ἐπισκήψεις παρὰ τοῦ Δίωνος, ἄλλαι δ' ἐξἸταλίας παρὰ τῶν Πυθαγορικῶν, διακε-λευομένων παραγενέσθαι καὶ νέας ψυχῆςἐξουσίᾳ μεγάλῃ καὶ δυνάμει παραφερο-μένης ἐπιλαβέσθαι καὶ κατασχεῖν ἐμβριθε-στέροις λογισμοῖς. Πλάτων μὲν οὖν, ὥςφησιν αὐτός, ἑαυτὸν αἰσχυνθεὶς μάλιστα,μὴ δόξειεν ἐν λόγοις εἶναί <τις> μόνον, ἔρ-γου δ' ἑκὼν οὐδενὸς ἂν ἅψασθαι, καὶ προσ-δοκήσας δι' ἑνὸς ἀνδρὸς ὥσπερ ἡγεμονικοῦμέρους ἐκκαθαρθέντος ὅλην ἰατρεύσειν Σι-κελίαν νοσοῦσαν, ὑπήκουσεν.Οἱ δὲ τῷ Δίωνι πολεμοῦντες, φοβούμενοιτὴν τοῦ Διονυσίου μεταβολήν, ἔπεισαναὐτὸν ἀπὸ τῆς φυγῆς μεταπέμπεσθαι Φίλι-στον, ἄνδρα καὶ πεπαιδευμένον περὶλόγους καὶ τυραννικῶν ἠθῶν ἐμπειρότα-τον, ὡς ἀντίταγμα πρὸς Πλάτωνα καὶ φι-λοσοφίαν ἐκεῖνον ἕξοντες. ὁ γὰρ δὴ Φίλι-στος ἐξ ἀρχῆς τε τῇ τυραννίδι καθιστα-μένῃ προθυμότατον ἑαυτὸν παρέσχε, καὶ

20

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ

Η

ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ

ΔΙΩΝKAI

ΒΡΟΥΤΟΣ

1

πόλεις γενέσθαι καὶ Βροῦτον αὐτόν, αὔξο-ντα τὴν ἐκείνου τιμὴν καὶ συνόντα κεχαρι-σμένως.[7] Ἐπεὶ δὲ πλειόνων στρατηγιῶν οὐσῶντὴν μέγιστον ἔχουσαν ἀξίωμα, καλουμένηνδὲ πολιτικήν, ἐπίδοξος ἦν ἢ Βροῦτος ἕξεινἢ Κάσσιος, οἱ μὲν αὐτοὺς λέγουσιν, ἐξ αἰτι-ῶν προτέρων ἡσυχῇ διαφερομένους, ἔτιμᾶλλον ὑπὲρ τούτου διαστασιάσαι, καίπεροἰκείους ὄντας (Ἰουνίᾳ γὰρ ἀδελφῇ Βρού-του συνῴκει Κάσσιος)· οἱ δὲ Καίσαρος ἔρ-γον γενέσθαι τὴν φιλονικίαν ταύτην, ἑκα-τέρῳ κρύφα δι' ἐλπίδων ἐνδιδόντος ἑαυτόν,ἄχρι οὗ προαχθέντες οὕτω καὶ παροξυν-θέντες εἰς ἀγῶνα κατέστησαν. ἠγωνίζετοδὲ Βροῦτος εὐκλείᾳ καὶ ἀρετῇ πρὸς πολλὰτοῦ Κασσίου καὶ λαμπρὰ τὰ Παρθικὰ νεα-νιεύματα. Καῖσαρ δ' ἀκούσας καὶ βου-λευόμενος ἐν τοῖς φίλοις εἶπε· "δικαιότεραμὲν λέγει Κάσσιος, Βρούτῳ δὲ τὴν πρώτηνδοτέον." ἀπεδείχθη δὲ Κάσσιος ἐφ' ἑτέρᾳ

116

ΒΡΟΥΤΟΣ

[1] Μάρκου δὲ Βρούτου πρόγονος ἦν Ἰού-νιος Βροῦτος, ὃν ἀνέστησαν ἐν Καπιτωλίῳχαλκοῦν οἱ πάλαι Ῥωμαῖοι μέσον τῶν βα-σιλέων ἐσπασμένον ξίφος, ὡς βεβαιότατακαταλύσαντα Ταρκυνίους. ἀλλ' ἐκεῖνοςμέν, ὥσπερ τὰ ψυχρήλατα τῶν ξιφῶν,σκληρὸν ἐκ φύσεως καὶ οὐ μαλακὸν ἔχωνὑπὸ λόγου τὸ ἦθος, ἄχρι παιδοφονίαςἐξώκειλε τῷ θυμῷ τῷ κατὰ τῶν τυράννων·οὑτοσὶ δ' ὑπὲρ οὗ γράφεται ταῦτα, παιδείᾳκαὶ λόγῳ διὰ φιλοσοφίας καταμείξας τὸἦθος, καὶ τὴν φύσιν ἐμβριθῆ καὶ πρᾳεῖανοὖσαν ἐπεγείρας ταῖς πρακτικαῖς ὁρμαῖς,ἐμμελέστατα δοκεῖ κραθῆναι πρὸς τὸ κα-

105

2

φόβον καὶ βίαν καὶ νεῶν πλῆθος εἶναι καὶβαρβάρων μυρίανδρον φυλακήν, εὔνοιαν δὲκαὶ προθυμίαν καὶ χάριν ἐγγενομένην ὑπ'ἀρετῆς καὶ δικαιοσύνης, ἃ καίπερ ὄντα μα-λακώτερα τῶν συντόνων καὶ σκληρῶν ἐκεί-νων, ἰσχυρότερα πρὸς διαμονὴν ἡγεμονίαςὑπάρχειν. χωρὶς δὲ τούτων ἀφιλότιμονεἶναι καὶ ἄζηλον τὸν ἄρχοντα, τὸ μὲν σῶμα[τι] περιττῶς ἀμπεχόμενον, καὶ τῇ περὶτὴν οἴκησιν ἁβρότητι καὶ κατασκευῇ λα-μπρυνόμενον, ὁμιλίᾳ δὲ καὶ λόγῳ μηδὲνὄντα τοῦ προστυχόντος σεμνότερον, μηδὲτῆς ψυχῆς τὸ βασίλειον ἀξιοῦντα κεκοσμη-μένον ἔχειν βασιλικῶς καὶ πρεπόντως.[11] Ταῦτα πολλάκις τοῦ Δίωνος παραινο-ῦντος, καὶ τῶν λόγων τοῦ Πλάτωνος ἔστινοὕστινας ὑποσπείροντος, ἔσχεν ἔρως τὸνΔιονύσιον ὀξὺς καὶ περιμανὴς τῶν τελόγων καὶ τῆς συνουσίας τοῦ Πλάτωνος.εὐθὺς οὖν Ἀθήναζε πολλὰ μὲν ἐφοίταγράμματα παρὰ τοῦ Διονυσίου, πολλαὶ δ'

19

λόν, ὥστε καὶ τοὺς ἀπεχθανομένους αὐτῷδιὰ τὴν ἐπὶ Καίσαρα συνωμοσίαν, εἰ μέν τιγενναῖον ἡ πρᾶξις ἤνεγκε, Βρούτῳ προ-σάπτειν, τὰ δυσχερέστερα δὲ τῶν γεγο-νότων τρέπειν εἰς Κάσσιον, οἰκεῖον μὲνὄντα Βρούτου καὶ φίλον, ἁπλοῦν δὲ τῷτρόπῳ καὶ καθαρὸν οὐχ ὁμοίως. Σερβιλίαδ' ἡ μήτηρ ἀνέφερε τὸ γένος εἰς Ἄλαν Σερ-βίλιον, ὃς Μαιλίου Σπορίου τυραννίδα κα-τασκευαζομένου καὶ ταράττοντος τὸνδῆμον, ἐγχειρίδιον λαβὼν ὑπὸ μάλης προ-ῆλθεν εἰς ἀγοράν, καὶ παραστὰς τῷ ἀνδρὶπλησίον, ὡς ἐντυγχάνειν τι μέλλων καὶδιαλέγεσθαι, προσνεύσαντα πατάξαςἀπέκτεινε. τοῦτο μὲν οὖν ὁμολογούμενόνἐστι· τὸ δὲ πατρῷον γένος οἱ διὰ τὸν Καί-σαρος φόνον ἔχθραν τινὰ καὶ δυσμένειανἀποδεικνύμενοι πρὸς Βροῦτον οὔ φασιν εἰςτὸν ἐκβαλόντα Ταρκυνίους ἀνήκειν· οὐδὲνγὰρ ἐκείνῳ λειφθῆναι γένος, ἀνελόντι τοὺςυἱούς· ἀλλὰ δημότην τοῦτον οἶκον ὁμώνυ-

106

παντὸς ὑπήκοον τοῦ δεομένου πρὸς χάριν,ἀλλ' ἐκ λογισμοῦ καὶ προαιρέσεως τῶν κα-λῶν πρακτικόν, ὅποι τρέψειεν, ἰσχυραῖςἐχρῆτο ταῖς ὁρμαῖς καὶ τελεσιουργοῖς.πρὸς δὲ τὰς ἀδίκους δεήσεις ἀκολάκευτοςἦν, καὶ τὴν ὑπὸ τῶν ἀναισχύντως λιπαρού-ντων ἧτταν (ἣν ἔνιοι δυσωπεῖσθαι καλο-ῦσιν) αἰσχίστην ἀνδρὶ μεγάλῳ ποιούμενος,εἰώθει λέγειν ὡς οἱ μηδὲν ἀρνεῖσθαι δυ-νάμενοι δοκοῦσιν αὐτῷ μὴ καλῶς τὴν ὥρανδιατεθεῖσθαι. Μέλλων δὲ διαβαίνειν εἰς Λι-βύην Καῖσαρ ἐπὶ Κάτωνα καὶ Σκιπίωνα,Βρούτῳ τὴν ἐντὸς Ἄλπεων Γαλατίανἐπέτρεψεν εὐτυχίᾳ τινὶ τῆς ἐπαρχίας· τὰςγὰρ ἄλλας ὕβρει καὶ πλεονεξίᾳ τῶν πεπι-στευμένων ὥσπερ αἰχμαλώτους διαφορού-ντων, ἐκείνῃ καὶ τῶν πρόσθεν ἀτυχημάτωνπαῦλα καὶ παραμυθία Βροῦτος ἦν, καὶ τὴνχάριν εἰς Καίσαρα πάντων ἀνῆπτεν, ὡςαὐτῷ μετὰ τὴν ἐπάνοδον περιϊόντι τὴνἸταλίαν ἥδιστον θέαμα τὰς ὑπὸ Βρούτῳ

115

δρειότατον [ὄντα] ἀπέφηνεν, οὕτω περίφο-βον καὶ τοσούτων ὑπὸ δειλίας κακῶν με-στὴν εἶχε τὴν ψυχήν.[10] Τὸν δ' υἱὸν αὐτοῦ καθάπερ εἴρηταιδιαλελωβημένον ἀπαιδευσίᾳ καὶ συντε-τριμμένον τὸ ἦθος ὁ Δίων ὁρῶν, παρεκάλειπρὸς παιδείαν τραπέσθαι καὶ δεηθῆναι τοῦπρώτου τῶν φιλοσόφων πᾶσαν δέησιν, ἐλ-θεῖν εἰς Σικελίαν, ἐλθόντι δὲ παρασχεῖναὑτόν, ὅπως διακοσμηθεὶς τὸ ἦθος εἰς ἀρε-τὴν λόγῳ, καὶ πρὸς τὸ θειότατον ἀφομοιω-θεὶς παράδειγμα τῶν ὄντων καὶ κάλλιστον,ᾧ τὸ πᾶν ἡγουμένῳ πειθόμενον ἐξ ἀκοσμί-ας κόσμος ἐστί, πολλὴν μὲν εὐδαιμονίανἑαυτῷ μηχανήσεται, πολλὴν δὲ τοῖς πολί-ταις, ὅσα νῦν ἐν ἀθυμίᾳ διοικοῦσι πρὸςἀνάγκην τῆς ἀρχῆς, ταῦτα σωφροσύνῃ καὶδικαιοσύνῃ μετ' εὐμενείας πατρονομου-μένοις παρασχών, καὶ γενόμενος βασιλεὺςἐκ τυράννου. τοὺς γὰρ ἀδαμαντίνους δε-σμοὺς οὐχ, ὥσπερ ὁ πατὴρ ἔλεγεν αὐτοῦ,

18

ΔΙΩΝ

[1] Ἆρά γ', ὥσπερ ὁ Σιμωνίδης φησίν, ὦΣόσσιε Σενεκίων, τοῖς Κορινθίοις οὐ μηνί-ειν τὸ Ἴλιον ἐπιστρατεύσασι μετὰ τῶνἈχαιῶν, ὅτι κἀκείνοις οἱ περὶ Γλαῦκον ἐξἀρχῆς Κορίνθιοι γεγονότες συνεμάχουνπροθύμως, οὕτως εἰκὸς τῇ Ἀκαδημείᾳμήτε Ῥωμαίους μήθ' Ἕλληνας ἐγκαλεῖν,ἴσον φερομένους ἐκ τῆς γραφῆς ταύτης, ἣτόν τε Βρούτου περιέχει βίον καὶ τὸν Δίω-νος; ὧν ὁ μὲν αὐτῷ Πλάτωνι πλησιάσας, ὁδὲ τοῖς λόγοις ἐντραφεὶς τοῖς Πλάτωνος,ὥσπερ ἐκ μιᾶς ὥρμησαν ἀμφότεροι παλαί-στρας ἐπὶ τοὺς μεγίστους ἀγῶνας. καὶ τὸμὲν ὅμοια πολλὰ καὶ ἀδελφὰ πράξαντας

3

μόνον ἀφῆκε τῆς αἰτίας, ἀλλὰ καὶ τιμώμε-νον ἐν τοῖς μάλιστα περὶ αὑτὸν εἶχεν. οὐδε-νὸς δ' ὅπῃ φεύγοι Πομπήϊος εἰπεῖν ἔχο-ντος, ἀλλ' ἀπορίας οὔσης, ὁδόν τινα σὺν τῷΒρούτῳ βαδίζων μόνος ἀπεπειρᾶτο τῆςγνώμης, καὶ δόξαντος ἔκ τινων διαλογι-σμῶν ἄριστα περὶ τῆς Πομπηΐου τεκμαίρε-σθαι φυγῆς, ἀφεὶς τἆλλα τὴν ἐπ' Αἰγύπτουσυνέτεινεν. ἀλλὰ Πομπήϊον μὲν ὥσπερεἴκασε Βροῦτος Αἰγύπτῳ προσβαλόντα τὸπεπρωμένον ἐδέξατο· Καίσαρα δὲ καὶ πρὸςΚάσσιον ἐπράϋνε Βροῦτος, καὶ Δηιοτάρῳτῷ τῶν Γαλατῶν βασιλεῖ προηγορῶν ἡτ-τᾶτο μὲν τοῦ μεγέθους τῶν κατηγοριῶν,δεόμενος δὲ καὶ παραιτούμενος [περὶ τού-του] πολλὴν αὐτῷ διέσωσε τῆς ἀρχῆς.λέγεται δὲ Καῖσαρ, ὅτε πρῶτον ἤκουσεναὐτοῦ λέγοντος, εἰπεῖν πρὸς τοὺς φίλους·"οὗτος ὁ νεανίας οὐκ οἶδα μὲν ὃ βούλεται,πᾶν δ' ὃ βούλεται σφόδρα βούλεται." τὸγὰρ ἐμβριθὲς αὐτοῦ καὶ μὴ ῥᾳδίως μηδὲ

