2009 / 1

Jeroen van der Veer, Shell:

Technologie is het antwoord op de energie-uitdaging

Energy Valley laat Noord-Nederland bruisen

Afval + water + energie Met synergie naar Sustnergy

--

info dhv kantoren

dhv groep, adviseurs voor een duurzameontwikkeling van de leefomgevingDe DHV Groep levert wereldwijd advies- en ingenieursdiensten in

de markten Mobiliteit (inclusief Luchthavens), Bouw en Industrie,

Water, Ruimtelijke Inrichting en Milieu.

Wij komen tegemoet aan de behoeften van onze klanten door te

opereren vanuit het concept Local Delivery of Global Solutions: de toonaangevende kennis van de groep wordt beschikbaar gesteld

via een hecht netwerk van kantoren in Europa, Azi, Afrika en

Noord-Amerika. Ons netwerk van bedrijven en allianties is verbon-

den door onze gezamenlijke missie, waarden en projecten, gericht

op de ontwikkeling van innovatieve concepten en oplossingen voor

een duurzame ontwikkeling van onze leefomgeving.

colofonDHVTimes bericht over de wereldwijde activiteiten van DHV. Het magazine verschijnt driemaal per jaar. Een abonnement kan kosteloos worden aangevraagd bij de redactie.Kijk op www.dhv.nl/dhvtimes of bel (033) 468 2015.

redactieraadMachteld Blokhuis, Andrea Conrad, Gea Peek, Mirjam Soe-terbroek, Mariken Broekhoven, Marjolein Demmers, Robin Hayes, Tim Jeann, David Ji, Anke Mastenbroek, Anneke ter Mors, Sandra van Pernis, Joo Valle Costa.

tekstschrijversPeter Vlugt (hoofd- en eindredactie)Suzanne van der Werf (projectleiding)Marjon de BooAddo van der Eijk

Redactie-adres: Postbus 1132, 3800 BC Amersfoort. Telefoon (033) 468 20 33, e-mail dhvtimes@dhv.com.

Artikelen mogen alleen worden overgenomen met toe-stemming van het redactieteam en met bronvermelding.

lay-outDHV, Shared Service Center Communications, Bert van Rootselaar.

fotografieMiguel M. Almeida (8), DHV (3, 7, 8, 11, 12, 19, 16), NPC (10) Shell (4, 5), Hollandse Hoogte (omslag, 6, 14, 15, 18), Rien Linthout (17), Hydroprojekt (13)

drukServicepoint, Amersfoort. Gedrukt op chloorvrij gebleekt papier.

vestigingen wereldwijd Botswana, Canada, China, Guatemala, Hongkong, India, Indonesi,

Isral, Kenia, Mozambique, Nederland, Polen, Portugal, Saoedi-

Arabi, Taiwan, Tsjechi, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten,

Vietnam, Zimbabwe, Zuid-Afrika.

vestigingen nederlandAmersfoort, Bergen op Zoom, Den Haag, Deventer, Eindhoven,

Groningen, Maastricht Airport, Rotterdam, Zaandam.

--

inhoud voorwoord Bertrand van Ee, bestuursvoorzitter DHV Groep 2 | 3 2009 / 1

4 interview Jeroen van der Veer, CE Royal Dutch Shell: Technologie is het antwoord op de energie-uitdaging

7 oplocatie Nieuw leven voor hoofdkantoor DHV, Amersfoort 8 project Tangshan Industrial Vocational College 9 dhvgroepnieuws

13 project Waterkrachtcentrale Dobrzen, Polen

14 coverstory Organisch afval levert schone energie

17 project Energy Valley Noord-Nederland 18 bericht Uitbreiding elektriciteitscentrale

18 bericht Energiebesparing in bestaande woningbouw

19 visie Katrien Hemmes, DHV: Duurzaam is voor mij geen loze kreet

Binnenkort gaan we ons hoofdkantoor in Amersfoort verbouwen. Het kantoor-

concept is na veertig jaar nog altijd modern maar de nieuwe tijd stelt nieuwe

eisen: meer comfort en zo zuinig mogelijk in het energiegebruik. Na de verbou-

wing in 2011 is het kantoor net zo energiezuinig als een nieuw gebouw. We vol-

doen daarmee aan de hoogste energienorm.

Ik ben er trots op dat het gehele project zal worden uitgevoerd met maximale

inzet van eigen medewerkers; stuk voor stuk deskundig op hun vakgebied en

samen werkend aan een goed voorbeeld van duurzaam bouwen. Op pagina 7

kunt u alvast een impressie zien van het eindresultaat.

In deze editie van DHVTimes met energie als verbindend element, laten we

zien wat onze kracht is: vanuit onze verschillende expertises hoog in de advies-

kolom partijen bij elkaar brengen om zo te komen tot innovaties. Dat doen we

bijvoorbeeld in Noord-Nederland voor onze klant Energy Valley (pag. 17), een

bundeling van overheden en bedrijfsleven, we doen het in de Chinese eco-

kuststad Caofeidian met een concept-masterplan voor een energiezuinige

schoolcampus (pag. 8) en we doen het onder de naam Sustnergy (pag. 14),

een nieuwe manier om hoogwaardig gas te winnen uit organisch afval.

Het hoogst haalbare energielabel karakteriseert de DHV Groep: een onafhan-

kelijk en maatschappelijk betrokken bedrijf, gericht op topprestaties voor een

duurzame toekomst. Ook in economisch moeilijke tijden kijken we naar de lan-

ge termijn waarin vraagstukken als de toename van de wereldbevolking,

schoon drinkwater en de steeds stijgende vraag naar energie steeds prangen-

der worden. Het besef dat we steeds weer nieuwe en betere oplossingen be-

denken, geeft mij vertrouwen in de rol die advies, ontwerp en techniek kunnen

spelen in de verduurzaming van onze samenleving.

Bertrand van Ee

Voorzitter Raad van Bestuur

Klaar voor detoekomst

interview Jeroen van der Veer tekstPeter Vlugt

Volgens Jeroen van der Veer, CE van oliemaatschappij Shell, zal de

komende halve eeuw de energiehonger van de wereld nog vooral

worden gestild met fossiele brandstoffen. De huidige generatie

nieuwe energievormen ziet hij nog niet als serieus alternatief. Hij

pleit voor subsidiring van research en technologie-ontwikkeling

om te komen tot technologiedoorbraken.

curriculum vitae j. van der veer Jeroen van der Veer (NL, 1947) is sinds 2004 Chief

Executive van Royal Dutch Shell. Hij rondde twee

studies af: in 1971 een studie werktuigbouwkunde

in Delft en in 1976 een studie economie in Rotter-

dam. Sinds 1971 werkt Van der Veer bij Shell. Daar

heeft hij verschillende functies gehad in raffinage

en marketing in Nederland, Curaao en het Ver-

enigd Koninkrijk. In 1992 werd hij directeur van

Shell Nederland en in 1995 van Shell Chemical

Company.

Op 30 juni 2009 legt hij zijn functie van CE neer.

De directie van RDS zal de komende aandeelhou-

dersvergadering voorstellen hem per 1 juli te be-

noemen als Non-Executive Director.

