2 10 8

kpss

ÖABT

Öncebiz sorduk

50 Soruda

SORU25

SİYASET BİLİMİDİĞER SOSYAL BİLİM ALANLARI

GüncellenmişYeni

Baskı

SOSYALBİLGİLER

(Sosyal Bilgilerin Temelleri, Sosyal Psikoloji, ArkeolojiAntropoloji, Sosyoloji, Felsefe, Ekonomi

Bilim - Teknoloji ve Sosyal Değişme, Sanat ve Estetikİnsan İlişkileri ve İletişim, Günümüz Dünya Sorunları

Sosyal Proje Geliştirme)

ALAN EĞİTİMİ

KomisyonÖABT SOSYAL BİLGİLER 3. KİTAP

SİYASET BİLİMİ DİĞER SOSYAL BİLİM ALANLARI VE ALAN EĞİTİMİ

ISBN 978-605-318-928-2

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayım ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

7. Baskı: 2018, Ankara

Proje-Yayın: Pelin ÖzdemirDizgi-Grafik Tasarım: Gamze Şahin

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Vadi Grup Basım AŞİvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

ÖN SÖZ

Sevgili Öğretmen Adayları,

ÖABT SOSYAL BİLGİLER konu anlatımlı setimiz üç kitap hâlinde düzenlenmiştir. "Sosyal Bilgiler 3. Kitap" adlı yayınımız; Siyaset Bilimi, Temel Hukuk, Diğer Sosyal Bilim Alanları (Sosyal Bilgilerin Temelleri, Sosyal Psikoloji, Arkeoloji, Antropoloji, Sosyoloji, Felsefe, Ekonomi, Bilim Teknoloji ve Sosyal Değişme, Sanat ve Estetik, İnsan İlişkileri ve İletişim, Günümüz Dünya Sorunları, Sosyal Proje Geliştirme) ile Alan Eğitimi bölümlerini kapsamaktadır ve Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT-Sosyal Bilgiler) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla da önemli konulara dikkat çekilmiştir.

Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi pegem@pegem.net adresine e-posta yoluyla ya da 0 507 316 60 66 numaralı telefona WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar...

SOSYAL BİLGİLER ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER

ÖABT SOSYAL BİLGİLER, 50 sorudan oluşmakta ve Sosyal Bilgiler Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Tarih, Coğrafya, Siyaset Bilimi, Diğer Sosyal Bilim Alanları (Sosyal Bilgilerin Temelleri, Sosyal Psikoloji, Arkeoloji, Antropoloji, Sosyoloji, Felsefe, Ekonomi, Bilim Teknoloji ve Sosyal Değişme, Sanat ve Estetik, İnsan İlişkileri ve İletişim, Günümüz Dünya Sorunları, Sosyal Proje Geliştirme) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.

Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Sosyal Bilgiler Öğretmenlik Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı

Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40

a. Tarih

b. Coğrafya

c. Siyaset Bilimi

d. Diğer Sosyal Bilim Alanları

(Sosyal Bilgilerin Temelleri, Sosyal

Psikoloji, Arkeoloji, Antropoloji,

Sosyoloji, Felsefe, Ekonomi, Bilim,

Teknoloji ve Sosyal Değişme, Sanat

ve Estetik, İnsan İlişkileri ve İletişim,

Günümüz Dünya Sorunları, Sosyal

Proje Geliştirme)

% 28

% 20

% 8

% 24

1 - 14

15 - 24

25 - 28

29 - 40

Alan Eğitimi Testi % 20 41 - 50

Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2013-2017 SOSYAL BİLGİLER ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

İÇİNDEKİLER

SİYASET BİLİMİ DİĞER SOSYAL BİLİM ALANLARI

SİYASET BİLİMİ

Siyasetin Farklı Anlamları ...........................................................................................................................................5

Siyaset Biliminin Tarihçesi ..........................................................................................................................................5

İslam Dünyasında Siyaset Bilimi ................................................................................................................................6