114

μον ὄντα Βρούτοις ἄρτι καὶ πρῴην εἰς ἄρ-χοντας προελθεῖν. Ποσειδώνιος δ' ὁ φι-λόσοφος τοὺς μὲν ἐνηλίκους φησὶν ἀπο-λέσθαι τοῦ Βρούτου παῖδας, ὡς ἱστόρηται,τρίτον δὲ λειφθῆναι νήπιον, ἀφ' οὗ τὸ γένοςὡρμῆσθαι· καὶ τῶν γε καθ' αὑτὸν ἐν τῆςοἰκίας γεγονότων ἐπιφανῶν ἀνδρῶν ἀνα-φέρειν ἐνίους πρὸς τὸν ἀνδριάντα τοῦΒρούτου τὴν ὁμοιότητα τῆς ἰδέας. περὶ μὲνοὖν τούτων τοσαῦτα.[2] Σερβιλίας δὲ τῆς Βρούτου μητρὸς ἀδελ-φὸς ἦν Κάτων ὁ φιλόσοφος, ὃν μάλισταῬωμαίων ἐζήλωσεν οὗτος, θεῖον ὄντα καὶπενθερὸν ὕστερον γενόμενον. τῶν δ' Ἑλλη-νικῶν φιλοσόφων οὐδενὸς μὲν ὡς ἁπλῶςεἰπεῖν ἀνήκοος ἦν οὐδ' ἀλλότριος, διαφε-ρόντως δ' ἐσπουδάκει πρὸς τοὺς ἀπὸΠλάτωνος· καὶ τὴν νέαν καὶ μέσην λεγο-μένην Ἀκαδήμειαν οὐ πάνυ προσιέμενος,ἐξήρτητο τῆς παλαιᾶς, καὶ διετέλει θαυ-μάζων μὲν Ἀντίοχον τὸν Ἀσκαλωνίτην, φί-

107

μαρτυρῆσαι τῷ καθηγεμόνι τῆς ἀρετῆς,ὅτι δεῖ φρονήσει καὶ δικαιοσύνῃ δύναμινἐπὶ τὸ αὐτὸ καὶ τύχην συνελθεῖν, ἵνα κάλ-λος ἅμα καὶ μέγεθος αἱ πολιτικαὶ πράξειςλάβωσιν, οὐ θαυμαστόν ἐστιν. ὡς γὰρ Ἱπ-πόμαχος ὁ ἀλείπτης ἔλεγε τοὺς γεγυμνα-σμένους παρ' αὐτῷ κἂν κρέας ἐξ ἀγορᾶςἰδὼν φέροντας ἐπιγνῶναι πόρρωθεν, οὕτωτὸν λόγον ἐστὶν εἰκὸς τῶν πεπαιδευμένωνὁμοίως ἕπεσθαι ταῖς πράξεσιν, ἐμμέλειάντινα καὶ ῥυθμὸν ἐπιφέροντα μετὰ τοῦπρέποντος.[2] Αἱ δὲ τύχαι, τοῖς συμπτώμασι μᾶλλονἢ ταῖς προαιρέσεσιν οὖσαι αἱ αὐταί, συ-νάγουσι τῶν ἀνδρῶν τοὺς βίους εἰςὁμοιότητα. προανῃρέθησαν γὰρ ἀμφότεροιτοῦ τέλους, εἰς ὃ προὔθεντο τὰς πράξεις ἐκπολλῶν καὶ μεγάλων ἀγώνων καταθέσθαιμὴ δυνηθέντες. ὃ δὲ πάντων θαυμασιώτα-τον, ὅτι καὶ τὸ δαιμόνιον ἀμφοτέροις ὑπε-δήλωσε τὴν τελευτήν, ὁμοίως ἑκατέρῳ

4

τις ἐπιφοιτῶν ἄνθρακι τὴν κόμην πε-ριέκαιεν. εἰσῄει δὲ πρὸς αὐτὸν εἰς τὸ δω-μάτιον οὔτ' ἀδελφὸς οὔθ' υἱὸς ὡς ἔτυχενἠμφιεσμένος, ἀλλ' ἔδει πρὶν εἰσελθεῖν ἀπο-δύντα τὴν ἑαυτοῦ στολὴν ἕκαστον ἑτέρανἀναλαβεῖν, ὁραθέντα γυμνὸν ὑπὸ τῶν φυ-λαττόντων. ἐπεὶ δὲ Λεπτίνης ὁ ἀδελφὸςαὐτῷ ποτε χωρίου φύσιν ἐξηγούμενος, λα-βὼν λόγχην παρά τινος τῶν δορυφόρων,ὑπέγραψε τὸν τόπον, ἐκείνῳ μὲν ἰσχυρῶςἐχαλέπηνε, τὸν δὲ δόντα τὴν λόγχηνἀπέκτεινεν. ἔλεγε δὲ τοὺς φίλους φυλάττε-σθαι, νοῦν ἔχοντας εἰδὼς καὶ βουλομένουςμᾶλλον τυραννεῖν ἢ τυραννεῖσθαι. καὶ Μαρ-σύαν δέ τινα τῶν προηγμένων ὑπ' αὐτοῦκαὶ τεταγμένων ἐφ' ἡγεμονίας ἀνεῖλε,δόξαντα κατὰ τοὺς ὕπνους σφάττειν αὐτόν,ὡς ἀπ' ἐννοίας μεθημερινῆς καὶ διαλογι-σμοῦ τῆς ὄψεως ταύτης εἰς τὸν ὕπνον αὐτῷπαραγενομένης. ὁ μὲν δὴ Πλάτωνι θυμω-θείς, ὅτι μὴ πάντων αὐτὸν ἀνθρώπων ἀν-

17

λον δὲ καὶ συμβιωτὴν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦπεποιημένος Ἄριστον, ἄνδρα τῇ μὲν ἐνλόγοις ἕξει πολλῶν φιλοσόφων λειπόμενον,εὐταξίᾳ δὲ καὶ πρᾳότητι τοῖς πρώτοιςἐνάμιλλον. ὁ δ' Ἔμπυλος, οὗ καὶ αὐτὸς ἐνταῖς ἐπιστολαῖς καὶ οἱ φίλοι μέμνηνταιπολλάκις ὡς συμβιοῦντος αὐτῷ, ῥήτωρ[μὲν] ἦν, καὶ καταλέλοιπε μικρὸν μέν, οὐφαῦλον δὲ σύγγραμμα περὶ τῆς Καίσαροςἀναιρέσεως, ὃ Βροῦτος ἐπιγέγραπται. Ῥω-μαϊστὶ μὲν οὖν ἤσκητο πρὸς τὰς<δι>εξόδους καὶ τοὺς ἀγῶνας ἱκανῶς ὁΒροῦτος, Ἑλληνιστὶ δὲ τὴν ἀποφθεγματι-κὴν καὶ Λακωνικὴν ἐπιτηδεύων βραχυλο-γίαν ἐν ταῖς ἐπιστολαῖς ἐνιαχοῦ παράση-μός ἐστιν. οἷον ἤδη καθεστηκὼς εἰς τὸνπόλεμον γράφει Περγαμηνοῖς· "ἀκούωὑμᾶς Δολοβέλλᾳ δεδωκέναι χρήματα· ἃ εἰμὲν ἑκόντες ἔδοτε, ὁμολογεῖτε ἀδικεῖν· εἰδ' ἄκοντες, ἀποδείξατε τῷ ἐμοὶ ἑκόντες δο-ῦναι." πάλιν Σαμίοις· "αἱ βουλαὶ ὑμῶν ὀλί-

108

Καίσαρι, τὸν μὲν ἀναγινώσκειν σιωπῇ,Κάτωνα δὲ βοᾶν ὡς δεινὰ ποιεῖ Καῖσαρ,ἐντεύξεις καὶ γράμματα παρὰ τῶν πολεμί-ων προσδεχόμενος. θορυβησάντων δὲ πολ-λῶν, καὶ τοῦ Καίσαρος τὸ δελτάριον ὡςεἶχε τῷ Κάτωνι προσδόντος, ἀναγνόνταΣερβιλίας τῆς ἀδελφῆς ἀκόλαστον ἐπι-στόλιον, ἐκεῖνο μὲν ῥῖψαι πρὸς τὸν Καίσα-ρα καὶ εἰπεῖν "κράτει μέθυσε", πρὸς δὲ τὴνγνώμην καὶ τὸν λόγον αὖθις ἐξ ἀρχῆς τρα-πέσθαι. οὕτω μὲν ἦν ὁ πρὸς Καίσαρα Σερ-βιλίας ἔρως περιβόητος.[6] Γενομένης δὲ τῆς κατὰ Φάρσαλον ἥτ-της, καὶ Πομπηΐου μὲν ἐπὶ θάλασσαν διεκ-πεσόντος, πολιορκουμένου δὲ τοῦ χάρακος,ἔλαθεν ὁ Βροῦτος κατὰ πύλας [ἔρχεσθαι]πρὸς τόπον ἑλώδη καὶ μεστὸν ὑδάτων καὶκαλάμου φερούσας ἐξελθών, καὶ διὰ νυ-κτὸς ἀποσωθεὶς εἰς Λάρισσαν. ἐκεῖθεν δὲγράψαντος αὐτοῦ, Καῖσαρ ἥσθη τε σῳζο-μένῳ καὶ κελεύσας πρὸς αὑτὸν ἐλθεῖν οὐ

113

ὑπὸ χρείας τοῦ τυράννου πρῶτος ὢν καὶμέγιστος.[9] Αἰτίαν δὲ τούτου τὴν ἀπαιδευσίαν εἶναινομίζων, ἐμβαλεῖν αὐτὸν εἰς διατριβὰςἐλευθερίους ἐφιλοτιμεῖτο καὶ γεῦσαι λόγωνκαὶ μαθημάτων ἠθοποιῶν, ὡς ἀρετήν τεπαύσαιτο δεδιὼς καὶ τοῖς καλοῖς χαίρεινἐθισθείη. φύσει γὰρ οὐ γεγόνει τῶν φαυλο-τάτων τυράννων ὁ Διονύσιος, ἀλλ' ὁ πατὴρδεδοικώς, μὴ φρονήματος μεταλαβὼν καὶσυγγενόμενος νοῦν ἔχουσιν ἀνθρώποις ἐπι-βουλεύσειεν αὐτῷ καὶ παρέλοιτο τὴν ἀρ-χήν, ἐφρούρει κατάκλειστον οἴκοι, δι' ἐρη-μίαν ὁμιλίας ἑτέρας καὶ ἀπειρίᾳ πραγ-μάτων ὥς φασιν ἁμάξια καὶ λυχνίας καὶ δί-φρους ξυλίνους καὶ τραπέζας τεκταινόμε-νον. Οὕτω γὰρ ἦν ἄπιστος καὶ πρὸς ἅπα-ντας ἀνθρώπους ὕποπτος καὶ προβεβλη-μένος διὰ φόβον ὁ πρεσβύτερος Διονύσιος,ὥστε μηδὲ τῆς κεφαλῆς τὰς τρίχας ἀφελε-ῖν κουρικαῖς μαχαίραις, ἀλλὰ τῶν πλαστῶν

16

φάσματος εἰς ὄψιν οὐκ εὐμενοῦς παραγενο-μένου. καίτοι λόγος τίς ἐστι τῶν ἀναιρού-ντων τὰ τοιαῦτα, μηδενὶ ἂν νοῦν ἔχοντιπροσπεσεῖν φάντασμα δαίμονος μηδ' εἴδω-λον, ἀλλὰ παιδάρια καὶ γύναια καὶ παρα-φόρους δι' ἀσθένειαν ἀνθρώπους ἔν τινιπλάνῳ ψυχῆς ἢ δυσκρασίᾳ σώματος γενο-μένους, δόξας ἐφέλκεσθαι κενὰς καὶ ἀλλο-κότους, δαίμονα πονηρὸν ἐν αὑτοῖς [εἶναι]δεισιδαιμονίαν ἔχοντας. εἰ δὲ Δίων καὶΒροῦτος, ἄνδρες ἐμβριθεῖς καὶ φιλόσοφοικαὶ πρὸς οὐδὲν ἀκροσφαλεῖς οὐδ' εὐάλωτοιπάθος, οὕτως ὑπὸ φάσματος διετέθησαν,ὥστε καὶ φράσαι πρὸς ἑτέρους, οὐκ οἶδαμὴ τῶν πάνυ παλαιῶν τὸν ἀτοπώτατονἀναγκασθῶμεν προσδέχεσθαι λόγον, ὡς τὰφαῦλα δαιμόνια καὶ βάσκανα, προσφθονο-ῦντα τοῖς ἀγαθοῖς ἀνδράσι καὶ ταῖς πράξε-σιν ἐνιστάμενα, ταραχὰς καὶ φόβουςἐπάγει, σείοντα καὶ σφάλλοντα τὴν ἀρετήν,ὡς μὴ διαμείναντες ἀπτῶτες ἐν τῷ καλῷ

5

δόντων ἢ πρὸς ἐπινοίᾳ καὶ φροντίδι τοῦμέλλοντος ὄντων, αὐτὸς ἄχρι τῆς ἑσπέραςἔγραφε συντάττων ἐπιτομὴν Πολυβίου.[5] Λέγεται δὲ καὶ Καίσαρ' οὐκ ἀμελεῖντοῦ ἀνδρός, ἀλλὰ καὶ προειπεῖν τοῖς ὑφ'ἑαυτὸν ἡγεμόσιν, ἐν τῇ μάχῃ μὴ κτείνεινΒροῦτον ἀλλὰ φείδεσθαι, καὶ παρασχόνταμὲν ἑκουσίως ἄγειν, εἰ δ' ἀπομάχοιτο πρὸςτὴν σύλληψιν, ἐᾶν καὶ μὴ βιάζεσθαι· καὶταῦτα ποιεῖν τῇ μητρὶ τοῦ Βρούτου Σερβι-λίᾳ χαριζόμενον. ἐγνώκει γὰρ ὡς ἔοικε νε-ανίας ὢν ἔτι τὴν Σερβιλίαν ἐπιμανεῖσαναὐτῷ, καὶ καθ' οὓς μάλιστα χρόνους ὁἔρως ἐπέφλεγε γενόμενον τὸν Βροῦτονἐπέπειστό πως ἐξ ἑαυτοῦ γεγονέναι. λέγε-ται δὲ τῶν περὶ Κατιλίναν πραγμάτων με-γάλων ἐμπεπτωκότων εἰς τὴν σύγκλητον,ἃ μικρὸν ἐδέησεν ἀνατρέψαι τὴν πόλιν,ἑστάναι μὲν ὁμοῦ Κάτωνα καὶ Καίσαραδιαφερομένους περὶ γνώμης, ἐν τούτῳ δὲγραμματιδίου μικροῦ προσδοθέντος ἔξωθεν