4 | 5 2009 / 1

Jeroen van der Veer, Chief Executive van Royal Dutch Shell:

Technologie is het antwoord op de energie-uitdaging

Ht energievraagstuk is de overgang van fossiele brandstoffen naar duurzame energievormen. Welk effect heeft deze transitie op Shell? De vraag naar energie groeit snel. In 2050 wordt misschien wel 100% meer

energie verbruikt dan nu. Waarom we niet meer duur-

zame energie produceren, bijvoorbeeld via zonnepane-

len? Die energievormen zijn technologisch wel haal-

baar maar zijn voor de consument nog te duur. Daarom

is de markt daarvoor nog te beperkt. Fossiele brandstof-

fen blijven de komende decennia een groot deel van de

energievraag invullen. De grote uitdaging is om de

CO2-reductie n de energietransitie zodanig te sturen

dat een optimaal resultaat ontstaat. Het heeft geen zin

om bewezen maar vooralsnog oneconomische techno-

logie met grote bedragen te subsidiren. Subsidies sti-

muleren vaak de herhaling van projecten en bestaande

technologien. Dat levert weliswaar massa op maar

ook blijvend oneconomische producten.

Shell krijgt vaak het verwijt dat ze niet genoeg investeert in alternatieve brand-stoffen. Houdt u niet teveel vast aan olie en gas als primaire energiebronnen? Meer mensen, meer welvaart; het telt samen op tot

meer energiegebruik. De wereld zou al een reusachtige

prestatie leveren als tegen het jaar 2050 moderne her-

nieuwbare energiebronnen een marktaandeel hebben

van zon 30 procent. Maar ook dan voorzien fossiele

brandstoffen nog voor een groot deel in de energiebe-

hoefte. Het meest verstandige beleid is om vooral re-

search en technologieontwikkeling te subsidiren en

om demonstratieprojecten te steunen. Zo doorlopen

technieken en producten sneller de learning curve.

Hetzelfde geldt voor biobrandstoffen, wind en zeer

zeker voor zonne-energietechnieken. Er zijn technolo-

giedoorbraken nodig om de productiekosten te verla-

gen. Technologie om energiegebruik te besparen moet

minstens zon grote aandacht krijgen als duurzame

energiebronnen energiebesparing drukt kosten, ver-

mindert energie-afhankelijkheid en CO2-uitstoot en

verlengt de periode waarin de energietransitie gereali-

seerd moet worden.

Hebben de economische crisis en lage olieprijs gevolgen voor uw investeringen in alternatieve energiebronnen en de op-vang en opslag van CO2? Wij doen geen investeringen die alleen rendabel zijn bij heel hoge

olie- of gasprijzen. Het gaat ook niet om de prijzen van

vandaag maar over die gedurende de looptijd van een

investering en die kan tientallen jaren zijn. Zelfs in de

huidige marktomstandigheden zullen wij een relatief

grote investeerder blijven. Ik geloof niet in een start- >>

tekstPeter Vlugtinterview Jeroen van der Veer

stopbeleid. Dat brengt schade toe aan je hele kritische

massa van kennis, kunde en motivatie van mensen. Al-

les waarin we juist zoveel hebben genvesteerd, zoals

de kwaliteitsverbetering van het projectmanagement,

zou dan tot stilstand komen. Dat is zeer onwenselijk;

die fout hebben we eerder gemaakt.

Shell zet in op CCS, grootschalige opvang en opslag van CO2. Is het niet beter om te voorkomen dat CO2 wordt uitgestoten? Er moeten in elk geval tot zeker 2050 - meer fos-

siele brandstoffen worden geproduceerd. De CO2-voet-

afdruk van deze extra fossiele productie kan fors ver-

kleind worden. CCS kan daarin een grote rol spelen,

maar qua technologie en vooral kosten, staat deze

techniek nog in de kinderschoenen.

Opvang en berging van CO2 in de diepe ondergrond kan

een oplossing zijn, maar nooit al in 2030 in grote hoe-

veelheden. De ontwikkeling van CCS moet in eerste in-

stantie leiden tot de beste en meest doelmatige tech-

nologie. Nu nog is het afvangen van CO2 uit rookgassen

een energie- en kapitaalintensieve activiteit. Kolenver-

gassing kan veel bijdragen aan het goedkoper maken

van de CCS-technologie. Een kolenvergasser levert ge-

concentreerde CO2 op die bovendien al onder 40 bar

druk staat zodat de hele energiehuishouding van CCS

er een stuk beter uitziet dan bij postcombustion CCS in

een conventionele kolencentrale.

Shell pleit voor een nauwe samenwer-king tussen landen en bedrijven, het Blueprints-scenario. Hoe ziet die samen-werking eruit? Binnen dit scenario vormen zich talloze coalities die via samenwerking over lands-

grenzen heen de uitdagingen van economische ontwik-

keling, energiezekerheid en milieuvervuiling aangaan.

Grote steden smeden banden met het bedrijfsleven om

de lokale emissies te verlagen. Regeringen introduceren

belastingen en andere beleidsinstrumenten om de mi-

lieuprestaties van gebouwen, voertuigen en transport-

brandstoffen te verbeteren.

Bovendien zal het beleid wereldwijd naar elkaar toe-

groeien naarmate de roep om harmonisatie luider

klinkt. Mechanismen voor emissieverlaging en -handel

vinden in toenemende mate internationale erkenning.

Stijgende CO2-prijzen werken op hun beurt versnellend

op innovatie, wat tot doorbraken leidt. Steeds meer

autos rijden op elektriciteit en waterstof, terwijl indu-

strile installaties worden uitgerust met technologie

om CO2 af te vangen en ondergronds op te slaan.

Alle hoop is gevestigd op de technologie om het energieprobleem op te lossen. Welke rol ziet u daarbij voor Shell wegge-legd? Er moet in ieder geval heel veel nieuwe technologie bijkomen. Zelfs bij olieprijzen van meer dan

$100 per vat kennen de meeste duurzame energiebron-

nen nu nog geen marktconforme productiekosten. Het

kan dus allemaal beter, alternatieven moeten vooral

goedkoper. Dus is meer research, ontwikkeling en de-

monstratie nodig. In de huidige situatie let Shell wel

extra op de operationele kosten, maar het strategische

beleid bij research en technologie-ontwikkeling is on-

veranderd wij blijven hier geld in investeren. Techno-

logie is het antwoord op de energie-uitdaging: dit blijkt

ook uit onze recruitmentdoelstellingen: dit jaar gaan

we in Europa 300 posities vullen met startende gradua-

tes. Dat is evenveel als in 2008. Twee op de drie banen

zijn technische functies, de rest is commercieel.

Nieuw leven voor hoofdkantoor DHV

DHV gaat haar 40 jaar oude hoofdkantoor renoveren.

