meb sosyal bilgiler 4.sınıf

DEVLET K‹TAPLARIÜÇÜNCÜ BASKI

........................, 2012

M‹LLÎ E⁄‹T‹M BAKANLI⁄I YAYINLARI ..........................................................................: 4889DERS K‹TAPLARI D‹Z‹S‹ ................................................................................................: 1473

12.?.Y.0002.4030

Her hakk› sakl›d›r ve Millî E¤itim Bakanl›¤›na aittir. Kitab›n metin, etkinlik, soru veflekilleri k›smen de olsa hiçbir surette al›n›p yay›mlanamaz.

Millî E¤itim Bakanl›¤› ‹lkö¤retim Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan haz›rlanm›fl, Talim ve Terbiye Kurulunun18.12.2009 gün ve 292 say›l› karar› ile ders kitab› olarak kabul edilmifl, Destek Hizmetleri GenelMüdürlü¤ünün 19.03.2012 gün ve 3398 say›l› yaz›lar› ile üçüncü defa 219.873 adet bas›lm›flt›r.

ED‹TÖRDoç. Dr. ‹smail Hakk› DEM‹RC‹O⁄LU

PROGRAM GEL‹fiT‹RME UZMANIMeryem ERASLAN

D‹L UZMANINazl› YILDIZ

ÖLÇME DE⁄ERLEND‹RME UZMANIDr. Nurcan ATEfiOK DEVEC‹

GÖRSEL TASARIMHatice C‹VC‹R‹hsan TÜRK

Nuri Özgür ÜNAL

REHBERL‹K UZMANINurten ÖZBAN

ISBN 978-975-11-3420-2

DERS K‹TABI

‹Ç‹NDEK‹LER

8

SAYFA

‹Ç‹NDEK‹LER ........................................................................................................ 8

DERS K‹TABI TANITIM fiEMASI ........................................................................... 10

1. ÜN‹TE: KEND‹M‹ TANIYORUM ...................................................................... 12

BENZER VE FARKLI YÖNLER‹M ......................................................................... 14

DUYGULARIMLA, DÜfiÜNCELER‹MLE VARIM .................................................... 16

DUYGULARIMI, DÜfiÜNCELER‹M‹ NASIL ‹FADE EDEB‹L‹R‹M? ......................... 18

BAfiKALARINA SAYGILIYIM ................................................................................. 20

YAfiADIKLARIMI SIRALIYORUM .......................................................................... 24

ÜLKEM‹N VATANDAfiIYIM ................................................................................... 26

KEND‹M‹ DE⁄ERLEND‹R‹YORUM ....................................................................... 30

2. ÜN‹TE: GEÇM‹fi‹M‹ Ö⁄REN‹YORUM ............................................................. 32

A‹LEM‹N TAR‹H‹N‹ YAZIYORUM .......................................................................... 34

KÜLTÜREL ZENG‹NL‹⁄‹M‹Z ................................................................................. 38

HANG‹ OYUNLARI OYNUYORUZ? ...................................................................... 42

KÜLTÜR ELÇ‹S‹Y‹Z ............................................................................................... 44

KURTULUfiTAN KURULUfiA ................................................................................ 46

KEND‹M‹ DE⁄ERLEND‹R‹YORUM ........................................................................ 56

‹Ç‹NDEK‹LER

9

3. ÜN‹TE: YAfiADI⁄IMIZ YER ............................................................................. 58

‹ZC‹ KAMPINDAYIZ .............................................................................................. 60

KROK‹N‹N YAfiAMIMIZDAK‹ YER‹ ....................................................................... 64

HAVA NASIL ORALARDA? ................................................................................... 66

ÇEVREM‹ZDE GÖRDÜKLER‹M‹Z ......................................................................... 70

EFSANE VE fi‹‹RLERDE YAfiAYAN YERLER ....................................................... 74

GÜVENL‹ YAfiAM ................................................................................................. 76


4. ÜN‹TE: ÜRET‹MDEN TÜKET‹ME .................................................................... 82

‹HT‹YAÇ MI, ‹STEK M‹? ........................................................................................ 84

KAYNA⁄IM NE? ................................................................................................... 86

ALIfiVER‹fiTEY‹M .................................................................................................. 90

B‹L‹NÇL‹ TÜKET‹C‹ M‹Y‹Z? ................................................................................... 92

ÜRET‹M, DA⁄ITIM VE TÜKET‹M MACERASI ....................................................... 96

B‹Z‹M ‹Ç‹N ÇALIfiANLAR ..................................................................................... 100


Konu ile ilgili bilgilerinizi kontrol etmek ve

konuya ilginizi çekmek için hazırlanmıştır.

Konuyla ve görsellerle ilgili sorulara bu

bölümde yer verilmiştir.

Konuyla ilgili gazete haberleri yer alır.

10

DERS K‹TABI TANITIM fiEMASI

Konuya içeriğini yansıtan başlık verilmiştir.

Kavramlar, konunun daha iyi anlaşılması

için kullanılan kelimelerdir.

Konuyla ilgili görseller ve açıklamaları

yer alır.

Konuyla ilgili yeni ve açıklayıcı bilgilere bu

bölümde yer verilmiştir.

Ünite sıra numarasını gösterir.

Konuyla ilgili kitap, dergi gibi kaynaklardan

alınan bilgiler bu bölümdedir.

Ünite ile ilgili sorulara bu bölümde yer

verilmiştir.

DERS K‹TABI TANITIM fiEMASI

Konuyla ilgili internet haberleri yer alır.

Konuyla ilgili Anayasa maddeleri bu

bölüm içinde verilmiştir.

Bu işaret, konuyla ilgili etkinliğin çalışma

kitabındaki sayfa numarasını gösterir.

11

13

HAZIRLIK ÇALIfiMALARI

1. Kendinizi ve en yak›n arkadafl›n›z› tan›t›n›z. Onunla benzerve farkl› yönleriniz nelerdir?2. Sizin için önemli bir olay› anlat›n›z. Bu olayla ilgili duygu vedüflüncelerinizi söyleyiniz. Duygu ve düflünceleriniz aras›ndanas›l bir iliflki vardır?3. Televizyonda bir haber bülteni izleyiniz. Sizde farkl› duyguve düflünceler oluflturan haberleri tespit ediniz. Haberleri vebu haberlerle ilgili duygu ve düflüncelerinizi arkadafllar›n›zlapaylafl›n›z.4. “Baflkalar›n›n duygu ve düflüncelerine sayg› duymal›y›z.”denilince ne anl›yorsunuz? Örnek veriniz.5. Geçen bir y›l içinde yaflad›¤›n›z önemli olaylar› gün, ay vey›l belirterek s›raya koyunuz.6. Kimlik belgenizde hangi bilgilerin bulundu¤unu inceleyiniz.

1. ÜN‹TEKEND‹M‹ TANIYORUMKONULAR• BENZER VE FARKLI YÖNLER‹M

• DUYGULARIMLA,

DÜfiÜNCELER‹MLE VARIM

• DUYGULARIMI, DÜfiÜNCELER‹M‹ NASIL

‹FADE EDEB‹L‹R‹M?

• BAfiKALARINA SAYGILIYIM

• YAfiADIKLARIMI SIRALIYORUM

• ÜLKEM‹N VATANDAfiIYIM

KEND‹M‹ DE⁄ERLEND‹R‹YORUM

KavramlarBenzerlik vefarkl›l›k Davran›flDuyguDüflünceHoflgörü

Kan›tKimlikKronolojiSorumluluk

BENZER VE FARKLI YÖNLER‹M

Kendinizi baflkalar›na nas›l tan›t›rs›n›z?

F›rat’›n ela, Murat’›n siyah gözleri var. Murat satranç oynamay›, F›rat resim yapmay›sever. Bofl zamanlar›nda her ikisi de bulmaca çözer. ‹nsanlar aras›nda ne kadar benzeryön olsa da herkesin kendine özgü özellikleri vard›r. Bütün insanlar boy, a¤›rl›k, renkbak›m›ndan farkl›l›k gösterirler. Kardefller hatta ikizler bile birbirine t›pat›p benzemez.Peki, bireyler sadece gözle görülen özellikleriyle mi birbirlerinden ayr›l›rlar? Bireylerinbe¤enileri, zevkleri ve yetenekleri de farkl› olabilir. Hatta her birey bofl zamanlar›n› de¤iflikfaaliyetlerle de¤erlendirmek isteyebilir, farkl› etkinlikler yapmaktan hofllanabilir. Özelliklegrup hâlinde bir etkinlik yap›lacaksa ortak noktada buluflmak, her iki taraf›n da hofllanaca¤›bir etkinli¤e karar vermek gerekebilir.

Benzerlik ve farkl›l›k

Murat ile F›rat’›n benzer ve farkl› özellikleri nelerdir?

Ben Murat. 10 yafl›nday›m. Siyahgözlü, esmer tenli ve düz saçl›y›m.Boyum yafl›tlar›mdan daha uzun. Hay-vanlar› çok severim. Evde evcil hayvanbesliyorum. Bofl zamanlar›mda arka-dafllar›mla futbol, satranç oynar›m,bulmaca çözerim. Arkadafl canlısıbiriyim. Çok çabuk arkadafl edinirim.

Ben F›rat. 10 yafl›nday›m. Ela gözlü, sar›saçl› ve beyaz tenliyim. Çekingen biriyim.Kalabalık ortamlarda rahat edemem. Küçükkengeçirdi¤im bir trafik kazas›nda sa¤ baca¤›mk›r›ld›. Bir y›l sonra sa¤l›¤›ma kavufltum amabaz› hareketleri tam olarak yapam›yorum. Çokistedi¤im hâlde futbol oynayam›yorum amaiyi bir futbol izleyicisiyim. Bofl zamanlar›mdaresim yapar›m, bulmaca çözerim.

14

13Çal›flmaKitab›

1. Ü

N‹T

E

Ayn› s›n›fta okuyan F›rat’la Murat hafta sonlar› zaman zaman birlikte ders çal›fl›rlar,bazen de bulmaca çözerler. Bu hafta sonu Murat’›n farkl› bir önerisi vard›r:

15

Baflkalar›n›n bizden farkl› özelliklerine ve tercihlerine sayg› göstermeliyiz. Çünkü birbirimizebenzeyen yönlerimiz oldu¤u kadar benzemeyen yönlerimiz de vard›r. Bireyin kendine özgü,baflkalar›nda olmayan özelliklerine bireysel özellik denir. Bireysel özellikler fiziksel, duygusalve zihinsel olmak üzere üçe ayr›l›r. Fiziksel özellikleri d›fl görünüfle bakarak anlayabiliriz.Ya duygusal ve zihinsel özellikleri nas›l anlayaca¤›z?

‹sterim ama ben futboloynayam›yorum.

Futbol oynayaca¤›z. Sen detak›mda olmak ister misin?

Çok sevinirim.

Özür dilerim, unutmuflum. Bende baflka zaman oynar›m. ‹stersensana satranç ö¤reteyim.

Foto¤raf› inceleyerek ö¤rencilerin hangi özelliklerini ö¤renebilirsiniz? Örnekler veriniz.


Siz Fırat ya da Murat’ın yerinde olsaydınız nasıl davranırdınız? Neden?

Okulunuzun aç›ld›¤› gün yaflad›¤›n›z duygular› anlat›n›z.

DUYGULARIMLA, DÜfiÜNCELER‹MLE VARIM

DuyguDüflünce

Olcay hangi duygular içindedir? Olcay’›n duygular›yla düflünceleri aras›nda nas›lbir iliflki var?

Olcay ve ailesi akflam yeme¤ine oturmufllard›. Televizyonda da ana haber bültenivard›. Annesi, “Çorban› bitirdiysen taba¤›n› ver de ›spanak yeme¤i koyay›m.” dedi.Ispanak yemek istemeyen Olcay, baflka ne yemek oldu¤unu sordu. Sofradaki yemeklerinhiçbirini sevmiyordu. O s›rada televizyon ekran›na gözü iliflti. Afrikal› çocuklar s›rayagirmifller, ellerindeki bofl tabaklar› uzatm›fllar, bir lokma yiyecek konmas›n› bekliyorlard›.Olcay bo¤az›na bir fleylerin dü¤ümlendi¤ini hissetti. K›s›k sesle “Biraz ›spanak alabilirmiyim?” dedi. Yeme¤ini yemeye çal›fl›yordu ama lokmalar› bir türlü yutam›yordu.“Benim be¤enmedi¤im yemeklerin onlar belki tad›n› bile bilmiyorlar. Ben çok flansl›y›m.Onlar aç, ben yemek be¤enmiyorum.” diye akl›ndan geçirdi.

Yerinden kalkt›, lavaboya gitti. Aynaya bakt›. Gözünden akan bir damla yafl› sildi.Ellerini, yüzünü y›kad›. Daha sonra yemek masas›ndaki yerine oturdu. Ispanakyeme¤inden bir lokma daha ald›. Ispana¤›n tad› ona her zamankinden lezzetli geldi.

16

Ö¤retmenim duvar gazetesi ç›kar-mak için beni görevlendirdi. Çok sevin-dim. Zaten yazmay›, okumay› çok sevi-yorum. ‹leride gazeteci olmak istiyorum.Bir gazeteci olarak k›z arkadafllar›m›nokula devam etmeleri için mücadeleedece¤im. Gazetemde, okula gitmekisteyen arkadafllar›m›n sesi olaca¤›m.

Konuflma balonlar›nda yeralan, birbirleriyle iliflkili duyguve düflünce ifade eden cüm-lelerin alt›n› farkl› renkteki ka-lemlerle çiziniz.

1. Ü

N‹T

E

Yaflad›klar›m›z, gördüklerimiz bize öfke, korku, sevgi, i¤renme, üzüntü, zevk, flaflk›nl›k,utanç ve mutluluk gibi duygular› yaflat›r. Yaflad›¤›m›z duygular akl›m›zdan geçenleri yanidüflüncelerimizi etkiler. Bazen de düflüncelerimiz bize farkl› duygular yaflat›r. 4. s›n›fö¤rencisi Sema’n›n bu konuda söylediklerini okuyunuz.


17

Durumlar

* Arkadafl›m silgimi benden izinsizalm›fl.* Hafta sonu a¤abeyim askerdendönecek.

* Afrika’da çocuklar yetersizbesleniyorlar.

* Asansörde kapal› kald›m.

Duygum

K›zg›nl›k

Mutluluk

Üzüntü

Korku

Düflüncem

Arkadafl›m benden izin almal›yd›.

Yak›nda a¤abeyime kavuflaca¤›m.

Yeterli ve dengeli beslenmek onlar›nda hakk›d›r.

Havas›zl›ktan bay›labilirdim.

Duygularımla düflüncelerim aras›ndabir iliflki var.

Siz aynı durumları yaflasaydınız, hangi duygu ve düflünceler içinde olurdunuz?

Bir olay ya da durum karflısında farklı duygu ve düflünceler yafladı¤ınız oldu mu?Neden?

Okulun basketbol tak›m›na seçile-medim. Çok üzgünüm. Seçmeler s›ra-s›nda üst üste hatalar yapt›m. Boyumbiraz daha uzun olsayd› daha iyi oynar-d›m, diye düflünüyorum. Basketbol oyun-cusu olmak istiyorum. Ama çok korku-yorum. Çünkü boyum üç y›la kadar 10cm uzamazsa basketbolcu olamam.

DUYGULARIMI, DÜfiÜNCELER‹M‹ NASIL‹FADE EDEB‹L‹R‹M?

Ya¤murlu bir havada kendinizi nasıl hissedersiniz, ne düflürsünüz? Ya günefllihavada? Yaflad›¤›m›z ve karflılafltı¤ımız olaylar bize farkl› duygular yaflat›r,zihnimizde farkl› düflünceler oluflturur. Peki, duygu ve düflüncelerimizi nas›l ifadeederiz?

4. s›n›f ö¤rencisi Ömer’in sayfada yer alan foto¤raflarla ilgili duygu vedüflüncelerini ifade etti¤i cümleleri okuyunuz.

Çok sevdi¤iniz bir eflyan›z› kaybetseniz hangiduyguyu yaflars›n›z? Yaflad›¤›n›z durumla ilgilidüflüncelerinizi nas›l anlat›rs›n›z?

Davran›fl

18

Siz de foto¤rafla ilgili duygu ve düflüncelerinizi söyleyiniz.

Kedileri ben de seviyorum. Çok sevimliler.Evde kedi beslemeyi çok isterim.

Umar›m evin içinde kimse yoktur. Ben buevin içinde olsam çok korkard›m.

Ormanlar›m›z bizim akci¤erlerimiz. Ormanyang›n› görünce çok üzülüyorum. Yang›n,ormanda yaflayan canl›lar›n ölmesine desebep oluyor. Bu nedenle ormanda asla ateflyakmamal›y›z.

Belli ki bu tak›m yapt›klar› maç› kazanm›fl,oyuncular çok mutlular.

Duygu ve düflüncelerimizi sadece konuflarak yada yazarak ifade etmeyiz. Yüz ifadelerimiz, sestonumuz, beden duruflumuz, el kol hareketlerimizlede duygu ve düflüncelerimizi anlatabiliriz. Asl›ndabunlar›n hepsi bizim baflkalar› taraf›ndangözlenebilecek eylemlerimiz, yani davran›fllar›m›zd›r.Kendimizi baflkalar›na do¤ru ifade edebilmek içinduygu ve düflüncelerimizle davran›fllar›m›z›n uyumluolmas› gerekir.

1. Ü

N‹T

E


19

Siz yukar›daki durumda olsan›z hangi duyguyu yaflar, ne düflünür, nas›l davran›rs›n›z?

Yukar›daki yüz ifadeleri hangi duygular› yans›t›yor?

Düflünce

Duygu Davran›fl

DURUM DÜfiÜNCE DUYGU DAVRANIfi

S›navday›m. S›nav kayg›s› yafl›yo-rum. Ancak bunun do¤albir duygu oldu¤unu biliyo-rum. Yapt›¤›m fleyi önem-sedi¤imi gösteriyor. Hatayapmam hiçbir fley yapa-mayaca¤›m anlam›na gel-miyor.

Rahatlama Sorular› dahadikkatli okuyupcevaplamaya ça-l›flmak

DURUM DÜfiÜNCE DUYGU DAVRANIfi

S›navday›m. Hata yapmamal›y›m.E¤er düflük not al›rsamsonra düzeltemem.

Kayg›S›k›nt›Umutsuzluk

Sorular› do¤rudürüst okumadancevaplamaya ça-l›flmak

Yandaki flekli ve afla¤ıdaki tabloları inceleyiniz.Duygu, düflünce ve davranıfllarımız arasındanasıl bir iliflki vardır?

Ö¤retmeniniz size bir soru sordu. Arkadafllar›n›z›nbaz›lar› soruya verdi¤iniz cevab› be¤enmedi. Arkadafl-lar›n›z›n sizin düflüncenize kat›lmad›klar›n› nas›l ifadeetmelerini isterdiniz?

BAfiKALARINA SAYGILIYIM

HoflgörüSorumluluk

Selma Ö¤retmen Cumhuriyet Bayramı kutlamaları için bir gösteri hazırlamak ister. Budüflüncesini ö¤rencilerine açar. Sınıftan “Yaflasın!” sesleri yükselir. Ö¤rencilerin ço¤ununparmakları havadadır. Tam bu sırada teneffüs zili çalar. Selma Ö¤retmen, “Siz teneffüstene tür gösteriler hazırlayabilece¤inizi düflünün, gelecek derste içlerinden birini seçelim.”der. Hilal, Arda, Kıvanç, Oya, Hatice, Sina teneffüste toplanırlar ve bafllarlar neleryapabileceklerini konuflmaya (Konuflmalar› numara s›ras›na göre okuyunuz.).

Hatice: Kastamonulu fierife Bac›’n›nmücadelesinin anlat›ld›¤› hikâye kütüp-hanemizde vardı. Hikâyeyi hep beraberokuyalım. Bence bu hikâyedeki olay› can-land›rabiliriz.

Sina: Hadi mermiyi sarıp sarma-ladık, diyelim. ‹çinde ne oldu¤u belliolmaz. Ka¤nıyı da Belediye Müze-sinden ald›k. Di¤er dekorları neredenbulaca¤ız?

6

8

20

1. Ü

N‹T

E

Hilal: Kısa bir tiyatro oyunu hazırlayalım. Millî Mücadele sırasında yaflanangüçlükleri, yapılan fedakârlıkları anlatalım. Millî Mücadele’nin birçok kahramanı var.Bunlardan biri de Kastamonulu fierife Bac›.

Kıvanç: Ben Hilal ar-kadafl›m›n görüflüne kat›-l›yorum. Ama oyunda he-pimize rol düfler mi? Tekkiflilik bir oyun olmasın.

Oya: Kastamonulu fierife Bac›’n›nhikâyesini babaannemden dinlemifltim.O, kahraman bir Türk kadını. Mermilerıslanmasın diye bebe¤inin battaniyesinimermilere sarmıfl.

Hilal: Arda lütfen hevesimizi kırma. Ben bir seçeneksöyledim. Beni saygıyla dinlersin, be¤enmezsen sen de yenibir öneri sunarsın. Ama sen dinlemeden itiraz ediyorsun.Aram›zda ifl bölümü yapar›z. Hepimiz üzerimize düflengörevleri, sorumluluklar› yerine getirirsek hiç de zor olmaz.Belediye Müzesinde ka¤nı var. Ö¤retmenimizle konufluruz.O bize bu konuda yardım eder.

Arda: Ne harika bir fikir!fiimdiden çok yoruldum. Dahakolay bir gösteri bulamaz mıy-dınız?

Arda: Bu oyunun dekorlar›n›haz›rlamak da zor. Ka¤n›y› nere-den bulacaks›n›z?

1

2

3

4

5

7

21

Kıvanç: Oya’nın uykusu gelmifl.Bence Oya, fierife Bac›’n›n bebe¤iolsun. Kundaklayalım, ka¤nıyayatıralım.

Kıvanç: Tamam tamam. Size dehiç flaka yap›lm›yor. Biraz hoflgörülüolamaz m›s›n›z?

Hatice: K›vanç, Arda’yla mı yarıflıyorsun?Oya’nın morali bozuk, babaannesi rahat-sızmıfl.

Kıvanç: …………..Hatice: Sorun ne biliyor musun? Baflka-

larının duygu ve düflüncelerine saygı göster-memek. Sana yapılmas›ndan hofllanmadı¤ınbir davranıflı baflkalarına yapıyorsun.

Sina: Kıvanç, sen de ger-çekten bazen çok kırıcı olu-yorsun. Arkadafl›m›z›n üzün-tüsünü paylaflmam›z gerekir.Sana, Oya’ya davrandı¤ın gibidavran›lsa ne yaparsın?

10

11

16

17

1819

22

K›vanç: Gözlerim yaflard›. Bu ne büyük sevgi!Bence bu oyunun en baflar›l› oyuncusu sen olursun.Üzgün rolünü çok iyi oynuyorsun.

13

1. Ü

N‹T

E

Arda: Hadi bakal›m, ka¤nıyı çekeceköküzleri bulun da görelim. Ben size kolay birgösteri yapalım demifltim. Hem böylece uykuyuçok seven bazı arkadafllarımıza da iyilik yapmıfloluruz.

Arda: Geçmifl olsun Oya. Ben sadece senineflelendirmek istemifltim. Durgun ve üzgüngörünüyordun.

Oya: Aklım babaannemde.Babam onu bugün doktoragötürdü. Sürekli baflı dönüyor,dengesini kaybedip düfltü¤übile oldu.

Arda: ………………..

Kıvanç ve Arda’nın yerinde olsanız ne söylerdiniz?

9

12

21

14

23


Hilal : Üzülme, umar›mbir fleyi yoktur.

15

Hilal : Evet, birbirimize karfl›hoflgörülü olmal›y›z. Ancak baz›durumlarda davran›fllar›m›z›nanlay›flla karfl›lanmas›n›n veyagörmezden gelinmesinin güçolaca¤›n› da unutmamal›y›z.

20

YAfiADIKLARIMI SIRALIYORUM

Sabah kalk›nca yapman›z gerekenleri s›rayla anlat›n›z. Kronoloji

‹lkö¤retime 1. s›n›ftan bafllad›n›z. Sonra 2. s›n›f, 3. s›n›f ve flimdi 4. s›n›ftas›n›z. Bu örnekteoldu¤u gibi yafladı¤ımız tüm olaylar belirli bir sırayla gerçekleflir. Yaflad›¤›m›z olaylar› gerçekleflmetarihlerine göre s›ralarsak kronoloji yapm›fl oluruz. Afla¤›da, Semih Ünal’›n yaflam›ndaki önemliolaylar› kronolojik s›rayla anlatt›¤› metni okuyal›m.

Y›l 200026 Eylülde do¤muflum. Annemle babam benim do¤u-

mumu dört gözle beklemifller. Benim için giysi, beflik gibieflyalar alarak haz›rl›k yapm›fllar. Foto¤raftaki tulumumudaha sonra annem ihtiyac› olan bir yak›n›m›za vermiflama patiklerim hâlâ duruyor.

Y›l 2001Do¤duktan befl ay sonra oturmaya bafllam›fl›m.

Görüldü¤ü gibi çok flaflk›n bir hâlim var. Henüz foto¤rafçektirmeye al›flamam›fl›m. Elime geçirdi¤im her fleyia¤z›ma götürüyormuflum. Babaannem sen o zamanlarinci tanesi gibi difller ç›kar›yordun, diyor.

Y›l 20044 yafl›ndayken krefle bafllad›¤›m› hat›rl›yorum. ‹lk gün

annemin arkas›ndan çok a¤lad›m. Krefle bafllad›ktan birhafta sonra do¤um günümdü. Kreflte çok e¤lenceli birdo¤um günü kutlamas› yaptık. Emel Ö¤retmen beni krefleal›flt›rmak için çok u¤raflt›. Bu do¤um günü kutlamas› dabeni krefle al›flt›rma çal›flmalar›ndan biriydi.

26 Eylül 2000 26 fiubat 2001 15 Eylül 2004

Semih do¤du.Semih diflç›karmaya

bafllad›.

Semihkrefle

bafllad›.

24

2000

1. Ü

N‹T

E

Y›l 2007Ö¤retmenimin elinden ilk karnemi ald›¤›m gündü.

Asl›nda karne heyecan›m karne gününden tam bir haftaönce bafllam›flt›. Art›k okuyup yazabiliyordum. Okumayazma ö¤renmeme benim kadar sevinen bir kifli dahavard›: hiç okula gidememifl olan babaannem. Evedöndü¤ümde ona karnemi gösterdim. “Aferin aslan-o¤lum.” demiflti. O gün babannem benim en çok sevdi¤imtatl›y› yapm›flt›.

Y›l 2008Sünnet k›yafetimi giyerken çok heyecanland›¤›m›, biraz

da korktu¤umu hat›rl›yorum. Pelerinimi omzuma ald›m.Bafl›ma flapkam› giydim. Asam› da elime ald›m. Masal-lardaki krallar gibiydim. Arabalarla flehir turu yapt›k. Birazrahatlam›flt›m. Süslenmifl yata¤›mda bir sürü oyuncakgörmek beni çok mutlu etmiflti.

Y›l 20104. s›n›f ö¤rencisiyim. Okulumu, ö¤retmenimi ve arka-

dafllar›m› çok seviyorum. Okuldaki sosyal faaliyetlerekat›l›yorum. ‹zcilik kulübüne üyeyim. Do¤al çevreyikorumak için faaliyetler yap›yoruz. Yak›n bir gelecekteyeni enerji kaynaklar›na ihtiyac›m›z›n olaca¤›n› biliyorum.Bu nedenle yeni enerji kaynaklar› keflfetmek için biliminsan› olmak istiyorum.

Y›l 2005Ana s›n›f›na bafllam›flt›m. Yafl›t›m birçok arkadafl›m

olmufltu. ‹lk gün tam oyuna dalm›flken ö¤retmenimin“Haydi yemek vakti.” demesine çok k›zm›flt›m.“ Amaö¤retmenim, daha oynamaya yeni bafllad›k.” dedi¤imdeö¤retmenimin “Yemek yemezsen oyun oynayacak gücünolmaz.” dedi¤ini hiç unutmad›m. Ben de “Öyleyse hemenyemek yiyelim.” demifltim.

18 Eylül 2005 29 Ocak 2007 19 Temmuz 2008 24 Eylül 2010

Semih ana s›n›f›nabafllad›.

Semih ilk karnesiniald›.

Semih sünnetoldu.

Semih 4. s›n›fadevam ediyor.

25

Semih’in yaflam›ndaki önemli olaylar ve tarihlerini okuyunuz. Siz de kendi yaflam›n›zdakiönemli birkaç olay› gün, ay, y›l belirterek anlat›n›z.


2012

Kaç tane kimlik belgeniz var? Onlar› hangi amaçlakullan›yorsunuz?

ÜLKEM‹N VATANDAfiIYIM

KimlikKan›t

26

Nüfus cüzdan›n›z› inceledi¤inizde kendinizle ilgili hangi bilgileri edinebilirsiniz?

Seda, yaflad›¤› ilçedeki halkkütüphanesinde ö¤retmeninin verdi¤ibir araflt›rma ödevi için kaynaklar› in-celiyor. Kaynak incelemeye baflla-madan önce dikkatini çeken birhikâye kitab›n› ödünç al›p evdeokumak istiyor. Ancak kütüphanegörevlisi üye olmad›¤› için kendisineödünç kitap verilemeyece¤inisöylüyor.

Sizce Seda’n›n kütüphaneyeüye olmak için ne yapmas› gere-kiyor?

Sadece kütüphanede de¤il, sa¤lık kurulufllarındaki ifllemler, okul kaydı vb. ifller için dekimlik belgesine ihtiyac›m›z var. Bu nedenle hepimiz bir hatta birden fazla kimlik kart›nasahibiz. Nüfus cüzdan›, ö¤renci kimli¤i, spor kulübü kimli¤i ve kütüphane kimli¤i gibi.

Kimlik belgeleri içinde en önemlisi ve herkesin sahip oldu¤u belge nüfus cüzdan›d›r. Nüfuscüzdan›nda sahibini tan›tan birçok bilgi yer al›r. Anne-baba adın›, medeni hâli, do¤um yerive tarihini, kan grubunu nüfus cüzdan›ndan ö¤renebiliriz.

Nüfus cüzdan›mda ülkemin ad› yaz›yor. Bendo¤unca babam beni nüfusa kaydettirmifl ve nüfuscüzdan›m› alm›fl. Bu kimlik benim Türkiye CumhuriyetiDevleti’nin vatandafl› oldu¤umun kan›t›d›r.

1. Ü

N‹T

E

Ülkemizde kad›n ve erkek bütün vatandafllara birer nüfus cüzdan› verilir.Sayfada, Özge Gürol’a ait nüfus cüzdan›n›n ön ve arka yüzü yer almaktad›r. ÖzgeGürol’un nüfus cüzdan›nda yer alan bölümlerle ilgili aç›klamalar›n› okuyunuz.

Nüfus cüzdan›mda t›pk› bay-ra¤›m›zdaki gibi ay y›ld›z var.

On befl yafl›ma geldi¤imdeburaya foto¤raf›m yap›flt›r›lacak.

Acil olarak kana ihtiyac›m›nolaca¤› bir durumda kalabilirim.Kan grubumun bilinmesi, kanihtiyac›m›n k›sa sürede gideril-mesinde kolayl›k sa¤lar.Bu bölümde, nüfus müdür-

lü¤ünde kimli¤imi veren yetkilikiflilerin imza ve mühürlerivard›r.

Bu bölüm nüfusa kay›tl›oldu¤um yeri gösterir.

Nüfus cüzdan›m›n ön yüzün-de soyad›, ad›, baba ad›, annead›, do¤um yeri ve tarihi gibibilgiler yer al›r.


27

Nüfus cüzdan belgesinin s›ranumaras›d›r. Nüfus cüzdan›mde¤iflirse seri numaras› dade¤iflir.

11 rakamdan oluflan T.C.kimlik numaram hiç de¤iflme-yecek. Bu numara olmadandevlet kurumlar›nda ve ban-kalarda ifllem yapamam.

Annenizin, baban›zın ve sizin nüfus cüzdanların›zda hangi bilgiler ortak olabilir?Tahminlerinizi söyleyiniz.

‹çimizden Biri Atatürk

28

Gazi Mustafa Kemal bize kat›ld›¤› savafllardanbirini anlat›yor:

— Görüyorsunuz ya dedi. Birçok zaferlerkazand›m. Fakat bunlar›n en büyü¤ünden sonra bileher akflam, savafl alanlar›nda kaybedilen bütünaskerleri düflünerek derin bir ac› duydum.

George BENNEB’in an›s›Kemal Ar›burnu, Atatürk’ten An›lar, s. 85 (Düzenlenmifltir.).

Atatürk kiflisel özellikleriyle hayranl›k duyulanbir insand›. O, vatan›n› ve milletini çok sevenbir önder, iyi bir komutan ve yönetici, çok yönlübir liderdi.

O, Kurtulufl Savafl›’nda ayn› amaç etraf›ndabirlefltirdi¤i halk›yla yurdumuzu düflmaniflgalinden kurtardı. Onun kararl›l›¤› ve mücadeleazmi bu savafl›n kazan›lmas›n› sa¤ladı.

Mondros Ateflkes Anlaflmas›’n›n imzalanmas›ndan sonra Mustafa Kemal ‹stanbul’a ça¤r›ld›.Adana’dan tren yolculu¤uyla ‹stanbul’a gelen Mustafa Kemal’i yaveri Cevat Abbas karfl›lad›.Cevat Abbas aralar›nda geçen konuflmay› flöyle anlat›yor: “fiehir ac›nacak hâldeydi. ‹stanbul,düflman donanmalar›n›n limana girmelerinin yas›n› tutuyor, yas›na Mustafa Kemal’i de ortakediyordu. Mustafa Kemal ve ben motor ile denizin ortas›nda bulunan düflman donanmas›n›nyak›n›ndan geçiyorduk. Mustafa Kemal’in dudaklar›ndan “Geldikleri gibi giderler.” cümlesiniiflitince anlaflman›n yaratt›¤› derin üzüntü ve umutsuzlu¤u unutmufltum. “Size nasip olacak,siz bunlar› kovacaks›n›z Pafla’m!” dedim. Gülümsedi, kafas›nda biçimlenmeye bafllayan yurdukurtarma planlar›n› içinden geçiriyor gibi dald›, sonra “Bakal›m.” dedi.

Özer Ozankaya, Cumhuriyet Ç›nar›, s.120 (Düzenlenmifltir.)

Atatürk’ün “Geldikleri gibi giderler.” sözü onun hangi kiflilik özelliklerini göstermektedir?

Kurtulufl Savafl›’n› Atatürk’ün önderli¤indekazanan Türk milleti, savafl sonras›nda da onuTürkiye Cumhuriyeti’nin yöneticisi olarakbenimsemifltir. Atatürk’ün gösterdi¤i hedeflerdo¤rultusunda birçok yenilik gerçeklefltirilmifltir.Yanda, “Baflö¤retmen” Atatürk’ü tahta bafl›ndayeni Türk harflerini tan›t›rken görüyorsunuz.

Bu foto¤raf Atatürk’ün hangi özelli¤iyle iliflki-lendirilebilir?

Hayat› savafl alanlar›nda geçmifl, büyük birmücadele vererek ülkemizin ba¤›ms›zl›¤›n›sa¤lam›fl Atatürk ile ilgili afla¤›daki an›y› okuyunuz.

Bu an›da Atatürk’ün hangi kifliliközelli¤ini görmektesiniz?

Bugünümüzü borçlu oldu¤umuz Atatürk’eSoyad› Kanunu’ndan sonra yanda gördü¤ü-nüz nüfus cüzdan› verildi.

Atatürk’ün nüfus cüzdan›n› inceledi¤inizdeonunla ilgili hangi bilgilere ulaflabilirsiniz?

.

1. Ü

N‹T

E

29

Yafll› Kad›n ve GaziGazi Çiftli¤inde dolaflırken

oldukça yafllı bir kadına rastladık.Atatürk attan inerek kadının yanınasokuldu.

— Merhaba nine, dedi.Yafll› kad›n Ata’nın yüzüne bakarakk›s›k bir sesle,

— Merhaba, nereden gelipnereye gidiyorsun? dedi. Kadınflöyle bir duraklayıp,

— Neden sordun, dedi. Buralarınsahibi misin, yoksa bekçisi mi?Pafla gülümsedi.

— Ne sahibiyim ne de bekçisiyim.Bu topraklar Türk milletinin malıdır.Buranın bekçisi de Türk milletininkendisidir. fiimdi nereden gelipnereye gitti¤ini söyleyecek misin?

Kadın baflını salladı.— Tabi söyleyece¤im. Ben Sincan’ın köylerindenim. Otun güç bitti¤i, atın geç yetiflti¤i

kavruk köylerinden birindeyim. Bizim muhtar bana bilet aldı, trene bindirdi. Ankara’ya geldim.— Muhtar niçin Ankara’ya gönderdi seni?— Gazi Pafla’mızı görmem için. Baflını pek a¤rıttım da... Benim iki o¤lum savaflta flehit

düfltü. Memleketi kurtaran kifliyi bir kez göreyim, diye hep dua ettim durdum. Ankara’yageceleyin geldim. Yolu bilemedi¤imden akflamdan beri böyle kendimi oradan oraya vurupduruyorum.

— Gazi Pafla’dan baflka bir iste¤in var mı?Kadının birden yüzü sertleflti.— Daha ne isteyebilirim ki. O bizim vatanımızı kurtardı. Buralara bir defa yüzünü görmek,

ona “Sa¤ ol Pafla’m!” demek için yola düfltüm. Sen efendi bir adama benziyorsun. GaziPafla’yı bulaca¤ım yeri deyiver.

Atatürk’ün gözleri dolu dolu olmufltu. Çok duygulandı¤ı her hâlinden belliydi.Bana dönerek flöyle dedi:— Görüyorsun ya Gökçen, iflte bu bizim insanımızdır... Benim köylüm, benim vefalı Türk

anamdır bu.Attan indim. Yafllı kadının elini tuttum.— Anacı¤ım, seni buralara kadar koflturan Gazi Pafla yani Atatürk, iflte karflında duruyor.Köylü kadın bu sözleri duyunca flaflkına döndü. Elindeki de¤ne¤i yere fırlatıp Atatürk’ün

ellerine sarıldı. ‹kisi de a¤lıyordu. Sonra heybesinden küçük bir paket çıkarttı. Daha do¤rusubeze sarılmıfl bir köy peyniri. Bunu Atatürk’e uzattı.

