download-thesis.com · web viewاز یک طرف آزادی در بیان عقاید و نظریات...

در کامل متن دانلودdownload-thesis.com

طباطبایی عالمه دانشگاه

سیاسی علوم و حقوق دانشکده

ارشد کارشناسی نامه پایان

عنوان: قانون به نگاهی با ارتداد خصوص در تقنینی جنایی سیاست بررسی

اسالمی مجازات

نگارنده:

......................

: راهنما استاد

مرادی دکترحسن آقای جناب

1392شهریور

http://download-thesis.com/


چکیده بین ه55ای کنوانس55یون و اساسی ق55انون در نظری55ات و عقاید بی55ان در آزادی ط55رف یک از

ک55ریم قران از آیاتی همچنین است پیوسته آنها به ایران خصوص این در که مختلفی الملی ق55وانین در ارت55داد ص55ریح انگ55اری جرم عدم دیگر طرف از ...." و دین فی اکراه "ال نظیر

است معنا این م55وهم مجازاتها و ج55رائم بودن قانونی اصل با آن ظاهری تنافی و موضوعه ق55انون26 م55اده و اساسی ق55انون167 اصل وج55ود ، لیکن باشد نمی ج55رم ارت55داد که

می تهدید را اس55المی جمه55وری حک55ومت ارت55داد انگاری جرم عدم که خطری و مطبوعات



مجازات قانون حکومت زمان در نموده وادار را تقنینی جنایی سیاست کنندگان تنظیم کند حص55ری بی55ان به توجه با و کرده انگاری جرم واضح غیر صورت به را ارتداد فعلی اسالمی

از تبعیت با گیرن55د. اما نظر در آن ب55رای تعزیر مج55ازات اس55المی مجازات قانون در حدود ق55انون تنظیم هنگ55ام ، هس55تند ارت55داد ب55ودن حد به قائل که فقه55ایی از دس55ته آن دی55دگاه واضح غ55یر صورت به و حد عنوان به ارتداد قانون این220 ماده در اسالمی های مجازات

یا است م55ذهب علیه ج55رایم از ارت55داد آیا که نست معل55وم اما است ش55ده انگ55اری ج55رمکشور. امنیت علیه جرایم

کلیدی: واژگان

جنایی سیاست – النبی - سب تعزیر- توهین– - حد آزادی

مطالب فهرست

عنوان...........................................................................................................................................................صفحه

مقدمه....................................................................................... ....................................................................1

بخش...................................................................................تمهیدی

....................................................4



اول: واژه مبحث...................................................................................شناسی

...............................5

در اول:ارتداد گفتارلغت..........................................................................................

..................................5

در : ارتداد دوم گفتاراصطالح......................................................................................

...............................6

در : ارتداد اول بندقرآن.........................................................................................

....................................6

در : ارتداد دوم بندروایات.......................................................................................

..................................11

کالم در : ارتداد سوم بندفقها.........................................................................................

.........................13

اسالم صدر در : ارتداد دوم مبحث............................................................................................15

عهد در اول: ارتداد گفتارپیامبر)ص(..................................................................................

.....................16

خالفت عهد در رده های : جنگ دوم گفتار21ابوبکر...................................................................................

خلفای عهد پایان تا : ارتداد سوم گفتار راشدین....................................................................................

26



ائمه عهد در : ارتداد چهارم گفتارمعصومین)ع(...............................................................................

......29

ماهیت حقوقی اول: بررسی فصل32................................................................................ارتداد

مجازات و جزایم بودن قانونی اصل و : ارتداد اول مبحث33........................................ها

واستدالل موافقین : عقیده اول گفتارآنها...........................................................................................

....33

واستدالل مخالفین : عقیده دوم گفتارآنها...........................................................................................

....35

: ارزیابی سوم گفتارنظرات.......................................................................................

.................................37

کیفر : ماهیت دوم مبحث،.....................................................................................ارتداد

...........39

حکم عنوان به ارتداد اول: کیفر گفتار حکومتی.....................................................................................

.39

حکم ماهوی : بررسی دوم گفتارمرتد..........................................................................................

............44



قتل صدور : فضای اول بند مرتد..........................................................................................

...................45

درباره کلی : قواعد دوم بند مرتد..........................................................................................

.................48

مختلف : شرایط سوم بند ارتداد........................................................................................

....................54

حکم تعزیری : ماهیت سوم مبحث59 ..............................................................................مرتد

»حد« در تعبير نگرفتن كار به: اول گفتار60.................................................................................. روايات

كيفر باره در فقها تعبيرات: دوم گفتار..........................................................................................مرتد

.60

در مرتد كيفر انعطافپذيرى: سوم گفتار.......................................................................................قرآن

61

در مرتد كيفر انعطافپذيرى: چهارم گفتار63................................................................................روايات

مشابه جرایم و : ارتداد سوم مبحث....................................................................................67



گفتاراول: بزهارتداد........................................................................................

.......................................67

اول: رکن بندقانونی......................................................................................

............................................67

: رکن دوم بندمادی.........................................................................................

..........................................71

: رکن سوم بندمعنوی.......................................................................................

........................................78

تعزیرات قانون در مقدسات به : توهین دوم گفتار..................................................................................79

اول: رکن بندقانونی......................................................................................

...........................................79

مادی : رکن دوم بند...............................................................................................

.................................79

: رکن سوم بندمعنوی................................... ...................................................

.......................................81



جنایی سیاست منظر از : ارتداد دوم فصل82..........................................................تقنینی

مقدمه.................................................. ....................................................................................................83

پاترنالیسم و : ارتداد اول مبحث87............................................................................. حقوقی

وحیطه اسالمی : حکومت اول گفتارخصوصی....................................................................................

...88

نالیزم )پاتر ساالری پدر و اسالمی :حکومت دوم گفتار90(حقوقی...........................................................

حکومت بودن ساالر پدر و : ارتداد سوم گفتار92اسالمی.........................................................................

: اول بندمقدمه.......................................................................................

...............................................92

سب و ارتداد الف-مقایسهالنبی.........................................................................................

..................95

سلمان ب-حکمرشدی.......................................................................................

....................................96



های : ویژگی دوم بندتوتالیتاریسم...............................................................................

........................99

ارتداد انگاری جرم با توتالیتاریسم : مقایسه سوم بند ......................................................................100

جنایی سیاست در تسامح و تساهل : نقش دوم مبحث101...............ارتداد تقنینی

و تساهل : تعریف اول گفتار........................................................................................تسامح

..................101

مرحله در دین سهولت : اصل دوم گفتار تقنین...................................................................................

102

ترجیح معیار عنوان به : سهولت سوم گفتار103فتوا.................................................................................

نتیجهگیری.........................................................................................

..................................................107

پیشنهاد...................................................................................... ...........................................................113

منابع........................................................................................................................................................114



مقدمه

مساله بیان

در مصرح عقاید بیان آزادی اصل بین ظاهرا که تضادی شدن روشن برای پژوهش این در است پیوسته آنها به ایران که المللی بین های کنوانسیون و اساسی قانون26 و24 اصل

جرایم بودن قانونی اصل و اسالمی های مجازات قانون231 و230 مواد و طرف یک از در اسالمی مجازات قانون11 ماده صدر و اساسی قانون169 اصل و مجازاتها و

در اساسی قانون167 اصل همچنین و ها مجازات و جرایم بودن قانونی خصوص به توجه با و باشد می ارتداد انگاری جرم تاریخی پیشینه بررسی مستلزم ارتداد خصوص

باشد،بررسی می شیعی فقه از برگرفته ایران اسالمی جمهوری قانونگذاری نظام اینکه مختلفی قوانین و اسالمی انقالب پیروزی از پس و اسالم صدر در ارتداد عینی های نمونه

از قبل نیز ) برخی است شده تصویب خصوص این در گریخته و جسته صورت به که شدن روشن است( به شده جایگزین دیگری مواد و اند شده حذف مجلس در تصویب

