezhebine mensub bir kii olarak yetiti. Daha sonra hakknda ez-Zehebnin szn ettii unoktaya ulat:

"u ana kadar pek ok yldan bu yana muayyen bir mezhebe bal olmakszn, aksine delile dayal

olan gre gre fetva vermektedir.Katksz snnetin ve selef yolunun zaferi iin almtr. Bu yolun lehine birok delil, nerme vedaha nce bakasnn gstermedii hususlar delil olarak kendisi ortaya koymu, ncekilerin vesonrakilerin kullanmaktan ekindikleri ifade ve szleri kendisi cesaretle dile getirmitir." (Bk. er-Reddu'l-Vfir, s. 7)

NDEKLERbn Teymiyye


7/156

Akidesi

Akidesinin ne olduu hakknda bizzat kendisinin yazm olduu u kaside ile bize ylece cevabvermektedir:

"Ey mezhebimi ve akidemi soran kii! Doru yolu bulmak iin soru sorana, doru yolda gitmek ihsanedilsin.

Szn tahkik ederek syleyen, bundan yan izmeyen ve deitirmeyenin szne kulak ver.

Btn ashab sevmek benim yolumdur, bu sevgiyle onlara yakn olmay, Allaha yakn olmaya birvesile (yol) sayarm.

Herbirisinin pek ak-seik kadri ve fazileti vardr, fakat aralarndan es-Sddiyk daha da faziletlidir.

Kuran hakknda yetlerinde geenleri sylerim, o kadimdir, Allah tarafndan indirilmitir.lahi sfata dair btn yetleri ilk tarzda nakledildii ekilde hak olarak kabul ederim.

Bunun mesuliyetini de bu nakli yapanlara havale ederim ve bu hususta hertrl tahayyle kar onukorurum.

Kurn bir kenara itip de syledii sze: el-Ahtal dedi ki... diye delil getiren ne irkin i yapmolur!

Mminler Rablerini hak olarak greceklerdir. Ve keyfiyetsiz olarak (hadiste belirtildii zere)

semaya iner.

Mizan ve kendisinden iip, susuzluumu gidereceimi mit ettiim Havz ikrar ve kabul ederim.


8/156

Ayn ekilde cehennemin stnde uzatlacak srat da. Muvahhid olanlar kurtulacak, dierleri iseterkedileceklerdir.

Cehennem ateine bedbaht olan bir kimse ilahi hikmet gerei girecektir, takva sahibi olan kii de aynekilde cennete girecektir.

Canl ve akl banda herkesin kabrinde ameli kendisiyle birlikte olacak ve ona kabirde sorusorulacaktr.

te afinin de, Malikin de, Ebu Hanifenin de sonra da Ahmedin de nakledilegelen akidesi budur.

Eer onlarn izledikleri yola uyarsan, ilahi tevfike mazhar olursun. Eer bidat bir yol ortayakoyarsan, kimse senin bu yolunu dayanak kabul etmez." (Bk. Cilu'l-Ayneyn fi Muhakemeti'l-Ahmedeyn, s. 58)

NDEKLERbn Teymiyye

Eserleri

Eserleri hakknda ez-Zeheb unlar sylemektedir:

"eyhul-slam Takyud-Din Ebul-Abbas Ahmed b. Teymiyye -Radyallahu anh-n telif ettiieserleri topladm, bunlarn bin esere vardklarn tesbit ettim. Daha sonra da onun baka eserlerini de


9/156

grdm." (Bk. er-Reddu'l-Vfir, s. 72)

Onun deerli rencisi bn Kayyim el-Cevziyye de "Esmu Mellefti bn Teymiyye" adn verdiive Salahud-Din el-Mneccidin tahkiki ile Beyrut Darul-Kutubil-Cerdede baslm, telif ettiieserlere ait bir eser de yazmtr.

Gzel bir tasnif, gzel bir ibare, dzenleme, taksim ve aklama noktasnda olduka yetkin idi. Buhususa onun hasm bnuz-Zemelkan bile tanklk etmitir. (Ayn eser, s. 105)

bn Teymiyye ibraniceyi, latinceyi konuur idi. (Evraku'n-Mecmuatun min Hayati eyhi'l-slam, s.66)

Bunu u szlerinden anlamaktayz:

"branice lafzlar bir dereceye kadar Arapa lafzlara yaknlamaktadr. Nitekim isimler byk itikaknoktasnda birbirine olduka yaklamaktadr. Ben kitab ehli arasnda mslman olmu birtakmkimselerden Tevratn branice lafzlarn dinledim. Her iki dilin birbirine olduka yakn olduklarn

grdm. yle ki sonunda srf Arapa bilgime dayanarak onlarn branice konumalarnn birounuanlar oldum. (Nakdu'l-Mantk, s. 93)

NDEKLERbn Teymiyye

Ahlak Nitelikleri ve Yaratl


10/156

Ahlk niteliklerinden birisi de cmert bir ahsiyet oluu idi. Bu onun ftri bir zellii idi. Cmertlikiin kendisini ayrca zorlamazd. Yiitti, dnyaya kar zahid idi. Hibir ekilde dnyaya baldeildi. Haramlara dmek korkusuyla pekok mbah terkederdi.

Yaratl itibariyle tad niteliklere gelince beyaz tenli, sa ve sakallar siyah, aarm salar azd.Salar kulaklarnn yumuaklarna kadar ulard, gzleri adeta konuan iki dil gibi idi. Orta boylu,

omuzlar geni, yksek sesli, fasih sratle okuyan bir kii idi. Sertletii olurdu ama hilm zellii ile osertliini bastrabiliyordu. (Bk. bn Hacer, ed-Dureru'l-Kmile, I, 151 ez-Zeheb'den naklen.)

NDEKLERbn Teymiyye

Cihad

Allah ona rahmet etsin hem diliyle, hem kalemi ile hem de eliyle cihad etmi, tatarlara kar savam,mslmanlar onlara kar harekete getirmeye almtr.

702 h. ylnda ekhab vakasnda n saflarda arpm, Merc es-Suffer gn diye bilinen arpmadaonlara kar sebat gstererek, yerinden ayrlmamt.

Tatarlarn hkmdar Kazann huzuruna girip, onunla cesareti dolaysyla hazr bulunanlar dehetedrecek ekilde konumutur.

Ayn ekilde mslman topraklar Tatarlara teslim etmek noktasna gelen Msr Sultann da tehditetmitir.


11/156

NDEKLERbn Teymiyye

lim Adamlarnn Onun Hakkndaki Szleri

(Burada bu deerli imamn hakkn verebilmek ve garezkrlarn phelerini reddetmek iin sz birazuzatm oldum.)Arkada ve rencilerinden ok, onun dmanlar ve onun seviyesinde olan ilim adamlar eyhul-slamdan vgyle sz etmilerdir. Hatta bn Nsrud-Din ed-Dmek ondan vgyle sz edenadalarndan seksen ilim adamndan daha fazlasn saym ve bu hususa dair nl kitab "er-

Rddul-Vfir adl eserini yazmtr. Bu eserde 841 ylnda vefat eden ve bn Teymiyye hakknda"eyhul-slam" diyen bir kimsenin kfir olacan iddia eden el-Al el-Buhar diye n salm,Muhammed b. Muhammed el-Acemnin grlerini red etmektedir.

te ben sz geen bu eserden gerek bn Teymiyyenin ada, gerek mellif bn Nasirud-Dininada olan en nl ilim adamlarnn birtakm szlerini setim. Bizzat ona rencilik etmi bulunanbnul-Kayyim, bn Kesir ve bn Abdil-Had gibi rencilerinin ona dair vg dolu szlerini ayrcakaydetmedim. nk bunlar pekok ve bilinen eylerdir.

Ondan hayrla sz edip, onu ven ve mslmanlar arasndaki konumunu akla kartanlarnbazlar:

1 - "Uynul-Eser fil-Mezl ve-emaili ves-Siyer" adl eserin mellifi olan bn Seyyidin-Nas(v. 734 h.) hakknda unlar sylemektedir:


12/156

"Ben onu btn ilimlerde pay sahibi grdm. Nerdeyse snnete dair btn rivayetleri ezberlemiti.Tefsire dair sz syledi mi bu iin sancan yklenmi olduu grlrd. Fkha dair fetva verdi mi enileri noktaya ulam olduu, hadise dair konutu mu hadis ilim ve rivayetinde olduka ehil olduu,mezheb ve frkalar hakknda konutu mu bu hususta ondan daha etrafl bilgi sahibi kimseningrlemedii, onun ilerisinde bu hususlarn kimse tarafndan idrk edilemedii anlalrd. Ksacas

btn ilim dallarnda akranlarndan ileri idi. Onu gren hibir gz onun benzerini grmemitir. Hattakendisi bile kendisi gibisini grm deildir."

2 - "Siyer-u A'lamin-Nubel"nn mellifi emsud-Din ez-Zeheb (v. 748) dedi ki:

"Benim gibi bir kimsenin onun niteliklerine dair sz sylemesinden ok daha byktr. Eer KbedeHacer-i Esvedin bulunduu rkn ile Makam- brahim arasnda bana yemin ettirilecek olsa, hiphesiz benim gzm onun gibisini grmemitir, diye yemin ederim. Allaha yemin ederim bizzatkendisi bile ilim bakmndan kendi benzerini grm deildir."

Bir baka yerde de unlar sylemektedir:

"Henz bulua ermeden Kuran ve fkh okudu, tartt, delilleriyle, grlerini ortaya koydu. Yirmiyalarnda iken ilim ve tefsirde olduka ileri dereceye ulat, fetva verdi ve ders okuttu. Pek okeserler yazd, daha hocalar hayatta iken byk ilim adamlar arasnda saylr oldu. Develere yktekil edecek kadar pek byk eserler yazd. Bu srada onun yazd eserler belki drtbin defter, belkide daha fazla tutar. Cuma gnlerinde seneler boyunca herhangi bir kitaba bavurmaya gerekgrmeksizin yce Allahn kitabn tefsir etti. Fkran bir zeka idi, pekok hadis dinlemitir.Kendilerinden ilim belledii hocalarnn says ikiyz akndr. Tefsire dair bilgisi en ileri noktadadr.Hadis, hadis ravileri (Ricli), hadisin sahih olup olmamasna dair bilgisine hibir kimse ulaamaz.Fkh, nakli -drt mezheb imamnn da tesinde- ashab ve tabinin grleri esizdi. Mezheb vefrkalara dair, usul ve kelma dair bilgisine gelince, bu hususta onun seviyesinde bir kimse

bilmiyorum. Dile dair geni bir bilgisi vard, Arapas olduka gl idi. Tarih ve siyere dair bilgisiartc idi. Kahramanlk, cihad ve atlganl ise nitelendirilemeyecek kadar, anlatlamayacak kadarileri idi. rnek gsterilecek derecede ok cmert idi. Yemekte ve imekte az ile yetinir, zhd vekanaat sahibi bir kimse idi."

3 - "Tabakatu' afiyye el-Kbr" adl eserin mellifi Tacud-Dinin babas Takyud-Din es-Subk-Allahn rahmeti zerine olsun- unlar sylemektedir:

"Akl ve er ilimlerdeki geni bilgisi, stn kadri ve kaynayp coan denizi andran hali ile ilerizekas, itihad ile btn bu alanlarda anlatlamayacak ileri dereceye ulamt..." dedikten sonra

unlar sylemektedir:"Bana gre o btn bunlardan daha byk, daha stndr. Bununla birlikte yce Allah ona zhd, vera,dindarlk, hakka yardmc olmak, hakk yerine getirmek gibi zellikleri vermiti; btn bunlar dayalnzca Allah iin yapard. Bu hususta selef-i salihin izledii yolu izlerdi. Bu konuda ok byk bir

pay sahibi idi. Bu dnemde hatta uzun dnemlerden beri onun benzeri grlm deildir."

4 - Muhammed b. Abdil-Berr e-afi es-Sbk (v. 777)de unlar sylemektedir:

"bni Teymiyyeye cahil bir kimse ile yanl kanaat ve grlere sahib bir kimseden bakasbuzetmez. Cahil bir kimse ne sylediini bilmez, yanl kanaat sahibi kimseyi ise sahib olduu

yanl kanaat onu bilip tandktan sonra hakk sylemekten alkoyar."

5 - Hasmlarndan birisi olan Kemalud-Din b. ez-Zemelkan e-afi (v. 727) eyhul-slam bn


13/156

Teymiyye hakknda unlar sylemektedir:

"Herhangi bir ilim dalna dair kendisine soru sorulacak olursa, onu gren ve onu dinleyen bir kimse,onun bu ilim dalndan baka bir ey bilmediini zanneder ve bu seviyede kimsenin o ilmi bilmediinehkmederdi. Dier mezheblere mensub fukaha onunla birlikte oturduklarnda kendi mezhebleri ileilgili olarak daha nceden bilmedikleri eyleri ondan renirlerdi. Herhangi bir kimse ile tartp da

hasm tarafndan susturulduu bilinmemektedir. ster er ilimler olsun, ister bakalar olsun herhangibir ilim hakknda sz syledi mi mutlaka o ilim dalnn uzmanlarndan ve o ilmi bilmekletannanlardan stn olduu ortaya kard. Beyz yldan bu yana ondan daha ileri derecede hadishfzetmi kimse grlm deildir."