Door de renovatie wordt het zogeheten energielabel A

bereikt waardoor het dezelfde energieprestaties levert

als een nieuw kantoor. Het huidige kantoor heeft nog

energielabel G. Renovatie van een ouder gebouw kan

dus gelijktijdig comfortverhoging n een energiebe-

sparing opleveren. In januari 2011 zal de gehele duur-

zame renovatie afgerond zijn. Het levert DHV een jaar-

lijkse energiebesparing op van 100.000,-. Bij de renovatie worden innovatieve oplossingen gebruikt.

Nieuwe installaties zorgen ervoor dat de koeling en

warmte efficinter gebruik maken van energie. Daar-

naast wordt restwarmte en vocht teruggewonnen voor

hergebruik. Het gebouw krijgt een nieuwe uitstraling

door een volledig transparante glazen gevel die betere

daglichttoetreding combineert met zongestuurde

lichtwering. Het bijzondere kantoorpand van DHV was

het eerste met een open karakter in de vorm van een

grote kantoortuin. Het open karakter van het pand

blijft geheel behouden. DHV voert de renovatie geheel

zelfstandig uit. infoLeo Janssen

telefoon(033) 468 20 44

e-mailleo.janssen@dhv.com

oplocatie Hoofdkantoor DHV tekst Peter Vlugt 6 | 7 2009 / 1

project Industrial Vocational College tekst Marjon de Boo

Caofeidian verrijst in de kuststreek. Het

plangebied beslaat zon 200 vierkante ki-

lometer in het noorden van de provincie

Hebei. De stad krijgt een nieuwe haven, zo

groot als Rotterdam, en een uitgestrekt

industrieterrein. Tangshan Industrial Vo-

cational College, een scholengemeenschap

voor lager en middelbaar beroepsonder-

wijs, heeft behoefte aan een nieuwe

hoofdvestiging in het Wetenschaps- en

Onderwijs Park in Caofeidian. Studenten

van dit College gaan in dit bedrijvige ge-

bied stage lopen. De nieuwe beslaat twee

vierkante kilometer en moet ruimte bie-

den aan 25.000 studenten.

ontworpen op duurzaamheid In het ontwerp voor de campus staan

energie-efficiency en duurzaamheid voor-

op, zegt Tiffany Tsui, projectleider duur-

zame ontwikkeling bij DHV. Integraal

ontwerpen is de sleutel tot duurzaamheid

en als breed geworteld bedrijf heeft DHV

daarvoor alle expertise in huis. Bovendien

hebben we met twee vestigingen in China

perfecte kennis van de lokale omstandig-

heden. Voor een duurzame energiehuis-

houding zijn we begonnen met een goed

stedenbouwkundig ontwerp, inclusief

aandacht voor een doordachte verkeersaf-

wikkeling met als doel het autoverkeer

terug te dringen.

In het concept krijgt het gebied een cen-

trale verkeersring, waarlangs alle gebou-

wen voor studentenhuisvesting staan. Ze

hebben een uitstekende aansluiting op

het openbaar vervoer. De gebouwen zijn

optimaal op de zon georinteerd, om zo

maximaal te profiteren van passieve zon-

ne-energie. Energiegebruik en de uitstoot

van uitlaatgassen blijven zo tot een mini-

mum beperkt. Binnen de ring heerst een

gezond en aangenaam werk- en leefkli-

maat. De fabrieken en werkplaatsen waar

de studenten stage gaan lopen krijgen hun

eigen wegennetwerk. Zon duidelijke

ruimtelijke scheiding voorkomt overlast

op de campus.

Een ander belangrijk punt in het ontwerp

is de campus te verbinden met de stede-

lijke groen- en waterinfrastructuur. Van-

wege de schaarse, grillige regenval in dit

gebied, voorziet het plan in de aanleg van

een systeem van greppels en wadis voor

tijdelijke waterberging. Dit netwerk en

andere groenstroken zullen het gebied een

projectTangshan Industrial Vocational College

locatieCaofeidian Coastal Eco City, China

opdrachtgever Tangshan Industrial Vocational College

rol van dhvOntwerp van conceptueel masterplan

partnerKOW Dutch Design Consultants Shang-

hai, hoofdarchitect Tjerk Reijenga

opleveringHet plan is in december 2008 gepresen-

teerd. Aanbesteding van vervolgopdrach-

ten starten in juni 2009

In 2008 won DHV al een internationale competitie voor het ontwerp van Caofeidian Coastal Eco City. Inmiddels lopen vervolgprojec-ten in deze Chinese modelstad, die een miljoen inwoners krijgt. Zo kwam onlangs een conceptueel masterplan gereed voor de nieuwe campus van Tangshan Industrial Vocational College. In het ontwerp staan energie-efficiency en duurzaamheid voorop.

parkachtige uitstraling geven. Een groene

buffer en kleine riviertjes moeten de vei-

ligheid van de campus garanderen.

Van duurzaam bouwen tot eco city-ont-

wikkeling; je moet letten op efficinte be-

nutting van energie en grondstoffen in

alle stadia: van masterplan en ontwerp tot

aan de bouw en het gebruik, zo besluit

Tiffany Tsui. infoTiffany Tsui

telefoon(033) 468 39 93

e-mailtiffany.tsui@dhv.com

Energiezuinige campus in China

Artist impression van het Tangshan Industrial Vocational College. DHV heeft hiervoor een conceptueel masterplan ontworpen.

8 | 9 2009 / 1

De nieuwe Olympische ijsbaan van Vancouver (rechts) ligt vlak langs de dijk van de Fraser rivier. DHV en Delcan onderzoeken hier de overstromingsrisico's.

Alqueva-dam / Stationsexpertise / Verkeersmanagementsysteem

in Sofia / Innova Aviation sluit zich aan / Onderhoudsplan MOT /

Waterbergingstudie / Luchthaven Kisumu in Kenia

overstromings-risicos vancou-ver onderzochtinfoGeorge Peters. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

telefoon(033) 468 26 86. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mail george.peters@dhv.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DHV en Delcan onderzoeken in

opdracht van de City of Surrey,

Richmond, New Westminister

en Delta de overstromingsrisi-

cos van voorsteden van de mil-

joenen stad Vancouver, Canada.

Deze voorsteden liggen in de

delta van de Fraser River, n

van de langste rivieren van

Noord Amerika. Een veilig-

heidsanalyse van de huidige

staat van de waterkeringen laat

zien dat de gebieden achter de

dijken niet voldoende zijn be-

schermd tegen hoog water van-

uit zee en rivier. In de analyse is

ook rekening gehouden met

achterstallig onderhoud en de

gevolgen van klimaatverande-

ring om zo het gewenste be-

schermingsniveau tegen over-

stromen te kunnen vaststellen.

DHV verwacht dit jaar bezig te

zijn met deze opdrachten die

een waarde hebben van

400.000 Canadese dollar.

dhv: cradle tocradleinfoMarjolein Demmers ............................................................................................................

telefoon(033) 468 27 09 ............................................................................................................

e-mailmarjolein.demmers@dhv.com ............................................................................................................