112

γωροι, αἱ ὑπουργίαι βραδεῖαι. τί τούτωντέλος ἐννοεῖσθε;" καὶ [περὶ Παταρέων]ἑτέραν· "Ξάνθιοι τὴν ἐμὴν εὐεργεσίαν ὑπε-ριδόντες τάφον ἀπονοίας ἐσχήκασι τὴν πα-τρίδα· Παταρεῖς δὲ πιστεύσαντες ἑαυτοὺςἐμοὶ οὐδὲν ἐλλείπουσι διοικοῦντες τὰ καθ'ἕκαστα τῆς ἐλευθερίας. ἐξὸν οὖν καὶ ὑμῖν ἢτὴν Παταρέων κρίσιν ἢ τὴν Ξανθίων τύχηνἑλέσθαι." τὸ μὲν οὖν τῶν παρασήμων γένοςἐπιστολίων τοιοῦτόν ἐστιν.[3] Ἔτι δὲ μειράκιον ὢν Κάτωνι τῷ θείῳσυναπεδήμησεν, εἰς Κύπρον ἐπὶ Πτολεμα-ῖον ἀποσταλέντι. Πτολεμαίου δὲ διαφθεί-ραντος ἑαυτόν, ὁ Κάτων αὐτὸς ἐν Ῥόδῳδιατριβὴν ἔχων ἀναγκαίαν, ἔτυχε μὲν ἤδητινὰ τῶν φίλων Κανίδιον ἐπὶ τὴν τῶν χρη-μάτων φυλακὴν ἀπεσταλκώς, δείσας δ'ἐκεῖνον ὡς οὐκ ἀφεξόμενον κλοπῆς, ἔγρα-ψε τῷ Βρούτῳ πλεῖν τὴν ταχίστην εἰς Κύ-προν ἐκ Παμφυλίας· ἐκεῖ γὰρ ἑαυτὸν ἀνα-λαμβάνων ἔκ τινος ἀσθενείας διῆγεν. ὁ δὲ

109

καὶ ἀκέραιοι βελτίονος ἐκείνων μοίραςμετὰ τὴν τελευτὴν τύχωσιν.Ἀλλὰ ταῦτα μὲν εἰς ἄλλον ἀνακείσθωλόγον. ἐν τούτῳ δέ, δωδεκάτῳ τῶν παραλ-λήλων ὄντι βίων, τὸν τοῦ πρεσβυτέρουπροεισαγάγωμεν.[3] Διονύσιος ὁ πρεσβύτερος εἰς τὴν ἀρχὴνκαταστάς, εὐθὺς ἔγημε τὴν Ἑρμοκράτουςτοῦ Συρακοσίου θυγατέρα. ταύτην, οὔπωτῆς τυραννίδος ἱδρυμένης βεβαίως, ἀπο-στάντες οἱ Συρακόσιοι δεινὰς καὶ παρα-νόμους ὕβρεις εἰς τὸ σῶμα καθύβρισαν, ἐφ'αἷς προήκατο τὸν βίον ἑκουσίως. Διονύσιοςδὲ τὴν ἀρχὴν ἀναλαβὼν καὶ κρατυνάμενος,αὖθις ἄγεται δύο γυναῖκας ἅμα, τὴν μὲν ἐκΛοκρῶν ὄνομα Δωρίδα, τὴν δ' ἐπιχώριονἈριστομάχην, θυγατέρα Ἱππαρίνου, πρω-τεύσαντος ἀνδρὸς Συρακοσίων καὶ Διονυ-σίῳ συνάρξαντος, ὅτε πρῶτον αὐτοκράτωρἐπὶ τὸν πόλεμον ᾑρέθη στρατηγός. λέγεταιδ' ἡμέρᾳ μὲν ἀμφοτέρας ἀγαγέσθαι μιᾷ,

6

ροψίαν τὴν σεμνότητα καὶ τὴν παρρησίαναὐθάδειαν ἀποκαλοῦντες, καὶ νουθετῶν κα-τηγορεῖν ἐδόκει, καὶ μὴ συνεξαμαρτάνωνκαταφρονεῖν. ἀμέλει δὲ καὶ φύσει τινὰ τὸἦθος ὄγκον εἶχεν αὐτοῦ καὶ τραχύτητα δυ-σπρόσοδον ἐντεύξει καὶ δυσξύμβολον. οὐγὰρ μόνον ἀνδρὶ νέῳ καὶ διατεθρυμμένῳ τὰὦτα κολακείαις ἄχαρις ἦν συγγενέσθαι καὶπροσάντης, πολλοὶ δὲ καὶ τῶν πάνυ χρω-μένων αὐτῷ καὶ τὴν ἁπλότητα καὶ τὸ γεν-ναῖον ἀγαπώντων τοῦ τρόπου κατεμέμφο-ντο τῆς ὁμιλίας, ὡς ἀγροικότερον καὶ βα-ρύτερον πολιτικῶν χρειῶν τοῖς δεομένοιςσυναλλάσσοντα. περὶ ὧν καὶ Πλάτων ὕστε-ρον ὥσπερ ἀποθεσπίζων ἔγραψε πρὸςαὐτόν, ἐξευλαβεῖσθαι τὴν αὐθάδειαν, ὡςἐρημίᾳ συνοικοῦσαν. οὐ μὴν ἀλλὰ τότεπλείστου δοκῶν ἄξιος ὑπάρχειν διὰ τὰπράγματα, καὶ μόνος ἢ μάλιστα τὴν τυραν-νίδα σαλεύουσαν ἂν ὀρθοῦν καὶ διαφυλάτ-τειν, ἐγίνωσκεν οὐ πρὸς χάριν ἀλλ' ἄκοντος

15

καὶ μάλ' ἄκων ἔπλευσε, τόν τε Κανίδιοναἰδούμενος ὡς ἀτίμως ἀπερριμμένον ὑπὸτοῦ Κάτωνος, καὶ ὅλως τὴν τοιαύτην ἐπι-μέλειαν καὶ διοίκησιν, ἅτε δὴ νέος καὶ σχο-λαστής, οὐκ ἐλευθέριον οὐδ' ἑαυτοῦ ποιού-μενος. οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ περὶ ταῦτα συντεί-νας ἑαυτὸν ὑπὸ τοῦ Κάτωνος ἐπῃνέθη, καὶτῆς οὐσίας ἐξαργυρισθείσης, ἀναλαβὼν τὰπλεῖστα τῶν χρημάτων εἰς Ῥώμην ἔπλευ-σεν.[4] Ἐπεὶ δὲ τὰ πράγματα διέστη, Πομπη-ΐου καὶ Καίσαρος ἐξενεγκαμένων τὰ ὅπλακαὶ τῆς ἡγεμονίας ταραχθείσης, ἐπίδοξοςμὲν ἦν αἱρήσεσθαι τὰ Καίσαρος· ὁ γὰρ πα-τὴρ αὐτοῦ διὰ τὸν Πομπήϊον ἐτεθνήκειπρότερον· ἀξιῶν δὲ τὰ κοινὰ τῶν ἰδίων ἐπί-προσθεν ποιεῖσθαι, καὶ τὴν Πομπηΐου νο-μίζων ὑπόθεσιν βελτίονα πρὸς τὸν πόλεμονεἶναι τῆς Καίσαρος, ἐκείνῳ προσέθετο.καίτοι πρότερον ἀναντήσας οὐδὲ προσεῖπετὸν Πομπήϊον, ἄγος ἡγούμενος μέγα πα-

110

τρὸς φονεῖ διαλέγεσθαι· τότε δ' ὡς ἄρχοντιτῆς πατρίδος ὑποτάξας ἑαυτόν, εἰς Κιλικί-αν ἔπλευσε πρεσβευτὴς μετὰ Σηστίου τοῦλαχόντος τὴν ἐπαρχίαν. ὡς δ' ἐκεῖ πράτ-τειν οὐδὲν ἦν μέγα, καὶ συνῄεσαν εἰς ταὐτὸἤδη Πομπήϊος καὶ Καῖσαρ, ἀγωνιζόμενοιπερὶ τῶν ὅλων, ἧκεν εἰς Μακεδονίαν, ἐθε-λοντὴς τοῦ κινδύνου μεθέξων· ὅτε καί φασιΠομπήϊον ἡσθέντα καὶ θαυμάσαντα προ-σιόντος αὐτοῦ καθεζόμενον ἐξαναστῆναικαὶ περιβαλεῖν ὡς κρείττονα πάντωνὁρώντων. ἐν δὲ τῇ στρατείᾳ, τῆς ἡμέραςὅσα μὴ Πομπηΐῳ συνῆν, περὶ λόγους καὶβιβλία διέτριβεν, οὐ μόνον τὸν ἄλλονχρόνον, ἀλλὰ καὶ πρὸ τῆς [ἄλλης] μεγάληςμάχης. ἦν μὲν ἀκμὴ θέρους καὶ καῦμαπολύ, πρὸς ἑλώδεσι χωρίοις στρατοπε-δευόντων, τῷ δ' [Βρούτῳ] οὐ ταχέως ἧκονοἱ τὴν σκηνὴν κομίζοντες. ἐκπονηθεὶς δὲπερὶ ταῦτα μεσημβρίας μόλις ἀλειψάμενοςκαὶ φαγὼν ὀλίγα, τῶν ἄλλων ἢ καθευ-

111

καὶ γυναῖκας καὶ παιδιὰς ἑτέρας ἀσχήμο-νας, ὑφ' ὧν ἡ τυραννὶς ὥσπερ σίδηρος μα-λασσομένη, τοῖς μὲν ἀρχομένοις ἐφάνη φι-λάνθρωπος καὶ τὸ λίαν ἀπάνθρωπον ὑπα-νῆκεν, οὐκ ἐπιεικείᾳ τινὶ μᾶλλον ἢ ῥᾳθυμίᾳτοῦ κρατοῦντος ἀμβλυνομένη· ἐκ δὲ τούτουπροϊοῦσα καὶ νεμομένη κατὰ μικρὸν ἡ περὶτὸ μειράκιον ἄνεσις τοὺς ἀδαμαντίνους δε-σμοὺς ἐκείνους, οἷς ὁ πρεσβύτερος Διονύ-σιος ἔφη δεδεμένην ἀπολείπειν τὴν μοναρ-χίαν, ἐξέτηξε καὶ διέφθειρεν. ἡμέρας γὰρὥς φασιν ἐνενήκοντα συνεχῶς ἔπινεν ἀρ-ξάμενος, καὶ τὴν αὐλὴν ἐν τῷ χρόνῳ τού-τῳ, σπουδαίοις ἀνδράσι καὶ λόγοις ἄβατονκαὶ ἀνείσοδον οὖσαν, μέθαι καὶ σκώμματακαὶ ψαλμοὶ καὶ ὀρχήσεις καὶ βωμολοχίαικατεῖχον.[8] Ἦν οὖν ὡς εἰκὸς ὁ Δίων ἐπαχθής, εἰςοὐδὲν ἡδὺ καὶ νεωτερικὸν ἐνδιδοὺς ἑαυτόν.διὸ καὶ πιθανὰ κακιῶν προσρήματα ταῖςἀρεταῖς ἐπιφέροντες αὐτοῦ διέβαλλον, ὑπε-

14

καὶ μηδενὶ γενέσθαι φανερὸς ἀνθρώπων,ὁποτέρᾳ προτέρᾳ συνέλθοι, τὸν δ' ἄλλονχρόνον ἴσον νέμων ἑαυτὸν διατελεῖν ἑκα-τέρᾳ, κοινῇ μὲν εἰθισμένων δειπνεῖν μετ'αὐτοῦ, παρὰ νύκτα δ' ἐν μέρει συναναπαυο-μένων. καίτοι τῶν Συρακοσίων ἐβούλετοτὸ πλῆθος τὴν ἐγγενῆ πλέον ἔχειν τῆςξένης ἀλλ' ὑπῆρχεν ἐκείνῃ προτέρᾳ τεκού-σῃ τὸν πρεσβεύοντα τῆς Διονυσίου γενεᾶςυἱὸν [αὐτῇ] βοηθεῖν πρὸς τὸ γένος. ἡ δ'Ἀριστομάχη πολὺν χρόνον ἄπαις συνῴκειτῷ Διονυσίῳ, καίπερ σπουδάζοντι περὶ τὴνἐκ ταύτης τέκνωσιν, ὅς γε καὶ τὴν μητέρατῆς Λοκρίδος, αἰτιασάμενος καταφαρμα-κεύειν Ἀριστομάχην, ἀπέκτεινε.[4] Ταύτης ἀδελφὸς ὢν ὁ Δίων, ἐν ἀρχῇμὲν εἶχε τιμὴν ἀπὸ τῆς ἀδελφῆς, ὕστερονδὲ τοῦ φρονεῖν διδοὺς πεῖραν ἤδη καθ' ἑαυ-τὸν ἠγαπᾶτο παρὰ τῷ τυράννῳ, καὶ πρὸςἅπασι τοῖς ἄλλοις εἴρητο τοῖς ταμίαις, ὅ τιἂν αἰτῇ Δίων διδόναι, [δι]δόντας δὲ πρὸς

7

σόντων, καὶ τῶν περὶ τὸν Ἀντώνιον ἀξιού-ντων τάς τε διαθήκας ἀναγνωσθῆναι καὶτοῦ σώματος ἐκφορὰν γενέσθαι μὴ κεκρυμ-μένην μηδ' ἄτιμον, ὡς μὴ καὶ τοῦτο παρο-ξύνῃ τὸν δῆμον, Κάσσιος μὲν ἰσχυρῶςἀντέλεγεν, εἶξε δὲ Βροῦτος καὶ συνεχώρη-σε, δεύτερον ἁμαρτεῖν τοῦτο δόξας. καὶγὰρ Ἀντωνίου φεισάμενος αἰτίαν ἔσχενἐπιτειχίσαι τῇ συνωμοσίᾳ βαρὺν καὶ δύ-σμαχον πολέμιον, καὶ τὰ περὶ τὴν ταφὴνὃν ὁ Ἀντώνιος ἠξίου τρόπον ἐάσας γε-νέσθαι τοῦ παντὸς σφαλῆναι. πρῶτον μὲνγὰρ ἐν ταῖς διαθήκαις δεδομένων κατ' ἄν-δρα Ῥωμαίοις πᾶσι δραχμῶν ἑβδομήκονταπέντε, καὶ τῷ δήμῳ τῶν πέραν τοῦ ποτα-μοῦ κήπων ἀπολελειμμένων, οὗ νῦν ἐστιΤύχης ἱερόν, εὔνοια θαυμαστὴ καὶ πόθοςαὐτοῦ τοὺς πολίτας εἷλεν· ἔπειτα, τοῦσώματος εἰς τὴν ἀγορὰν κομισθέντος,Ἀντώνιος ἔπαινον ὥσπερ ἔθος ἐστὶ διεξελ-θών, καὶ τὰ πλήθη κινούμενα πρὸς τὸν

140

ρος κόλακες, ἄλλας τε τιμὰς ἐπιφθόνουςἀνευρίσκοντες αὐτῷ, καὶ διαδήματα τοῖςἀνδριᾶσι νύκτωρ ἐπιτιθέντες, ὡς τοὺς πολ-λοὺς ὑπαξόμενοι βασιλέα προσειπεῖν ἀντὶδικτάτορος. τοὐναντίον δ' ἀπήντησεν, ὡςἐν τοῖς περὶ Καίσαρος ἀκριβῶς γέγραπται.[10] Κασσίῳ δὲ πειρῶντι τοὺς φίλους ἐπὶΚαίσαρα πάντες ὡμολόγουν, εἰ Βροῦτοςἡγοῖτο· δεῖσθαι γὰρ οὐ χειρῶν οὐδὲ τόλμηςτὴν πρᾶξιν, ἀλλὰ δόξης ἀνδρὸς οἷος οὗτόςἐστιν, ὥσπερ καταρχομένου καὶ βεβαιο-ῦντος αὐτῷ τῷ παρεῖναι τὸ δίκαιον· εἰ δὲμή, καὶ δρῶντας ἀθυμοτέρους ἔσεσθαι, καὶδράσαντας ὑποπτοτέρους, ὡς οὐκ ἂν ἐκεί-νου τὸ ἔργον, εἰ καλὴν αἰτίαν εἶχεν, ἀπει-παμένου. ταῦτα συμφρονήσας ἐνέτυχεΒρούτῳ πρότερος ἐκ τῆς διαφορᾶς ἐκείνης,καὶ μετὰ τὰς διαλύσεις καὶ φιλοφροσύναςἠρώτησεν, εἰ τῇ νουμηνίᾳ τοῦ Μαρτίου μη-νὸς ἔγνωκεν εἰς σύγκλητον παρεῖναι· πυν-θάνεσθαι γὰρ ὡς λόγον ὑπὲρ βασιλείας

