Sadržaj

1. Hidroterapija u tretmanu reumatskih bolesti..................................................... 31.1. Vrtlozne kupke.................................................................................... 51.2. Habbardova kupka.............................................................................. 61.3. Terapijski bazeni……......................................................................... 6-71.4. Kontrasne kupke…............................................................................... 71.5. Hauffeove kupke…............................................................................... 81.6. Podvodna masaža ili hidromasaža....................................................... 81.7. Polivanje……………….............................................................................. 81.8. Obloge………………….............................................................................. 81.9. Kabina sa vlažnim vazduhom............................................................... 91.10. Sauna…………………………………............................................................... 91.11. Četvoroćelijske kupke........................................................................ 101.12. Gakvanska kada…………...................................................................... 10

2. Prednosti hidroterapije..................................................................................... 113. Kontraindikacije................................................................................................ 12

Zaključak........................................................................................................... 12Literatura...................................................................................................... ….13

Hidroterapija u tretmanu reumatskih bolesti

Hidroterapija je naziv za lečenje vodom i u vodi. Dodatno se koristi i temperaturni učinak vode kao hidrotermoterapija. Voda, da bi bila "priznata" kao lekovita, mora imati više od 1 g rastvorenih aktivnih materija u litri, a ako je za kupanje, mora biti još i prirodno topla. Razni sastojci, kao što su natrijumova i kalcijumove soli, sulfati, soli gvožđa, bakra, kobalta, mangana, magnezijuma, arsena, osiguravaju vodama posebna lekovita delovanja kod različitih bolesti, a sadržaj ugljen dioksida, koji stvara mehuriće naročito se ceni.

Hidroterapija i hidrotermalna terapija tradicionalne su metode lečenja korišćene za lečenje bolesti i povreda u mnogim kulturama, uključujući stari Rim, Kinu i Japan. Stari Grci su koristili terapeutske kupke. Voda je važan sastojak tradicionalnih metoda lečenja Kineza i američkih Indijanaca.

Reumatske bolesti su velika grupa oboljenja koja najčešće zahvata sistem za kretanje (kosti, mišiće, zglobove ..) izazivajući bol i otežanu pokretljivost. Zapaljenski procesi, sami ili udruženi sa imunološkim pojavama, se nalaze u osnovi mnogih reumatskih oboljenja.

Kako etiologija većine tih bolesti nepoznata, one se izdvajaju u posebnu grupu.

I. Zapaljenska reumatska oboljenja - iako su ona najređa (oko 4% obolelih od reumatskih bolesti), ali su uglavnom najteža, mogu da dovedu do ozbiljne i trajne invalidnosti, a u nekih bolesnika koji se ne leče i do smrtnog ishoda.

II. Metabolička oboljenja - su giht, pseudogiht i neka ređa oboljenja koja se javljaju zbog poremećaja u različitim metaboličkim mehanizmima u organizmu.

III. Degenerativna oboljenja - Osnovne promene su na hrskavici koja oblaže zglobove i tada nastaju artroze, ili se ispoljavaju na kičmenom stubu - spondiloze.

IV. Vanzglobni reumatizam - zglobni omotači (kapsule), burse, tetive, tetivne ovojnice, ligamenti. V. Oboljenja koštano-zglobnog sistema u drugim nereumatskim oboljenjima

Prema svom trajanju reumatske bolesti su:

Akutne (kratkotrajne) Subakutne (srednje dugog trajanja) Hronične (dugotrajne)

Hidroterapijski postupci prema površini tela na koju voda deluje mogu biti opšti i lokalni. Prema svojstvu vode i udruženih faktora mogu biti:

Hidrotermički kod kojeg je glavno toplotno delovanje kao što su kupke, polivanje i vlažni omoti ili

oblozi.

Hidrokinetički kod kojeg je glavno delovanje mehaničke energije istodobno s toplotnom

energijom kao što su tuševi, vrtložne kupke, podvodna masaža i podvodne vežbe.

Hidrohemijski kod kojeg je glavno hemijsko delovanje određenih hemijskih supstanci.

Hidroelektrični kod kojeg je glavno delovanje jednosmerne struje.