که صورتی در اینکه و ارتداد نبودن یا بودن جرم خصوص در ایران تقنینی جنایی سیاست جرم یا است مذهب علیه جرمی آیا و تعزیری یا است؟ حدی جرمی آیا باشد جرم ارتدادنمود خواهد کمک کشور امنیت علیه

می مطرح زیر سواالت آن در و است شده تنظیم نظری شیوه به که تحقیق این در باشد:



تحقیق: های سوال

حدود زمره ودر بوده جرم ارتداد اینکه در اسالمی فقهای آراء و فقهی برمنابع بنا -آیا1دارد؟ وجود نظر اتفاق شود می محسوب

است؟ سازگار فقهی رویکرد کدام با ارتداد قبال در ایران تقنینی جنایی -سیاست2

کند؟ می داللت ارتداد جرم عنوان به اعمالی چه -ارتکاب3

تحقیق: های فرضیه

بوده جرم اوال مسلمان،ارتداد فقهای اندیشه و برآراء مبنی اسالمی کیفری -درحقوق1میگردد. محسوب الهی حدود جزء ثانیا

عنوان به دین از حفاظت فقهی رویکرد با ارتداد قبال در ایران تقنینی جنایی -سیاست2دارد. مطابقت خمس ضروریات از یکی

اسالم دین از فرد بازگشت بر صراحت به که مطالبی بیان یا اعمال ارتکاب با -ارتداد3است. احراز نماید،قابل داللت

تحقیق: پیشینه

دارد وجود کتاب و مقاله قالب در فطری( تالیفاتی و )ملی آن انواع و ارتداد درخصوص سیاست خصوص در نگارنده باشد نمی ارتداد اصل که بحث مورد موضوع درخصوص ،اما

است. نکرده مشاهده ای مقاله و کتاب یا نامه ،پایان ارتداد تقنینی و جنایی

تحقیق: اهدف

این درقبال کیفری غیر یا کیفری تدابیر و ارتداد انگاری جرم یاعدم انگاری جرم بررسی و شناسایی تدابیر این قوت و ضعف نقاط و قانونی های خالء طریق ازاین موضوع،تا

شود. این ارایه ارتداد جهت در مناسب جنایی سیاست یک تدوین جهت در راهکارهایی سیاست واجرای تدوین زمینه در که مؤسساتی کلیه در تواند می این بر عالوه تحقیقگیرد. قرار استفاده مورد دارند نقش ایران جنایی



تحقیق: ساماندهی

ائمه پیامبر)ص(و سیره بررسی به اول بخش در میگردد؛ ارائه بخش دو در تحقیق عقیده آزادی و بیان آزادی بین تعارض بررسی و مفاهیم السالم( وتبین معصومین)علیهم

حد و ارتداد انگاری جرم مبانی دوم بخش .در پردازیم می ارتداد با بشری حقوق مفاهیم و گذاری قانون ،سیر ها مجازات و جرایم بودن قانونی اصل با آن،تعارض بودن تعزیر یا

قانون النبی،سیر ساب و مقدسات به توهین همچون مشابه عناوین ،بررسی ازنظر شده اتخاذ جنایی سیاست و خصوص این در اسالمی مجازات الیحه گذاری،بررسی

گذشت. خواهد



تمهیدی بخش

شناسی : واژه اول مبحث

: اول گفتار

لغت در ارتداد



و فیمت دینه عن منکم یرتدد من فرماید:»و می که است قرآنی ریشه دارای ارتداد واژه فیها هم النار اولئکاصحاب و اآلخره و الدنیا فی اعمالهم حبطت فاولئک کافر هو

بمیرد کفر و ارتداد حال در و برگردد اسالم از و شود مرتد ازشما کسی .»اگر1خالدون« آن در همیشه و آتش گرفتار آنان و است باطل و تباه آخرت و دنیا در کسانی چنین اعمالداشت«. خواهند اقامت

اتفاق ارتداد مفهوم و معنی در در فارس ابن اینکه کما دارد وجود نظر ایفاق تقریبا می ریخته مختلف های قالب در اندکه واژه یک دال«،ریشه و گوید:»راء می اللغة مقایس.2دهند می بازگشت و رجوع معنای شوندو

رده آن مصدر اسم و است رجوع همان است:ارتداد گفته نیز اللغة مصباح »جوهری«در کفر به یعنی شده مرتد است:»شخص آمده المنیر .درمصباح3باشد می راء کسر به

.«.4است ارتداد اسم رده و گرویده

شخص که است راهی به بازگشت رده و نویسد:»ارتداد می المفردات در اصفهانی راغب غیر و کفر مورد در ارتداد و رود می کار به کفر مورد در تنها رده منتهی است آمده آن از5است.« آن

اسم .رده شدن خارج اسالم مذهب از است عبارت است:»رده آمده دهخدا درلغتنامه از برگشتن ارتداد و شود می تلفظ فتح به معموال »را«است،ولی کسر به ارتداد از مصدر

واز کند مسلمانی ترک اسالم قبول از بعد که کسی به نیز شرع گویند. در را آن جزء و دین6باشد»مرتد«گویند.« برگشته اسالم

کفر به را خود که گویند می مرتد روی ازآن را گوید:»مرتد می اللغة درمقیاس فارس .ابن از رجوع و بازگشت از است عبارت ارتداد فوق مراتب به عنایت با7گرداند.« برمی خویش

»مرتد«گویند. را کننده رجوع اسالم،و

1 217 بقره،ایه سوره ?

2 386،ص2اللغة،ج مقیاس فارس،معجم ابن ?

3 473،ص2اللغة،ج جوهری،صحاح ?

4 للرافعی الکبیر الشرح غریب المنیرفی فیومی،المصباح ?

5 القران غریب فی راغب،المفردات ?

6 ،لغتنامه اکبر دهخدا،علی ?

7 386،ص2اللغة،ج فارس،معجم،مقای ابن ?



: دوم گفتار

اصطالح در ارتداد

قرآن در اول:ارتداد بند

دینه عن منکم یرتدد من و استطاعوا ان دینکم عن یردوکم حتی یقاتلونکم یزالون -»وال1 فیها هم النار اصحاب اولئک و اآلخرة و الدنیا فی اعمالهم حبطت فاولئک کافر هو و فیمت

از را شما بتوانند اگر آنکه تا کنند نبرد شمامسلمانان با پیوسته .کافران8خالدون« تا باشد کفر حال در و برگردد خود دین از ازشما که هر ،پس برگردانند خود دین

آن در اند جهنم اهل آنان و گردد باطل و تباه آخرت و دنیا در اشخاصی چنین ،اعمال بمیرد سریه مورد در آیه :»این اند گفته مذکور آیه نزول شأن بود. در خواهند معذب همیشه اسالم پیامبر بدر، جنگ از :پیش که بود چنین .جریان9است شده نازل جحش بن عبدالله به نمود، وی همراه را مهاجران از نفر هشت و داد او به ای نامه طلبید را جحش عبدالله

کند. او عمل آن طبق و بگشاید را نامه پیمود را راه روز دو که آن پس داد فرمان او کردی باز را نامه که آن از یافت: پس چنین و گشود را نامه طریق طی روز دو از پس

و بگیر نظر زیر را قریش وضع آنجا در و برو طائف(پیش و مکه بین )زمینی نخله تا : کرد اضافه و نمود نقل همراهانش به را جریان .عبدلله بده گزارش ما به را جریان آماده هرکس است. بنابرین کرده منع راه این در شما ساختن مجبور از مرا پیامبر

به که کردند.هنگامی حرکت او با گردند. همه باز دیگران و بیایید من با است شهادت آن حضرمی«در بن که»عمرو کردند برخورد قریش از ای قافله به »نخله« رسیدند

مشورت به آنها با حمله مورد حرام( بود،در ماهای از رجب)یکی آخر روز بود. چون خواهند حرم محیط ،وارد برداریم دست آنها از امروز اگر گفتند انها از پرداختند. بعضی

کردند:»عمرو حمله آنان به شجاعانه شد.سرانجام آنان متعرض توان نمی دیگر و شد آنان به آوردند. پیامبر پیامبر نزد اسیر نفر دو با را قافله و کشتند « را خضرمی بن

در دخالتی و کنید نبرد حرام های ماه در که بودم نداده دستور شما به فرمود: من و پرداختند آنان سرزنش به مسلمانان و شدند ناراحت نکرد.مجاهدان اسیران و غنائم

8 217 آیه بقره سوره ?