— Tek ine¤imin sütünden kendi ellerimle yaptım Gazi Pafla, bunu sana hediye getirdim.Seversen gene yapıp getiririm.

Pafla hemen orada bezi açıp peyniri yedi. Çok be¤endi¤ini söyledi. Sonra birlikte köflkekadar gittik. Oradakilere flu emri verdi:

— Bu anamızı alın, burada iki gün konuk edin. Sonra köyüne götürün. Giderken dekendisine benim bütçemden üç inek verin, arma¤anım olsun.

Sabiha Gökçen, Atatürk’le Bir Ömür, s.149-150-151 (Düzenlenmifltir.).

Atatürk’ün manevi k›z› Sabiha Gökçen’in afla¤›daki an›s›ndan Ata’m›zı daha yakındantan›yal›m.

Bu an›dan Atatürk ve Türk halk›n›n hangi özelliklerine ulafl›labilir? 22Çal›flmaKitab›

A. Afla¤›daki cümleleri okuyunuz. Cümlelerden do¤ru olanlar›n bafl›na“D”, yanl›fl olanlar›n bafl›na “Y” harflerini koyunuz. Yanl›fl olan cümlelerin do¤rular›n›noktal› yerlere yaz›n›z.

( ) 1. H›zl› okuma duygusal bir özelliktir. …………………………………………………………………………………………

( ) 2. Üzgün bir kiflinin karfl›s›nda gülersek onun duygular›na sayg› göstermifl oluruz. …………………………………………………………………………………………

( ) 3. Olaylar›n olufl tarihine göre s›ralanmas›na kronoloji denir. ………………………………………………………………………………………..

B. Afla¤›daki sorular› dikkatle okuyunuz. Do¤ru olan seçene¤i iflaretleyiniz.

1. “Arkadafl›m kalemimi benden izinsiz ald›¤›nda ……………………….” cümlesi afla¤›dakiifadelerden hangisiyle tamamlanamaz?

A) utan›r›m. B) k›r›l›r›m. C) sinirlenirim. D) üzülürüm.“Nüfus cüzdan› kifliye özel bir kimliktir. Ancak ad›, soyad›, ana- baba ad›, do¤um yeri

gibi bilgiler baflkalar›yla ayn› olabilir.”2. Yukar›daki aç›klamaya göre nüfus cüzdan›nda baflkalar›yla ayn› olmayacak bölüm

hangisidir?A) Do¤um günü ve ay› B) Nüfusa kay›tl› oldu¤u yerC) T.C. kimlik numaras› D) Verildi¤i nüfus müdürlü¤ü3. “ 15 yafl›m›za geldi¤imizde nüfus cüzdan›m›z ……………………. olacakt›r.”

Bu cümle afla¤›daki seçeneklerden hangisiyle tamamlanmal›d›r?A) pembe renkli B) foto¤rafl› C) mavi renkli D) so¤uk damgal›4. “Telefon çald›¤›nda …………………… kalbi küt küt atmaya bafllad›.” cümlesinitamamlamak için hangi ifade kullanılamaz?A) sevinçten B) heyecandan C) korkudan D) üzüntüden5. “‹nsanlar›n davran›fllar›na bakarak duygular›n› anlayabiliriz.” Buna göre afla¤›daki

seçeneklerde verilen davran›fl-duygu efllefltirmelerinden hangisi yanl›flt›r?A) A¤lamak-üzüntü B) Ba¤›rmak-öfke C) Gülmek-mutluluk D) Kafl çatmak - sevinç6. “Sar›, k›v›rc›k saçl› ve mavi gözlüyüm, sa¤ yana¤›mda gamzem var.”Kendini bu flekilde tan›mlayan kifli hangi özelliklerini söylemifltir?A) Zihinsel B) Duygusal C) Fiziksel D) Bireysel

7. “Ayfle çocuk park›nda oynarken topallayarak yürüyen bir kedi görür. Kedinin zay›fl›ktankarn› yap›flm›fl gibidir. Cebindeki paraya bakar. Süt alacak kadar paras› vard›r. Küçük bir kutusüt al›r, kedinin önüne koyar. Kedi sütü içinceye kadar bekler. Kedi sütü fl›p›r fl›p›r içerkenarada bir Ayfle'ye bakar…”

Ayfle’nin davran›fl›na neden olan duygu hangisidir?A) Endifle B) Ac›ma C) Suçluluk D) Öfke


30

1. Ü

N‹T

E

C. Afla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.1. Duygu ve düflüncelerimiz birbirini etkiler. Bu duruma örnek olabilecek bir olayı afla¤ıdaki

noktalı yerlere yazınız..................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

2. “Baflkalar›n›n duygu ve düflüncelerine sayg› göstermeliyiz.” ifadesini destekleyen birdurum, olay vb. yaz›n›z.

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

31

Durum Duygu Düflünce

Babaannem bana kazak örüyor. Mutluluk

8. Yukar›daki tabloda bofllu¤a gelebilecek düflünce ifadesi hangisi olamaz?A) Can›m babaannem benim için yoruluyor.B) Ben de ona hediye olarak terlik alay›m.C) Babaannem beni çok seviyor.D) Ayfle’nin babaannesinin ördü¤ü kazak daha güzel.

9. ‹nsanlar do¤al çevreyi korumak için yeterince duyarl› davranm›yorlar.

Yukar›daki düflünceyi ifade eden kifli hangi duyguyu yafl›yorolabilir?

A) Endifle B) Sevinç C) Cesaret D) Heyecan

Arkadafl›m trafik kazas› geçirmifl.

10. Yukar›daki durumlarla ilgili duygu ifadeleri hangileridir?A) fiaflk›nl›k-k›rg›nl›k B) Üzüntü-sevinç C) Utanç-sevinç D) Mutluluk-k›skançl›k

11. “Filiz, spor salonunda kalemini düflürür. Aramas›na ra¤men bulamaz. Çok üzülür çünkükalemi do¤um gününde halas› arma¤an etmifltir.” S›n›f arkadafllar› bu duruma farkl› tepkilergösterirler. Bu tepkilerden hangisi Filiz’in duygu ve düflüncelerinin sayg›yla karfl›lanmad›¤›naörnek olarak gösterilebilir?

A) Okulun ilan tahtas›na yazal›m, bulan getirir.B) Kalemi belki de evde unutmuflsundur.C) Üzülme, görevliler temizlik yaparken bulurlar.D) Ne de k›ymetli kalemin varm›fl!

12. Afla¤›da Asl› Eren’in sosyal bilgiler dersinde haz›rlad›¤› kronoloji yer almaktad›r. Kronolojidedo¤ru yerde bulunmayan kifli hangisidir?

1950KemalEren

(dede)

1971FatihEren

(baba)

1975ZehraEren

(anne)

1952NuriyeEren

(babaanne)

1998BurakEren

(a¤abey)

2000Asl›Eren

(........)

A) Burak Eren B) Zehra Eren C) Nuriye Eren D) Fatih Eren

S›navdan yüksek not ald›m.

33


1. Ailenizin tarihi ile ilgili bilgilere nas›l ulafl›rs›n›z? Aç›klay›n›z.2. Çevrenizde tarihî ve kültürel de¤eri olan bir mimari eser, sanateseri, eflya veya nesneler var m›? Araflt›r›p özelliklerini k›sacayaz›n›z.3. Aile büyüklerinize çocukken hangi oyunlar› oynad›klar›n› sorunuz.Oyunlar›n nas›l oynand›¤› ile ilgili bilgiler vermelerini isteyiniz.4. Geleneksel k›yafetlerimizin günümüzdeki kullan›m› ile ilgili nelersöyleyebilirsiniz?5. Çevrenizde Millî Mücadele s›ras›nda yaflananlar› büyüklerinizdenyard›m alarak araflt›r›n›z.6. Millî Mücadele’nin kazan›lmas›nda Atatürk’ün rolünü araflt›r›n›z.

2. ÜN‹TEGEÇM‹fi‹M‹ Ö⁄REN‹YORUMKONULAR

• A‹LEM‹N TAR‹H‹N‹ YAZIYORUM• KÜLTÜREL ZENG‹NL‹⁄‹M‹Z• HANG‹ OYUNLARI OYNUYORUZ?• KÜLTÜR ELÇ‹S‹Y‹Z• KURTULUfiTAN KURULUfiA


KavramlarAileAkrabal›kBar›flCumhuriyetDe¤erDe¤iflim ve süreklilikDevletDilDin

GelenekGiyimGüçKültürKültürel ögeLiderlikMillî kültürSavaflSanatVatanDayan›flma

A‹LEM‹N TAR‹H‹N‹ YAZIYORUM

Ben Asl› Çiftçi, 4. s›n›f ö¤rencisiyim. Ö¤retmenimiz sözlü tarih çal›flmas› ödevi verdi.Ben de bu ödevi anneannemle yapma karar› ald›m. Bu kararda anneannemin bizeanlatt›¤› an›lar ve evindeki baz› eflyalar etkili oldu. Örne¤in; oyma ahflap kutuda özenlesaklad›¤› siyah beyaz nikâh foto¤raf›, ifllemeli bohçadaki cepken ve çinkan, babas›ndankendisine kalan köstekli saat gibi. Ona soraca¤›m sorular› haz›rlad›m ve telefonla arayaraködev hakk›nda bilgi verdim. Uygun olup olmad›¤›n› sordum. Beni bekledi¤ini söyleyinceses kay›t cihaz›m› da yan›ma alarak anneannemin kap›s›n› çald›m. Çok güzel bir sohbetortam›nda sorular›m› sordum. Tüm konuflmalar› kaydettim. Bu kay›tlar›n tamam›n› yaz›l›hâle getirdim. Önemli gördü¤üm yerlerin alt›n› çizdim. Sonunda kay›tlar› düzenleyerekyazd›m.

AileAkrabal›k

34

Sözlü tarih yöntemi, temelini kiflilerinanlat›mlar›n›n oluflturdu¤u bir yöntemdir.Bu yöntem, hayat›, yaflanm›fl olaylar›tarihin içine katar. Bir olay veya birdönemi yaflam›fl kiflilerle yap›langörüflmede, konuflmalar kay›t alt›na al›n›r.Daha sonra edinilen bilgiler düzenlenir.

Sözlü tarih yöntemiyle yap›lan aile tarihiyazma çal›flmas›nda ailedeki yafll› kiflilerinhayat hikâyesinden ve anlat›m›ndanhareketle toplumdaki;

1. Çocuk yetifltirme usulleri,2. Göçlerin nasıl gerçekleflti¤i,3. Göç edilen yerdeki yaflam,4. Evlenme gelenekleri,5. Ekonomik faaliyetler,6. Aile ve akrabal›k iliflkileri,7. De¤er ve zevklerin de¤iflimi

konular›yla ilgili bilgi edinilebilir.

www.sabanci.edu.tr (Düzenlenmifltir.)

SORULAR

1. Ad›n›z soyad›n›z?

2. K›saca kendinizi tan›t›r m›s›n›z?

3. Aileniz neden Makedonya’dan göç etmifl?

4.Aileniz bu soyad›n› neden alm›fl? Bir hikâyesi var m›?

5. Memleketinizdeki yaflam ile ilgili neler biliyorsunuz?

6. Eflinizle ne zaman ve nas›l evlendiniz?

7. Dü¤ününüzde nas›l bir k›yafet giydiniz?

8. Sizin için manevi de¤eri olan ve size geçmifli hat›rlatan

herhangi bir eflya var m›? Bu eflya ile ilgili neler anlatabilirsiniz?

De¤erAile büyüklerinizden hayat hikâyelerini dinlediniz

mi? Bu hikâyelerden neler ö¤rendiniz?

Anneannem Nezihe fiefkatli, 1938 y›l›nda Bursa’n›n ‹negöl ilçesinde do¤mufl. Y›llarcadikifl atölyesi iflletmifl. Üçü k›z, biri erkek dört çocu¤u ve sekiz torunu var. K›zlar›n›nüçünün de ö¤retmen olmas›ndan gurur duyuyor. O¤lu kendi iflini kurmufl.

Anneannemin ailesi 1936 y›l›n›n Aral›k ay›nda Makedonya’dan Türkiye’ye göç etmifller.Annesinden dinledi¤ine göre göç için yola ç›kt›klar›nda kar bellerine kadarm›fl. Karlarabata ç›ka Urapishta (Rapista) köyünden atlarla Gostivar’a, Gostivar’dan trenle ‹stanbul’avarl›kl› bir akrabalar›n›n yan›na gelmifller. On gün sonra Ankara’ya göç etmifller. Göç

s›ras›nda anneannem henüzdo¤mam›fl. Babas›, at araba-s›yla o zaman yap›lmakta olanAnkara Gençlik Park› veKonservatuvar için malzemetafl›rm›fl. Bu konservatuvar-da gençlere memleket türkü-leri ö¤retilecekmifl.

Balkanlarda yaflayanTürklerin en büyük hayaligünün birinde ana vatanTürkiye’ye göç etmekmifl.Anneannemin babas› Tür-kiye’de asker olmay› çok isti-yormufl. Bu iste¤i gerçek ol-mufl.

“Anneanneci¤im soyad›n›zçok anlaml›. Aileniz neden bu soyad›n› seçmifl?” dedi¤imde “Ailemin soyad› ‘Güvenli-o¤lu’. Benim flimdiki soyad›m olan ‘fiefkatli’ eflimin ailesinin soyad›d›r. ‘Yüre¤i sevgi vemerhamet dolu.’ anlam›na gelmektedir. Babam ‘Güvenlio¤lu’ soyad›n› Türkiye’ye gelincekendisi seçmifl. Babam için güvenilir insan olmak çok önemliymifl.” dedi.

Annesinin anlatt›¤›na göre anne-annemin babas› ve annesi kalabal›kaileler içinde büyümüfller. Memleket-lerinde evler çok genifl ve bahçeliolurmufl. Her bahçeden bizim “ark”olarak bildi¤imiz, orada ise “brazda”olarak bilinen temiz su kanallar› geçer-mifl.

2. Ü

N‹T

E

35

Eskiden kol saati yerine cepsaati kullanıl›rm›fl. Cep saatininzinciri yelek dü¤mesine takılır,saat de yele¤in cebine konur-mufl.

Anneannem, büyük babasın-dan kalan köstekli saati oturmaodasının duvarına asm›fl. Onuniçin bu saatin manevi de¤eribüyükmüfl.

Sizin evinizde manevi de¤eri olanhangi eflyalar var?

Anneannem torunlar› Emre (9), Elifnur (8) ve Yusuf (14) ilebirlikte görülüyor.

Erkekler çiftçilik yapar, kad›nlar isedaha çok ev iflleriyle u¤rafl›rlarm›fl.Hayvanlar erkekler taraf›ndan bak›l›r,evin annesi de inekleri sa¤arm›fl. Gençk›zlar ve gelinler bu tür iflleri yapmaz-larm›fl. Makedonya’da tütün, m›s›r,bu¤day, sebze, meyve yetifltirilirmifl.Çiftçilikten yeterli kazanç sa¤laya-mad›klar› için babas› Ramazan Beyk›fllar› Çekoslovakya’ya, Macaristan’açal›flmaya gidermifl. Pastanede çal›fl›r-m›fl. Bu yüzden alt› dil bilirmifl. AnnesiHanife Han›m ev han›m›ym›fl. Hanifenine çok güzel ifllemeler, oyalar yapar-m›fl.

Anneannem, dedem Sami fiefkatli ile 25 Kas›m 1961 tarihinde evlenmifl, daha do¤rusunikâhlanm›fl. Nikâhtan befl hafta sonra dü¤ün yap›lm›fl. Dedem ve ailesi Makedonya’dan1956 y›l›nda Türkiye’ye göç etmifller. Anneannemin çok samimi bir arkadafl› dedeminabisi ile niflanl›ym›fl. Arkadafl›n›n k›na gecesinde dedemin annesi kendisini çok be¤enmifl.

Tarih: 25 Kasım 1961Nezihe Güvenlio¤lu ile Sami fiefkatli’nin nikâh törenini

belgeleyen siyah beyaz foto¤raf

Günümüzdeki nikâhlarla bu nikâh töreni arasında hangi farklar var?

Annesi anneannemin evin tek k›z› oldu¤unuö¤renince istemeye cesaret edememifl.Anneannem ve dedem birbirlerini görmüfller.Anneannemin annesi de “ Bu ifle ne dersin?”diye sormufl. O, dedemle evlenmek istiyormuflama babas›n›n bu ifle evet demesini beklemifl.

Aile büyükleri anneannemin babas›n› iknaetmifller. Kalabal›k bir grup hâlinde onu iste-meye ve söz almaya gelmifller. Önce bele-diyede resmî nikâh k›ym›fllar. Daha sonra niflan,k›na gecesi ve dü¤ün yapm›fllar. Anneannemniflan bohças›n› gözleri uzaklara dalarak anlatt›.“Giysilerin hepsi çok güzeldi. ‹¤ne oyal› ipekörtüler, hâlâ gözümün önünde canlan›yor.”dedi, nemli gözlerini silerek.

Anneannem, k›na gecesinde gelenekselgiysi “çinkan”› giymifl. Çinkan, beyaz ipekgömlek, s›rma cepken ve flalvardan olufluyor-mufl. Genifl ipek flalvar, pililer oluflturacak flekildetoplanarak kuflakla beline ba¤lanm›fl. ‹¤ne oyalar›ve alt›n dizilmifl bir iple saçlar› örülmüfl. Bafl›na,“k›vrak” dedikleri, çiçekler örnek al›narakyap›lan, kenarlar› i¤ne oyal› ipek örtü tak›lm›fl.Anneannem evde yapılan yemekli dü¤ündekendi dikti¤i gelinli¤i giymifl.

36

Çinkan’› oluflturan parçalar› foto¤raf›inceleyerek söyleyiniz.

Foto¤rafta Nezihe fiefkatli’nin k›na gece-sinde giydi¤i çinkan› ye¤eninin üzerindegörüyorsunuz.

2. Ü

N‹T

E

Anneannem memleketinde çok yaygın olarakyapılan ve sevilen “büryan” yeme¤ini bizim içinyaptı.

Ders kitab›n›n 34. sayfas›ndaki sözlü tarih bilgi kutusunda yer alan maddeleri tekrargözden geçiriniz. Okudu¤unuz metinden hangi maddelerle ilgili bilgilere ulaflabilirsiniz?Örnekler veriniz.

Baba oca¤›ndan ayr›lmak çok zor olmufl. Babas› ve erkek kardeflleri Veli, Zeynel veNecati çok a¤lam›fllar. Yeni evine girerken eline yanan mum ve ekmek vermifller. Bafl›ndanafla¤› bu¤day saçm›fllar. Dü¤ünden birkaç gün sonra ailesi onu yeme¤e davet etmifl. Gelinyeme¤ine “ pirviçe” derlermifl. Gelin befl, alt› ay boyunca akrabalar›, komflular› taraf›ndanyeme¤e davet edilirmifl.

Anneannemin yeni evi çok kalabal›km›fl. Evdeki yaflam› kendi dilinden dinlemeye nedersiniz? “Efendibabam (eflimin babas›), han›mannem (eflimin annesi), eflimin erkek kardefli,kardeflinin han›m› ve bir k›z›, yine eflimin bekâr erkek kardefli toplam sekiz kifliydik. Bir süresonra bekâr erkek kardefl evlenince say› dokuza ç›kt›. Üçüncü çocu¤umun do¤umuna yak›n,ayr› eve ç›kt›k. Demek ki evin nüfusu on bire kadar ç›km›fl.”

Sizin evde de özenle saklanan aile yadigâr› hangieflyalar var?

Do¤um, dü¤ün, ölüm, hastal›k, sünnetvb. için ziyaretler yap›l›rm›fl. Uzun k›fl gece-leri evlerde toplan›lırm›fl. Yüzük, fincanoyunlar› gibi oyunlar oynan›r, masallar,hikâyeler anlat›l›rm›fl. Soban›n üzerindepiflirilen kestane ve bal kaba¤› misafirleregül flerbeti eflli¤inde ikram edilirmifl.

Büryan, Arnavut böre¤i, flekerpare,baklava, kuru fasulye onun memleketindede yayg›n olarak yap›l›rm›fl. Bugün de buyemekleri anneannem ayn› lezzette yapar.

O, bu kalabal›ktan hiç s›k›lmam›fl.Genç k›zken pencereden, sokaktangeçenlere bakarm›fl. Elinde çokekmek olanlara imrenirmifl, onlar›nevleri kalabal›kt›r, flenliklidir diye.

Efendibabas› misafiri çok sever-mifl. Yemekli, yat›l› çok misafirleriolurmufl. Ayn› flehirde yaflayanakrabalar, arkadafllar ve dostlar bilemisafirli¤e yat›l› olarak gelirlermifl.Ev ifllerini evin genç k›zlar›, gelinleriyaparm›fl. Ev iflleri çok zaman alma-s›na ra¤men konu komflu ziyaretinede ay›racak zaman kal›rm›fl.


37

Anneannem, annesinden kalan ifllemeli cepkeni özenlesakl›yor.

KÜLTÜREL ZENG‹NL‹⁄‹M‹Z

GelenekDe¤erDinDil

Kültür

Kültürel ögeGiyimMillî kültürSanat

Afla¤›daki foto¤rafta Tuana ve Ahmet’inbayraml›k k›yafetlerini giyip dedelerini ziyaretettiklerini görüyorsunuz.

Bayramlarda neden büyükler ziyaret edilir? Buziyaretlerde niçin fleker, lokum, Türk kahvesi gibi ikram-larda bulunulur? Bayramlarda büyükleri ziyaret etmekde misafirlere çeflitli ikramlarda bulunmak da millîkültürümüzün bir parças›, bir ögesidir. Peki millî kültürnedir? Yukar›daki bilgi kutusunu okuyarak ö¤renelim.

Bayramlar dinî ve millî de¤erlerimizdendir. Dinîbayramlarda ziyaretler yapılır. Darg›nlar bar›fl›r. Akra-bal›k ve dostluk ba¤lar› bayramlar sayesinde güçlenir.Bayramlarda büyüklerin elleri öpülür. Onlar da çocuk-lara mendil, fleker, bazen de para verirler.

Millî bayramlar da çoflkuyla kutladı¤ımız günlerdir.Millî bayramlar birlik ve beraberlik duygumuzugüçlendirir.

Geleneksel Türk kültürünün en güzel veen özel alıflkanlıklarından biridir. Yemeksonrası hiçbir tat onun yerini doldurmaz.O, soluklanmak için bir mola, keyifli soh-betlere hofl bir vesile, yeme¤in lezzetiüzerine nefis bir tat... Dünyaya arma¤anımızolan, sıcak bir içecekten ziyade örf veâdetlerimiz içine yerleflen bir kültürdür. O,asırlard›r vazgeçemedi¤imiz alıflkanlı¤ımız,Türk kahvemizdir...

Ramazan Bingöl, 01.08.2007 tarihli bir köfleyaz›s›ndan (Düzenlenmifltir.)

38

Evinizde millî kültürümüzü yans›tan hangi nesnelervar?

Geline k›na yakmak ülkemizin her köfle-sinde yaflat›lan bir gelenektir. Dü¤ünden bir günönce k›z evinde geline ve damada k›na yak›l›r.

Yukar›daki foto¤rafta millî kültürümüze ait hangi ögeleri görüyorsunuz? Bir k›na yakmagelene¤inde neler yap›l›yor olabilir?

Bir toplumun geçmiflten günümüze ak-tard›¤› ortak de¤erlere kültür denir. Kültürçeflitli ögelerden oluflur. Kültür toplumlaraözgüdür. Bir toplumda görülen kültürel ögeaynı flekilde baflka bir toplumda görülme-yebilir. Gelenekler, halk oyunlar›, edebi-yat ürünleri, dil, din, mimari eserler, giyimkuflam, ev eflyalar›, yemekler millî kültürögelerindendir.

2. Ü

N‹T

E

Gördü¤ünüz “çevre”ler eskiden mendil olarakkullanılırmıfl. Kad›n ve erkek çevrelerinin ifllemelerive desenleri farkl› olurmufl.

Gözleme ço¤umuzun bildi¤i geleneksel birlezzettir.

Çinicilik geçmifli yüzy›llar öncesine dayanan elsanatlar›m›zdand›r. ‹nce bir el iflçili¤i ile ifllenendesenler de¤iflik renklerle hayat bulur.

Edirne ilimizdeki Selimiye Camii’nin içsüslemeleri millî kültürümüzü yans›tan güzelörneklerdendir.


39

Bir baflka millî kültür ögemiz deebru sanat›d›r. Genifl ve düz bir kapiçindeki suya, koyulaflt›r›c› maddekat›l›r. Suyun üzerine özel boyalardamlat›l›r ve dikkatle da¤›t›l›r. Suüzerine istenilen büyüklükte genelliklekaba uygun kâ¤›t yerlefltirilir. Böyleceboyalar›n su yüzeyinde meydanagetirdi¤i flekiller kâ¤›da geçirilmifl olur.Bu sanata “ebru sanat›” ad› verilir.Ebru bir süsleme sanat›d›r. Kitap ka-paklar›n› ve tablo olarak duvarlar› süsler.

Türkler askerli¤i kutsal bir görev sayar,asker oca¤ın› bir e¤itim yuvası olarak görür.Anadolu’da asker adayının yolcu edilmesibir gelenektir. Köylerde, askerlik ça¤›ndakigenç, askere gitmeden on, on befl gün öncebütün ifllerden el çeker. Dinlenir, gezer, e¤le-nir, akrabalarını ve yakın dostlarını ziyareteder. Gencin ailesi de kurban keserek etin-den yapılan yemekleri misafirlere ikram eder.

Gencin askere gitmesine birkaç gün kalaeline kına yakılır. Kınada davul zurna eflli¤indeakrabalar, yakın dostlar ve köyün gençlerie¤lenir. Koluna k›rm›z› kurdele ba¤lanan gençertesi günün akflamüstü, gelin arabas› gibisüslenen arabaya bindirilir. Yak›nlar›ylavedalaflırken gencin cebine para veya mendilkonur.

Erman Artunwww.cu.edu.tr (Düzenlenmifltir.)

Ankara’n›n K›z›lcahamam ilçesinde yapılan bir askerkınası töreni.

40

Çevrenizdeki askere u¤urlama etkinlik-lerinde neler yap›l›yor?

Deri cüzdanlar›n olmad›¤› ve madenîparalar›n kullan›ld›¤› dönemlerde atalar›m›znak›fll› torbalar› “para kesesi” olarak kullan›r-larm›fl.

Türklerin dünyaya arma¤an etti¤iayran, eskiden yukar›da gördü¤ünüz,“yay›k” olarak adland›r›lan kab›n içindeyap›l›rm›fl. Günümüzde yay›k ayran›haz›rlamak için yay›¤›n içine yo¤urtkonur ve yay›k sallan›r. Bu yöntemlehem tereya¤› hem de ayran elde edilmiflolur.

2. Ü

N‹T

E

Konya denilince Türk kültürünü tüm dünyayatan›tan ünlü düflünür, sevgi insan› Mevlana aklagelir.

Her y›l 17 Aral›k tarihinde yap›lan Mevlana’y›anma törenlerini ve sema gösterilerini izlemek içinyurt içinden ve d›fl›ndan çok say›da insan Konya’y›ziyaret eder.

Gölge oyunu geleneksel seyirlik oyunların içindeönemli bir yere sahiptir. Gölge oyunu denilince aklaKaragöz ve Hacivat gelir.

Karagöz ve Hacivat oyunlar› taklide ve at›flmayadayan›r. Karagöz hep Hacivat’› yanl›fl anlar. Yandakikonuflma balonlar›nda geçen konuflmalar› okuyal›m.

KaragözHacivat

U¤urlar olsun Karagöz’üm. Dükkân›magidiyorum. Birlikte yürüyelim mi?

Ne yün yemesi can›m.Beraber gidelim.

Birlikte yün mü yiyelim?

41

Yukar›daki sözlerden de anlafl›laca¤› gibi Atatürk, millî kültürün korunmas› vegelifltirilmesine büyük önem veriyordu. O, uygulamalar› ve direktifleriyle millî kültürümüzüça¤dafl uygarl›k düzeyinin üstüne ç›karmay› hedeflemiflti. Bu amaçla birçok alanda bizzatkendisi çal›flmalar yapm›fl ya da direktifleriyle çal›flmalar yap›lmas›na öncülük etmifltir.Bu çal›flmalardan baz›lar› afla¤›da verilmifltir:

• Atatürk Türk dilinin, bilim ve kültürünün geliflmesi için Harf ‹nk›lab› yapm›flt›r.• Atatürk her yafltan insan›n okuma yazma ö¤renmesi için okuma yazma seferberli¤i

bafllatm›flt›r.• Atatürk’ün direktifleriyle 1931 y›l›nda Türk Tarih Kurumu, 1932 y›l›nda Türk Dil Kurumu

kurulmufltur.• Atatürk, kültürel zenginli¤imizi art›rmak için folklor araflt›rmalar›yla ilgilenmek üzere

enstitüler açm›flt›r.• Atatürk millî kültürümüze ait eserlerin korunmas› ve yeni kuflaklara aktar›lmas› için

birçok müzenin kurulmas›n› sa¤lam›flt›r. Bunlardan biri de Ankara’daki EtnografyaMüzesidir.

Hangi berbere gidelim?

Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültürdür.Millî kültürümüzü, ça¤dafl uygarl›k düzeyinin üstüne ç›karaca¤›z.

Utkan Kocatürk, Atatürk’ün Fikir ve Düflünceleri, s. 246-247.

Millî kültürümüzün gelecek nesillere aktar›lmas› neden önemlidir? Millî kültürümüzükorumak ve gelifltirmek için sizlere düflen görevler nelerdir?


HANG‹ OYUNLARI OYNUYORUZ?

Arkadafllar›n›zla hangi oyunlar› oynuyorsunuz? Bu oyunlardan hangisini oynarkendaha çok keyif al›yorsunuz?

Günümüzde e¤lence araçlarının de¤iflmesi ve iletiflim araçlarının geliflmesi çocukoyunlarını fazlas›yla etkilemektedir. Eskisi kadar yaygın olmasa da çocuklar okulbahçelerinde, mahallelerde hâlâ oyunlar oynamaktadır. Grup oyunları oynamak tek baflınaoynamaktan daha keyiflidir. Örne¤in; birdirbir, saklambaç, çelik çomak, bezirgânbaflıçocuklar›n hep birlikte oynad›klar› oyunlardand›r. Bu oyunlar günümüzde oldu¤u gibigeçmiflte de büyük bir keyifle oynanm›flt›r. Gelin bu oyunlardan baz›lar›n› birlikte tan›yal›m.

Ya¤ Satar›m, Bal Satar›m

42

Aç Kap›y› BezirgânbaflıOyun en az on kifliyle oynanır. Oyun-

cular, aralarından iki kifli seçerler. Birine“altın saat” di¤erine “altın bilezik” adın›verirler. ‹ki çocuk yüz yüze durur ve elele tutuflup ellerini havaya kaldırır. Teksıra hâlinde dizilmifl di¤er çocuklargörselin üstündeki tekerlemeyi söyle-yerek iki çocu¤un aras›ndan geçerler.S›ran›n sonundaki çocuk geçerkenkula¤ına “Altın saat mi istersin, altınbilezik mi?” diye sorulur. Verdi¤i cevabagöre çocuk soruyu soranlardan birinin arkasına geçer. Bu ifllem tüm çocuklar iki grubaayrılıncaya kadar sürer. Sonra her iki gruptaki çocuklar birbirlerinin belinden sıkıca tutarlar.Orta yere çizilen çizginin iki tarafında yer alan gruplar birbirlerini kendi taraflar›na çekmeyeçalıflırlar. Çizgiyi geçen grup oyunu kaybeder.

Aç kapıyı bezirgânbaflı, bezirgânbaflı.Kapı hakkın ne verirsin, ne verirsin?Arkamdaki yadigâr olsun, yadigâr olsun.

Ya¤ satar›m, bal satar›m.Ustam ölmüfl, ben satar›m.Alaca¤›na, bulaca¤›na,Bir kafl›k ayran,Yar›n sabah bayram.Ya¤ satar›m, bal satar›m.

Ustam öldü, ben satar›m.Ustam›n kürkü sar›d›r.Satsam 15 lirad›r.Zam-bak zum-bakDön arkana iyi bak.

Bu oyun en az befl kifli ile oynan›r. Bir de mendile ihtiyaç vard›r. Gönüllü varsa ebeolur. Yoksa kurayla ebe belirlenir. Bir daire oluflturan çocuklar el ç›rparak yukar›dakitekerlemeyi söylerler. Ebe, dairenin etraf›nda tempoya ayak uydurarak dolafl›r. Bu aradabirinin arkas›na gizlice mendili b›rak›p kaçmaya bafllar. Arkas›na mendil b›rak›lan kifliebeyi yakalamaya çal›fl›r. Ebe ise kendini yakalamaya çal›flan kiflinin yerine geçmek içinkoflar.

Yukar›daki oyunlar› siz de oynuyor musunuz? Oynuyorsan›z sizin oynad›¤›n›z oyunlarlayukar›da anlat›lan oyunlar aras›ndaki benzerlik ve farkl›l›klar nelerdir?

2. Ü

N‹T

E

Ata Sporumuz Ya¤l› Gürefl

Cirit Oyunu

Geleneksel bir Türk sporu olan ya¤l›

güreflte, oyuncular vücutlar›na ya¤ sürerek

güreflirler. Ya¤ nedeniyle güreflçilerin

birbirlerini tutmalar› zor oldu¤undan bu spor

ustal›k gerektirir. Günümüzde ya¤l› gürefl,

festivallerin en önemli e¤lencelerindendir.

Her y›l haziran ay›nda Edirne Sarayiçi’nde

tarihî “K›rkp›nar Ya¤l› Güreflleri” yap›l›r.

Pehlivanlar yani güreflçiler kilolar›na göre

de¤il ustal›klar›na göre gruplara ayr›l›rlar.

Güreflçiler gürefle bafllarken peflrev

çekerek gürefle ahenk katarlar. Cazg›rlar

çeflitli maniler söyleyerek güreflçilere

cesaret verirken izleyicileri de cofltururlar.

Erler ç›kt› meydana!Biri birinden merdane!Biri ak biri kara!Mevla’m her birine kuvvet vere!

Yaflad›¤›n›z çevrede geçmiflte de yayg›n olarak oynanan hangi oyunlarvard›r?

43

Atalar›m›z cirit oyununu yüzy›l-larca oynam›fllar. fiimdi biz debu miras› yaflat›yoruz. Bu oyunsadece memleketim Erzurum’dade¤il Sö¤üt, Kars ve Bayburt’tada köy dü¤ünlerinin ve bayram-lar›n vazgeçilmez oyunlar›n-dand›r. Oyun s›ras›nda meydan-da toplanan halk› coflturmak veheyecan› art›rmak için davulzurna çal›n›r. Cirit, atl› iki tak›mla,35 dakikal›k iki devre hâlinde,toplam 70 dakika oynan›r. Ciridiisabet ettiren say›y› al›r. Bakal›mbizim oyunda ilk say›y› kim ala-cak?


Pehlivanlar peflrev çekiyorlar.

KÜLTÜR ELÇ‹S‹Y‹Z

Evinizdeki eflyalardan geçmiflte ve günümüzde farkl›amaçla kullan›lanlara örnek veriniz.

Önceleri evlerimizin vazgeçilmezbir eflyas› olan kilimler günümüzdedaha çok ev ve ifl yeri dekorasyo-nunda kullan›lmaktad›r.

Günlük hayatta de¤iflimin ve geliflimin olmas› kaç›n›lmazd›r. Bu durum insanlar›n büyükço¤unlu¤unun kentlerde yaflamas›ndan ve teknolojik geliflmelerden kaynaklanmaktad›r. Bufaktörler kültür ögelerimizi de etkilemektedir. Kültür ögelerimiz, kullan›m amaçlar› de¤iflsede varl›klar›n› sürdürmektedir. Örne¤in; soldaki görselde, duvara bir çift yün çorap ve birheybe as›lm›fl oldu¤unu görüyorsunuz. Bir zamanlar çorap bir delikanl›n›n aya¤›nda, heybede omzundayd›. Çoraplar delikanl›y› so¤uktan koruyor, heybenin içine yiyecek ve içecekkonuyordu. Heybe de çoraplar da hâlâ varl›klar›n› sürdürüyorlar, odalar›n duvarlar›n› süsleyerek.Heybe ve çoraplar›n üzerindeki desenlere ise bir kaza¤›n üzerinde rastlayabilirsiniz. Hattaheybe örnek al›narak yap›lm›fl bir çantay› bir genç k›z›n omzunda görebilirsiniz.

Sa¤daki görselde ise yer sofras›n›n üzerinde bak›r kaplar görüyorsunuz. Bu kaplar günümüzdedaha çok dekoratif amaçl› kullan›lmaktad›r. Yer sofras›nda yemek yeme gelene¤i ise ülkemizinbaz› yörelerinde hâlâ varl›¤›n› sürdürmektedir.

44

Yandaki kilimde yer alan desenve motifleri baflka nerelerde göre-bilirsiniz? Örnek veriniz.

Afyon’un Bayat ilçesinde dokunan bir Bayat kilimi

De¤iflim ve süreklilik

2. Ü

N‹T

E

Yukar›daki görselde görülen tarihî ev, zaman›n›n mimari özelliklerini yans›tacak flekildeve o dönemin aile yap›s›na göre yap›lm›fl bir evdir. Genifl bir ailenin yaflayabilece¤i buev Kütahya’da bulunmaktad›r.

45


Sizce böyle bir evin eflyalar› nas›l olabilir?

Alaca dokumac›l›¤› Burdur’un en eskiel sanatlar›ndand›r. Yatak, masa, sehpaörtüleri yap›lan alaca kumafllardan art›kelbise hatta gelinlik bile yap›l›yor.

Örneklerde de gördü¤ünüz gibi millîkültür ögeleri zaman içinde de¤iflerek,geliflerek yaflamaktad›r.