Siyaset Biliminin Konusu, Kapsamı, Yöntemi ve Teknikleri ........................................................................................7

İktidar Kavramı ...........................................................................................................................................................9

Egemenlik .................................................................................................................................................................10

Meşruluk ................................................................................................................................................................... 11

Devlet ve Siyasal Sistemler ...................................................................................................................................... 11

Bir Hukuk Devleti Olarak Türkiye..............................................................................................................................14

Devlet Türleri ............................................................................................................................................................18

Siyasal Sistemler ......................................................................................................................................................18

Siyasal Davranış ve Bireyi Siyasete Yönlendiren Temel Faktörler ...........................................................................25

Siyasal Katılma ........................................................................................................................................................25

Demokrasi ................................................................................................................................................................27

Alternatif Demokrasi Önerileri...................................................................................................................................29

Siyasi Düşünceler ve İdeolojiler................................................................................................................................30

Siyasal Partiler .........................................................................................................................................................34

Kamuoyu ..................................................................................................................................................................35

Baskı Grupları...........................................................................................................................................................35

Bürokrasi ..................................................................................................................................................................36

Uluslararası İlişkiler Kuramları ..................................................................................................................................36

Yeni Dünya Düzeni ...................................................................................................................................................38

Ulusüstü Siyasal Örgütlenmeler ...............................................................................................................................39

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................42

Çözümler ..................................................................................................................................................................45

TEMEL HUKUK

Toplum Yaşamını Düzenleyen Kurallar .....................................................................................................................49

Hukukun Kaynakları .................................................................................................................................................50

Anayasa....................................................................................................................................................................50

1982 Anayasası ........................................................................................................................................................52

2017 Anayasa Değişikliği ile Yürürlüğe Giren Maddeler ..........................................................................................72

Hukuki Ehliyet Kavramı ............................................................................................................................................81

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................82

Çözümler ..................................................................................................................................................................85

vi

DİĞER SOSYAL BİLİM ALANLARI

I. Sosyal Bilgilerin Temelleri ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������91

Sosyal Bilgiler Öğretimine Farklı Yaklaşımlar ...........................................................................................................91

Dünyada Sosyal Bilgiler Geleneği ............................................................................................................................93

Türkiye’de Sosyal Bilgiler Geleneği ..........................................................................................................................94

Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilimler..............................................................................................................................95

Antropoloji.................................................................................................................................................................96

Ekonomi....................................................................................................................................................................98

Coğrafya ...................................................................................................................................................................99

Tarih ........................................................................................................................................................................101

Psikoloji ..................................................................................................................................................................102

Siyaset Bilimi ..........................................................................................................................................................104

Sosyoloji .................................................................................................................................................................105

Felsefe ....................................................................................................................................................................106

Hukuk .....................................................................................................................................................................109

Arkeoloji .................................................................................................................................................................. 116

Uluslararası İlişkiler ................................................................................................................................................ 116

İletişim .................................................................................................................................................................... 117

Sanat ......................................................................................................................................................................120

Dilbilim ....................................................................................................................................................................122

Diğer Sosyal Bilim Alanları .....................................................................................................................................123

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................124

Çözümler ................................................................................................................................................................127

II. Sosyal Psikoloji ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������131

Sosyal Psikolojinin Kısa Tarihçesi ..........................................................................................................................131

Sosyal Psikolojinin İki Temel İlkesi .........................................................................................................................131

Sosyal Algı..............................................................................................................................................................132

Sosyal Biliş .............................................................................................................................................................132

Bireyler Arasındaki İlişkileri Etkileyen Birey-İçi Süreçler.........................................................................................133

Sosyal Etki ..............................................................................................................................................................135

Grup Etkisi ...............................................................................................................................................................136

Sosyal İlişkiler .........................................................................................................................................................137

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................139

Çözümler ................................................................................................................................................................142

III. Arkeoloji �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������147

Tanımı ve Yaklaşımlar ............................................................................................................................................147

Arkeolojinin Tarihçesi ..............................................................................................................................................149