DHV en het Environmental

Protection and Encourage-

ment Agency (EPEA) gaan sa-

menwerken. In de samenwer-

king ziet EPEA kansen om

haar Cradle to Cradle-missie

versneld waar te maken. DHV

wil eraan bijdragen door deze

gri airportsinfoRik Krabbendam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

telefoon(070) 344 63 00. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mailrik.krabbendam@naco.dhv.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

In Denver (USA) vond eind ja-

nuari de startvergadering

plaats van de GRI Sector Sup-

plement Airports groep. Verte-

genwoordigers van luchtha-

vens uit Europa, Azi,

Noord- en Centraal-Amerika

en belangengroepen gaan spe-

cifieke richtlijnen opstellen

voor maatschappelijk verant-

woord ondernemen voor

luchthavens. NACO verleent

inhoudelijke ondersteuning

en ondersteunt ook het proces.

GRI staat voor Global Repor-

ting Initiative en wil dat het

voor bedrijven vanzelfspre-

kend wordt om jaarlijks ge-

standaardiseerd te rapporte-

ren over economische, sociale

visie op duurzame ontwikke-

ling te verbinden aan haar

projecten en diensten.

In maart volgde een eerste

groep DHV-adviseurs bij EPEA

in Hamburg een intensieve

training om vraagstukken op

de terreinen van mobiliteit en

infrastructuur, bouw en indu-

strie, ruimtelijke ordening en

gebiedsontwikkeling, water-

beheer en luchthavens vol-

gens de Cradle to Cradle-prin-

cipes te kunnen aanpakken.

Michael Braungart, directeur

van EPEA: "De kennis en

marktpositie van DHV kan

een enorme versnelling te-

weegbrengen op weg naar

een Cradle to Cradle-samenle-

ving. DHV steekt het breed in

met betrokkenheid van alle

disciplines in het bureau.

Een symbool van Cradle to Cradle: de bloeiende kersenboom. Met veel meer bloesem dan nodig is voor zijn eigen voortbestaan, produceert de boom afval dat weer voedsel is voor de boom zelf en zijn omgeving.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

alqueva-dam infoMiguel Morais de Almeida............................................................................................................

telefoon+351 214 127 400............................................................................................................

e-mailmiguel.almeida@dhv.com ............................................................................................................

EDP (Energias de Portugal), het

grootste energiebedrijf van

Portugal, heeft DHV S.A. inge-

schakeld voor werkzaamhe-

den in het kader van een wa-

terkrachtcentrale bij de

Alqueva-dam. De Portugese

vestiging van DHV zal zich

gaan bezighouden met toe-

zicht en veiligheidscordina-

tie. Het project maakt deel uit

van de plannen van EDP om

meer elektriciteit met water

op te wekken, en is erop ge-

richt om de huidige capaciteit

van deze waterkrachtcentrale

uit te breiden van 240 MW

naar 480 MW. Het project gaat

naar schatting 45 maanden

duren en omvat algemene uit-

voeringswerkzaamheden en

de levering van apparatuur.

DHV S.A. zal niet alleen alle ci-

vieltechnische werkzaamhe-

den met betrekking tot de cen-

trale uitvoeren, maar ook die

van het hydraulische circuit

en alle aanverwante werk-

zaamheden. Verder wordt alle

apparatuur voor de centrale

geleverd, waaronder de gene-

ratoraggregaat en hulpappara-

tuur, de transformator en alle

elektrische installaties. innova aviation sluitzich aan infoRoel Overakker. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

telefoon(070) 344 63 00. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mailroel.overakker@naco.dhv.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Het Amerikaanse Innova Avi-

ation Consulting heeft zich

aangesloten bij NACO (Net-

herlands Airport Consultants)

en het Canadese Delcan, beide

DHV S.A. helpt om de capaciteit van de waterkrachtcentrale bij de Alqueva-dam te vergroten.

stationsexpertiseinfoRudolf Mulder ............................................................................................................

telefoon(033) 468 33 00............................................................................................................

e-mailrudolf.mulder@dhv.com............................................................................................................

Met de recente aansluiting van

consultancy- en projectmana-

gementbureau NPC heeft DHV

haar positie op de internatio-

nale stations- en railmarkt

aanmerkelijk versterkt. NPC

was onderdeel van de Neder-

landse Spoorwegen (NS) en is

n van de belangrijkste advi-

seurs voor ontwikkeling en in-

richting van stations en stati-

onsomgevingen. Daarnaast is

NPC actief op de zorgmarkt. Sa-

men met DHV kan NPC een

breder dienstenpakket bieden.

Bovendien krijgt NPC nu de

mogelijkheid om haar stations-

expertise te exporteren via het

internationale netwerk van be-

drijven van DHV. Vic Prins,

DHV-directeur Ruimte en Mo-

biliteit: "De kennis van NPC is

complementair aan onze ex-

pertise en de sterke positie op

het gebied van stations, lucht-

havens, zorginstellingen en

ruimtelijke inrichting. NPC

blijft met vijf vestigingen dicht

bij haar belangrijkste opdracht-

gevers ProRail en NS. NPC blijft

onder haar eigen naam in de

markt opereren. Rudolf Mul-

der, directeur Mobiliteit bij

DHV, wordt directeur.

en milieu-aspecten. GRI heeft

onderkend dat voor bepaalde

sectoren zoals luchthavens de

algemene richtlijnen aange-

vuld moeten worden met spe-

cifieke richtlijnen (Sector Sup-

plementen). Het Sector

Supplement Airports moet

eind 2010 beschikbaar zijn.

Dan zal de inbreng van een

groot aantal deskundigen wor-

den gevraagd waarna een pro-

ces van verificatie en goedkeu-

ring plaatsvindt.

Het station van Zutphen in de visie van NPC.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10 | 11 2009 / 1

DHV Aviation heeft 300 consultants, werkzaam in alle continenten van de wereld.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

onderhouds-plan mot infoLeo Meuffels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

telefoon(043) 329 48 48. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mailleo.meuffels@dhv.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De DHV unit Assetmanage-

ment heeft van Maasvlakte

Olie Terminal (MOT) de op-

dracht een 10-jaren onder-

houdsplan op te stellen voor

een groot aantal assets, zoals

pompen, olieleidingen, stei-

gers, gebouwen en brandpre-

onderdeel van de DHV Groep.

Hiermee verstevigt de Groep

haar positie op de Noord-

Amerikaanse luchtvaart-

markt. Innova en NACO leve-

ren gentegreerde diensten

aan luchthavens en de lucht-

vaartindustrie. De luchtvaart-

consultancy-activiteiten van

Innova zullen worden gente-

greerd in de activiteiten van

het door de DHV Groep recen-

telijk verworven InterVISTAS.

De combinatie van de activi-

teiten van Innova, InterVIS-

TAS en NACO biedt ongeken-

de mogelijkheden in de

Aviation sector. Met deze stap

beschikt de Aviation sector

van DHV totaal over circa 300

hoogopgeleide Aviation con-

sultants werkzaam in alle

continenten van de wereld.

ventiesystemen. MOT is de

grootste crude oil terminal ter

wereld en beheert de strategi-

sche olievoorraden voor een

aantal van de grootste raffina-

derijen in Nederland waaron-

der Shell, BP en Exxon. Door

deze rol is een hoge mate van

betrouwbaarheid en beschik-

baarheid van de assets voor

MOT en haar afnemers van es-

sentieel belang. MOT wil de rol

van kennisintermediair ver-

vullen voor de terminal van

haar afnemers. DHV is ver-

zocht dit kennismanagement-

model te visualiseren, uit te

werken en de implementatie

van het proces te faciliteren.