Sauna kao poseban oblik hidroterapije

Voda ima najveći toplotni kapacitet od svih drugih medijuma (4186 KJ), dobru toplotnu provodljivost (0,00610) i koristimo je u sva tri agregratna stanja u terapijske svrhe. U pogledu hidrotermičkog efekta u terapiji voda se koristi različitog stepena zagrejanosti. Indiferentna temperatura se koristi različitog stepena zagrejanosti :

Indiferentna temperatura iznosi 34-35 stepeni, vruća od 40-42 stepena. Tačka tolerancije za vodu iznosi 44-45 stepeni. Hladna diferentna zona kreće se od 0-33 stepena. U okviru nje koristi se zona mlake vode od 28-

33 stepena sveže od 21-28 stepeni hladna od 5-20 stepeni i ledena voda od 0-4 stepena.

Hidromehanički efekat vode primenjuju se u terapiji u okviru opštih i lokalnih procedura u

hidrokineziterapiji hidromehanoterapiji (tuševi, podvodna masaža)

Koristeći mehaničke efekte vode kao što su hidrostatički pritisak, potisak vode, viskoznosti u kombinaciji sa termičkim svojstvima vode.

Hidrohemijsko dejstvo vode sastoji se u resorpciji pojedinih hemijskih materija iz mineralnih voda u organizam (radon, sumpor, kalcijum, jod, CO2, H2S) koje u organizmu deluju farmakoterapijski.

Hidroterapija deluje kompleksno, a osnovni fiziološki učinci su:

Termalni Mehanički Hemijski Imerzijski Psihološki

Oblici hidroterapije:

vrtložna kupka Hubbardova kupka terapijski bazen kontrastne kupke: naizmenično toplo-hladno Haufferove kupke podvodna masaža polivanje obloge kabina s vlažnim zrakom sauna četvoroćelijska kupka galvanska kupka

VRTLOŽNE KUPKE

U njima se voda stalno meša, a može biti topla, hladna ili mešana. Pokretanje vode i vazduha u kadi regulisano je vodenom turbinom. Vrtložna kupka radi mešajući vodu i vazduh do kontrolisane turbulencije, koja je veća na površini vode i time se sprečava hlađenje vode.Temperature vode kreću se od 36,5 do 40,5 Celzijeva stepena.

HUBBARDOVA KUPKAHubbardova kupka je nazvana po inženjeru koji ga je konstruisao. Uglavnom po veličini dopušta uranjanje celog tela i u ležećem položaju punu abdukciju ruku i abdukciju nogu, uz mogućnost da se fizioterapeut približi dovoljno bolesniku. Obično se koristi kada pacijent treba rasteretno vežbati, stajati ili kretati se kod različitih neuroloških bolesti za vežbe ravnoteže ili hoda ili kad je potrebno lečenje celog

tela, kod bolesnika koji imaju tebobe sa ramenima, vratom ili leđima. Temperatura vode je od 32 do 38,5 stepeni, trajanje postupka je 20 minuta.

TERAPIJSKI BAZEN

Opremljeni su rampama, stubama i dizalima za pomoć bolesniku pri ulasku i izlasku, te s usporednim hvataljkama ili uronjenim stolicama. Kao dodatak za pomoć pri vežbama u bazenu mogu se upotrebiti lopte i pojasevi. U bazenu se terapijski učinak postiže kombinacijom fizikalnih svojstva vode (sila potiska, hidrostatski pritisak i gustina) s terapijskim vežbama.

Među opšte učinke lečenja u bazenu ubrajaju se :

poboljšanje cirkulacije relaksacija ponovno uspostavljanje pokretljivosti jačanje mišića osiguranje treninga hoda s manje otpora na zglobove poboljšanje psihičkog i emotivnog stanja

Preporučuje se ortopedskim bolesnicima, bolesnicima sa hroničnim vertebralnim sindromima, hroničnim reumatoidnim artritisom, neurološkim bolesnicima. Lečenje bi trebalo trajati 15-45 minuta uz praćenje bolesnikovih vitalnih znakova. Temperatura vode u terapijskom bazenu trebala bi biti između 32 i 38 stepena. Optimalna temperatura za plivanje je 28-30 stepena.