Bugün bizim kulland›¤›m›z birçok eflya,gelecekte de belki farkl› amaçlarla kulla-n›lacakt›r. Ancak bu eflyalar, kuflaktankufla¤a varl›klar›n› sürdürecektir.

Evinizde flu anda kulland›¤›n›z birkültürel öge gelecekte hangi amaçlarlakullan›labilir? Düflüncelerinizi aç›klay›n›z.

Yandaki görselde Marafl ifli bir bindall› görüyorsunuz. K›nagecelerinin ve özel günlerin vazgeçilmez giysisi olan bindall›eskiden günlük yaflamda giyilirmifl. Ancak bu giysiyi varl›kl›ailelerin k›zlar› ve gelinleri giyermifl.

Bindall›n›n üzerinde kültür ögelerimizi yans›tan nak›fl veifllemeler vard›r. Günümüzde bu nak›fl ve ifllemelere sehpaörtüsü, seccade, yast›k, cüzdan, çanta gibi eflyalar›n üzerinderastlayabilirsiniz.

An›tkabir, Ankara

KURTULUfiTAN KURULUfiA

Millî Mücadele ifadesinden ne anl›yorsunuz? LiderlikBar›flCumhuriyetDayan›flma

DevletVatanGüçSavafl

Melike Ankara’ya, emekli ö¤retmen olan teyzesi Gülay Han›m’› ziyarete gelir.Hafta sonu birlikte An›tkabir’e giderler. Atatürk ve Kurtulufl Savaflı Müzesini de

gezerler. Bu müzenin giriflinde Atatürk’ün özel eflyaları sergilenmektedir. Atatürk’ün anneve babasına ait foto¤rafların önüne gelirler. Aralarında flu konuflmalar geçer:

Gülay Han›m: Melikeci¤im, bildi¤in gibi Millî Mücadele’mizin lideri Atatürk o yıllardaOsmanlı topra¤ı olan Selanik’te, 1881’de do¤du. O daha çocuk yafllarda zekâsıylaherkesin dikkatini çekiyordu. Annesi Zübeyde Hanım ve babası Ali Rıza Efendi MustafaKemal’in e¤itimine büyük önem veriyorlardı. Okul ça¤ına gelince önce mahalle mektebinebaflladı, daha sonra buradan alınarak modern bir okul olan fiemsi Efendi Mektebineverildi. Mustafa Kemal asker olmayı çok istiyordu. Bu nedenle askerî rüfltiye sınavlarınagirdi ve kazandı. Selanik Askerî Rüfltiyesi, Manastır Askerî ‹dadisi, ‹stanbul Harp Okuluve ‹stanbul Harp Akademisini bitirdi. 1905’te kurmay yüzbaflı olarak orduya katıldı.Dönemin en iyi okullarında, iyi yetiflmifl ö¤retmenlerden e¤itim aldı. Mustafa Kemal dahaö¤rencilik yıllarında ülke sorunlarıyla ilgilenmeye baflladı.

Aynı bölümde sergilenen madalyalar Melike’nin dikkatini çeker.Melike: Bu madalyalar Atatürk’e neden verilmifl?Gülay Han›m: Göstermifl oldu¤u üstün hizmetlerden dolay› verilmifl. Mustafa Kemal’in

ilk görev yeri fiam’dayd›. Bak, flu madalyay› fiam’da göstermifl oldu¤u üstün hizmetlerdendolay› 1906 y›l›nda alm›fl.

Melikeci¤im, y›l 1911. Bugünkü Libya Devleti, o dönemdeki ismiyle TrablusgarpOsmanl› topra¤›d›r. ‹talyanlar Trablusgarp’› iflgal ederler. Bu olay Mustafa Kemal’e,yurduna ve milletine hizmet etmek için yeni bir olanak sa¤lar. Gönüllü olarak Trablusgarp’agider. Bir y›l bu cephede savafl›r. Yerli halktan oluflturdu¤u orduyla Derne ve Tobruk’ta‹talyanlar› durdurmay› baflar›r. Bu baflar› onun askerlik yetene¤inin ilk kan›t›d›r.


46

2. Ü

N‹T

E

Mustafa Kemal Trablusgarp’ta.

Melike, bir taraftan Atatürk’e hediye edilen özel eflyalar› incelerken bir taraftan dateyzesine sorular sormaya devam eder.

Melike: Peki teyze, Trablusgarp Savafl›’n›n sonucu ne oldu?Gülay Han›m: Trablusgarp’taki direnifl karfl›s›nda baflar›l› olamayan ‹talya Osmanl›

Devleti’ni bask› alt›na almak için Oniki Ada ve Çanakkale Bo¤az›’na sald›rd›. Bu s›radaBalkan Savafllar›n›n bafllamas› üzerine Osmanl› Devleti ‹talya ile Ufli Antlaflmas›’n›imzalayarak Trablusgarp Cephesi’ni kapatt›. Trablusgarp ve Bingazi ‹talyanlara b›rak›ld›.Mustafa Kemal Çanakkale Bo¤az›’n› savunmakla görevli Bolay›r Kolordusunda görevlendirildi.Bu görevi s›ras›nda bölgeyi yak›ndan tan›d›. Bu durum, gelecekte Çanakkale Savafllar›ndakendisine büyük yararlar sa¤lad›.

Atatürk ve Kurtulufl Savafl› Müzesini gezmeye devam eden Melike ve teyzesi, müzeninikinci bölümüne geçtiler. Savafl sahnelerinin bulundu¤u bu bölüm Melike’nin çok ilgisiniçekmiflti.

47

Mustafa Kemal’e ait madalya ve niflanlardan baz›lar› (Atatürk ve Kurtulufl Savafl› Müzesi)

Bir Destand›r Çanakkale

Gülay Han›m: Melike, bak buras› da Çanakkale Savafllar›n›n canland›r›ld›¤› bölüm.

Melike: Çanakkale’de neler yafland› teyze?Gülay Han›m: Avrupa’daki büyük devletler birbirine düflman iki gruba ayr›lm›fllard›.

1914 y›l›n›n Temmuz ay›nda bu iki grup aras›nda Birinci Dünya Savafl› bafllad›. Osmanl›Devleti ise Almanya ile Avusturya-Macaristan ‹mparatorlu¤u’nun yan›nda ‹ngiltere, Fransave Rusya’dan oluflan ‹tilaf Devletlerine karfl› savafla girdi. 1915 y›l›nda ‹ngiltere ve Fransadeniz yoluyla Çanakkale Bo¤az›’n› geçerek ‹stanbul’u ele geçirmek için sald›r›ya geçtiler.

Melike: Neden ‹stanbul’u ele geçirmek istediler?Gülay Han›m: Çünkü ‹stanbul, Osmanl› Devleti’nin baflkentiydi. ‹stanbul’u iflgal ederek

Osmanl› Devleti’ni savafl d›fl› b›rakm›fl olacaklard›.Melike: Peki, amaçlar›na ulaflabildiler mi teyze?Gülay Han›m: 18 Mart 1915’te Çanakkale’den geçip ‹stanbul’u almak isteyen ‹tilaf

donanmalar› Türklerin direnifli karfl›s›nda geri çekildi. Denizlerde baflar›l› olamayan ‹ngilizlerve Fransızlar amaçlar›na ulaflmak için karadan sald›r›ya geçtiler. Mustafa Kemal ‹tilafDevletlerinin Conkbay›r› hatt›n› aflarak ilerleyece¤ini tahmin ediyordu. Bu hatt›ngüçlendirilmesine çal›flt›. ‹tilaf güçleri 25 Nisan 1915 sabah› Mustafa Kemal’in öngördü¤ünoktadan sald›r›ya geçtiler. Mustafa Kemal, Ar›burnu, Conkbay›r› ve Anafartalar’da ‹tilafgüçlerine karfl› büyük baflar›lar elde etti. Verdi¤i flu tarihî emir Çanakkale Savaflların›nkaderini belirledi:

“Size ben taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecekzaman içinde yerimize baflka kuvvetler ve komutanlar gelebilir.”

Böylece tarihin en büyük siper savafl› bafllam›flt›. Siperler aras› uzakl›k sekiz-on metrekadard›. Türk siperlerinden hiçbir asker ayr›lm›yordu. fiehit düflenlerin yeri hemendolduruluyordu. Anafartalar Savafl›’nda düflman›n att›¤› bir bombadan s›çrayan flarapnelparças› Mustafa Kemal’in gö¤süne isabet etti. Ancak cebinde bulunan saate çarpt›¤›ndanMustafa Kemal yara almad› ve yan›ndakileri telaflland›rmadan savafla devam etti.

Melikeci¤im, Çanakkale’de savaflan kahraman askerlerimizin çok az› evlerine geridönebilmifltir. Hatta o y›llarda baz› liselerimiz, ö¤rencileri gönüllü olarak ÇanakkaleCephesi’ne gitti¤i için mezun verememifltir.

Türk askerinin bu kadar cesur ve kararl› olmas›n›n sebebi sizce ne olabilir?

48

Atatürk ve Kurtulufl Savafl› Müzesi

2. Ü

N‹T

E

Canlar›n› vatanımız için feda etmifl bu gençlere ne söylemek istersiniz?

Bal›kesir Lisesi ö¤retmen ve ö¤rencileri

Bal›kesir Lisesinin 1916-1917 kay›t-lar›nda flöyle bir ibare bulunmaktad›r:“Bu ders y›l›, I. Dünya Savafl› münase-betiyle mektebin 12, 11 ve 10. s›n›fla-r›nda talebe bulunmad›¤›ndan s›n›flar9. s›n›fla bafll›yor.”

Ezineli Yahya Çavufl

Yahya Çavufl, 25 Nisan 1915 günü

Gelibolu Yar›madas›’ndan Ertu¤rul

Koyu’na ç›karma yapan 3000 kiflilik

‹ngiliz kuvvetlerine karfl› savaflm›flt›r.

Komutas›nda bulunan 67 askeriyle

‹ngilizlerin uzun süre sahile ç›karma

yapmalar›n› engellemifltir. ‹ngilizler

karfl›lar›nda büyük bir tümen oldu-

¤unu sanm›fllard›r...


49

Melike: Peki teyze, Çanakkale Savafl›’n›n sonucu ne oldu?Gülay Han›m: ‹tilaf Devletleri Çanakkale’yi geçme amac›na ulaflamad›. Mustafa Kemal’in

üstün komutanl›k yetene¤i, Türk milletinin cesareti ve azmi sayesinde düflman›n geriçekilmesi sa¤land›.

Melike ile teyzesi müze gezilerine devam ederken arka fonda bu büyük savafl› anlatano meflhur türkü çal›yordu.

“Çanakkale içinde aynal› çarfl›,Ana ben gidiyom düflmana karfl›.”Çanakkale’de düflmana karfl› vatan›n› canla baflla savunan binlerce Türk askerinden

biri de Yahya Çavufl’tur.

Ertu¤rul Efekan, fiehitkale, Destankale, SonKale, Çanakkale, s.109.

Yahya Çavufl Anıtı, Çanakkale

‹flgaller Bafll›yorMelike: Peki teyzeci¤im, Birinci Dünya Sa-

vafl›’n›n sonucunda ne oldu?Gülay Han›m: Savafl›n uzamas›, insan ve

malzeme yetersizli¤i nedeniyle zor durumda kald›k.‹çinde bulundu¤umuz grup savafl› kaybetti.Bulgaristan, Almanya ve Avusturya-Macaristan‹mparatorlu¤u ateflkes isteyerek savafltan çekildiler.Osmanl› Devleti de 30 Ekim 1918 tarihinde çoka¤›r flartlar tafl›yan Mondros Ateflkes Anlaflmas›’n›imzalamak zorunda kald›. Bu anlaflmaya göre Türkordusunun büyük bölümü da¤›t›ld›, silahlar›na elkonuldu. Hemen ard›ndan düflmanlar vatan›m›z›iflgale bafllad›lar.

Mustafa Kemal Pafla’n›n olumsuz koflullara ra¤men umutsuzlu¤a düflmemesininsebebi sizce ne olabilir?

Gazete haberi, 19 May›s 1919(Düzenlenmifltir.).

Melike: Teyze, o y›llarda yurdumuzun nereleri iflgal edildi?Gülay Han›m: 13 Kas›m 1918’de ‹tilaf Devletlerine ait donanma ‹stanbul Liman›’na

girdi. ‹ngilizler Musul’u, Frans›zlar Adana, Antep, Marafl ve Urfa’y›, ‹talyanlar Antalya veKonya’y› iflgal ettiler. Ayr›ca ‹ngilizler ‹zmit, Eskiflehir, Afyon, Samsun, Merzifon ve Batum’aasker ç›kard›lar. Yunanl›lar ‹zmir ve çevresini iflgal ettiler. Türk halk› iflgallere karfl› direniflegeçti. Kuvayımilliye birlikleri kuruldu, bölgesel direnifl hareketleri bafllad›. Örne¤in ‹zmir’deHasan Tahsin Yunanl›lara ilk kurflunu att›. Antep’te fiahin Bey, Marafl’ta Sütçü ‹mamöncülü¤ünde Frans›zlara karfl› kahramanca bir mücadele verildi. Frans›zlar 12 fiubat1920’de Marafl’›, 11 Nisan 1920’de Urfa’y› terk etmek zorunda kald›lar.Vatan›m›z›n iflgaleu¤rayan di¤er bölgelerinde de benzer mücadeleler yafland›. Ancak vatan›n tamam›n›nkurtuluflu için bölgesel direnifl hareketleri yeterli de¤ildi. Türk halk›n›n millî birlik ve beraberlikiçinde hep birlikte mücadele vermesi gerekiyordu.

Melike: Peki, bu s›rada Mustafa Kemal Paflanerede bulunuyordu?

Gülay Han›m: Mustafa Kemal Pafla 13 Ka-s›m 1918 tarihinde ‹stanbul’a geldi. ‹tilaf donan-mas›yla karfl›laflt›. Yan›nda bulunan yaverinedönerek “Geldikleri gibi giderler.” dedi. Bu sözonun düflman› yurttan atma kararl›l›¤›n›n birgöstergesiydi. ‹stanbul’da kald›¤› alt› ay süresincearkadafllar›yla toplant›lar yap›yor, ülkenin içindebulundu¤u zor duruma çareler ar›yordu. Herkesumutsuzdu ama o her fleyin sona erdi¤ineinanm›yordu. ‹stanbul düflman kuvvetlerinindenetimi alt›nda oldu¤undan burada pek fazla birfley yap›lamazd›. Sonunda karar›n› verdi.Anadolu’ya geçecek ve Millî Mücadele’yi baflla-tacakt›. Amac› millî egemenli¤e dayanan kay›ts›zve flarts›z tam ba¤›ms›z bir Türk devleti kurmakt›.

Bekledi¤i f›rsat do¤du ve 9. Ordu Müfettifliolarak Samsun’da inceleme yapmak üzeregörevlendirildi. 16 May›s 1919 günü bir gruparkadafl›yla birlikte Band›rma Vapuru ile‹stanbul’dan yola ç›kt›. 19 May›s 1919’da Samsun’ageldi.

Mondros Ateflkes Anlaflmas›’na göre Türk ordusunun da¤›t›lmas›n›n ve silahlar›nael konulmas›n›n amac› sizce ne olabilir?

50

Gazete haberi, 16 May›s 1919.(Düzenlenmifltir.)

Erzurum Kongresi’nin yap›ld›¤› bina

2. Ü

N‹T

E

Kurtulufl Savafl› Bafll›yorMelike: Mustafa Kemal Pafla Samsun’a geldikten

sonra neler yapt›?Gülay Han›m: Mustafa Kemal Pafla, 19 May›s

1919’da Millî Mücadele’yi Samsun’da bafllatt›.Öncelikle millî bilinci uyand›rmak, millî birlik veberaberli¤i sa¤lamak gerekiyordu. Bu amaçla Havzave Amasya’da genelgeler yay›mlad›. ‹llerdeki askerve sivil idarecilere gizlice gönderilen HavzaGenelgesi’nde (28 May›s 1919) onlardan halk› iflgallerkonusunda bilgilendirmeleri, iflgalleri protesto içinmitingler düzenlemeleri istendi. Mustafa KemalPafla’n›n bu çal›flmalar› k›sa sürede etkisini gösterdi.Yurdun dört bir yan›nda iflgaller mitinglerle protestoedildi.

Amasya Genelgesi’nde (22 Haziran 1919) ülkeniniçinde bulundu¤u durumdan ve neler yapıla-bilece¤inden söz edildi. Millî Mücadele’nin ancakmilletçe kazanılabilece¤i vurgulandı. Bu genelgeMillî Mücadele için atılmıfl ilk önemli adımdı.

Mustafa Kemal Pafla 3 Temmuz 1919 günüErzurum’a geldi. Il›ca önlerinde Erzurumlular tara-f›ndan coflkulu flekilde karfl›land›¤› s›radaÇukurova’dan Erzurum’a dönen Mevlüt A¤a ilekarfl›laflt›. Aralar›nda flu konuflma geçti:

Melike: Bu olaydan sonra ne oldu?Gülay Han›m: Mustafa Kemal Pafla 23

Temmuz-7 A¤ustos 1919 tarihleri aras›ndabir okul binas›nda toplanan ErzurumKongresi’ne kat›ld›. Amasya Genelgesi’yleça¤rısı yapılan Sivas Kongresi 4-11 Eylül 1919tarihleri arasında düzenlendi. Bu kongrelerdeMustafa Kemal’in baflkanl›¤›nda yurdunkurtuluflu için ortak kararlar al›nd›. MustafaKemal daha sonra bu kararların Misakımillîadıyla Osmanlı Mebusan Meclisinde kabuledilmesini sa¤layacaktı. 27 Aral›k 1919’daMustafa Kemal çal›flma arkadafllar›ylaAnkara’ya geldi ve Millî Mücadele’yi buradanyönetti.

Gazete haberi , 30 May›s 1919.(Düzenlenmifltir.)

Sivas Kongresi’ne kat›lan üyeler

Mustafa Kemal, Mevlüt A¤a’ya sorar:– Çukurova gibi verimli bir memleketten niye döndün? Yoksa geçinemedin mi?Mevlüt A¤a derhâl cevap verir:– Hay›r Pafla’m, geçimimiz çok rahatt›. Son günlerde iflittim ki ‹stanbul’dakiler

Erzurum’u Ermenilere vereceklermifl. Geldim ki göreyim bu adamlar kimin mal›n›kime veriyorlar.

Bu sözler, milletle beraber millet için çal›flmak üzere Erzurum’a gelen MustafaKemal Pafla’y› çok duyguland›rm›fl, gözlerini yaflartm›flt›r. Daha sonra Paflaetraf›ndakilere döner ve “Bu milletle neler yap›lmaz.” der.

51

Faruk Çil, Atatürk ve An›lar›, s. 53, 54. (Düzenlenmifltir.)

Mustafa Kemal’in bu çal›flmalar› Kurtulufl Savafl›’n›n sürecini nas›l etkilemifl olabilir?

Meclis Aç›l›yor

Melike: Peki teyze, BMM ne gibi çal›flmalar yapt›?Gülay Han›m: Ba¤›ms›zl›¤›m›z›n sa¤lanmas› için önemli kararlar› uygulamaya koydu. Do¤u

Cephesi’ni oluflturdu. Kaz›m Karabekir komutas›ndaki ordumuz Kars ve çevresini alarak do¤uillerimizi Ermeni iflgalinden kurtard›. Güney illerimizdeki direnifl hareketini düzenli hâle getirmekve güçlendirmek için bölgeye subaylar ve savafl malzemesi gönderdi. Frans›zlar Türk halk›n›nverdi¤i kahramanca mücadele karfl›s›nda bölgeyi tamamen terk etmek zorunda kald›. BMMbu onurlu mücadeleyi takdir etmek amac›yla Antep’e “Gazi”, daha sonraki yıllarda da Marafl’a“Kahraman”, Urfa’ya “fianl›” unvan›n› verdi. Bat› Cephesi’nde ise Yunanl›lar iflgallerinih›zland›rm›fllard›. Bölge halk› büyük fedakârl›klarla düflmana karfl› mücadele veriyordu. Fakatdüflman› tamamen yurttan ç›karmak için düzenli bir orduya ihtiyaç vard›. Bu arada 10 A¤ustos1920 tarihinde ‹tilaf Devletleri ile Osmanlı Devleti arasında Sevr Barıfl Antlaflması imzalandı.Bu antlaflma Türk milletine yaflama hakkı tanımayan ve Türk vatanının parçalanmasını öngörenbir belgeydi. BMM bu antlaflmayı kabul etmedi. Yeni ve düzenli ordu kurma çalıflmalarına hızverdi, eldeki imkânlarla bir ordu kurdu. Yunanlılar ‹ngilizlerden ald›klar› destekle Ankara’y› elegeçirmek ve BMM’ni da¤›tmak üzere harekete geçti. Albay ‹smet Bey komutasındaki düzenliordularımız Yunanl›lar› I. ‹nönü (6-10 Ocak 1921) ve II. ‹nönü (27 Mart - 1 Nisan 1921) savafllar›ylageri püskürttü.

Melike ve teyzesi müze gezilerine devam ederler. Gülay Han›m, “Bak, flimdi de flu tabloyuinceleyelim.” diyerek Tekâlif-i Milliye (Millî Yükümlülükler) tablosu önünde durur ve birliktetabloyu incelemeye bafllarlar.

Büyük Millet Meclisinin aç›l›fl›

52

Melike: Mustafa Kemal Pafla Ankara’ya geldikten sonra neler yapt›?Gülay Han›m: ‹lk ifl olarak Büyük Millet Meclisinin (BMM) aç›lmas›n› sa¤lad›.Melike: Büyük Millet Meclisi neden Ankara’da aç›ld›?Gülay Han›m: Çünkü 16 Mart 1920’de ‹stanbul ‹tilaf Devletleri taraf›ndan resmî olarak

iflgal edilmiflti. 28 Ocak 1920’de Misakımillîyi kabul eden Osmanl› Mebusan Meclisida¤›t›lm›flt›. Bu nedenle milletin haklarını koruyacak ve millet ad›na karar verecek bir meclisinaç›lmas› ihtiyac› ortaya ç›km›flt›. Mustafa Kemal Ankara’da yeni bir meclisin toplanmas› içinçal›flmalara bafllad›. Seçimler yap›ld›. 23 Nisan 1920 tarihinde Büyük Millet Meclisi aç›ld›ve baflkanl›¤›na Mustafa Kemal seçildi. Büyük Millet Meclisinin aç›lmas›yla yeni bir Türkdevletinin temelleri de at›lm›fl oldu.

2. Ü

N‹T

E

Tekâlif-i Milliye tablosu, Atatürk ve Kurtulufl Savafl› Müzesi

Toplu bir milleti istila etmek, daima da¤›n›k bir milleti istila etmek gibi kolay de¤ildir.(1919)

Utkan Kocatürk, Atatürk’ün Fikir ve Düflünceleri, s.129.

3753

Müzede yer alan bir baflka tablo Melike’nin dikkatini çeker.Melike: Teyze, tablodaki bu kad›nlar ve çocuklar ne yap›yorlar?Gülay Han›m: Toplumda ifl bölümü ve dayan›flman›n en güzel örne¤i bu tabloda

anlat›lm›fl. Erkekler düflmanla çarp›fl›rken kad›nlar ve çocuklar da bofl durmam›fl. Mermiimalat›nda, demir yolu yap›m›nda çal›flm›fllar.

Gülay Han›m devam eder:– Melikeci¤im, Mustafa Kemal Pafla Büyük Millet Meclisi taraf›ndan baflkomutan seçildi.

Öncelikle ordunun ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas› gerekiyordu. Arka arkaya yaflanan savafllarzaten yetersiz olan ülke ekonomisini olumsuz etkilemiflti. Halk yoksul ve yorgundu, ordununelinde karfl›s›ndaki düflmanla savaflabilece¤i modern silahlar yoktu. Düflünebiliyor musunMelike, askerlerimizin bir çift çoraba bile ihtiyaçlar› vard›. Buna karfl›l›k Yunanl›lar ‹ngilizlerdenald›klar› destekle modern silahlarla donat›lm›fl ve asker say›s› bak›m›ndan üstündüler.Mustafa Kemal Pafla öncelikle ordunun ihtiyaçlar›n›n karfl›lanabilmesi için Tekâlif-i MilliyeEmirlerini yay›mlad›.

Melike: Tekâlif-i Milliye Emirleri nelerdir teyze?Gülay Han›m: Her aileden birer tak›m çamafl›r, bir çift çorap ve çar›k yard›m› yapmalar›

istendi. Ayr›ca tüccar›n ve halk›n elinde bulunan çeflitli malzeme ve g›da maddesinin yüzdek›rk›n›n, ordunun ihtiyac› için teslim edilmesi istendi. Bunlar›n bedeli sonra ödenecekti.Elinde tafl›t› olan herkes ayda bir kez savafl araçlar›n› tafl›yacak, halk›n elinde bulunantüm silah ve mermiler üç gün içinde orduya teslim edilecekti.

Türk milleti ordusunun ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için seferber oldu. K›sa sürede ordununeksikleri tamamland›. Tekâlif-i Milliye Emirlerinin uygulan›fl›, Türk milletinin Millî Mücadeley›llar›nda verdi¤i önemli bir dayan›flma örne¤idir. Mustafa Kemal Pafla, Türk milletini ortakbir amaç etraf›nda birlefltirerek bu dayan›flma ruhunun oluflmas›n› sa¤lam›flt›r. Bu konudaflöyle der:

Siz o dönemde yaflasayd›n›z ordumuza nas›l yard›m etmek isterdiniz?36Çal›flma

Kitab›

Sakarya Savafl›An›tkabir’i, Atatürk ve Kurtulufl Savafl› Müzesini gezmeye devam eden Melike ve

teyzesi, Sakarya Savafl›’n›n canland›r›ld›¤› bölüme gelirler.

Yukar›daki tabloyu inceleyiniz. Sizce Sakarya Savafl› hangi flartlarda yap›lm›flt›r?

Sakarya Savafl› tablosu, Atatürk ve Kurtulufl Savafl› Müzesi

Gülay Han›m: Buras› da KurtuluflSavafl›’n›n son cephesi, BüyükTaarruz ve Baflkumandan MeydanSavafl›’n›n canland›r›ld›¤› bölüm. Melike: Teyze flu Türk askerine bak,yaral› oldu¤u hâlde bayra¤›m›z›elinden b›rakmam›fl.

Gülay Han›m: Evet k›z›m, bayrakkutsal de¤erlerimizden biridir.

Büyük Taarruz ve Baflkumandan

Meydan Savafl› tablosu size neler

düflündürüyor?Büyük Taarruz ve Baflkumandan Meydan Savafl› tablosu,

Atatürk ve Kurtulufl Savafl› Müzesi

Gülay Han›m: Melikeci¤im, Sakarya Savafl›’n›n Millî Mücadele’de ayr› bir yeri vard›r.I ve II. ‹nönü Savafllar›nda yenilen Yunanl›lar, Türk ordusunun toparlanmas›na f›rsatvermeden sald›r›ya geçtiler. Eskiflehir ve Kütahya’y› iflgal ettiler. Hedefleri Ankara’y› elegeçirmekti. Bu arada Mustafa Kemal Pafla, Meclis taraf›ndan baflkumandan olarakgörevlendirildi. Ordunun bafl›na geçen Mustafa Kemal Pafla “Hatt› müdafaa yoktur,sath› müdafaa vard›r. O sat›h bütün vatand›r. Vatan›n her kar›fl topra¤› vatandafl›nkan›yla ›slanmad›kça terk edilemez.” emriyle askerleri yüreklendirdi.

Melike: Teyze, bu savafl ne kadar devam etti ve sonucu ne oldu?Gülay Han›m: 23 A¤ustos 1921’de bafllayan savafl 22 gün sürdü. Türk milletinin

vatan sevgisi ve Mustafa Kemal’in üstün komutanl›¤›yla kazan›ldı.Savafl sonucunda Türkiye Büyük Millet Meclisi taraf›ndan Mustafa Kemal’e “gazi”

unvan› ve “mareflal” rütbesi verildi.

Büyük Taarruz ve Baflkumandan Meydan Savafl›Melike ve Gülay Han›m, Büyük Taarruz ve Baflkumandan Meydan Savafl› tablosunun

önüne gelirler.

54

2. Ü

N‹T

E

Gülay Han›m: Melikeci¤im, Büyük Taarruz 26 A¤ustos 1922’de bafllad›. Ordumuzunbask›n tarz›ndaki sald›r›s› karfl›s›nda tutunamayan Yunan askerleri geri çekilmek zorundakald›. 30 A¤ustos 1922’de Mustafa Kemal Pafla’n›n yönetti¤i Baflkumandan MeydanSavafl›’yla Türk ordusu kesin zafere ulaflt›. Mustafa Kemal’in “Ordular, ilk hedefinizAkdeniz’dir. ‹leri!” emriyle taarruza devam eden Türk ordusu, 9 Eylül 1922’de ‹zmir’egirerek buray› düflman iflgalinden kurtard›. 18 Eylül 1922’de ise Bat› Anadolu’nun tamam›düflman iflgalinden kurtar›ld›.

Melike: Peki, sonra ne olduteyze?

Gülay Han›m: 11 Ekim 1922’deMudanya Ateflkes Anlaflmas›’n›imzalad›k. Böylece anlaflma gere¤i‹stanbul, Bo¤azlar ve Do¤uTrakya’y› savafl yapmadan geriald›k. 24 Temmuz 1923’te de LozanBar›fl Antlaflmas›’n› imzalad›k. Buantlaflma ile tüm dünya yeni kurulanTürk devletinin varl›¤›n› ve ba¤›m-s›zl›¤›n› tan›d›.

Melike: Mustafa Kemal dahasonra ne gibi çal›flmalar yapt›?

Gülay Han›m: Mustafa KemalPafla, Türk milletine en uygun

yönetim biçiminin cumhuriyet oldu¤una inan›yordu. 28 Ekim gecesi Çankaya Köflkü’nde yak›narkadafllar›yla bir toplant› yapt›. O gece cumhuriyetyönetimine iliflkin yasa tasar›s› haz›rland›. Bu tasar›,29 Ekim 1923 günü Türkiye Büyük Millet Meclisinesunuldu ve ayn› gün kabul edildi. Böylece MustafaKemal Pafla’n›n önderli¤inde cumhuriyet ilan edildi.Türkiye Büyük Millet Meclisi Mustafa Kemal Pafla’y›Cumhurbaflkan› seçti. Mustafa Kemal TürkiyeCumhuriyeti’nin güçlenip kalk›nmas› için yenilikler yapt›.Mustafa Kemal’in, “en büyük eserim” dedi¤i cumhuriyetiyaflatmak hepimizin en önemli görevidir.

Müze gezilerine devam eden Melike ve teyzesiMustafa Kemal’in kütüphanesinin bulundu¤u bölümegeldiler.

Melike: Atatürk’ün ne kadar çok kitab› varm›fl.Gülay Han›m: Evet, bu kütüphanede ona ait 3123

kitap var. Atatürk çok okuyan bir liderdi.Melike: Teyze bak, okudu¤u sayfalara kendi el

yaz›s›yla notlar yazm›fl, baz› sat›rlar›n da alt›n› çizmifl.Gülay Han›m: Evet Melikeci¤im, Atatürk hakk›nda

sana anlatmak istedi¤im çok fley var ancak flu andamüze ziyaretimiz sona erdi.

Melike: Teflekkür ederim teyzeci¤im. Bugün benimiçin çok güzel geçti. Bugünlere ulaflmam›z› sa¤layanulu önder Atatürk’e minnettar›m. Bize b›rakt›¤›emanetlere sahip ç›kaca¤›m.

Melike bu geziden çok etkilenir. Gezi sonunda, ziyaretçilerin duygular›n› yazd›¤› An›tkabirÖzel Defteri’nin önünde Melike de s›raya girer. Deftere An›tkabir gezisi ile ilgili duygu vedüflüncelerini yazar.

Türk ordusunun ‹zmir’e girifli, Atatürk ve Kurtulufl Savafl›Müzesi

55

‹zmir’de Türk ordusunu karfl›layan çocuklardan biri siz olsayd›n›z Mustafa KemalPafla’ya ne söylemek isterdiniz?

Siz olsayd›n›z bu deftere ne yazmak isterdiniz?38Çal›flma

Kitab›


56

24 Temmuz 1923 kan›tBaflkumandan Meydan Savafl›nda

A. Afla¤›daki cümleleri okuyunuz. Cümlelerden do¤ru olanlar›n bafl›na“D”, yanl›fl olanlar›n bafl›na “Y” harflerini koyunuz. Yanl›fl olan cümlelerin do¤rular›n›noktal› yerlere yaz›n›z.

( ) 1. Hacivat ve Karagöz oyunlar›, geçmiflten günümüze tafl›nan millî kültürögelerindendir. ………………………………………………………………………………..........................

( ) 2. “Difl hedi¤i” gelene¤i günümüzde unutulmufl bir millî kültür ögesidir. ………………………………………………………………………………..........................

( ) 3. Millî kültür ögeleri varl›klar›n› yüzy›llarca de¤iflmeden korurlar. ………………………………………………………………………………..........................

( ) 4. Mustafa Kemal 19 May›s 1919 tarihinde Samsun'a ç›kt›. ……………………………………………………………………………….......................

( ) 5. Çanakkale Cephesi, Kurtulufl Savafl›’nda aç›lan bir cephedir. ……………………………………………………………………………….......................

B. Kutucuklarda verilen sözcük ve tarihleri inceleyiniz. Afla¤›daki noktal› yerlereuygun olanlar› yazarak cümleleri anlaml› olacak flekilde tamamlay›n›z.

sözlü tarih Ankara 29 Ekim 1923 Sakarya

23 Nisan 1920

1. Kiflilerin yaflamlar›yla ilgili anlatt›klar›n› sesli ya da yaz›l› kay›t alt›na alarak yap›lanaraflt›rma yöntemine …………………….. denir.

2. Büyük Millet Meclisi ……………………. tarihinde ……………………aç›lm›flt›r.3. Mustafa Kemal'e ………………….. gösterdi¤i baflar›dan dolay› Türkiye Büyük Millet

Meclisi taraf›ndan gazi unvan› ve mareflal rütbesi verilmifltir.4. Cumhuriyet ……………………….. tarihinde ilan edilmifltir.

C.Afla¤›daki sorular› okuyunuz. Do¤ru olan seçene¤i iflaretleyiniz.

1. “Ülkemin kültürünü yans›tan her nesne benim için çok de¤erlidir. Bunlar› gelecekkuflaklara tafl›mal›y›z.” sözü hangi de¤erle ilgili de¤ildir?

A) Duyarl›l›k B) Vatanseverlik C) Yard›mseverlik D) Sorumluluk

2. Ü

N‹T

E

2.“Bizim kültürümüzde küçükler büyüklerin elini öper.” diyen bir kifli hangi millî kültürögesine örnek vermektedir?

A) Gelenekler B) Seyirlik oyunlar C) Millî bayramlar D) Festivaller

3. “Her ülke kendine ait bir yemek kültürüne sahiptir.” Bu aç›klama do¤rultusundaafla¤›dakilerden hangisi ülkemiz mutfa¤›na ait bir yemek de¤ildir?

A) Mant› B) Gözleme C) Hamburger D) Yaprak sarması

4. “Edebiyat eserleri millî kültür ögelerindendir.”

Afla¤›dakilerden hangisi bu aç›klamaya örnek olamaz?

A) Nasrettin Hoca f›kralar› B) Yunus Emre fliirleriC) Halk hikâyeleri D) Millî bayramlar

5. Afla¤›daki efllefltirmeyi do¤ru bir flekilde yapt›¤›n›zda “mimari eser” söz grubuhangi sözcükle eflleflir?

Mimari eserMüzik eseriGelenekOyun

CiritSünnet dü¤ünüTürküAn›tkabir

A) Cirit B) An›tkabir C) Sünnet dü¤ünü D) Türkü

Ç. Afla¤›da Mondros Ateflkes Anlaflmas›’ndan sonra yurdumuzda yaflananolaylar kar›fl›k olarak verilmifltir. Bu olaylar› olufl s›ras›na göre s›ralay›n›z.

Atatürk’ün Samsun’a ç›k›fl› ( )Cumhuriyetin ilan› ( )Sakarya Meydan Savafl› ( )Büyük Millet Meclisinin aç›l›fl› ( )Sivas Kongresi’nin yap›lmas› ( )Büyük Taarruz ve Baflkumandan Meydan Savafl› ( )

D. Afla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.

1. Millî kültür ögesi denilince akl›n›za neler geliyor? Örneklerle aç›klay›n›z.………………………………………………………………………………………..

… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . .… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . .

2. Sözlü tarih çal›flmas› yapmak için hangi konuyu seçerdiniz? Nedenleriyle aç›klay›n›z.………………………………………………………………………………………..

… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . .… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . .

3. Yak›n çevrenizde geçmiflte de günümüzde de oynanan bir çocuk oyunu belirleyerekoyunun nas›l oynand›¤›n› aç›klay›n›z.

…………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………...…………………………………………………………………………………………..

57

59


1. ‹lk kez gitti¤iniz bir yerde yönleri bulmada hangi yöntemlerikullan›rs›n›z?

2. Yüksekçe bir yere ç›k›n›z ve afla¤›y› gözlemleyiniz. Gördüklerinizibir kâ¤›da çiziniz.

3. Yaflad›¤›n›z yerdeki hava olaylar›n› bir hafta boyunca gözlemleyerekkaydediniz.

4. Yaflad›¤›n›z çevrede insanlar taraf›ndan yap›lm›fl ve do¤al olarakoluflmufl unsurlara örnekler veriniz.

5. Yaflad›¤›n›z yerin yeryüzü flekillerini araflt›r›n›z.

6. Do¤al afetlere karfl› korunma yollar› nelerdir?

KavramlarAfetBeflerî ortamBölgeÇevreÇevre kirlili¤iDo¤al ortam

Hava durumuHava olay›‹klimYerYerleflmeYön

3. ÜN‹TEYAfiADI⁄IMIZ YERKONULAR

• ‹ZC‹ KAMPINDAYIZ• KROK‹N‹N YAfiAMIMIZDAK‹ YER‹• HAVA NASIL ORALARDA?• ÇEVREM‹ZDE GÖRDÜKLER‹M‹Z• EFSANE VE fi‹‹RLERDE YAfiAYAN YERLER• GÜVENL‹ YAfiAM


‹ZC‹ KAMPINDAYIZ

Daha önce hiç gitmedi¤iniz bir yeri nasıl bulursunuz?Bir kifli size bir yer soracak olursa bu kifliye o yeri nasıl tarifedersiniz?