Arkeolojide Kullanılan Temel Yöntemler .................................................................................................................150

Anadolu Arkeolojisi .................................................................................................................................................152

vii

Hellen Göçleri ve Arkaik Dönem.............................................................................................................................157

Klasik Dönem .........................................................................................................................................................158

Hellenistik Dönem...................................................................................................................................................159

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................162

Çözümler ................................................................................................................................................................165

IV. Antropoloji �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������169

Antropolojinin Yaklaşımı ve İlkeleri .........................................................................................................................169

Antropolojinin Dalları ..............................................................................................................................................169

Antropoloji Kapsamında Yer Alan Bazı Kavramlar .................................................................................................171

Antropoloji Biliminin Kısa Tarihçesi .........................................................................................................................171

Antropolojinin Yöntemi ve Araştırma Teknikleri ......................................................................................................172

Kültür Kavramı ........................................................................................................................................................173

Temel Antropoloji Kuramları ...................................................................................................................................175

İnsanın Evrimi .........................................................................................................................................................178

Sanayi Öncesi Uyarlanma ve Yasam Tarzları: Avcı-Toplayıcılık ve Tarım ..............................................................181

Kent, Devlet ve Endüstri .........................................................................................................................................182

Çok Kültürlülük, Çok Kültürcülük ve Antropolojide Yeni Yönelimler .......................................................................182

Din ve Kutsal ..........................................................................................................................................................183

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................185Çözümler ................................................................................................................................................................188

V. Sosyoloji �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������193

Sosyolojinin Kısa Tarihçesi .....................................................................................................................................193

Sosyolojinin Temel Kavramları ...............................................................................................................................193

Sosyolojide Temel Yaklaşımlar ...............................................................................................................................196

Kültür ve Toplum .....................................................................................................................................................201

Kültürün Dinamikleri ...............................................................................................................................................203

Toplumun Temel Birimi Aile ....................................................................................................................................203

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................204

Çözümler ................................................................................................................................................................207

VI. Felsefe �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 211

Bilgelik Sevgisi Olarak Felsefe ............................................................................................................................... 211

Felsefenin Konuları ve Alt Alanları .........................................................................................................................212

Epistemoloji ......................................................................................................................................................212

Metafizik ...........................................................................................................................................................218

Bilim Felsefesi ..................................................................................................................................................220

Etik....................................................................................................................................................................223

Çözümlü Test ...................................................................................................................................................226

Çözümler ..........................................................................................................................................................229

viii

VII. Ekonomi ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������233

Makro Ekonomi – Mikro Ekonomi ...........................................................................................................................233

Ekonominin Temel Soruları.....................................................................................................................................234

Tüketici Davranışları ve Fayda ...............................................................................................................................235

Arz, Talep ve Esneklik ............................................................................................................................................236

Üretim .....................................................................................................................................................................240

Maliyet ....................................................................................................................................................................240

Kâr Maksimizasyonu ..............................................................................................................................................241

Mal ve Faktör Piyasaları .........................................................................................................................................241

Makro Ekonominin Kapsamı ve Temel Makro Ekonomik Değişkenler ...................................................................243

Ekonomik Performansın Ölçülmesi ve Temel Ekonomik Değişkenler ....................................................................243

Tüketim ...................................................................................................................................................................245

Tasarruf...................................................................................................................................................................245

Ekonominin Dışa Açılımı ........................................................................................................................................245

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................247

Çözüm ....................................................................................................................................................................250

VIII. Bilim, Teknoloji ve Sosyal Değişme ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������255

Toplumsal Değişmeyi Etkileyen Unsurlar ...............................................................................................................256

Değişmeyle İlgili Temel Kavramlar..........................................................................................................................257

Toplumsal Değişme Türleri .....................................................................................................................................257

Yazılı Tarih Öncesi Çağlarda ve İlk Çağ'da Bilim, Teknoloji ve Sosyal Değişme ....................................................260