6 - Mlik ve (sonralar) afi mezhebine mensub bn Dakk el-Iyd (v. 702 h.) onun hakknda yledemektedir:

"bn Teymiyye ile biraraya geldiimde btn ilimlerin onun gz nnde bulunduunu, bu ilimlerdenistediini alp, istediini brakan bir kii olduunu grdm."

7 - Aslen bilyeli, Dmakl (v. 738 h.) el-Birzl Ebu Muhammed el-Kasm b. Muhammed, bnTeymiyye hakknda unlar sylemektedir:

"Hibir hususta arkasndan yetiilemeyecek bir imamd. tihad mertebesine ulam ve mtehidlerinartlar kendisinde toplanmt. Tefsirden sz etti mi ar derecedeki ezberleri dolaysyla, gzelsunmas ile herbir gre tercih zayflk ve rtmek gibi layk olduu hkm vermesiyle ve herbirilme dalabildiine dalmas ile insanlar hayrete drrd. Huzurunda bulunanlar onun bu halinearrlard. Bununla birlikte o zhd, ibadet, yce Allaha ynelmek, dnya esbabndan uzak kalp,insanlar yce Allaha davet etmeye de kendisini bsbtn vermi bir kimse idi."

8 - afi mezhebine mensub Dmakl ve Tehzibul-Keml adl eserin sahibi Ebu Haccac el-Mizz de(v. 742 h.) eyhul-slam bn Teymiyye hakknda unlar sylemektedir:

"Onun benzerini grmedim, kendisi de kendi benzerini grm deildir. Allahn kitab ve Raslnnsnneti hakknda ondan daha bilgilisini, her ikisine ondan daha ok tabi olan grm deilim."

Bir seferinde de yle demitir:

"Drtyz yldan bu yana onun benzeri grlmemitir."

9 - Fethul-Bar adl eserin mellifi bn Hacer el-Askaln (v. 852 h.) onun hakknda unlar

sylemektedir:"En hayret edilecek hususlardan birisi de udur: Bu adam Rafz, Hullcler, ttihatlar gibi bidatehline kar btn insanlar arasnda en ileri derecede duran bir kimse idi. Bu husustaki eserleri pekokve nldr. Onlara dair verdii fetvalarn snr yoktur."

Yine onun hakknda unlar sylemektedir:

"eyhul-slam Takyud-Dinin, kanaatlerini kabul edenin de, etmeyenin de oka istifade ettii veherbir yana dalm eserlerin mellifi nl rencisi emsuddin bn Kayyim el-Cevziyye dndaeer, hibir eseri bulunmasayd dahi, bu bile bn Teymiyyenin ne kadar yksek bir konuma sahib

olduunu en ileri derecede ortaya koyard. Durum byle iken bir de gerek akli, gerek nakli ilimlerdeHanbeli mezhebine mensup ilim adamlar yle dursun, ada olan afi ve dier mezhebleremensup en ilerideki nder ilim adamlar akli ve nakli ilimlerde olduka ileri ve benzersiz olduuna da


14/156

tanklk etmilerdir."

10 - "Umdetul-Kar erhu Sahihil-Buhar" adl eserin mellifi Halef Bedrud-Din el-Ayn (v. 855h.) eyhul-slam hakknda unlar sylemektedir:

"O, faziletli, maharetli, takvl, tertemiz, vera sahibi, hadis ve tefsir ilimlerinin svarisi, fkh ve

hadis usul ve fkh usul ilimlerinde gerek anlatm ve gerek yazm itibariyle ileri derecede idi.Bidatilere kar ekilmi yaln klt. Dinin emirlerini uygulayan byk ilim adam, marufu okaemreden, mnkerden oka alkoyand. Son derece gayretli, kahraman ve korku ve dehete drenyerlerde atlgan, oka zikreden, oru tutan, namaz klan, ibadet eden bir kimse idi. Geimindekanaatkarl semi, fazlasn istemeyen bir kimse idi. Olduka gzel ve stn ekilde szlerine balkalr, ok gzel ve deerli ileriyle vaktini deerlendirirdi. Bununla birlikte aalk dnyalktan dauzak kalrd. Mehur, kabul grm ve tenkid edilebilecek bir kusuru bulunmayan, niha sz kestiripatan fetvalar vardr."

Onun an ve erefine dil uzatan kimselere kar savunarak ve bu gibi kimseleri yeren bir slubla daunlar sylemektedir:

"Ona dil uzatan kimse ancak glleri koklamakla birlikte hemen len pislik bcei gibidir. Gznnzayfl dolaysyla k parltsndan rahatsz olan yarasaya benzer. Ona dil uzatanlarn tenkidedebilme zellikleri de yoktur, k sac, dikkate deer dnceleri de yoktur. Bunlar nemsizahsiyetlerdir. Bunlar arasndan onu tekfir edenlerin ise ilim adam olarak kimlikleri belirsizdir, adlar,sanlar yoktur.

En yaygn bilinen hususlardan birisi de eyh, imam, byk ilim adam Takyud-Din bnTeymiyyenin en faziletli ve stn ahsiyetlerden, esiz ve pek kapsaml belge ve delillerden birisiolduudur. Onun sahib olduu edep ve terbiye, ruhlar besleyen bir ziyafeti andrrd. Onun sekinszleri adeta duygular harekete getiren ho bir ikiyi andrrd. Olduka ileri derecede dnrlerinolgun meyveleri gibi idi. Onun bu alandaki tabiat ilikten ve irkinlikten son derece uzakt. zerlerirtl pekok hususun rtsn aan kii idi ve bylelikle kapallklar gideren zndklarn,inkrclarn dine dil uzatmalarna kar dinin savunucusu, peygamberlerin efendisinden gelenrivayetleri ilmi tenkide tabi tutan ashab ve tabinden gelen rivayetleri de tenkid szgeinden geiren

bir ahsiyet idi."

NDEKLERbn Teymiyye


15/156

Ona Yaplan ftiralar

eyhul-slam bn Teymiyyeye ada, mutasavvf, kelamc ve bidati dmanlarndan okaiftiralarda bulunulduu gibi, andan sonra gnmze kadar da (bu durum)devam etmitir. Ancak buiftiralar arasnda en artc olup hasm bidatilerin dayanak kabul ettikleri iftira ise gezgin bn

Batutann, "Rihletu bn Batuta (bn Batuta Seyehatnamesi)" diye tannp mehur olmu "Tuhfetul-Enzar..." adn tayan eserinde -Allahtan layk ile muamele grmesini dileriz- syledii u szlerdir:

"726 yl muazzam ramazan ay 9una tesadf eden perembe gn amn Dmak ehrine vardm...Dmakta Hanbeli fukahasnn byklerinden amn by ve eitli ilim dallar hakknda szsyleyen Takyud-Din bn Teymiyye vard. Ancak akl pek yerinde deildi. Dmakllar onu okatazim eder, o da minbere kp, onlara vaazlar verirdi..." diye szlerini srdrr ve daha sonra unlarsyler:

"Caminin minberinde insanlara vaaz ederken cuma gnnde huzurunda bulundum. Onlara tveriyordu, syledii szler arasnda u da vard:

Allah dnya semasna benim u iniim gibi iner, dedi ve minberin basamaklarndan bir basamak indi.bnuz-Zehra diye bilinen Malik mezhebine mensup bir fakih ona kar kt ve onun syledii busz reddetti. Fakat herkes bu fakihe kar kt, elleriyle, ayakkablaryla onu alabildiine vurdular venihayet sar da dt..." Ve daha baka yalan ve iftiralar bunlarn akabinde sralamaya devametmektedir. (bk. er-Rhle, I, 102, 109, 110, Tahkik: Dr. Ali el-Muntasr el-Kettan, Messesetu'r-Risale

basks. )

bn Batutann szleri bunlar, iftiras bu. Bundan dolay eyh Ahmed b. brahim b. sa "el-Kasidetul-Nniyye" (Bk. erhu'l-Kasidet'n-Nniyye,1, 497. ye yazd erhinde u szleri sylemektedir:

"Byle bir yalandan Allaha snrz. Bu yalan syleyen Allahtan korkmaz, bu iftirada bulunanutanmaz m?

Nitekim hadis-i erifte: "Eer utanmazsan dilediini yapabilirsin" diye buyurulmutur. (Sahihtir.Buhar, Edeb Babu iza lem testehi... da rivayet etmitir. Fethu'l-Bar, X, 523. Hadisin bataraflar dayledir: "Nubuvvet kelmndan insanlara erienlerden birisi de udur...")

Bu yalan o kadar aktr ki ayrca bunu uzun boylu reddetmeye gerek yoktur. Bu iftirac ve yalancyakar Allah yeter. nk bu ahs Dmaka 726 yl 9 Ramazan tarihinde girdiini sylemekte.eyhul-slam bn Teymiyye ise o srada el-Kalada hapsedilmi bulunmakta idi. Nitekim onun

rencisi Hafz Muhammed b. Ahmed b. Abdul-Hadi "Tabakatul-Hanbile" adl eserinde ile HafzEbul-Ferac Abdur-Rahman b. Ahmed b. Receb'in belirttikleri gibi gvenilir ilim adamlar bunubylece zikretmilerdir. Hafz Ebul-Ferac sz geen "Tabakat"nda bn Teymiyyenin biyografisini


16/156

yazarken unlar sylemektedir:

"eyh (bn Teymiyye) 726 yl, aban ayndan, Zlkadenin 28. gnne kadar el-Kalada (hapis)kald." (Bk. ez-Zeyl al Tabakati'l-Hanbile, II, 405.)

bn Abdil-Had ayrca onun oraya alt abanda girdiini de ekler. (Bk. bn Abdi'l-Had, el-Ukudu'd-

Drriyye, s. 218.)

imdi bu iftiraya bir bakalm. Bu ahs onun huzurunda bulunduundan ve bu srada minberdeinsanlara vaz-u nasihatte bulunduundan szetmektedir. Bunun gerekle ilgisini bir bilebilseydik!Acaba caminin minberi Dmak Kalasnn ilerine mi intikal etti?

Halbuki bn Teymiyye belirtilen tarihte sz edilen kaleye girdiinde ancak na zerinde darkmt. Hafz madud-Din bn Kesir "Tarihinde bunu bylece kaydetmektedir. (Bk. el-Bidaye, XIV,123.)

bn Kesir'in el-Birzal'den naklen zikrettiine gre bn Teymiyye'nin ikindi sonras 16 aban Pazartesi

gn girdii eklindedir. Durum ne olursa olsun, bu Marib'li yalancnn am'a giriinden nce onunhapse girdii muhakkaktr. O ise 9 Ramazan'da am'a girmitir. el-Birzal ile bn Kesir'in ondannaklen zikrettiine gre bn Teymiyye'nin Kal'a hapsine girii ile bn Batuta'nn Dmak'a giriiarasnda yirmi gn, bn Abdu'l-Had'nin zikrettiine gre ise ikisinin girii arasnda otuzgnlk

bir fark vardr.)

Bylelikle bu hususta yaplacak aklamalar niha maksadna ulam bulunuyor.

bn Batutann oka yalan sylediinin delillerinden birisi de onun bu seyahatnamesinde naklettiiok acaib hikyeleridir. O kadar ki bn Haldun bu seyahatnameden bir miktar nakillerde bulunduktansonra unlar sylemektedir:

"...Onun anlatt eylerin ounluu Hint lkesinin hkmdar ile ilgili olup onu dinleyenlerin okagarib karlayaca halleri ile ilgili anlattklardr... Nihayet o bu kabilden hikayeler anlatt, bu seferinsanlar kendi aralarnda onun yalanc olduunu sylemeye koyuldular. O gnlerde Sultan Faris b.Vardarn veziri ile karlatm. Bu hususta onunla konutum ve ben bu adamn insanlar tarafndanyaygn bir ekilde yalanlanm olmas dolaysyla vermi olduu haberleri kabul etmediini grdm."(bn Haldun, Mukaddime, II, 565, Tahkik: Ali Abdu'l-Vahid Vafi)

O halde bn Haldun rivayet ettii haberlerin oka garib olular sebebiyle bn Batutanndoruluunda phe etmektedir. bn Teymiyyeye dair naklettii rivayetten daha garibi de yoktur.

Dier taraftan bn Batutann Hindistan ziyareti esnasnda naklettii garib hadiselerden birisi de uszleriyle anlattklardr:

"Nihayet Beay dana vardk, orada salih eyh Ata Evliya'nn zaviyesi de vardr. "Ata" trkedebaba demektir, "evliya"da Arapa bir kelimedir. Anlam evliyalarn babas demek olur. Ayn ekildeona "si sad sale" de denilir. Farsada "si sad" yz "sale" de yl anlamndadr. Onlarn belirttiklerinegre o yzelli yanda imi. Onlar bu kii hakknda gzel inanlara sahibtirler..."

Daha sonra unlar syleyinceye kadar szlerini srdrr:

"Yanna girdik, ona selam verdim, boynuma sarld. Cismi nemli idi, ondan daha yumuak bir cisimgrmedim. Onu gren kii ise elli yanda olduunu zanneder. Bana naklettiine gre herbir yzyanda salar ve dileri (yeniden) kar..." (Rihle, 1, 466.)


17/156

Bu seyahatnamede ne kadar uydurma, yalan ve iftira bulunduunu ancak Allah bilir.