9 67،ص2نمونه،ج شیرازی،ناصر،تفسیر مکارم ?



حرام های ماه در را خونریزی و محمد)ص(جنگ که گشودند طعنه به زبان نیز مشرکان بن عبدالله شد نازل آیه این اینکه از شد. پس نازل فوق آیه هنگام این شمرده. در ،حالل و اند کرده کوشش جهاد ثواب درک برای راه این در که کردند ابراز همراهانش و جحش

الذین و آمنو الذین )ان دوم آیه نه؟ یا دارند را مجاهدان اجر آیا که پرسیدند پیامبر ازگردید.« هاجروا....(نازل

در جهاد به مربوط سوأالت به گویی پاسخ درصدد آیه خواندیم نزول شأن در طورکه همان تحت مبادا دهدکه می قرار خطاب را مسلمانان آیه انتهای در اما است حرام های ماه

دائما مشرکان که دهد می باش بیدار آنان به و گیرید قرار مشرکان سوء تبلیغات تأثیر هر که فرماید می خطر اعالم برگردانند. سچس اسالم از بتوانند اگر را شما که درصددند

را نیکش اعمال تمام کفر این و بمیرد کافر وهمچنان برگردد اسالم از مسلمانان از کدام عذاب در همواره دلیل همین به و سازد می خاصیت بی و باطل جهان آن و جهان این در

. بود خواهد الهی

فتنقلبوا ادبارکم علی ترتدوا ال و لکم الله کتب التی المقدسه االرض ادخلوا قوم .»یا2 داخل کرده مقرر شما سرنوشت در خدا که مقدسی سرزمین به قوم .ای10خاسرین«

شوید. زیانکار که نکنید خدا حکم به پشت و شوید

و فکری ارتداد بحث به ارتباطی و است السالم علیه موسی قوم به مربوط آیه این مقدس سرزمین وارد تا داد دستور آنان به موسی حضرت وقتی زیرا ندارد عقیدتی

ستمگر و قاهر و مقتدر گروهی مقدس سرزمین آن گفتند: » در کرده تمرد شوند،آنان که این از را آنان آیه شد« که نخواهیم داخل ما نروند بیرون آنجا از آنها تا هرگز و هستند

در و دارد می حذر بر بازگردند فرعون سلطه از نجات و موسی بعثت از قبل دوران بهشود. می مربوط ارتداد لغوی بحث به واقع

اذلة یحبونه و یحبهم بقوما الله یأتی فسوف دینه عن منکم یرتد من آمنوا الذین ایها .»یا3 ذالک الئم لومة یخافون وال الله سبیل فی یجاهدون الکافرین علی اعزة المومنین علی

مرتد خود دین از شما از که هر ایمان اهل «.ای11علیم واسع الله و یشاء من یأتیه الله فضل10 21 آیه مائده سوره ?

11 54 همان،آیه ?



به نسبت و دارند دوست را خدا نیز آنها و دارد دوست که را قومی خدا زودی به شود در که انگیزد می بر اسالم نصرت به اند، مقتدر و فراز سر ن کافرا به و فروتن مؤمنان

خدا فضل است ندارند. این باک احدی نکوهش و مالمت از دین راه در و کنند جهاد خدا راه که هر احوال بر و است نامنتهای و وسیع رحمت را خدا و کند عطا خواهد را که هر

داناست. دارد را آن استحقاق

من انسهم عند من حسدا کفارا ایمانکم بعد من یردونکم لو الکتاب اهل من کثیر .»ود4 .12قدیر« شی کل علی الله ان بامره الله یأتی حتی واصفحوا فاعفوا الحق لهم تبین ما بعد

به برگردانند کفر به ایمانتان از را شما که دارند آن میل و آرزو کتاب اهل از بسیاری اگر گردید. پس آشکار آنها بر حق آنکه از بعد برند، شما ایمان بر که حسدی سبب

خدا» فرمان که هنگامی تا کنید مدارا و درگذرید رسید ستمی مسلمین شما به آنها ازتواناست. و قادر چیز هر بر خدا البته که صلح« برسد یا جنگ به

املی و لهم سول الشیطان الهدی لهم تبین ما بعد من ادبارهم علی ارتدوا الذین .»ان5 مرتد و کرده پشت دین به باز آنها بر هدایت راه شدن بیان از پس که « آنان13لهم

فریبشان دراز های آرزو و آمال به و ساخت گر جلوه نظرشان در را کفر شیطان شدند،داد.

بالکفر شرح من لکن باالیمان تطمئن قلبه اکره من اال ایمانه بعد من بالله کفر .»من6 ایمان خدا به آنکه از بعد « هرکس14عظیم عذاب لهم و الله من غضب فعلیهم صدرا صادق ایمان در ودلش شود کافر اجبار روی از زبان به آنکه نه شد کافر باز آورده گشت کفر ظلمت به آکنده دلش نفس هوای و رغبت و رضا با و اختیار با بلکه باشد،

،سمیه یاسر درباره آیه بود. این خواهد دوزخ سخت عذاب خداو غضب و خشم آنها ،بر به پیامبر هجرت از پس که است پیامبر اصحاب از دیگر برخی و بالل ،عمار،صهیب،

و یاسر شکنجه اثر در که شدند شکنجه و دستگیر مکه، مشرکین توسط مدینه به نتیجه در و کنند تحمل را ها شکنجه نتوانست عمار ،اما رسیدند شهادت به سمیه

مدینه به و شد آزاد وقتی و داد تن بود، ها بت از تمجید و پیامبر سب که آنان خواسته12 109 بقره،آیه سوره ?

13 25 محمد)ص(آیه سوره ?

14 106 نحل،آیه سوره ?



در کردی می سب که پرسید:وقتی رسید. حضرت پیامبر حضور به ناراحت بسیار آمد گذشت؟ می چه تو قلب تبرئه را عمار و شد نازل . آیه بودم متاثر و ناراحت گفت: شدیداکرد.

البینات جاءهم و حق الرسول ان شهدوا ایمانهمو بعد کفروا قوما الله یهدی .»کیف7 بعد سرکشی و عناد راه از که را گروهی خداوند «چگونه15الظالمین القوم الیهدی والله

به شدند کافر باز ، روشن ادۀ�له از بعد و رسول راستی به گواهی و خدا به ایمان ازکرد. نخواهد سعادت«هدایت را را»به ستمکاران گروه هرگز خدا کند؟ هدایت راست راه

ال و لهم لیغفر الله یکن لم کفرا ازدادوا ثم کفروا ثم آمنوا ثم کفروا ثم آمنوا الذین .»ان8 ،دگر گرویده باز و شدند کافر سپس آوردند ایمان نخست که « آنان16سبیال لیهدیهم

راهی به و بخشید نخواهد خدا را ،اینان فزودند خود کفر بر پس ورزیدند کفر بازفرمود. نخواهد هدایت

کفر سپس شوند مسلمان سیاسی های انگیزه با گروهی و باندی صورت به که کسانی فکری واقع،ارتداد گیرند،در پیش در کفر راه مجددا و آورند اسالم دیگر بار برای و ورزنددارند. سیاسی ارتداد بلکه ندارند

ینالوا لم بما هموا و اسالمهم بعد کفروا و الکفر کلمة قالوا لقد و قالوا ما بالله .»یحلفون9 یعذبهم یتولوا ان و لهم خیرا یک یتوبوا فان فضله من رسوله و الله اغنهم ان اال نقموا ما و

قسم « منافقان17نصیر ال و ولی االرض فی مالهم و اآلخرة و الدنیا فی الیما عذاب الله کفر سخن البته نیست چنین ، اند نیاورده زبان بر کفر حرف که کنند می یاد خدا به

، گماشتند نشدند آن بر موفق آنجه بر همت و شدند کافر اسالم اظهار از پس گفته جای به نشدند. آنها موفق ولی او، دین در فساد گونه هر و او اخراج و رسول قتل بر همت و انتقام پی در گویند شکر شد آنها نصیب رسول و فضل به که بینیازی آن از آنکه

خدا از روی اگر و است بهتر آنها بر کنند توبه باز اگر هم اکنون و برامدند دشمنی

15 86 عمرن،آیه آل سوره ?