Zafer ve arkadaflları Çamlıdere’ye izcilik kampına gittiler. Kamp çadırlar›n› kurdular veherkes çadırına yerleflti. ‹zci lideri, izciler arasında görev da¤ılımı yaptı. Kamp kurallarınıanlattı. ‹zcileri kamp yerinden uzaklaflmamaları konusunda uyard›.

Zafer:— Biz kamp atefli için çalı çırpı toplamaya gidece¤iz. Bunun için de kamp yerinden

uzaklaflmamız gerekebilir. O zaman kampa nasıl geri dönece¤iz?‹zci lideri:— Peki, flimdi yön bulmayla ilgili anlatacaklarımı çok iyi dinleyin. Bakın günefli görüyor

musunuz, günefl batmak üzere. Fark ettiyseniz “Günefl batıyor.” dedim. Güneflin battı¤ıtaraf batı yönüdür.

Zafer:— O zaman güneflin do¤du¤u taraf da do¤u yönü mü olur?‹zci lideri:— Aferin Zafer. Söyledi¤in gibi güneflin do¤du¤u taraf do¤u yönüdür. Do¤u ve batı

yönlerini sizlere bir de çizerek göstereyim. ‹flte do¤u, iflte batı.

60

‹zci lideri:— Ayflegül, flu an masa senin konumuna

göre hangi yönde duruyor?Ayflegül:— Bat›da duruyor.‹zci lideri:— Do¤ru Ayflegül. Peki, gölgeye göre de

yönümüzü bulabilece¤imizi biliyor muydunuz?Bunu da size açıklayayım: Yere bir çubuk dikerizve gölgesinin ucunu iflaretleriz. 15-20 dakikabekledikten sonra çubu¤un gölgesinin ucunuikinci kez iflaretleriz. ‹lk iflaretledi¤imiz noktabatı yönünü, ikinci iflaretledi¤imiz nokta dado¤u yönünü gösterir. Sol kolumuzu batıyönüne, sa¤ kolumuzu da do¤u yönüneuzattı¤ımızda ön tarafımız kuzey, arka tarafımızda güney yönünü gösterir.


3. Ü

N‹T

E

Ayflegül:— Baflka yönler var mı?‹zci lideri:— Ayflegül, yanıma gelir misin? Sa¤ kolunu

do¤u yönüne, sol kolunu da batı yönüne gelecekflekilde uzat. Bu durumdayken ön tarafın kuzeyyönünü, arka tarafın da güney yönünü gösterir.Peki, toplam kaç yönümüz var?

Ayflegül:— Do¤u, batı, kuzey, güney olmak üzere dört

yönümüz var.‹zci lideri:— Evet, do¤ru. Bunlar ana yönlerdir. Dört tane de ara yön vardır. Bunlar kuzeydo¤u,

kuzeybatı, güneydo¤u, güneybatıd›r. fiimdi de bu yönleri çizelim.

61

(Kuze

y)

‹zci lideri:— Güneflten yararlanarak ve saatimizi kullanarak

da yönümüzü bulabiliriz. Saati, akrep günefligösterecek flekilde yere paralel tutarız. Akrep ile12 sayısının tam ortasından geçen do¤ru, güneyyönünü gösterir.

fiule:— Yönleri sadece günefl yardımıyla mı buluruz?‹zci lideri:— Pek çok yön bulma yöntemi vardır. Mesela,

a¤aç ve taflların yosunlu tarafı kuzeyi gösterir.Karıncalar yuvalarından çıkardıkları toprakları yuvanınkuzeyine yı¤arlar. Yuvalarının girifli ise güneye bakar. fiekle göre güney dıflındaki di¤er

yönleri nasıl tespit edebiliriz?

Zafer:— Birazdan günefl batacak, hava kararacak. Karanlıkta yönümüzü nasıl bulaca¤ız?‹zci lideri:— Geceleyin de Kutup Yıldızı yardımıyla yönümüzü bulabiliriz. Yıldızların rahat göründü¤ü

bir gecede yedi yıldızdan oluflan “Büyükayı Takım Yıldızı”nı buluruz. Büyükayı TakımYıldızı kabaca, cezveye benzer. Bu takım yıldızının son iki yıldızı arasındaki mesafeninyaklaflık befl katı uza¤ında parlayan yıldız Kutup Yıldızı’dır. Kutup Yıldızı her zaman kuzeyyönünü gösterir.

KUZEY

KUZEYKUZEY

12

6

9

321

4511

7

10

8

GÜNEY

Kutup Y›ld›z›

5xaa

62

3. Ü

N‹T

E

Ayflegül:— Yön bulmada kullanılabilecek ne kadar da çok yöntem varmıfl!‹zci lideri:— Evet, gerçekten çok yöntem var. Ancak yönümüzü en kolay pusula kullanarak

buluruz. Pusula, çevremizdeki herhangi bir yerin bize göre bulundu¤u yönü tespit etmedeen güvenilir araçt›r.

Ayflegül:— Peki, pusulayı nasıl kullanaca¤ız?‹zci lideri:— Öncelikle, pusulayı yere paralel tutmalıyız. Pusula ibresinin kırmızı renkli ucu kuzey

yönünü, di¤er ucu da güney yönünü gösterir. Öteki yönleri de buna göre kolaycabulabiliriz.

Mustafa:— Yönümüzü nasıl bulaca¤ımızı ö¤rendik. Artık kaybolmayız.

Ertesi gün izciler çal› ç›rp› toplamak için kamp›n güneyine do¤ru gittiler. Sizce izcilerkampa nas›l geri dönerler? Aç›klay›n›z.

63


KROK‹N‹N YAfiAMIMIZDAK‹ YER‹

Bir arkadaflınız evinize gelmek istiyor. Evinizin yeriniarkadaflınıza nasıl tarif edersiniz?

Berkin, ablası ve amcalar› güzel bir gezintiden sonra eve döndüler. Akflam, ertesi günyapacakları Anıtkabir gezisini planlamaya koyuldular.

Berkin, ablası ve amcası saat 14.00’da Anıtkabir’in giriflinde buluflacaklardı. Ancaksabah olunca amcalarının bir ifli çıktı. Bunun üzerine amcalar› onlara, Anıtkabir’e gidifllerinikolaylafltırmak için bir kroki verdi. Bu kroki evden Anıtkabir’e gidifl yolunu gösteriyordu.Amcalar›n›n evi An›tkabir’e birkaç kilometre uzaktayd›. Ama krokide bu uzakl›k kufl uçufluotuz befl, k›rk milimetre civar›ndayd›. Amcaları krokinin, bir yerin kufl bakıflı görünümününkabataslak çizimi oldu¤unu söyledi. Krokide çeflitli flekil ve flemalardan oluflan sembollerkullanılmıfltı. Bu sembollerin ne anlama geldi¤inin açıklandı¤ı ve yön okunun yer aldı¤ıbir bölüm de vardı. Amcaları bu bölüme ve krokide gösterilen cadde ve sokaklar ileönemli yapılara dikkat etmeleri konusunda onları uyardı. Bu uyarılara dikkat ettikleritakdirde yarın kolayca Anıtkabir’e gidebileceklerini söyledi.

YerYön

Berkin ve ablası Ankara’daki amcalarınıziyarete gelmifllerdi. Bu ziyaretle hemamcalarına olan özlemlerini gidereceklerhem de Ankara’yı gezeceklerdi. Amcalarıonları ilk olarak Keçiören’deki teleferi¤ebindirdi. Keçiören kufl bak›fl› ne kadar dahofl görünüyordu. Binalar, yollar, arabalar,a¤açlar, insanlar yüksekten ve tam tepe-den bak›nca ne kadar da küçüklerdi!

Kufl bakıflı ne demektir? Açıklayınız.

64

3. Ü

N‹T

E

Afla¤ıda yer alan, Berkin ve ablasının Anıtkabir’e giderken kullanacakları krokiyi inceleyiniz.

65 45Çal›flmaKitab›

Ertesi gün Berkin ve ablas› An›tkabir’e gitmek üzere yola ç›kt›lar. Ne zaman yollar›n›flafl›racak olsalar krokiye bakt›lar. Kroki sayesinde kolayca An›tkabir’e gittiler. Berkin veablası, krokinin hayatımızda ne kadar önemli oldu¤unu anladılar. Onlar da amcalarıkendilerini ziyarete geldi¤inde Kufladas›ndaki evlerini kolayca bulabilmesi için afla¤ıdakikrokiyi çizdiler.

HAVA NASIL ORALARDA?

Yandaki foto¤raf hangi hava olay›yla ilgilidir?Neden?

‹klim

Nazl›’n›n ö¤retmeni, televizyonda hava durumu haberlerini izlemelerini ve yaflad›klar›yerin hava olaylarını bir hafta süresince gözlemlemelerini istemiflti. Nazl› yapt›¤› gözlemsonucunda resimli bir grafik ve rapor hazırlayacaktı.

Akflam olunca Nazl›, hava durumu haberini izlemek için televizyon karflısına geçti.Nazl›’n›n bu davranıflı babasının dikkatini çekti. Babası:

— Hayırdır kızım, sen hava durumu haberini pek izlemezdin?Nazl›:— Bununla ilgili bir çalıflma yapmam gerekiyor baba. Bakalım, yarın hava nasıl

olacakmıfl?

Babas›:— Kızım, teknoloji çok ilerledi. Meteoroloji uzmanlar› yarın hatta daha sonraki günlerde

havanın nasıl olaca¤ını tahmin edebiliyorlar. Eskiden böyle de¤ilmifl. Atalar›m›z çevrelerindesürekli de¤iflen do¤ayı, bitki ve hayvanların durumlarını gözlemliyorlarm›fl. Gözlemlerleelde ettikleri bilgilerden yararlanarak hava durumunu tahmin ediyorlarm›fl. Örne¤in, aç›lm›flçam kozala¤› havadaki nemin azl›¤›n›, kapal› çam kozala¤› ise fazlal›¤›n› gösteriyormufl.Çekirgelerin çok ses ç›karmas›, ertesi günün daha s›cak olaca¤›n› haber veriyormufl. Atkestanesi a¤açlar›n›n çiçeklenmesi, havan›n ›s›nmaya bafllad›¤›n›n göstergesiymifl.

Nazl›:— Eskiden rüzgâr, ya¤ıfl gibi hava olaylarının ne zaman meydana gelece¤i önceden

tahmin edilemiyordu de¤il mi?

Yurdunkuzeydo¤u kesimlerinin çok bulutlu,

Do¤u Karadeniz ile Ardahan ve Ordu çevrelerininaralıklı ya¤ıfllı, di¤er yerlerin ise parçalı ve az bulutlu

olaca¤› tahmin ediliyor. Ya¤ıflların kıyı kesimlerde ya¤mur,ya¤ıfl alan di¤er yerlerde ise kar fleklinde olması bekleniyor.

Gece ve sabah saatlerinde yurdun iç ve do¤u bölgelerindekuvvetli buzlanma ve don ile birlikte sis görülece¤i

tahmin ediliyor.


Hava durumuHava olay›

66

3. Ü

N‹T

E

Babası:— Bak, bu ‹nternet sitesi çokifline yarayacak. Buradaki bilgi-ye göre uzmanlar genifl biralanda uzun yıllar gözlemleryapmıfllar. Bu gözlemler sonu-cunda o yerin ortalama havaflartlarını yani iklimini belirle-mifller. Uzun yıllar yapılan göz-lem sonuçları iklimi, birkaçgünlük gözlem ise hava duru-munu gösteriyormufl.

Babası:— Ülke genelinde befl gün boyunca hava durumu tahmini nasılmıfl, bir bakalım.Gördü¤ün gibi burada hava sıcaklı¤› tahminleri hem sayı ile hem de sembollerlegösterilmifl.

Babası:— Do¤ru k›z›m. Ama günümüzde

basın ve yayın organlarından,gelecek günlerde havanın nasılolaca¤ını kolayca ö¤reniyoruz. Bakflu gazetenin sayfasına, burada dahava durumu hakkında haber veril-mifl. Bu hava durumu tahminleriülkemizde Devlet Meteoroloji ‹flleriGenel Müdürlü¤ünce yapılmak-tadır. Seninle bu kurumun internetsitesine girerek daha fazla bilgiedinebiliriz.

Nazl›:— Tamam baba. Haydi, hemenbilgisayar baflına...

67

Nazl›:— Baba, buradan illerin günlük ve befl günlük hava tahminini de ö¤renebilirmifliz.Babası:— Elbette ö¤renebiliriz. Ankara’da hava yar›n nasıl olacakmıfl, bakalım.Nazl›:— Hafif kar ya¤›fll› olacakmıfl.

Afla¤ıdaki internet sayfasını inceleyiniz. Tahminî bir günlük hava durumu haritasınagöre kuvvetli ya¤›fl›n görülece¤i iller hangileridir? Defterinize yazarak arkadafllarınızlapaylaflınız.

www.meteor.gov.tr (Düzenlenmifltir.)

68

3. Ü

N‹T

E

Yukar›daki tablolar› ve resimli grafi¤i inceleyiniz. Nazl›’n›n yaflad›¤› yerde en s›k veen seyrek olarak hangi hava olaylar› görülmektedir?

Nazl›, edindi¤i bu bilgilerden sonra bir hafta boyunca yafladı¤ı yerin hava olaylarınıgözlemledi. Gözlem sonuçlarını defterine not etti. Bu sonuçlardan faydalanarak afla¤ıdakitablolar ile resimli grafi¤i hazırladı.

HavaOlayı

Ö¤ledenönce

Ö¤ledensonra

Gün Pazartesi Sal› Çarflamba Perflembe Cuma Cumartesi Pazar

Güneflli

Rüzgârl›

Sisli

Sisli

Bulutlu

Güneflli

Ya¤murlu

Güneflli

Karl›

Karl›

Bulutlu

Rüzgârl› Rüzgârl›

Rüzgârl›


Hava Olayı Sembol Toplam

Güneflli 3

Bulutlu 2

Ya¤murlu 1

Sisli 2

Rüzgârlı 4

Karlı 2

sR

Güneflli Bulutlu Ya¤murlu Sisli Rüzgârl› Karl›0

1

2

3

4

HavaOlay›

Say›

www.meteor.gov.tr

69

Babas›:— Ben iki gün sonra Rize’ye gidece¤im. fiimdi de Rize’nin ayr›nt›l› hava durumu tahminini

inceleyelim. Havan›n durumuna göre haz›rl›kl› gideyim.

fiimdi Nazl› ve babası ile birlikte Rize iline ait hava durumu tahminini inceleyelim.Bu tahmine göre befl gün boyunca Rize’ de hava nasıl olacaktır? Nazl›’n›n babasınane tür hazırlıklar yapmasını tavsiye edersiniz? Açıklayınız.

ÇEVREM‹ZDE GÖRDÜKLER‹M‹Z

Evden okula gelene kadar çevrenizde nelergörüyorsunuz? Gördüklerinizi arkadafllarınızlapaylaflınız.

Do¤al ortamÇevre kirlili¤i

70

Beflerî ortamÇevreYerleflme

Resimde gördüklerinizin hangileri do¤al olarak hangileri insan etkisiyleoluflmufltur? Aç›klay›n›z.


Televizyonda do¤a belgeseli izlediniz mi? Bu tür belgesellerde bazen balta girmemiflormanlar› bazen de vahfli hayvanlar›n yaflad›¤› do¤al ortamlar› görürüz. ‹nsan elide¤meden kendili¤inden oluflan bu do¤al ortamlara hayran kal›r›z. Peki, yaflad›¤›m›zyerdeki do¤al ortam ne durumda? Ço¤unlukla yaflad›¤›m›z yerdeki do¤al ortam insaneliyle bozulmufltur. ‹nsanlar›n ihtiyaç ve yaflamlar›na göre düzenledi¤i beflerî birortama dönüflmüfltür. Her geçen gün bu dönüflümle birlikte insan yerleflmeleri artt›¤›için beflerî ortam da genifllemektedir.

Afla¤ıdaki resmi inceleyiniz.

3. Ü

N‹T

E

‹nsanlar ve di¤er bütün canlılar do¤ada yaflarlar. Varlıklarını do¤ada sürdürürler. Do¤aile bütün canlılar iç içedir. Çevremize baktı¤ımızda do¤ayla nasıl iç içe oldu¤umuzugörebiliriz. Da¤, akarsu, deniz, göl, ova, plato, orman… Hepsi birer do¤al unsurdur.Çünkü hepsi de insan etkisi olmaksızın do¤al olarak oluflmufltur.

Afla¤ıdaki foto¤raflarda bazı do¤al unsurlar görülmektedir.

Yak›n çevrenizde yaflayan canl›lar hangileridir? Bu canl›lar›n yaflam koflullar› hakk›ndaneler söyleyebilirsiniz?

Da¤

Vadi

fielale

Toprak

Ova

Göl

Akarsu

Ada

71

‹nsanlar ihtiyaçlarını karflılamak için do¤adan faydalanırlar. Ulaflım ve taflımacılık içinyollar, tüneller yapılır. Arabalar, uçaklar, gemiler, trenler üretilir. Her türlü araç, gereç veeflyayı yapabilmek için do¤adaki ham maddelerden yararlanılır. Topra¤ı iflleyerek ekimve dikim yapılır. Elektrik üretmek, içme ve kullanma suyu sa¤lamak için akarsu önlerinebarajlar infla edilir. Binalar yap›l›r; fabrikalar, yerleflim yerleri kurulur. Bunların hepsi birerbeflerî unsurdur. Çünkü hepsi de insan etkisiyle oluflmufltur. ‹nsanlar, bunları yaparkendo¤ayı etkiler ve de¤ifltirir.

Afla¤ıdaki foto¤raflarda bazı beflerî unsurlar görülmektedir.

Yafladı¤ınız yerdeki beflerî unsurları defterinize yazın›z ve arkadafllarınızla paylaflınız.

Oyun park›Baraj

Binalar

Köprü

Demir yolu

Tünel

Havaalan›

Tarla

72

3. Ü

N‹T

E

Çevremize bakt›¤›m›zda beflerî unsurlar›n giderek artt›¤›n› görürüz. Çünkü insanlar do¤alortam› h›zla de¤ifltirmektedir. Bu de¤iflim bazen do¤al dengeyi olumsuz etkilemektedir.Örne¤in sanayileflmifl bir ülkede yaflayan dört kiflilik bir ailenin bir y›lda üretti¤i çöp miktar›bir tonu geçer. Bu çöplerin büyük bir miktar› topra¤a ve suya kar›fl›r. Bu çöpler sadece do¤alçevreyi de¤il do¤al kaynaklar› da kirletir. Böylece topra¤›n, suyun hatta havan›n kirlenmesiylede¤iflen do¤al ortam gelecekte yaflanmaz bir hâle gelebilir.

Hava, toprak ve su yaflam için neden önemlidir? Aç›klay›n›z.

KOCAMAN HAYALLER

Kocaman f›rçam olsa,Bir de bitmeyen boyam,Çölleflen dünyam›z›,Yeflil renge boyasam.

Kocaman kürek olsa,Bir de çal› süpürgem,Bafltan bafla dünyay›,Bir güzelce süpürsem.

Kocaman i¤nem olsa,Tak›versem ipli¤i,Hemencecik dikerdim,Ozondaki deli¤i.

Kirletmezsek çevreyi,Gerekmez f›rça boya,Temiz olur dört bir yan,Yemyeflil olur dünya.

Mustafa Ökkefl Evren, KufllarlaUyanmak, s.15. Gazete haberi, 12 Haziran 2005.

73

Do¤ay› korumak için sizce neler yap›lmal›d›r? 5150Çal›flmaKitab›

EFSANE VE fi‹‹RLERDE YAfiAYAN YERLER

Do¤al ve beflerî unsurlardan bahseden bir türkü ya da hikâyebiliyor musunuz? Arkadafllar›n›zla paylafl›n›z.

Anadolu bafltan bafla efsanedir. Her yerin bir ya da birkaç efsanesi vard›r. Bunlardanbiri de afla¤›da okuyaca¤›n›z Pamukkale efsanesidir.

Yukar›da okudu¤unuz efsanede hangi co¤rafi özellikler yer almaktad›r?

74

PAMUKKALEPamukkale, ad› gibi bembeyaz bir bölgedir. Beyaz kayalar aras›nda flifal› sular kaynar, buharlar ç›kar.

Derler ki buras›, eskiden bir denizin oldu¤u yerdir.Bir zamanlar Anadolu'da bir iç deniz varm›fl. Bu denizin k›y›s›ndaki kulübede fakir bir bal›kç› ve annesi

yaflarm›fl. Bal›kç› her gün bal›¤a ç›kar, annesi de gözü denizde, o¤lunun dönmesini beklermifl.Gene bir sabah bal›kç›, a¤lar›n› oltas›n› haz›rlam›fl. Sandal›na binip denize aç›lm›fl. Az sonra hava kararm›fl,

gök gürlemifl, f›rt›na bafllam›fl. Deniz dalgalanm›fl, dalgalar› büyümüfl, büyümüfl. Bal›kç›n›n küçücük sandal›bu dalgalarla devrilmifl, kaybolmufl gitmifl. Bir daha ne sandal› ne de bal›kç›y› gören olmufl. Bal›kç›n›n annesiüzüntüsünden a¤lay›p dövünmüfl. Denize bak›p bak›p,

“Üstün da¤, tafl,Alt›n ateflOlas›n deniz…Ateflle tafl aras›ndaKalas›n deniz…” diye feryat etmifl.“Senin yüre¤in de benim gibi yans›n,Duman›n ç›ks›n, suyun kaynas›n!..” diye ba¤›rm›fl. ‹flte o anda sular çekilmeye bafllam›fl. Koca deniz

küçülmüfl, küçülmüfl, toprak alt›na çekilmifl. Toprak üstünden yer yer sular kaynamaya, buharlar ç›kmayabafllam›fl. fiimdi bu bölge flifal› sular›yla tan›n›r. S›cak, gazl› sular›n içindeki kireçle oluflan bembeyazPamukkale, bölgenin en ünlü yeridir. Buradaki kaynar sulu kapl›calar, bir anan›n feryad› kadar yak›c›d›r,derler.

Serpil Ural, A¤r›’dan Zelve’ye Anadolu Anlat›yor, s. 35 (Düzenlenmifltir.).

Yer

3. Ü

N‹T

E

Ülkemizde, hakk›nda efsaneler anlat›lan, fliirler yaz›lan pek çok yer vard›r. Afla¤›daOsmaniye’deki Zorkun Yaylas› için yaz›lm›fl fliir yer almaktad›r.

75

Efsane, destan, öykü, türkü ve fliirlerde bir yerin co¤rafi özelliklerinin yan›nda kültürelögelerden de bahsedilebilir. Yukar›daki fliirde hangi kültürel ögeler vard›r?

Evvel zaman içindeYa¤mur inerdi güne.Ça¤ırırdı da¤lar sonraYaz gelince buca¤ına.Koflardık hemencecikMasal yüklü yuvamıza.

Ninnilerin arasında,Kekik kokan kuca¤ındaYaslanırdık, uyurduk.Horozların sesiylePınara kofltururduk.

Alırdık soframızaBütün güzellikleri.Da¤ çayının arasındaÇökelek, nane, yufka…Azı¤ı doldururduk.

Irma¤ın türküleriYine hep aynıydı.Tepelerin ardındanSerin serin akardı.Hiç yolundan flaflmazdı.

Oynardık günden güne.Günler yeni güne gebe.Uçuverince Keltepe'yeKüçülürdü yaylamız,Irma¤ımız, sazımız.

Ve bir gün, yine bir gün,Gelip gitti her gün…Ça¤ırdı yine da¤lar.fiimdi uzaklardayız.Affet bizi yaylamız.

MASAL OLDU YAYLAMIZ

Ça¤rı Gürel, Her Masal Yarım, s. 56-58.

fiiirdeki co¤rafi özellikler ile yaflad›¤›n›z yerin co¤rafi özelliklerini karfl›laflt›rarakdefterinize yaz›n›z ve arkadafllar›n›zla paylafl›n›z.


.

Televizyon kanallarında, gazetelerde, internette do¤al afet haberlerine rastlamıflsınızdır.“Sel bastı.”, “Heyelan oldu.”, “Çı¤ düfltü.”, “Deprem oldu.” bu haberlerden bazılarıd›r.Bu haberler ço¤u zaman da üzücüdür. Çünkü do¤al afetler can ve mal kaybına nedenolur.

Do¤al afetlerin meydana gelmesi engellenemez. Ancak alınacak tedbirlerle verdi¤izararlar engellenebilir ya da azaltılabilir. Afla¤ıdaki bölümü inceleyiniz.

GÜVENL‹ YAfiAM

Do¤al afet deyince aklınıza neler geliyor? Yafladı¤ınızbölgede hangi do¤al afetler olmufltur?

AfetBölge

Do¤al afetlerden biri olan depremleyaflamayı ve depreme karflı yapılmasıgerekenleri ö¤renmek için de Sismail’idinleyelim:

www.depremeduyarliyiz.org (Düzenlenmifltir.)76

• Heyelan ( Toprak Kaymas›)E¤imli yerlerde toprak, üzerindekilerle birlikte afla¤›ya do¤ru

kayar. Heyelan› önlemek için do¤al bitki örtüsü korunmal›d›r.E¤imli yerler a¤açland›r›lmal›d›r. Böyle yerlere destek duvarlar›yap›lmal›d›r.

• SelAfl›r› ya¤an ya¤murlardan sonra veya karlar›n birden erimesi

sonucu oluflur. Seli önlemek için barajlar, su kanallar› vea¤açland›rma yap›lmal›d›r. Do¤al bitki örtüsü korunmal›d›r.Akarsu kenarlar›na yerleflme yap›lmamal›d›r.

• Ç›¤Çok kar ya¤an ve e¤imin fazla oldu¤u yerlerde büyük

kar kütleleri afla¤›ya yuvarlan›r. Ç›¤› önlemek için do¤albitki örtüsü korunmal›d›r. Yamaçlara a¤aç dikilmelidir veyamaçlar basamakland›r›lmal›d›r. Ayr›ca ç›¤ düflebilecekyerlere yerleflme yap›lmamal›d›r.

Merhaba, benim adım Sismail. Dep-rem dalgalarını simgeleyen kulaklarımdünyanın sürekli hareket hâlinde oldu-¤unu hatırlatır. Aynı zamanda bir hacı-yatmazım, sarsıntıları zarar görmedenatlatırım. Depremden koruma kültürüyerlefltirecek ve bu konuda toplumsalduyarlılı¤ı gelifltirecek etkinliklere katılı-yorum.

3. Ü

N‹T

E

Sizden, sınıfınız için bir tahliye çantası hazırlamanız istenseydi bu çantaya nelerkoyardınız? Deprem an›nda gerekli ve gereksiz olan malzemeler nelerdir? Örneklervererek aç›klay›n›z. 53Çal›flma

Kitab›

Deprem Öncesinde• Binalar, güvenli yapı kurallarına uygun yap›lmal›d›r. Binaların depreme dayanıklılı¤ı

kontrol edilmelidir.• Aile afet planı hazırlanmalıdır. Özellikle düflerek veya devrilerek zarar verebilecek ev

eflyalar› duvara sabitlenmelidir. Deprem sonrasında binadan çıkıfl yolları belirlenmelidir.Binadan ç›kt›ktan sonra karflılaflılabilecek tehlikeler tespit edilmelidir. Yıkıntılar, camkırıkları gibi tehlikeler karflısında neler yapılabilece¤i konuflulmalıdır. Deprem sonrasındaaile bireylerinin buluflaca¤ı güvenli yerler belirlenmelidir.

• Deprem çantası hazırlanmalıdır. Deprem çantasına özellikle insanların hayatlarınısürdürebilmeleri için ihtiyaç duydukları malzemeler konulmalıdır. Afla¤ıdaki foto¤rafta,deprem çantasına konulabilecek baz› malzemeler görülmektedir.

77

Ülkemizin hemen heryerinde depremler olmak-tadır. Yandaki haritada gö-rüldü¤ü gibi Türkiye toprak-larının büyük bir k›sm› dep-rem kuflakları içinde yeralmaktadır.

Türkiye bir deprem ülkesidir. Bu yüzden depremleyaflamayı ö¤renmeliyiz. Depremin neden oldu¤uzararları azaltmak için önceden önlem almalıyız.Deprem öncesinde neler yapılabilece¤ini biliyormusunuz? Bunu ö¤renmek için afla¤ıdaki bölümüinceleyelim.

• E¤er sınıftaysan›z afla¤ıdaki birinci foto¤rafta görüldü¤ü gibi çökün ve baflınızı kolla-rınızın arasına alarak koruyun. Açık bir alandaysan›z binalardan, a¤açlardan, elektrikdirekleri gibi tehlikeli olabilecek yerlerden uzak durun. Yere çökün ve kapanarak baflınızıkollarınızla koruyun. ‹kinci foto¤rafta görüldü¤ü gibi sarsıntı geçene kadar açık bir alandabekleyin. Araç içindeyseniz üçüncü foto¤rafta görüldü¤ü gibi arac›n›z› uygun bir yereçekerek durdurun. Durdu¤unuz yer köprülerden, enerji nakil hatlarından ve trafik ıflıklarındanuzak olmalıdır.

1 2

Deprem sırasında neler yapmalıyız?Bunu ö¤renmek için afla¤ıdaki bölümübirlikte inceleyelim.

3

78

1 3

Deprem Sırasında• Depremi hissetti¤inizde sakin olun. Telafllanmay›n.• Ayakta durmaya çalıflmayın. Sa¤a sola koflmayın.• Balkona çıkmayın.• Asansöre binmeyin.• Merdivenleri kullanmaya çalıflmayın.• Evinizdeyseniz pencere ve kapılardan uzak durun. Üzerinize düflebilecek eflyalardan

uzakta durmaya çalıflın. Varsa afla¤ıdaki birinci foto¤rafta görüldü¤ü gibi sa¤lam bir eflyanınyanına çökün. Daha sonra ikinci foto¤rafta görüldü¤ü gibi baflınızı kollarınızın arasına alarakkapanın. Böylece baflınızı tehlikelere karflı koruyun. Bu arada üçüncü foto¤rafta görüldü¤ügibi sa¤lam bir eflyaya tutunabilirsiniz.

2

21 3

Deprem Sonrasında• Sakin olun ve telafllanmay›n. Kendinize ve çevreniz-

dekilere ancak bu flekilde yardım edebilirsiniz.• Deprem çantanızı yanınıza alın.• Depremden sonra artçı sarsıntılara hazırlıklı olun.

Artçı sarsıntılar tehlikelidir. Çünkü ilk deprem sırasındahasar görmüfl binaların yıkılmasına neden olabilir.

• E¤er evdeyseniz elektrik sigortası, su ve gaz vanalarını kapatın veya büyüklerinize bunu hatırlatın.

• Yangın tehlikesine karflı aydınlatma için sadece pilli el feneri veya ıflıldak kullanın.• Depremden sonra binadan çıkarken karflılaflabilece¤iniz tehlikelere karflı dikkatli

olun. Aile afet planınızda belirledi¤iniz çıkıfl yollarını kullanın.• E¤er kalabalık ve halka açık bir yerdeyseniz kapılara ulaflmak için acele etmeyin.• Binalardan uzak, açık bir alanda bekleyin.• Telefonları meflgul etmeyin, sadece acil durumlarda kullanın. Bilgi almak için radyo

dinleyin veya mümkünse televizyon izleyin.

3. Ü

N‹T

E


Deprem sırasında sakin olmalısınız. Depremler kor-kutucu olabilir ama unutmayın, sarsıntı kısa sürede sonaerecektir. fiimdi, deprem sonrasında yapacaklarımızıbirlikte gözden geçirelim.

Size deprem öncesi, sırası ve sonrasında yapılabilecekler hakkında bilgi verdim.Özellikle deprem sırasında yapılması gerekenleri deprem tatbikatlarında uygu-lamal›s›n›z.

Farklı mekânlarda deprem sırasında ne yapılması gerekti¤ini belirleyin. Toplumudeprem konusunda bilinçlendirmek için bize destek olun. Bunun için bir posterhazırlayın. Lütfen depreme karfl› duyarlı olun.

79

KEND‹M‹ DE⁄ERLEND‹R‹YORUMA. Resmi inceleyiniz. Bu resimde güneflin yeni do¤du¤unu dikkate al›n›z.

Afla¤›da resimle iliflkili cümleler verilmifltir. Do¤ru oldu¤unu düflündü¤ünüzcümlelerin karfl›s›ndaki kutuya “D”, yanl›fl oldu¤unu düflündü¤ünüz cümlelerinkarfl›s›ndaki kutuya “Y” yaz›n›z. Yanl›fl oldu¤unu düflündü¤ünüz cümlelerindo¤rusunu altlar›ndaki noktal› yerlere yaz›n›z.

1. Okul, k›rm›z› araban›n bat›s›ndad›r.............................................................................................................................2. Cami, köprünün kuzeyindedir.............................................................................................................................3. Mavi araba, kuzeybat› yönünde ilerlemektedir.............................................................................................................................4. Tekne, mavi araban›n kuzeybat›s›ndad›r.............................................................................................................................5. Irmak, kuzeydo¤udan güneybat› yönüne do¤ru akmaktad›r.............................................................................................................................

D / Y

B. Resimde gördü¤ünüz do¤al ve beflerî unsurlar› tablodaki ilgili yerlere yaz›n›z.

Do¤al Unsurlar Beflerî Unsurlar

1. ..................................................................2. ..................................................................3. ..................................................................4. ..................................................................5. ..................................................................

1. ..................................................................2. ..................................................................3. ..................................................................4. ..................................................................5. ..................................................................

80

C. Afla¤›da, Asl›han’›n krokide bulundu¤u yer tarif edilmifltir. Buna göre, verilenkrokideki hatalar› bulunuz. Do¤ru krokiyi, yan›nda b›rak›lan bofl kutuya çiziniz.

“Asl›han’›n bat›s›nda okul ve kütüphane, do¤usunda postane ve cami var. Kuzeyindeçocuk park› ve pazar yeri, güneyinde evler var. Kuzeybat›s›nda Vatan Caddesi,güneydo¤usunda spor alan›, kuzeydo¤usunda market ve hastane var.”

Ç. Sorular› okuyunuz ve do¤ru cevab›n bulundu¤u seçene¤i iflaretleyiniz. 1. Tabloyu inceleyiniz.

Gün

HavaOlay› Ö¤leden sonra

Pazartesi Sal›

Güneflli

Güneflli

Bulutlu

Ya¤murlu

Çarflamba

Ya¤murlu

Karl›

Perflembe

Karl›

Ya¤murlu

Cuma

Bulutlu

Güneflli

Ö¤leden önce

Gün

HavaOlay› Ö¤leden sonra

Pazartesi Sal›

Güneflli

Güneflli

Bulutlu

Ya¤murlu

Çarflamba

Ya¤murlu

Karl›

Perflembe

Karl›

Ya¤murlu

Cuma

Bulutlu

Güneflli

Ö¤leden önce

2. Ilgaz fliirinden al›nan yandaki iki dizeyiokuyunuz. Bu dizelerde geçen do¤al unsurafla¤›dakilerden hangisidir?A) Anadolu B) Ba¤ C) Bahar D) Da¤

3. Afla¤›daki foto¤raflar› inceleyiniz. Deprem s›ras›nda yap›lmas› gereken do¤ru davran›fl›gösteren foto¤raf› iflaretleyiniz.

Fatih Caddesi

Ata

türk

Cad

desi

Vatan Caddesi

EAsl›han’›nbulundu¤u yerEvlerOkulKütüphaneMarket / PazarCami

PostaneÇocuk park›Yeflil alanEczaneHastane

E

KUZEY

“Ilgaz, Anadolu’nun sen yüce bir da¤›s›n.Baharda yeryüzünde, o cennetin ba¤›s›n.”

Güneflli Bulutlu Ya¤murlu Karl›0

1

2

3

4

HavaOlay›

Say›


1

2

3

4

HavaOlay›

Say›


1

2

3

4

HavaOlay›

Say›


1

2

3

4

HavaOlay›

Say›

A) B) C) D)

A) B) C) D)

81

Tablodaki verileri kullanarak bir grafik çizmeniz istenseydi çizdi¤iniz grafik afla¤›dakilerdenhangisi olurdu?

3. Ü

N‹T

E

83

Kavramlar‹stek ve ihtiyaçlarKaynakBütçeÜcretTasarrufGelir ve giderÜrünEkonomiEkonomik faaliyet

‹sraf‹fl bölümüÜretimDa¤›t›mTüketimTicaretMeslekEmek


1. Kendiniz için üç ihtiyaç, üç de istek olabilecek ürün söyleyiniz. Örneklerden hareketle

ihtiyaçlar›n›zla istekleriniz aras›ndaki farklar› yaz›n›z.

2. Yaflam›n›z› sürdürmeniz için karfl›laman›z gereken zorunlu ihtiyaçlar›n›z nelerdir?

3. “Aya¤›n› yorgan›na göre uzat.” atasözünden ne anl›yorsunuz?

4. TSE k›saltmas›n›n anlam›n› araflt›r›n›z.

5. Sat›n ald›¤›n›z bir ürün ile ilgili sorun yaflarsan›z ne yapars›n›z?

6. Çok kulland›¤›n›z bir ürün belirleyiniz. Bu ürünün siz sat›n al›ncaya kadar geçirdi¤i

aflamalar› araflt›r›n›z.

7. Yak›n çevrenizde en çok hangi meslek çal›flanlar› var? Bu meslekleri çal›flma alanlar›na

göre gruplay›n›z.

4. ÜN‹TEÜRET‹MDEN TÜKET‹MEKONULAR• ‹HT‹YAÇ MI, ‹STEK M‹?• KAYNA⁄IM NE?• ALIfiVER‹fiTEY‹M• B‹L‹NÇL‹ TÜKET‹C‹ M‹Y‹Z?• ÜRET‹M, DA⁄ITIM VE TÜKET‹M MACERASI• B‹Z‹M ‹Ç‹N ÇALIfiANLAR


‹HT‹YAÇ MI, ‹STEK M‹?