121

αὐτὸν αὐθημερὸν φράζειν. ὢν δὲ καὶ πρότε-ρον ὑψηλὸς τῷ ἤθει καὶ μεγαλόφρων καὶἀνδρώδης, ἔτι μᾶλλον ἐπέδωκε πρὸς ταῦταθείᾳ τινὶ τύχῃ Πλάτωνος εἰς Σικελίαν πα-ραβαλόντος κατ' οὐδένα λογισμὸν ἀνθρώπι-νον· ἀλλὰ δαίμων τις ὡς ἔοικε, πόρρωθενἀρχὴν ἐλευθερίας [παρα]βαλλόμενος Συρα-κοσίοις καὶ τυραννίδος κατάλυσιν μηχα-νώμενος, ἐκόμισεν ἐξ Ἰταλίας εἰς Συρα-κούσας Πλάτωνα καὶ Δίωνα συνήγαγεν εἰςλόγους αὐτῷ, νέον μὲν ὄντα κομιδῇ, πολὺδ' εὐμαθέστατον ἁπάντων τῶν Πλάτωνισυγγεγονότων καὶ ὀξύτατον ὑπακοῦσαιπρὸς ἀρετήν, ὡς αὐτὸς γέγραφε Πλάτωνκαὶ τὰ πράγματα μαρτυρεῖ. τραφεὶς γὰρ ἐνἤθεσιν ὑπὸ τυράννῳ ταπεινοῖς, καὶ βίουμὲν ἀνίσου καὶ καταφόβου, θεραπείας δὲνεοπλούτου καὶ τρυφῆς ἀπειροκάλου καὶδιαίτης ἐν ἡδοναῖς καὶ πλεονεξίαις τιθε-μένης τὸ καλὸν ἐθὰς καὶ μεστὸς γενόμενος,ὡς πρῶτον ἐγεύσατο λόγου καὶ φιλοσοφίας

8

δὲ πολεμεῖν προθυμοῖτο, θρέψειν αὐτὸς ἰδί-οις τέλεσι καὶ παρέξειν εἰς τὸν πόλεμοναὐτῷ πεντήκοντα τριήρεις πλεούσας.[7] Ὁ μὲν οὖν Διονύσιος ὑπερφυῶς τὴν με-γαλοψυχίαν ἐθαύμασε καὶ τὴν προθυμίανἠγάπησεν· οἱ δ' ἐλέγχεσθαι τῇ λαμπρότητικαὶ ταπεινοῦσθαι τῇ δυνάμει τοῦ Δίωνοςοἰόμενοι, ταύτην εὐθὺς ἀρχὴν λαβόντεςοὐδεμιᾶς ἐφείδοντο φωνῆς, ᾗ τὸ μειράκιονἐξαγριαίνειν ἔμελλον πρὸς αὐτόν, ὡς ὑπερ-χόμενον διὰ τῆς θαλάττης τυραννίδα καὶπερισπῶντα ταῖς ναυσὶ τὴν δύναμιν εἰςτοὺς Ἀριστομάχης παῖδας, ἀδελφιδοῦςὄντας αὐτῷ. φανερώταται δὲ καὶ μέγισταιτῶν εἰς φθόνον καὶ μῖσος αἰτιῶν ὑπῆρχον ἡτοῦ βίου διαφορὰ καὶ τὸ τῆς διαίτης ἄμει-κτον. οἱ μὲν γὰρ εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς νέου τυ-ράννου καὶ τεθραμμένου φαύλως ὁμιλίανκαὶ συνήθειαν ἡδοναῖς καὶ κολακείαις κα-ταλαμβάνοντες, ἀεί τινας ἔρωτας καὶ δια-τριβὰς ἐμηχανῶντο ῥεμβώδεις περὶ πότους

13

Καίσαρος οἱ φίλοι τότε καθήσοιεν. φήσα-ντος δὲ τοῦ Βρούτου μὴ παρεῖναι, "τί οὖν"εἶπεν ὁ Κάσσιος, "ἂν καλῶσιν ἡμᾶς;" "ἐμὸνἔργον" ἔφη ὁ Βροῦτος "ἤδη τὸ μὴ σιωπᾶν,ἀλλ' ἀμύνειν καὶ προαποθνῄσκειν τῆς ἐλευ-θερίας." καὶ ὁ Κάσσιος ἐπαρθείς, "τίς δ'"εἶπε "Ῥωμαίων ἀνέξεται σοῦ προαπο-θνῄσκοντος; ἆρ' ἀγνοεῖς ὦ Βροῦτε σεαυτόν;ἢ τὸ βῆμά σου δοκεῖς καταγράφειν τοὺςὑφάντας καὶ τοὺς καπήλους, οὐχὶ τοὺςπρώτους καὶ κρατίστους ταῦτα ποιεῖν,παρὰ μὲν τῶν ἄλλων στρατηγῶν ἐπιδόσειςκαὶ θέατρα καὶ μονομάχους, παρὰ σοῦ δ'ὡς ὄφλημα πατρικὸν τὴν κατάλυσιν τῆςτυραννίδος ἀπαιτοῦντας, αὐτοὺς δ' ὑπὲρσοῦ πάντα πάσχειν προθύμους ὄντας, οἷονἀξιοῦσι καὶ προσδέχονται φανέντος;" ἐκτούτου περιβαλὼν τὸν Βροῦτον ἠσπάζετο,καὶ διαλυθέντες οὕτως ἐτρέποντο πρὸςτοὺς φίλους.

122

ἀλλὰ καὶ γνώμην ὑπὲρ τιμῶν προθεῖναιτοὺς ὑπάτους· καὶ ταῦτ' ἐπιψηφισάμενοιδιελύθησαν. Ἀντωνίου δὲ τὸν υἱὸν εἰς τὸΚαπετώλιον ὁμηρεύσοντα πέμψαντος, κα-τῆλθον οἱ περὶ Βροῦτον, ἀσπασμοί τε καὶδεξιώσεις ἐγένοντο πάντων ἀναμει-χθέντων, καὶ Κάσσιον μὲν Ἀντώνιος εἱστίαπαραλαβών, Βροῦτον δὲ Λέπιδος, τοὺς δ'ἄλλους ὥς τις εἶχε πρὸς ἕκαστον ἢ συνη-θείας ἢ φιλοφροσύνης. ἅμα δ' ἡμέρᾳ πάλινσυνελθόντες οἱ βουλευταί, πρῶτον μὲνἈντωνίῳ τιμὰς ἔδοσαν, ὡς καταπαύσαντιπολέμων ἐμφυλίων ἀρχήν, ἔπειτα τῶν περὶΒροῦτον ἦσαν ἔπαινοι τῶν παρόντων, καὶτέλος ἐπαρχιῶν διανομαί. Βρούτῳ μὲν γὰρἐψηφίσαντο Κρήτην, Κασσίῳ δὲ Λιβύην,Τρεβωνίῳ δ' Ἀσίαν, καὶ Κίμβρῳ Βιθυνίαν,τῷ δ' ἑτέρῳ Βρούτῳ τὴν περὶ τὸν Ἠριδα-νὸν Γαλατίαν.[20] Μετὰ δὲ ταῦτα περὶ τῶν Καίσαροςδιαθηκῶν καὶ ταφῆς αὐτοῦ λόγων ἐμπε-

139

Ἐπεὶ δὲ νοσῶν ἔδοξεν ὁ Διονύσιοςἀβιώτως ἔχειν, ἐπεχείρησεν αὐτῷ διαλέγε-σθαι περὶ τῶν ἐκ τῆς Ἀριστομάχης τέκνωνὁ Δίων, οἱ δ' ἰατροὶ τῷ μέλλοντι τὴν ἀρχὴνδιαδέχεσθαι χαριζόμενοι, καιρὸν οὐ πα-ρέσχον· ὡς δὲ Τίμαιός φησι, καὶ φάρμακονὑπνωτικὸν αἰτοῦντι δόντες, ἀφείλοντο τὴναἴσθησιν αὐτοῦ, θανάτῳ συνάψαντες τὸνὕπνον. οὐ μὴν ἀλλὰ συλλόγου πρώτου τῶνφίλων γενομένου παρὰ τὸν νέον Διονύσιον,οὕτω διελέχθη περὶ τῶν συμφερόντωνπρὸς τὸν καιρὸν ὁ Δίων, ὥστε τοὺς ἄλλουςἅπαντας τῇ μὲν φρονήσει παῖδας ἀποδε-ῖξαι, τῇ δὲ παρρησίᾳ δούλους τῆς τυραννί-δος, ἀγεννῶς καὶ περιφόβως τὰ πολλὰπρὸς χάριν τῷ μειρακίῳ συμβουλεύοντας.μάλιστα δ' αὐτοὺς ἐξέπληξε, τὸν ἀπὸ Καρ-χηδόνος κίνδυνον ἐπικρεμάμενον τῇ ἀρχῇδεδοικότας, ὑποσχόμενος, εἰ μὲν εἰρήνηςδέοιτο Διονύσιος, πλεύσας εὐθὺς εἰς Λιβύ-ην ὡς ἄριστα διαθήσεσθαι τὸν πόλεμον· εἰ

12

ἡγεμονικῆς πρὸς ἀρετήν, ἀνεφλέχθη τὴνψυχὴν ταχύ, καὶ τῇ περὶ αὐτὸν εὐπαθείᾳτῶν καλῶν ἀκάκως πάνυ καὶ νεωτερικῶςπροσδοκήσας ὑπὸ τῶν αὐτῶν λόγων ὅμοιαπείσεσθαι Διονύσιον, ἐσπούδασε καὶ διε-πράξατο ποιησάμενον σχολὴν αὐτὸν ἐντυ-χεῖν Πλάτωνι καὶ ἀκοῦσαι.[5] Γενομένης δὲ τῆς συνουσίας αὐτοῖς τὸμὲν ὅλον περὶ [ἀνδρὸς] ἀρετῆς, πλείστωνδὲ περὶ ἀνδρείας διαπορηθέντων, ὡς πάνταμᾶλλον ὁ Πλάτων ἢ τοὺς τυράννουςἀπέφαινεν ἀνδρείους, ἐκ δὲ τούτου τρα-πόμενος περὶ δικαιοσύνης ἐδίδασκεν, ὡςμακάριος μὲν ὁ τῶν δικαίων, ἄθλιος δ' ὁτῶν ἀδίκων βίος, οὔτε τοὺς λόγους ἔφερενὁ τύραννος, ὥσπερ ἐξελεγχόμενος, ἤχθετότε τοῖς παροῦσι θαυμαστῶς ἀποδεχομένοιςτὸν ἄνδρα καὶ κηλουμένοις ὑπὸ τῶν λεγο-μένων. τέλος δὲ θυμωθεὶς καὶ παροξυνθείς,ἠρώτησεν αὐτόν, ὅ τι δὴ βουλόμενος εἰςΣικελίαν παραγένοιτο. τοῦ δὲ φήσαντος

9

τῆς ἄκρας καὶ κατέστησαν ἐπὶ τῶν ἐμ-βόλων. πρὸς δὲ τὴν ὄψιν οἱ πολλοί, καίπερμιγάδες ὄντες καὶ παρεσκευασμένοι θορυ-βεῖν, διέτρεσαν καὶ τὸ μέλλον ἐδέχοντοκόσμῳ καὶ σιωπῇ· προελθόντος δ' αὐτοῦπάντες ἡσυχίαν τῷ λόγῳ παρέσχον. ὅτι δ'οὐ πᾶσι πρὸς ἡδονὴν ἐγεγόνει τὸ ἔργον,ἐδήλωσαν ἀρξαμένου λέγειν Κίννα καὶ κα-τηγορεῖν Καίσαρος, ἀναρρηγνύμενοι πρὸςὀργὴν καὶ κακῶς τὸν Κίνναν λέγοντες,ὥστε πάλιν τοὺς ἄνδρας εἰς τὸ Καπετώλιονἀπελθεῖν. ἔνθα δὴ δεδιὼς πολιορκίαν ὁΒροῦτος ἀπέπεμπε τοὺς ἀρίστους τῶν συ-ναναβάντων, οὐκ ἀξιῶν τῆς αἰτίας μὴ με-τέχοντας αὐτοὺς συνυποδύεσθαι τὸν κίνδυ-νον.[19] Οὐ μὴν ἀλλὰ τῇ ὑστεραίᾳ τῆς βουλῆςσυνελθούσης εἰς τὸ τῆς Γῆς ἱερόν, Ἀντωνί-ου δὲ καὶ Πλάγκου καὶ Κικέρωνοςεἰπόντων περὶ ἀμνηστίας καὶ ὁμονοίας,ἔδοξε μὴ μόνον ἄδειαν εἶναι τοῖς ἀνδράσιν,

138

[11] Ἦν δέ τις Γάϊος Λιγάριος τῶν Πο-μπηΐου φίλων, ὃν ἐπὶ τούτῳ κατηγορη-θέντα Καῖσαρ ἀπέλυσεν. οὗτος οὐχ ἧςἀφείθη δίκης χάριν ἔχων, ἀλλὰ δι' ἣν ἐκιν-δύνευσεν ἀρχὴν βαρυνόμενος, ἐχθρὸς ἦνΚαίσαρι, τῶν δὲ περὶ Βροῦτον ἐν τοῖς μάλι-στα συνήθης. πρὸς τοῦτον ἀσθενοῦντα Βρο-ῦτος εἰσελθών, "ὦ Λιγάριε" εἶπεν, "ἐν οἵῳκαιρῷ νοσεῖς." κἀκεῖνος εὐθὺς εἰς ἀγκῶναδιαναστὰς καὶ λαβόμενος αὐτοῦ τῆς δεξι-ᾶς, "ἀλλ' εἴ τι" φησὶν "ὦ Βροῦτε σεαυτοῦφρονεῖς ἄξιον, ὑγιαίνω."[12] Ἐκ τούτου διαπειρώμενοι κρύφα τῶνγνωρίμων οἷς ἐπίστευον ἀνεκοινοῦντο καὶπροσελάμβανον, οὐ μόνον τῶν συνήθωνποιούμενοι τὴν αἵρεσιν, ἀλλ' ὅσους ἠπίστα-ντο τολμητὰς ὄντας ἀγαθοὺς καὶ θανάτουκαταφρονητάς. διὸ καὶ Κικέρωνα, τοῦτομὲν πίστεως τοῦτο δ' εὐνοίας ἕνεκαπρῶτον ὄντα παρ' αὐτοῖς, ἀπεκρύψαντο,μὴ τῷ φύσει τόλμης ἐνδεὴς εἶναι προσειλη-

123

ἀγαθὸν ἄνδρα ζητεῖν, ὑπολαβὼν ἐκεῖνος"ἀλλὰ νὴ τοὺς θεοὺς" εἶπε "καὶ φαίνῃ μήπωτοιοῦτον εὑρηκώς." οἱ μὲν οὖν περὶ τὸν Δί-ωνα τοῦτ' <οὔπω> τέλος ᾤοντο τῆς ὀργῆςγεγονέναι, καὶ τὸν Πλάτωνα σπεύδοντεςσυνεξέπεμπον ἐπὶ τριήρους, ἣ Πόλλινἐκόμιζεν εἰς τὴν Ἑλλάδα τὸν Σπαρτιάτην.ὁ δὲ Διονύσιος κρύφα τοῦ Πόλλιδος ἐποιή-σατο δέησιν, μάλιστα μὲν ἀποκτεῖναι τὸνἄνδρα κατὰ πλοῦν, εἰ δὲ μή, πάντως ἀπο-δόσθαι· βλαβήσεσθαι γὰρ οὐδέν, ἀλλ'εὐδαιμονήσειν ὁμοίως δίκαιον ὄντα, κἂνδοῦλος γένηται. διὸ καὶ λέγεται Πόλλις εἰςΑἴγιναν φέρων ἀποδόσθαι Πλάτωνα, πο-λέμου πρὸς Ἀθηναίους ὄντος αὐτοῖς καὶψηφίσματος ὅπως ὁ ληφθεὶς Ἀθηναίων ἐνΑἰγίνῃ πιπράσκηται.Οὐ μὴν ὅ γε Δίων ἔλαττον εἶχε παρὰ τῷΔιονυσίῳ τιμῆς ἢ πίστεως, ἀλλὰ πρεσβείαςτε τὰς μεγίστας διῴκει, πεμπόμενος πρὸςΚαρχηδονίους, ἐθαυμάσθη τε διαφερόντως,