16 137 نساء،آیه سوره ?

17 74 توبه،آیه سوره ?



خواهد معذب آخرت و دنیا در دردناک عذاب به را آنها آخرت و دنیا در خدا ، بگردانندداشت. نخواهند خود بر یاوری و دار دوست نفر یک زمین روی همه در دیگر و فرمود

از بعضی دهد می نشان آنها همه که شده نقل مختلفی روایات آیه این نزول شأن درباره شدن فاش از پس و بودند پیامبر)ص(گفته و اسالم درباره ای زننده مطالب منافقان

ضد بر ای توطئه همچنین و اند نگفته چیزی که کردند یاد دروغ ،سوگند اسرارشانگردید. خنثی که بودند پیامبر)ص( چیده

اما ، است شده استعمال دین از بازگشت معنی »رد« به ماده قرآن در که باوجودی الاقل و کیفری مختلف های زمینه در ، او به مربوط فرعی احکام از یک هیچ مستقیما

اقسام از یکی ارتداد ، آمد آیات بررسی در که همانگونه . اما است نشده بیان حقوقی جاری نیز او بر ، دارد وجود کفر خصوص در که دستوراتی همه است ممکن و است کفر

بر که است این به منوط مرتد، درباره کفار مطلق به مربوط احکام . اجرای سازیم کفار مزلق احکام از جدای مستقلی احکام ، سنت و کتاب در ارتداد خاص و ویژه عنوان

. باشد نشده بار

دوم بند

روایات در ارتداد

تفاوت این و دارد وجود تفاوت موارد از بسیاری در روایات در ارتداد و قرآن در ارتداد بین در اما است تشخیص قابل روشنی به آنها معانی و نزول شأن و قرآنی آیات در تعمق با ها

از استفاده بدون نیز قرآن از آیاتی در که گونه اند.همان منطبق نیز موارد از برخیروایات: به اجمالی است.نگاهی شده اشاره آن معنای به ارتداد لفظ مشتقات

کفر و االسالم عن رغب من مرتد؟فقال جعفر)ع(عن ابا سألت قال مسلم بن محمد »عن :از که است آمده مسلم بن محمد صحیحه روایت «.در18اسالمه بعد محمدا علی انزل بما

اسالم از که است :مرتدکسی فرمود ،حضرت پرسیدم را مرتد )ع(معنی باقر محمد امام کفر ، آورد ایمان آنکه از بعد شده نازل خدا پیامبر بر آنچه به و کرده اعراض

18 3،حدیث544،ص1،باب18الشریعه،ج تحصیل الی الشیعه الحر،وسائل الحسن بن عاملی،محمد ?



از و شده مبدل شرعی فقهی اصطالح یک به مرتد روایت این مطابق هذا بورزد.علیآن. به آوردن ایمان از بعد اسالم از برگشت یعنی شرعی دیدگاه

و است اعراض معنی به شود کلمه» رغب« با»عن«متعدی هرگاه عرب لغت در چون و علم روی از اعراض و انکار باید طبعا آمده پوشانده یعنی ستر معنی به »کفر« نیز

باشد. آن حقانیت و دین به نسبت آگاهی

کذب و نبوته مرسال نبیا جحد : من قال حدیث فی جعفر ابی عن مسلم بن محمد .»عن2 جحد من فقال ؟ حاله ما منکم االمام جحد من ارأیت فقلت قال مباح فدمه الله من اماما

.19االسالم عن مرتد کافر فهو دینه من و منه بری و

نبوت که فرمود: کسی حضرت که کند می نقل السالم علیه باقر امام از مسلم بن محمد منکر که :کسی پرسیدم گوید می .راوی است مباح خونش کند انکار را مرسلی پیامبر

از که گردد امامی منکر که فرمود: کسی ؟ است حالی چه در )امامان(باشد شما امامت می شمرده اسالم از مرتد و بوده کافر جوید، بیزاری او دین و او واز شده تعیین خدا سوی

شود:

بین مسلم : کل یقول السالم علیه عبدالله ابا سمعت قال السباطی عمار .»عن3 و منهم ذلک سمع لمن مباح دمه فان کذبه و نبوته محمد جهد و اسالم عن ارتد مسلمین

زوجها عنها المتوفی عدة امرأته تعتد و ورثته علی مال یقسم و ارتداد یوم منه بائنة امراته السالم علیه صادق امام : از گوید می سباطی عمار20.« یستتیبه یقتله ان االمام علی و

نبوت منکر و گردد بر اسالم از که مسلمین از مسلمانی :هر فرمود می که شنیدم بشنود را سخنان این که کسی هر بر را خونش ، کند تکذیب را واو شده اسالم پیامبر می تقسیم اش ورثه بین اموالش و شده جدا او از زنش ، ارتداد مجرد به و است مباح از و بکشد را او که است الزم امام بر و دارد می نگه وفات عده باید همسرش و شود

. نخواهد توبه او

تغییر صرف ارتداد احکام موضوع شده ذکر روایات در شود می مشاهده که همانگونه باشد اسالم حقانیت به علم با همراه ک است انکاری بلکه نیست عقیده

19 544،ص18 ،ج همان ?

20 545،ص همان ?



سوم بند

فقها کلمات در ارتداد

او اسالم که مسلمانی شدن کافر از است عبارت :ارتداد گوید می مرتد تعریف در حنیفه باشد آن احکام به التزام اسالم ارکان بر آگاهی از پس و اختیار روی از و شهادتین با گوید: می قمی میرزای22. االیمان بعد الکفر الردةهی حقیقته گوید: ان می مرتضی .سید21

کند اقرار اینکه به شود می حاصل آن و اسالم از بعد شدن کافر از است عبارت ارتداد زندقه و ،ارتداد اصلی قسم به را کفر طوسی .شیخ 23شدم خارج اسالم دین از من که

و آمده دنیا به کافر ومادر پدر از که است کسی اصلی گوید: کافر می و کرده تقسیم شود مسلمان گفته شهادتین زمان هر کافری چنین ندارد اسالمی سابقه گونه هیچ

از بعد کفر دارند.ارتداد نظر اتفاق اسالمی اندیشمندان امر این در و است قبول ،اسالمشان بهد بوده کافر اصل در یا و گشته مرتد سپس بوده مسلمان اصل در خواه است ایمان24باشد. برگشته اسالم از دباره آورده ایمان

می خالف کتاب در ولی است نکرده معنی کتاب این در را زندیق طوسی شیخ گرچه کند. می اسالم اظهار دروغ به و بوده کافر واقع در که کسی از است عبارت گوید: زندیق

به و کند می پنهان را خود کفر که است کسی » زندیق که است آمده العقوبه کتاب در25است دروغ دهد می بروز اسالم از که هایی نشانه و دهد می جلوه مومن را خود ظاهر

ای گونه به گویند را ایمان از پس کفر شعار نمودن آشکار گوید:ارتداد می حلبی ابوصالح زنا، حرمت نماز،زکات، همانند او دین مسلمات از امری یا اکرم پیامبر انکار موجب که

باشد همراه علمی استدالل با اگر دین امور از امری به کفر و... گردد.اما خمر شرب مورد در ارتداد صورت این در اینها، مانند و امامت انکار یا تشبیه یا یا جبر به اعتقاد همانند

26است. کفر نفسه فی انکاری چنین هرچند نیست، صادق او

21 422،ص5،ج االربعه المذاهب علی ،الفقه الرحمان ،عبد جزیری ?