Yeni do¤an bir bebe¤i düflününüz. Bebe¤inyaflayabilmek için nelere ihtiyac› vard›r?

Kahvaltı yapmak, bilgisayarda oyun oynamak, taze meyve ve sebze yemek, so¤ukhavada kalın giysiler giymek, asitli içecekler içmek, güvenli bir ortamda barınmak...Düflünün bakalım, bunlardan hangileri yaflamımızı sürdürmemiz için gereklidir?

‹stek ve ihtiyaçlar

Yukar›dakilerden hangileri sizin ihtiyacınızdır? Neden?

Yaflam›m›z› sürdürmek için olmas› gereken her fley ihtiyaçt›r. Örne¤in, yiyeceklerihtiyaçlar›m›z aras›ndad›r. Çok fazla yiyece¤e ihtiyaç duymayabiliriz ama yemek yemedenyaflam›m›z› sürdürmemiz mümkün de¤ildir. Giysilerimiz ya da bizi güneflten ve so¤uktankoruyan bar›nacak bir yerimiz olmadan da hayat›m›z› sürdüremeyiz. Yiyecek, giyecek vebar›nma temel ihtiyaçlar›m›zd›r. Sa¤l›k ve e¤itim de ihtiyaçlar›m›z aras›ndad›r. Bunlar›nd›fl›nda e¤lenmek, dinlenmek gibi faaliyetler de sosyal ihtiyaçlar›m›zd›r. ‹steklerimiz ise yaflamımızı sürdürmek için gerekli de¤ildir ama onlara sahip olmakbizi mutlu eder. Örne¤in bisiklet, bilgisayar oyunları ve televizyon istektir, onlara sahipolmasak da yaflam›m›z› sürdürebiliriz.

Mutlu ve sa¤l›kl› bir yaflam sürdürmekiçin önce temel ihtiyaçlar›m›z› sonra dadi¤er ihtiyaçlar›m›zla isteklerimizi karfl›-lamam›z gerekir. Örne¤in yiyecek hemihtiyaç hem de bir istek olabilir. Et, yo¤urt,yumurta, meyve ve sebze gibi çeflitlitemel g›dalar ihtiyac›m›zd›r. Dondurmagibi yiyecekler ise kiflilerin tercihineba¤l›d›r. Yaflamak için gerçekten bunlar›yemeye ihtiyac›m›z yoktur.

Kahvaltı yapmak, dengeli ve sa¤l›kl› beslenmek,vücudumuz için ihtiyaçtır.

84

Elif’in sa¤lıklıyaflaması ve geliflmesi

için yiyece¤e ihtiyac› var.Dengeli ve yeterli beslenen Elif meyveyiçok sever. Meyveleri taze tüketir, y›ka-madan asla yemez. Meyveli pasta daElif’in sevdi¤i yiyeceklerdendir.

Elif’in annesi ve baba-sı onun, mevsimine göregiyinmesine dikkat et-mektedir. O, so¤uk birhavada montunu, sıcakhavada da yazlık giysi-lerini giyer. Giysilerininrenklerinin birbirleriyleuyumlu olmas›na özengösterir.

Elif, f›rsat buldukça yak›n arkadafl›Buse’yle satranç oynamaktad›r. Ayr›cazaman zaman, hafta sonlar› ailesiyle ya daarkadafllar›yla gezmekte ve e¤lenmektedir.

Su tüm canlılarıntemel ihtiyacıdır. Elif’in ailesi içtiklerive kullandıkları suyun temiz olmasına

dikkat etmektedir.

Elif, Ankara’n›n birilçesinde bahçeli birevde yaflamaktad›r.Dedesi bu evi genifl birailenin yaflayabilece¤iflekilde yaptırmıfltır.Ama Elif flehir merke-zinde yaflamay› iste-mektedir.

4. Ü

N‹T

E

Temel ihtiyaçlar dıflındaki ihtiyaç ve istekler kifliden kifliye de¤iflebilir. Bizim için ihtiyaçolan baflkas› için istek olabilir. Ya da hem ihtiyaçlar hem de istekler farkl› farkl› olabilir.Afla¤ıda, Ankara Bekir Yılmaz ‹lkö¤retim Okulu ö¤rencisi Elif’in ihtiyaç ve isteklerini anlatanmetin ve foto¤raflar yer almaktadır.

Elif’in ihtayaç ve isteklerini anlatan metinden yola çıkarak temel ihtiyaç, ihtiyaçve istek olabilecek örnekler veriniz.


85

Elif, iyi bir gelece¤e sahip olmak, ülke-sine yararlı bir kifli olmak için e¤itim gör-mekte ve derslerine önem vermektedir.

KAYNA⁄IM NE?

‹htiyaç ve isteklerinizi karfl›lamak için neleryap›yorsunuz?

KaynakÜcretGelir ve gider‹sraf

BütçeParaTasarruf

Her ö¤ün soframızdan eksik etmedi¤imiz ekme¤in bize nas›l ulaflt›¤›n› hiç merakettiniz mi? En önemli besin maddelerimizden biri olan ekme¤i elde etmek için hangikaynakları kullanıyoruz?

Ekme¤in ham maddesi olan bu¤dayın yeflerip büyümesi, bir ürün hâline gelmesi içinelveriflli topra¤a, suya, gübreye ve havaya ihtiyacı vardır. Tabi öncelikle onu topra¤aekecek, sonra da olgunlaflınca toplayacak çiftçinin eme¤i de gereklidir. Bu¤day biçilipsaplar›ndan ayr›ld›ktan sonra kamyonlara yüklenir. Fabrika ya da de¤irmenlere do¤ruyola çıkar. Buralarda yıkanıp temizlendikten sonra un hâline getirilir. Fırıncıların satınaldı¤ı un, su ve maya ile yo¤rularak hamur yapılıp flekil verildikten sonra fırınlarda piflirilir.Fırıncı da ekmekleri tüketiciye ulafltırmak üzere bakkal ve marketlere satar. Dikkat ettinizmi, bu¤dayı yetifltirmek için do¤al kaynaklara, bu¤daydan ekmek elde edinceye kadargeçen süreçte de çeflitli meslekten kiflilerin eme¤ine ve paraya ihtiyaç vardır.

Ekmek örne¤inde oldu¤u gibi ihtiyaçlarımızı karflılamak için çeflitli kaynaklardanyararlanırız. Kullandı¤ımız kaynaklar, yafladı¤ımız çevreye ve mesle¤imize göre çeflitlilikve de¤ifliklik gösterir.

Bu¤day örne¤inden hareketle yararlandı¤ımız kaynakları flu flekilde sınıflandırabiliriz:

KAYNAKLAR

Do¤al KaynaklarTohum, toprak, su,

hava, hayvanlar,madenler...

‹nsan Kaynaklar›Çiftçi, tüccar,

f›r›nc›, ö¤retmen,doktor...

ParaÇal›flma karfl›l›¤›

al›nan ücret,maafl, kira geliri...

‹brahim Çallı, Harman (1928)

86

Kaynaklar›m›z S›n›rs›z m›?

Sahip oldu¤umuz kaynaklar sınırsız mıdır? Örne¤in, do¤al bir kaynak olan su, dünyadasınırsız miktarda mevcut mudur?

Afla¤ıda, do¤al kaynaklardan biri olan su ile ilgili birkaç haber bafll›¤›na yer verilmifltir.Son zamanlarda birçok gazete ve televizyonda bu tür haberlere rastlamıflsınızdır.

Bu haberlerden hareketle ihtiyaçlarımızı karflılarken kulland›¤›m›z kaynaklarla ilgilihangi sonuca ulaflabiliriz?

Haberlerde de gördü¤ünüz gibi dünyadaiçme ve kullanma suyu sıkıntısı yaflanmaktave özellikle büyük flehirlerimizde barajlardakisu miktarı günden güne azalmaktadır. Yaniyaflamımız için gerekli olan kaynaklardan biriolan su tükenmektedir. Bu durum bize kaynak-larımızın sınırlı oldu¤unu göstermektedir.Dolayısıyla kaynaklarımızı kullanırken dikkatlidavranmalı ve gereksiz harcamalardan kaç›n-mal›y›z.

Yandaki resim, “suyu tasarruflu kullanma”konulu bir yarıflmada dereceye girmifltir. Sizcebu resimde ne anlatılmak istenmektedir?

fiizen Akansel, Dünya Su GünüResim Yarıflması, Türkiye Birincisi

4. Ü

N‹T

E

Dergi haberi, 31 May›s 2008.Gazete haberi, 7 Ekim 2008.

Afla¤›daki bölümde, “Su Hayatt›r, LütfenBofla Ak›tmayal›m.” bafll›¤› alt›nda su israf›n›önlemeyle ilgili baz› öneriler yer almaktad›r.

Do¤al bir kaynak olan suyu do¤ru kullanma konusunda size düflen sorumluluklarnelerdir?


87

www.meb.gov.tr (Düzenlenmifltir.)

Su Hayatt›r, Lütfen Bofla Ak›tmayal›m

Hesapl› Yafl›yoruz

‹nsanların yaflamlarını sürdürmesindedo¤al kaynakların yanında insan kay-naklarına ve paraya da ihtiyaçları vardır.‹nsanlar, sa¤lıklı ve mutlu bir yaflamsürdürmek için çalıflırlar. Bu çalıflmalarınınkarflılı¤ı olarak da ücret alırlar. AhmetUlup›nar’›n annesi bir ma¤azada satıflelemanı, babası ise itfaiyecidir. Her ikiside her ay düzenli olarak maafl al›rlar.Maafllarını aynı tarihlerde alan Asl› veSerkan Ulupınar gelirlerini öncelikleailelerinin ihtiyaçlarını ve bazı isteklerinikarflılamaya ayırırlar.

Üç kifliden oluflan Ulupınar ailesininbireyleri gelirlerini yani ellerindeki kayna¤ıen verimli flekilde kullanmak için planyaparlar. Bu plan, bütçe denilen bir gelir-gider planıdır. Öncelikle zorunlu ihtiyaçlariçin yap›lacak harcamaları belirlerler.Ardından geriye kalan paradan, istek-lerine yönelik harcamalar yaparlar. Zamanzaman da tasarruf yapmaya çal›fl›rlar. Sizin ailenizde de ayl›k bütçe haz›rlan›yor

mu? Ailenizde yap›lan bütçe ile Ulup›narailesinin yapt›¤› bütçe aras›ndaki benzerlikve farkl›l›klar nelerdir?

Yukar›daki grafi¤e göre Karaca ailesinin ayl›k geliri yaklafl›k ne olabilir?

Harcama Miktar› (TL)

HarcamaÇeflitleri0

100

200

300

400

500

yiyecek fatura(elektrik, su vb.)

kira ulafl›m e¤itim tasarrufe¤lence


Afla¤›da, Ulup›nar ailesinin komflular› olan Karaca ailesinin mart ay› bütçe grafi¤iverilmifltir.

88

Ulup›nar ailesinin ocak ay› bütçesi

giyecek

+

4. Ü

N‹T

E

fiimdi Ne Olacak?Beyza on, a¤abeyi Burak ise on dört yafl›ndad›r. Beyza 4. s›n›f, Burak ise 8. s›n›f ö¤-

rencisidir. Beyza yaflad›klar›n›, hayallerini, umutlar›n› günlü¤üne kaydetmektedir. Afla¤›daBeyza’n›n günlü¤ünden, farkl› tarihlerde yazm›fl oldu¤u bölümleri okuyacaks›n›z.

Beyza’n›n günlü¤ünde bahsetti¤i kaynaklar nelerdir? Kaynaklarla ihtiyaçlar aras›ndanas›l bir iliflki vard›r?

89

ALIfiVER‹fiTEY‹M

Bir ürünü sat›n al›rken nelere dikkat edersiniz? Birörnekle aç›klay›n›z.

Ürün

Murat, okula gitmek için evdenayrılırken annesine, akflam iki arka-daflının evlerine yeme¤e gelece¤inisöyledi. Annesi biraz telafllandı. Güniçinde yapaca¤ı bazı iflleri vardı vealıflverifle de vakti yoktu. Buzdolabınagöz attı ve neler yapabilece¤ini dü-flündü. Domates çorbası, bezelyelipirinç pilavı, tavuk ve sütlü bir tatlıyapmaya karar verdi. Ancak alıflveriflyapılması gerekiyordu. Hemen bir alıfl-verifl listesi hazırladı ve gerekli parayıda ayırdı. Alıflverifle kendisi gideme-yece¤i için kızı Özge’den yardım istedi.Özge de alıflverifle a¤abeyi Murat ilegitmek istedi¤ini söyledi. AkflamüstüÖzge ve a¤abeyi beraber alıflverifl yap-mak için evlerinin yakınında bulunanmarkete gittiler.

Bu marketi, kaliteli ve ucuz ürünsattı¤ı için tercih ediyorlard›. Özge veMurat bir alıflverifl sepeti al›p ilk önceet bölümüne geçtiler. Temiz, fleffafpofletler içindeki tavuklardan birini son kullanma tarihine dikkatederek seçtiler. Beyaz önlüklü satıcı da tavu¤u tartarak üzerinefiyat etiketi yapıfltırdı. Etikette 1 kg tavuk etinin fiyatı, tarttı¤ı tavu¤una¤ırlı¤ı ve ne kadar tuttu¤u yazılıydı.

Özge ve Murat tavu¤u sepete koyup biraz ilerideki konservebölümüne yöneldiler. Özge daha önce gazetede okuduklarını hatırladı.Konserve alırken kapaklarına dikkat edilmesi gerekiyordu.Kapakları fliflkin, kutusunda sızıntı ya da pas olanlarıalmak do¤ru de¤ildi. Ayrıca cam kavanoz tercih edilmeliydi.Özge ve Murat, cam kavanozda yar›m kg’lık konservebezelye seçtiler. Konservede oldu¤u gibi paketlenmiflsütü de üzerindeki üretim ve son kullanma tarihinebakarak aldılar. Murat sebze bölümüne geçerek parlakve k›zarm›fl domatesleri seçti, poflete koydu, tarttırdı.Bu bölümde görevli kifli, pofletin üzerine fiyat etiketiniyapıfltırdı.

90

Özge ve Murat, ürünleri alırkenüzerlerinde TSE damgası olmasınada dikkat ediyorlard›. Murat, inter-nette bir arafltırma yaparken TSEile ilgili bilgi edinmiflti. “TürkStandartları Enstitüsü” adındakikurulufl, her ürünün hangi özellikleritaflıması gerekti¤ini belirliyordu.TSE damgası da bu ürünlerin stan-dartlara uygun oldu¤unu göste-riyordu.

Bir ürünün üzerinde TSE damgası olması neden önemlidir? Aç›klay›n›z.

Türk Standartları Enstitüsü, her türlü ürünün hangi kalitede ve nitelikte olaca¤ınıbelirlemek amacıyla kurulmufltur. Kısa adı TSE’dir. Yalnız Türk StandartlarıEnstitüsü tarafından kabul edilen ürünlere TSE damgas› vurulabilir.

Özge ile Murat, sepettekileri kont-rol ettiler. Bir fleyler eksik gibiydi.Ancak alıflverifl listesini bulamadılar.Anlaflılan yolda düflmüfltü. Kasayageçtiler. Aldıklarını kasa görevlisineuzattılar. Kasa görevlisi de tek tekürünleri makine önünden geçirerekfiyatlarını fifle yazdırdı. Ürünlerintoplam fiyatını söyledi. Özge ve Muratgerekli ödemeyi yaptılar. Kasa görev-lisi, para üstünü ve fifli uzattı. Onlarda fifle bakarak ürünlerin fiyat vemiktarlarını kontrol ettiler, sonra dapara üstünü sayd›lar.

Özge ile Murat’›n unuttuklar› ürünlerin hangileri oldu¤unu bulunuz. Özge ile Muratbu ürünleri sat›n al›rken nelere dikkat etmelidir?

4. Ü

N‹T

E

TSE, 1954 y›l›nda Odalar ve Borsalar Birli¤i bünyesindekurulmufltur.61Çal›flma

Kitab›

91


Gülden Hanım, tüketici haklarıylailgili bir arafltırma yaptı. Tüketicihaklarını koruyan resmî ve gönüllükurulufllar oldu¤unu ö¤rendi. Buderneklerden birine baflvurdu.Botların fiflini, satın aldı¤ı ma¤azanınve üretici firmanın isimlerini verdi.Sorun, yasal yollardan ücretsiz birflekilde çözümlendi. Ma¤aza, GüldenHanım’a parasını geri ödedi.

B‹L‹NÇL‹ TÜKET‹C‹ M‹Y‹Z?

Marketten bir paket meyve suyu aldınız. Meyve suyupaketinin üzerindeki üretim ve son kullanma tarihine dedikkat ettiniz. Ancak meyve suyunu içti¤inizde tadındabir tuhaflık fark ettiniz. Ne yaparsınız?

Ekonomi

Gülden Hanım, bir ayakkabı ma¤azasından siyah bir bot satın aldı. Satıcı, botun hakikideri oldu¤unu, üründen çok memnun kalaca¤ını söyledi. Botu kaliteli iyi bir boyaylaboyamas›n› da tavsiye etti. Herhangi bir sorun yaflarsa da botun yenisiyle de¤ifltirilece¤inibelirtti. Gülden Hanım, botu satın aldıktan birkaç gün sonra ya¤murlu bir havada giydi.‹lk gün bir sorun yaflamadı ancak ertesi gün botun su aldı¤ını fark etti. Afla¤ıda, Gülden Hanım’ın ald›¤› botları de¤ifltirmek için gösterdi¤i çabalar adım adımyer almaktadır.

Gülden Hanım’ın yafladı¤ı duruma benzer bir durumla karflılafltınız mı? Arkadafllarınızaanlatınız.

Yeniden flansını denemeküzere botu satın aldı¤ı ma¤azayave üretici firmaya aynı flekildebirer mektup yazdı. Mektupta,yapılan hata düzeltilmezsehaklarını yasal yollardan ara-yaca¤ını belirtti. Ancak yine heriki taraftan da olumlu bir cevapalamadı.

Gülden Hanım, sorunu ayak-kabı üreticisi firmaya bir mek-tupla bildirdi. Satıcıyla arala-r›nda yaflananlar› ve kendi talep-lerini dile getirdi. Ancak botunüreticisi olan firmadan da her-hangi bir cevap alamadı.

Gülden Hanım, zaman geçirme-den fiflini de yanına alarak botlarısatın aldı¤ı ma¤azaya gitti. Yafladı¤ısorunu kibarca anlattı. Satın alırkenkendisine söylendi¤i flekilde bot-ların de¤ifltirilmesini ya da parasınıniade edilmesini istedi. Ancak satıcıolumlu bir cevap vermedi. Sorununkullanımdan kaynaklandı¤ını ifadeetti.


92

Garanti belgesi neden gereklidir?

Üzerinde sa¤daki gibi aç›k-lama bulunan bir ürün sat›nald›n›z. Talimata uymad›n›z veürününüz bozuldu. Sizce ürünüde¤ifltirme hakk›na sahip misiniz?Aç›klay›n›z.

4. Ü

N‹T

E

Tüketici olarak haklarımız oldu¤u gibi sorumluluklarımız da vardır. Satın aldı¤ımızürünün fifl veya faturas›n› almak en baflta gelen sorumluluklarımızdandır. Yiyecek satınalırken üretim ve son kullanma tarihlerine dikkat etmemiz gerekir. Dayanıklı tüketim mallarıalırken de garanti belgesi ve kullanım kılavuzunu mutlaka almalıyız. Ürünle ilgili bir sorunç›kt›¤›nda garanti belgesine ihtiyac›m›z olacakt›r. Kullan›m k›lavuzu da bizim ürünü do¤rukullanmamıza yardımcı olmak üzere hazırlanmıfltır.

Al›flverifl yapmadan önce afla¤›daki ad›mlar› izlersek ald›¤›m›z ürünlerle ilgili daha azsorun yaflar›z.

‹nternet haberi, 27 fiubat 2009.93

30 C’ta makinedetersinden y›kay›n›z.

Kuru temizlemeyap›lmaz.

A¤art›c› kullan›lmaz.

So¤uk ütü yap›n›z.

Renk: Hâki

Tüketicilerin al›flverifllerinde bilinçli davranmalar›kendilerinin ve ülkelerinin ekonomik kay›plar›n› en azaindirecektir. Tüketiciler tüm dikkatlerine ra¤men ald›k-lar› ürünle ilgili sorun yaflad›klar›nda haklar›n› arama-l›d›rlar. Çünkü ülkemizde tüketici haklar› yasalarlagüvence alt›na al›nm›flt›r.

Tüketicinin Korunmas› Hakk›ndaki Kanun’unamaçlar›;

• Tüketicinin sa¤l›k, güvenlik ve ekonomik ç›karlar›n›koruyucu, ayd›nlat›c›, e¤itici, zararlar›n› giderici önlemalmak,

• Tüketicilerin kendilerini koruyucu giriflimleriniözendirmek,

• Gönüllü kurulufllar› teflvik etmeye iliflkin konular›düzenlemektir.

Tüketici haklar›yla ilgili bir yasan›n olmas› önemli midir? Neden?

Tüketicinin Korunmas› Hakk›ndaki Kanun gere¤i, il ve ilçelerde tüketici haklar›ndansorumlu hakem heyetleri bulunmaktad›r. Ayr›ca tüketici dernekleri de yasalara uygunolarak tüketici haklar›n›n korunmas›na yönelik çal›flmalar yapmaktad›r.

Belediyeler de tüketici sorunlar›yla yak›ndan ilgilenmektedir. www.ibb.gov.tr, 2 Mart 2009.

ALOTÜKET‹C‹177

94

Baz› Tüketici DernekleriTüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF)Tüketiciyi Koruma Derne¤i (TÜKODER)Tüketiciler Derne¤i (TÜDER)Tüketici Bilincini Gelifltirme Derne¤i (TÜB‹DER)Avrupa Tüketicileri Koruma Derne¤i (ATUKODER)Tüketici Haklar› Merkezi (TÜMER)

Tüketiciler Birli¤iTüketiciyi Koruma ve Dayan›flma Birli¤i Derne¤i(TÜKO-B‹R)Tüketici Haklar› Derne¤i (THD)Tüm Tüketicileri Koruma Derne¤i (TTKD)Çevre ve Tüketici Haklar›n› Koruma Derne¤i(ÇETKODER)


4. Ü

N‹T

E

Afla¤›da, bir tüketicinin karfl›laflt›¤› sorun anlat›lmaktad›r.

Bir pazar günü akflamüzeri Demet Han›m diflinin dolgusunun düfltü¤ünü fark etti.Yavafl yavafl a¤r›s› da artmaya bafllam›flt›. Sabah› bekleyecek sabr› kalmad› vemahallelerindeki poliklini¤e gitti. Görevli taraf›ndan tedavi sandalyesine oturtuldu.K›l›¤› pek de doktora benzemeyen biri, hangi diflinin a¤r›d›¤›n› sorarak tedaviyebafllad›. Demet Han›m, ilk flaflk›nl›¤› geçtikten sonra etrafa bir göz atabildi.Muayenehanenin gere¤i gibi temiz olmad›¤›n› gördü, kullan›lan aletlerin dezenfekteedilmemifl oldu¤unu düflündü. Duvarda as›l› diploman›n diflini dolduran kifliye aitolmad›¤›n› fark etti. Difline dolgu yapan kifli tedaviye bafllamadan önce elini dey›kamam›flt›. Temizlik ve hijyen konusunda birkaç sorudan sonra konuflmalar›neredeyse kavgaya dönüfltü. Ayn› kifli, muayenehanenin temizli¤inin yeterli oldu¤unu,bugüne kadar hiçbir problem yaflamad›klar›n› söylüyordu. Demet Han›m ad›n›, adresinib›rakt›; para ödemeden ayr›ld›. Ertesi gün poliklinik sahibi ile görüflerek flikâyetiniiletti. Bununla da yetinmeyerek durumu Sa¤l›k Bakanl›¤› yetkililerine yaz›l› olarakbildirdi.

‹pek Gürkaynak, Yurttafl Olmak ‹çin, s.128.

Siz Demet Han›m’›n yerinde olsan›z nas›l davran›rd›n›z? Aç›klay›n›z.

Gazete haberi, 22 A¤ustos 2008. (Düzenlenmifltir.)

Gazete haberi, 1 Aralık 2005.

Gazete haberi, 18 Nisan 2008. (Düzenlenmifltir.)

“Bilinçli tüketici” ne demektir? Kendinizden ya da yak›n çevrenizden bir örnekvererek aç›klay›n›z.

Afla¤›da bilinçli tüketici haberleri yer almaktad›r.


95

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl›¤› Kayseri ‹l Müdürlü¤ü TüketiciMasas›na 2 bin 278 olmak üzere 2 bin 820 flikâyet yap›ld›.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl›¤›n›n “11. Geleneksel Tüketici Ödülleri” sahiplerinibuldu. Bilinçli Tüketici dal›nda, kullanmakta oldu¤u kredi kart›ndan her y›l kesilen “KrediKart› Üyelik Ücreti”ni geriye dönük olarak almak için Tüketici Sorunlar› Hakem Heyetinebaflvuran Hüsamettin Sö¤üt’e verildi. Sö¤üt’ün takip etti¤i yasal hak arama süreci sonucunda,ilgili bankadan 8 y›ll›k kredi kart› üyelik ücretini geri ald›¤› belirtildi. Saç›n›, istemedi¤i biçimdek›sa ve yanl›fl kesti¤i, bu nedenle saç›na kaynak yapt›rmak sorunda kald›¤› gerekçesiylekuaförü hakk›nda dava açan ve kazanan Solmaz Gülmez de bu çabas›yla bilinçli tüketiciödülüne lay›k görüldü.

ÜRET‹M, DA⁄ITIM VE TÜKET‹M MACERASI

Okul çantan›z›n sizin elinize gelinceye kadar üretimve da¤›t›m aflamalar› hakk›nda neler biliyorsunuz?

Bir ürünün insanlar›n kullanaca¤› hâle gelinceye kadar uzun bir süreçten geçti¤initahmin edebilirsiniz. Okul çantan›z› ele alal›m. Çantan›z deri, astar, fermuar gibi malzemelerinbir araya getirilmesiyle üretilir, ma¤azalara gönderilir. Çantan›zda üretimden da¤›t›makadar birçok kiflinin eme¤i vard›r. Siz de anne baban›zla ma¤azaya girdi¤inizde çeflitçeflit çantalar görürsünüz. Anneniz be¤endi¤iniz bir çantay› iyice inceler, “Bu çantayapay deriden yap›lm›fl.” der. Peki bir ürünün yapay olmas› ne anlama gelir? Yapayolmayan ürünler de var m›? Afla¤›daki aç›klamalar› okuyunuz.

Yapay Madde ‹fllenmifl MaddeDo¤al Madde

Do¤ada kendili¤indenoluflan, insanlar taraf›ndan

yap›lmayan maddeleredo¤al maddeler denir.

Do¤al maddelerin yap›s›n›nde¤ifltirilerek veya yapay

maddelerle bir arayagetirilerek elde edilen farkl›yap›daki maddelere yapay

madde denir.

Do¤al maddelerinkullan›labilmesi için kesme,eritme gibi farkl› ifllemlerden

geçirilerek elde edilenmaddelere ifllenmifl madde

denir.

Gördü¤ünüz gibi, ürünleri her zaman do¤adan elde etti¤imiz hâlleriyle kullanm›yoruz.Ürünler tüketime hazır hâle gelinceye kadar birçok aflamadan geçiyor. Örne¤in, ülkemizdeonlarca çeflidi üretilen peynir, sofralarımıza gelene kadar nasıl bir yol izliyor? Peynirinüretim, da¤ıtım ve tüketim aflamalarını farklı mesleklerden kiflilerin a¤zından dinleyelim:

Mehmet Ifl›kl› (34 Yafl›nda, Çiftlik Çal›flan›)“Bizim çiftlikte gün çok erken saatlerde bafllıyor.

Öncelikle ahırların günlük temizli¤i yapılıyor, hayvanlarayem ve su veriliyor. Süt veren hayvanlara makinelertakılarak sa¤ım ifllemi gerçeklefltiriliyor. Toplanan sütbüyük, temiz kaplara dolduruluyor. Çiftlikte temizlik çokönemli çünkü kısa süre içinde sütte zararl› bakterilerüreyebiliyor. Her gün saat yedi civarında fabrikanın süttoplama aracı gelerek sütü topluyor. Bazen yem bazen

ise para karflılı¤ında sütü satıyoruz. Çiftlikte sütün macerası kısa sürüyor gibi görünse de iflimizçok zor. Çiftli¤in temizli¤i, süt sa¤ımı, hayvan bakımı vs. sürekli dikkat edilmesi ve zamanayrılması gereken ifller. Sık sık veterinerler gelerek çiftlik flartlarını ve hayvanları kontrol ediyorlar.”

96

süt pastörize süt

EkonomikfaaliyetDa¤›t›m‹fl bölümü

PazarTicaretTüketimÜretim

Süt tozu

4. Ü

N‹T

E

Peynirin sofranıza gelene kadar izledi¤i üretim, da¤ıtım ve tüketim aflamalarınelerdir?

Emre Dalg›ç (40 Yafl›nda, fioför)“Ben on befl yıldır bir süt ve süt ürünleri

firmasının elemanıyım. Kocaman so¤uk havadeposu fleklinde bölümü olan araç kullanı-yorum. Her gün ö¤leden sonra bakkal vemarketlerden ürün siparifllerini alıyorum. Ertesigün, sabah erken saatlerde firmanın anadeposuna gidiyorum. Sipariflleri arabayayüklüyorum. Ardından market ve bakkallaragiderek ürünlerin da¤ıtımını yapıyorum.”

Ahmet Koç (29 Yafl›nda, G›da Mühendisi)“Konya’da süt ve süt ürünleri fabrikasındaçalıflıyorum. Daha kaliteli ve sa¤lıklı ürünlerhazırlamak üzere arafltırmalar yapan ekiptegörevliyim. Ayr›ca ürünlerin sa¤lıklı ve kaliteli olupolmadı¤ını kontrol etmek de görevlerim aras›n-dad›r. Peynirin ham maddesi olan sütün fabri-kamıza gelmesinden peynir olana kadar geçirdi¤iaflamaları titizlikle izliyorum. Örne¤in, önceliklesütün taze olmasına dikkat ediyoruz. Sonra sütüpastörize ediyoruz. ‘Pastörizasyon’ dedi¤imiz

ifllemde ise sütü özel aletlerle 75o C’ a kadar ›s›t›p h›zl› bir flekilde so¤utuyoruz. Bu ifllemsa¤lıklı bir peynir üretimi için en önemli aflamadır. Sonra süte maya katarak pıhtılaflmasınısa¤lıyoruz. Pıhtılaflma istedi¤imiz ölçüye ulafltı¤ında peyniri parçalar hâlinde keserekdinlenmeye b›rak›yoruz. Fabrikadaki son ifllemde ise peynirler ambalajlanarak so¤uk havadepolarında depolanıyor.”

Necla Acar (42 Yafl›nda, Difl Hekimi) “Hem bir anne hem de bir hekim olarakpeynir her zaman satın aldı¤ım bir ürün. Ülkemizin dört bir yanında birbirindenlezzetli ve çeflitli peynirler var. Hangi birinisaysam? Ezine peyniri, Erzincan tulumpeyniri, Kars kafları, Erzurum civil peyniri,Van otlu peyniri… Peyniri satın alırken tazeolmasına dikkat ediyorum. Peynir,beslenme ça¤ındaki çocukların mutlakatüketmesi gereken bir ürün. Çünkü peynirinenerji de¤eri yüksek. Ayn› zamanda tam

bir protein ve kalsiyum deposu.”

97

Otomobil Fabrikas›nday›zHayatımızı kolaylafltıran araçlardan biri de otomobildir. Yüzlerce parçadan oluflan

otomobillerin üretiminde tek çeflit madde kullanılmamaktadır. Otomobil üretiminde demir,alüminyum, plastik, deri gibi ifllenmifl ve yapay maddelerde kullan›l›r.

Sizce bir otomobil hangi aflamalardan geçerek tüketicinin hizmetine sunulur?Burak’ın babası bir otomobil firması için bilgisayarda araba modelleri tasarl›yor. Sonra

yapt›¤› tasar›ma göre a¤aç, kâ¤ıt, plastik ya da alçıdan küçük maketler yapıyor. Tasarladı¤ımodeller be¤enilirse fabrikada ilk örnek (prototip) üretilip çeflitli testlerden geçiriliyor.

Burak bir gün babasından kendisini çal›flt›¤› fabrikaya götürmesini istedi. Fabrikayagitmeden önce babası ona, otomobillerin geçmiflten günümüze nasıl geliflti¤ini foto¤raflarlaanlattı. Burak’ın babasının gösterdi¤i, 1770- 2007 yılları arasına ait otomobil foto¤raflarınısiz de kitabınızın sayfalarında görebilirsiniz.

Afla¤ıda, Burak’ın otomobil fabrikas›na yapt›¤› geziyi anlattı¤ı yazı yer almaktadır.

Burak’ın yazısında otomobil yap›m›n›n hangi aflamaları yer almaktadır?

98

99

Afla¤ıda, otomobilin üreticiden tüketiciye sunuluncaya kadar geçirdi¤iaflamalar gösterilmifltir. Bu aflamalar›n neler oldu¤unu görsellerdenyararlanarak sırasıyla anlatınız.

Otomobilin tüketici kullan›m›na kadar geçirdi¤i macerada birçok kimsenin eme¤ioldu¤unu fark ettiniz mi? Bu süreçte örne¤in, lastikleri yapan iflçiler olmasaydı nelerolurdu?

Bir ürünün üretimden tüketime sunulması sürecinde pek çok insan çalıflır. ‹flte buçalıflanlar arasındaki ifl bölümüyle ürün son hâlini alarak tüketime sunulur. Tar›m,hayvanc›l›k, ticaret, turizm gibi di¤er ekonomik faaliyetlerde de ifl bölümü vardır.

Tüketime hazır hâle gelen otomobiller ulaflım araçlarıyla satıfl yerlerine da¤ıtıl›r.Otomobillerin tüketiciye ulafl›ncaya kadar el de¤ifltirmesiyle ticaret gerçekleflir.Otomobil üretimi ülkemiz ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Satıfla sunulanotomobillerin tanıtımı için reklam hazırlanır. Reklamlar, bir ürünün benzerleri arasındadaha çok tercih edilmesi için yapılır. Kaliteli ürünler, do¤ru tanıtımlarla kârl› bir pazaroluflturur.

1 2

4 5

3


B‹Z‹M ‹Ç‹N ÇALIfiANLAR

Soka¤ınızdaki çöplerin iki hafta toplanmadı¤›n› ya da sutesisatındaki arızan›n bir aydır giderilemedi¤ini düflünün.Neler yaflars›n›z?

MeslekEmek

Hayatımızı tek baflımıza devam ettiremeyiz. Bir gününüzü düflünün. Bir gün içindesizin için kimler çalıflıyor? Yiyeceklerimizi üretenler, giysilerimizi dikenler, onları ma¤azalardasatanlar, sizin güvenli¤inizi sa¤layanlar; evinizi, okulunuzu infla edenler; kitaplarınızı,defterlerinizi imal edenler, sevdi¤iniz çizgi filmi yapanlar, oyun oynadı¤ınız parklarıtemizleyenler… Bu örneklere siz baflkalar›n› da ekleyebilirsiniz. Bu kimselerden biri, ifliniyapmadı¤ında neler olabilece¤ini tahmin edebilirsiniz.

Bir kimsenin geçimini sa¤lamak için yaptı¤ı sürekli ifl onun mesle¤idir. Asl›nda geçiminisa¤lamak için çal›flan, emek harcayan kimse baflka insanlar›n ihtiyaç ve isteklerini dekarfl›lamaktad›r. Veteriner, nakliyeci, taksi floförü, elektrik mühendisi, bilgisayar operatörü,hostes, gazeteci, ayakkabı tamircisi, semerci… Bir anda aklınıza onlarca meslek gelebilir.

fiimdi çeflitli meslek alanlar›nda bizim için çal›flan kiflilerden baz›lar›n›n neler yapt›¤›nabir göz atal›m:

“‹nflaatlarda s›vac› olarak çal›fl›yorum. Mesle¤imi uzunsüredir yan›nda çal›flt›¤›m ustamdan ö¤rendim. Evlerin,okullar›n, hastanelerin yap›m›nda çal›fl›yorum. Benden öncebir binan›n yap›m›nda birçok kifli çal›fl›yor ama benimyapt›¤›m s›vayla binalar daha sa¤l›kl›, güvenli ve güzel birhâle geliyor.

Binalar›n yap›m›nda benden baflka kimler çal›fl›yor olabilir?Örnekler veriniz.”

“Dedem de babam da ö¤retmendi. Ben de onlara öze-nerek ö¤retmen oldum. Merakl› gözlere bir fleyler ö¤retmekbeni çok mutlu ediyor.

Mesle¤e Elâz›¤’›n bir köyünde bafllad›m. 15 y›l boyuncaülkemin farkl› yerlerinde çal›flt›m. Ö¤retmenlik özveri gerek-tiren bir meslek. Çocuklar› çok sevmek gerekiyor. Dünyayabir daha gelsem yine ö¤retmen olurdum.”

“Ben doktorum. Uzun yıllar süren zor bir e¤itimden geç-tim. Aslında bilim günden güne geliflti¤i için e¤itim sürecimhiçbir zaman sona ermedi. Uzmanlık alanım çocuk hasta-lıkları. Çalıflma koflullarımız zor olsa da insanların dertlerineçare bulmaya çalıfltı¤ım için mesle¤imi seviyorum. ‹nsanlargenelde hastal›klar› ilerleyince bize gelirler. Oysa düzenlisa¤lık kontrolleri yaptırıp kendilerine dikkat etseler dahasa¤lıklı bir toplum oluruz. Sa¤lık sektöründe benden baflkakimler çalıflıyor olabilir?”

100

Meslekler insanların ihtiyaçlarından do¤mufltur. ‹htiyaçlar de¤ifltikçe ya da yeniihtiyaçlar ortaya çıktıkça mesleklerde de de¤iflimler görülmektedir. Örne¤in, yüz yıl öncebilgisayar mühendisli¤inden bahsedilmezken günümüzde en çok ihtiyaç duyulanmesleklerdendir. Yine yüz yıl önce birçok yerde sık sık karflımıza çıkan semerciler günü-müzde parmakla sayılacak kadar azalmıfltır.