Allah, bn Teymiyyeye geni geni rahmetini ihsan etsin, zalimlerin tuzaklar ise mutlaka boa kar.

NDEKLERbn Teymiyye

Mihneti ve Vefat

bn Teymiyyenin hasmlar onun birok mihnetlere dmesine sebeb tekil etmilerdir ki; bunlar

fetvalarna ve grlerine muhalefet etmesi kendilerine oka ar gelen fukaha, mutasavvf vekelamclar arasndandr.

Defalarca hapse atld. Bunlardan birisi de 26 Ramazan cuma gnne tesadf eden 705 h. ylndadr.Bayram gecesi el-Cub'de bir baka yere nakledildi ve tam bir yl orada mahpus kald. Daha sonra 23Rebiulevvel 707 hicri ylnda hapisten kt.

Arkasndan bir baka sefer sufilerden birisinin davas dolaysyla bir daha hapse atld ve ramazanbayram gn 709 ylnda kt. 726 ylnda bir defa daha mihnete urad, fetva vermesi yasakland vetutukland. Bu da 10 aban Cuma gnne tesadf ediyordu. ki yl ve birka ay hapiste kald.Pazartesi gecesi de 20 Zlkade 728 ylnda vefat etti. Cenazesine gelenlerin haddi hesab yoktu.

mam Ahmedin u szlerine canl bir rnekti.


18/156

"Bidat ehline deyiniz ki: Bizim ve sizin aranzda fark cenazelerde bulunmalar olsun."

te bu ekilde davet, cihad, ders vermek, fetva, telif, tartma, selefin metodunu savunmakladopdolu bir hayattan sonra vefat etti. Ne evlendi, ne cariye edindi, ne de geriye mal mlk brakt.

Yce Allah ona bol bol rahmetini ihsan etsin, cennetin geni yerleri makam olsun. Bize, slama ve

mslmanlara yapt hizmetlerin karlnda Allah onu en hayrl ekilde mkfatlandrsn.

NDEKLERbn Teymiyye

Biyografisinin Bulunabilecei Yerler

(Burada zikrettiklerimiz, biyografisinin bulunduu en nemli yerlerdir. Bunlar eyhu'l-slam'n

biyografisini inceleme iini ilim talebelerine tevik olsun ve bu hususta onlara kolaylk olsun diyekaydettim.)a- Genel Kaynaklar:1- bn Kesir, el-Bidaye ven-Nihye (XIV, 4, 7-23, 36-39, 44, 48, 53-55, 67, 97, 123, 135-140, 143)

2- bn Hacer, ed-Durarul-Kmine, 1, 144

3- e-evkan, el-Bedrut-Tal, 1, 63

4- ez-Zeheb, Tezkiratul-Huffz, IV, 1496


19/156

5- bn Receb, ez-Zeylu al Tabakatil-Hanabile, II, 387

6- Tabakatul-Mfessirn, 1, 45.

7- Suyut, Tabakatul-Huffz, 520

8- el-Ktb, Fevtul-Vefeyt, I, 74

9- es-Seh'av, el-Ilnu bit-Tevbih limen Zemmet-Tarih, Tahkik Rovental, Kontrol Salih el-Ali, s.111, 136, 137, 294, 307, 352.

10- Sddiyk Hasen Han, et-Tacul-Mkellel, s. 420, 431.

b- zel Kitablar:Eskiden de, gnmzde de onun iin zel biyografiler de yazlmtr. Bunlarn en nemlileri:

1- bn Nasrud-Din ed-Dmak, er-Reddul-Vfir.

2- bn Abdil-Had, el-Ukud'u-l Durriyye fi Menakibi bn Teymiyye.

3- Mer el-Keram, el-Kevakihlud-Durriyye fi Menakibi bn Teymiyye.

4- Mer el-Keram, e-ehdetu'z - Zekiyye fi Senail-Eimmeti ale'bni Teymiyye.

5- el-stanbul, bn Teymiyye Batalul-slahid-Din.

6- Selim el-Hilal, bn Teymiyye el-Mfter aleyh.

7- Muhammed Ebu Zehra, bn Teymiyye Hayatuhu ve Asruhu.

8- Ebul-Hasen en-Nedv, Ricalul-Fikr adl dizinin bn Teymiyyenin biyografisine ait blm.

9- Abdur-Rahman Abdul-Halik, Lemahatun min Hayati bn Teymiyye.

10- el-Fevezan, Min Alamil-Mceddidin: eyhul-slam bn Teymiyye.

11- e-eyban, Evrakun-Mecmuatun min Hayati eyhil-slam bn Teymiyye.

Muhammed Halil Herrs

NDEKLERbn Teymiyye


20/156

Kalbin Amelleri

Girinsanlarn Dereceleriman - Amel likisiSdk (Doruluk) ve Faziletihlas slamn GereidirDinin TemeliBatn (Kalbi) Amellerbadetin MahiyetiZhdDua ve KaderRza ve Tevekkl AmelleriRza ve HamdAlamak Rzaya Aykr Deildir

Musibetler Karsnda nsan SnflarAllah' ve Rasln SevmekKur'an'n Ekseni: Tevhid ve Dini Allah'a Halis KlmaTevhid Temellerin Temeli (Asllarn Asl) ve Dinin KaidesidirDin Amelin Asl / Temeli SevgiHavf ve RecaKur'an ve Snnet badet Eden Mmin Kullarn Sevgisinden Sz EderHllet (Halil Kkenli Dostluk)Allah Sevgisinin Yanl Tevil EdilmesiSevginin DereceleriAllah'a Sevgi, Korku, mit le Birlikte badet Etmek

Sevginin Temeli Allah' BilmektirKul, Her Zaman kretmeye ve stifar Etmeye Muhtatr


21/156

NDEKLER

Giri

Bir olan Allah'a hamd ve kendisinden sonra bir daha peygamber gelmeyecek olan Rasulullah(sallallahu aleyhi ve sellem)'e salt ve selam olsun.

Allah'a hamd olsun. Ondan yardm ve balanma dileriz. Nefislerimizin errinden ve amellerimizinktlklerinden Allah'a snrz. Allah'n doru yola ilettiini hibir kimse saptramaz ve saptrdnda hibir kimse doru yola getiremez. Allah'tan baka ibadete layk ilah olmadna ve Muhammed'inonun kulu ve elisi olduuna ehadet / tanklk ederiz.

("Hutbetu'l-Hce" ismiyle mehur olan bu duay cuma hutbelerinde ve sair konumalarnda okuyanRaslullah Sallallahu aleyhi ve sellem bizzat sahabilerine retmitir. Eb Dvd (2188) Tirmiz(1892) Drimi (2202).)

Bunlar; "Makamlar ve Haller" diye adlandrlabilecek kalbin amelleri ile ilgili ksa bazaklamalardr. Bu ameller, imann temellerinden ve dinin esaslarndandr.

Allah' ve Rasln sevmek, Allah'a tevekkl etmek, dini ona halis klmak, ona kretmek, hkmnekar sabretmek, ondan korkmak, mitsizlie dmemek vb.

Mminlerden zerimizde hakk olan kimi kardelerim bunlar hemen yazmamz istedi. yle yahepimiz aceleciyiz.

NDEKLER

Kalbin Amelleri


22/156

nsanlarn Dereceleri

Btn bu ameller, alimlerin ittifak ile, ilke olarak sorumlu olan btn insanlara farzdr. nsanlarbeden ameller konusunda snf olduklar gibi, bu ameller konusunda da snftr.

1 - Kendisine zulmedenler / zalim,

2 - Adaletli (Mu'tedil) olanlar / muktasd ve

3 - Hayrlarda nde (sabikun bi'l-hayrat) / sbk olanlar.

("Sonra biz o Kitab' kullarmzdan setiklerimize miras kldk. Onlardan da nefislerine zulmeden var,muktesid giden var ve Allah'n izniyle hayrlarda nc olanlar var. te o, byk fazl" (35 Fatr/32)ayetine iaret etmektedir.)

1 - Kendisine zulmeden; emredilen eyi terketmek veya yasaklanan eyi ilemek suretiyle itaatsizlikyapandr.

2 - Muktasd; Vacipleri (farz emirleri) yerine getiren ve haramlar terkedendir.

3 - Hayrlarda nde olan / sabk ise; gc yettii kadar vacip (farz emirler) ve mstehap amelleriileyen, haram ve mekruh eyleri terkedendir.

Muktasd ve sabk olan kiinin silinecek gnahlar olabilir. Bunlar ya tevbe ile -Allah tevbe edenlerive temizlenenleri sever- ya ilenen iyiliklerle (hasenat) veya baa gelen musibetlerle yahut bakaeylerle silinir. (yok edilir.)

Hem muktasd olanlar, hem hayrlarda nde / sabk olanlar, Allah'n u ayette belirttii velikullarndandr.

"yi bilin ki, Allah'n dostlarna korku yoktur, onlar zlmeyeceklerdir. Onlar Allah'a inanm ve O'nakar gelmekten saknmlardr." (10 Yunus/61-62).


23/156

Allah'n velilerinin (Evliya) tanm, mmin ve muttaki (takva sahibi) olmalardr. Bu da genel(umumi) ve zel (hususi) ksmlarna ayrlr.

- Genel olanlar, muktasd olanlardr.

- zel olanlar da, sabk olanlardr.

Sabk olanlarn dereceleri daha stndr. Peygamberler ve sddklar gibi.

Nebi Sallallahu aleyhi ve sellem Buhr'nin Ebu Hureyre'den rivayet ettii u hadiste bu iki snftanbahsederek yle buyurur:

"Yce Allah yle der: Kim benim bir velime dmanlk yaparsa, bana sava am olur. Kulum,kendisine farz kldklarmla bana yaklat kadar baka hibir eyle bana yaklaamaz. Kulum bananafilelerle yaklamaya devam eder ve ben de kendisini severim. Onu seversem iiten kula, grengz, tutan eli, yryen aya olurum. Benimle iitir, benimle grr, benimle tutar ve benimle yrr.(Yani grmesi, iitmesi, tutmas ve yrmesinde hep benimledir, benim rzam dnr.) Benden

isterse veririm, bana snrsa korurum. lmek istemeyen mmin kulumun cann almakta tereddtettiim kadar baka bir eyde tereddt etmedim. lmek istemez, ben de onu incitmek istemem, amalm kanlmazdr." (Buhr (6502) Ahmed; (6/256) buna yakn lafzlar ile Aie'den)

NDEKLERKalbin Amelleri

man - Amel likisi

Mminlerden kendi kendine zulmeden ise, iman ve takvas orannda Allah'n velisi olduu gibi,gnahkarl (fcuru) orannda da bunun aksidir. nk bir kiide ceza ve mkafat grebilecekekilde hem sevab gerektiren iyilikler (hasenat), hem cezay gerektiren gnahlar (seyyiat)


24/156

bulunabilir.

Bu, btn ashabn, imamlarn, ehli snnet ve cemaatin grdr. Bunlar, kalbinde zerre kadar imanolan kiinin cehennemde ebedi kalmayacan sylerler.

Hariciler ve Mutezile gibileri ise; kble ehlinden cehenneme giren kiinin orada ebedi kalacan ve

kmayacan sylerler.

Byk gnahlar (kebair) ileyenler hakknda cehenneme girmeden nce veya girdikten sonra nepeygamberin, ne bakasnn efaati olur, derler. Onlara gre bir kiide sevap ve ceza, iyilikler vektlkler birarada bulunamaz. Mkafatlandrlan kii ceza grmez ve cezalandrlan kii de mkafatgrmez, derler. Bu konunun Kur'an, Snnet ve icma'dan delilleri oktur. Onlar ilgili yerlerinde

belirttik.

Bu ilkeden birtakm hkmler kar. yle ki;

"hakiki iman sahibi olanlarn bu imanlar orannda amellerinin de olmas gerekir. Bu kiilerin

gnahlar da olabilir."

Buhr, mer b. el-Hattab'dan yle rivayet eder:

"Eek diye anlan bir adam vard. Raslullah' gldrrd. Bu adam iki ierdi, Raslullah sallallahualeyhi ve sellem de onu cezalandrrd. Bir gn itii iin getirildiinde, adamn biri ona:

"Allah lanet etsin, Raslullah'a ne kadar ok getiriliyor!" dedi. Bunun zerine Raslullah sallallahualeyhi ve sellem:

"Lanet etme, o, Allah' ve Rasln seviyor" buyurdu. (Buhr (6780) )

Bu da gsteriyor ki iki ime gnah ileyen bir kii Allah' ve Rasln seviyor olabilir.

Allah' ve Rasln sevmek, imann en salam temelleridir.

Ayn ekilde, zahid olan bir kii de, iindeki nifak ve bid'at sebebiyle Allah ve Rasl tarafndannefret edilen kii olabilir.

Nitekim Sahih ve dier kitaplarda Ali, Ebu Said el-Hudri ve bakalarndan Peygamberin Haricilerleilgili yle dedii rivayet edilir:

"Biriniz onlarn namaz yannda namazn, orucu yannda orucunu ve okumas yannda okumasnazmsar. Kur'an' okurlar ama onlarn grtlaklarndan aa gitmez. Ok yaydan kar gibi slamdankarlar. Onlar nerede grrseniz, ldrn. Onlar kim ldrrse kyamet gn ecrini alr. Onlarayetiirsem, Ad kavminin ldrld gibi ldrrm". (Buhr (3344); Mslim (1/1064)

Ashab, Emiru'l-Mu'minin Ali b. Ebi Talib'in yannda bunlara kar savatlar.