22 22،ص23الفقهیه،ج الینابیع السلسله الهدی،االنتصار،در مرتضی،علم سید ?

23 7442،ص2الشتات،ج ابوالقاسم،جامع قمی،میرزا ?

24 169،ص31الفقهیه،ج الینابیع السلسلة االمامیهفدر فقه فی ،المبسوط جعفر طوسی،ابی ?

25 158زهره،محمد،العقوبة،ص ابو ?

26 1،31الفقه،صص فی حلبی،ابصالح،الکافی ?



شعار واظهار ارتداد،ابراز -مالک1شود: می استنتاج اهمیت حایز نکته دو تعریف این از طور به که نظری مسائل -در2چیزی. به اعتقاد یاعدم اعتقاد صرف نه است کفرآمیز نیست صادق ارتداد شود می پیدا ای مسئله به استدالل،اعتقاد و بحث طریق از طبیعیباشد. دین ضروری انکار گرچه

و التعالی بالله الکفر یظهر ان هو و نویسد: »ارتداد می ارتداد تعریف در دشتی صهر است عبارت «ارتداد27التصدیق بعداظهار دینه من العلمه و فرضه به نعم بما الجحد برسوله

چیز، آن است آگاه کننده انکار شخص که چیزی انکار و رسول و خدا به آمیز کفر اظهار ازاست. کرده تصدیق را آن زبان به نیز او و بوده دین

- انکار2است کفر اعالم و اظهار ارتداد - مالک1: دارد وجود نکته دو نیز تعریف این در خود که است کسی جاحد و تجاهل سر از انکار از است باشد. »جحد«عبارت جاحدانه باید را آن دیگر انگیزه یا عناد روی از است معتقد آن به قلبا که را چیزی و زده نادانی به را

28علمه.« مع انکره حقه القاموس:جحد فی العلم.قال مع االنکار هو الجحد .»ان کند انکار

.

: دوم مبحث

اسالم صدر در ارتداد

تاریخی کاوش دستاورد است آن پیشینه از آگاهی مرهون ارتداد موضوع دقیق شناخت آوردن بدست در ثانیا کند؛ روشن و منقح را حکم موضوع تواند: اوال، می مرتد و ارتداد در

می نشان را شواهدی و قرائن باشد، داشته تواند می که متعددی فروع با ارتداد احکام شود معلوم اگر مثال بود معتقد کامال خود استنباط به توان نمی آنان به توجه بدون که دهد

باشد برداشته اسالم به عقیده از دست صرفا که است نبوده کسی مرتد تاریخی نظر از27 171،ص9الفقه،ج الینابیع السلسلة الشریعه،در لمصباح الشیعة صهرشتی،اصباح ?

28 313،ص5الفقهیه،ج میرزاحسن،القواعد بجنوردی،سید ?



این در است بوده همراه او با خارجی وقوع در همواره هم دیگری مفاهیم و عناوین بلکه باشد. و عقیده تغیر صرف برای نظر مورد احکام که کرد تردید توان می حداقل صورت

فقهای نظریات از منبعث اسالمی جمهوری نظام در انگاری جرم اینکه به باتوجه نیز تاریخی عقبه بررسی باشد می ثانویه احکام و مملکتی مصالح گرفتن نظر در با امامیه مفید بسیار گذار قانون دید و موضوع این بر حاکم جنایی سیاست شدن روشن در ارتداد

خواهدبود.

ائمه و راشدین خلفای زمان و اکرم)ص( آغاز پیامبر دوره از را سخن ترتیب بدین حسن امام ماهه چند دوره از پس اینکه به باعنایت کنیم می معصومین)ع(پیگیری

توسط غالبا زمان آن تاریخی منابع و بوده عباسیان بعد و امویان اختیار در )ع(حکومت و آنان شده درج تاریخی کتب البالی از را موارد ناچار به است شده نگاشته سنت اهل

ائمه عهد از بعد که این به توجه با و ایم نموده استخراج شیعی کتب سایر معنی به حکومتی نطام ایران اسالمی انقالب پیروزی از قبل السالم( تا معصومین)علیهم

.نهایتا است نشده بررسی زمانی فاصله این تحقیق این در است، نبوده اسالمی کلمهایم. کرده بررسی ایران اسالمی جمهوری نظام در ارتداد

پیامبر)ص( عهد در اول: ارتداد گفتار

گرچه اسالم از بازگشت که دهد می پیامبر)ص(نشان عصر در ارتداد تاریخی بررسی ابوسفیان بین که گفتگویی است. در نبوده فراگیر و رایج چندان اما است، افتاده اتفاق یکی وی است، رفته روم قیصر اسالم(و دشمنان از یکی عنوان اسالم،) به اظهار از پیش

نمی جدا آن از اسالم به گرویدن از پس که است دانسته این را مسلمانان های ویژگی از های گزارش در که دارد وجود نفر چندین نام پیامبر تاریخ در بررسی با29شوند

است: رفته آنان ارتداد از پیامبر)ص( سخن دوران از تاریخی

29029 292،ص2،ج1983 والملوک،بیروت-ااعلمی االمم طبری:تاریخ



مغره بن فاکة بن قیس -ابو4ربیعة ابی بن - عیاش3 مغیره بن -ولید2هشام بن -سلمة1-8سرح ابی بن سعد بن -عبدالله7اسود زمعةبن بن -حارث6 حجاج بن منبه بن -عاص5

بن -هشام11رئاب بن جحش بن -عبدالله10خلف ابن امیة بن -علی9اخطل بن عبدالله-سارة. 14صبابة بن -مقیس13مغیرة بن ولید بن -ابوقیس12وائل عاصبن

دنیا از مرتد نیز اینان همه همچنانکه ندارند، نظر اتفاق افراد این ارتداد بر مورخان همه منافاتی البته که30اند شده شمرده هم صحابه خیار از اینان از برخی .برعکس اند نرفته

قریش آزار و فشار تحت اینان غالب ندارد.ارتداد هم زمان از ای بره در آنان ارتداد با به هشام .ابن31است شده به)) افتتان((یاد آن از تاریخی متون در که است شده گزارش

هجرت از پیش که میکند ذکر جوانانی را فوق افراد از نفر پنج اسحاق ابن از نفل پدران حبس و فشار تحت هجرت از پس اما اند؛ آورده اسالم مکه در مدینه پیامبر)ص( به

مشرکان کنار در بدر جنگ در و اند برگشته خود دین از آنان اتفان به خود قبیله افراد و بن قیس -ابو2اسعد بن زمرة بن -حارث1از: عبارتند افراد شدند. این کشته و جنگیدند

بن منبه بن -عاص5خلف امیةبن بن -علی4مغیره بن ولید بن -ابوقیس3مغیره بن فاکة قالوا انفسهم ظالمی المالئکة توفیهم الذین :»ان نساء سوره97 میگویدآیم حجاج.وی

فیها فتهاجروا واسعة الله ارض تکن الم قالوا االرض فی مستضعفین کنا قالوا کنتم فیم32است شده نازل همینان مصیرا((درباره ساءت و جهنم مأویهم فاولئک

عمومی عفو و مکه فتح از پس که اند کسانی لیست در فوق نامبردگان از دیگر برخی و و اند شده استثنا بخشودگی ،از اسالم علیه افروزان جنگ و دشمنان درباره پیامبر،-1از: عبارتند اند بوده مرتدین از همگی که افراد است.این شده صادر آنان قتل دستور بنی - سارة)ازکنیزان4صبابة بن -مقیس3اخطل بن -عبدالله2سرح ابی سعد بن عبداله

عبدالمطلب(.