Orta Çağ'da Bilim, Teknoloji ve Sosyal Değişme ....................................................................................................262

Yeni ve Yakın Çağlarda Bilim, Teknoloji ve Sosyal Değişme (1453-1914) .............................................................269

Bilim ve Teknolojinin Etkilediği Sosyal Unsurlar .....................................................................................................277

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................278

Çözümler ................................................................................................................................................................281

IX. Sanat ve Estetik�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������285

Sanat Teorileri.........................................................................................................................................................286

Çağdaş Sanat Akımları...........................................................................................................................................289

Estetik .....................................................................................................................................................................290

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................294

Çözümler ................................................................................................................................................................297

X. İnsan İlişkileri ve İletişim ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������301

İletişimin Temel Amaçları ........................................................................................................................................301

İletişim Süreçleri .....................................................................................................................................................302

İletişim Ortamı ........................................................................................................................................................302

ix

İletişim Türleri .........................................................................................................................................................302

İnsanlar Arasındaki İlişkilerde İletişimin Önemi ......................................................................................................303

İnsan İlişkileri ..........................................................................................................................................................303

Kişiler Arası İletişim ................................................................................................................................................304

İletişim Sürecinde İlişki Kurma Boyutu ...................................................................................................................305

İletişim Türleri .........................................................................................................................................................305

İletişim Engelleri .....................................................................................................................................................307

Savunma Mekanizmaları ........................................................................................................................................318

Empati ....................................................................................................................................................................310

Etkili İletişim ............................................................................................................................................................ 311

Etkili Dinleme .......................................................................................................................................................... 311

Çatışma ..................................................................................................................................................................312

Çatışma Çözme Yolları ...........................................................................................................................................312

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................313

Çözümler ................................................................................................................................................................316

XI. Günümüz Dünya Sorunları �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������321

Çevre Sorunları ......................................................................................................................................................321

Açlık ........................................................................................................................................................................322

Kıtlık........................................................................................................................................................................324

Fakirlik (Yoksulluk) ..................................................................................................................................................324

Yetersiz Beslenme ..................................................................................................................................................325

Obezite ...................................................................................................................................................................325

Aşırı Tüketim Hastalığı ...........................................................................................................................................325

Dengesiz Nüfus Artışları .........................................................................................................................................326

Irkçılık .....................................................................................................................................................................326

İnsan Hakları İhlalleri ..............................................................................................................................................326

Terör .......................................................................................................................................................................328

Enerji Sorunu ..........................................................................................................................................................328

Alternatif Enerji Kaynakları .....................................................................................................................................329

Nükleer Enerji ve Füzyon Enerjisi...........................................................................................................................332

Asya Krizi................................................................................................................................................................332

Japon Sendromu ....................................................................................................................................................333

Çin Faktörü .............................................................................................................................................................334

Küreselleşme ..........................................................................................................................................................335

Küresel İklim Değişikliği ..........................................................................................................................................337

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................339

Çözümler ................................................................................................................................................................342

x

XII. Sosyal Proje Geliştirme ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������347

Konu ve Amacın Belirlenmesi.................................................................................................................................349

Ölçütlerin Belirlenmesi ............................................................................................................................................349

Proje Planı ..............................................................................................................................................................349

Araştırma ve Eylem ................................................................................................................................................350

Sunum Hazırlama ...................................................................................................................................................350

Proje Tabanlı Öğrenme...........................................................................................................................................351

Sosyal Proje ...........................................................................................................................................................355

Proje Yönetimi ........................................................................................................................................................356

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................358

Çözümler ................................................................................................................................................................361

ALAN EĞİTİMİ

Sosyal Bilgiler Öğretimi ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������365

A� Sosyal Bilgiler Öğretiminin Amaçları ..................................................................................................................365

B� Sosyal Bilgiler Öğretimi Bağlamında Davranışçı ve Yapılandırmacı Öğrenme Anlayışları ................................367

C� Sosyal Bilgilerde İçerik: Kapsam ve Yapı ...........................................................................................................370