Sahih hadiste Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem bunlarla ilgili olarak yle buyurur:

"Mslmanlarn blnd bir srada dinden kan bir frka ortaya kar. Hakka en yakn olan iki

gruptan biri onlar ldrr". (Mslim (1/1065)

Onun iin Sufyan- Sevr ve baka birok imam yle der:


25/156

"blis, gnahtan ok, bid'at sever. nk gnahtan tevbe edilir ama bid'attan tevbe edilmez. nkAllah'n ve Raslnnn teri etmedii bir eyi din edinen bid'at, yapt amel kendisine sslgeldiinden onu gzel grr. Gzel grd srece de ondan tevbe etmez. nk tevbe etmeninsebebi, kiinin yapt iin tevbe edilmesi gereken kt bir i olduunu bilmesi veya emredilen vacipyahut mstehap bir ameli terkettiinden tevbe etmek gerektiini anlamasdr. Yapt i kt olduu

halde onu gzel grmeye devam ettii srece ondan tevbe etmez."

Ne var ki ondan tevbe etmeside mmkndr ve olmutur. nk Allah ona doru yolu gsterebilir vekendisi de hakk grebilir. Tpk kafirlerden, mnafklardan, bid'at ve sapklk ehlinden zmrelere yolgsterip hidayet verdii gibi. Bu da bildii hakka uymas ile olur. Kim bildii eylerle amel ederse,Allah ona bilmediklerini retir.

Yce Allah buyuruyor:

"Doru yolu bulanlarn ise Allah doruluklarn artrr, onlarn kar gelmekten saknmalarn salar."(47 Muhammed / 17)

"ayet onlara "Kendinizi ldrn" yahut "Memleketinizden kn" diye emretmi olsaydk, pekazndan bakalar bunu yapmazlard. Kendilerine verilen d yerine getirmi olsalard, onlar iindaha iyi ve daha salam olurdu. O zaman onlara kendi katmzdan byk bir ecir verir ve onlar doruyola eritirirdik." (4 Nisa/66-68)

"Ey iman edenler! Allah'tan saknn, peygamberine inann ki, Allah size rahmetini iki kat versin; sizenda yryeceiniz bir k var etsin; sizi balasn; Allah balayandr, acyandr." (57Hadid/28)

"Allah iman edenlerin dostudur, onlar karanlklardan aydnla karr." (2 Bakara/257)

"Ey Kitap ehli! Kitaptan gizleyip durduunuzun ounu size aka anlatan ve oundan da geiverenpeygamberimiz gelmitir. phesiz size Allah'tan bir nur ve apak bir Kitap gelmitir. Allah, rzasngzetenleri onunla, selamet yollarna eritirir ve onlar, izni ile, karanlklardan aydnla karr.Onlar doru yola iletir." (5 Maide/15-16).

Kitap ve Snnette bunun delilleri oktur. Hevesine uyarak bildii haktan yz evirenin durumu daayn ekildedir. Yz evirmesi, ona cehalet ve sapklk verir ve apak hakk grmeyecek derecedekalbini kreltir.

Yce Allah buyuruyor:"...Ama onlar yoldan sapnca, Allah da onlarn kalplerini saptrmt. Allah, yoldan kan milleti doruyola eritirmez." (61 Saf/5)

"Kalplerinde hastalk vardr. Allah onlarn hastaln artrmtr." (2 Bakara/10)

"Kendilerine bir mucize gsterilirse, mutlaka ona inanacaklarna dair btn gleriyle Allah'a yeminederler. De ki: "Mucizeler, ancak Allah katndadr"; onlarn, mucize geldii zaman dainanmayacaklarn anlamyor musunuz? Onlarn kalplerini, gzlerini, ona ilk defa inanmadklar gibieviririz; onlar taknlklar iinde akn akn brakrz." (6 Enam/109-110)

Bu, olumsuzlatrma ve knama sorusudur. Yani o mucize geldiinde onlarn inanmayacaklarn nebiliyorsunuz?!


26/156

Daha nce ona inanmadklar halde sonra onlarn bakn ve kalplerini deitiririz de inanrlar.

Ayette "nne" okuyanlarn okumasna gre ise kendilerine mucize geldii taktirde bile kesin olarakona inanmayacaklardr ve nce inanmadklar gibi imdi de onlarn bakn ve kalplerini deitiririz,

bylece inanmazlar, anlamnda olur. Onun iin Said b. Cubeyr gibi seleften kimileri yle der:

"yilikten sonra iyilik ilemek, iyiliin bir mkafatdr ve ktlkten sonra ktlk ilemek,ktln bir cezasdr".


Sdk (Doruluk) ve Fazileti

Buhr ve Mslim, bni Mesud'dan Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem'in yle buyurduunurivayet eder:

"Doruluktan amayn.nk doruluk iyilie gtrr. yilik de cennete gtrr. Kii dorusyledii ve sylemeye devam ettii srece Allah'n yannda sddk olarak yazlr. Yalandan dasaknn. nk yalan sylemek, ktle (fcura) gtrr. Ktlk de cehenneme gtrr. Kii yalansyledii ve sylemeye devam ettii srece Allah'n yannda yalanc olarak yazlr." (Buhr (6094);

Mslim (105/607)

Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem, bu szyle doru sylemenin iyilik ilemeyi gerektiren ve


27/156

yalan sylemenin de ktlk ilemeyi gerektiren bir etken olduunu belirtir.

Yce Allah yle buyurur:

"yiler (ebrar) phesiz nimet iindedirler. Allah'n buyruundan kanlar (fuccar) cehennemdedirler."(82 nfitar/13-14)

Onun iin alimlerden biri, etrafnda olan kiilere tevbe etmelerini sylerken, rktmemek ve nefretettirmemek iin daima doru sylemesini emrederdi. Onun iin alimler ve eyhler konumalarndaihlas ve doru olmaktan oka sz eder ve "Doru sylemeyen kii bana uymasn" derlerdi.

"Doru sylemek, Allah'n yer yznde klcdr, hangi eye vurulursa keser" derler.

Seyf b. Esbat ve bakalar yle der:

"Kim Allah'a kar doru olursa, mutlaka kendisine de doru davranlr".

Bunun rnekleri oktur.

Sdk (Doruluk) ve ihlas, gerekte imann ve slam'n netlemesidir. Bilindii gibi mslmanolduunu syleyenler mmin ve mnafk olmak zere iki ksma ayrlrlar.

Mmin ile mnafk arasndaki fark, doruluktur.

Mnafkln zerinde bina edildii temel ise, yalanclktr. Onun iin Allah, gerek iman anarkenonu dorulukla niteler.

"Bedeviler: "iman ettik" dediler, de ki: "man etmi deilsiniz ama slam olduk deyin; iman henzgnllerinize yerlemedi; eer Allah'a ve peygamberine itaat ederseniz, ilediklerinizden bir eyeksilmez; phesiz Allah, balar, merhamet eder. man edenler, ancak Allah'a ve peygamberineinanm, sonra pheye dmemi; Allah urunda mallaryla, canlaryla cihat etmi olanlardr. teonlar doru olanlardr." (49 Hucurat/14-15)

"Allah'n verdii bu ganimet mallar bilhassa; yurtlarndan ve mallarndan edilmi olan, Allah'tan birltuf ve rza dileyen, Allah'n dinine ve peygamberine yardm eden muhacir fakirlerindir. te doruolanlar bunlardr." (59 Hair/8).

Yce Allah, imanlarnda doru olanlarn ilerinde phe tamadklarn, mal ve canlaryla onun

yolunda cihad ettiklerini belirtir. nk ncekiler ve sonrakilerden alnan sz budur.Yce Allah yle buyuruyor:

"Allah peygamberlerden sz almt: "And olsun ki size Kitap, hikmet verdim; sizde olan tasdik edenbir peygamber gelecek, ona mutlaka inanacaksnz ve ona mutlaka yardm edeceksiniz, ikrar edip buahdi kabul ettiniz mi?" demiti. "krar ettik" demilerdi de: "ahid olun, Ben de sizinle beraberahitlerdenim" demiti." (3 l-i imran/81).

bni Abbas radyallahu anh yle der:

"Allah, gnderdii her peygamberden u sz almtr:

Hayatta iken Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) peygamber olarak gnderilirse, ona iman


28/156

edeceksin ve destekleyeceksin, Muhammed peygamber olarak gnderilirse ona iman edeceklerine vedestekleyeceklerine dair kendi mmetinden de sz alacaksn" (bn Kesr Tefsiri (1/378)


"And olsun ki peygamberlerimizi belgelerle gnderdik; insanlarn doru hareket etmeleri iin

peygamberlere kitap ve l indirdik; pek sert olan ve insanlara bir ok faydas bulunan demiri de varettik. Bu, Allah'n dinine ve peygamberlerine grmeksizin yardm edenleri meydana karmas iindir.phesiz Allah kuvvetlidir, gldr." (57 Hadid/25)

Allah kitab ve mizan indirdiini, kendisine ve peygamberlerine kimin yardm ettiini ortayakarmas ve adaletin yerine gelmesi iin de demiri indirdiini belirtmitir.

Onun iin din, yol gsteren kitap ve yardm eden klla ayakta durur.

Yol gsterici ve yardmc olarak da olarak Allah yeter.

Kitap ve demir, indirilite ortak olsa da, bu, birinin inmedii yerden dierinin inmesine engel deildir.nk Kitap, Allah'tan indirilmitir.

"Aziz ve hakim olan Allah'tan Kitab'n indirilmesidir" (39 Zmer/1),

"Elif Lam Ra. Bu, ayetleri muhkem olan, sonra hakim ve habir olan tarafndan tafsil edilen birkitaptr" (11 Hud/1),

"phesiz Kur'an sana hakim ve alim olan tarafndan veriliyor" (27 Neml/6) ayetlerinde belirtildiigibi.

Demirde iinde yaratld dalardan karlmakta / indirilmektedir.

Dinin temellerini ieren birr (iyilik) iddiasnda sadk (doru) olanlar nitelemesi de bu ekildedir.


"Yzlerinizi doudan yana ve batdan yana evirmeniz birr (iyi olmak demek) deildir; lakin iyi olan,Allah'a, hiret gnne, meleklere, Kitaba, peygamberlere inanan, O'nun sevgisiyle, yaknlarna,yetimlere, dknlere, yolculara, yoksullara ve kleler urunda mal veren, namaz klan, zekat verenve ahitletiklerinde ahitlerine vefa gsterenler, zorda, darda ve sava alannda sabredenlerdir. te

onlar doru olanlardr ve saknanlar ancak onlardr." (2 Bakara/177)Mnafklar ise, Allah deiik ayetlerde yalanclkla nitelemitir. yle buyurur:

"Kalplerinde hastalk vardr, Allah hastalklarn artrmtr. Yalan syleye geldikleri iin onlara elemverici azab vardr." (2 Bakara/10)

"kiyzller sana gelince: "Senin phesiz Allah'n peygamberi olduuna ehadet ederiz" derler.Allah, senin kendisinin peygamberi olduunu bilir; bunun yannda Allah, ikiyzllerin yalancolduklarn da bilir." (63 Munafikun / 1)

"Allah'a verdikleri szden caydklar ve yalanc olduklar iin O'nunla karlaacaklar gne kadarAllah kalplerine nifak soldu." (9 Tevbe/77)


29/156

Kur'anda bunu belirten ayetler oktur.

Bilinmesi gereken eylerden biri de, doru sylemek ve tasdik etmek, hem sylemde/szde hemamellerde olur.

Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem sahih hadiste yle buyurur:

"nsan oluna zinadan pay yazlmtr ve onu mutlaka yapar. Gzler zina eder ve onlarn zinasbakmaktr, kulaklar zina eder ve onlarn zinas dinlemektir, eller zina eder ve onlarn zinasdokunmaktr, ayaklar zina eder ve onlarn zinas yrmektir, kalp arzu eder ve can eker, tenaslorgan da bunu ya dorular veya yalanlar" (Buhr (6243); Mslim (2657)

Dmanla savamakta kararl olanlarn saldrlar iin: "dmana doru / gerekten bir saldryaptlar" denir. "Falan kii sevgi ve dostluunda sadktr / dorudur." denir. Bunun benzerleri oktur.

Btn bunlarla iradesi, amac ve isteinde sadk / doru olan kiiler kastedilir.

Mmin amelinde, haber ve konumasnda doru/samimi olan kiidir.

Mnafk, doru olan mminin zttdr. O da sznde veya amelinde yalanc olan kiidir. Amelinigsteri iin yapan kii gibi.

Yce Allah yle buyuruyor:

"phesiz mnafklar Allah' aldatmaa alrlar, oysa O, onlara aldatmann ne olduunugsterecektir. Onlar namaza tembel tembel kalkarlar, insanlara gsteri yaparlar, ne onlarla, ne de

bunlarla olur, ikisi arasnda bocalayarak Allah' pek az anarlar. Allah'n saptrd kimseye yolbulamayacaksn." (4 Nisa/142-143)



30/156

hlas slamn Gereidir

hlas ise, slamn gereidir. nk "slam" bakasna deil, sadece Allah'a teslim olmaktr.