است ای دسته آن از دارد. وی دیگر ای ،قصه مرتدان از یکی ، رئاب بن جحش بن عبدالله چنین را دسته این هشام جستند. ابن بیزاری پرستی بت پیامبر)ص(از بعثت از پیش که

بن رئاب...،عثمان بن جحش بن اسد...،عبدالله بن نوفل بن است: ورقة کرده شمارش30. )پاورقی(6،ص2السیرةالنبویه،ج ?

295،ص2همان،ج 3132. 294همان،ص ?



که اند گفته را عبدالله فقط بعثت از نفیل... .پس بن عمرو بن زید اسد...و بن حویرث درآنجا اما گرفت قرار حبشه به مهاجرین زمره در اسالم از پس آورد. عبدالله اسالم

حبشه به که مسلمانانی مقابل در وی گویند گشت.می جدا اسالم از کردو اختیار نصرانیت به که دانست می هدایتی را آن . و کرد می افتخار خود نصرانیت به بودند کرده مهاجرت

بصیرت هنوز که دانست می راهانی نایافته را مسلمانان .و است کرده پیدا بصیرت آن33اند نیافته

بن عمر به حدس به مستند ظاهرا وائل بن عاص بن هشام و ربیعه ابی بن عیاش ارتداد از هجرت از پیش مکه در که نفر دو این گویند: با می که است نقل وی .از است خطاب

حاضر قرار سر عیاش و داشتیم.من مدینه به هجرت قرار اند، بوده اسالم به گروندگان مدینه به عیاش با بیاید.وقتی ما همراه نتوانست و درآمد دشمن حبس به شدیم،اماهشام

با مادرش نذر بهانه به و فریفتند را بودند،او ماآمده پی از که او خویشان از نفر آمدیم،دو گفتیم می و کردیم می سرزنش را عیاش و ماهشام گوید می بردند.عمر مکه به خود

وقتی اینکه تا پذیرد نمی را اند برگشته خود دین از شکنجه زیر که را کسانی توبه خداوندکرد: نازل باره این در را آیات این خداوند کرد هجرت مدینه به پیامبر

الذنوب یغفر الله ان الله رحمة من تقنطوا ال انفسهم علی اسرفوا الذین عبادی یا »قل ثم العذاب یاتیکم ان قبل من له واسلموا ربکم الی انیبوا *و الرحیم الغفور هو انه جمیعا

ال انتم و بغتة العذاب یاتیکم ان قبل من ربکم من انزل ما احسن تبعوا *و التنصرون ناامید خدا رحمت از هرپز بگو کردند نفس بر اسراف که بندگانم .بدان34تشعرون

مهربان و بخشنده بسیار او که بخشید خواهد را شنا گناهان همه خدا البته نباشید آن از پیش شوید او امر وتسلیم گردید باز انابه و توبه به خود خدای درگاه به و است

بر که را کتابی دستور بهترین و نیابید نصرت زمان آن هیچ و رسد فرا خدا قهر عذاب که به حق قهر عذاب ناگهانی آنکه از پیش کنید پیروی است شده نازل خدا جانب از شمانباشید«. آگاه شما و آید فرود شما بر گناهان کیفر

33 238،ص همان ?

34 53-55زمر/ ?



مدینه پیامبر)ص( به هجرت از پس هشام و گوید،عیاش می نقل این از پس هشام ابن صحابه از یکی توسط ایشان دستور به اینکه تا بودند قریش محبوس مکه در هنوز

که است این از حاکی نقل این ظاهر آمدند مدینه به شدندو داده فراری مکه از مخفیانهبودند. برنداشته اسالم از دست دو آن

فرض بر 35است شده گزارش کلبی از نقل به مغیره بن ولید و هشام سلمةبن ارتداد ناشی دو این به ارتداد نسبت رسد می نظر باشد،به واقع با مطابق او گزارش اینکه

در سعد ابن سخنان احتمال شاهداین باشد مکه مشرکان نزد آنان گرفتاری از مکه در که بود کسانی نخستین از هشام سلمةبن گوید می است. وی دو این طبقات،درباره

ولی بازگشت مکه به حبشه از است.آنگاه بوده هم حبشه به مهاجرین از و آورد اسالم گوید می سعد داد. ابن قرار تشنگی و گرسنگی آزار تحت و کرد زندانی را او ابوجهل

بودند گرفتار مکه در که مستضعفانی همه و ،ولید ربیع ابی بن وی،عیاش برای پیامبر چنگ از شد موفق سلمه خندق جنگ از پس اینکه .تا کرد می دعا نماز هر از پس

رومیان با جنگ عمر،هنگام خالفت ابتدای در وی )ص( بپیوندد پیامبر به بگریزدو مشرکین36است شده کشده

اسارت به وی نبرد این است.در برنداشته دست شرک از بدر مغیره،تاجنگ بن ولید اما را واو پردازند می او برای را سنگینی فدیه مشرکان از برخی آید. وقتی درمی مسلمانان

پیامبر)ص( اکرم به مدینه ودر کند می فرار آنان چنک از راه در وی برند می مکه به باخود خو همبند یار دو و رود می مکه به پیامبر)ص(مخفیانه جانب از که پیوندد.هموست می

37آورد می مدینه به و رهاند می نیز را ربیعه بن عیاش و هشام سلمةبن یعنی

35 282،ص1اسالم،ج سیاسی جعفریان،تاریخ رسول ?

36 130،ص4تا،ج بیروت-دارصادربی الکبری، الطبقات ?

37. 133-131همان،صص ?



جامعه در مختلفى آثار و گوناگون ابعاد داراى عقيده، تغيير بخش در عقيده، آزادى را موضوع اسالم، دين در باشد. آنچه بىتفاوت نمىتواند آن به نسبت آيينى هيچ كه است

جمعى« و »هويت مبناى دين، كه است آن مىسازد، برخوردار مضاعفى اهميت از جز و جزايى مالى، امور خانوادگى، روابط در و است مسلمانان اجتماعى پيوندهاى

و نكاح ارث، طهارت، زمينه در اسالم، حقوقى قوانين دارد. در مستقيم تأثير آنها، به كننده تعيين عامل دين پيوسته ديگر، ابواب بسيارى و قصاص، و حدود طالق، هويت از عادى »شهروندى« مقولهاى دينى، حكومت و دينى جامعه در و مىآيد حساب

اصلى شرط عنوان »مذهب« به نيز جامعه مديريت در كه عالوه نيست. به دينى دارد. تعيينكننده سهم آنان فعاليتهاى و برنامهها به سمتدهنده عنوان به نيز و دولتمردان

مسلمانان در معنويت و تربيت اصلى منبع اسالمى، و دينى اعتقاد آنكه از گذشتهمىكند. اسالمى« ارتزاق »عقيده از كه است »اخالق« شاخهاى و مىشود شمرده

اسالم، از روىگردانى و ارتداد اساس، اين بر نمىآيد، حساب به عقيده تغيير صرفا شخص سياسى و اجتماعى پيوندهاى همه فكرى، و روحى ابعاد كليه آن، اثر در بلكه قبيل از زندگى در ديگرى عامل هيچ تغيير با عميق دگرگونى اين مىشود. و بحران دچارنيست. مقايسه قابل جنسيت يا مليت

با كه كنيم ضميمه هم را اسالمى دولت و جامعه از بيرون عوامل اينجا در اگر به را آنان مسلمانان، بر سلطهجويى و توسعهطلبى انگيزه به و سياسى خاص اهداف



و شده، افزون موضوع اهميت مىكنند، تحريك و ترغيب خود آيين از بازگشتنمىرسد. نظر به معقول هرگز آن برابر در چشمپوشى