Siz de yakınlarınızdan biriyle röportaj yaparak mesle¤iyle ilgili bilgi edininiz.

4. Ü

N‹T

E

“On yılı aflkın süredir Çankırı Belediyesinde çalıflı-yorum. Bu ifle alınırken fiziksel gücümüzü de ölçecekzorlu bir sınavdan geçtik. Sadece yangınlara müdahaleetmek de¤il herhangi bir yerde mahsur kalmıfl insanve hayvanları kurtarmak da ifllerimiz arasında. Biryangın haberi aldı¤ımızda en kısa sürede hazırlanıpgitmemiz çok önemli. Çünkü kaybedece¤imiz herdakika bir can kaybına neden olabilir. Bu yüzden sıksık tatbikatlar yapıyoruz. Peki, siz bize nasıl ulafla-bilece¤inizi biliyor musunuz?”


“Ben bilgisayar mühendisiyim. Üniversiteden mezunolduktan sonra kısa sürede ifl buldum ve iki yıldır birbilgisayar yazılım flirketinde çalıflıyorum. Ben bilgisayarlaküçük yafllarda tanıfltım. Anne ve babam bilgisayarbaflında çok vakit harcamamdan zaman zaman flikâyetetseler de meslek seçimimde bana destek oldular.Bilgi ça¤ında yaflıyoruz ve bilgisayar dünyası o kadarhızlı gelifliyor ki biz bile hızına zor yetifliyoruz. Günü-müzde en çok ihtiyaç duyulan meslekler hangileridir?Neden?”

“Isparta’nın Yalvaç ilçesinde semercilik yapan birkaçustadan biriyim. Benim çocuklu¤umda ilçemizde semer-cilik önemli mesleklerdendi. Semer, hayvanlar›n s›rt›nayerlefltirilen, üzerine yük ba¤lanan ya da binilen, iskeletia¤açtan olan bir araçt›r. Babam da beni bir zanaat ö¤re-neyim diye semerci Ali Usta’nın yanına çırak verdi. fiimdi-lerde ulaflım ve taflımada hayvanlardan fazla yarar-lanılmadı¤ı için bizim meslek de geçmiflte kalan mesleklerarasına girdi. Yafladı¤ınız çevrede eskiden çok ihtiyaçduyulan ama flimdilerde çok az rastlanan mesleklereneleri örnek verirsiniz?”

101


A. Afla¤›daki cümlelerden do¤ru olanlar›n bafl›na “D”, yanl›fl olanlar›n bafl›na“Y” yaz›n›z. Yanl›fl cümlelerin do¤rular›n› noktal› yerlere yaz›n›z.

( ) 1. Temel ihtiyaçlar›m›z› erteleyebiliriz.....................................................................................................................................

( ) 2. Alıflveriflte isteklerimizi ön planda tutmalıyız.....................................................................................................................................

( ) 3. Bütçemize uygun al›flverifl yapmal›y›z.....................................................................................................................................

( ) 4. Ald›¤›m›z bir ürün bozuk ç›karsa atmal›y›z.....................................................................................................................................

( ) 5. Reklam› yap›lan bütün ürünler kalitelidir.....................................................................................................................................

( ) 6. Al›flveriflten sonra fifl-fatura almal›y›z.....................................................................................................................................

( ) 7. Sat›n ald›¤›m›z dayan›kl› ürünler için garanti belgesi istemeliyiz.....................................................................................................................................

( ) 8. Standartlara uygun kalitedeki ürünlere TSE damgas› vurulur.....................................................................................................................................

( ) 9. Tasarruf hiçbir fleyin gereksiz yere harcanmamas› demektir.....................................................................................................................................

3. Ozan’›n bir haftal›k harçl›¤› 30 TL’dir. Ozan bir hafta boyunca hangi s›ralamayagöre harcama yapmal›d›r?

102

B. Afla¤›daki sorular› okuyunuz. Do¤ru cevab› iflaretleyiniz.1. Afla¤›da verilenlerle bir grup oluflturulsa hangisi grubun d›fl›nda kal›r?

ayakkab› ekmek cep telefonu su ev

A) Ayakkab› B) Cep telefonu C) Su D) Ev

2. Afla¤›da efllefltirilen meslekler ve çal›flma alanlar›ndan hangisi yanl›flt›r?

A) Doktor-sa¤l›k B) Ö¤retmen-e¤itim C) fioför-ulafl›m D) Terzi-iletiflim

A) Temel ihtiyaçlar, ihtiyaçlar, isteklerB) ‹stekler, ihtiyaçlar, temel ihtiyaçlarC) ‹htiyaçlar, temel ihtiyaçlar, isteklerD) ‹stekler, temel ihtiyaçlar, ihtiyaçlar

4. Pamuk tarlada yetiflir, fabrikada ip hâline getirilir. Bu ipler renk renk boyan›r. ‹plerkurutulduktan sonra kumafllar dokunur. Bu kumafllardan giysiler dikilir. Ma¤azalaragönderilen giysileri vitrinlerde görürsünüz. Bazen de bu giysilere tan›d›klar›n›z›n üzerinderastlars›n›z.

Yukar›daki metni okuyunuz. Alt› çizili sözcüklerden hangi ikisi bir ürünün üretimyeridir?

A) Ma¤aza-kumafl B) Giysi-vitrin C) Tarla-fabrika D) Ma¤aza-vitrin

5. ‹stek, yaflam›m›z› sürdürmek için gerekli olmayan ama sahip olmaktan hoflland›¤›m›zfleylerdir.

Afla¤›dakilerden hangisi iste¤e bir örnektir?A) Ayfle’nin so¤uk havada palto giymesiB) Mehmet’in her gün çikolata yemesiC) Ahmet’in düzenli ders çal›flmas›D) Fatma’n›n günde iki kez difllerini f›rçalamas›

6. Leyla, harcamalar›n› haftal›k olarak planlamaktad›r. Afla¤›da Leyla’n›n bir haftal›kharcamalar›n› ve tasarrufunu gösteren grafik verilmifltir. Grafi¤e göre Leyla için afla¤›dakiyarg›lardan hangisine ulafl›lamaz?

7. Mithat, yeni bir bilgisayar sat›n almak istiyor. Mithat, bilinçli bir tüketici olarakafla¤›dakilerden hangisine ya da hangilerine dikkat etmelidir?

I. Kullan›m k›lavuzunun olmas›naII. Garanti belgesinin olmas›naIII. TSE belgesinin olmas›naIV. Ambalaj içinde olmas›na

A) I ve II B) I ve III C) I, II ve III D) Hepsi

103

0

2

5

6

8

10

12

HarcamaÇeflitleri

Harcama Miktar› (TL)

15

Ulafl›m Yiyecek Tasarruf

A) Ulafl›m gideri 10 TL’dir.B) Haftada 6 TL tasarruf etmektedir.C) Yiyece¤e ulafl›mdan fazla harcamaktad›r.D) Ulafl›m ve yiyecek gideri 30 TL’dir.

C. Mustafa Bey, indirim sezonunda bir tak›m elbise sat›n ald›. Sat›c›dan birazdaha indirim yapmas› karfl›l›¤›nda fifl ya da fatura almad›. Ancak eve geldi¤indepantolonda delik oldu¤unu fark etti. Tak›m elbiseyi ma¤azaya götürdü. Ancaksat›c› iadeyi kabul etmedi.

Afla¤›daki sorular› bu olaydan yola ç›karak cevaplay›n›z.1. Mustafa Bey, bir tüketici olarak al›flverifl s›ras›nda do¤ru mu davranm›flt›r? Neden?.....................................................................................................................................

...........................................................................................................................................2. Sat›c› hakl› m›d›r? Neden?.....................................................................................................................................

...........................................................................................................................................3. Mustafa Bey’in sorununu çözmek için ne tavsiye edersiniz?....................................................................................................................................

...........................................................................................................................................4. Mustafa Bey’in yerinde siz olsayd›n›z nas›l davran›rd›n›z?.....................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

4. Ü

N‹T

E

SAYFA

‹Ç‹NDEK‹LER .................................................................................................................... 8

Ö⁄RENC‹ ÇALIfiMA K‹TABI TANITIM fiEMASI ............................................................... 10

1. ÜN‹TE: KEND‹M‹ TANIYORUM .................................................................................. 12

KEND‹M‹ TANIYORUM ..................................................................................................... 13

B‹REYSEL ÖZELL‹KLER ................................................................................................... 14

ÖZEL ÇOCUKLAR ............................................................................................................ 15

DUYGU TORBASI ............................................................................................................ 16

DUYGULARIM VE DÜfiÜNCELER‹M ............................................................................... 17

NE KADAR SAYGILIYIZ? .................................................................................................. 18

YAfiAMIMDAN KES‹TLER ................................................................................................ 19

A‹LEM‹N KRONOLOJ‹S‹ ................................................................................................... 20

K‹ML‹K BELGEM‹ ‹NCEL‹YORUM. ................................................................................... 21

ONUN H‹KÂYES‹ .............................................................................................................. 22

ÜN‹TE DE⁄ERLEND‹RMES‹ ............................................................................................. 23

2. ÜN‹TE: GEÇM‹fi‹M‹ Ö⁄REN‹YORUM ........................................................................ 25

PAPATYADA B‹R H‹KÂYE VAR ........................................................................................ 26

EV‹M‹ZDEK‹ M‹RAS .......................................................................................................... 27

KÜLTÜRÜMÜZÜ TANIYORUZ ......................................................................................... 28

M‹LLÎ KÜLTÜR ÖGELER‹M‹Z ........................................................................................... 29

OYUNLARIMIZ ................................................................................................................. 30

OYUNLARI BULALIM ....................................................................................................... 31

KÜLTÜRÜMÜZÜ GELECE⁄E TAfiIYORUZ ..................................................................... 32

GEÇM‹fiTEN GÜNÜMÜZE EV‹M‹Z ................................................................................... 33

MUSTAFA KEMAL’‹ TANIYORUM .................................................................................... 34

ÇANAKKALE .................................................................................................................... 35

M‹LLÎ MÜCADELE YILLARINDA ÇEVREMDE YAfiANANLAR ......................................... 36

M‹LLÎ MÜCADELE’DE TÜRK KADINI ............................................................................... 37

M‹LLÎ MÜCADELE YILLARINDA ATATÜRK’ÜN L‹DERL‹⁄‹ ............................................. 38


‹Ç‹NDEK‹LER

8

‹Ç‹NDEK‹LER

3. ÜN‹TE: YAfiADI⁄IMIZ YER ........................................................................................ 41

EVDEN OKULA ................................................................................................................. 42

YAfiASIN PUSULA ........................................................................................................... 43

KROK‹ Ç‹Z‹YORUM .......................................................................................................... 45

HAVA OLAYLARI VE YAfiAM ........................................................................................... 46

GÖZLEM YAPIYORUM .................................................................................................... 47

DO⁄AL MI, BEfiERÎ M‹? ................................................................................................... 48

DO⁄A SEVG‹S‹ ................................................................................................................. 50

GELECE⁄‹M‹Z NE OLACAK? ........................................................................................... 51

CO⁄RAF‹ ÖZELL‹KLER .................................................................................................... 52

A‹LE AFET PLANI ............................................................................................................. 53

DEPREM ........................................................................................................................... 54


4. ÜN‹TE: ÜRET‹MDEN TÜKET‹ME .................................................................... 57

‹HT‹YAÇ VE ‹STEKLER‹M ..................................................................................... 58

KAYNAKLARIMIZ .................................................................................................. 59

KEND‹ BÜTÇEM‹ HAZIRLIYORUM ....................................................................... 60

AMBLEMLER ........................................................................................................ 61

ALIfiVER‹fi YAPIYORUZ ....................................................................................... 62

PAZARA G‹DEL‹M ................................................................................................. 64

AF‹fi HAZIRLIYORUM ........................................................................................... 65

B‹L‹NÇL‹ TÜKET‹C‹ ............................................................................................... 66

ÜRET‹M, DA⁄ITIM VE TÜKET‹M .......................................................................... 67

TABLO VE GRAF‹K OKUYORUM ......................................................................... 68

‹HT‹YAÇLAR VE MESLEKLER .............................................................................. 69

B‹Z K‹M‹Z? ............................................................................................................ 70

ÜN‹TE DE⁄ERLEND‹RMES‹ ................................................................................. 71

SÖZLÜK ................................................................................................................ 73

KRONOLOJ‹ .......................................................................................................... 76

KAYNAKÇA ........................................................................................................... 78

TÜRK‹YE HAR‹TASI .............................................................................................. 81

TÜRK DÜNYASI HAR‹TASI ................................................................................... 829

10

Ö⁄RENC‹ ÇALIfiMA K‹TABI TANITIM fiEMASI

Ünitenin sıra numarasını gösterir.

Etkinliğin adını gösterir.

Ünitenin başında, ortasında ve sonunda üniteyle

ilgili değerlendirmelerinizi kaydedeciğiniz

formlara yer verilmiştir.

Etkinliğin nasıl yapılması gerektiği

burada yazılıdır.

Etkinlikle ilgili görseller ve açıklamaları

yer almaktadır.

Etkinlikle ilgili kitap, dergi gibi kaynaklardan

yapılan alıntılar yer almaktadır.

Ünite ile ilgili konuları ve etkinlik

adlarını gösterir.

11

Ö⁄RENC‹ ÇALIfiMA K‹TABI TANITIM fiEMASI

Konu içeriğini destekleyen internet

haberleri yer almaktadır.

Konu içeriğini destekleyen gazete

haberleri yer almaktadır.

Üni te ve öğrendik ler iniz le i lg i l i

değerlendirme sorularına bu bölümde yer

verilmiştir.

Etkinlikleriniz sırasında zaman zaman

çalışmalarınızı değerlendirebileceğiniz

değerlendirme formlarına bu bölümde yer

verilmiştir.

1TL

KONULAR ETK‹NL‹KLER

BENZER VE FARKLI YÖNLER‹M

KEND‹M‹DE⁄ERLEND‹R‹YORUM

• KEND‹M‹ TANIYORUM

ÜN‹TE DE⁄ERLEND‹RMES‹

DUYGULARIMLA,DÜfiÜNCELER‹MLE VARIM

DUYGULARIMI,DÜfiÜNCELER‹M‹ NASIL ‹FADEEDEB‹L‹R‹M?

• B‹REYSEL ÖZELL‹KLER

BAfiKALARINA SAYGILIYIM

• DUYGULARIM VE DÜfiÜNCELER‹M

YAfiADIKLARIMI SIRALIYORUM

ÜLKEM‹N VATANDAfiIYIM

• DUYGU TORBASI

• YAfiAMIMDAN KES‹TLER

• A‹LEM‹N KRONOLOJ‹S‹

• K‹ML‹K BELGEM‹ ‹NCEL‹YORUM• ONUN H‹KÂYES‹

NELER Ö⁄RENECE⁄‹M?

1. ÜN‹TE KEND‹M‹ TANIYORUM

12

• NE KADAR SAYGILIYIZ?

• ÖZEL ÇOCUKLAR

Üniteye bafllamadan önce ders kitab›n›zdaki ünite kapa¤›na, görsellere veiçindekiler k›sm›na göz at›n›z. Bu ünite ile ilgili olarak afla¤›daki sorular›cevaplay›n›z.

1. Bu ünitede iflleyece¤iniz konu ya da kavramlar hakk›nda neler biliyorsunuz?

.....................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

2. Bu konu ve kavramlardan en çok hangisini merak ediyorsunuz? Neden?

.....................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

KEND‹M‹ TANIYORUM

En hoflland›¤›m yönüm ......................................................................................

.................................................................................................................................

En hofllanmad›¤›m yönüm ......................................................................................

.................................................................................................................................

En büyük korkum ......................................................................................

.................................................................................................................................

Benim için katlanmas› en zor durum ..............................................................................

.................................................................................................................................

Geçmiflle ilgili hat›rlad›¤›m en kötü olay ..................................................................

...........................................................................................................................................

En mutlu anlar›m ....................................................................................................

.................................................................................................................................

En büyük sorunum ......................................................................................

.................................................................................................................................

Anlayamad›¤›m tek durum ......................................................................................

.................................................................................................................................

Gerçekleflmesini en çok istedi¤im hayalim ................................................

.................................................................................................................................

En çok de¤ifltirmek istedi¤im fley ...........................................................................

..........................................................................................................................................

En çok ihtiyaç duydu¤um insan ......................................................................................

.................................................................................................................................

Yaflam›mdaki en özel insan ......................................................................................

.................................................................................................................................

En nefret etti¤im davran›fl ......................................................................................

.................................................................................................................................

En k›zd›¤›m davran›fl ......................................................................................

.................................................................................................................................

1. Ü

N‹T

E

Bireysel özelliklerinizi dikkate alarak afla¤›daki cümleleri tamamlay›n›z.

13

B‹REYSEL ÖZELL‹KLER1. Tabloyu inceleyerek hangisinin fiziksel, hangisinin duygusal, hangisinin zihinsel

özellik oldu¤unu karfl›lar›n› ile iflaretleyerek belirleyiniz.

Fiziksel Duygusal Zihinsel

Yufka yüreklilik

Güzel konuflma

K›v›rc›k saç

Resim yapma

Uzun boy

fiiflmanl›k

Gitar çalma

Sevecenlik

Yard›mseverlik

Utangaçl›k

Özellikler

Hayvanlar› sevme

Kitap okuma

Cesaret

Mavi göz

Düflüncelerini rahatça ifade etme

Gözlük kullanma

Sinirlilik

Zay›fl›k

14

2. Bu özelliklerden hangileri sizin, hangileri arkadafllarınızın özellikleridir?....................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................3. Tablodan bir duygusal özellik seçiniz. Bu özelli¤i tafl›yan kiflileri yans›tan bir cümle

yaz›n›z............................................................................................................................................

......................................................................................................................................4. Tablodan sizde olmas›n› istemedi¤iniz bir özellik seçiniz. Bu özelli¤e sahip kiflilere

sayg› gösterdi¤inize dair bir cümle yaz›n›z............................................................................................................................................

......................................................................................................................................

ÖZEL ÇOCUKLAR TAKS‹M’DE OLACAK, YA S‹Z?3 Aral›k Dünya Engelliler Günü’nde seslerini duyurmaya haz›rlanan engelli

çocuklar›n Taksim Meydan›’ndaki gösteriler için yapt›klar› provalar› izliyoruz.Kartondan bal›k maketlerini üzerlerine geçirmifl, flark› söylüyorlar. El ele tutuflmufl,halka olmufllar. Ortalar›nda tekerlekli sandalyede, elinde bal›k maketiyle gülümseyenarkadafllar›na sesleniyorlar: “Bal›kç› Hasan geliyor, kaç!” diye. fiark›lar›n›n sözlerinitam olarak telaffuz edemiyorlar, oluflturduklar› halka hoplaya z›playa dönmüyor.Yine de yüzleri gülüyor, tüm engellere ra¤men hayata ba¤l› olduklar›n› gösteriyorlar.11 yafl›ndaki Burak’›n bir haf›zas› var ki do¤um tarihinizi söyledi¤inizde gününüan›nda söyleyebiliyor. “Do¤um tarihim 10.07.1981. Hangi gün do¤muflum?” diyesoruyorum. Hiç düflünmeden cuma diyor. Burak’›n cevap verdi¤i süreden dahauzun bir sürede cep telefonumun takviminden do¤um günüme bak›yorum,durakl›yorum flaflk›nl›ktan. Ö¤retmeni, “Dokuz kitap Burak’›n ezberinde. Sayfas›n›söyleyin cümle cümle anlats›n. Çocuklar›m›z çok ilginç ve çeflitli yetenekleresahip. Taksim gösterimizde bunlardan baz›lar›n› sergileyece¤iz.” diyor.

‹nternet haberi, 2 Aral›k 2008. (Düzenlenmifltir.)

Afla¤›daki internet haberini okuyarak sorular› cevaplay›n›z.

1. Metinden Burak’›n hangi bireysel özelliklerini ç›karabilirsiniz?........................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

2. Burak ile sizin benzer ve farkl› yönleriniz nelerdir?Benzer özelliklerimiz: ..............................................................................................................

...................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................Farkl› özelliklerimiz: ...........................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

3. Burak’›n size ilginç gelen bir özelli¤i var m›? Aç›klay›n›z.........................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

4. Burak’la ayn› bireysel özellikleri tafl›sayd›n›z baflkalar›n›n size nas›l davranmas›n›isterdiniz?

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ÖZEL ÇOCUKLAR

15

1. Ü

N‹T

E

DUYGU TORBASI

Afla¤›daki durumlarda hangi duygular› yaflayaca¤›n›z›belirleyerek eksik cümleleri yandaki duygu torbas›ndanald›¤›n›z duygu ifadeleriyle tamamlay›n›z. Örnekteki gibinoktal› yerlere bu duyguyla ilgili düflüncenizi anlatan bircümle yaz›n›z.

• Çok zor bir s›navdan yüksek bir not ald›¤›mda kendimi...........................................hissederim. Çok çal›flmakla iyi yapm›fl›m diye düflünürüm.

• Kardeflim gece birden rahats›zland›¤›nda kendimi.................................... hissederim.

.......................................................................................................................................

• Anneme ev ifllerinde yardım edemedi¤im zaman kendimi ..................... hissederim.

.......................................................................................................................................

• Evde bombofl oturdu¤um zaman kendimi .............................................. hissederim.

.......................................................................................................................................

• Uzaktaki day›m geldi¤inde kendimi ...............................................hissederim.

• Arkadafl edinemedi¤imde kendimi...............................................hissederim.

.......................................................................................................................................

• Bayram tatili geldi¤inde kendimi ..................................................... hissederim.

.......................................................................................................................................

• Bana verilen sözler tutulmad›¤›nda kendimi ....................................................

hissederim .......................................................................................................

16

mutlu

suçlusinirli

nefleli

k›zg›n

s›k›nt›l›

heyecanl›üzgün

yaln›zk›rg›n

rahat

sevinçli

1. Ü

N‹T

E

DUYGULARIM VE DÜfiÜNCELER‹MAfla¤›daki durumlarla ilgili duygu, düflünce ve davran›fllar›n›z› tabloya yaz›n›z.

17

NELER Ö⁄REN‹YORUM?

Ünitenin yar›s›n› tamamlad›k. fiu ana kadar neler ö¤rendi¤iniz ve nelerö¤renmeyi bekledi¤inizle ilgili olarak afla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.

1. fiu ana kadar hangi konular› ve kavramlar› ö¤rendiniz?.............................................................................................................................

.................................................................................................................................2. En çok hangi konu ve etkinliklerden hoflland›n›z?.............................................................................................................................

.................................................................................................................................3. Anlamakta zorland›¤›n›z konu ya da kavramlar oldu mu? Aç›klay›n›z..............................................................................................................................

...........................................................................................................................

Arkadafl›n›z sizinle konuflmuyor.

Duygum

Arkadafl›n›z sizden izinsiz kaleminiziald›.

Anneniz size çok sevece¤iniz bir k›yafetald›.

Kardefliniz, siz ders çal›fl›rken sizinleoyun oynamak istiyor.

Okula geç kald›n›z.

Ödevinizi yapmay› unuttunuz.

Okullar tatil oldu.

Ö¤retmeniniz ailenizi okula ça¤›rd›.

Düflüncem

Oyunda yenildiniz.

Durumlar Davran›fl›m

NE KADAR SAYGILIYIZ?Afla¤›daki cümlelerle ilgili görüfllerinizi “Evet” veya “Hay›r” olarak iflaretleyiniz.

‹flaretledi¤iniz seçene¤in nedenini “ Aç›klamalar” sütununa k›saca yaz›n›z.

Evet

Üzgün bir arkadafl›m› gördü¤ümdeonu teselli ederim.

Hay›r Aç›klama

S›n›ftaki arkadafllar›m benim oynamakistedi¤im oyunu oynamakistemezlerse onlara k›zar›m.

Annem soka¤a ç›kmama izinvermezse hakl› bir nedeni olabilece¤inidüflünürüm.

Bir arkadafl›m hasta oldu¤undagürültü yapan arkadafllar›m› uyar›r›m.

Benimle ayn› fikirde olmayan biriylearkadafll›k etmem.

Ö¤retmenim bana k›zd›¤›nda kibarcanedenini sorar›m.

Arkadafllar›m›n düflüncelerini öncedinler sonra kendi düflüncemi söylerim.

Baflkalar› gibi hissetmesem veyadüflünmesem bile onlar›n duygu vedüflüncelerine sayg› gösteririm.

18

Cümleler

Komflular›m›z›n mutlu olaylar› bizi demutlu eder.

Sevinçler paylafl›ld›kça ço¤al›r,üzüntüler paylafl›ld›kça azal›r.

Düflük not alan arkadafllar›mla dalgageçerim.

Yüksek sesle müzik dinlemeyisak›ncal› bulmam.

1. Ü

N‹T

E

YAfiAMIMDAN KES‹TLERYaflam›n›zdaki dört önemli olay› s›ras›yla, afla¤›da “Ben...” sözleriyle bafllayan

bölümlere yaz›n›z. Kutulara da olaylarla ilgili foto¤raf yap›flt›rabilirsiniz.

19

Y›l: ....... Ben........yafl›ndayken .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................




A‹LEM‹N KRONOLOJ‹S‹

20

Afla

¤›d

aki d

o¤ru

üze

rine

örn

ekte

ki g

ibi,

en y

afll›

aile

büy

ü¤ün

üzde

n ba

fllay

arak

tar

ih s

›ras

›na

göre

do¤

um t

arih

leri

nizi

iflar

etle

yini

z. D

o¤ru

nun

üzer

ine

aile

bire

yler

iniz

in fo

to¤

rafla

r›n› y

ap›fl

t›rab

ilirs

iniz

. Do¤

runu

n al

t›na

da a

ile b

ireyl

erin

izle

ilgi

lik›

sa n

otla

r ya

z›n›

z (a

d›, s

oyad

›, si

ze o

lan

yak›

nl›¤

›, m

esle

¤i,

onun

ilgi

nç b

ir öz

elli¤

i gib

i).

1923

Cum

huri

yet

ilan

edild

i.

......

......

......

......

......

......

....

......

......

......

......

......

....

......

......

......

......

......

......

....

......

......

......

......

......

....

......

......

......

......

......

......

....

......

......

......

......

......

....

......

......

......

......

......

......

....

......

......

......

......

......

....

......

......

......

......

......

......

....

......

......

......

......

......

....

......

......

......

......

......

......

....

......

......

......

......

......

....

......

......

......

......

......

......

....

......

......

......

......

......

......

..

2011

1. Ü

N‹T

E

K‹ML‹K BELGEM‹ ‹NCEL‹YORUMNüfus cüzdan›n›z›n ön ve arka yüzünün fotokopisini afla¤›da ayr›lan yerlere

yap›flt›r›n›z. Nüfus cüzdan›n›z› inceleyerek afla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.

1. Nüfus cüzdan›n›z hangi renktedir? Neden?........................................................................................................................................2. Nüfus cüzdan›n›zda neden foto¤raf yok?........................................................................................................................................3. Do¤um yeriniz ile nüfusa kay›tl› oldu¤unuz yer ayn› m›, farkl› m›? Nedenini aç›klay›n›z..............................................................................................................................................4. Nüfus cüzdan›n›z neyin kan›t›d›r?...........................................................................................................................................5. T.C. kimlik numaran›z›n verilifl amac› nedir?...............................................................................................................................................

NELER Ö⁄REND‹M?

21

Ünitemizi tamamlad›k. Bu ünitede ö¤rendiklerinizle ve yapt›¤›n›z çal›flmalarla ilgili olarakafla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.

1. Bu ünitede daha önce bilmedi¤iniz veya merak etti¤iniz hangi konu ve kavramlar› ö¤rendiniz? .......................................................................................................................................................

2. En çok hangi konudan ya da etkinlikten hoflland›n›z? Neden? ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Ünite ifllenifli s›ras›nda anlamakta zorland›¤›n›z konular ya da tamamlamakta zorland›¤›n›zetkinlikler oldu mu? Aç›klay›n›z. ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Zorland›¤›n›z durumlarda kimlerden, nas›l yard›m ald›n›z? ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. Bu ünitenin iflleniflinde baflar›l› oldu¤unuzu düflünüyor musunuz? Aç›klay›n›z. ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Sonraki ünitelerde baflar›n›z› art›rmak için neler yapmay› planl›yorsunuz? ........................................................................................................................................

ONUN H‹KÂYES‹Atatürk’ün nüfus cüzdan›n› inceleyerek afla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.

22

1. Nüfus cüzdan›ndaki bilgilerden yararlanarak Atatürk’ü tan›tan bir yaz› yaz›n›z.........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

2. Mustafa Kemal’e, Atatürk soyad›n›n verilme sebepleri hakk›ndaki düflünceleriniz nelerdir?........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

3. Kendi nüfus cüzdan›n›zla Atatürk’ün nüfus cüzdan›n› karfl›laflt›r›n›z. Benzer ve farkl›olan bilgiler hangileridir? Aç›klay›n›z.

...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

1. Ü

N‹T

E


23

Afla¤›daki sorular› okuyunuz. Do¤ru olan seçene¤i iflaretleyiniz.

1. Afla¤›dakilerden hangisi, “Zihinsel özelliklerinize örnek veriniz?” sorusuna cevapolarak verilebilir?

A) Kufllar› severim. B) Uzun boyluyum. C) Satranç oynarım. D) Gözlük kullan›yorum.

2. Nilgün Han›m’›n çocukken çok sevdi¤i bir köpe¤i varm›fl. Köpe¤ine boncuklu bir tasmatakarm›fl. Hayvan o kadar sevimliymifl ki bir bakan bir daha bakarm›fl. Nilgün Han›m’›n köpekkulübesinin kap›s›n› kilitlemeyi unuttu¤u bir gece köpek kaybolmufl. Bu olayla ilgili olarakNilgün Han›m duygular›n› flöyle ifade etmektedir:

“Bu olay›n üzerinden neredeyse 20 y›l geçti. Nerede bir köpek görsem kendimi ......................hissediyorum.”

Nilgün Han›m, cümlesini afla¤›dakilerden hangisiyle tamamlam›flt›r?

A) mutlu B) nefleli C) flaflk›n D) suçlu

3. Ahmet yeni tan›flt›¤› Hüseyin'in fiziksel, duygusal ve zihinsel özelliklerini ö¤renmekiçin ona çeflitli sorular sorar. Afla¤›dakilerden hangisi Ahmet’in sorular›ndan biri olamaz?

A) Bofl vakitlerinde neler yapars›n?B) Futbol oynamay› sever misin?C) Kaç kardeflin var?D) Kaç numara ayakkab› giyiyorsun?

4. Sedat ve Merve ayn› s›n›ftalar. O gün sabah Sedat, Merve'nin s›ras›n› tebeflirleçizmiflti. Merve s›ras›n› tozlu görünce “ Sedat, tebeflirle s›ram çizildi¤i zaman çok rahats›zoluyorum, tozlar bo¤az›ma kaç›yor.” dedi. Ertesi gün Merve, sabah s›n›fa girdi¤inde yines›ras›n›n çizildi¤ini gördü.

Bu durumda Merve hangi duyguyu yaflam›flt›r?

A) K›zg›nl›k B) K›skançl›k C) Suçluluk D) Piflmanl›k

5. “Ö¤retmenim bana söz verdi¤inde ne söyleyece¤imi unutuyorum. Bazen de yanl›flcevap verirsem arkadafllar›m›n bana gülece¤ini düflünerek konuflmak istemiyorum. Duyguve düflüncelerimi yaz›l› olarak ifade etmek bana daha kolay geliyor. Bu yüzden yaz›l›s›navlarda daha baflar›l›y›m.”

Yukar›daki cümlelerle kendini tan›tan kifli için hangisi söylenemez?

A)Utangaç B) Çekingen C) At›lgan D) Sessiz

6. Ço¤u zaman yaflad›¤› duygular kiflinin yüzünden anlafl›l›r. Sinirlenen kiflinin yüzününk›zard›¤›n›, as›ld›¤›n›, kafllar›n›n çat›ld›¤›n› görmüflsünüzdür. Kiflinin zihninden geçirdi¤idüflünceleri ise sözle anlatmas› ya da davran›fllar›yla belli etmesi gerekir.

Yukar›daki aç›klamaya göre hangi cümlede “düflünce” ifade edilmektedir?

A) Kardeflini çok sevdi¤i yüzünden belli oluyordu.B) Askerden dönen o¤lunu hasretle kucaklad›.C) Gözleri dolu doluydu, dokunsan›z a¤layacak gibiydi.D) Oysa ne çal›flkan bir çocukmufl.

7. Afla¤›daki cümlelerden hangisi duygu ifade etmektedir?

A) Neredeyse mutluluktan uçaca¤›m.B) Param› gereksiz yere harcamamal›y›m.C) Derslerime daha çok çal›flmal›y›m.D) Yafll› kimselere otobüste yer vermeliyim.

8. Afla¤ıdaki seçeneklerden hangisinde duygu ve düflüncelere sayg›dan söz edilemez?

A) Ahmet, a¤layan arkadafl›n› teselli etti.B) Sevgi, arkadafl›n›n konuflmas›n› sonuna kadar dinledi.C) Ayd›n, arkadafl›n›n elefltirilerini sakin sakin cevaplad›.D) Merve, arkadafl›n›n kedileri çok sevmesine flafl›rd›¤›n› söyledi.

9. I. Cumhuriyet Bayram› (29 Ekim 1923) II. Zafer Bayram› (30 A¤ustos 1922) III. Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayram› (19 May›s 1919)

IV. Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayram› (23 Nisan 1920)

Yukar›da verilen millî bayramlar› çizgi üzerine tarih s›ras›na göre iflaretledi¤inizde hangisi(soldan) 3. s›rada yer al›r?

A) I B) II C) III D) IV

10. Afla¤›daki eylemlerden hangisi nüfus cüzdan› olmadan yap›lamaz?

A) Al›flverifl yapmak B) Tiyatroya gitmek C) Okula kay›t olmak D) Kütüphaneye girmek

11. Afla¤›daki belgelerden hangisi kimlik belgesi olarak kabul edilmez?

A) Ö¤renci pasosu B) Nüfus cüzdan› C) Sporcu kimlik belgesi D) Ö¤renci kimlik belgesi

24


A‹LEM‹N TAR‹H‹N‹YAZIYORUM


• PAPATYADA B‹R H‹KÂYE VAR• EV‹M‹ZDEK‹ M‹RAS


KÜLTÜREL ZENG‹NL‹⁄‹M‹Z • KÜLTÜRÜMÜZÜ TANIYORUZ• M‹LLÎ KÜLTÜR ÖGELER‹M‹Z

HANG‹ OYUNLARIOYNUYORUZ?

• OYUNLARIMIZ• OYUNLARI BULALIM

KÜLTÜR ELÇ‹S‹Y‹Z • KÜLTÜRÜMÜZÜ GELECE⁄E TAfiIYORUZ• GEÇM‹fiTEN GÜNÜMÜZE EV‹M‹Z

KURTULUfiTAN KURULUfiA • MUSTAFA KEMAL’‹ TANIYORUM• ÇANAKKALE• M‹LLÎ MÜCADELE YILLARINDA ÇEVREMDE

YAfiANANLAR• M‹LLÎ MÜCADELE’DE TÜRK KADINI• M‹LLÎ MÜCADELE YILLARINDA ATATÜRK’ÜN

L‹DERL‹⁄‹

2. ÜN‹TE GEÇM‹fi‹M‹ Ö⁄REN‹YORUM

NELER Ö⁄RENECE⁄‹M?

25

Üniteye bafllamadan önce ders kitab›n›zdaki ünite kapa¤›na, görsellere veiçindekiler k›sm›na göz at›n›z. Bu ünite ile ilgili olarak afla¤›daki sorular›cevaplay›n›z.


.....................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................


.....................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

PAPATYADA B‹R H‹KÂYE VAR

26

Afla¤›daki papatyan›n yapraklar›nda sözlü tarih çal›flmas› sonucu ulafl›labilecekkonular yer almaktad›r. Papatyan›n bofl b›rak›lan yapra¤›na bir konu da siz yaz›n›z.Sözlü tarih yöntemi kullanarak papatyan›n ortas›na en az üç yapraktaki ifadelerle ilgilibilgiye ulafl›labilecek k›sa bir aile tarihi yaz›n›z.

.................................................................................

........................................................................................

........................................................................................

........................................................................................

........................................................................................

........................................................................................

........................................................................................

........................................................................................

........................................................................................

..........................................................................................

........................................................................................

........................................................................................

.......................................................................................

....................................................................................

...........................................................................

............................................................................

...............................................................................

.............................................................................

..........................................................................

...........................................................

Toplumsalde¤er vezevklerinde¤iflimi

Aile veakrabal›kiliflkileri

Ekonomikfaaliyetler

Göç edilenyerlerdeki

yaflam

Çocukyetifltirme

usulleri

Göçlerinnas›l

gerçekleflti¤i

Afla¤›da bofl b›rak›lan alana ailenize geçmiflten kalan bir nesnenin foto¤raf›n›yap›flt›r›n›z ya da resmini çiziniz. Ailenizin en yafll› üyesinden yard›m alarak görselile ilgili sorular› cevaplay›n›z.

1. Bu nesne hangi aile büyü¤ünüzden kalm›flt›r?

…………………………………..

2. Bu nesneyi kimler kullanm›flt›r?…………………………………..

…………………………………..…………………………………..…………………………………..

3. Nesne bu kiflilere nas›l ulaflm›flt›r?…………………………………...

…………………………………......…………………………………......…………………………………......…………………………………......…………………………………......

4. Bu nesne geçmiflte hangi amaçla kullan›lm›flt›r?……………………………………………………………………………………………….......

……………………………………………………………………………………………….........……………………………………………………………………………………………….........

5. Bu nesne flu anda hangi amaçla kullan›lmaktad›r?……………………………………………………………………………………………….......

……………………………………………………………………………………………….........……………………………………………………………………………………………….........………………………………………………………………………………………………..........

6. Nesneyi önemli yapan nedir?………………………………………………………………………………………………......

……………………………………………………………………………………………….........……………………………………………………………………………………………….........……………………………………………………………………………………………….........

7. Bu ve buna benzer nesneler aile tarihiniz ile ilgili hangi bilgileri veriyor?……………………………………………………………………………………………….......