DHV toetst ook de MOT-site

aan de Asset Management

richtlijn PAS-55.

waterberging-studie infoPaul van Meel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

telefoon(033) 468 35 61. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mailpaul.vanmeel@dhv.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DHV gaat een planstudie uit-

voeren voor de waterberging

op het Volkerak-Zoommeer in

het Zuid-Westelijke deel van

de Nederlandse Delta. Het

meer moet water opvangen

dat tijdens een combinatie van

zware storm op zee en extreme

waterstanden in de rivieren

Rijn en Maas niet kan worden

afgevoerd op de Noordzee. Het

waterpeil in het meer zal in

deze situatie circa twee meter

stijgen. DHV onderzoekt in op-

DHV onderzoekt onder andere 100 kilometer dijk en 20 kunstwerken van het Volkerak-Zoommeer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DHV Assetmanagement gaat een 10-jaren onderhoudsplan opstellen voor de Maasvlakte Olie Terminal (MOT) in Rotterdam.

??????????????.

nieuwe taxibaan, een nieuw

platform en een nieuw termi-

nalgebouw. Momenteel wordt

de luchthaven alleen gebruikt

voor binnenlandse vluchten.

Wanneer de werkzaamheden

zijn afgerond, zal Kisumu ge-

schikt zijn voor internationaal

vliegverkeer. Hierdoor wordt

de regio ontsloten voor han-

delsverkeer en toeristenstro-

men uit het buitenland, waar-

door het economisch poten-

tieel van het gebied enorm zal

luchthaven kisumu in kenia infoBart Bolding............................................................................................................

telefoon(070) 344 63 14............................................................................................................

e-mailbart.bolding@naco.dhv.com ............................................................................................................

De Keniaanse Luchthavenau-

toriteit (KAA) heeft NACO in-

geschakeld om de uitbrei-

dingswerkzaamheden voor de

luchthaven Kisumu te begelei-

den. De start- en landingsbaan

van de luchthaven wordt ver-

breed en verlengd van 2 naar

3 kilometer. Daarnaast omvat

het project de bouw van een

NACO begeleidt de uitbreiding van de Keniaanse luchthaven Kisumu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

dracht van Rijkswaterstaat on-

der andere 100 kilometer dijk

en 20 kunstwerken, waaron-

der de Volkeraksluizen. Door

de opvang van water in het

meer wordt een mogelijk on-

veilige situatie rondom Rotter-

dam en Dordrecht vermeden.

In de studie wordt ook reke-

ning gehouden met een toe-

komstig zout Volkerak-Zoom-

meer. De opdracht maakt

onderdeel uit van rijkspro-

gramma 'Ruimte voor de

Rivier' dat Nederland moet

beveiligen tegen hoge rivieraf-

voeren. De contractwaarde be-

draagt circa 1,2 miljoen euro.

verkeersmana-gementsysteemin sofia infoFeiko van der Veen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

telefoon(033) 468 29 37. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mailfeiko.vanderveen@dhv.com. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DHV en Canadese partner Del-

can zullen in mei 2009 het

haalbaarheidsonderzoek af-

ronden naar een intelligent

verkeersmanagementsysteem

om de verkeersstromen in de

stad Sofia beter te laten verlo-

pen. In overleg met de ge-

meente, de lokale partner

Cetra Sofia en Vialis Traffic

worden aanbevelingen ge-

daan voor de aanschaf van

centrale software en de nood-

zaak van training van de loka-

le staf. Onlangs hebben DHV

en Delcan, in het kader van de

studie, tevens een zeer succes-

volle groene golf gerealiseerd

op een drie kilometerlange

weg met elf kruispunten. Het

verkeer kan daardoor nage-

noeg zonder onderbreking het

traject afleggen.

toenemen. Kisumu is de

hoofdstad van de provincie

Nyanza in het noordwesten

van Kenia, de streek waar de

vader van de Amerikaanse

president Barack Obama is ge-

boren. Dit heeft de afgelopen

tijd geleid tot een flinke toena-

me van het aantal mensen dat

Kenia wil bezoeken. De bouw-

werkzaamheden zijn begon-

nen in september 2008 en zul-

len naar verwachting in april

2010 zijn afgerond.

DHV en partner Delcan doen een haalbaarheidsonderzoek naar een intelligent verkeersmanagementsysteem voor de Bulgaarse hoofdstad Sofia.

12 | 13 2009 / 1project Waterkrachtcentrale Dobrzen tekst Marjon de Boo

Als ingenieursbureau heeft Hydroprojekt,

sinds vorig jaar onderdeel van de DHV

Groep, ruim 55 jaar ervaring op het gebied

van waterkracht, waterstaatkundige werken

en waterbeheer. Sinds 2001 levert het bedrijf

bovendien turn key-projecten op. Het meest

recente: een nieuwe waterkrachtcentrale bij

Dobrzen in de Oder.

Zon Design & Build project blijft een uitda-

ging, zegt projectleider Ryszard Lewandow-

ski, vice-president en technisch directeur van

Hydroprojekt in Warschau. Het Design &

Build project bij Dobrzen was het derde op

rij, maar stelde ons toch weer voor nieuwe

verrassingen, zoals een overstroming van de

bouwplaats. Desondanks zijn we erin ge-

slaagd om het project met succes en ruim

op tijd op te leveren. In november 2008 is

de waterkrachtcentrale Dobrzen (investe-

ring: 4,77 miljoen euro) gaan draaien.

ontworpen op harmonieDe centrale is gebouwd in Zuidwest Polen,

164 kilometer van de monding van de Oder,

en is gentegreerd in een bestaande stuw.

Om het ontwerp daarop optimaal te laten

aansluiten zijn in Hydroprojekts eigen

waterloopkundig laboratorium de nodige

fysische modelleringsproeven uitgevoerd.

In het ontwerp nemen we van meet af aan

ook altijd alle relevante natuur- en milieu-

issues mee, zegt Lewandowski, gevolgd

door overleg met lokale gemeenschap, auto-

riteiten en belangengroepen. Ons motto is

Designing in harmony with nature. En onze aanpak blijkt vruchtbaar. Of het nu gaat om

de bouw van een waterkrachtcentrale; de

aanleg van een recreatiemeer op gedegra-

deerde mijnbouwgrond of om de realisatie

van overstromingsbekkens voor hoogwater-

bescherming, de uitvoering verloopt in goe-

de harmonie.