KONTRASNE KUPKE

Namenjene za tretman donjih ekstremiteta, odnosno potkolenica a predstavlja naizmeničnu primenu tople i hladne vode. To dovodi do širenja i skupljanja krvnih sudova što predstavlja svojevrstan trening za krvne sudove, i može se nazvati „vaskularnim vežbama“. . Procedura traje 25-30 minuta. Koristi se kod sportskih povreda (uganuća, iščašenja), problema sa cirkulacijom, umornih i otečenih nogu.

HAUFFEOVE KUPKE

Takve kupke započinju indiferentnom temperaturom vode 36 stepena, a zatim se dodaje vruća voda tokom 20 minuta do temperature od 39 do 40 stepena. Ove kupke ne izazivaju vazokonstrikciju, već postepenu, ali izdašnu hiperemiju. Izvode se svakodnevno 10-20 dana.

PODVODNA MASAŽA ILI HIDROMASAŽA

Je idealna terapija za sve vrste bola, za poboljšanje cirkulacije i pojačavanje odbrambenih snaga organizma. Osoba se ugodno smesti u kadu napunjenu toplom vodom a terapeut vrši masažu tako što mlaz vode pod pritiskom usmerava prema telu pacijenta. Vrši se masaža celog tela, a procedura traje do 30 minuta. Ovo je izuzetna procedura za relaksaciju tela nakon napora, sportskih aktivnosti i sl. ili za rekreaciju nakon dužeg mirovanja usled povrede.

POLIVNJEBolesnik se u stojećem položaju poliva toplom vodom, jednom s leđa, drugi put spreda. Poliva se polako, početna temperatura je 30 stepena, a zatim za 1 stepen. Tako se tokom lečenja temperatura vode postupno snižava do 20-22 stepena. Nakon postupka bolesnik se obično odmara 15-20 minuta. Deluje na tonus proširenih krvnih sudova i ima opšti tonizujući i osvežavajući efekat.

OBLOGEMeđusobno se razlikuju po veličini površine tela koju obuhvataju i po trajanju primene. Rade se za zagrevanje ili za hlađenje ili za opšte tonizujuće delovanje. Mokre obloge koriste se 10-15 minuta i služe za snižavanje temperature. Ako se bolesnik potpuno omota u mokre obloge temperature 15-20 stepena tokom 40-45 minuta osetiće tri različite promene temperature. Najpre hladno, zatim neutralno i na kraju toplo.Koristi se kod neuroloških i psihičkih oboljenja.

KABINA SA VLAŽNIM VAZDUHOMBolesnik obično leži na leđima, ali može biti i na stomaku ili na strani. Voda je ugrejana na 40-45 stepena. Vlažnost vazduha je izrazito visoka. Vazduh cirkuliše kabinom. Za vreme postupka 15-20 minuta bolesnikova temperatura naraste za 1 stepen. Bolesnik će se profuzno znojiti nakon postupka da bi se ohladio. Bolesnici s hroničnom lumbalnim bolom i artritičnim bolima navode smanjenje boli i lakšu pokretljivost nakon ove procedure.

SAUNA

Prvo se osoba odmara u prostoriji sa zidovima, podom i klupama načinjenima od drva. Vazduh je suv. Kamenje ili cigle zagreju se tako da vazduh u prostoriji bude 60-80 Celzijevih stepena. Na donjim je klupama temperatura niža. Osoba se znoji profuzno. Vazduh je suv što omogućava lako isparavanje znoja što hladi telo. Tako se može podneti visoka temperatura, ali samo u kratkim razmacima. Sledeći je postupak kratkotrajni hladni tuš, opšta kupka ili plivanje, a zatim povratak u saunu.Ti se postupci mogu ponavljati po 5-20 minuta, 1-2 puta sedm. Nakon saune telesna temperatura poraste do 39 stepena, nastaje preznojavanje, ubrzan rad srca i disanja.

Sauna je kontraindikovana za kardiološke bolesnike, starije ljude i žene u prvom tromesečju trudnoće.

Sauna se upotrebljava u slučajevima hroničnog degenerativnog reumatizma, hroničnih nespecifičnih upala lokomotornog i respiratornog sistema, te hroničnih ginekoloških stanja.