D. Öğretim Programının Temel Felsefesi ...............................................................................................................373

Öğretim Programında Temel Beceriler ...................................................................................................................373

2017 Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Beceriler ............................................................................................376

2017 Öğrenme Alanları ve İçerikleri .......................................................................................................................401

Sosyal Bilgiler Öğretimi İle İlgili Diğer Konular .......................................................................................................405

Tarihî Empati.....................................................................................................................................................405

Zaman ve Kronolojiyi Algılama .........................................................................................................................407

Müze Eğitimi .....................................................................................................................................................421

Sözlü Tarih ........................................................................................................................................................423

Kanıt Temelli Sosyal Bilgiler Öğretimi ...............................................................................................................423

Yerel Tarih .........................................................................................................................................................424

Bireyselleştirilmiş Öğretim Tekniği ....................................................................................................................426

Sosyal Bilgiler Laboratuvarları ..........................................................................................................................428

Güncel Olaylar ..................................................................................................................................................428

Öğretim Programında Rehberlik .......................................................................................................................432

Öğretim Programında Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımı ............................................................................................433

Öğretim Programının Uygulanmasında Dikkat Edilecek Hususlar .................................................................................434

5. Sınıf Kazanım ve Açıklamaları .....................................................................................................................................436

6. Sınıf Kazanım ve Açıklamaları .............................................................................................................................437

7. Sınıf Kazanım ve Açıklamaları .............................................................................................................................439

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................442

Çözümler ................................................................................................................................................................445

KAYNAKÇA �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������449

SİYASET BİLİMİDİĞER SOSYAL BİLİM

ALANLARI

SİYASET BİLİMİ

SİYASET BİLİMİ

5

SİYASET BİLİMİ

Arapça’dan Türkçe’ye geçen bir sözcük olan siyaset bir amaç veya prensip gereğince şehrin yönetilmesine iliş-kin sanat anlamında kullanılmıştır.

Politika kelimesi ise siyasetin Batı dillerindeki karşılığıdır.

Aristoteles, politikayı “en yüksek iyiyi” ve “iyi yaşamayı” amaçlayan devlete ilişkin tüm faaliyetler, devlet yönetimi ve yurttaşlığa ilişkin işler şeklinde tanımlamıştır.

SİYASETİN FARKLI ANLAMLARI

Devlet Yönetimine İlişkin Faaliyetler Anlamında Si-yaset: Aristoteles’in tanımındaki “iyi yaşamayı” temine yönelik devlet faaliyetleri bu kapsamda yer almaktadır.

İktidar Mücadelesi Anlamında Siyaset: İktidar mücade-lesi olarak anlaşılmasının temelinde, toplumsal hayattaki zıtlıklar arasındaki mücadelede, siyasetin bu zıtlıkları belli dengede uzlaştıran faaliyet olarak ortaya çıkması anlayışı vardır. Bu anlayışa göre iktidarı ele geçirmiş olan grup ya da sınıflar bu mevkilerini korumak ve sürdürmek, diğerleri de iktidarı ele geçirmek için mücadeleye girişmektedir.

Değerlerin Otorite Yoluyla Dağıtılması Anlamında Si-yaset: Siyasetin bu şekilde tanımlanması onun sadece devlete ilişkin işler, kurumlar ve faaliyetler olarak değil, her türlü değerin paylaşımı için otorite kullanımını gerek-tiren faaliyetler olarak anlaşılmasını sağlamaktadır. Bu yaklaşım siyaset olgusunun kapsamını genişlemekte ve hem modern ulus devletlere hem de tüm toplumsal/siya-sal organizasyonlara ilişkin ortak bir faaliyet alanı olarak değerlendirilmesini sağlamaktadır.

SİYASET BİLİMİNİN TARİHÇESİ

Eski Yunan düşünürlerinden Platon iyi ve erdemli bir devletin nasıl olacağı ve bu devleti kimlerin yöneteceği gibi konulardaki görüşlerini “Devlet” adlı yapıtında ortaya koymuştur.