Behalve voor het ontwerp van de centrale bij

Dobrzen zorgde DHV/Hydroprojekt ook voor

de helft van de bouwwerkzaamheden, toe-

zicht op het hele bouwproject, trainingen,

aanvraag van de gebruiksvergunning en de

testfase.

kansen voor oprapen Waterkracht is, naast zonne-energie, de

minst milieubelastende bron van schone

energie, zegt Lewandowski. En in Polen is

waterkracht anders dan zonlicht - altijd

ruimschoots beschikbaar. De centrale bij

Dobrzen bewijst eens te meer dat de traag

Het vooraanstaande Poolse ontwerp- en consultancybureau Hydro-projekt gaf eind vorig jaar haar zoveelste visitekaartje af met de oplevering van een waterkrachtcentrale bij Dobrzen. De mogelijk-heden om waterkracht te benutten liggen in Polen en vele andere landen nog voor het oprapen.

stromende rivieren in het uitgestrekte Pool-

se laagland uitstekend zijn in te schakelen

bij de energieproductie. Dat gebeurt nu nog

maar op zeer bescheiden schaal: water-

kracht is momenteel goed voor 7,5 procent

van de Poolse energieproductie. Daarvoor

benutten we nu nog niet meer dan twaalf

procent van het waterkrachtpotentieel van

onze rivieren. In ons land en daarbuiten lig-

gen op dit gebied de kansen echt voor het

oprapen! infoRyszard Lewandowski

telefoon+48 22 635 57 08

e-mailryszard.lewandowski@hydroprojekt.com.pl

Waterkrachtin de Oder

projectTurnkey project voor bouw van water-

krachtcentrale bij de stuwdam Dobrzen

in de rivier de Oder

opdrachtgeverElektrownie Szczytowo-Pompowe S.A

rol dhv/hydroprojektDesign, bouwtoezicht, training, proef-

draaien, aanvraag gebruiksvergunning,

50 procent van de bouwwerkzaamheden

partnerBHE Dychow S.A.

opleveringsdatumNovember 2008

coverstorySustnergy tekst Peter Vlugt

Afval + water + energie Met synergie naar Sustnergy

14 | 15 2009 / 1

Wat hebben een afvalwaterzuiverings-

installatie, een slachthuis, rioolslib en een

busbedrijf met elkaar te maken? Volgens

de traditionele denkwijze niets. Bij DHV

denken ze daar echter anders over. Met het

revolutionaire concept Sustnergy komen deze verschillende zaken samen tot een

nieuwe, milieu- en mensvriendelijke

manier van energieopwekking.

Het wordt meestal verbrand. Hetzelfde

geldt voor de agrarische sector, slachthui-

zen, restaurants en de voedingsmiddelen-

industrie. Hun afval verdwijnt vaak naar de

afvalstortplaats of wordt ook verbrand.

Jammer, zeggen Katrien Hemmes en Hel-

le van der Roest, respectievelijk strategisch

adviseur energie en leading consultant bij

DHV. Door slim en op creatieve wijze om te

Sustnergy- groen gas is een grote bijdrage

aan de transitie van fossiele brandstoffen

naar biobrandstoffen. Door de verminderde

uitstoot van fijnstof en stikstofdioxide is

het bovendien gunstig voor het klimaat, de

luchtkwaliteit en onze gezondheid.

Overal ter wereld produceren waterzuive-

ringsinstallaties jaarlijks tonnen met slib.

gaan met dat afval, heb je beschikking over

een energiebron van formaat. Wij zien afval

niet als nutteloos, maar als grondstof voor

andere processen, zoals energieopwekking.

Afval is dan een waardevolle reststof waar-

mee andere bedrijven iets kunnen doen.

Het is vooral een kwestie van bewust kij-

ken. Wij verbinden partijen die elkaar nor-

maal niet nodig hebben.

Onder de merknaam Sustnergy ontwik-

kelt DHV diensten op het gebied van

sustainable energy, waarbij de synergie

tussen water, energie en reststromen cen-

traal staat. DHV weet synergie te creren

door creatief te denken en kan partijen,

specifieke kennisvelden en markten op

unieke wijze met elkaar verbinden. Vanuit

de kernexpertise waterzuivering en met

specialistische kennis van biomassa en

energie, ontstaan hierdoor bijzondere en

innovatieve projecten. >>

Groen gas is gunstig voor het klimaat,

de luchtkwaliteit en onze gezondheid.

Afval + water + energie Met synergie naar Sustnergy

Vergistingstanks voor biomassa.

Groen gas is uitstekend geschikt als transportbrandstof.

coverstorySustnergy tekst Peter Vlugt

Bijvoorbeeld projecten rond groen gas, bio-

raffinage, mineralenkringlopen of brand-

stofcellen. Onze meerwaarde zit in de com-

binatie van inhoudelijke expertise, kennis

van het proces, capaciteit om partijen te

verbinden en een sterk netwerk, zegt Helle.

Samenwerking staat centraal. Alleen op

die manier kan er voor alle partijen in de

keten een win-winsituatie worden gecre-

eerd. Want uiteindelijk gaat het om de

knikkers.

groen gasWanneer organische reststromen zoals bla-

deren, gras, mest, slib en etensresten gaan

gisten, ontstaat biogas. Door dit gas op te

werken, ontstaat groen gas. Dat heeft de

kwaliteit van aardgas en is geschikt als

transportbrandstof, maar ook als brandstof

voor huizen en industrie. Groen gas heeft

als voordelen dat het CO2-neutraal en

100% duurzaam is. Voertuigen die op groen

gas rijden, stoten 80% minder fijnstof en

95% minder stikstofdioxide uit ten opzichte

van diesel. Dat maakt het ideaal als brand-

stof voor stadsbussen. Volgens Katrien

staan we aan de vooravond van het groot-

schalige gebruik van groen gas. Dat is no-

dig ook, want de Nederlandse regering

heeft zich ten doel gesteld om in 2020 20%

van de energievoorziening van duurzame

oorsprong te laten zijn. Groen gas kan een

grote bijdrage leveren aan de transitie naar

schone energiebronnen. DHV heeft de vi-

sie, kennis n ervaring. We hebben al tal-

loze projecten gedaan voor waterschappen,

overheden, industrien, energiebedrijven

en de agrarische sector. Wij hebben het net-

werk en kennen de verschillende belangen

goed. DHV adviseert onder andere n van

de grootste energiebedrijven van Neder-

land op het gebied van groen gas. Doordat

groen gas een drastische verbetering van

de luchtkwaliteit op kan leveren, zijn onze

projecten erg interessant voor bijvoorbeeld

gemeenten. Conventionele bussen stoten

veel fijnstof en stikstofdioxide uit, waar-

door de luchtkwaliteit in veel binnensteden

onder de norm is en nieuwbouw vaak niet

mogelijk is. Bussen op groen gas zorgen

voor verbetering van die luchtkwaliteit.