"Allah, geimsiz efendileri olan bir adamla, yalnz bir kiiye bal olan bir adam misal olarak verir.Bu ikisi eit midir? vlmek Allah iindir, fakat ou bilmezler. phesiz sen de leceksin, onlar dalecekler." (39 Zumer/29-30)

Allah'a teslim olmayanlar, byklenenlerdir.

Hem Allah'a hem bakasna teslim olanlar ise mriklerdir.

Hem byklenmek, hem ortak komak / irk, slamn zttdr. slam ise irk ve byklenmenin zttdr."stislam" formu, hem lazm hem mteaddi olarak kullanlr.

"Rabbi ona: 'Teslim ol" buyurduunda, "Alemlerin Rabbine teslim oldum" demiti. brahim bunuoullarna vasiyet etti. Yakup da: "Oullarm! Allah dini size seti, siz de ancak O'na teslim olmuolarak can verin" dedi." (2 Bakara/131-132)

"Evet, iyilik yaparak Allah'a teslim olann ecri Rabbi'nin katndadr. Onlara korku yoktur, onlarzlmeyeceklerdir." (2 Bakara/112)

Kur'an'da bunun rnekleri oktur.

Onun iin slam'n ba / esas:

Allah'tan baka ibadete layk ilah olmadna ahitlik / tanklk etmektir.

Bu da yalnz Allah'a ibadet etmeyi ve onun dnda hibir eye ibadet etmemeyi ierir.

O da, Allah'n ncekilerden ve sonrakilerden baka bir dini kabul etmeyecei genel slamdr.

Yce Allah yle buyuruyor:

"Kim slam'dan baka bir dine ynelirse, onunki kabul edilmeyecektir. O hirette dekaybedenlerdendir." (3 l-i mran/85).

"Allah, melekler ve adaleti yerine getiren ilim sahipleri, O'ndan baka ibadete layk ilah olmadnaahitlik etmilerdir. O'ndan baka ibadete layk ilah yoktur, O gldr, Hakm'dir."

"Allah katnda din, phesiz slam'dr...." (3 l-i mran/18-19)

NDEKLER

Kalbin Amelleri


31/156

Dinin Temeli

Belirttiimiz bu eyler, gerekte dinin temelinin / aslnn kalpteki bilgi / ilim ve ameller olduunu vebunlar olmadan zahir amellerin bir ie yaramadn gsterir.

mam Ahmed'in Msned'inde rivayet ettii hadiste Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem ylebuyurur:

"slam, ak olandr, iman ise kalptedir." (Ahmed (3/134-135)

Onun iin Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem, Numan b. Beir'den ittifakla rivayet edilen hadisteyle buyurur:

"Helal aktr, haram da aktr. kisi arasnda birok insann bilmedii pheli eyler vardr. phelieylerden kim saknrsa, dinini ve rzn korumu olur, kim de pheli eylere derse, harama der.Tpk korunun etrafnda koyunlarn otlatan oban gibi. Her an korunun iine girebilir. Dikkat edin,her kraln bir koruluu vardr, Allah'n koruluu da haramlardr. Vcutta bir para et vardr, odzelirse vcut dzelir, bozulursa, vcut da bozulur, O da kalptir." (Buhr (52); Mslim (107/1599)

Ebu Hureyre'nin yle dedii rivayet edilir:"Kalp, hkmdardr, organlar da onun askerleridir, hkmdar iyi olursa, askerleri de iyi olur,hkmdar kt olursa, askerleri de kt olur." (Suyuti, el-Camiu's-Sar; el-Elbn, Dafu Camiu's-Sar (4/131)



32/156

Batn (Kalbi) Ameller

Allah' sevmek, ihlasl olmak, ona tevekkl etmek, honutluk gibi i amellerin tm kiisel vetoplumsal olarak herkese emredilen amellerdir. Kii hangi makamda olursa olsun, onlar terketmesihibir ekilde iyi olmaz.

Hzn:

Hzn, Allah veya Rasl emretmi deildir. Aksine, din kimi meselelerle ilgili de olsa, baz yerlerdemahzun olmak yasaklanmtr.


"Gevemeyin, zlmeyin, inanmsanz, mutlaka siz en stnsnzdr." (3 l-i mran/139)

"Arkadana (Ebu Bekir'e) "zlme, Allah bizimledir" diyordu;..." (9 Tevbe/39),

"nkarclarn szleri seni zmesin, nk btn kudret Allah'ndr. O, iitir ve bilir." (10 Yunus/65),

"Bu, kaybettiinize zlmemeniz ve Allah'n size verdii nimetlerle marmamanz iindir. Allah,kendini beenip nen hi kimseyi sevmez." (57 Hadid/23)

Mahzun olmak, bir yarar salamad gibi bir zarar da nlemez. Onun iin bir yarar yoktur. Yararolmayan bir eyi de Allah emretmez.

Evet, hznle beraber bir haram ilenmiyorsa, bana gelenlere zlmek gibi, mahzun olmak kiiyegnah saylmaz.

Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurur:

"phesiz Allah, kalbin mahzun olmas veya gzn yaarmasndan dolay sorumlu tutmaz, (dilinigstererek) sadece bundan sorumlu tutar veya merhamet eder" (Buhr (1304) Mslim (2/636)

"Gz yaarr, kalp mahzun olur, ama Allah'n houna gidecek eyler dnda bir ey sylemeyiz"(Buhr (1303) Mslim (6/1707)


33/156

"Onlara srt evirdi, "Vah, Yusuf'a yazk oldu!" dedi ve zntden gzlerine ak dt. Artk acsniinde saklyordu." (12 Yusuf/84) ayetindeki hzn de bu trdendir.

Bazan hznle beraber kiinin sevap kazand ve vld bir olay olur. Sevap kazanmak vevlmek, hznden dolay deil, o olaydan dolaydr. Dininden dolay kendi bana veya btnmslmanlarn bana gelen musibetlerden dolay kiinin mahzun olmas gibi.

Kalbindeki hayr sevgisi, ktle dmanlk ve bunun sonularndan dolay kii hznlenerek sevapkazanr. Ancak bundan dolay zlmek; eer sabretmek, cihad etmek, yarar salamak ve zararnlemek gibi emredilen bir eye engel olursa, o zaman hzn yasak olur. Olmazsa, mahzun olduuiin kii gnah ilemi olmaz. Ama kalbin zayflna, Allah ve Raslnn emrettii eyleri yerinegetirmekten alkoymasna yol ayorsa, baka ynden vlmesine karn, bu ynden kt olur.

Allah sevgisi, ona tevekkl etmek (gvenmek) ve ihlasl olmak gibi eyler salt iyiliktir. Btnpeygamberler, ehitler, sddikler ve salihler iin gzel ve iyi eylerdir.

Bu makamlarn havas/zel kiiler iin deil de, avam/genel iin olduunu syleyenler, zel kiileri

bunun dnda tutuyorlarsa, yanlmaktadrlar. nk bu eylerin hibirinden hibir mmin muafdeildir. Bunlardan ancak mnafk ve kafirler hari olurlar.

Bazlar bu konuda birtakm eyler sylemitir. Sylediklerinin yanlln ve bu makamlarkonusunda bilgisinin yetersiz olduunu baka yerlerde geni bir ekilde belirttik.

Sadece u kadarn belirtelim; bu makamlarda insanlar, zel/havas ve genel/avam eklinde ikiyeayrlrlar. zel kiiler iin bunlardan zel makam, genel kiiler iin de genel makam vardr.

Mesela bu adamlar yle derler:

"Tevekkl, rzk istemede kendini savunmaktr. zel / havas olan kii ise kendini savunmaz. Tevekkleden kii tevekkl ile herhangi bir ii ister. Arif olan kii ise, ilerin ayrntlarn bildii iin hibirey istemez."

Denilebilir ki tevekkl, dnya karlar iin tevekkl etmekten daha geneldir. nk tevekkl edenkii kalbinin, dininin dzgn olmas, dilinin ve iradesinin korunmas gibi eylerde Allah'a tevekkleder. Bunlar onun iin en nemli eylerdir. Onun iin her namazda rabbine

"Sadece sana ibadet eder ve sadece senden yardm isteriz" (1 Fatiha/5) diye seslenir.

Nitekim ayetlerde yle denir:"Ona ibadet et ve kendisine tevekkl et" (11 Hud/123),

"....De ki: O benim Rabbim'dir, O'ndan baka lah yokdur, yalnz O'na gvenirim, dnm deO'nadr." (13 Ra'd/30)

Allah, birok yerde ibadeti ve tevekkl bir arada belirtmitir. nk bu ikisi, dinin tmn iine alr.Onun iin seleften biri yle der:

"Allah, indirdii kitaplar Kur'an'da, Kur'an ilmini Mufassal (uzun sureler) de, Mufassal bilgilerini

Fatiha'da ve Fatiha bilgilerini de:

"Sadece sana ibadet eder ve sadece senden yardm isteriz" ifadesinde toplamtr." (eyh'l slam bn


34/156

Teymiyye baka bir yerde bu szn Hasan el-Basr'ye ait olduunu belirtmitir. (Bk. Mecmu'l-Fetv16/17)

"Sadece sana ibadet eder ve sadece senden yardm isteriz" de hem rabb, hem kulu iin olan eylerbiraraya toplanmtr.

Mslim'in Ebu Hureyre'den rivayet ettii hadiste Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem ylebuyurur:

"Allah, namaz benimle kulum arasnda iki ksma bldm, yars benim, yars onundur, kulumaistediini veririm, der.

Kul "Alemlerin rabbine hamd olsun" deyince,

Allah, "Kulum bana hamdetti" der.

Kul "Rahman ve Rahimdir" deyince,

Allah "Kulum beni vd" der.

Kul "Din gnnn malikidir" deyince,

Allah "Kulum beni yceltti" der.

Kul "Sadece sana ibadet eder ve sadece senden yardm isteriz" deyince,

Allah "Bu benimle kulum arasnda iki ksmdr, kuluma istedii verilecektir" der.

Kul "Bizi doru yola eritir. Nimete erdirdiin kimselerin yoluna; gazaba urayanlarn, ya dasaptanlarn yoluna deil." deyince, "Hepsi kulumundur ve kulum ne isterse vereceim, der." (Mslim(1/38) Malik (1/84) Nes (2/136) Tirmiz (4/270)

Grld gibi Fatiha'nn yars Allah' vmekten ve verecei hayrdan oluurken, dier yars dakulun istemesi ve dua etmesinden oluur. Her ikisi hem Rabbin hem kulun olan eyleri bir arayagetirmitir.

- Kulluu yalnz Allah'a ayrmak Allah'n hakk,

- yardm yalnz Allah'tan istemek de kulun grevidir.Buhr ve Mslim, Muaz b. Cebel'den yle rivayet eder:

"Bir merkebe binmi olan Raslullah'n terkisinde idim.

"Ey Muaz, kullar zerinde Allah'n hakknn ne olduunu biliyor musun?" dedi.

Allah ve Rasl bilir, dedim. yle dedi:

"Allah'n kullar zerinde hakk, ona kulluk etmeleri ve hibir eyi kendisine ortak komamalardr.

Bunu yaptklar taktirde kullarn Allah zerinde hakknn ne olduunu biliyor musun?" dedi.

Allah ve Rasl bilir, dedim.


35/156

"Onun zerindeki haklar, onlara azap etmemesidir, dedi". (Buhr (2706) Mslim (1/58) Ahmed(5/228) bn Mce (2/1435)

NDEKLER

Kalbin Amelleri

badetin Mahiyeti

Allah'n emri, sevgisi ve rzas asndan "ibadet"; kendisi iin kullar yaratt amatr.

"nsanlar ve cinleri bana ibadet etmekten baka bir ey iin yaratmadm" (5/ Zariyat/56) buyurur.

Peygamberler bunun iin grevlendirilmi ve kitaplar onun iin indirilmitir.

badet, Allah sevgisinin tamamn ve en mkemmelini, ona kar hiliin ve alalmann zirvesini(tezelll) ieren bir isimdir.

Allah'a kar klmeden yoksun bir sevgi ve sevgiden yoksun alalma, ibadet olmaz. badet, ancakher ikisini bir arada bulundurandr. Onun iin yalnz Allah'a yaplr.

badetten kulun kendisi yarar grmesine ramen -ki Allah'n alemlere ihtiyac yoktur- ibadeti sevmesive ondan honut olmas asndan, ibadet Allah'a aittir.

Onun iin Yce Allah kulun gnahlardan tevbe etmesine, ssz ve yrtclarn kol gezdii bir yerdeyiyecei ve iecei zerinde bulunan binitini yitirip araya araya bulmaktan midini kesmi yorgun birekilde uyuyan kiinin uyandnda onu bulmasna sevinmesinden daha ok sevinir. (Mslim (2744)

Bununla ilgili nemli birtakm meseleleri baka yerlerde detayl akladk. (Bk. Mecmu'l-Fetv(10/304)


36/156

Tevekkl etmek ve Allah'tan yardm istemek (istiane), kul iindir. nk kulun amacna ulat veyapt ibadetten elde ettii maksad iin yol ve ara odur.

Allah'tan yardm istemek (istiane), dua ve istekte bulunmak gibidir.