UyarıPlaton devletin bilge krallar tarafından yöne-tilmesini ve filozofların kral olmasını savun-muştur.

Platon’a göre devlet iktidarı kullanan idareciler, savaş-çılar, üretimi gerçekleştiren çiftçiler ve halk sınıflarından oluşmaktadır.

Bir diğer eski Yunan düşünürü Aristoteles, devleti ve devlet yönetimi ile ilgili süreçleri bir inceleme ve gözlem konusu olarak ele almış ve zamanın siyasal sistemlerini karşılaştırmalı olarak incelemiştir. Bu nedenle de çağdaş siyaset biliminin temellerini atan kişi olarak kabul edilmektedir.

Aristoteles Politika adlı eserinde Eski Yunan sitelerinin siyasal örgütlenmelerini gözlemlerle ortaya koymaya ve siyasal rejimleri sınıflandırmaya çalışmış ve kendisinden sonra gelen düşünürleri etkilemiştir.

Siyaset Orta Çağ boyunca din etkisinde kalmıştır. 16. yüzyılında başında yaşamış olan Machiavelli, İtalya’da-ki prenslikleri ele aldığı kitabı Prens ile siyaset konusun-daki idealist ve ahlakçı çizgisini terk ederek siyaseti ger-çekçi bir zemine oturtmuştur. Kitabında hükümdarların iktidarı ele geçirmelerini, elde tutmalarını ve diğerleriyle ilişkilerini anlatırken insanlara boyun eğdirme niteliğine dikkat çekmiştir.

Biri yasalara uyma diğeri de zora başvurma olmak üzere iki tür mücadeleden söz eden Machiavelli birincisi yet-mediğinde ikincisine başvurmanın gereğine değinmiştir. Onun düşüncesinde amacın gerçekleştirilmesi için her türlü eylemin meşru olduğu anlayışı egemendir. Bu an-layış Makyavelizm olarak ifade edilmiştir.

Örnek Soru

Aşağıdaki cümlelerden hangisi Makyavelizm’i özetlemektedir?

A) Amaca varmak için hiçbir kural tanımamalıdır.

B) Siyaset sınırsız özgürlüktür.

C) Siyasetin işleyişi ve kuralları gereğince her yola başvurulabilir.

D) Yasalara uygun bir yönetim şekli yoktur.

E) İyi bir yönetici mutlaka zora başvurur.

Çözüm:Makyavelizm çoğu kez, amaca ulaşmak için hiçbir ku-ralın, ilkenin ve değerin tanınmayacağı şeklinde anla-şılmış olsa da, Machiavelli aslında siyasetin kişisel ve dinî ahlaktan ayrı bir mantığı olduğunu savunmuştur. Buna göre de bu kurallar ve işleyiş gereğince her türlü eyleme başvurulabileceğini dile getirmiştir.

Cevap C

6

Çağdaş siyaset biliminin öncülerinden kabul edilen Montesquieu güçler ayrılığı ilkesini savunmuş, olay-lar arasındaki zorunlu ilişkileri incelemiş ve olması gerekenden çok, olanla ilgilenmiştir.

Kanunların Ruhu adlı kitabında bir ülkede uygulanan yasaların arka planını ortaya çıkarmaya ve niçin aynı yasaların farklı toplumlarda farklı sonuçlar verdiğini açık-lamaya çalışmıştır.

Montesquieu’ya göre iklimin ve coğrafi özelliklerin yasa-lar ve siyasal davranışlar üzerinde önemli bir etkisi vardır.

Hükûmet biçimlerinin doğasını ve temel ilkesini ortaya koymaya çalışmış ve ülkenin büyüklüğü ile hükûmet bi-çimleri arasındaki ilişkiye dikkat çekmiştir.

Montesquieu’ya göre cumhuriyet için küçük, monarşi için orta ve istibdat için de büyük bir imparatorluk gereklidir.