Gemeenten kunnen daardoor meer bou-

wen in die binnensteden. Onze rol in dit

geheel noemen wij makelen, schakelen en

onderhandelen. Wij produceren geen ener-

gie, maar zorgen voor de juiste voorwaar-

den, zodat alle puzzelstukjes op hun plaats

vallen.

cramer criteria proofNaast de al genoemde voordelen heeft

groen gas nog een sterk punt: het voldoet

ook aan de eisen van de Nederlandse mi-

lieuminister Jacqueline Cramer, de zogehe-

ten Cramer Criteria. Die criteria houden in

dat de omschakeling van de klassieke fos-

siele brandstoffen naar biobrandstoffen

niet ten koste mag gaan van de voedselpro-

ductie en het milieu, bijvoorbeeld door kap

van oerwouden. Groen gas is daadwerkelijk

milieuvriendelijk. Het wordt gemaakt van

afval dat er altijd zal zijn: mest, bermgras,

industrieel afval en slib. infoKatrien Hemmes / Helle van der Roest

telefoon(033) 468 23 90

e-mailsustaenergy@dhv.com

Afval is niet nutteloos. Het is een nieuwe

grondstof voor energieopwekking.

energieleverende waterzuiveringGroen gas is voor DHV n van de scha-

kels binnen een integraal concept voor

de duurzame verwerking van organi-

sche afvalstoffen en afvalwater. Hierbij

worden reststromen en water omgezet

in duurzame energie en groene hoog-

waardige producten. Naast groen gas

omvat dit concept ook themas als afval-

waterzuivering, ketenefficiency, mine-

ralenkringloop, groene grondstoffen,

vergisting, bioraffinage en waterstof.

Het oog binnen het beeldmerk van

Sustnergy staat voor DHVs visie op

de kennisvelden water, energie en rest-

stromen. Oog hebben voor kansen en

mogelijkheden. Een kwestie van be-

wust en creatief kijken Ook de zorg

voor onze wereld staat centraal. Het

vuur is symbolisch voor DHVs passie

voor sustainability.

Sustae nergyEnergie met het oog op morgen

Vijftig jaar geleden kwam in het Groningse

Slochteren het eerste gas uit de grond. De

start van een grote energiesector in deze re-

gio die nu werk biedt aan 20.000 mensen.

Onder de vleugels van Stichting Energy Valley,

werd de sector de afgelopen jaren nog fors

uitgebreid. Van den Berg: Wij stimuleren en

ondersteunen publieke en private partijen

om initiatieven te ontplooien; voor de noor-

delijke economie, de werkgelegenheid en het

tegengaan van de klimaatverandering. De

regio bruist van energie-initiatieven. Van den

Berg wijst op de nieuwe energiecentrales en

de terminal voor vloeibaar aardgas in de

Eemshaven, en de ambitie om met pijplei-

dingen naar Berlijn, Engeland en Rusland -

voor Noordwest-Europa een belangrijk logis-

tiek knooppunt (gasrotonde) te worden voor

de opslag en het transport van gasstromen

uit verschillende aanvoerrichtingen. En sinds

kort ligt er een onderzeese stroomkabel die

ons verbindt met Noorwegen.

noordelijk CO2-planDe noordelijke aardgasvelden bieden na

gaswinning - ook kansen voor het opslaan

van koolstofdioxide (CO2). Begin februari

overhandigde Van den Berg een plan hiervoor

aan het kabinet. Minister Maria van der Hoe-

ven (EZ) en Milieuminister Jacqueline Cramer

reageerden enthousiast. Van den Berg:

Noord-Nederland is een ideale locatie voor

een demonstratieproject. We doen ons best

om er Europees geld voor te krijgen. In 2013

moet het draaien. DHV voerde de studie voor

het noordelijk CO2-plan uit, in opdracht van

een samenwerkingsverband van noordelijke

marktpartijen, kennisinstellingen en overhe-

den. Van den Berg omschrijft het rapport als

een sterk, nuchter en realistisch verhaal.

DHV is voor ons een waardevolle partner,

omdat het bureau bij tal van noordelijke

energieprojecten betrokken is en zoveel disci-

plines en specialisten in huis heeft. DHV kan

zo complexe projecten aan. En deze mensen

werken proactief, denken mee door zelf kan-

sen en projecten aan te dragen.

Een ander actueel project van Energy Valley is

het 100.000 woningenplan Noord-Neder-

land, waarin ambities voor de bestaande en

nieuwbouw in Noord Nederland zijn vastge-

legd. Ook daarbij is DHV nauw betrokken,

onder meer als meer trekker van het proces

om met de Noordelijke provincies en de Rijks-

overheid tot overeenstemming te komen

Noord-Nederland ontpopt zich als d energieregio van Europa. Energieprojecten hebben de wind in de zeilen, mede dankzij de Stichting Energy Valley die aanjaagt en ondersteunt. Wij lopen hiermee op kop in Nederland, aldus Max van den Berg, de Commissaris van de Koningin van de provincie Groningen en ambitieuze voorzitter van Energy Valley.

over een regionale norm voor de energie-effi-

cincy van nieuwbouwhuizen. Deze norm is

ambitieuzer is dan de landelijke. Het wonin-

genplan is een uitwerking van het Energieak-

koord Noord-Nederland, dat Stichting Energy

Valley, de noordelijke provincies en de minis-

teries in 2007 ondertekenden. Van den Berg:

Met dit akkoord lopen we in Nederland voor-

op. Dat ben je ook aan je stand verplicht als je

d energieregio van Europa wilt worden. infoWilko Huyink

telefoon(050) 369 53 21

e-mailwilko.huyink@dhv.com

Energy Valley laat Noord-Nederland bruisen

project Energy Valley tekst Addo van der Eijk 16 | 17 2009 / 1

dhv en energieSinds begin 2006 focust DHV op de

energieparagraaf, vertelt Wilko Huyink,

directeur van de DHV-vestiging in

Noord-Nederland. We hebben onze

nationale en internationale kennis en

activiteiten op energiegebied gebun-

deld. De problemen worden alsmaar

complexer. Energieprojecten vereisen

veelal een integrale aanpak, waarbij de

oplossingen vaak liggen op de grens-

vlakken van verschillende sectoren.

Binnen het werkveld energie heeft DHV

de volgende expertises: Duurzame

Energie, Energie in de Gebouwde Omge-

ving, Energie en Industrie, Ruimtelijke

Ordening en Energie, Emissiehandel,

Duurzame Mobiliteit, Energiecentrales.

Max van den Berg: DHV is een waardevolle partner.

berichtUitbreiding elektriciteitscentrale berichtEnergiebesparing

Essent Moerdijk gaat de productiecapaciteit van haar

elektriciteitscentrale in Moerdijk uitbreiden met een

gasgestookte 400 Megawatt eenheid. Hiermee wordt de

huidige capaciteit meer dan verdubbeld. Het rendement

van de uitbreiding is met 58% hoog te noemen. Een

DHV-team helpt het Spaanse engineeringbedrijf Tecni-

cas Reunidas (general contractor) te voldoen aan de Ne-

derlandse regels en de aanvragen van de bouwvergun-

ningen. Dit team is gespecialiseerd in het toetsen van de

benodigde documenten. DHV is met haar brede exper-

tise ook betrokken bij andere projecten in deze centrale,

zoals het ontwerp van de in- en uitlaat van het koelwa-

tersysteem, advies voor de koelwaterinfrastructuur en

fundering van het hoogspanning schakelveld.

Naast het project bij Essent is DHV ook voor energiepro-

ducent Electrabel bezig met maken van een architecto-

nisch masterplan en het ontwerp van centrales in het

Duitse Wilhelmshaven en het Nederlandse Rotterdam.