10

καὶ τὴν παρρησίαν ἔφερεν αὐτοῦ μόνουσχεδόν, ἀδεῶς λέγοντος τὸ παριστάμενον,ὡς καὶ τὴν περὶ Γέλωνος ἐπίπληξιν. χλευα-ζομένης γὰρ ὡς ἔοικε τῆς Γέλωνος ἀρχῆς,αὐτόν τε τὸν Γέλωνα τοῦ Διονυσίου γέλω-τα τῆς Σικελίας γεγονέναι φήσαντος, οἱμὲν ἄλλοι τὸ σκῶμμα προσεποιοῦντο θαυ-μάζειν, ὁ δὲ Δίων δυσχεράνας "καὶ μὴν"ἔφη "σὺ τυραννεῖς διὰ Γέλωνα πιστευθείς·διὰ σὲ δ' οὐδεὶς ἕτερος πιστευθήσεται." τῷγὰρ ὄντι φαίνεται κάλλιστον μὲν Γέλωνἐπιδειξάμενος θέαμα μοναρχουμένηνπόλιν, αἴσχιστον δὲ Διονύσιος.[6] Ὄντων δὲ Διονυσίῳ παίδων τριῶν μὲνἐκ τῆς Λοκρίδος, τεττάρων δ' ἐξ Ἀριστο-μάχης, ὧν δύο ἦσαν θυγατέρες, Σωφροσύ-νη καὶ Ἀρετή, Σωφροσύνην μὲν Διονυσίῳτῷ υἱῷ συνῴκισεν, Ἀρετὴν δὲ Θεαρίδῃ τῷἀδελφῷ. τελευτήσαντος δὲ τοῦ [ἀδελφοῦ]Θεαρίδου, Δίων ἔλαβε τὴν Ἀρετήν, ἀδελ-φιδῆν οὖσαν.

11

φὼς ὑπὸ χρόνου γεροντικὴν εὐλάβειαν,εἶτα πάντα καθ' ἕκαστον ἀνάγων τοῖς λογι-σμοῖς εἰς ἄκραν ἀσφάλειαν, ἀμβλύνῃ τὴνἀκμὴν αὐτῶν τῆς προθυμίας, τάχους δεο-μένην. ἐπεὶ καὶ τῶν ἄλλων ἑταίρων ὁ Βρο-ῦτος Στα<τύ>λλιόν τε παρέλιπε τὸν Ἐπι-κούρειον καὶ Φαώνιον ἐραστὴν Κάτωνος,ὅτι πόρρωθεν αὐτοῖς τοιαύτην τινὰ κύκλῳπροσβαλόντος ἐν τῷ διαλέγεσθαι καὶ συμ-φιλοσοφεῖν πεῖραν, ὁ μὲν Φαώνιος ἀπεκρί-νατο χεῖρον εἶναι μοναρχίας παρανόμουπόλεμον ἐμφύλιον, ὁ δὲ Στα<τύ>λλιος ἔφητῷ σοφῷ καὶ νοῦν ἔχοντι διὰ φαύλους καὶἀνοήτους κινδυνεύειν καὶ ταράττεσθαι μὴκαθήκειν· παρὼν δὲ Λαβεὼν ἀντεῖπεν ἀμ-φοτέροις. καὶ ὁ Βροῦτος τότε μέν, ὡς ἔχο-ντός τι τοῦ λόγου χαλεπὸν καὶ δύσκριτον,ἀπεσιώπησεν, ὕστερον δὲ Λαβεῶνι κοινο-ῦται τὸ βούλευμα. δεξαμένου δὲ προθύμως,τὸν ἕτερον Βροῦτον ἐπίκλησιν Ἀλβῖνον, ἄλ-λως μὲν οὐκ ὄντα ῥέκτην οὐδὲ θαρραλέον,

124

ζήλῳ πρὸς τὸ καλὸν ὑπ' αὐτῶν. οὕτω μὲνἈντώνιον Βροῦτος περιεποίησεν· ἐν δὲ τῷτότε φόβῳ μεταβαλὼν ἐσθῆτα δημοτικὴνἔφυγεν. οἱ δὲ περὶ Βροῦτον εἰς τὸ Καπε-τώλιον ἐχώρουν, ᾑμαγμένοι <τε> τὰς χε-ῖρας καὶ τὰ ξίφη γυμνὰ δεικνύντες ἐπὶ τὴνἐλευθερίαν παρεκάλουν τοὺς πολίτας. τὸμὲν οὖν πρῶτον ἦσαν ἀλαλαγμοί, καὶ δια-δρομαὶ τῷ πάθει κατὰ τύχην ἐπιγινόμεναιπλείονα τὸν θόρυβον ἐποίησαν· ὡς δ' οὔτεφόνος ἄλλος οὔθ' ἁρπαγή τινος ἐγίνετο τῶνκειμένων, θαρροῦντες ἀνέβαινον οἵ τε βου-λευταὶ καὶ τῶν δημοτῶν πολλοὶ πρὸς τοὺςἄνδρας εἰς τὸ Καπετώλιον. ἁθροισθέντοςδὲ τοῦ πλήθους, διελέχθη Βροῦτος ἐπαγω-γὰ τοῦ δήμου καὶ πρέποντα τοῖς πεπραγ-μένοις. ἐπαινούντων δὲ καὶ κατιέναι βο-ώντων, θαρροῦντες κατέβαινον εἰς ἀγοράν,οἱ μὲν ἄλλοι συνεπόμενοι μετ' ἀλλήλων,Βροῦτον δὲ πολλοὶ τῶν ἐπιφανῶν περιέπο-ντες ἐν μέσῳ πάνυ λαμπρῶς κατῆγον ἀπὸ

137

[23] Οὗτοι τὸ μὲν πρῶτον ἀκούσαντες ἐπὶΔιονύσιον καὶ Σικελίαν αἴρεσθαι τὸνστόλον, ἐξεπλάγησαν καὶ κατέγνωσαν ὡςὀργῆς τινος παραφροσύνῃ καὶ μανίᾳ τοῦΔίωνος ἢ χρηστῶν ἐλπίδων ἀπορίᾳ ῥιπτο-ῦντος ἑαυτὸν εἰς ἀπεγνωσμένας πράξεις,καὶ τοῖς ἑαυτῶν ἡγεμόσι καὶ ξενολόγοιςὠργίζοντο, μὴ προειποῦσιν εὐθὺς ἐξ ἀρχῆςτὸν πόλεμον. ἐπεὶ δὲ Δίων τῷ λόγῳ τὰ σα-θρὰ τῆς τυραννίδος ἐπεξιὼν ἐδίδασκεν, ὡςοὐ στρατιώτας, ἀλλὰ μᾶλλον ἡγεμόναςαὐτοὺς κομίζοι Συρακοσίων καὶ τῶν ἄλλωνΣικελιωτῶν, πάλαι πρὸς ἀπόστασιν ἑτοί-μων ὑπαρχόντων, μετὰ δὲ τὸν Δίωνα δια-λεχθέντος αὐτοῖς Ἀλκιμένους, ὃς πρῶτοςὢν Ἀχαιῶν δόξῃ καὶ γένει συνεστράτευεν,ἐπείσθησαν. ἦν μὲν οὖν θέρους ἀκμή, καὶκατεῖχον ἐτησίαι τὸ πέλαγος, ἡ δὲ σελήνηδιχομηνίαν ἦγε· τῷ δ' Ἀπόλλωνι θυσίανμεγαλοπρεπῆ παρασκευάσας ὁ Δίωνἐπόμπευσε μετὰ τῶν στρατιωτῶν, κεκο-

40

τὴν ἄκραν διεφύλαξε φρουραρχῶν ἐπὶ πο-λὺν χρόνον. ἦν δὲ λόγος ὡς καὶ τῇ μητρὶπλησιάζοι τοῦ πρεσβυτέρου Διονυσίου, τοῦτυράννου μὴ παντάπασιν ἀγνοοῦντος. ἐπεὶδὲ Λεπτίνης, ἐκ γυναικὸς ἣν διαφθείραςἑτέρῳ συνοικοῦσαν ἔσχε γενομένων αὐτῷδυοῖν θυγατέρων, τὴν ἑτέραν ἔδωκε Φιλί-στῳ, μηδὲ φράσας πρὸς Διονύσιον, ὀργι-σθεὶς ἐκεῖνος τὴν μὲν γυναῖκα [τοῦ Λεπτί-νου] δήσας ἐν πέδαις καθεῖρξε, τὸν δὲ Φί-λιστον ἐξήλασε Σικελίας, φυγόντα παρὰξένους τινὰς εἰς τὸν Ἀδρίαν, ὅπου καὶ δο-κεῖ τὰ πλεῖστα συνθεῖναι τῆς ἱστορίας σχο-λάζων. οὐ γὰρ ἐπανῆλθε τοῦ πρεσβυτέρουζῶντος, ἀλλὰ μετὰ τὴν ἐκείνου τελευτήν,ὥσπερ εἴρηται, κατήγαγεν αὐτὸν ὁ πρὸςΔίωνα τῶν ἄλλων φθόνος, ὡς αὐτοῖς τεμᾶλλον ἐπιτήδειον ὄντα καὶ τῇ τυραννίδιβεβαιότερον.[12] Οὗτος μὲν οὖν εὐθὺς κατελθὼν διεπε-φύκει τῆς τυραννίδος· τῷ δὲ Δίωνι καὶ

21

καὶ κατεῖχε θαρρύνων τὴν σύγκλητον· ἡ δ'ὑπὸ δέους ἔφευγεν ἀτάκτως, καὶ περὶ τὰςθύρας ὠθισμὸς ἦν καὶ τάραχος, οὐδενὸςδιώκοντος οὐδὲ κατεπείγοντος. ἰσχυρῶςγὰρ ἐδέδοκτο μηδένα κτείνειν ἕτερον, ἀλλὰπάντας ἐπὶ τὴν ἐλευθερίαν ἀνακαλεῖσθαι.καὶ τοῖς μὲν ἄλλοις πᾶσιν, ὁπηνίκα διεσκο-ποῦντο τὴν πρᾶξιν, ἤρεσκεν Ἀντώνιον ἐπι-σφάττειν Καίσαρι, μοναρχικὸν ἄνδρα καὶὑβριστὴν ἰσχύν τε πεποιημένον ὁμιλίᾳ καὶσυνηθείᾳ πρὸς τὸ στρατιωτικόν, καὶ μάλι-σθ' ὅτι τῷ φύσει σοβαρῷ καὶ μεγαλοπράγ-μονι προσειλήφει τὸ τῆς ὑπατείας ἀξίωμα,τότε Καίσαρι συνάρχων. ἀλλὰ Βροῦτοςἐνέστη πρὸς τὸ βούλευμα, πρῶτον μὲνἰσχυριζόμενος τῷ δικαίῳ, δεύτερον δ'ὑπο<τι>θεὶς ἐλπίδα τῆς μεταβολῆς. οὐ γὰρἀπεγίνωσκεν εὐφυᾶ καὶ φιλότιμον ἄνδρακαὶ δόξης ἐραστὴν τὸν Ἀντώνιον ἐκποδὼνΚαίσαρος γενομένου συνεφάψεσθαι τῇ πα-τρίδι τῆς ἐλευθερίας, ἐπισπασθέντα τῷ

136

ἐρρωμένον δὲ πλήθει μονομάχων οὓς ἐπὶθέᾳ Ῥωμαίων ἔτρεφε, καὶ παρὰ Καίσαριπιστευόμενον, ἐδόκει προσάγεσθαι. Κασσί-ου δὲ καὶ Λαβεῶνος αὐτῷ διαλεγομένων,οὐδὲν ἀπεκρίνατο, Βρούτῳ δ' αὐτὸς ἐντυ-χὼν ἰδίᾳ, καὶ μαθὼν ὅτι τῆς πράξεως ἡγε-μών ἐστιν, ὡμολόγησε συμπράξειν προθύ-μως. καὶ τῶν ἄλλων δὲ τοὺς πλείστους καὶτοὺς ἀρίστους ἡ δόξα τοῦ Βρούτου προσή-γετο, καὶ μήθ' ὅρκον συνομόσαντες, μήτεπίστιν καθ' ἱερῶν λαβόντες ἢ δόντες,οὕτως ἅπαντες ἔσχον ἐν ἑαυτοῖς καὶ κατε-σιώπησαν καὶ συνδιήνεγκαν, ὥστε μαντεί-αις καὶ φάσμασι καὶ ἱεροῖς ὑπὸ τῶν θεῶνπροδεικνυμένην ἄπιστον γενέσθαι τὴνπρᾶξιν.[13] Ὁ δὲ Βροῦτος, ἅτε δὴ τὰ πρῶτα τῆςῬώμης φρονήματα καὶ γένη καὶ ἀρετὰςἐξηρτημένος ἑαυτοῦ καὶ περινοῶν πάντατὸν κίνδυνον, ἔξω μὲν ἐπειρᾶτο κατέχεινπαρ' ἑαυτῷ καὶ κατακοσμεῖν τὴν διάνοιαν,

125

παρ' ἄλλων ἐτύγχανον οὖσαι διαβολαὶ καὶκατηγορίαι πρὸς τὸν τύραννον, ὡς διειλεγ-μένῳ περὶ καταλύσεως τῆς ἀρχῆς πρός τεΘεοδότην καὶ πρὸς Ἡρακλείδην. ἤλπιζεμὲν γὰρ ὡς ἔοικε διὰ Πλάτωνος παραγενο-μένου τὸ δεσποτικὸν καὶ λίαν ἄκρατον ἀφε-λὼν τῆς τυραννίδος, ἐμμελῆ τινα καὶ νόμι-μον ἄρχοντα τὸν Διονύσιον καταστήσειν·εἰ δ' ἀντιβαίνοι καὶ μὴ μαλάσσοιτο, κατα-λύσας ἐκεῖνον ἐγνώκει τὴν πολιτείαν ἀπο-διδόναι Συρακοσίοις, οὐκ ἐπαινῶν μὲν δη-μοκρατίαν, πάντως δὲ βελτίω τυραννίδοςἡγούμενος τοῖς διαμαρτάνουσιν ὑγιαινού-σης ἀριστοκρατίας.[13] Ἐν τοιαύτῃ δὲ καταστάσει τῶν πραγ-μάτων ὄντων, Πλάτων εἰς Σικελίαν ἀφι-κόμενος περὶ μὲν τὰς πρώτας ἀπαντήσειςθαυμαστῆς ἐτύγχανε φιλοφροσύνης καὶ τι-μῆς. καὶ γὰρ ἅρμα τῶν βασιλικῶν αὐτῷπαρέστη κεκοσμημένον διαπρεπῶς ἀπο-βάντι τῆς τριήρους, καὶ θυσίαν ἔθυσεν ὁ

22

κῶν πολλοὶ καὶ τῶν φιλοσόφων, ὅ τε Κύ-πριος Εὔδημος, εἰς ὃν Ἀριστοτέλης ἀποθα-νόντα τὸν περὶ ψυχῆς διάλογον ἐποίησε,καὶ Τιμωνίδης ὁ Λευκάδιος. συνέστησανδὲ καὶ Μιλτᾶν αὐτῷ τὸν Θεσσαλόν, ἄνδραμάντιν καὶ μετεσχηκότα τῆς ἐν Ἀκαδημείᾳδιατριβῆς. τῶν δ' ὑπὸ τοῦ τυράννου πεφυ-γαδευμένων, οὐ μεῖον ἢ χιλίων ὄντων,πέντε καὶ εἴκοσι μόνοι τῆς στρατείας ἐκοι-νώνησαν, οἱ δ' ἄλλοι προὔδοσαν ἀποδει-λιάσαντες.Ὁρμητήριον δ' ἦν ἡ Ζακυνθίων νῆσος, εἰςἣν οἱ στρατιῶται συνελέγησαν, ὀκτακοσί-ων ἐλάττους γενόμενοι, γνώριμοι δὲπάντες ἐκ πολλῶν καὶ μεγάλων στρατειῶνκαὶ τοῖς σώμασιν ἠσκημένοι διαφερόντως,ἐμπειρίᾳ δὲ καὶ τόλμῃ πολὺ πάντων κράτι-στοι καὶ δυνάμενοι πλῆθος, ὅσον ἤλπιζενἕξειν ἐν Σικελίᾳ Δίων, ὑπεκκαῦσαι καὶ συ-νεξορμῆσαι πρὸς ἀλκήν.