Tabern, "Kitabu'd-Dua"da Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem'in yle buyurduunu rivayet eder:

"Yce Allah yle buyurur:

"Ey insanolu, drt ey vardr, biri benim, biri senindir, biri de benimle senin, dieri de seninlekullarm arasndadr.

Benim olan, bana ibadet etmen ve hibir eyi bana ortak komamandr.

Senin olan ise, amelindir, onunla seni dllendiririm, onun iin sen en ok ona muhtasn.

kimiz arasnda olan da, duann senden, kabul etmenin benden olmasdr.

Seninle kullarm arasnda olan ise, insanlarn sana nasl davranmasn istiyorsan, senin de onlara yledavranmandr" (Hadisi Camiu's-Sar'de Suyt rivayet etmi ve hasen grmtr. Hafz el-Heysem"Senedinde Humeyd bnu'r-rabi' vardr. O tedlis yapard." Demitir. el-Elbn hadisi "Dafu Camii's-Sar" de ve "Silsiletu'l -Ehadsu'd-Dafe" de zikretmitir.)

Bunun Allah'n, unun da kulun olmas, balangta sevgi ve honutluun onunla ilgili olmasasndandr. nk kul bata kendisine uygun ve yararl grd eyi sever ve ister. Allah ise,honutluundan ama olan sever ve ondan honut olur. Bylece ona bal olarak vesileyi sever.Yoksa, emredilen her eyin yarar kula dnktr. Hepsini de Allah sever ve honut olur.

Btn bunlardan dolay tevekkln umumi / avm makamlardan olduunu sananlar, tevekkl ilesadece dnya lezzetlerinin istendiini sanrlar. Bu ise yanltr. nk din ilerinde tevekkl etmek,ondan daha byktr.

Tevekkl, vacip ve mstehap eylerin ancak kendisiyle tamamland dinin esaslarndandr.

Tevekkl olmayanlar; Allah'n (sevdii) emredip honut olduu eylere iltifat etmeyenlerdir.

NDEKLER

Kalbin Amelleri


37/156

Zhd

Meru olan zhd, hiret yurdunda yarar salamayan eyleri arzu etmemek, mubahlardan Allah'a itaatetmeye katks olmayan fuzuli eyleri brakmaktr.

Meru olan vera da, hiret yurdunda zarar verebilecek olan eyleri terketmektir. O da haram vepheli eyleri brakmaktr. Onlar terketmek, yaplmas iyi olan eyleri terketmeyi gerektirmemelidir.

hiret yurdunda bizzat kendisi yarar salayan veya yarar salayacak eylere katks olan eylereiltifat etmemek, din deildir. Aksine bunu terkedenler, yce Allah'n:

"Ey nananlar! Allah'n size helal ettii temiz eyleri haram klmayn, hududu da amayn, phesizAllah ar gidenleri sevmez." (5 Maide/87) yasa kapsamna girerler.

Mubahlarn fuzulileriyle megul olmak da meru zhdn zttdr.

Kii vacip olan bir ii yapmak veya haram olan bir eyi terketmek yerine onlarla megul olursa,Allah'a itaatsizlik etmi olur.

Ama vacibi yapma veya haram ileme sz konusu olmadan sadece fuzuli mubahlar ilerse,mukarrebin derecesinden muktasdin derecesine iner.

Tevekkl; Allah'n sevdii, emrettii ve honut olduu bir esastr.

Allah'n sevdii, honut olduu ve her zaman emrettii ey, sadece mukarrebinden olanlarn deil,muktasid olanlarn da yapt ey olur.

Bunlar, "tevekkl sahibi, nasibini arar" sz ile ilgili cevaptr.



38/156

Dua ve Kader

"ler bitmitir" szne gelince; Bu da:

"dua'ya ihtiya yoktur, nk istenen ey takdir edilmise, zaten duaya ihtiya kalmaz, takdiredilmemise, dua etmenin yarar yoktur" diyenlerin szne benzer.

Bu sz, din ve akl asndan en sama szlerdendir.

Yine:

"Tevvekkl ve dua bir yarar salamaz ve bir zarar nlemez, bunlar salt bir ibadettir, tevekklngerei, ileri Allah'a brakmaktan baka bir ey deildir" sz de bunun gibidir.

Bunu eyhlerden bir grup da sylemi olsa, yanltr. Duann salt ibadet olduunu sylemek debyledir.

Bu szler ve benzerleri bir noktada dmlenmektedir. O da, bu szleri syleyenlerin, ilerin takdiredilmi ve hkme balanm olmasnn, kuldan meydana gelen sebeplere bal olmasna engelolduunu sanmalardr.

Halbuki Allah'n ileri takdir etmesinin ve karara balamasnn, kullarn iledii fiillere ve bakasnabal olduunu anlamazlar.

Onun iin sylediklerini kural olarak kabul etmek, btn ilerin tmden aksamasn gerektirir.

Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem'e bu konu defalarca sorulmu ve mran b.Husayn'den Buhr veMslim'de rivayet edilen u cevab vermitir:

"Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem'e soruldu:

Ey Allah'n Rasl! Cennet ehli ile cehennem ehli belli midir?

Evet, dedi. O zaman amel etmek neyedir? denildi.

Herkes, yaratld ey iin amel etmesi kolaylatrlr / myesserdir, buyurdu" (Buhr (6596) Mslim

(4/2041) Eb Dvd (5/83)

Ali b. Eb Talib'den de yle dedii Buhr ve Mslim'de rivayet edilir:


39/156

"Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem'in katld bir cenaze treninde bulunuyorduk. Raslullahoturdu ve elindeki bir omakla yeri izmeye balad. Sonra ban kaldrd ve yle dedi:

"Yaayan hibir kimse yoktur ki cennet veya cehennemde yeri belli olmasn, mutlu veya bedbahtyazlm olmasn."

Bunun zerine adamlardan biri yle dedi:

"Ey Allah'n Rasl! O zaman yazgmza gvenip almay brakmamz gerekmez mi? Nasl olsasaadet ehlinden olan mutlulardan olacak, bedbaht olan da bedbahtlardan olacaktr."

Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurdu:

"alnz, herkes neye yaratlmsa onun iin almas kolaylatrlr/myesser olur. Saadet ehlimutlulua myesser olurlar, bedbahtlk ehli de bedbahtla myesser olurlar."

Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem sonra u ayetleri okudu:

"Elinde bulunandan verene, Allah'a kar gelmekten saknana, en gzel sz olan Allah'n birliinidorulayana en kolay kolaylatrrz. Ama, cimrilik edene, kendini Allah'tan mstani sayana, engzel sz yalanlayan kimseye gle uramay kolaylatrrz." (92 Leyl/5-10)

Bu haberi sahih, msned ve snen sahipleri rivayet etmitir. (Buhr (1362) Mslim (4/2039) Ahmed(1/129) Tirmiz (5/69) bn Mce(1/30)

Tirmiz, rivayet eder:

"Ey Allah'n Rasl! Kimi ilalarla ve dualarla tedavi oluyoruz, baz eylerle kendimizi koruyoruz,bunlar Allah'n kaderinden bir eye engel olur mu?" diye soruldu.

Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem:

"Bunlarda Allah'n kaderindendir" buyurdu. (Tirmiz (3/270) "Hadis hasendir" demitir. Ahmed(3/421) bn Mce (2/1137)

Raslullah'n bu anlamda syledikleri birok hadiste gemektedir.

Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem, Levhi Mahfuz'da kiilerin mutlu veya bedbaht olarak yazlmolmas, kiinin mutluluunun salih amellerle ve bedbahtlnn kt amellerle olmasna aykrolmadn bylece belirtmitir.

nk Allah, btn olaylar ve ileri olduu gibi bilir ve yazar.

Mutlu olann salih amellerle mutlu olacan ve bedbaht olann da kt amellerle bedbaht olacanbilir.

Mutlu olana, mutlu klacak salih ameller ilemesi kolaylatrlr.

Bedbaht olana da kt amellerle bedbaht olmas kolaylatrlr.

Her ikisi de yaratldklar eye myesser olur. O da Allah'n evreni kuatan genel iradesine uygun olur.


40/156

Yce Allah bu iradeyi:

"Fakat, Rabbinin merhamet ettikleri bir yana, hala ayrlktadrlar, esasen onlar bunun iinyaratmtr." (11 Hud/119) eklinde belirtir.

(Kur'an ve sahih snnetin iaret ettii ekilde "kadere iman etmek" kiinin inancnn sahih olmas veAllah katnda geerli olmas iin arttr. "Kadere iman etmek" ise u drt esas ihtiva eder. Bu drtesasa dosdoru bir ekilde iman etmedike "Allah'a iman" da geersiz olur. nk kadere iman etmekdorudan "Allah'n Rububiyyetine" yani varlklar/eya ve olaylar/ahval zerinde mutlak g, tasarrufve otoritenin Allah'a ait olduuna iman etmekle birebir ayn eydir. "Allah'a iman" ile "kadere iman"

birbirlerinin ayrlmaz paras olduundan dolaydr ki Yce Allah'n kitabnda; baz ayetlerde imanesaslar saylrken be esasn sralanmas ile yetinilmitir. Kur'an ve sahih snnet u drt esasa imanetmemizi gerekli klmaktadr:

1 - Yce Allah'n hereyi bildiine iman etmek.

O azze ve celle gizli ve aikar hereyi en ince ayrnts ile bilir. Mahlukat yaratmadan ncerzklarn, ecellerini, szlerini ve amellerini kimlerin cennete,kimlerinde atee gireceklerini bilmitir.Gklerde ve yerde zerre arlnca veya ondan daha kk hi birey onun ilminden harite deildir.

"Ve muhakkak Allah ilmi ile her eyi kuatm olandr." (et-Talak 6512)

2 - Yce Allah'n bunlar levh- mahfuz da yazdna iman etmek.

"Gklerde ve yerde zerre arlnca bir ey (bile) O'na gizli kalmaz. Bundan kk veya byk herne varsa muhakkak apak bir kitaptadr" (Sebe 34/3)

"Onun ilmi dnda hibir dii ne hamile kalr, ne de dourur. Uzun yaatlann mrnn uzatlmasdamrnn eksiltilmeside ancak bir kitaptadr. phesiz ki bu, Allah'a gre pek kolaydr" (Fatr 35/11)

3 - Olmu-olacak hereyin Yce Allah'n iradesi ile olduuna iman etmek.

O azze ve celle irade etmedike hibirey olmaz. Btn evrende meydana gelen her hareket ve sknO'nun iradesi ile olur.

"O her ne dilerse yapar" (el-Buruc 85/16)

"Hi birey hakknda sakn 'ben bunu yarn mutlaka yapacam' deme. Meer Allah dilemi ola." (el-Kehf 18/23-24)

"Allah dilemeyince siz dileyemezsiniz" (el-nsan 76/30)

4 - Btn eya/varlklar ve ahval/olaylar Allah tarafndan yaratlrlar.

Onun yaratmas dnda hibirey olumaz. Herbir yaratlmn hareketleri ve sknu da O'nunyaratmasyla meydana gelir.

"Halbuki sizide yapp ettiklerinizide Allah yaratmtr." (es-Saffat 37/96)

"Allah hereyin yaratcsdr" (ez-Zumer 39/62)


41/156

Konunun genie aklamas iin buras uygun olmadndan okuyucuya deliller ile bu konuyuarzeden Hafz b. Ahmed el-Hakem'ye ait "slam Akaidi" isimli eseri tavsiye ediyoruz. Burada yaplanksa aklamadan "kadere iman etme" yi ilim ve kitabet / bilgi ve yazmak ile snrlayan Allah'nKitabnn tahrifileri ada mutezillerin bozuk inanlarna dikkat ekilmek istenmitir.)

nsanlarn "Allah sevgisi ve honutluu" iin yaratlm olmas ve dini iradesi gerei bununla memur

olmalar da "nsanlar ve cinleri ancak bana ibadet etsinler diye yarattm" ayetinde belirtilmitir.

Allah, Kur'an'da kelimeler, emir, irade, izin, kitap, hkm, kada', tahrim vb. terimlerle Allah'nsevgisi, honutluu ve eri emrine uygun olan ile kevn iradesine uygun olan belirtmitir. Bunlarndin olan ve din olmayan boyutlar olduunu ifade etmektedir.

Mesela, din emirle ilgili olarak yle der:

"phesiz Allah adaleti, ihsan ve akrabalara vermeyi emreder" (16 Nahl / 90)

"Emanetleri sahiplerine vermenizi emreder" (4 Nisa/58)

Kevn emirle ilgili olarak yle der:

"Bir eyi diledii zaman, O'nun emri sadece, o eye "Ol" demektir, hemen olur." (36 Yasin/82).

"Bir ehri yok etmek istediimiz zaman, mark varlkllarna emrederiz, fasklk yaparlar. Artk oehir yok olmay hak eder. Biz de onu yerle bir ederiz." (17 sra/ 16). (Bu ayetle ilgili iki grten

birine gre durum byledir).

Din irade ile ilgili olarak yle der:

"Allah size kolaylk ister, zorluk istemez." (2 Bakara/185).

"Allah size aklamak ve sizden ncekilerin yollarn gstermek ve tevbenizi kabul etmek ister. AllahBilen'dir, Hakim'dir." (4 Nisa/26).