DHV beschikt over alle expertise (o.a. vergunningen, ar-

chitectuur, engineering en brandveiligheid) die nodig is

op het gebied van energiecentrales.

infoJos van de Loo

telefoon(040) 250 92 83

e-mailjos.vandeloo@dhv.com

In een woonwijk in de Nederlandse gemeente Leusden

is een opmerkelijk initiatief gestart. Zon 500 particu-

liere huiseigenaren hebben gezamenlijk besloten hun

bijna 40 jaar oude huizen maar liefst 30% energiezuini-

ger te maken. DHV heeft voor hen een energiebespa-

ringplan geschreven dat ook toepasbaar is voor andere

huiseigenaren, zoals woningbouwcorporaties. Naast

het voordeel van gezamenlijke inkoop van bijvoorbeeld

dubbel glas of verwarmingsketels, maakt deze aanpak

ook een enorme energiebesparing mogelijk aangezien

de meerderheid van de Nederlandse huizen gebouwd is

in een tijd dat het energiegebruik niet belangrijk was.

Het energiebesparingplan is geschreven op basis van

een bewonersenqute, infraroodfotos en berekeningen

van de energieprestaties (EPA-W). De fotos legden on-

dubbelzinnig vast waar de meeste energie weglekt en

waar dus de meeste besparing te halen is.

Uit een lijst van besparende maatregelen kunnen de

bewoners precies die ingrepen kiezen waarmee ze in

hun huis het meeste besparen. Een helpdesk verzamelt

alle gekozen maatregelen waardoor bij fabrikanten col-

lectiviteitkortingen kunnen worden bedongen of sub-

sidie kan worden aangevraagd. Voor het opstellen van

het energiebesparingplan heeft DHV gebruik gemaakt

van de brede kennis op de gebieden assetmanagement,

duurzaam bouwen en procesmanagement. Het mini-

sterie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en

Milieu heeft het plan omarmd als proefproject in het

Nationaal Energiebesparingsplan Meer met Minder.

Het project loopt tot eind 2009.

infoCuno Grootscholten

telefoon(033) 468 34 44

e-mailcuno.grootscholten@dhv.com

Energiebesparing in bestaande woningbouw Bewoners van deze huizen in Leusden hebben DHV gevraagd een energie- besparingsplan te schrijven.

Essent Moerdijk gaat de productiecapaciteit van haar elektriciteitscentrale in Moerdijk uitbreiden met een gasgestookte 400 Megawatt eenheid. DHV helpt het engineeringbedrijf Tecnicas Reunidas te voldoen aan de Nederlandse regels en de aanvragen van de bouwvergunningen.

Uitbreiding elektriciteits-centrale

berichtEnergiebesparing visie Katrien Hemmes, DHV tekst Katrien Hemmes 18 | 19 2009 / 1

Rendabele productie van duurzame ener-

gie vraagt om meer bewustwording en cre-

ativiteit. De overheid heeft een doelstelling

van 20% duurzame energie in 2020. Deze

doelstelling is niet haalbaar met alleen

zonne- en windenergie. Daarvoor is tevens

een brede inzet van groen gas nodig. DHV

werkt daarom met passie aan talloze groen

gasprojecten. Naast groen gas zijn ook ke-

tenefficiency, groene grondstoffen en bio-

raffinage belangrijke onderwerpen voor

ons.

Energie is niet op zichzelf staand te be-

schouwen. Ik zie het als onderdeel van het

totale geheel. Om tot een duurzame sa-

menleving te komen, zijn naar mijn idee

verschillende zaken van belang. We moeten

bijvoorbeeld de zon en reststromen opti-

maal gaan benutten. Er komt elke dag 3000

keer meer energie van de zon af dan dat we

met zn allen gebruiken! We produceren

ook enorme hoeveelheden reststromen.

Deze bevatten waardevolle componenten

in de vorm van energie en - eindige - mine-

ralen. Het is daarom van belang een mine-

ralenkringloop te creren, zodat we bepaal-

de stoffen terug kunnen winnen.

Reststromen en biomassa optimaal benut-

ten is mogelijk door middel van bioraffi-

nage. Hierbij worden grondstoffen met een

lage of negatieve economische waarde om-

gezet in hoogwaardige producten. Denk

aan transportbrandstoffen, groene grond-

stoffen, chemicalin en duurzame energie.

Bij groene raffinage draait het in feite alle-

maal om waardecreatie.

We moeten ook zoeken naar de synergie

tussen water, afval en energie. Op de ver-

bindingsvlakken van deze themas liggen

talloze kansen om duurzaamheid econo-

misch interessanter te maken. Daarnaast is

mimicry een interessante mogelijkheid.

Hierbij kijken we naar voorbeelden uit de

natuur, om te zien hoe het daar wordt op-

gelost. Ten slotte is een integrale aanpak

essentieel. Samenwerking tussen bedrijven

en partijen in de totale keten, van productie

tot en met afzet, moet centraal staan.

Duurzaam is voor mij en voor DHV geen

loze kreet. Het is n van de pijlers van onze

bedrijfsvoering. We willen vanuit maat-

schappelijke betrokkenheid een structurele

bijdrage leveren aan een schone en duur-

zame samenleving. In het kader van dit

streven heeft DHV Sustnergy gelanceerd; een overkoepelende benaming voor dien-

sten op het gebied van sustainable energy, waarbij de synergie tussen water, energie

en reststromen centraal staat.

Bij DHV zijn we hard op weg om groen gas

mogelijk te maken op commercile basis,

dus zonder volledig afhankelijk te zijn van

subsidies. We onderscheiden ons daarbij

door inhoudelijke expertise, kennis van het

proces, capaciteit om partijen te verbinden

en een sterk netwerk. Groen gas is een heel

goed begin. Het is voor ons echter n van

de schakels binnen een integraal concept

voor de duurzame verwerking van organi-

curriculum vitaeKatrien Hemmes is strategisch / in-

houdelijk senior adviseur op het ge-

bied van energie. Katrien behaalde in

1992 haar studie chemische technolo-

gie aan de TU Twente, met procestech-

niek en bedrijfseconomie als specialis-

me. Katrien werkt sinds 2006 bij DHV.

Daarvoor werkte ze 15 jaar bij Energie-

onderzoekcentrum Nederland (ECN)

als projectleider Bio-energie. Daar

heeft zij veel ervaring opgedaan op

het gebied van bio-energie systemen

(vergassing, vergisting, gasopwerking)

en alternatieve brandstoffen.

Bij DHV is ze op dit moment betrokken

bij: groen gas, toekomstige energie-

leverende waterzuiveringen, algen,

waterstof, gasreiniging, gasturbines

en brandstofcellen en (bio)raffinage-

processen.

Katrien Hemmes, DHV:

Duurzaam is voor mij geen loze kreet

sche afvalstoffen en afvalwater. En van de

stappen op weg naar mr bewustzijn en

een duurzaam duurzame samenleving.infoKatrien Hemmes

telefoon(033) 468 27 21

e-mailkatrien.hemmes@dhv.com

dhv.nl Altijd een oplossing verder