19. yüzyılda İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya ve Ameri-ka Birleşik Devletleri’nde toplumsal gerçeklikle ilgili olarak yapılan çalışmalarda özellikle sosyoloji ve ekonomi bilim-leri ön plana çıkarken siyaset biliminin Aristoteles’ten bu yana süren üstünlüğü son bulmuştur.

Bu anlamda 19. yüzyılın önemli isimlerinden biri Karl Marx’tır. Siyaseti toplumsal ilişkilerden belirleyiciliğe sahip bir olgu olarak sunan Makyavelizm’in aksine, Marx siyasetin özerk bir kurum olmadığını ve altyapı kurumları tarafından belirlendiğini savunur. Ona göre siyaset bir üstyapı kurumudur ve onu belirleyen temel faktör, üretim ilişkilerinin oluşturduğu altyapı kurumla-rıdır. Altyapı yani üretim tarzı değişmedikçe üstyapı da değişmez.

Amerika’da Demokrasi adlı kitabın yazarı olan Tocqu-eville ekonomik gelişme ile siyasal yapılar arasındaki ilişkileri, Amerikan toplumunun özelliklerini ve Avrupa toplumlarından farklılıklarını ele almış ve böylece kar-şılaştırmalı siyaset biliminin önemli bir örneğini ortaya koymuştur.

Çağdaş siyaset biliminin öncü isimlerinden M. Weber zihniyet ile davranışlar ve toplumsal ilişkiler konusundaki çözümlemeleri ile büyük ilgi görmüştür. Weber, çağdaş siyaset biliminin temel konularından olan iktidar, egemenlik, otorite ve meşruiyet gibi olgularla ilgi-lenmiş, bürokrasi ve siyaset arasındaki ilişkilere dik-kat çekmiştir. Ona göre siyaset, kişinin diğer kişiler üzerinde egemenlik kurmasıdır. Dolayısıyla siyasetin temelinde egemenlik ve itaat ilişkisi bulunmaktadır.

Siyasi iktidarın temel ögelerinden biri olan otorite konu-sunda Weber şu ayrımı yapmıştır:

• Geleneksel otorite

• Karizmatik otorite

• Hukukî/rasyonel otorite

İSLAM DÜNYASINDA SİYASET BİLİMİ

İslam düşünürlerinin siyaset olgusuna yaklaşımlarında, temelde dinin evren ve toplum anlayışı belirleyici olmuş ve siyasetin ahlaki eylemler alanı olarak değerlendirilme-si söz konusu olmuştur.

UyarıSiyasetname: Hükümdarlar için kaleme alınmış eserler olup hükümdarlara yönetim-de izleyecekleri politikalar ve ahlaki ilkeler konusunda tavsiyede bulunmaktadır.

UyarıLayiha: Yazıldıkları dönemin siyasi duru-munu, sorunlarını ve iktidar ilişkilerini ortaya koyması bakımından önemlidir.

Farabi İslam dünyasında siyaset konusunda önemli gö-rüşler ileri sürmüş düşünürlerden biridir.

Farabi çeşitli insanların bir araya gelmeleriyle topluluğun oluştuğunu belirtmiş ve sakinlerinin mutluluğa erişmek amacıyla yardımlaştığı topluluğu fazıl topluluk olarak tanımlamıştır.

Farabi fazıl topluluğu insan vücuduna benzetmiştir. Vü-cuttaki çeşitli organlar gibi insanların da yardımlaşarak çalıştıklarını ifade etmiştir. Nasıl vücudun hâkim bir orga-nı varsa fazıl şehrin hâkim organının da devlet başkanı olduğunu belirtmiştir.

7

Uyarıİslam düşünürlerine göre siyaset ahlaktan bağımsız bir davranış olmayıp ahlaki ilişkile-re ve ölçülere göre işleyen bir alandır.

Örnek Soru

Batı dünyasında, siyasetin ahlaktan ayrı bir davranış ve alan olduğu düşüncesi aşağıda-ki düşünürlerden hangisi tarafından ortaya konulmuştur?