ČETVOROĆELIJSKA KUPKA

Primjenjuje se u kadicama na čijim zidovima su ugrađene elektrode. Namenjena je za ekstremitete, dve kadice za ruke i dve za noge, a pacijent osjeća blago peckanje po koži. Tehnika primene je ista kao za galvansku kupku. Primjenjuje se za bol, parezu nerva, artrozu zglobova šake i stopala, probleme sa cirkulacijom i dr.

GALVANSKA KUPKA

Primenjuje se u kadi na čijim zidovima su ugrađene elektrode koje emituju električnu struju. Pacijent zauzima poluležeći položaj u kadi a struja protiče kroz vodu i kroz telo pacijenta. Procedura je potpuno bezbedna, a pacijent oseća samo blago peckanje po koži. Primjenjuje se kao fizikalna procedura za razna bolna stanja, parezu nerva, upale.

Prednosti hidroterapije

Prednosti hidroterapije u tretmanu reumatskih stanja su slična kao kod ostalih bolesti :

- opušta i smanjuje mišićni spazam- smanjuje bol- povećava mišićnu snagu usled većeg otpora vode- povećava stabilnost- relaksira i opušta

Poseban značaj ima toplota vode, koja smanjuje bol i mišićni spazam, oslobađa pritisak na zglobove pogotovu one koji su zaduženi za nošenje tereta. Toplotne kupke imaju poseban značaj naročito kada se koriste zajedno sa masažom ili vežbama u vodi.

Vežbe u vodi imaju za cilj:

a. relaksaciju - za postizanje što bolje relaksacije u vodi služimo se stiropornim plovcima za

podupiranje gornjih i donjih ekstremiteta bolesnika.

b. poboljšanje pokretljivosti - u vodi je zbog sile potiska prividno smanjena težina tijela, a time i olakšana pokretljivost. Izvođenje pokreta prema gore u vodi, olakšani su silom potiska.

c. povećanje mišićne snage - otpor može predstavljati sama voda ili "potkovice" koje se fiksiraju za bolesni ekstremitet. Pokreti prema dole u vodi, zbog sile potiska predstavljaju dodatni otpor.

Vežbe u vodi provode se kao grupne ili individualne

individualne - u bazenu ili Hubbardovim kadama

grupne - u bazenu. Grupe u bazenu organizovane su po istom principu kao i grupe za vežbe u dvorani - prema dijagnozi ili prema delovima tela koje je potrebno vežbati. Tako postoji npr. grupa za skolioze i kifoze, grupa za vežbe gornjih i donjih ekstremiteta.

Temperatura vode je od 35 do 38˚C tako da osim vežbi na bolesnika deluje i faktor topline čiji je pozitivan učinak: omekšavanje tkiva, poboljšavanje cirkulacije, a time i smanjenje bolova.

Kontraindikacije

Kontraindikacije hidroterapije u tretmanu reumatskih stanja su zajedničke kao i kod ostalih stanja. Kao što su bolesti ili stanja koja se mogu pogoršati pri izlaganju tela visokim ili niskim temperaturama.

- Srčane bolesti, plućne bolesti, poremećaj cirkulacije- Povrede koje se mogu pogoršati korišćenjem hidroterapije- Neuropatije ili oštećenja nerava- Trudnica- Pacijnti sa ugrađenim pacemakerom - opasnost od krvarenja (veliki hematomi)- dermatološke bolesti (promene na koži)

Zaključak

Hidroterapija u tretmanu reumatskih stanja se zaniva na korišćenju vode u svim oblicima (spolja i iznutra) kao pomoćno sredstvo u procesu lečenja.

Primarni cilj u tretmanu većine reumatskih stanja:

oslobađanje od bola, oticanja i ukočenosti relaksacija zglobna pokretljivost jačanje mišića povećavanje pokretljivosti i funkcionalnosti poboljšanje psihičkog i emotivnog stanja

Literatura

Dušan Kunej, Tomislav Stanković, Praktikum fizikalne medicine; Beograd 2000

U. Lange U. Müller-Ladner and K. L. Schmidt, Balneotherapy in rheumatic diseases–an overview of novel and known aspects

Rausse, J.H.; translated by C.H. Meeker, M.D. (1850). The Water-Cure, applied to Every Known Disease (3rd, enlarged & improved ed.). New York: Fowlers & Wells. Retrieved December 12, 2009.