39

οἴκοι δὲ καὶ νύκτωρ οὐκ ἦν ὁ αὐτός, ἀλλὰτὰ μὲν ἄκοντα τῶν ὕπνων αὐτὸν ἡ φροντὶςἐξέφερε, τὰ δὲ μᾶλλον ἐνδυόμενος τῷ λογι-σμῷ καὶ <ἐν>διατρίβων [ἐν] ταῖς ἀπορίαις,οὐκ ἐλάνθανε τὴν γυναῖκα συναναπαυο-μένην, ὅτι μεστός ἐστι ταραχῆς ἀήθους καὶκυκλεῖ τι παρ' ἑαυτῷ δύσφορον βούλευμακαὶ δυσεξέλικτον. ἡ δὲ Πορκία θυγάτηρμὲν ὥσπερ εἴρηται Κάτωνος ἦν, εἶχε δ'αὐτὴν ὁ Βροῦτος ἀνεψιὸς ὢν οὐκ ἐκ παρθε-νίας, ἀλλὰ τοῦ προτέρου τελευτήσαντος ἀν-δρὸς ἔλαβε, κόρην οὖσαν ἔτι καὶ παιδίονἔχουσαν ἐξ ἐκείνου μικρόν, ᾧ Βύβλος ἦνὄνομα, καί τι βιβλίδιον μικρὸν ἀπομνημο-νευμάτων Βρούτου γεγραμμένον ὑπ' αὐτοῦδιασῴζεται. φιλόστοργος δ' ἡ Πορκία καὶφίλανδρος οὖσα καὶ μεστὴ φρονήματοςνοῦν ἔχοντος, οὐ πρότερον ἐπεχείρησενἀνερέσθαι τὸν ἄνδρα περὶ τῶν ἀπορρήτων,ἢ λαβεῖν ἑαυτῆς τοιαύτην διάπειραν. λαβο-ῦσα μαχαίριον, ᾧ τοὺς ὄνυχας οἱ κουρεῖς

126

τέραις ταῖς χερσὶν ἐκ τῶν ὤμων κατέσπα-σε τὸ ἱμάτιον, Κάσκας δὲ πρῶτος (εἱστή-κει γὰρ ὄπισθεν) ἀνασπάσας τὸ ξίφος διε-λαύνει παρὰ τὸν ὦμον, οὐκ εἰς βάθος. ἀντι-λαμβανομένου δὲ τῆς λαβῆς τοῦ Καίσαροςκαὶ μέγα Ῥωμαϊστὶ ἀνακραγόντος "ἀνόσιεΚάσκα, τί ποιεῖς;" ἐκεῖνος Ἑλληνιστὶ τὸνἀδελφὸν προσαγορεύσας ἐκέλευσε βοηθεῖν.ἤδη δὲ παιόμενος ὑπὸ πολλῶν καὶ κύκλῳπεριβλέπων καὶ διώσασθαι βουλόμενος, ὡςεἶδε Βροῦτον ἑλκόμενον ξίφος ἐπ' αὐτόν,τὴν χεῖρα τοῦ Κάσκα κρατῶν ἀφῆκε, καὶτῷ ἱματίῳ τὴν κεφαλὴν ἐγκαλυψάμενος,παρέδωκε τὸ σῶμα ταῖς πληγαῖς. οἱ δ'ἀφειδῶς ἀναπεπλεγμένοι πολλοῖς περὶ τὸσῶμα χρώμενοι τοῖς ξίφεσιν, ἀλλήλους ἐτί-τρωσκον, ὥστε καὶ Βροῦτον εἰς τὴν χεῖραπληγὴν λαβεῖν, τοῦ φόνου συνεφαπτόμε-νον, πίμπλασθαι δὲ τοῦ αἵματος ἅπαντας.[18] Οὕτω δ' ἀποθανόντος αὐτοῦ, Βροῦτοςμὲν εἰς μέσον προελθὼν ἐβούλετο λέγειν

135

δὼν ἱσταμένου δι' αἰδῶ τῆς πρὸς Διονύσιονξενίας καὶ γῆρας, Σπευσίππου δὲ καὶ τῶνἄλλων ἑταίρων τῷ Δίωνι συλλαμβανόντωνκαὶ παρακελευομένων ἐλευθεροῦν Σικελί-αν, χεῖρας ὀρέγουσαν αὐτῷ καὶ προθύμωςὑποδεχομένην. ὅτε γὰρ ἐν ΣυρακούσαιςΠλάτων διέτριβεν, οἱ περὶ Σπεύσιππον ὡςἔοικε μᾶλλον ἀναμειγνύμενοι τοῖς ἀν-θρώποις κατεμάνθανον τὴν διάνοιαναὐτῶν. καὶ τὸ μὲν πρῶτον ἐφοβοῦντο τὴνπαρρησίαν, ὡς διάπειραν οὖσαν ὑπὸ τοῦτυράννου, χρόνῳ δ' ἐπίστευσαν. ὁ γὰραὐτὸς ἦν παρὰ πάντων λόγος, δεομένωνκαὶ παρακελευομένων ἐλθεῖν Δίωνα μὴναῦς ἔχοντα μηδ' ὁπλίτας μηδ' ἵππους,ἀλλ' αὐτὸν εἰς ὑπηρετικὸν ἐμβάντα χρῆσαιτὸ σῶμα καὶ τοὔνομα Σικελιώταις ἐπὶ τὸνΔιονύσιον. ταῦτα τῶν περὶ Σπεύσιππον ἀγ-γελλόντων, ἐπιρρωσθεὶς ἐξενολόγει κρύφακαὶ δι' ἑτέρων, ἐπικρυπτόμενος τὴνδιάνοιαν. συνέπραττον δὲ καὶ τῶν πολιτι-

38

τύραννος ὡς εὐτυχήματος μεγάλου τῇἀρχῇ προσγεγονότος. αἰδὼς δὲ συμποσίωνκαὶ σχηματισμὸς αὐλῆς καὶ πρᾳότης αὐτοῦτοῦ τυράννου περὶ ἕκαστα τῶν χρηματιζο-μένων θαυμαστὰς ἐνέδωκεν ἐλπίδας μετα-βολῆς τοῖς πολίταις. φορὰ δέ τις ἦν ἐπὶλόγους καὶ φιλοσοφίαν ἁπάντων, καὶ τὸ τυ-ραννεῖον ὥς φασι κονιορτὸς ὑπὸ πλήθουςτῶν γεωμετρούντων κατεῖχεν. ἡμερῶν δ'ὀλίγων διαγενομένων θυσία μὲν ἦν πάτριοςἐν τοῖς τυραννείοις· τοῦ δὲ κήρυκος ὥσπερεἰώθει κατευξαμένου διαμένειν τὴν τυραν-νίδα ἀσάλευτον πολλοὺς χρόνους, ὁ Διονύ-σιος λέγεται παρεστὼς "οὐ παύσῃ" φάναι"καταρώμενος ἡμῖν;" τοῦτο κομιδῇ τοὺςπερὶ τὸν Φίλιστον ἐλύπησεν, ἄμαχόν τινατοῦ Πλάτωνος ἡγουμένους ἔσεσθαι χρόνῳκαὶ συνηθείᾳ τὴν δύναμιν, εἰ νῦν ἐκ συνου-σίας ὀλίγης ἠλλοίωκεν οὕτω καὶ μετα-βέβληκε τὴν γνώμην τὸ μειράκιον.

23

μετὰ μικρὸν ὁ Λαίνας τὴν δεξιὰν τοῦ Καί-σαρος καταφιλήσας ἀπέστη, φανερὸς γε-νόμενος ὡς ὑπὲρ ἑαυτοῦ καὶ τῶν αὑτῷ τι-νος διαφερόντων ἐποιεῖτο τὴν ἔντευξιν.[17] Τῆς δὲ βουλῆς εἰς τὴν ἐξέδραν προει-σελθούσης, οἱ μὲν ἄλλοι τὸν δίφρον τοῦΚαίσαρος περιέστησαν, ὡς ἐντυγχάνειν τιμέλλοντες αὐτῷ, καὶ Κάσσιον μὲν λέγεταιτρέποντα τὸ πρόσωπον εἰς τὴν εἰκόνα τοῦΠομπηΐου παρακαλεῖν ὥσπερ αἰσθανόμε-νον, Τρεβώνιος δὲ περὶ τὰς θύραςἈντώνιον ἐπισπασάμενος καὶ προσομιλῶνἔξω κατέσχε. Καίσαρι δ' εἰσιόντι μὲν ἡ σύ-γκλητος ὑπεξανέστη, καθεζόμενον δ' εὐθὺςἐκεῖνοι περιέσχον ἁθρόοι, Τίλλιον Κίμβρονἐξ ἑαυτῶν προβάλλοντες, ὑπὲρ ἀδελφοῦφυγάδος δεόμενον, καὶ συνεδέοντο πάντες,ἁπτόμενοί τε χειρῶν καὶ στέρνα καὶ κεφα-λὴν καταφιλοῦν<τες>. ἀποτριβομένου δὲτὰς δεήσεις τὸ πρῶτον, εἶθ' ὡς οὐκ ἀνίεσανἐξανισταμένου βίᾳ, Τίλλιος μὲν ἀμφο-

134

ἀφαιροῦσι, καὶ πάσας ἐξελάσασα τοῦ θα-λάμου τὰς ὀπαδούς, τομὴν ἐνέβαλε τῷμηρῷ βαθεῖαν, ὥστε ῥύσιν αἵματος πολλὴνγενέσθαι καὶ μετὰ μικρὸν ὀδύνας τε νεανι-κὰς καὶ φρικώδεις πυρετοὺς ἐπιλαβεῖν ἐκτοῦ τραύματος. ἀγωνιῶντος δὲ τοῦ Βρού-του καὶ δυσφοροῦντος, ἐν ἀκμῇ τῆς ἀλγη-δόνος οὖσα διελέχθη πρὸς αὐτὸν οὕτως·"ἐγὼ Βροῦτε Κάτωνος οὖσα θυγάτηρ εἰςτὸν σὸν ἐδόθην οἶκον οὐχ ὥσπερ αἱ παλλα-κευόμεναι, κοίτης μεθέξουσα καὶ τραπέζηςμόνον, ἀλλὰ κοινωνὸς μὲν ἀγαθῶν εἶναι,κοινωνὸς δ' ἀνιαρῶν. τὰ μὲν οὖν σὰ πάνταπερὶ τὸν γάμον ἄμεμπτα· τῶν δὲ παρ' ἐμοῦτίς ἀπόδειξις ἢ χάρις, εἰ μήτε σοι πάθοςἀπόρρητον συνδιοίσω μήτε φροντίδα πί-στεως δεομένην; οἶδ' ὅτι γυναικεία φύσιςἀσθενὴς δοκεῖ λόγον ἐνεγκεῖν ἀπόρρητον·ἀλλ' ἔστι τις ὦ Βροῦτε καὶ τροφῆς ἀγαθῆςκαὶ ὁμιλίας χρηστῆς εἰς ἦθος ἰσχύς· ἐμοὶδὲ καὶ τὸ Κάτωνος εἶναι θυρατέρα καὶ τὸ

127

[14] Οὐκέτ' οὖν καθ' ἕνα καὶ λαθραίως,ἀλλὰ πάντες ἀναφανδὸν ἐλοιδόρουν τὸν Δί-ωνα, λέγοντες ὡς οὐ λέληθε κατεπᾴδωνκαὶ καταφαρμάσσων τῷ Πλάτωνος λόγῳΔιονύσιον, ὅπως ἀφέντος ἑκουσίως αὐτοῦκαὶ προεμένου τὴν ἀρχὴν ὑπολαβὼν εἰςτοὺς Ἀριστομάχης περιστήσῃ παῖδας, ὧνθεῖός ἐστιν. ἔνιοι δὲ προσεποιοῦντο δυσχε-ραίνειν, εἰ πρότερον μὲν Ἀθηναῖοι ναυτικα-ῖς καὶ πεζικαῖς δυνάμεσι μεγάλαις δεῦροπλεύσαντες ἀπώλοντο καὶ διεφθάρησανπρότερον ἢ λαβεῖν Συρακούσας, νυνὶ δὲ δι'ἑνὸς σοφιστοῦ καταλύσουσι τὴν Διονυσίουτυραννίδα, συμπείσαντες αὐτὸν ἐκ τῶν μυ-ρίων δορυφόρων ἀποδράντα, καὶ καταλι-πόντα τὰς τετρακοσίας τριήρεις καὶ τοὺςμυρίους ἱππεῖς καὶ τοὺς πολλάκις τοσού-τους ὁπλίτας, ἐν Ἀκαδημείᾳ τὸ σιωπώμε-νον ἀγαθὸν ζητεῖν καὶ διὰ γεωμετρίαςεὐδαίμονα γενέσθαι, τὴν ἐν ἀρχῇ καὶ χρή-μασι καὶ τρυφαῖς εὐδαιμονίαν Δίωνι καὶ

24

νος ᾐτιᾶτο τὴν ἀδελφήν, ὅτι συνειδυῖα τὴνφυγὴν τοῦ ἀνδρὸς οὐ κατεῖπε πρὸς αὐτόν.ἡ δ' ἀνεκπλήκτως καὶ νὴ Δί' ἀφόβως "εἶθ'οὕτω σοι δοκῶ Διονύσιε φαύλη γυνὴ γεγο-νέναι καὶ ἄνανδρος, ὥστε προγνοῦσα τὴνφυγὴν τοῦ ἀνδρὸς οὐκ ἂν συνεκπλεῦσαι καὶμετασχεῖν τῆς αὐτῆς τύχης; ἀλλ' οὐ προ-έγνων· ἐπεὶ καλῶς εἶχέ μοι μᾶλλον Πολυ-ξένου γυναῖκα φεύγοντος ἢ σοῦ τυραννο-ῦντος ἀδελφὴν λέγεσθαι." ταῦτα τῆςΘέστης παρρησιασαμένης, θαυμάσαιλέγουσι τὸν τύραννον· ἐθαύμασαν δὲ καὶ οἱΣυρακόσιοι τὴν ἀρετὴν τῆς γυναικός, ὥστεκαὶ μετὰ τὴν κατάλυσιν τῆς τυραννίδοςἐκείνῃ τιμὴν καὶ θεραπείαν βασιλικὴν πα-ρέχειν, ἀποθανούσης δὲ δημοσίᾳ πρὸς τὴνταφὴν ἐπακολουθῆσαι τοὺς πολίτας. ταῦταμὲν οὖν οὐκ ἄχρηστον ἔχει τὴν παρέκβα-σιν.[22] Ὁ δὲ Δίων ἐντεῦθεν ἤδη τρέπεταιπρὸς πόλεμον, αὐτοῦ μὲν Πλάτωνος ἐκπο-