A) Tocqueville

B) Weber

C) Marx

D) Machiavelli

E) Aristoteles

Çözüm

Machiavelli siyaseti genel ahlaktan ayrı işleyen bir alan olarak ortaya koyana kadar, Batı dünyasında si-yaset, tıpkı İslam dünyasındaki gibi ahlaka bağımlı bir gerçeklik olarak düşünülmekteydi.

Cevap D

Mâverdi, fıkıh kitaplarının çeşitli bölümlerinde yer alan ve anayasada kamu hukukuna ve siyasete ilişkin olan bölümleri bir araya toplamış ve önemli bir çalışmaya imza atmıştır.

Genellikle hükümdarların isteği üzerine yazılan ve kendi-lerine sunulan siyasetnamelerin en tanınmışlarından biri Nizamülmülk tarafından yazılmıştır. Bu eser Selçuklu Sultanı Melikşah’ın tavsiyesi üzerine yazılmıştır. Eser-de nasihatlerin yanı sıra devrin olaylarına, Selçuklu Devleti’nin işleyişine, aksaklıklara, alınması gereken tedbirlere ve kurumlara işlerlik kazandırmak için ya-pılması gereken düzenlemelere yer verilmiştir.

İslam siyaset teorisinin en özgün isimlerinden biri İbn Teymiye’dir. Es-Siyasetu’ş-Şeriyye adlı eseri genel ola-rak anayasa ve kamu hukukunun bir özeti niteliğindedir. Bu eserde anayasa, idare, maliye hukuku gibi siyasal ik-tidarı ilgilendiren konulara yer verilmiştir.

İbn Haldun; genelde siyasete ilişkin kitaplardaki Kitap ve Sünnet’in siyasetle ilgili hükümlerinin ortaya konulması, tarihten çeşitli deneyimlerin aktarılması ve hükümdarlara ahlaki davranışlara yönelik öğütlerde bulunulması şeklin-deki yöntemi değiştirerek bakışını topluma yöneltmiştir.

İbn Haldun tarafından ortaya konulmuş olan asabiyet teorisi şu şekilde açıklanmaktadır:

Aynı soydan gelenler veya aralarında yakınlık bulunan-lar arasındaki dayanışma duygusu olarak tanımlanacak asabiyet, bir topluluğun muhaliflere karşı birlikte hareket etmesini, belli organizasyonları gerçekleştirmesini, güç ve iktidar kazanmasını sağlayan bir olgu olarak sunul-muştur.

İbn Haldun asabiyet kavramını dayanışma ruhu, cemaat ruhu, grup duygusu, kabilecilik, kan bağı, toplumsal da-yanışma anlamlarında kullanmıştır.

SİYASET BİLİMİNİN KONUSU, KAPSAMI, YÖNTEMİ VE TEKNİKLERİ

14945’lere gelinceye değin hukuk, sosyoloji ve tarih di-siplinleri içerisine dağılmış olan siyaset konuları, 20. yüz-yılın ikinci yarısında davranışçı ekolünde de katkısıyla siyaset bilimi olarak bağımsız bir şekilde gelişmiştir.

Siyaset Biliminin Konusu

Klasik siyaset biliminde inceleme alanı devlettir. Bu an-layışa göre siyaset bilimi devlet bilimidir. Bu anlayışın kökenleri Aristoteles’e kadar gitmektedir.

Siyasetin iktidar mücadelesi olarak tanımlanması ve toplumsal güçlerin de bu çerçeveye dâhil edilmesi ile bir-likte siyaset biliminin alanı genişlemiştir.

Toplumsal yaşamda var olan tüm iktidar türleri bir bilim dalı kapsamında ele alınamayacağı için siyaset biliminin siyasal iktidarla sınırlandırılması mecbur olmuştur.

UyarıGünümüzde siyaset biliminin konusu “ikti-dar”, “güç” ve “otorite”ye ilişkin davranışlar, oluşumlar, faaliyetler, kurumlar ve ilişkilerdir.