"...Allah sizi zorlamak istemez, Allah sizi artp zerinize olan nimetini tamamlamak ister kikredesiniz." (5 Maide/6)

Kevn irade ile ilgili olarak yle der:

"...Allah dileseydi, belgeler kendilerine geldikten sonra, peygamberlerin ardndan birbirlerinildrmezlerdi..." (2 Bakara/253)

"Allah kimi doru yola koymak isterse onun kalbini slamiyet'e aar, kimi de saptrmak isterse, geykseliyormu gibi, kalbini dar ve skntl klar." (6 Enam/125)

"Nuh yle der: "..Allah sizi azdrmak isterse, ben size t vermek istesem de faydas olmaz..." (11Hud/34)

"Bir eyi diledii zaman, O'nun buyruu sadece, o eye "Ol" demektir, hemen olur." (36 Yasin/82)

Din izinle ilgili olarak yle der:

"nkarc kitap ehlinin yurtlarnda hurma aalarn kesmeniz veya onlar kesmeyip gvdeleri zerinde


42/156

ayakta brakmanz Allah'n izniyledir. Allah yoldan kanlar bylece rezil eder" (59 Hair/5)

Kevn izinle ilgili olarak yle der:

"...Oysa Allah'n izni olmadka onlar kimseye zarar veremezlerdi..." (2 Bakara/102).

Din kada' (hkm, kararlatrma) ile ilgili olarak yle der:

"Rabbin, yalnz Kendisine tapmanza ve ana babaya iyilik etmenize karar vermitir..." (17 sra/23).

Kevn kada' ile ilgili olarak yle der:

"Allah, bunun zerine, iki gn iinde yedi gk varetti " (41 Fussitet/12).

Din hkmle ilgili olarak yle der:

"...hramda iken avlanmay helal grmeksizin, size bildirilecek olanlar dnda, hayvanlar helal

klnd; Allah diledii hkm verir." (5 Maide/1)

"...Allah'n hkm budur; aranzda O hkmeder. Allah bilendir, Hakimdir." (60 Mumtehine/10)

Kevn hkmle ilgili olarak Yakub'un olundan sz ederken yle der:

"...Artk babam bana izin verene veya Allah hakkmda hkm verene kadar ki O, hkmedenlerin eniyisidir, bu yerden ayrlmayacam." (12 Yusuf/80)

"Peygamber: Rabbim! Aramzda gerekle hkmet, anlattklarnza kar ancak Rahman olanRabbimizden yardm istenir" dedi." (21 Enbiya/12)

Din haram klma ile ilgili olarak yle der:

"Le, kan, domuz eti, Allah'tan bakas adna kesilenler, canlar kmadan nce kesmemiseniz,boulmu, bir yerine vurularak ldrlm, dp yuvarlanm, baka bir hayvan tarafndansusulmu, yrtc hayvan tarafndan yenmi olanlar dikili talar zerine boazlananlar ile fal oklarylaksmet aramanz size haram klnd; bunlar fasklktr." (5 Maide/3)

"Sizlere, analarnz; kzlarnz, kz kardeleriniz, halalarnz, teyzeleriniz, kardelerinizin kzlar, kzkardelerinizin kzlar, sizi emziren st anneleriniz, st kardeleriniz, karlarnzn anneleri,

kendileriyle gerdee girdiiniz kadnlarnzn yannzda kalan vey kzlarnz ki onlarla gerdeegirmemiseniz size bir engel yoktur, z oullarnzn eleri ve iki kz kardei bir arada almak suretiyleevlenmek, -gemite olanlar artk gemitir- haram klnd. phesiz Allah balar ve merhamet eder." (Nisa/23).

Kevn haram klma ile ilgili olarak yle der:

"Allah: Oras onlara krk yl haram klnd; yeryznde akn akn dolaacaklar. Sen, yoldan kmmillet iin tasalanma" dedi." (5 Maide/26)

"Onlarn mallarnda muhta ve yoksullar iin belirli bir hak vardr" (51 Zariyat/19)

Din kelimeler iin yle der:


43/156

"brahim'i Rabbi bir takm kelimelerle denemi, o da onlar yerine getirmiti..." (2 Bakara/124)

Kevn kelimelerle ilgili olarak yle der:

"...Rabbinin srailoullarna verdii gzel sz, sabrlarna karlk yerine geldi..." (7 Araf/137)

Peygamberin sallallahu aleyhi ve sellem Sahih, Snen ve Musned hadis kitaplarnda ok yaygnolarak rivayet edilen Allah'a snma ile ilgili:

"Allah'm, iyi ve kt kimsenin aamad tastamam kelimelerine snrm" (Ahmed (3/419) Malik(2/951) Nes, Amelu'l-Yevmi ve'l-Leyl 5830) bnu's-Sunni, Amelu'l-Yevmu ve'l-Leyl (185).

buyruu da bu trdendir:

Bilindii gibi bu trden olan eylerin hibiri onun irade ve tekvini dnda olamaz.

Dini kelimelere ise, Allah'a itaatsizlikleriyle facir olanlar muhalefet etmilerdir.

Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem, burada insanlarn yaratlm olduklar saadet ve bedbahtlaileyecekleri amellerle ulaacaklarn belirtmektedir. Yce Allah'n buradaki kanunu tpk dieryaratklarnda olduu gibidir.

Mesela Allah, rahimlerde ocuu ve hayvanlar anne ile babann evlenmesini ve birlemesini takdirederek yaratr. Kii:

"ben tevekkl ediyorum ve eimle iftlemiyorum, benim iin ocuk takdir edilmise, olur, takdiredilmemise olmaz, benim iftlemeye ihtiyacm yoktur" derse, o bir ahmaktr.

Ama iftleir ve birleme annda azil yaparsa, Allah dilerse, ocuk olmaz. Allah dilerse, dedik, nkerlik suyu elde olmadan da rahme ulaabilir.

Buhr ve Mslim, bu konuda Ebu Said el-Hudr'den yle rivayet eder:

"Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem'e beraber Beni Mustalik gazvesine ktk, Araplardan esirleraldk, canmz kadn ekti, uzun zamandr evlerimizden uzakta idik, azil yapmak istedik, bunuRaslullah'a sorduk, yapmanzda bir saknca yoktur, Allah kyamet gnne kadar yaratacaklarnyazmtr, dedi" (Buhr, Kitabu't-Tevhid, Mslim (2/1061) Eb Dvd (2/624) Malik (1/620) Drim(2/147) Ahmed (3/68)

Mslim de Cabir'den yle rivayet eder:

"Bir adam Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem a geldi ve yle dedi:

Bir cariyemiz var, bize hizmet ediyor ve hurmalarmz topluyor, bazan onunla yatyorum ama gebekalmasn da istemiyorum. Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem, istersen azil yaparsn, onun iin netakdir edilmise o olur, dedi".

phesiz Allah, insan baka bir ekilde yaratmaya da kadirdir. dem'i anasz babasz yaratt,Havva'y babasz dem'in ksa kaburgasndan yaratt, sa'y babasz sadece anneden yaratt. te

bunlar gibi, alk olmayan baka sebeplerle yaratabilir.

Ancak zndk inkarclarn inkar ettii kader konusuna hatr saylr eyhlerden de kendisine emredilen


44/156

ve yasaklananlar inceleyip anlamadan taklanlar olmu ve ii tevekkl, kader ve Allah'a brakmaeklinde anlamtr.

Bunlar: "Allah'a kar kul, ykaycnn elindeki cenaze gibi olmaldr" sznn emir ve yasaklarierdiini sanarak kendilerine emredilenleri terkederken, yasaklananlar iler, bylece Allah'nsevdii, honut olduu ve emrettii eyler ile sevmedii, irkin grd ve yasaklad eyleri

birbirinden ayramayacak kadar ve furkan zayflar ve Allah'n ayrd eyleri bir gibi tutarlar.

Yce Allah onlarn bu arpk mantn yle belirtir:

"Yoksa, ktlk ileyen kimseler, lmlerinde ve diriliklerinde kendilerini, inanp yararl i ileyenkimseler ile bir mi tutacamz sandlar? Ne kt hkm veriyorlar!" (45 Casiye/21 )

"Mslman olanlar hi sulular gibi tutar myz? Ne oluyorsunuz? Ne biim hkmediyorsunuz?" (68Kalem/35-36)

"Yoksa, inanp yararl i ileyenleri, yeryznde, bozguncular gibi mi tutarz? Yoksa, Allah'a kar

gelmekten saknanlar yoldan kanlar gibi mi tutarz?" (38 Sd/28)

"De ki: "Bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? phesiz ancak akl sahipleri t alrlar." (39 Zumer/9)

"Kr ile gren, karanlklar ile k ve glgelikle scaklk bir deildir. Dirilerle ller de bir deildir.

Dorusu Allah, diledii kimseye iittirir. Sen, kabirlerde olanlara iittiremezsin." (35 Fatr/19-22)

Kur'anda bunun rnekleri oktur.

Bunlarn arlar, Kur'an ve Snnetin delalet ettii ve Allah'n Peygamber yolu ile emrettii dinselemirler ile tabiatta kafirler ve facirler eliyle meydana gelen halleri birbirinden ayramayacak durumagelirler.

Bylece ortak (cem') ynn, yani hepsinin Allah'n takdiri, hkm, rabl, genel iradesi ile olduuve hkm kapsamna girdiini grrler.

Ama Allah'n velilerini dmanlarndan, iyileri ktlerden, mminleri kafirlerden, dini emirlerine itaatedenleri itaat etmeyenlerden ayran fark grmezler ve kimi eyhlerden nakledilen mcmel bazszleri yahut yanllar delil olarak gsterirler.

Bu, Allah yolunun sahiplerinin, onun rzasn kazanmak isteyenlerin girdii yoldan gidenlerin okazen gstermesi gereken nemli bir konudur.

Bu konuyu ihmal etmeleri sebebiyle o yoldan gidenlerden kimlerin iine dtkleri kfr, isyan vefaskl ancak Allah bilir.

Bunlar yer yznde musallat olan zalim ve azgnlarn yannda yer alyorlar ve onlara yardmediyorlar.

Yer yznde bozgunculuk karan ve haksz stnlk taslayan kiilere kapleriyle sempati duyuyorlarve etkili olabileceklerini sandklar hallere sahip olduklar taktirde Allah'n evliyasndan olacaklarn

sanyorlar.

phesiz kalplerin bedenlerden daha byk etkisi olur. Ama kalpler iyi ise, etkisi de iyi olur, bozuk


45/156


46/156

Bu konuda ok yanl yapldndan Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem kula yarar salayacakeyleri ilemeye zen gstermeksizin kader konusuna dalmay yasaklamtr.

Mslim, Ebu Hureyre'den yle rivayet eder:

"Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurdu: Kuvvetli mminde de, zayf mminde de hayr

vardr, ancak kuvvetli mmin zayf mminden daha hayrldr ve Allah'a daha sevimlidir. Sana yararlolan eyleri yapmaya gayret et, Allah'tan yardm dile ve mahzun olma. Bana bir ey gelirse, unuyle yapsaydm yle olurdu, deme. Onun yerine, Allah takdir etti ve dilediini yapt, de. phesiz"lev=keke" sz eytann iine yarar". (Mslim (4/2052) Ahmed (2/366) bn Mce (1/13)

Eb Dvd, Sunen'inde yle rivayet eder:

"ki adam, Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem'e muhakeme olmak zere geldiler. Raslullahsallallahu aleyhi ve sellem onlardan birinin aleyhine hkm verdi. Aleyhine hkm verilen kii,"Allah bana yeter, o ne gzel vekildir" dedi.

Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem:

"Allah, acizlii ayplar, ama sen gzel olan yap. Bir iin stesinden gelemediin zaman "Allah banayeter, o ne gzel vekildir, de" buyurdu. (Eb Dvd (4/44) Ahmed (6/24)

Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem, mminin yararl olan eyde srarc olmasn ve baarmak iinAllah'tan yardm istemesini emretmitir. Bu da:

"Sadece sana ibadet eder ve sadece senden yardm dileriz" (1 Fatiha/5),

"Ona ibadet et ve kendisine tevekkl et" (11 Hud/123) ayetlerine uygundur.

Kiiye yarar salayan ey zerinde srarc olmak ve zen gstermek, Allah'a itaat ve ibadet etmektir.

nk kiiye yarar salayan i, ayn zamanda Allah'a itaattir ve kendisi iin ondan daha yararlyoktur. Mubah trnden bireyi istemek bile olsa, Allah'a itaat etmek iin ondan yardm istemek, itaatolur.

Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem, sahih hadiste Sa'd'a yle buyurmutur:

"Allah'n vechini isteyerek yaptn her harcama ile, hatta einin azna verdiin her lokma iin

mutlaka bir stnlk kazanr ve bir derece ykselirsin." (Buhr (7/269) Mslim (3/1251) Eb Dvd(3/286) Tirmiz (3/291)

Raslullah sallallahu aleyhi ve sellem, gzel olann ztt olan acizlikten honut olmadn belirtmitir.Bu da yaplmas emredilen eyin terkedilmesi demektir. nk ihmal etmek, emir ve yasandayana olan ve nce bulunan kudrete aykr deilse de, eylemle beraber bulunan gce aykrdr.

Eylemi gerektiren g yetirme, onunla birlikte bulunur ve ancak g yetirdii ey iin elverili olur.Yce Allah, onu:

"itmeye g yetiremezlerdi" (11 Hud/20),

"itme gleri yoktu" (18 Kehf/101) ifadelerinde bunu dile getirmitir.