37

Βρούτου γυναῖκα πρόσεστιν· οἷς πρότερονμὲν ἧττον ἐπεποίθειν, νῦν δ' ἐμαυτὴν ἔγνω-κα καὶ πρὸς πόνον ἀήττητον εἶναι." ταῦτ'εἰποῦσα δείκνυσιν αὐτῷ τὸ τραῦμα καὶ διη-γεῖται τὴν πεῖραν. ὁ δ' ἐκπλαγεὶς καὶ ἀνα-τείνας τὰς χεῖρας ἐπεύξατο δοῦναι τοὺς θε-οὺς αὐτῷ κατορθοῦντι τὴν πρᾶξιν ἀνδρὶΠορκίας ἀξίῳ φανῆναι. καὶ τότε μὲν ἀνε-λάμβανε τὴν γυναῖκα.[14] Προγραφείσης δὲ βουλῆς, εἰς ἣν ἐπί-δοξος ἦν ἀφίξεσθαι Καῖσαρ, ἔγνωσαν ἐπι-χειρεῖν· καὶ γὰρ ἁθρόοι μετ' ἀλλήλων ἀνυ-πόπτως ἔσεσθαι τότε, καὶ πάντας ἕξεινὁμοῦ τοὺς ἀρίστους καὶ πρώτους ἄνδρας,ἔργου μεγάλου πραχθέντος εὐθὺς ἀντιλαμ-βανομένους τῆς ἐλευθερίας. ἐδόκει δὲ καὶτὸ τοῦ τόπου θεῖον εἶναι καὶ πρὸς αὐτῶν·στοὰ γὰρ ἦν μία τῶν περὶ τὸ θέατρονἐξέδραν ἔχουσα, ἐν ᾗ Πομπηΐου τις εἰκὼνεἱστήκει, τῆς πόλεως στησαμένης, ὅτε ταῖςστοαῖς καὶ τῷ θεάτρῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον

128

σκηψάμενος ἀσθένειαν. ἐκβάντι δ' αὐτῷτοῦ φορείου προσρυεὶς Ποπίλιος Λαίναςἐκεῖνος ὁ μικρῷ πρόσθεν εὐξάμενος τοῖςπερὶ Βροῦτον ἐπιτυγχάνειν καὶ κατορθοῦν,διελέγετο πλείω χρόνον ἐφισταμένῳ καὶπροσέχοντι τὸν νοῦν. οἱ δὲ συνωμόται (λε-γέσθω γὰρ οὕτως), τῆς μὲν φωνῆς οὐκἐπαΐοντες αὐτοῦ, τεκμαιρόμενοι δ' ἀφ' ὧνὑπενόουν μήνυσιν εἶναι τῆς ἐπιβουλῆς τὴνκοινολογίαν, ἀνέπεσόν τε ταῖς γνώμαις καὶπρὸς ἀλλήλους ἔβλεψαν, ἀνθομολογούμενοιδιὰ τῶν προσώπων, ὡς χρὴ μὴ περιμένεινσύλληψιν, ἀλλ' εὐθὺς ἀποθνῄσκειν δι'αὑτῶν. Κασσίου δ' ἤδη καί τινων ἄλλωντὰς χεῖρας ἐπιβεβληκότων ταῖς λαβαῖς ὑπὸτὰ ἱμάτια καὶ σπωμένων τὰ ἐγχειρίδια,Βροῦτος ἐγκατιδὼν τῷ τοῦ Λαίνα σχήματιδεομένου σπουδὴν καὶ οὐχὶ κατηγορο-ῦντος, ἐφθέγξατο μὲν οὐδὲν διὰ τὸ πολλοὺςἀλλοτρίους ἀναμεμεῖχθαι, φαιδρῷ δὲ τῷπροσώπῳ τοὺς περὶ Κάσσιον ἐθάρρυνε. καὶ

133

ῖκα συμβίωσις. ὡς οὖν ἧκεν ὁ ΠλάτωνἈθήναζε καὶ τῷ Δίωνι περὶ πάντων ἐνέτυ-χε, γράφει πρὸς τὸν τύραννον ἐπιστολήν,τὰ μὲν ἄλλα σαφῶς πᾶσιν, αὐτὸ δὲ τοῦτομόνῳ γνώριμον ἐκείνῳ φράζουσαν, ὡς δια-λεχθείη Δίωνι περὶ τοῦ πράγματος ἐκείνουκαὶ σφόδρα δῆλος εἴη χαλεπαίνων <ἄν>, εἰτοῦτο Διονύσιος ἐξεργάσαιτο. καὶ τότε μὲνἔτι πολλῶν ἐλπίδων οὐσῶν πρὸς τὰς διαλύ-σεις, οὐδὲν ἔπραξε περὶ τὴν ἀδελφὴν νε-ώτερον, ἀλλ' εἴα μένειν αὐτὴν μετὰ τοῦπαιδίου τοῦ Δίωνος οἰκοῦσαν. ἐπεὶ δὲ πα-ντάπασιν ἀσυμβάτως εἶχε, καὶ Πλάτωναὖθις ἐλθὼν ἀπεπέμφθη πρὸς ἀπέχθειαν,οὕτω τὴν Ἀρετὴν ἄκουσαν ἑνὶ τῶν φίλωνΤιμοκράτει δίδωσιν, οὐ μιμησάμενος τὴνκατά γε τοῦτο τοῦ πατρὸς ἐπιείκειαν. ἐγε-γόνει γὰρ ὡς ἔοικε κἀκείνῳ Πολύξενος ὁτὴν ἀδελφὴν ἔχων αὐτοῦ Θέστηνπολέμιος· ἀποδράντος οὖν αὐτοῦ διὰ φόβονκαὶ φυγόντος ἐκ Σικελίας, μεταπεμψάμε-

36

τοῖς Δίωνος ἀδελφιδοῖς προέμενον.Ἐκ τούτων ὑποψίας πρῶτον, εἶτα καὶ φα-νερωτέρας ὀργῆς καὶ διαφορᾶς γενομένης,ἐκομίσθη τις ἐπιστολὴ κρύφα πρὸς Διονύ-σιον, ἣν ἐγεγράφει Δίων πρὸς τοὺς Καρχη-δονίων ἐπιμελητάς, κελεύων ὅταν Διονυ-σίῳ περὶ τῆς εἰρήνης διαλέγωνται, μὴ χω-ρὶς αὐτοῦ ποιήσασθαι τὴν ἔντευξιν, ὡςπάντα θησομένους ἀμεταπτώτως δι'αὐτοῦ. ταύτην ἀναγνοὺς Διονύσιος Φιλί-στῳ καὶ μετ' ἐκείνου βουλευσάμενος, ὥςφησι Τίμαιος, , ὑπῆλθε τὸν Δίωνα πεπλα-σμέναις διαλύσεσι· καὶ μέτρια σκηψάμενοςδιαλλάττεσθαί τε φήσας μόνον τ' ἀπαγα-γὼν ὑπὸ τὴν ἀκρόπολιν πρὸς τὴν θάλασ-σαν, ἔδειξε τὴν ἐπιστολὴν καὶ κατηγόρη-σεν ὡς συνισταμένου μετὰ Καρχηδονίωνἐπ' αὐτόν. ἀπολογεῖσθαι δὲ βουλομένου τοῦΔίωνος οὐκ ἀνασχόμενος, ἀλλ' εὐθὺς ὡςεἶχεν ἐνθέμενος εἰς ἀκάτιον, προσέταξετοῖς ναύταις κομίζοντας αὐτὸν ἐκθεῖναι

25

μαραίνετο, τῆς ψυχῆς ἀλυούσης διὰ τὴνἀπορίαν· καὶ παρελθεῖν μὲν εἰς τὸ δω-μάτιον οὐκ ἔφθη, περιΐστατο δ' αὐτὴνὥσπερ ἐτύγχανεν ἐν μέσῳ καθεζομένην λι-ποθυμία καὶ θάμβος ἀμήχανον, ἥ τε χρόαμεταβολὴν ἐλάμβανε, καὶ τὴν φωνὴνἐπέσχητο παντάπασιν. αἱ δὲ θεράπαιναιπρὸς τὴν ὄψιν ἀνωλόλυξαν, καὶ τῶν γει-τόνων συνδραμόντων ἐπὶ θύρας, ταχὺ προ-ῆλθε φήμη καὶ διεδόθη λόγος ὡς τεθνηκυί-ας αὐτῆς. οὐ μὴν ἀλλ' ἐκείνην μὲν ἀναλάμ-ψασαν ἐν βραχεῖ καὶ παρ' ἑαυτῇ γενομένηναἱ γυναῖκες ἐθεράπευον· ὁ δὲ Βροῦτος ὑπὸτοῦ λόγου προσπεσόντος αὐτῷ συνετα-ράχθη μὲν ὡς εἰκός, οὐ μὴν [δὲ] κατέλιπετὸ κοινὸν οὐδ' ἐρρύη πρὸς τὸ οἰκεῖον ὑπὸτοῦ πάθους.[16] Ἤδη δὲ Καῖσαρ ἀπηγγέλλετο προ-σιών, ἐν φορείῳ κομιζόμενος· ἐγνώκει γὰρἐπὶ τοῖς ἱεροῖς ἀθυμῶν μηδὲν ἐπικυροῦντότε τῶν μειζόνων, ἀλλ' ὑπερβάλλεσθαι

132

ἐκόσμησεν. εἰς ταύτην οὖν ἡ σύγκλητοςἐκαλεῖτο τοῦ Μαρτίου μηνὸς μάλιστα με-σοῦντος (εἰδοὺς Μαρτίας τὴν ἡμέραν Ῥω-μαῖοι καλοῦσιν), ὥστε καὶ δαίμων τιςἐδόκει τὸν ἄνδρα τῇ Πομπηΐου δίκῃ προ-σάξειν. ἐλθούσης δὲ τῆς ἡμέρας, Βροῦτοςμὲν ὑπεζωσάμενος ἐγχειρίδιον μόνης συ-νειδυίας τῆς γυναικὸς προῆλθεν, οἱ δ' ἄλλοιπρὸς Κάσσιον ἁθροισθέντες τὸν υἱὸν αὐτοῦτὸ καλούμενον ἀνδρεῖον ἱμάτιον ἀναλαμ-βάνοντα κατῆγον εἰς ἀγοράν. ἐκεῖθεν δὲπάντες εἰς τὴν Πομπηΐου στοὰν ἐμβα-λόντες διέτριβον, ὡς αὐτίκα Καίσαρος ἀφι-ξομένου πρὸς τὴν σύγκλητον. ἔνθα δὴμάλιστα τῶν ἀνδρῶν τὸ ἀπαθὲς καὶ παρὰτὰ δεινὰ καθεστηκὸς ἐθαύμασεν ἄν τιςεἰδὼς τὸ μέλλον, ὅτι πολλοῖς διὰ τὸ στρα-τηγεῖν ἀναγκαζόμενοι χρηματίζειν, οὐμόνον πρᾴως ἠκροῶντο τῶν ἐντυγχα-νόντων καὶ διαφερομένων ὥσπερ σχολάζο-ντες, ἀλλὰ καὶ τὰς κρίσεις ἑκάστοις ἀκρι-

129

περὶ τὴν Ἰταλίαν.[15] Γενομένου δὲ τούτου καὶ φανέντοςὠμοῦ τοῖς ἀνθρώποις, τὴν μὲν οἰκίαν τοῦτυράννου πένθος εἶχε διὰ τὰς γυναῖκας, ἡδὲ πόλις ἡ τῶν Συρακοσίων ἐπῆρτο, πράγ-ματα νεώτερα καὶ μεταβολὴν προσδεχο-μένη ταχεῖαν ἐκ τοῦ περὶ Δίωνα θορύβουκαὶ τῆς πρὸς τὸν τύραννον ἀπιστίας τῶνἄλλων. ἃ δὴ συνορῶν ὁ Διονύσιος καὶ δε-δοικώς, τοὺς μὲν φίλους παρεμυθεῖτο καὶτὰς γυναῖκας, ὡς οὐ φυγῆς, ἀλλ' ἀποδημί-ας τῷ Δίωνι γεγενημένης, ὡς μή τι χεῖρονὀργῇ πρὸς τὴν αὐθάδειαν αὐτοῦ παρόντοςἁμαρτεῖν βιασθείη· δύο δὲ ναῦς παραδοὺςτοῖς Δίωνος οἰκείοις ἐκέλευσεν ἐνθεμένοιςὅσα βούλοιντο τῶν ἐκείνου χρήματα καὶθεράποντας ἀπάγειν πρὸς αὐτὸν εἰς Πελο-πόννησον. ἦν δ' οὐσία μεγάλη τῷ Δίωνι καὶσχεδόν τι τυραννικὴ πομπὴ καὶ κατασκευὴπερὶ τὴν δίαιταν, ἣν οἱ φίλοι συλλαβόντεςἐκόμιζον. ἄλλα δ' ἐπέμπετο πολλὰ παρὰ

26

πρὸς αὐτὸν τοιοῦτον εἰπεῖν· "ἦ πουΠλάτων πολλὰ καὶ δεινὰ κατηγορήσειςἡμῶν πρὸς τοὺς συμφιλοσοφοῦντας," ὑπο-μειδιάσας ἐκεῖνος ἀπεκρίνατο· "μὴ τοσαύ-τη λόγων ἐν Ἀκαδημείᾳ γένοιτο σπάνις,ὥστε σοῦ τινα μνημονεῦσαι". τοιαύτην μὲντὴν ἀποστολὴν τοῦ Πλάτωνος γενέσθαιλέγουσιν· οὐ μέντοι τὰ Πλάτωνος αὐτοῦπάνυ τούτοις συνᾴδει.[21] Δίων δὲ καὶ τούτοις ἐχαλέπαινε, καὶμετ' ὀλίγον χρόνον ἐξεπολεμώθη παντάπα-σι πυθόμενος τὸ περὶ τὴν γυναῖκα, περὶ οὗκαὶ Πλάτων ᾐνίξατο γράφων πρὸς Διονύ-σιον. ἦν δὲ τοιοῦτον. μετὰ τὴν ἐκβολὴν τοῦΔίωνος ἀποπέμπων Πλάτωνα Διονύσιοςἐκέλευσεν αὐτοῦ δι' ἀπορρήτων πυθέσθαι,μή τι κωλύοι τὴν γυναῖκα πρὸς γάμονἑτέρῳ δοθῆναι· καὶ γὰρ ἦν λόγος, εἴτ' ἀλη-θὴς εἴτε συντεθεὶς ὑπὸ τῶν Δίωνα μισού-ντων, ὡς οὐ καθ' ἡδονὴν ὁ γάμος εἴη Δίωνιγεγονὼς οὐδ' εὐάρμοστος ἡ πρὸς τὴν γυνα-