و اعتقادى پژوهشهاى محدوديت« در »ايجاد با »ارتداد« هرگز از ممانعت البته پژوهش آزادى زيرا ندارد، تالزم دينى، گفتگوهاى يافتن ميدان و فكرى پرسشهاى طرح كيفر اطهار)ع( بر ائمه خدا)ص( و رسول كه عصرى همان در و بوده اسالم قبول مورد

فراهم پژوهشگران براى هم را آزاد گفتگوى و بحث زمينه مىورزيدند، تأكيد مرتدانمىكردند. برخوردار كامل امنيت و آزادى از را آنان و مىآوردند

اسالم آيا كه است آن است، تحقيق شايسته كه مرتد حكم زمينه در اصلى مسأله همه براى و گوناگون، ادوار و اعصار در و فرهنگى، و اجتماعى مختلف شرايط براى

مرتد به »حد« نسبت عنوان به را واحدى ثابت« و »حكم محيطها، همه در و اشخاص مصلحت تشخيص از فارغ كه است كرده موظف را اسالمى حاكم و »مقرر« نموده

گوناگون عوامل به بايد مرتدان مجازات در يا بپردازد، آن اجراى به اسالمى، جامعه عوامل شخص، فكرى اوضاع گرفتن نظر در با است مكلف مسلمين امام و كرد توجه

مسايل بسيارى و ارتداد آمدن پديد انگيزههاى او، انحراف پىآمدهاى وى، بر تأثيرگذار نسبت فرهنگ، و سياست جامعه، وضع از صحيح درك با و ديگر، فرهنگى و اجتماعى

از ارتداد با برخورد در خدا، رسول آيا و كند؟ تصميمگيرى آن نوع و مجازات، اصل به از حضرت آن يا و مىداد كيفر را الهى« مرتدان »اجراى« »حكم »ابالغ« و موضع به را آن و حكم« پرداخته »جعل به واليت، مبناى بر و اسالمى امت رهبرى موضع

»اجرا«مىگذاشت؟

در يكسانى احكام آنها در كه عليهمالسالم ائمه از متعدد روايات وجود پنداشت نبايد و شرح روايات اين زيرا مىكند، نفى را دوم احتمال است، شده بيان مرتدان باره

حكم اصل چنانچه و است شده اعالم اكرم پيامبر طرف از كه است حكمى تفصيل باشد، داشته تعزيرى و حكومتى جنبه قرائن، و شواهد برخى به توجه با نبوى، اين قهرا

وجود به حكم ماهيت در تغييرى و حكم« مىباشد همان »شرايط به ناظر نيز روايات



چيز نه بر را زكات خدا »رسول كه تعبير اين از زكات باب در اگر اينكه نمىآورد. چه حكومتى جنبه خاص، موارد اين بر زكات جعل كه شود استفاده است«، داده قرار حكم همان شرح مىكند، بيان موارد اين در را زكوة شرايط ائمه)ع( كه روايات دارد، در كه عالوه نمىسازد. به تغيير دستخوش را حكم آن ماهوى جنبه از و بوده نبوى

راه نيز سكوت اين و است نشده اشاره مرتد كيفر »حد« بودن به ائمه)ع(، رواياتمىگذارد. باز آن از حكومتى تفسير براى را خدا رسول كالم از استظهار

از برخى زيرا نمىگيرد، را تفسيرى چنين جلوى »اجماع« نيز قبيل از مانعى همچنين قدما از بسيارى و كردهاند تصريح مرتد كيفر بودن تعزيرى به فقه، اول طراز فقهاى

نبردهاند. كار به »حد« را تعبير هم

فلسفه زمينه در مختلفى تحليلهاى اخير، قرن يك در اسالمى متفكران و محققان البته فردى، و اجتماعى سياسى، جنبه از را موضوع مختلف ابعاد و كردهاند ارائه مرتد كيفر بازشناسى مرتد، حقوقى« حكم »ماهيت تا مىرسد نظر به ولى قراردادهاند، كنكاش مورد

نمىتواند فلسفههايى چنين بود. زيرا نخواهد راهگشا و كارساز تحليلها، گونه اين نشود، سازد، خارج حكم شمول از را مرتدان برخى و داده تغيير الهى« را »حد شمول و عموم

آنهايند از مستقل وضيق، سعه در و نبوده حكمتها دائرمدار احكام، زيرا

از فرد بازگشت بر صراحت به که مطالبی بیان یا اعمال ارتکاب با سوم-ارتداد فرضیهاست. احراز نماید،قابل داللت اسالم دین

ستیز و عناد روی از آن علیه تبلیغ و دین انکار ابراز خود حقیقی معنای ارتداددر واقع در در و دین علیه تبلیغ لذا اشتباه و شبهه از ناشی و منطق و استدالل ی پایه بر نه و استاست. ارتداد موضوع جامعه عمومی اخالق و نظم تهدید نتیجه



پیشنهاد

از برخی الزمه اینکه به عنایت با و ارتداد خصوص در مختلف رویکردهای به توجه با-1 تا اسالمی است. حکومت شرعی احکام تعطیلی انسانی، علوم در تحقیق روشهای

جایگزین روشهای از و نموده خودداری روشهایی چنین اجرای از باید امکان حدنماید. استفاه

شرعی، احکام اجرای از ناشی های بست بن از رهایی برای اسالمی گذار قانون-2 فقه تاریخ معتبر فتاوای ،تمام احکام بودن شرعی معیار خصوص در است بهتر

باشد. فتوای داشته انتخاب جهت بیشتری های گزینه تا دهد قرار نظر مد را شیعه ... و جواهر حلی،صاحب ،محقق ثانی اول،شهید ،شهید حلی عالمه همچون کسانی

حکومت تا کند فراهم را ای مجموعه معاصر، فقهای فتوای کنار در تواند می قدرت از= برخوردارند، شرعی حجت از که احکامی به پایبندی عین در اسالمیباشد. برخوردار بیشتری انتخاب

و فتوا یک ترجیح موجب تواند می که مختلفی عوامل کنار در فوق مجموعه میان از-3 دو باید شود موضوعه قانون شکل به آن تصویب و گذاری قانون جهت آن انتخاب های یافته با - موافقت الف گیرند، قرار نظر مد اند بوده توجه مورد کمتر که عاملفتوا بودن تر ب- سهل علمی



منابع فهرست-قرآن1

فارسی الف: منابع 1366، جاویدان ، تهران ، اول چاپ ، ثالثی محسن ترجمه ، توتالیتریسم ، هانا -آرنت،2 ، ،تهران آبادی ابرند نجفی حسین علی ترجمه ، کیفری های اندیشه تاریخ ، ژان ، -پرادل3

1386، بهشتی شهید دانشگاه سوم، چاپ ، مهاجر اصغر علی ترجمه ، دشمنانش و باز جامعه ، ریموند کارل -پوپر،4

1369انتشار، تهران، الملل بین حقوقی خدمات دفتر ، تهران ، بشر جهانی حقوق ، تقی محمد ، -جعفری5

1370 ، ایران اسالمی جمهوری ، اسالمی ارشاد و فرهنک وزارت ، اسالم سیاسی تاریخ بر درآمدی رسول -جعفریان،6

1379 زمستان ، میزان نشر ، اول چاپ ، نامه پایان نگارش نحوه ، عباس علی ، -حیاتی7

13878 ، عراقی و صفایی آشوری آقایان ترجمه ، معاصر حقوقی بزرگ های نظام ، رنه ، -داوید8

1375سال ،3 چاپ ، تهران دانشگاه نشر مرکز نجفی حسین علی ترجمه ، جنایی سیاست بزرگ های نظام ، مری ، مارتی -دلماس9