……………………………………………………………………………………………….........……………………………………………………………………………………………….........………………………………………………………………………………………………..........……………………………………………………………………………………………….........……………………………………………………………………………………………….........………………………………………………………………………………………………..........……………………………………………………………………………………………….........

2. Ü

N‹T

E

EV‹M‹ZDEK‹ M‹RAS

27

KÜLTÜRÜMÜZÜ TANIYORUZ

Görselde k›na yakma gelene¤ini görüyorsunuz.

Bu millî kültür ögesini, kendi yörenizi de göz önün-

de bulundurarak nas›l anlat›rs›n›z?

.....................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

Foto¤raflar› inceleyerek yanlar›ndaki sorular› cevaplay›n›z.

Görselde geleneksel lezzetlerimizden turflu yer

almaktad›r. Kendi yörenizi de göz önünde bulun-

durarak bu millî kültür ögesinin nas›l yap›ld›¤›n› anlat›n›z.

.....................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

Görselde “difl hedi¤i” kutlamas›ndan bir kesit

görüyorsunuz. Bu millî kültür ögesini, kendi yörenizi

de göz önünde bulundurarak nas›l anlat›rs›n›z?

.....................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

........................................................................

28

2. Ü

N‹T

E

M‹LLÎ KÜLTÜR ÖGELER‹M‹ZAfla¤›da çeflitli millî kültür ögelerini görmektesiniz. Bu kültürel ögelerle karfl›lar›ndayer alan kelime grubunu efllefltiriniz. Bu ögelerin özelliklerini k›saca kelime grubununalt›na yaz›p örnekler veriniz. Efllefltirilmeyen kelime grubu ile ilgili bir görsel bulupbofl b›rak›lan alana yap›flt›r›n›z.

Halk oyunlar›

Edebiyat

Mimari eserler

Ev eflyalar›

29

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

OYUNLARIMIZ

30

Bu etkinlikte, çevrenizde en az elli yafl›n›n üstünde olan birisiyle sözlü tarihçal›flmas› yapacaks›n›z. Etkinli¤in konusu sözlü tarih çal›flmas› yapaca¤›n›z kiflininçocuklu¤unda oynad›¤› oyunlar ile ilgilidir. Sözlü tarih çal›flmas› için soraca¤›n›zsorular afla¤›dad›r. Bu sorulara kendiniz de ekleme yapabilirsiniz. Ald›¤›n›z cevaplar›afla¤›ya k›saca yaz›n›z.

1. Çocuklu¤unuzda en çok hangi oyunlar› oynard›n›z?………………………………………………………………………………………….

2. Bu oyunlardan birini k›saca anlat›n›z.……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….

3. Mevsimlere göre oyunlar›n›zda farkl›l›k oluyor muydu? Niçin?……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….

4. Oynad›¤›n›z oyunlar oyuncak gerektiren oyunlar m›yd›? Gerektiriyorsa oyuncaklar›nas›l elde ediyordunuz?

……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….

5. Kendinizin ya da büyüklerinizin yapt›¤› bir oyunca¤›n nas›l yap›ld›¤›n› anlat›r m›s›n›z?……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….

6. Geçmiflte oynanan hangi oyunlar günümüzde de oynanmaktad›r? Bu oyunlar› izlerkengeçmiflte ald›¤›n›z keyfi al›yor musunuz? Niçin?

……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….

Afla¤›da, geçmiflte ve günümüzde oynanan baz› oyunlar›n adlar› yer almaktad›r.Bu oyunlar›n adlar›n› bulmacadan bularak renkli kalemle boyay›n›z. Sayfadakisorular› cevaplay›n›z.

2. Ü

N‹T

E

OYUNLARI BULALIM

31

B B ‹ N ‹ C ‹ L ‹ K V V K B

C

Z

B

Ç

Ç

D

M

F

D P R O K Ç U L U K U Ö ‹

F N C T J P R Z B Z Z R R

E Z ‹ R G Â N B A fi I E D

G M R V fi D P K C Y M B ‹

E L ‹ K Ç O M A K ⁄ N E R

⁄ L T Y S T S D Ç G P C B

E N D ‹ L K A P M A C A ‹

J K Z S E K S E K F R B R

1. Bulmacada yer alan oyunlardan hangilerini oynuyorsunuz?………………………………………………………………………………………....................

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Oynad›¤›n›z bu oyunlardan en çok hangisini seviyorsunuz? Niçin?………………………………………………………………………………………….................

..........................................................................................................................................3. Bulmacadaki oyunlardan hangileri daha çok spor amaçl› oynanmaktad›r?………………………………………………………………………………………….................

..........................................................................................................................................

4. Bu oyunlardan birini seçerek nas›l oynand›¤›n› anlat›n›z.………………………………………………………………………………………....................

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

OKÇULUK B‹RD‹RB‹R BEZ‹RGÂNBAfiIÇEL‹K ÇOMAK MEND‹L KAPMACA B‹N‹C‹L‹KC‹R‹T SEKSEK KÖREBE

KÜLTÜRÜMÜZÜ GELECE⁄E TAfiIYORUZAfla¤›da, geçmiflte ve günümüzde kullan›lan çeflitli eflyalar›n foto¤raflar› verilmifltir.

Bunlar› inceleyiniz. “Geçmiflte” ve “Günümüzde” bölümlerine bu eflyalar›n kullan›m›ile ilgili görüfllerinizi yaz›n›z.

32

Geçmiflte Eflyalar Günümüzde

................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

......................................

....................................

......................................

....................................

......................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................

................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

......................................

................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

......................................

................................

....................................

....................................

....................................

.....................................

................................

....................................

....................................

....................................

.....................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................

................................

....................................

....................................

....................................

....................................

....................................

......................................

....................................

......................................

....................................

......................................

2. Ü

N‹T

E

33

GEÇM‹fiTEN GÜNÜMÜZE EV‹M‹ZAfla¤›da, Sinop Etnografya Müzesindeki bir odan›n foto¤raf›n› görüyorsunuz. Odadaki

eflyalar› inceleyerek afla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.

1. Müze yetkilileri neden böyle bir oda haz›rlam›fl olabilirler? ........................................................................................................................................................................................................................................................................2. Odadaki eflyalardan hangileri sizin evinizde var?

........................................................................................................................................................................................................................................................................ 3. Odadaki eflyalardan sizin evinizde farkl› amaçlarla kullan›lanlar var m›? Varsa hangileri,ne amaçla kullan›l›yor? ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................






.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

MUSTAFA KEMAL’‹ TANIYORUM

34

Afla¤›daki metinleri okuyunuz. Derste ö¤rendiklerinizden de yararlanarak sorular›cevaplay›n›z.

Mustafa Kemal’in annesi Zübeyde Han›mak›ll›, zeki ve geleneklerine ba¤l› bir kad›nd›.Fazla e¤itim görmemiflti ancak kendini iyiyetifltirmiflti. Babas› Ali R›za Efendi kültürlü,olgun ve aç›k fikirli bir insand›. Bir süre vak›fkâtipli¤i (vak›f sekreterli¤i) ve rüsumatmemurlu¤u (vergi memurlu¤u) yapt›. Dahasonra kereste ticareti ile u¤raflt›. Zengin biraile de¤illerdi fakat mutlu ve düzenli bir ailehayatlar› vard›.

1. Mustafa Kemal nas›l bir aile ortam›ndayetiflmifltir?

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Mustafa Kemal çocuklu¤una ait an›lar›n›flöyle anlat›yor: “Çocuklu¤uma ait hat›r-lad›¤›m ilk fley, okula gitme meselesine aittir.Bundan dolay› annem ve babam aras›ndafliddetli bir mücadele vard›. Annem, ilahilerleokula bafllamam› ve mahalle mektebinegitmemi istiyordu. Memur olan babam, ozaman yeni aç›lan fiemsi Efendi Mektebinedevam etmemi ve yeni yöntemlerle oku-mam› istiyordu. Sonra babam ifli ustal›klahalletti: Önce gelene¤e göre yap›lan törenlemahalle mektebine bafllad›m. Birkaç günsonra da mahalle mektebinden ç›karakfiemsi Efendi Mektebine girdim.

2. Mustafa Kemal’in ö¤renim gördü¤üokullar›n onun yetiflmesindeki etkisi neolabilir?

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Mustafa Kemal’in çocuklu¤u ve gençli¤iOsmanl› Devleti’nin en bunal›ml› y›llar›narastlar. Do¤up büyüdü¤ü Selanik ve Manast›rflehirleri Osmanl› Devleti’nin en kar›fl›k böl-gelerinden birinde bulunuyordu. Avrupa’n›ngüçlü devletlerinin k›flk›rtmas›yla S›rplar,Bulgarlar ve Yunanl›lar s›k s›k ayaklan›yorlard›.Bu ortam Mustafa Kemal’i çok etkiliyordu.Bu olaylar ileride ülkenin gelece¤i ile ilgilikararlar al›rken daha gerçekçi hareket etmesinisa¤lad›.

3. Do¤up büyüdü¤ü ortam›n MustafaKemal’in kiflili¤inin oluflmas›ndaki etkisinedir?

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ÇANAKKALE

43. Alay 1. Piyade Taburu 1. Bölük yemek listesidir.

Gün Sabah Ö¤le Akflam Ekmek

15 Haziran Üzüm hoflaf› Yok Ya¤l› bu¤day çorbas› Tam

26 Haziran Yok Yok Üzüm hoflaf› Tam

18 Temmuz Üzüm hoflaf› Yok Yok Yar›m

8 A¤ustos Yar›m ekmek Yok fiekersiz üzüm hoflaf› Yar›m

1. Yemek listesini inceleyerek o dö-nemin flartlar› hakk›nda neler söyle-yebilirsiniz?

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Bu zor koflullara ra¤men Türk mil-letini zafere götüren sebepler sizceneler olabilir?

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Haberde yer alan çocuklardan biri size o günü anlatan bir mektup yazsayd› neleranlat›rd›?

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Haberde yer alan çocuklardan birine flu andaki duygular›n›z› anlatan bir mektupyazsan›z neler anlat›rs›n›z?

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Gazete haberi, 9 fiubat 2007. (Düzenlenmifltir.)

35

Afla¤›da yer alan tabloyu ve gazete haberini inceleyerek sorular› cevaplay›n›z.

2. Ü

N‹T

E

M‹LLÎ MÜCADELE YILLARINDA ÇEVREMDE YAfiANANLAR

1. Yukar›daki haritada, Mondros Ateflkes Anlaflmas›’ndan sonra yurdumuzun iflgal edilenyerlerini görüyorsunuz. Hangi devletlerin, nereleri iflgal etti¤ini afla¤›ya yaz›n›z.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Millî Mücadele yıllarında yafladı¤ınız yer ya da yakın çevreniz kimler tarafından iflgaledilmifltir. Neden?............................................................................................................................................

3. Halk iflgallerden nasıl etkilenmifltir?............................................................................................................................................

4. Halk iflgallere nasıl tepki vermifltir?............................................................................................................................................

5. Düflmana karflı verilen mücadelede baflarılar›yla öne çıkan kifliler var mıdır? Varsakimlerdir?............................................................................................................................................

6. Yafladı¤ınız yerde halk Millî Mücadele’ye nasıl destek olmufltur?............................................................................................................................................

7. Yafladı¤ınız yerde Millî Mücadele yıllarına ait anıt, destan, fliir, anı vb. var mıdır? Varsaadlarını afla¤ıya yazınız.............................................................................................................................................

36

M‹LLÎ MÜCADELE’DE TÜRK KADINI

1. Görselde neler görüyorsunuz? Anlat›n›z..........................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

2 . Görseldeki kad›nlar›n yapt›klar› hakk›nda neler söyleyebilirsiniz?...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

3. Sizce bu iflleri neden ço¤unlukla kad›nlar yap›yor olabilir?.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Türk kad›n›n›n bu zorluklara katlanmas›n›n sebebi sizce nedir?.........................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................37

Yukar›daki görseli inceleyerek afla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.(Atatürk ve Kurtulufl Savafl› Müzesi)

2. Ü

N‹T

E

M‹LLÎ MÜCADELE YILLARINDA ATATÜRK’ÜN L‹DERL‹⁄‹

Sonu memleketin kurtulufluna varan Büyük Taarruz, gerçekten ak›llara durgunlukverecek bir deha eseridir. Afyon Cephesi’nin yap›l›fl›nda, büyük bir devletin en yetkiliadamlar› bulunmufltur. Bu genelkurmay yetkililerinin verdi¤i rapor flöyledir: “E¤erTürkler, iki yüz bin asker harcayarak bu cepheyi iki y›lda y›kabilirse dünyan›n enkahraman adamlar›d›r.” Mustafa Kemal bu raporu okur, verdi¤i karfl›l›k fludur: “Benbu istihkâmlar› sekiz saatte y›karak Afyonkarahisar’› ele geçirece¤im.” Bu sözüsöylemeden önce o, askerî hareketlerin bütün planlar›n›, en ince ayr›nt›lar›na kadarhaz›rlam›fl ve her türlü ihtimalleri tespit ederek hiçbir fleyi tesadüfe ve kadereb›rakmam›flt›r. ...26 A¤ustos sabaha karfl› Büyük Taarruz bafllam›fl, plan gerçekleflmifltir.Sonuç eflsizdir.

‹smet Kür, An›lar›yla Atatürk, s.310-311. (Düzenlenmifltir.)


38

Ünitemizi tamamlad›k. Bu ünitede ö¤rendiklerinizle ve yapt›¤›n›z çal›flmalarla ilgili olarakafla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.

1. Bu ünitede daha önce bilmedi¤iniz veya merak etti¤iniz hangi konu ve kavramlar› ö¤rendiniz? ....................................................................................................................................................

2. En çok hangi konudan ya da etkinlikten hoflland›n›z? Neden? .....................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................3. Ünite ifllenifli s›ras›nda anlamakta zorland›¤›n›z konular ya da tamamlamakta zorland›¤›n›z

etkinlikler oldu mu? Aç›klay›n›z. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Zorland›¤›n›z durumlarda kimlerden, nas›l yard›m ald›n›z? ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. Bu ünitenin iflleniflinde baflar›l› oldu¤unuzu düflünüyor musunuz? Aç›klay›n›z. ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Sonraki ünitelerde baflar›n›z› art›rmak için neler yapmay› planl›yorsunuz? .................................................................................................................................................

Yukar›daki metni ve derste ö¤rendiklerinizi dikkate alarak afla¤›daki sorular›cevaplay›n›z.

1. Yukar›daki metin, Mustafa Kemal Pafla’n›n hangi kiflilik ve liderlik özelliklerini göstermektedir?

........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

2. Mustafa Kemal Pafla’n›n kiflilik ve liderlik özelliklerinin Millî Mücadele’nin kazanılmasınaetkisi nedir? Örnekler veriniz.

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Ü

N‹T

E


1. Millî kültür ögeleri toplumun ortak de¤erleridir.Afla¤›dakilerden hangisi yukar›daki aç›klamaya örnek olarak verilemez?

A) Müzik eserleriB) Mimari eserlerC) Halk oyunlar›D) Do¤al kaynaklar

2. Sözlü tarih çal›flmas› sonucu afla¤›daki konular›n hangisi hakk›nda bilgi edinilemez?

A) Ailelerin geniflli¤iB) Evlenme gelenekleriC) Göçlerin nas›l gerçekleflti¤i

D) Gelecekte neler yap›laca¤›

3. Millî kültür ögeleri de¤iflerek gelece¤e tafl›n›r. Afla¤›dakilerden hangisi bu durumaörnek gösterilemez?

A) Lale desenli seramik eflyalar›n cam eflyalardan daha fazla ilgi görmesiB) Tarihî eserlerin tavanlar›nda görülen süslemelerin evlerde de kullan›lmas›C) Geleneksel çocuk oyunlar›n›n yerini bilgisayar oyunlar›n›n almaya bafllamas›D) Eskiden mendil olarak kullan›lan çevrelerin sehpa örtüsü olarak kullan›lmas›

4. Bir araflt›rmac› millî kültür ögelerinden biri olan nazar boncu¤unun geçmifltengünümüze de¤iflerek tafl›nd›¤›n› kan›tlamaya çal›flmaktad›r. Bu araflt›rmac› hangi sorununcevab›n› bilmelidir?

A) ‹lk olarak kim taraf›ndan kullan›ldı¤ınıB) Geçmiflten günümüze kullan›m amac›nın ne oldu¤unuC) Ögenin fleklinin nasıl oldu¤unuD) Geçmiflte hangi malzemeden yap›ldı¤ını

5. Mustafa Kemal illerde bulunan asker ve sivil idarecilere gönderdi¤i Havza Genelgesi’ndeonlardan bulundukları bölgelerde iflgaller konusunda halkı bilgilendirmelerini istedi.

Mustafa Kemal bu genelgeyle afla¤ıdakilerden hangisini gerçeklefltirmeyi amaçlamıfltır?

A) Yeni bir devlet kurmay›B) Ulusal egemenli¤i sa¤lamay›C) Millî bilinç oluflturmay›D) Düzenli ordu kurmay›

39

6.

7. Afla¤›dakilerden hangisi Mustafa Kemal'in kat›ld›¤› ilk savaflt›r?

A) Çanakkale Savafl› B) Trablusgarp Savafl›

C) Sakarya Meydan Savafl› D) Büyük Taarruz

8. Afla¤›daki görsellerden ve metinden hareketle ulafl›labilecek sonuç hangi seçenektedir?

Nuray’›n ablas› k›na gecesinde anneannesinden kalan Marafl ifli bindall›y› giyecektir.Bindall› sand›ktan ç›kar›l›r. Duvara as›l›r. Nuray, ablas›na “Abla, bu bindall› annemin seninçeyizine yeni ald›¤› masa örtüsüne benziyor.” der. ‹ki eflyay› da incelediklerinde kumaflve ipli¤in ayn› oldu¤unu, nak›fl desenlerinin ise çok benzedi¤ini fark ederler.

A) El eme¤i eflyalar günümüzde yurt d›fl›nda sat›lmaktad›r.B) Bindall›, geçmiflte de günümüzde de sadece k›na gecelerinde giyilmektedir.C) Millî kültür ögeleri farkl› nesneler üzerinde de görülebilir.D) El eme¤i, göz nuruyla yap›lan sanatlara ilgi azalmaktad›r.

9.

A) Samsun B) Sivas C) Ankara D) Erzurum

Ö¤retmen: Arkadafllar, MustafaKemal 19 May›s 1919’da Samsun’agelir. Oradan Havza ve Amasya’yageçerek birer genelge yay›mlar.Daha sonra Erzurum ve Sivas’takongreler düzenler. Sizce MustafaKemal’in amac› ne olabilir?

Kim soruyu do¤ru cevaplam›flt›r?A) Alp B) Ferda C) Seda D) Ahmet

40

Sevgili ö¤renciler, Mustafa Kemal'in Millî Mücadele’yi bafllatt›¤›ilimize bir gezi düzenliyoruz.

Sevgi Ö¤retmenin gezi düzenleyece¤i ilimiz afla¤›dakilerdenhangisidir?

Ahmet: Ziyaret etti¤i flehirleridenetlemek

Alp: ‹flgallere karfl› halk› bilinç-lendirip örgütlemek

Seda: Ordumuz içinasker toplamak

Ferda: Halk›n elindeki silahlar›toplamak

3. ÜN‹TE YAfiADI⁄IMIZ YER

41

NELER Ö⁄RENECE⁄‹M?Üniteye bafllamadan önce ders kitab›n›zdaki ünite kapa¤›na, görsellere ve

içindekiler k›sm›na göz at›n›z. Bu ünite ile ilgili olarak afla¤›daki sorular›cevaplay›n›z.


.....................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................


.....................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................


‹ZC‹ KAMPINDAYIZ


• EVDEN OKULA• YAfiASIN PUSULA

KROK‹N‹NYAfiAMIMIZDAK‹ YER‹


• KROK‹ Ç‹Z‹YORUM

HAVA NASIL ORALARDA?• HAVA OLAYLARI VE YAfiAM• GÖZLEM YAPIYORUM

ÇEVREM‹ZDEGÖRDÜKLER‹M‹Z

• DO⁄AL MI, BEfiERÎ M‹?• DO⁄A SEVG‹S‹• GELECE⁄‹M‹Z NE OLACAK?

EFSANE VE fi‹‹RLERDEYAfiAYAN YERLER • CO⁄RAF‹ ÖZELL‹KLER

GÜVENL‹ YAfiAM• A‹LE AFET PLANI• DEPREM

A. Afla¤›daki labirent bulmaca üzerine evden okula gidifl yolunu çizerek gösteriniz.EVDEN OKULA

KUZEY

B. Bulmacada yer alan, evden okula gidifl yolunu, yönlerden yararlanarak afla¤›dakinoktal› yerlere yaz›n›z.

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

42

YAfiASIN PUSULA

3. Ü

N‹T

E

Afla¤›daki hikâyeyi okuyunuz. Okudu¤unuz hikâyeden yararlanarak sorular›cevaplay›n›z.

Serkan ile Özcan, flubat tatilinde birlikte gezip e¤lenmek, denize aç›lmak, bal›kavlamak için sözleflmifllerdi. Bu düflüncelerini gerçeklefltirmek amac›yla kay›khanedebulufltular.

Serkan, babas›ndan izin almam›flt›. Çünkü bindikleri kay›k kendilerinindi. Buyüzden izin alma gere¤i duymadan iki kafadar nefle içinde Karadeniz’e aç›ld›lar.

Bir yandan bal›k avlarken bir yandan da çeflitli konularda söylefltiler. Mutlulukiçinde gülüp e¤lendiler. Tuttuklar› bal›klar›, plastik kovalara doldurdular.

‹ki arkadafl, denize aç›ld›kça aç›lmak istediler. Bilme, ö¤renme merak›; bulutluufuklara varma iste¤i onlar› daha kuzeye, denizin engin sular›na do¤ru çekmiflti.

Geriye dönüp bakt›klar›nda sis, ya¤mur, rüzgâr ve gittikçe yükselen dalgalararas›nda ç›rp›nd›klar›n›; karan›n gözden kayboldu¤unu fark etmifllerdi. Hangi yönüizleyerek k›y›ya dönebileceklerini kestiremediler. Bundan dolay› kayg›ya kap›ld›lar.

Özcan heyecanla “fiimdi ne yapaca¤›z? Hangi yöne gidece¤iz? Üstelik evlerimizede haber vermedik. Dört yan›m›z sisle çevrildi. Birazdan büyük bir f›rt›na da ç›kabilir.”dedi.

Serkan, so¤ukkanl›l›¤›n› korumaya çal›flarak “Korkmaya gerek yok. Birazdüflünürsek gidece¤imiz yön konusunda bir ipucu bulabiliriz. Önce babam›nya¤murlu¤unun ceplerini bir araflt›ral›m.” dedi.

Serkan, yapt›¤› araflt›rma sonucunda küçük bir pusula buldu.Serkan ile Özcan, pusulay› düz bir zemine yerlefltirerek ibreyi izlemeye bafllad›lar.

‹brenin renkli ucunun kuzeyi gösterdi¤ini sosyal bilgiler dersindeö¤rendiklerini hat›rlad›lar.

‹ki ç›lg›n arkadafl›n dönüfl yolu apaç›k belli olmufltu. K›y› güneydeidi. Ancak yine de içlerinde bir kuflku vard›. Kay›¤›n yönünü güneyedöndüren iki arkadafl, motoru çal›flt›rarak k›y›ya do¤ru h›zla ilerlediler.

On dakika kadar yol ald›ktan sonra sisler içindeki k›y›n›n ufuktabir çizgi gibi uzand›¤›n› gördüler. Sevinç ve coflkuyla “Yaflas›npusula!” ç›¤l›klar› atarak bu küçük aleti uzun süre alk›fllad›lar. Onbefl dakika sonra k›y›da olacaklard›. Bu izinsiz yolculuktan çok fleyö¤renmifller, bilgilerini gerçek yaflamda uygulayabilmifllerdi. Teküzüntüleri, bunu ailelerinden izinsiz yapm›fl olmalar›yd›. K›y›dakendilerini bekleyen ailelerini görünce sevinçle el sallad›lar ancakhâlâ nas›l özür dileyeceklerini düflünüyorlard›!

Ahmet ‹NCE, Sosyal BilgilerÖ¤retmen K›lavuz Kitab›, s. 31.

43

1. Serkan ve Özcan hangi amaçla denize aç›ld›lar?...............................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.....................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

2. Serkan ve Özcan denizde yönlerini neden flafl›rd›lar?...............................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.....................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

3. ‹ki kafadar yollar›n› flafl›r›nca ne yapt›lar?...............................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.....................................................................................................................

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

4. Serkan ve Özcan dönüfl yolunu nas›l buldular?...............................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.....................................................................................................................

...............................................................................................................................

5. Serkan ile Özcan, bu yolculuk sonucunda nas›l bir deneyim kazand›lar?..........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.....................................................................................................................

...............................................................................................................................

6. Pusulay› kullan›rken nelere dikkat edilmelidir?...............................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.....................................................................................................................

...............................................................................................................................

7. Pusula kullanman›n d›fl›nda yönümüzü baflka hangi yöntemlerle bulabiliriz?..........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.....................................................................................................................

...............................................................................................................................

44

KROK‹ Ç‹Z‹YORUMA. Afla¤›daki bofl alana evden okula geliflinizi gösteren bir kroki çiziniz. Krokinizde

yön okunu göstermeyi ve kulland›¤›n›z sembollerle ilgili bir bölüm oluflturmay› unut-may›n›z.

B. Yönleri ve belli bafll› yerleri (caddeler, binalar vs.) belirterek evden okula nas›lgeldi¤inizi afla¤›ya yaz›n›z............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

C. Çal›flma kitaplar›n›z› yan›n›zdaki arkadafl›n›zla de¤ifltiriniz. Arkadafl›n›z›n kroki-sini inceleyerek yol tarifini okuyunuz. Afla¤›daki ölçütleri kullanarak arkadafl›n›z›nçal›flmas›n› de¤erlendiriniz.

1. Arkadafl›m›n çizdi¤i kroki ile yol tarifibirbirine uygundur.

2. Arkadafl›m krokide belli bafll› bina veyerleri belirtmifltir.

3. Arkadafl›m yön okunu göstermifltir.

4. Arkadafl›m sembollerin aç›kland›¤› birbölüm oluflturmufltur.

Toplam Puan

3. Ü

N‹T

E

Ölçütler Puan De¤eri

De¤erlendirmenizde; ölçüt-lerin gerçekleflti¤ini düflü-nüyorsan›z 2, yeterincegerçekleflmedi¤ini düflü-nüyorsan›z 1, ölçütleringerçekleflmedi¤ini düflü-nüyorsan›z 0 puan veriniz.

45

HAVA OLAYLARI VE YAfiAMFoto¤raflar› inceleyiniz. Foto¤raflarda hangi hava olaylar› görülmektedir? Bu hava

olaylar›n›n insanlar›n yaflamlar›n› nas›l etkileyebilece¤ini ilgili yerlere yaz›n›z.

……………………………………... …………………………………….………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………

……………………………………... …………………………………….………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………

……………………………………... …………………………………….………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………

46

GÖZLEM YAPIYORUMYaflad›¤›n›z yerdeki hava olaylar›n› bir hafta boyunca ö¤leden önce ve ö¤leden

sonra gözlemleyiniz.1. Tablodaki hava olaylar›n› anlatan/gösteren birer sembol çiziniz. Çizdi¤iniz

sembolleri dilerseniz boyayabilirsiniz.

Sembol

Hava Olay› Güneflli Sisli Bulutlu Ya¤murlu Karl› Rüzgârl›

2. Gözlem sonuçlar›n›z› afla¤›daki tabloya sembollerle kaydediniz.

Ö¤ledenönce

Ö¤ledensonra

3. Gözlem sonuçlar›n›zdan yararlanarak afla¤›daki tabloda yer alan “Toplam”sütununa hava olaylar›n›n kaç kez görüldü¤ünü yaz›n›z. Bu tablodan hareketleyandaki bölüme resimli bir sütun grafi¤i çiziniz.

Hava Olay› Toplam

Güneflli

Sisli

Bulutlu

Ya¤murlu

Karl›

Rüzgârl›

Gün Pazartesi Sal› Çarflamba Perflembe Cuma Cumartesi Pazar

HavaOlay›

4. Kendinizi hava durumu haberini bildiren sunucu olarak düflününüz. Tablolardanve resimli sütun grafi¤inden yararlanarak bir haftal›k hava durumu haberini sunacak-s›n›z. Hava durumu haberini sunarken söyleyeceklerinizi afla¤›daki noktal› yerlereyaz›n›z ve s›n›fta arkadafllar›n›za okuyunuz.

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Ü

N‹T

E

47

DO⁄AL MI, BEfiERÎ M‹?Afla¤›daki foto¤raflar› inceleyiniz. Foto¤raflarda görülen yerlerdeki do¤al ve

beflerî unsurlar› ay›rt ediniz. Do¤al unsurlar› bir sonraki sayfada yer alan a¤açtakielmalar›n üzerine, beflerî unsurlar› ise çocu¤un elindeki balonlar›n üzerine yaz›n›z.

48

3. Ü

N‹T

E

49






.................................................................................................................................

1. Atatürk, “… bu güzel çiçekler meyve vermeden solacak ve sadece bizim birkaçgünlük göz zevkimizi doyuracak, ne yaz›k!” sözleriyle ne demek istemifltir?

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Okudu¤unuz metin Atatürk'ün hangi özelli¤ini vurgulamaktad›r?.......................................................................................................................

.............................................................................................................................

...........................................................................................................................

.................................................................................................................................

3. ‹nsanlar›n do¤ay› sevmesi sizce neden önemlidir? Aç›klay›n›z........................................................................................................................

.............................................................................................................................

...........................................................................................................................

.................................................................................................................................4. Kendi do¤a sevginizi birkaç cümle ile anlat›n›z........................................................................................................................

.............................................................................................................................

.............................................................................................................................

DO⁄A SEVG‹S‹

Afet ‹nan anlat›yor:Atatürk, ömrünün son günlerini a¤aç ve

orman özlemi içinde geçirdi. Onun ilkhastal›k aylar›nda, Çankaya'da dinlendi¤igünlerden birinde idi. Keçiören'den bir dalbadem çiçe¤i getirmifllerdi. Bir vazo içindeodas›na konuldu¤u zaman, yorgun ve hastayüzünde bir sevinç belirdi: “Bahar gelmiflne güzel.” dedi ve hemen ilave etti: “Fakatbu güzel çiçekler meyve vermeden solacakve sadece bizim birkaç günlük göz zevki-mizi doyuracak, ne yaz›k!”

Bir iç çekiflle beraber gözleri baharçiçeklerinde sabitleflti… O, bahar kokusunualabilmek için çiçeklere e¤ilmiflti ve “Oh,hayat›n gençli¤i nefis.” demekten kendisini alamam›flt›. Fakat bu meyve verecek dallar›nkopar›lmas›ndan üzüldü¤ü görülüyordu…

Atatürk'ün bu do¤a sevgisini yak›ndan bilen Türk ulusu, An›tkabir'in dört bir yan›n›Anadolu'da yetiflen çeflitli a¤aç ve yeflilliklerle donatm›flt›r. Hatta bütün dünya uluslar›An›tkabir'in çevresine dikilmek üzere çeflitli fidan göndermifllerdir. Onun için An›tkabirçevresindeki bu a¤açl›k alana “Bar›fl Park›” denilmektedir…

Hac› Ang›, Çocuk Gözüyle Atatürk, s. 42-44.(Düzenlenmifltir.)

Bar›fl Park›

50

Afla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.

Metni okuyunuz.

3. Ü

N‹T

E

Afla¤›daki gazete haberini inceleyiniz.

Yukar›daki haberde oldu¤u gibi siz de çevre duyarl›l›¤› ile ilgili bir haber yaz›n›z.

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Gazete haberi, 23 Nisan 2006.

51

GELECE⁄‹M‹Z NE OLACAK?

CO⁄RAF‹ ÖZELL‹KLERA. Bir dergide çal›flt›¤›n›z› hayal ediniz. Çal›flt›¤›n›z dergi, yaflad›¤›n›z yerin co¤rafi

özelliklerini içeren efsane, öykü vb. eserler hakk›nda bir yaz› dizisi haz›rl›yor. Sizdenbu konuyla ilgili bir araflt›rma yapman›z› istiyor. Araflt›rman›z› yaparken izledi¤inizyolu ve araflt›rma sonuçlar›n›z› tablodaki uygun yerlere yaz›n›z.

B. Afla¤›daki formu bu çal›flman›zdaki performans›n›z› düflünerek doldurunuz.Ölçütlere kat›l›yorsan›z “Evet” sütununu, kat›lm›yorsan›z “Hay›r” sütununu “X” ileiflaretleyiniz.

1. Yapt›¤›m çal›flman›n verilen konuya uygun oldu¤unu düflünüyorum.2. Yaflad›¤›m yerdeki co¤rafi özellikleri do¤ru flekilde belirttim.3. Tabloyu eksiksiz flekilde doldurdum.4. Zorland›¤›m konularda ö¤retmenimden ya da arkadafllar›mdan

yard›m istedim.5. Bu çal›flmadaki performans›m›n çok iyi oldu¤unu düflünüyorum.

Çünkü ...................................................................................................................................................................................................................................

ÇALIfiMAMI DE⁄ERLEND‹R‹YORUM

Ölçütler Evet Hay›r

52

Araflt›rma Konum Yaflad›¤›m yerin co¤rafi özelliklerini içeren efsane, öykü vb.

Araflt›rmamda ...........................................................................................

‹zledi¤im ...........................................................................................

Yol ...........................................................................................

...........................................................................................

Kulland›¤›m ...........................................................................................

Kaynaklar ...........................................................................................

...........................................................................................

Seçti¤im Efsane, ...........................................................................................

Öykü, fiiir vb. ...........................................................................................

...........................................................................................

Araflt›rma Sonucuna ...........................................................................................

Göre Yaflad›¤›m ...........................................................................................

Yerdeki Co¤rafi Özellikler ...........................................................................................

...........................................................................................

A‹LE AFET PLANIAfla¤›daki tabloda afet plan› haz›rlan›rken yapman›z gereken ifller yer almaktad›r.

Ailenizle birlikte bu iflleri tamamlay›n›z. ‹flleri tamamlama tarihlerinizi tabloya yaz›-n›z.

Tarih Yap›lan ‹fl

… /… / .... Afet planlama hakk›nda bir aile toplant›s› yapt›k.

… /… / .... Evdeki güvensiz yerleri belirledik. Örne¤in pencere önleri; büyük, a¤›r,

devrilebilecek ve yanabilecek eflyalar›n yan›.

… /… / .... Yata¤›m›z›n yan›na el fenerimizi ve terliklerimizi koyduk.

… /… / .... Elektrik, su ve gaz vanalar›n›n yerlerini ve bunlar›n nas›l kapat›lacaklar›n›

ö¤rendik.

… /… / .... ‹lk yard›m çantam›z› haz›rlad›k.

… /… / .... Deprem çantam›z› haz›rlad›k.

… /… / .... Ba¤lant› kuraca¤›m›z kifli/kiflilerin ve kurumlar›n telefon numaralar›n›

biliyoruz.

Bunlar:……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

… /… / .... Binadan ç›k›fl yollar›n› belirleyip kroki üzerinde iflaretledik.

… /… / .... Evimize yang›n söndürücü ald›k ve bunu nas›l kullanaca¤›m›z› ö¤rendik.

… /… / .... Yaflad›¤›m›z mekânlarda kayabilecek ve düflebilecek her fleyi kontrol ettik.

Olas› tehlikeler için önlemler ald›k.

… /… / .... Evimizin güvenli yerlerini araflt›rd›k. Afetten sonra nerede buluflaca¤›m›z› belirledik.

… /… / .... Afetten sonra gaz s›z›nt›s› olmad›¤›ndan emin olana kadar çakmak, kibrit

gibi yang›na sebep olabilecek eflya ve maddelerin kullan›lmayaca¤›n› ö¤rendik.

… /… / .... Afetten sonra telefonumuzu sadece acil durumlar için, radyo ve televizyonu

da bilgilenmek için kullanaca¤›m›z› ö¤rendik.

… /… / .... Bu bilgileri tan›d›¤›m›z herkese yaymaya bafllad›k.

… /… / .... Her alt› ayda bir, plan›m›z› gözden geçirmeyi kararlaflt›rd›k.

K›z›lay ile Güvenli Yaflam› Ö¤reniyorum, s. 24 (Düzenlenmifltir.).

3. Ü

N‹T

E

53

DEPREMAfla¤›daki foto¤raflarda, deprem an›nda yap›lmas› gerekenler ile yap›lmamas›

gerekenler kar›fl›k olarak verilmifltir. Bunlar› ay›rt ediniz. Foto¤raf numaralar›n› veaç›klamalar› yazarak tabloyu doldurunuz.

1 2 3

4 5

Deprem S›ras›nda Yap›lmas› Gerekenler Deprem S›ras›nda Yap›lmamas› Gerekenler

........................................................................

........................................................................

........................................................................

54


........................................................................

........................................................................

........................................................................

Ünitemizi tamamlad›k. Bu ünitede ö¤rendiklerinizle ve yapt›¤›n›z çal›flmalarlailgili olarak afla¤›daki sorular› cevaplay›n›z.

1. Bu ünitede daha önce bilmedi¤iniz veya merak etti¤iniz hangi konu ve kavramlar›ö¤rendiniz? ...............................................................................................................................

2. En çok hangi konudan ya da etkinlikten hoflland›n›z? Neden? ...............................................................................................................................

..................................................................................................................................3. Ünite ifllenifli s›ras›nda anlamakta zorland›¤›n›z konular ya da tamamlamakta

zorland›¤›n›z etkinlikler oldu mu? Aç›klay›n›z. ..................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Zorland›¤›n›z durumlarda kimlerden, nas›l yard›m ald›n›z? .................................................................................................................................................................................................................................................................

5. Bu ünitenin iflleniflinde baflar›l› oldu¤unuzu düflünüyor musunuz? Aç›klay›n›z. ..............................................................................................................................................................................................................................................................

6. Sonraki ünitelerde baflar›n›z› art›rmak için neler yapmay› planl›yorsunuz? ........................................................................................................................