47/156

Emir ve yasan taalluk ettii g yetirme ise, eylemle beraber olabilir, olmayabilir de.

"...oraya yol bulabilen insana Allah iin Kabe'yi haccetmesi gereklidir..." (3 l-i mran/97)

ayetinde olduu ve Peygamberin mran b. Husayn'a "Ayakta namaz kl, yapamyorsan oturarak, bunada gcn yetmiyorsa, yatarak kl" buyurduu gibi.

Bu konuda insanlar drt gruba ayrlmlardr:

1 - Kendisine ibadet etmeleri emredilen Rabbin ilahlna tanklk / ehadet ederek itaat, ibadet, emirve yasak tarafna bakp, kaza, kader, tevekkl ve yardm isteme tarafna bakmayanlar. Fkh vebidlerin ounun durumu budur.

yi niyetlerine ve Allah'n kurallarn gzetmelerine ramen genelde zayflk, acizlik ve eziklikiindedirler.

nk Allah'tan yardm istemek, ona snmak, kendisine dua etmek kiiyi glendirir ve ilerini

kolaylatrr.

Onun iin seleften biri: "Kim insanlarn en gls olmaktan holanyorsa, Allah'a tevekkl etsin"demitir.

Buhr ve Mslim, Abdullah b. Amr'dan yle rivayet eder:

"Raslullah'n Tevratta nitelemesi yledir:

Biz seni ahit, mjdeleyici, uyarc, mmileri koruyucu olarak gnderdik. Sen benim kulum veelimsin, adn mtevekkil koydum, kaba saba deilsin, sokaklarda amatac deilsin. Ktlektlkle karlk vermez, bilakis ktle iyilikle karlk verir, balar ve affedersin.

Bozulmu olan yolu kendisiyle dzeltmedike cann almayacam, onunla "La ilahe illallah =Allah'tan baka ibadete layk ilah yoktur" diyecek kr gzleri, sar kulaklar ve kapal kalpleriaacam." (Buhr (8/575) Drim (1/5) Ahmed (2/174)

Onun iin Ar' tayan meleklerin (Hamelet'l-Ar) onu "La havle ve la kuvvete illa billahi'l-aliyyi'l-azim" = "Btn g ve kuvvet, ulviyyet ve azamet sahibi Allah'ndr". diyerek tamaya gyetirdikleri rivayet edilmitir. (bn Cerr et-Taber; Tefsir (10/29)

Buhr ve Mslim'de Raslullah'n:"O, (yani, "La havle ve la kuvvete illa billahil-aliyyi'l-azim") cennetin hazinelerinden bir hazinedir"

buyurduu sabit olmutur. (Buhr (11/187) Mslim (4/2077) Ahmed (5/156) Tirmiz (5/230) Tirmizhadis iin "hasen-sahih" demitir. bn Mce (2/1256)


"Kim Allah'a tevekkl ederse, o kendisine yeterlidir" (65 Talak/3),

"nsanlar onlara: "Dmannz olan insanlar size kar bir ordu topladlar, onlardan korkun" dediler.

Bu, onlarn imann artrd ve Allah bize yeter. O ne gzel Vekil'dir, dediler. Bu yzden kendilerine birfenalk dokunmadan, Allah'tan nimet ve bollukla geri dndler; Allah'n rzasna uydular. Allahbyk, bol nimet sahibidir. te o eytan ancak kendi dostlarn korkutur, inanmsanz onlardan


48/156

korkmayn, Benden korkun." (3 l-i mran/173-175).

Buhr, bni Abbas'n "Ve kalu hasbnallahu ve ni'mel vekil. = Allah bize yeter, O ne gzel Vekildir"sz hakknda yle dediini rivayet eder:

"brahim aleyhisselam atee atlnca onu syledi, Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem ise insanlar:

"nsanlar size kar bir ordu topladlar" deyinci onu syledi". (Buhr (8/229), Hkim (2/298), Nes,Sunenu'l-Kubr, bn Kesr (1/430)

2 - Bunlar, Allah'n rabln, ona ihtiyalarn kabul ediyor ve kendisinden yardm istiyorlar amaonun emir, yasak, rza, gazap ve sevgisine bakmadan kendi zevkleri ve hevesleri dorultusundahareket ediyorlar.

Tasavvufu ve fukara geinenlerden birounun durumu budur.

Onun iin tabiatta kendisiyle tasarruf edecekleri hallere sahip olmak iin alyorlar, ama Allah'

honut edecek ve sevgisini kazandracak eylere bakmyorlar. ou zaman da yanlp ona isyan olanbir eyi raz olduu ey olarak sanyorlar, bunun iin emir ve yasa ilevsiz klyor, buna da hakikatdiyorlar. Allah'n akta ve gizlide rzasn, sevgisini, emir ve yasan ieren dinsel emir gereinianlamadan bu kader hakikate ayak uydurmak gerektiini sanyorlar.

ou zaman bunlar sahip olduklar hallerini yitirirler ve bir ekilde gnah ve itaatsizlie (ma'siyet vefska) dnerler. Hatta bir oklar slam'dan dner. (irtidat eder.)

nk akibet, takvanndr. Allah'n emir ve yasaklarn gzetmeyen kii, takvallardan (Muttaki)deildir.

Bunlar bazan bid'at eriat sanarak, bazan emre kar kaderi gereke gstererek mriklerin iinedt duruma derler. Allah, mriklerin ktlklerini knarken din diye kardklar bid'atlar veeriat saydklar eyleri belirterek yle buyurur:

"Onlar bir fenalk yaptklar zaman, "Babalarmz bu yolda bulduk, Allah da bize bunu emretti"derler. De ki: "Allah fenal emretmez. Bilmediiniz eyi Allah'a iftira m ediyorsunuz?" (7 Araf/28)

Allah, haram etmediini haram etmeleri ve teri etmediini teri etmeleri ve gereke olarak da kaderigstermeleri sebebiyle onlar ktleyerek yle dediklerini belirtir:

"irk koanlar diyecekler ki: ayet Allah dileseydi, biz ve babalarmz irk komazdk ve hibireyide haram klmazdk... (6 Enam/148).

Ayn sylemlerini Nahl, Yasin, Zuhruf surelerinde de anlatr. Bunlar, hem onlara hem bunlarabenziyorlar.

3 - Allah'a ibadet etmekten ve kendisinden yardm istemekten yz evirenler. Bunlar da saylanksmlarn en ktleridirler. (erlisidirler.)

4 - vlecek durumda bulunanlar:

Bunlar da:

"Sadece sana ibadet eder ve sadece senden yardm dileriz" (1 Fatiha/5),


49/156

"Ona ibadet et ve kendisine tevekkl et" (11 Hud/123)ayetlerinin gereini yapanlardr.

Bunlar, Allah'a itaat etmek iin Allah'tan yardm istediler ve hem kendisine, hem Raslne itaatederek kendisinden bakasna ibadet ve itaat etmelerinin caiz olmadna, rab olarak yalnz onu

bildiklerine tanklk / ehadet ettiler.

"O'ndan baka bir dost ve efaatileri / araclar yoktur." (6 Enam/51)

"Allah'n insanlara verdii rahmeti nleyebilecek yoktur. O'nun nlediini de ardndan salverecekyoktur. O, gldr, Hakim'dir." (35 Fatr/2)

"Allah sana bir sknt verirse, O'ndan bakas gideremez. Sana bir iyilik verirse bakas onuengelleyemez. O, her eye Kadimdir." (6 Enam/17)

"And olsun ki, onlara, "Gkleri ve yeri yaratan kimdir?" diye sorsan: "Allah'tr" derler. De ki:"yleyse bana bildirin, Allah bana bir zarar vermek isterse, Allah' brakp da taptklarnz, O'nun

verdii zarar giderebilir mi? Yahut bana bir rahmet dilerse, O'nun rahmetini nleyebilir mi?" De ki:"Allah bana yeter; gvenenler O'na gvenir." (39 Zumer/38)

Onun iin kimi alimler;

- yalnz sebeplere bakmann tevhidi bozan irk,

- sebepleri sebep olarak grmemenin aklda eksiklik,

- sebeplerden tamamen yz evirmenin eriata hakaret olduunu sylerler.

nk emredilen tevekkl, tevhidin, akln ve eriatn gereinin birletii noktadr.

Btn bunlar gsteriyor ki tevekkln, avam tarikat ehlinin makamlarndan olduunu sananlar,"lelu'l-Makamt"n sahibi gibi mehur eyhlerden de olsa, byk bir yanlg iindedirler. (O, eyhu'l-slm Ebu smail el-Ensar, Abdullah b. Muhammed b. Ali el-Herev es-Sf el-Hanbel'dir. 397 h.'dedomu 481 h.'de lmtr. (ezeratu'z-Zeheb 3/365)

Bu anlay "Mehasinu'l-Mecalis" sahibi de ondan almtr.(O, Ebu'l-Abbas bn Arif Ahmed b.Muhammed el-Endulus'dir. bn Arif diye bilinir. 536 h.'de Merake'de lmtr. Doumu 481'dir.(Kefu'z-Zunnn 2/1609)

Bylece tevekkln sadece avam tarikat ehlinin makamlarndan olduu ve istenen eyi elde etmedebir yararnn olmadn sananlarn delillerinin de zayf olduu ortaya kmtr.

Dua'nn da bu ekilde olduunu syleyenlerin durumu da byledir.

Btn bunlar, emredilen amelleri bu ekilde sanmak gibidir. Tpk zerine vacip olan ibadet veemredilen itaat sebeplerini yerine getirmeden tevekklle megul olmak gibidir.

nk "Ona ibadet et ve kendisine tevekkl et" (11 Hud/123) ayetinin kapsamnda olan ve emredilensebepleri terkederek yanl yapmak, "Ona ibadet et ve kendisine tevekkl et" kapsamnda bulunan ve

emredilen tevekkl terkederek yanl yapmak gibidir.

Mubah eyleri elde etmek iin dua edenler ve bunun iin Allah'a tevekkl edenler avamdandr, ama


50/156

mstehap ve vacip eyleri elde etmek iin yapanlar havastandr, derler.

Nitekim haram eyleri elde etmek iin Allah'a dua eden ve tevekkl edenler de kendilerinezulmedenlerdir.

Tevekkl etmeyenler de Allah'a ve Raslne isyan edenler, daha dorusu imann dna kanlardr.

Durum byle olunca, bu makam nasl havas iin olabilir?


"Ms: Ey milletim! Allah'a inanyorsanz ve teslim olmusanz O'na gvenin, dedi." (10 Yunus/84)

"Allah size yardm ederse, sizi yenecek yoktur; eer sizi yardmsz brakverirse, O'ndan baka sizeyardm edecek kimdir? nananlar yalnz Allah'a gvensinler." (3 l-i mran/160)

"Mminler Allah'a tevekkl etsinler" (9 Tevbe/51)

"And olsun ki, onlara, "Gkleri ve yeri yaratan kimdir?" diye sorsan: "Allah'tr" derler. De ki:"yleyse bana bildirin, Allah bana bir zarar vermek isterse, Allah' brakp da taptklarnz, O'nunverdii zarar giderebilir mi? Yahut bana bir rahmet dilerse, O'nun rahmetini nleyebilir mi?" De ki:"Allah bana yeter; gvenenler O'na gvenir." (39 Zumer/38)

Yce Allah "Hasbiyallahu = Allah bana yeter" ifadesini bazan yarar salamak iin, bazan da zararnlemek iin kullanmtr...

- Yarar salamak iin kullanmasna rnek:

"Eer onlar, Allah ve peygamberinin kendilerine vermi olduklar eylere raz olsalar ve "Allah bizeyeter, O ve peygamberi bol nimetinden bize verecektir; phesiz biz Allah'a gnl balayanlardanz"deselerdi, daha hayrl olurdu." (9 Tevbe/59)

- Zarar nlemek iin kullanmasna rnek:

"nsanlar onlara: "Dmannz olan insanlar size kar bir ordu topladlar, onlardan korkun" dediler.Bu, onlarn imann artrd da: "Allah bize yeter. O ne gzel Vekil'dir" dediler." (3 l-i mran/173)

"Seni aldatmak isterlerse, bil ki phesiz Allah sana kafidir. Seni ve inananlar yardmyla

destekleyen, kalplerini uzlatran O'dur." (8 Enfal/62)"Eer onlar, Allah ve peygamberinin kendilerine vermi olduklar eylere raz olsalar ve "Allah bizeyeter, O ve peygamberi bol nimetinden bize verecektir; dorusu biz Allah'a gnl balayanlardanz"deselerdi daha hayrl olurdu." (9 Tevbe/59)

Bu ayetler Allah'n vereceine raz olma ve ona tevekkl etme emrini ierir.



51/156

Rza ve Tevekkl Amelleri

Raz olmak ve tevekkl etmek, gcn dahilinde olan eyleri kapsar.

Tevekkl; olay meydana gelmeden nce olurken;

Raz olmak; olay meydana geldikten sonra olur.

Onun iin Raslullah (sallallahu aleyhi ve sellem) namazda yle derdi:

"Allah'm, ayb bildiin ve yaratmaya gcn yettii iin; hayat bana hayrl o

ibn teymiyye - kalb_amelleri

Documents