1381 ، تهران اول چاپ ، آبادی ابرند1373 ، تهران دانشگاه انتشارات ، تهران ، نامه لغت ، اکبر علی ، -دهخدا10 ، ادیب ، تهران ، زاده زیرک غالمحسین ترجمه ، اجتماعی قرارداد ، ژاک ژان ، -روسو11

1368



1382 ، تهران ، میزان نشر ، حقوق در تحقیق روش بر درآمدی ، محمد نور ، -صبری12 مرکز ، تهران ، بشر حقوق و اسالم دیدگاه از مرتد احکام ، الله سیف ، -صراحی13

1376جمهوری ریاست استراتیژیک تحقیقات انتشارات ،قم اول چاپ ، فقه اصول در کامل سیری ، محمد ، لنکرانی -فاضل14

1379 ، حسینیه1379، آفرینه ، تهران تسامح و تساهل ، تقی محمد ، میبدی -فاضل151378 ، طه فرهنگی موسسه ، قم ، اول ،چاپ تسامح و تساهل ، محمود ، - فتحعلی16 ، قم ،2 چاپ ، اسالمی حکومت جنایی سیاست مبانی ، الدین جالل ، -قیاسی17

1386 ، اسالمی فرهنگ و علوم پژوهشگاه1369 ، تهران دانشگاه ، تهران ، شناسی جرم مبانی ، مهدی ، نیا -کی181365 ، اسالمی ارشاد و فرهنگ وزارت تهران ، حقوقی مقاالت ، القاسم ابو ، -گرجی19 ، آبادی ابرند نجفی حسین علی ترجمه ، جنایی سیاست بر آمدی در ، کریستین ، -الزرژ20

1382 تهران معاونت ، مخدر مواد با مبارزه و حکومتی تعزیرات ، اسالمی مجازات -مجموعه21

مقررات تنقیح و تدوین پژوهش شورای تحقیقات مرکز ( ،تهران1359-1384) نگهبان شورای نظریات -مجموعه22

1385 نگهبان میزان نشر ، تهران ، اسالم کیفری حقوق در نو های دیدگاه ، حسین سید ، - مرعشی23

1373 ،زمستان1371 ، کبیر امیر ، تهران ، معین فرهنگ ، محمد ، - معین241376 ،16چاپ ، اسالمی الکتب دار ، نمونه تفسیر ، ناصر ، -مکارم251384، میزان ،نشر تهران ، الوسیله تحریر ، الله روح سید ، - موسوی261380 ، نی ،نشر تهران ، اسالم در ارتداد ، عیسی ، - والئی27 ، اسالمی اندیشه و فرهنگ ،پژوهشگاه تهران ، آزادی و ارتداد ، حسن ، - هاشمی28

1384 عربی : منابع ب



1402 صادر دار ، بیروت ، التاریخ فی الکامل ، اثیر - ابن291372 ، اسالمی انقالب آموزش ، تهران ، الفتوح| ، اعثم - ابن30

تا ،بی صادر دار ، بیروت ، الکبری طبقات ، سعد ابن- 31 ،مکتبة ،قم اللغة قیاس معجم ، زکریا بن فارس بن احمد ، الحسن ابی ، فارس ابن- 32

1404 ، االسالمی االعالم

1371 ، الرضی شریف ، قم ، السیاسة و االمامة ، قتیبه ابن- 33

، بیروت الکبیر، الشرح المغنی ، محمود بن احمد ابن عبدالله ، محمد ابی ، قدام ابن- 341404 الفکر دار

1363، ایران انتشارات ، قم ، النبویه السیرة ، هشام ابن- 35

تا بی ، العربی الفکر ،دار ،القاهره العقوبة ، محمد ، ابوزهره-36 دفتر ، القرآن غریب فی المفردات ، مجمد بن العین ، القاسم ،ابی راغب ، اصفهانی-37

1404 کتاب نشر

1410، دوم ،چاپ قم ، ،اسماعیلیان الفقهیه القواعد ، حسن میرزا السید ، البجنوردی- 38

1374 بیروت ، الفکر دار ، الکبری ،السنن الحسین بن احمد ، بیهقی-39

التراث داراالحیاء ، بیروت ، االربعه المذاهب علی الفقه ، الحسین عبد ، جزیری- 40تا ،بی العربی

1407، العالمین العلم دار ، بیروت ، اللغة صحاح ، جوهری- 41

1403 ، المؤمنین االمیر مکتبة ، اصفهان ، الفقه فی الکافی ، صالح ابو ، حلبی- 42

تا ،بی طوس موسسه ، االحکام تحریر ، عالمه ، حلی- 43

تا بی الشهدا)ع( ، سید ، قم ، الفقاهه مصباح ، ابوالقاسم سید ، -خویی44 فی االنتصار ، الموسوی الحسین بن علی ، القاسم ابی ، الهدی لمع ، مرتضی سید-45

1413 ، الشیعه فقه ،موسسه ،بیروت الفقهیه الینابیع سلسلة

االمامیه فقه فی الشریعه الدروس ، العاملی مکی بن ،محمد الدین شمس ، اول شهید-461414 ، مدرسین جامعه ، ،قم

سلسلة در الشیعه اصباح ، سلیمان بن الحسن بن سلمان الحسن ابی ، صهردشتی- 471993، الشیعه فقه موسسه ، بیرت ، الفقهیه الینابیع



لمصباح الشیعه اصباح ، سلیمان بن الحسن بن سلمان الحسن ابی ، دشتی صهر- 489جلد ، الفقهیه الینابیع السلسلة در الشریعه

1393 اعلمی ، بیروت ، القرآن التفسیر فی المیزان ، حسیین مخمد ، طباطبایی- 49

1395 ،اعلمی بیروت ، الملوک و االمم تاریخ ، طبری- 50

الفقهیه الینابیع السلسلة در الخالف ، علی بن الحسن بن محمد جعفر ابی ، طوسی- 51تا ،بی 31،جلد

1401، الشریعة تحصیل الی الشیعه وسائل ، ،الحرالعاملی الحسن بن محمد ، عاملی- 52

1355 ،مرتضویه، اشرف نجف ، الشیعه فرق ، نوبختی- 53

مقاالت: ها سایت و ج

کنفرانس جهارمین مقاالت مجموعه ، گذاری قانون و اسالمی حکومت ، احمد -جنتی،541376 امیرکبیر، تهران، ، اول چاپ اسالمی، اندیشه

تابستان ،11 شماره ، وکال کامون مجله ، جنایی سیاست ، محمد سید -حسینی،55137610

سال2 شماره نور، اندیشه ، غرب و اسالم نظر از آزادی ، علی سید ، ای -خامنه56

1378 پاییز14 ، و13 شماره ، اسالمی حکومت -فصلنامه5758-www.hawzah,net

59-www.magiran.ir

60-www.normags



Abstract

On the one hand , freedom of expression in the Constitution and various international conventions that Iran has joined as well as verses from the Holy Quran “ There is no reluctance in the religion ….’’ and on the other part ,the lack of explicit criminalization of apostasy in the relevant laws and regulations and its apparent incompatibility with the Legality Principle of Crimes and Penalties means that apostasy is not a crime ,but the existence of Article 167 of the Constitution and Article 26 of the Press Act and the danger of non-criminalization of apostasy that threatens the government of Islamic Republic of Iran have forced the regulators of criminal policy and legislative to criminalize the current Islamic Penal Code of apostasy implicitly and unclearly and to prescribe minor punishment for it



considering the limitative expression of the prescribed punishments in the Islamic Penal Code .However, subject to the viewpoints of those Islamic jurists considering the prescribed punishment for apostasy ,while regulating Islamic Penal Code in the Article 220 of the this law the apostasy has been considered as the prescribed punishment and has been criminalized implicitly ,but it is unclear whether apostasy is against religion or against national security.

Keywords : freedom – prescribed punishment- minor punishment – offense - insulting Prophet - criminal policy


download-thesis.com · web viewاز یک طرف آزادی در بیان عقاید و نظریات...

Documents