6

A. 1. Özgür, arkadafl›na gitmek içinyola ç›kt›. Otobüs dura¤›n› bulmas›gerekiyordu. Bir trafik polisine otobüsdura¤›n›n yerini sordu. Trafik polisi,Özgür'e otobüs dura¤›na nas›l gidece-¤ini anlatt›.

Bu anlat›mdan yola ç›karak Özgür’eyard›mc› olunuz. Otobüs dura¤›n›nyerini yandaki kroki üzerinde iflaret-leyiniz. Otobüs dura¤›n› gösteren birsembol tasarlay›p krokinin alt›ndakibölüme çiziniz.


“Buradan güneybat› yönünde gidiniz. Daha sonra Fevzi Çakmak Caddesi’nde güneyyönünde ilerleyiniz. Park›n karfl›s›nda Kaz›m Karabekir Caddesi’nden do¤u yönündeilerledi¤inizde bankay› göreceksiniz. Bankay› geçince güneye do¤ru yürümeye devamediniz. Yüzünüzü do¤uya döndü¤ünüzde bankan›n tam karfl›s›nda otobüs duraklar›n›göreceksiniz.”

2. Özgür, otobüs dura¤›n› bulup arkadafl›n›n evine gitti. Dönüflte otobüse binerekayn› durakta indi. fiimdi kütüphaneye gitmek istiyor. Ona kütüphaneye nas›l gidilebilece¤iniyönleri de belirterek tarif ediniz. Yol tarifinizi afla¤›ya yaz›n›z.

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

B. Afla¤›daki tabloda verilen hava olaylar›na iliflkin bilgileri kullanarak resimlisütun grafi¤i çiziniz.

Hava Olay›Ö¤leden Ö¤ledenönce sonra

Pazartesi Ya¤murlu Sisli

Sal› Bulutlu Güneflli

Çarflamba Rüzgârl› Ya¤murlu

Perflembe Karl› Karl›

Cuma Rüzgârl› Güneflli

Cumartesi Bulutlu Sisli

Pazar Sisli Rüzgârl›

Say›

HavaOlay›Güneflli Bulutlu Ya¤murlu Sisli Rüzgârl› Karl›

0

1

2

3

4

5

B

1TL

B

Günler

55

3. Ü

N‹T

E

K

K

C. Afla¤›daki sorular› okuyunuz. Do¤ru olan seçene¤i iflaretleyiniz.

1. Afla¤›dakilerden hangisi beflerî bir unsurdur?A) B) C) D)

2. Erkan bir deprem çantas› haz›rlamak istiyor. Bunun için çantas›na afla¤›dakilerdenhangisini almas›na gerek yoktur?

A) B) C) D)

3. Ayfer, depremden sonra binadan ç›kmak istiyordu. Ancak baz› tehlikelerlekarfl›laflabilirdi. Afla¤›dakilerden hangileri Ayfer'in binadan ç›karken karfl›laflabilece¤itehlikelerdir?

I. Cam k›r›klar› II. Elektrik kablolar› III. Hayvanlar IV. Y›k›nt›lar

A) I, II, III B) II, III, IV C) I, III, IV D) I, II, IV

4. Afla¤›dakilerden hangisi deprem sonras›nda yapmam›z gerekenlerden biridir?

A) Telefonlar› meflgul etmemek B) Deprem sigortas› yapmakC) Aile afet plan› haz›rlamak D) Deprem çantas› haz›rlamak

5. Afla¤›daki efsaneyi okuyunuz.

Bir usta ile kalfas›, Mersin'in Mut ilçesi yak›nlar›nda coflkun bir ›rmak üzerinde köprüyaparlar. Bu köprü bugün Gezmeli Köprüsü diye bilinir. Bu köprünün yap›lmas›na büyükemek veren kalfa Süleyman, ustas›na bir sebepten dolay› dar›l›r, yan›ndan ayr›l›r.

Süleyman, ayn› ›rma¤›n baflka bir coflkun yerine gidip köprü yapar. Eserini görmesiiçin ustas›na haberciler gönderir… Köprüyü görmeye gelen usta, kalfas›na:

“Güzel yapm›fls›n, eline sa¤l›k. Bu köprüyü, güzelli¤ini herkes görmeli… Bunun ad›Görmeli Köprüsü olsun.”der.

Saim Sakao¤lu, 101 Anadolu Efsanesi, s. 81.

Do¤al Unsur Beflerî UnsurA) Irmak KöprüB) Köprü IrmakC) Eser KöprüD) Köprü Eser

56

Efsanede geçen do¤al ve beflerî unsurlar seçeneklerin hangisinde do¤ru efllefltirilmifltir?

73

SÖZLÜKA

afet: Çeflitli do¤a olaylar›n›n sebep oldu¤u y›k›m.anket: Soru ve cevaplara dayal›, inceleme ya da araflt›rma türü.artç› sars›nt›: Artç› deprem. Deprem sonrasında meydana gelen küçük sarsıntılar.asa: Baz› ülkelerde hükümdarlar›n, mareflallerin, din adamlar›n›n güç sembolü olarak törenlerde kulland›klar›uzun sopa.

Bbas›n: Gazete, dergi gibi belirli zamanlarda ç›kan yaz›l› yay›nlar›n bütünü.bafl alt›: Ya¤l› güreflte pehlivanlar›n ayr›ld›¤› befl derecenin ikincisi.beflerî: ‹nsano¤lu ile ilgili.bohçalamak: 1. Bir fleyi bohça içine koyup sarmak. 2. Güreflte rakibin kol ve ayaklar›n› üst üste getirerekk›m›ldayamaz durumda alttan kavray›p kucaklamak.bütçe: Devletin, bir kuruluflun, bir ailenin gelecekteki belirli bir süre için tasarlad›¤› gelir ve giderlerini türve ayr›nt›lar›yla gösteren çizelge.

Ccepken: Kollar› y›rtmaçl› ve uzun, harçla ifllenmifl bir tür k›sa, yakas›z üst giysisi.

Ççevre: 1. Bir fleyin yak›n›, dolay›, etraf. 2. Kiflinin içinde bulundu¤u toplumu oluflturan ortam. 3. Mendil,bafl örtüsü.ç›¤: Da¤›n bir noktas›ndan kopup yuvarlanan ve yuvarland›kça büyüyen kar kütlesi.çift dalma: Rakibin ayaklar›na do¤ru birden inerek paças›n› veya topu¤unu kapma oyunu, güreflte rakibininbelden afla¤› bir yerini aniden tutmak.çinkan: Balkan Türkleri taraf›ndan yayg›n olarak giyilen genifl ipek flalvar, ipek bluz ve ifllemeli aksesuarlardanoluflan kad›n giysisi.çip: Milimetrik yüzeyler üzerinde on binlerce devre eleman›ndan oluflan ve son derece karmafl›k elektronikdevrelerin yerlefltirildi¤i, genellikle silikon benzeri yar› iletken bir malzemeden yap›lm›fl ince bir dilim.

Ddekorasyon: Bir yeri süsleme.deprem: Yer kabu¤unun derin katmanlar›n›n k›r›l›p yer de¤ifltirmesi veya yanarda¤lar›n püskürme durumunageçmesi yüzünden oluflan sars›nt›, yer sars›nt›s›, hareket, zelzele.dernek: Belirli ve ortak bir amac› gerçeklefltirmek için kurulan yasal topluluk.deste: 1. Cinsleri aynı veya birbirine yakın olan fleylerin bir arada ba¤lanmıflı, demet, ba¤lam. 2. Kılıç,bıçak vb.nin elle tutulacak yeri. 3. Aynı cinsten onluk bir küme. 4. Ya¤l› güreflte pehlivanlar›n ayr›ld›klar›derecelerden biri.difl hedi¤i: Çocuklar›n, ilk difli ç›kt›¤› zaman, bu¤day, bakla, fasulye ve nohut piflirilerek yap›lan, efl dostlayenilen afl.do¤a: ‹çinde canl›lar›n yaflad›¤› yerküre, çevre, tabiat.do¤al afet: Önlenmesi insan eliyle olmayan, sel, f›rt›na, deprem, dolu vb. felaketlerin her biri.do¤al: Kendili¤inden olan, insan eliyle yap›lmam›fl, yapay karfl›t›.döviz: Propaganda, tan›tma amac›yla üzeri yaz›lm›fl bez veya karton.dövünmek: Afl›r› üzüntü, çaresizlik, piflmanl›k duyarak ç›rp›nmak.

Eefsane: Bir taraf› az çok tarihe dayanmakla beraber inan›lmaz olgularla süslü olan halk hikâyesi.ekonomi: ‹nsanlar›n yaflayabilmek için üretme ve ürettiklerini bölüflme biçimlerinin ve bu faaliyetlerdendo¤an iliflkilerin bütünü.

Ffatura: Sat›lan mal›n cinsini, miktar›n›, fiyat›n› bildirmek için sat›c›n›n al›c›ya verdi¤i hesap dökümü.feryat: Hayk›r›fl, ç›¤l›k.firma: Ekonomik etkinlik birimi.fitil: Lambada, kandilde ve mumda ya¤›n, çakmakta benzinin yanmas›n› sa¤layan, türlü biçimlerde bükülmüflveya dokunmufl pamuktan yap›lan genellikle ya¤ çekici madde.fiyat: Al›m veya sat›mda bir fleyin para karfl›l›¤› de¤eri.

Ggark: Bir fleyi bol bol vermek.genelge: Yasa ve yönetmeliklerin uygulanmas›nda yol göstermek, herhangi bir konuda ayd›nlatmak,dikkat çekmek üzere ilgililere gönderilen yaz›, tamim.gong: Boks karfl›laflmas›n›n bafllama ve bitim sürelerini belirtmek için kullan›lan, üzerine tokmakla vuruluncases veren araç.gönüllü: Bir ifli hiçbir yükümlülü¤ü yokken isteyerek üstlenen.gözlem: Bir nesnenin, olay›n veya bir gerçe¤in, niteliklerinin bilinmesi amac›yla, dikkatli ve planl› olarakele al›n›p incelenmesi.günlük: Günü gününe tutulan hat›ra, günce.

74

Hhac›yatmaz: Yere nas›l b›rak›l›rsa b›rak›ls›n, taban›nda bulunan a¤›rl›k sebebiyle dik bir durum alanoyuncak.hakem: 1. Taraflar›n aralar›ndaki anlaflmazl›¤› çözmek için yetkili olarak seçtikleri ve üzerinde anlaflt›klar›kifli. 2. Belirli bir konudan iyi anlayan kimse. 3. Seçme ve karar verme yetkisi bulunan kimse. 4. Karfl›laflmalar›,yar›flmalar› kurallara uygun ve yans›z olarak yöneten kimse.hâkimiyet: Egemenlik.ham madde: Üretim sürecinde kullan›lan ifllenmemifl her türlü madde.harita: Yeryüzünün ya da bir parças›n›n, belli bir ölçe¤e göre küçültülüp kufl bak›fl› görünüflüyle bir düzlemüzerine geçirilmesi.harman: 1. Biçildikten sonra tah›l demetlerinin üzerinden düven geçirilerek tanelerin baflaklar›ndanayr›lmas› ifli. 2. Bu iflin yap›ld›¤› yer veya mevsim.hasat: Ürün kald›rma, ekip biçme ifli.hafl›r neflir: Kaynaflma, bir arada olma.hava durumu: Meteoroloji ile ilgili olaylar›n bütünü, hava raporu.heybe: 1. At, eflek vb. binek hayvanlar›n›n eyeri üzerine geçirilen veya omuzda tafl›nan, içine öteberikoymaya yarayan, kilim veya hal›dan yap›lm›fl iki gözlü torba. 2. Omza geçirilebilen tek gözlü bir tür çanta.heyelan: Toprak kaymas›.hibrit: 1. ‹ki farkl› güç kayna¤›n›n bir arada bulunmas›. 2. Elektrik motoru deste¤iyle çal›flan otomobil.

I-‹ihtiyaç: Gereksinme, güçlü istek.ikametgâh: Yerleflme yeri.iklim: Yeryüzünün genifl bir alan›nda hava olaylar›na ba¤l› olarak gerçekleflen etkilerin uzun y›llar›nortalamas›na dayanan durumu.imal: Ham maddeyi iflleyip mal üretme.istek: Bir fleye duyulan e¤ilim.istihkâm: Düflman saldırısını durdurmak, düflmana karflı savunma yapmak amacıyla düzenlenmifl yer.izci: Dayan›flma ve yard›mlaflma duygular›n› gelifltirmek, ruhça ve bedence güçlendirilmek için kamplardave okullarda e¤itilen genç.

Kkadran: Saat, pusula vb. araçlarda, üzerinde yaz›, rakam veya baflka iflaretler bulunan düzlem.ka¤n›: ‹ki tekerlekli, tekerlekleri tek parça, dingili tekerlekle birlikte dönen öküz arabas›.kampanya: Politika, ekonomi, kültür vb. alanlarda belirli bir süredeki etkinlik dönemi.kapl›ca: Yerin derin katmanlar›ndan gelen s›cak, içinde sa¤l›¤a yararl› erimifl maddeler ve gazlar bulunansular›n ç›kt›¤› kaynak.kermes: Bir derne¤e, bir çal›flmaya yard›m sa¤lamak amac›yla genellikle aç›k havada sat›fl yap›larak gelirsa¤lanan toplant›.kireç: Mermer, tebeflir, kireç tafl›, alç› tafl› gibi birçok tafl›n özünü oluflturan kalsiyum oksit.kongre: Bir konu üzerinde karar vermek amac›yla çeflitli yerlerden delegelerin, yöneticilerin kat›lmas› ileyap›lan toplant›.kor: 1. ‹yice yanarak atefl durumuna gelmifl kömür veya odun parças›. 2. Büyük ac›, üzüntü, s›k›nt›, dert.3. K›rm›z›kurulufl: Topluma hizmet amaç ve göreviyle kurulan kurum.krefl: Çocuk yuvas›.kriket: On birer kiflilik iki tak›m aras›nda, küçük ve a¤›r bir topu, ucu k›vr›lm›fl sopalarla vurarak karfl›kaleye sokmak amac›yla oynanan oyun.kulüp: Görüflme, konuflma, okuma, spor yapma vb. amaçlarla yaln›z üye olanlar›n topland›klar› yer.kundaklamak: Yeni do¤mufl çocu¤u ilk aylarda geniflçe bir bez ile s›k›ca sar›p sarmalamak.kurum: Belirli bir amac› gerçeklefltirmek üzere kurulan özel veya kamu örgütü.

MMarafl ifli: Karton üzerine gerilmifl kumafla sim, s›rma vb. sar›larak yap›lan bir tür nak›fl.medya: Büyük iletiflim ve yay›n organlar›n›n bütününe verilen ad.merdane: 1. Erke¤e yak›flan, mertçe. 2. Türlü ifllerde kullan›lan, silindir biçiminde araç. 3. Kal›n oklava.meflale: 1. Ucunda alev ç›karacak yan›c› bir madde bulunan, ayd›nlatmaya yarayan de¤nek. 2. Birdüflüncenin öncüsü.metro: 1. Büyük flehirlerde semtler aras›nda iflleyen yer alt› demir yolu hatt›. 2. Bu hatta çal›flan tafl›t.mola: 1. Yorgunlu¤u gidermek için duraklama. 2. Ara verme.montaj: Bir bütün oluflturmak için parçalar› tak›p birlefltirme ifli.mühimmat: Savafl gereçleri, cephane.mürflit: Do¤ru yolu gösteren kimse, k›lavuz.

Nnaz›r: 1. Bakan, gören. 2. Bakan, vekil.

Ooklava: Hamur açmakta kullan›lan silindir biçiminde ince uzun de¤nek.

75

olta: Bal›k avlamada kullan›lan, ucuna çengelli i¤ne tak›l›, ço¤unlukla naylon tellerden veya at kuyru¤uk›l›ndan yap›lm›fl iplik.ozon tabakas›: Güneflin afl›r› mor ötesi ›fl›nlar›ndan dünyay› koruyan, stratosferdeki tabaka.

Öönerge: Meclis, kongre vb. resmî bir toplant›da, herhangi bir konu veya sorunla ilgili olarak bir öneridebulunmak için üyelerden biri veya birkaç› taraf›ndan baflkanl›¤a verilen, oya sunularak karar verilmesiistenen yaz›l› kâ¤›t.örgüt: Ortak bir amac› veya ifli gerçeklefltirmek için bir araya gelmifl kurumlar›n veya kiflilerin oluflturdu¤ubirlik.

Ppatent: Bir buluflun veya o buluflu uygulama alan›nda kullanma hakk›n›n bir kimseye ait oldu¤unu gösterenbelge.pelerin: Omuzlardan afla¤› dökülen, genifl kolsuz bir çeflit üstlük.performans: Baflar›m.proje: Genel olarak ortaya konacak bir ifl, elde edilecek bir sonuç ile ilgili bir düflünce, tasar›, tasarlanm›flfley.prototip: 1. ‹lk örnek. 2. Model.

Rrütbe: 1. Mertebe, derece, paye. 2. Subay, astsubay ve polislerin sahip oldu¤u derece, mevki. unvan.

S-fisacaya¤›: 1. Üzerine tencere, tava vb. koymaya yarayan, atefl üzerine oturtulan, üç ayakl› çember veyaüçgen biçiminde demir destek. 2. Üçlü grup.sandal: ‹nsan tafl›yacak biçimde yap›lm›fl, kürekle yürütülen deniz teknesi.sarkaç: Dura¤an bir nokta çevresinde a¤›rl›¤›n›n etkisiyle sal›n›m yapan hareketli kat› cisim, rakkas,pandül.seccade: Bir kiflinin üzerinde namaz k›labilece¤i büyüklükte, hal›, kilim, post veya kumafltan yayg›,namazl›k.sektör: 1. Bölüm, kol, dal, kesim. 2. Ayn› ifli yapan topluluk.sema: Mevlevi dervifllerinin ney, n›sfiye vb. çalg›lar eflli¤inde, kollar›n› iki yana aç›p dönerek yapt›klar›ayin.semazen: Sema ayininde dönen dervifl.sivil toplum: Devletin denetimi alt›nda olmayan, kararlar›n› ba¤›ms›z olarak vererek toplumsal etkinliklerdebulunan bireyler toplulu¤u.sufli: ‹nce flerit biçimindeki yosun tabakas›n›n içine çi¤ bal›k, ya¤s›z, tuzsuz hafllanm›fl pirinç ve özelbaharat kar›fl›m›n›n konulmas›yla haz›rlanan Japon yeme¤i.

Ttalep: 1. Bir kimseden bir fleyi yapmas›n› veya yapmamas›n› isteme, dileme, istem. 2. ‹stek.tasarruf: Para veya herhangi bir fleyi dikkatli kullanma, iradeli tüketme.tatbikat: 1. Uygulama. 2. Asker birliklerini savafla hazırlamak amacıyla, arazi üzerinde yapılan geniflölçüde savafl denemesi.tecrübe: 1. Deneyim. 2. Deney. 3. Görgü.telaffuz etmek: Söylemek.temkin: Bir iflin sonunu düflünerek ölçülü, tedbirli davranma.ten: 1. ‹nsan vücudunun d›fl yüzü, cilt. 2. Vücut.teflhir: 1. Gösterme. 2. Sergileme. 3. Herkese duyurma, dile düflürme.tramvay: fiehirlerde yol üzerinde döflenmifl özel raylarda hareket eden yolcu tafl›t›.travma: Canlı üzerinde beden ve ruh açısından önemli ve etkili yaralanma bırakan durum.tufl: Güreflte oyun s›ras›nda iki omzun ayn› anda yere de¤mesiyle oluflan yenilgi.tuval: 1. Üzerine resim yap›lan, gerdirilmifl keten, kenevir veya pamuklu kaba kumafl. 2. Bu kumafl›nüzerine yap›lm›fl tablo.

Uuzman: Belli bir iflte, belli bir konuda bilgi, görüfl ve becerisi çok olan (kimse).

Üücret: ‹fl gücünün karfl›l›¤› olan para ya da mal.

Vvak›f: Bir hizmetin sürekli olarak yap›labilmesi amac›yla bir kimse taraf›ndan belli koflullarla ve resmîyoldan ayr›lan mülk ya da para.vakum: Havas› al›nm›fl boflluk.

Yyay›k: Tereya¤› ç›karmak için sütün, yo¤urdun içinde çalkaland›¤› kap veya makine.

Zzanaat: 1. ‹nsanlar›n maddeye dayanan gereksinimlerini karfl›lamak için yap›lan, ö¤renimle birlikte deneyim,beceri ve ustal›k gerektiren ifl, s›naat. 2. El ustal›¤› isteyen ifller.

76

KRONOLOJ‹

1642 Pascal, toplama ve ç›karma makinesini icat etti.

1671 Leibnizt, dört ifllem makinesini gelifltirdi.

1833 Görme özürlüler yaz› makinesi icat edildi.

1840 23 Ekim Ülkemizde Posta Teflkilat› kuruldu.

1844 27 May›s Telgraf Amerika’da kullan›lmaya baflland›.

1854 Herman Hollerith, delikli kart sistemiyle çal›flan hesaplama

makinesini gelifltirdi.

1855 Ülkemizde ilk telgraf hatt›, ‹stanbul-Edirne aras›nda kuruldu.

1863 Mektuplarda pul kullan›lmaya baflland›.

1909 23 May›s Ülkemizde ilk telefon santrali faaliyete geçti.

1911 Osmanl› Devleti ile ‹talya aras›nda Trablusgarp Savafl›

yap›ld›.

1912 8 Ekim I. Balkan Savafl›'› bafllad›.

1912 15 Ekim Osmanl› Devleti ile ‹talya aras›nda Ufli Antlaflmas› imzaland›.

1914 Ülkemizde halka telefon verilmeye baflland›.

1914 11 Kas›m Osmanl› Devleti Birinci Dünya Savafl›’na girdi.

1915 18 Mart Çanakkale Deniz Zaferi kazan›ld›.

1918 30 Ekim Mondros Ateflkes Anlaflmas› imzaland›.

1918 13 Kas›m ‹tilaf Devletleri donanmalar› ‹stanbul’a geldi.

1919 15 May›s Yunanl›lar ‹zmir’i iflgal etti.

1919 19 May›s Mustafa Kemal Samsun'a ç›kt›.

1919 22 Haziran Amasya Genelgesi yay›mland›.

1919 23 Temmuz Erzurum Kongresi topland›.

7 A¤ustos

1919 4-11 Eylül Sivas Kongresi topland›.

1919 27 Aral›k Mustafa Kemal Temsil Heyeti üyeleriyle Ankara’ya geldi.

1920 16 Mart ‹stanbul iflgal edildi.

1920 23 Nisan Büyük Millet Meclisi aç›ld›.

1921 10 Ocak I. ‹nönü Zaferi kazan›ld›.

1921 1 Nisan II. ‹nönü Zaferi kazan›ld›.

1921 23 Nisan “23 Nisan” tarihinin millî bayram olarak ilan›na dair yasa kabul edildi.

77

1921 5 A¤ustos Büyük Millet Meclisi taraf›ndan Mustafa Kemal Pafla’ya

baflkumandan görevi verildi.

1921 7-8 A¤ustos Tekâlif-i Milliye Emirleri yay›mland›.

1921 23 A¤ustos Sakarya Meydan Muharebesi bafllad›.

1921 13 Eylül Sakarya Zaferi kazan›ld›.

1922 26 A¤ustos Büyük Taarruz bafllad›.

1922 30 A¤ustos Baflkumandan Meydan Muharebesi kazan›ld›.

1922 9 Eylül Türk ordusu ‹zmir’e girdi ve ‹zmir Yunan iflgalinden

kurtar›ld›.

1922 11 Ekim Mudanya Ateflkes Anlaflmas› imzaland›.

1923 24 Temmuz Lozan Bar›fl Antlaflmas› imzaland›.

1923 2 Ekim ‹flgalci devletler ‹stanbul’dan ayr›ld›.

1923 13 Ekim Ankara baflkent ilan edildi.

1923 29 Ekim Cumhuriyet ilan edildi ve Gazi Mustafa Kemal cumhurbaflkan›

seçildi.

1926 ‹skoçyal› mucit John Logie Baird ilk canl› televizyon yay›n›n›

gerçeklefltirdi.

1925 26 Aral›k Ülkemizde miladi takvim kabul edildi.

1928 24 Kas›m Atatürk’e baflö¤retmen unvan› verildi.

1936 ‹ngiltere’de ilk siyah-beyaz TV yay›nlar› BBC taraf›ndan

bafllat›ld›.

1940 Vakumlu tüpler bilgisayarlarda kullan›lmaya baflland›.

1951 ABD’de renkli televizyon dönemi bafllad›.

1954 Odalar ve Borsalar Birli¤i bünyesinde Türk Standartlar›

Enstitüsü kuruldu.

1968 31 Ocak TRT Ankara’da deneme yay›n›na bafllad›.

1976 Türk televizyonunda renkli yay›n dönemi bafllad›.

1979 UNESCO (Birleflmifl Milletler E¤itim, Bilim ve Kültür Örgütü)

taraf›ndan “Çocuk Y›l›” olarak ilan edildi.

1990 Türkiye’de ilk özel televizyon yay›n dönemi bafllad›.

1994 ‹lk Türk uydusu Türksat, uzaya f›rlat›ld›.

2002 24 Nisan Türk Telekom ‹letiflim Müzesi aç›ld›.

78

KAYNAKÇAKitap ve DergilerAÇIKGÖZ, Kamile Ün, Aktif Ö¤renme, E¤itim Dünyası Yayınları, ‹zmir, 2004.ARIBURNU, Kemal, Atatürk’ten An›lar, ‹nk›lap Kitabevi, Ankara, 1998.ATALAY, ‹brahim, ‹lkö¤retim Atlası, ‹nkılap Kitabevi, ‹stanbul, 2005.ATALAY, ‹brahim, Kenan Mortan, Türkiye Bölgesel Co¤rafyası, ‹nkılap Kitabevi, ‹stanbul, 2006.ATALAY, ‹brahim, Dünya Co¤rafyası, ‹nkılap Kitabevi, ‹stanbul, 2005.ATAY, ‹brahim Zahit, Yalova’da Hayat Güzeldir, Hazerfanahmet Yayınları, Yalova, 2008.BANO⁄LU, Niyazi Ahmet, Nükte ve Fıkralarla Atatürk, Garanti Matbaası, ‹stanbul,1967.BAYDAR, Pelin, “‹lkö¤retim Beflinci S›n›f Sosyal Bilgiler Program›nda Belirlenen De¤erlerin Kazan›mDüzeyleri ve Bu Süreçte Yaflan›lan Sorular›n De¤erlendirilmesi”, Çukurova Üniversitesi, Yay›mlanmam›flYüksek Lisans Tezi, Adana, 2009.Benim Ailem, Türkçesi: Seda Ç‹FTÇ‹, Kaknüs Yay›nlar›, ‹stanbul, 2005.BOORST‹N, Daniel Jrophic, Keflifler ve Bulufllar, çev. Fatofl Bilber, Türkiye ‹fl Bankası Yay›nlar›, ‹stanbul,1996.BROMLEY, Karen, Graphic Organizers for Reading-Writing and More, Scholastic Professional Books,New York, 2000.Ç‹L, Faruk, Atatürk ve Anıları, Güven Yayınları, ‹stanbul, 2006.Ç‹R‹NGEL, Yalçın, Konuflan Atlas Türkiye, Beyaz Adam Ltd. fi, ‹stanbul, 2004.DE BONE, Edward, Altı fiapkalı Düflünme Tekni¤i, çev. Ercan Tuzcular, Remzi Kitabevi, Ankara, 1999.DURAN, Faik Sabri, Büyük Atlas, Kanaat Yayınları, ‹stanbul, 2002.EFEKAN, Ertu¤rul, fiehitkale Destankale Sonkale Çanakkale, Safran Kitapları, Ankara, 2006.ENG‹N, Vahdettin, Rumeli Demiryollar›, Eren Yay›nlar›, ‹stanbul, 1993.EVREN, Mustafa Ökkefl, Kufllarla Uyanmak, Güneysu Yay›nlar›, Osmaniye, 1999.FELDMAN, Anthony ve Peter Ford, Bilginler ve Buluflları Ansiklopedisi, Milliyet Yay›nlar›, ‹stanbul, 1983.GARTENHAUS, Alan R, Yaratıcı Düflünce ve Müzeler, çev. Ruhiser Mergenci ve Bekir Onur, AnkaraÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yay›nlar›, 2002.GÖKÇEN, Sabiha, Atatürk’le Bir Ömür, Alt›n Kitaplar›, ‹stanbul, 2007.GÜLTEK‹N, Fatma, “Tarih I Dersinde ‹fle Koflulabilecek De¤er Ö¤retiminin Yeni Yaklafl›mlar›n›nÖ¤rencilerin 'Hoflgörü' De¤eri Anlay›fllar›n›n Geliflimine Etkisi”, Gazi Üniversitesi, Yay›mlanmam›flYüksek Lisans Tezi, Ankara, 2007.GÜREL, Ça¤r›, Her Masal Yar›m, Millî E¤itim Bakanl›¤› Yay›nlar›, Ankara, 2006.GÜRKAYNAK, ‹pek vd., Yurttafl Olmak ‹çin, Umut Vakfı Yay›nlar›, ‹stanbul, 1998.‹lk Meclis, TBMM Basın ve Halkla ‹liflkiler Daire Baflkanlı¤ı Tanıtım kitapları Serisi, Ankara, 2005.‹ZBIRAK, Reflat, Co¤rafya Terimleri Sözlü¤ü, MEB Yayınları, ‹stanbul, 1992.KABAPINAR, Yücel, ‹lkö¤retimde Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ö¤retimi, Maya Akademi, Ankara,2007.KOCATÜRK, Utkan, Atatürk’ün Fikir ve Düflünceleri, Atatürk Arafltırma Merkezi, Ankara, 2005.KÖSTÜKLÜ, Nuri, Sosyal Bilimler ve Tarih Ö¤retimi, Güney Ofset, Konya, 1999.LOHANLIZADE, Mustafa, Nurettin, Gaziantep Müdafaası.OZANKAYA, Özer, Cumhuriyet Ç›nar›: Mustafa Kemal’i Atatürk Yapan, ‹mge Yay›nc›l›k, Ankara, 1996.ÖKKEfi, Mustafa, Kufllarla Uyanmak, Güneysu Yay›nlar›, Osmaniye, 1999.ÖNGAY, Mehmet, Necati, “Türkiyemiz”, Üniteler Göre Çocuk fiiirleri Antolojisi, hzl.: Cuma Karatafl,Assos Yay›nlar›, ‹stanbul, 2006.ÖZTÜRK, Cemil, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ö¤retimi, Pegem A Yayıncılık, Ankara, 2006.SANIR, Ferruh, Co¤rafya Terimleri Sözlü¤ü, Gazi Kitabevi, Ankara, 2000.SÖNMEZ, Veysel, Sosyal Bilgiler Ö¤retimi ve Ö¤retmen Kılavuzu, MEB Yayınları, ‹stanbul, 1999.SPURGEON, Richard, Ekoloji, TÜB‹TAK Yayınları, Ankara, 2006.TARHAN, Nevzat, Duyguların Dili, Timafl Yayınları, ‹stanbul, 2006.TBMM, TBMM Basın ve Halkla ‹liflkiler Daire Baflkanlı¤ı Tanıtım Kitapları Serisi, Ankara, 2005.Türk Kurtulufl Savaflı, hzl. Mehmet Özel, Ankara Ticaret Odası Yayınları.Türkiye ‹statistik Yıllı¤ı, Baflbakanlık Devlet ‹statistik Enstitüsü, Ankara, 2000.Türkiye Klima Atlası, Çevre ve Orman Bakanlı¤ı Devlet Meteoroloji ‹flleri Genel Müdürlü¤ü Yayınları,Ankara, 1989.

79

Gazeteler

Anayurt gazetesi, 5 Eylül 2009Akflam gazetesi, 13 Ocak 2009Birgün gazetesi, 7 Ekim 2008Bugün gazetesi, 3 Eylül 2009Cuma gazetesi, 8 Haziran 2009Hürriyet gazetesi, 5 Ocak 2009Hürriyet gazetesi, 22 A¤ustos 1999Hürriyet gazetesi, 12 Haziran 2005Kurtulufl gazetesi ‹nternet sitesi, 30 Ekim 2009Sabah gazetesi, 7 Ocak 2009Sabah gazetesi, 4 fiubat 2009

www.pttturkey.com/tr/yayinlar/dergi/12.htmlwww.ptt.gov.trwww.physics.nist.govwww.rmk-museum.org.trwww.sabanci.edu.trwww.sanayi.gov.tr, 27 fiubat 2009www.sgk.gov.trwww.snews.bnl.govwww.sydgm.gov.trwww.tcdd.gov.trwww.tdk.gov.trwww.tev.org.trwww. tegv.orgwww.tgf.gov.trwww.tkv.org.trwww.topkapisarayi.gov.trwww.ttcocuk.com/kesfet/TelekomMuzesiwww.tubitak.gov.trwww.tuik.gov.trwww.turkisharchery.orgwww.turkkulturu.netwww.trt.net.tr

‹nternet Siteleri

www.aile.gov.trwww.akut.org.trwww.anadolumedeniyetlerimuzesi.gov.trwww.anayasa.gov.trwww.anceva.org.trwww.atam.gov.trwww.biltek.tubitak.gov.trwww.cu.edu.trwww.çanakkale.gov.trwww.depremeduyarliyiz.org.trwww.edirne.bel.trwww.edirne.gib.gov.trwww.gelenekselfed.gov.trwww.hkmo.org.trwww.kutuphane.tbmm.gov.trwww.kultur.gov.trwww.losev.org.trwww.meb.gov.trwww.meteor.gov.trwww.platformdergisi.net, 31 Mayıs 2008

Unutulan Manfletler, Ankara Ticaret Odası Yayınları, 2007.URAL, Serpil, A¤r›’dan Zelve’ye Anadolu Anlat›yor, SEV Matbaac›l›k ve Yay›nc›l›k, ‹stanbul, 1997.YAVUZ, Kudret Eren, Duygusal Zekâ Geliflimi, Ceceli Yayınları, Ankara, 2004.WATT, Fiona, Depremler ve Yanarda¤lar, TÜB‹TAK Yayınları, Ankara, 2006.Silahlı Kuvvetler Dergisi, Sayı: 392.TRT, “Aylık Radyo Televizyon Dergisi”, Mayıs, 2006, Sayı 204.TSE Öncü, “Türk Standartları Enstitüsü Çocuk Dergisi”, Nisan Mayıs Haziran, 2008, Sayı 46. YenimahalleAtatürk ‹lkö¤retim Okulu, “Atatürk’ün Çocukları”,Yıl 1, Sayı 1, Haziran, 2007.Hacettepe Sosyoekonomi Dergisi, Temmuz-Aral›k, 2009 say›s›.

Sabah gazetesi, 17 Nisan 2008Türkiye gazetesi, 11 Mayıs 2007Sabah gazetesi ‹nternet sitesi, 1 Aral›k 2005Zaman gazetesi ‹nternet sitesi, 28 Mayıs 2008Zaman gazetesi ‹nternet sitesi, 01 A¤ustos 2007Zaman gazetesi, 28 Aralık 2008Zaman gazetesi, 16 Ocak 2009Zaman gazetesi, 21 Ocak 2009Zaman gazetesi, 20 fiubat 2009Zaman gazetesi, 9 A¤ustos 2008Zaman gazetesi ‹nternet sitesi, 22 A¤ustos 2008

80

Çal›flma Kitab› Kaynakças›Kitap ve DergilerAtatürkçülük I. Kitap, Millî E¤itim Basımevi, ‹stanbul, 1997.‹NCE, Ahmet, Sosyal Bilgiler Ö¤retmen K›lavuz Kitab›, MEB Yay›nlar›, Ankara, 1998.ANGI, Hac›, Çocuk Gözüyle Atatürk, ‹kinci Bask›, Ang› Yay›nlar›, Ankara, 1973.DURAL, Baran, Atatürk’ün Liderlik S›rlar›, Okumufl Adam Yay›nlar›, ‹stanbul, 2004.K›z›lay ile Güvenli Yaflam› Ö¤reniyorum, Türkiye K›z›lay Derne¤i Yay›n›, Ankara, 2008.KÜR, ‹smet, An›lar›yla Atatürk, Bilge Yay›nlar›, ‹stanbul, 1993.SAKAO⁄LU, Saim, 101 Anadolu Efsanesi, Akça¤ Yay›nlar›, Ankara, 2004.YAVUZ, Kudret Eren, Duygusal Zekâ Geliflimi, Ceceli Yay›nlar›, Ankara, 2004.KOCATÜRK, Utkan, Atatürk’ün Fikir ve Düflünceleri, Atatürk Arafltırma Merkezi, Ankara, 2005.GazetelerHürriyet gazetesi, 23 Nisan 2006Sabah gazetesi, 4 fiubat 2009Silahl› Kuvvetler dergisinden gazete haberi, 9 fiubat 2007Zaman gazetesi, 21 Ocak 2009Sabah gazetesi, 28 Aral›k 2008Sabah gazetesi, 26 fiubat 2009Zaman gazetesi, 8 Kas›m 2009Sabah gazetesi, 27 Ocak 2010‹nternet Siteleriwww. haber7. internet sitesi, 7 A¤ustos 2008www.birgungazetesi internet sitesi, 7 Ekim 2008E¤itimaile ‹nternet sitesi (2 Aral›k 2008)www.kizilay.org.tr (1 fiubat 2010)www.sinopozelidare.gov.trwww.tuik.gov.tr

GÖRSEL KAYNAKÇADers Kitab›s.28, 29, 32, 47, 51, 52, 124, 144, 159, 161, 162 sayfalardaki Atatürk ile ilgili ve tarihî foto¤raflar,Atatürk Araflt›rma Merkezi Arflivi.s. 40, ‘asker u¤urlama” foto¤raf› Yeniy›ld›z gazetesi internet sitesi.s.101, itfaiye eri foto¤raf› www.kenthaber.coms.151, Belediye Meclisi foto¤raf›, Ankara Büyükflehir Belediyesi Foto¤raf Arflivi, Halil Pala.

Çal›flma Kitab›s. 22, Atatürk’ün Nüfus Cüzdan›, Atatürk Araflt›rma Merkezi Arflivi.

meb sosyal bilgiler 4.sınıf

Documents