35

βεῖς καὶ μετὰ γνώμης ἐδίδοσαν, ἐπιμελῶςπροσέχοντες. ἐπεὶ δέ τις μὴ βουλόμενος δί-κην ὑποσχεῖν ἐπεκαλεῖτο Καίσαρα καὶ πο-λὺς ἦν βοῶν καὶ μαρτυρόμενος, ἀποβλέψαςὁ Βροῦτος εἰς τοὺς παρόντας, "ἐμὲ Καῖσαρ"εἶπεν "οὔτε κωλύει ποιεῖν τὰ κατὰ τοὺςνόμους οὔτε κωλύσει."[15] Καίτοι πολλὰ θορυβώδη κατὰ τύχηναὐτοῖς προσέπεσε· πρῶτον μὲν καὶ μάλι-στα τὸ βραδύνειν τὸν Καίσαρα, τῆς ἡμέραςπροηκούσης, καὶ δυσιεροῦντα κατέχεσθαιμὲν ὑπὸ τῆς γυναικὸς οἴκοι, κωλύεσθαι δὲπροελθεῖν ὑπὸ τῶν μάντεων. δεύτερον δὲΚάσκᾳ τῶν συνειδότων ἑνὶ προσελθών τιςκαὶ λαβόμενος τῆς δεξιᾶς, "σὺ μὲν" εἶπεν"ἀπεκρύψω τὸ ἀπόρρητον ὦ Κάσκα πρὸςἡμᾶς, Βροῦτος δέ μοι πάντα μεμήνυκεν."ἐκπλαγέντος δὲ τοῦ Κάσκα, γελάσας ἐκε-ῖνος "πόθεν" ἔφη "ταχέως οὕτως ὦ μακάριεπεπλούτηκας, ὥστ' εἰς ἀγορανομίαν ἀπο-δύεσθαι;" παρὰ τοσοῦτον μὲν ὁ Κάσκας

130

ἦλθε σφαλεὶς ἀμφιβολίᾳ προέσθαι τὸ ἀπόρ-ρητον· αὐτὸν δὲ Βροῦτον καὶ Κάσσιον ἀνὴρβουλευτικὸς Ποπίλιος Λαίνας ἀσπασάμε-νος προθυμότερον καὶ ψιθυρίσας ἠρέμα,"συνεύχομαι" φησὶν "ὑμῖν ἐκτελεῖν ἃ κατὰνοῦν ἔχετε, καὶ παρακελεύομαι μὴ βραδύ-νειν· οὐ γὰρ σιωπᾶται τὸ πρᾶγμα." καὶταῦτ' εἰπὼν ἀπέστη, πολλὴν ὑποψίαν ἐμβα-λὼν τοῦ πεπύσθαι τὴν πρᾶξιν. ἐν τούτῳ δέτις οἴκοθεν ἔθει πρὸς τὸν Βροῦτον, ἀγγέλ-λων αὐτῷ τὴν γυναῖκα θνῄσκειν. ἡ γὰρΠορκία πρὸς τὸ μέλλον ἐκπαθὴς οὖσα καὶτὸ μέγεθος μὴ φέρουσα τῆς φροντίδος,ἑαυτήν τε μόλις οἴκοι κατεῖχε καὶ πρὸςπάντα θόρυβον καὶ βοήν, ὥσπερ αἱ κα-τάσχετοι τοῖς βακχικοῖς πάθεσιν, ἐξᾴττου-σα, τῶν μὲν εἰσιόντων ἀπ' ἀγορᾶς ἕκαστονἀνέκρινεν ὅ τι πράττοι Βροῦτος, ἑτέρους δὲσυνεχῶς ἐξέπεμπε. τέλος δὲ τοῦ χρόνουμῆκος λαμβάνοντος, οὐκέτ' ἀντεῖχεν ἡ τοῦσώματος δύναμις, ἀλλ' ἐξελύθη καὶ κατε-

131

φιλοσόφους ἔφη τι καὶ αὐτὸς ἔχειν τῶν πα-ραδόξων προειπεῖν· ἐκείνων δὲ φράσαι δεο-μένων, "προλέγω τοίνυν" εἶπεν "ὀλίγουχρόνου Πλάτωνα καὶ Διονύσιον ἐχθροὺςγενησομένους." τέλος δὲ τὴν μὲν οὐσίαντοῦ Δίωνος ὁ Διονύσιος ἐπώλει καὶ τὰ χρή-ματα κατεῖχε, Πλάτωνα δ' ἐν τῷ περὶ τὴνοἰκίαν κήπῳ διαιτώμενον εἰς τοὺς μισθο-φόρους μετέστησε, πάλαι μισοῦντας αὐτὸνκαὶ ζητοῦντας ἀνελεῖν ὡς πείθοντα Διονύ-σιον ἀφεῖναι τὴν τυραννίδα καὶ ζῆν ἀδορυ-φόρητον.[20] Ἐν τοιούτῳ δὲ κινδύνῳ γενομένου τοῦΠλάτωνος, οἱ περὶ Ἀρχύταν πυθόμενοιταχὺ πέμπουσι πρεσβείαν καὶ τριακόντο-ρον, ἀπαιτοῦντες τὸν ἄνδρα παρὰ Διονυσί-ου καὶ λέγοντες, ὡς αὐτοὺς λαβὼν ἀνα-δόχους τῆς ἀσφαλείας πλεύσειεν εἰς Συρα-κούσας. ἀπολεγομένου δὲ τοῦ Διονυσίουτὴν ἔχθραν ἑστιάσεσι καὶ φιλοφροσύναιςπερὶ τὴν προπομπήν, ἓν δέ τι προαχθέντος

34

τῶν γυναικῶν καὶ τῶν ἑταίρων, ὥστε χρη-μάτων ἕνεκα καὶ πλούτου λαμπρὸν ἐν τοῖςἝλλησιν εἶναι, καὶ διαφανῆναι τῇ τοῦ φυ-γάδος εὐπορίᾳ τὴν τῆς τυραννίδος δύναμιν.[16] Πλάτωνα δὲ Διονύσιος εὐθὺς μὲν εἰςτὴν ἀκρόπολιν μετέστησεν, ἔντιμον αὐτῷσχήματι ξενίας φιλανθρώπου φρουρὰν μη-χανησάμενος, ὡς μὴ συμπλέοι Δίωνι μάρ-τυς ὧν ἠδίκητο. χρόνῳ δὲ καὶ συνδιαιτή-σει, καθάπερ ψαῦσιν ἀνθρώπου θηρίον ἐθι-σθεὶς ὑπομένειν [τε] τήν <θ'> ὁμιλίαναὐτοῦ καὶ τὸν λόγον, ἠράσθη τυραννικὸνἔρωτα, μόνος ἀξιῶν ὑπὸ Πλάτωνος ἀντε-ρᾶσθαι καὶ θαυμάζεσθαι μάλιστα πάντων,ἕτοιμος ὢν ἐπιτρέπειν τὰ πράγματα καὶτὴν τυραννίδα μὴ προτιμῶντι τὴν πρὸς Δί-ωνα φιλίαν τῆς πρὸς αὐτόν. ἦν οὖν τῷΠλάτωνι συμφορὰ τὸ πάθος αὐτοῦ τοῦτο,μαινομένου καθάπερ οἱ δυσέρωτες ὑπὸ ζη-λοτυπίας καὶ πολλὰς μὲν ὀργὰς ἐν ὀλίγῳχρόνῳ, πολλὰς δὲ διαλλαγὰς καὶ δεήσεις

27

αὐτῷ τρίτον μέρος ἁπάντων. Καὶ πάλινδιαστάντες ἐπὶ τὰς προσηκούσας ἑκατέρῳπράξεις, Κάσσιος μὲν ἑλὼν Ῥόδον οὐκἐπιεικῶς ἐχρῆτο τοῖς πράγμασι, καὶ ταῦταπερὶ τὴν εἴσοδον τοῖς προσαγορεύουσιναὐτὸν βασιλέα καὶ κύριον ἀποκρινάμενος·"οὔτε βασιλεὺς οὔτε κύριος, τοῦ δὲ κυρίουκαὶ βασιλέως φονεὺς καὶ κολαστής"· Βρο-ῦτος δὲ Λυκίους ᾔτει χρήματα καὶ στρα-τόν. ἐπεὶ δὲ Ναυκράτης ὁ δημαγωγὸςἀνέπεισε τὰς πόλεις ἀφίστασθαι, καὶλόφους τινὰς ὡς εἴρξοντες παρόδου τὸνΒροῦτον κατελάβοντο, πρῶτον μὲν ἀριστο-ποιουμένοις αὐτοῖς ἐπέπεμψεν ἱππεῖς, ὑφ'ὧν ἑξακόσιοι διεφθάρησαν· ἔπειτα [τὰ] χω-ρία καὶ πολίχνας λαμβάνων, ἀπέλυεν ἄνευλύτρων ἅπαντας, ὡς προσαξόμενος εὐνοίᾳτὸ ἔθνος. οἱ δ' ἦσαν αὐθάδεις, ἃ μὲνἐβλάπτοντο πρὸς ὀργὴν τιθέμενοι, τῆς δ'ἐπιεικείας καὶ φιλανθρωπίας καταφρονο-ῦντες, ἄχρι οὗ συνελάσας εἰς Ξάνθον

160

λόγον ὁρῶν, εἰς οἶκτον μετέβαλε, καὶ τὴνἐσθῆτα λαβὼν τοῦ Καίσαρος ᾑμαγμένηνἀνέπτυξεν, ἐπιδεικνύμενος τὰς διακοπὰςκαὶ τῶν τραυμάτων τὸ πλῆθος. ἦν οὖν ἰδεῖνοὐδὲν ἔτι κόσμῳ γινόμενον, ἀλλ' οἱ μὲνἐβόων τοὺς ἀνδροφόνους ἀναιρεῖν, οἱ δ',ὥσπερ ἐπὶ Κλωδίου τοῦ δημαγωγοῦ πρότε-ρον, ἀπὸ τῶν ἐργαστηρίων τὰ βάθρα καὶτὰς τραπέζας ἀνασπῶντες καὶ συγκομίζο-ντες εἰς ταὐτό, παμμεγέθη πυρὰν ἔνησαν,καὶ τὸν νεκρὸν ἐπιθέντες ἐν μέσῳ πολλῶνμὲν ἱερῶν πολλῶν δ' ἀσύλων καὶ ἀβεβήλωντόπων καθήγιζον. ὡς δὲ τὸ πῦρ ἐξέλαμψεν,ἀλλαχόθεν ἄλλος προσφερόμενοι καὶ δαλο-ὺς ἀνασπῶντες ἡμιφλέκτους, διέθεον ἐπὶτὰς οἰκίας τῶν ἀνῃρηκότων αὐτὸν ὡςἐμπρήσοντες· ἀλλ' ἐκεῖνοι μὲν εὖ πεφραγ-μένοι πρότερον, ἀπεκρούσαντο τὸν κίνδυ-νον· ἦν δέ τις Κίννας, ποιητικὸς ἀνὴροὐδὲν τῆς αἰτίας μετέχων, ἀλλὰ καὶ φίλοςΚαίσαρος γεγονώς. οὗτος ὄναρ ᾤετο κα-

141

ποιουμένου πρὸς αὐτόν, ἀκροᾶσθαι δὲ τῶνλόγων καὶ κοινωνεῖν τῆς περὶ φιλοσοφίανπραγματείας σπουδάζοντος μὲν ὑπερφυῶς,αἰδουμένου δὲ τοὺς ἀποτρέποντας ὡς δια-φθαρησομένου. ἐν τούτῳ δὲ πολέμου τινὸςἐμπεσόντος, ἀποπέμπει τὸν Πλάτωνα, συν-θέμενος εἰς ὥραν ἔτους μεταπέμψασθαι Δί-ωνα. καὶ τοῦτο μὲν εὐθὺς ἐψεύσατο, τὰς δὲπροσόδους τῶν κτημάτων ἀπέπεμψεναὐτῷ, ἀξιῶν Πλάτωνα συγγνῶναι περὶ τοῦχρόνου διὰ τὸν πόλεμον· εἰρήνης γὰρ γενο-μένης τάχιστα μεταπέμψεσθαι τὸν Δίωνα,καὶ ἀξιοῦν αὐτὸν ἡσυχίαν ἄγειν καὶ μηδὲννεωτερίζειν μηδὲ βλασφημεῖν κατ' αὐτοῦπρὸς τοὺς Ἕλληνας.[17] Ταῦτ' ἐπειρᾶτο ποιεῖν Πλάτων, καὶΔίωνα τρέψας ἐπὶ φιλοσοφίαν ἐν Ἀκαδη-μείᾳ συνεῖχεν. ᾤκει μὲν οὖν ἐν ἄστει παρὰΚαλλίππῳ τινὶ τῶν γνωρίμων, ἀγρὸν δὲδιαγωγῆς χάριν ἐκτήσατο, καὶ τοῦτονὕστερον εἰς Σικελίαν πλέων Σπευσίππῳ

28

ρηναῖος ἀσφαλῶς ἔφη μεγαλόψυχον εἶναιΔιονύσιον· αὐτοῖς μὲν γὰρ μικρὰ διδόναιπλειόνων δεομένοις, Πλάτωνι δὲ πολλὰ μη-δὲν λαμβάνοντι.Μετὰ δὲ τὰς πρώτας φιλοφροσύνας ἀρξα-μένου Πλάτωνος ἐντυγχάνειν περὶ Δίωνος,ὑπερθέσεις τὸ πρῶτον ἦσαν, εἶτα μέμψειςκαὶ διαφοραὶ λανθάνουσαι τοὺς ἐκτός, ἐπι-κρυπτομένου Διονυσίου καὶ ταῖς ἄλλαιςτὸν Πλάτωνα θεραπείαις καὶ τιμαῖς πειρω-μένου παράγειν ἀπὸ τῆς Δίωνος εὐνοίας,οὐδ' αὐτὸν ἔν γε τοῖς πρώτοις χρόνοις ἀπο-καλύπτοντα τὴν ἀπιστίαν αὐτοῦ καὶ ψευδο-λογίαν, ἀλλ' ἐγκαρτεροῦντα καὶ σχηματι-ζόμενον. οὕτω δὲ διακειμένων πρὸς ἀλλή-λους καὶ λανθάνειν πάντας οἰομένων, Ἑλί-κων ὁ Κυζικηνός, εἷς τῶν Πλάτωνος συνή-θων, ἡλίου προεῖπεν ἔκλειψιν, καὶ γενο-μένης ὡς προεῖπε, θαυμασθεὶς ὑπὸ τοῦ τυ-ράννου δωρεὰν ἔλαβεν ἀργυρίου τάλαντον.Ἀρίστιππος δὲ παίζων πρὸς τοὺς ἄλλους

33

λούμενος ὑπὸ Καίσαρος ἐπὶ δεῖπνον ἀρνε-ῖσθαι, τὸν δὲ λιπαρεῖν καὶ βιάζεσθαι, τέλοςδ' ἄγειν λαβόμενον τῆς χειρὸς εἰς ἀχανῆτόπον καὶ σκοτεινόν, αὐτὸν δ' ἄκοντα καὶτεθαμβημένον ἕπεσθαι. ταύτην ἰδόντι τὴνὄψιν αὐτῷ συνέβη πυρέττειν διὰ νυκτός·ὅμως δ' ἕωθεν ἐκκομιζομένου τοῦ σώμα-τος, αἰδούμενος μὴ παρεῖναι, προῆλθεν εἰςτὸν ὄχλον ἤδη διαγριαινόμενον. ὀφθεὶς δὲκαὶ δόξας οὐχ ὅσπερ ἦν Κίννας εἶναι, ἀλλ'ἐκεῖνος ὁ Καίσαρα πρὸς τὴν ἐκκλησίανἔναγχος λοιδορήσας, διεσπάσθη.[21] Τοῦτο τὸ πάθος μάλιστα μετά γε τὴνἈντωνίου μεταβολὴν δείσαντες οἱ περὶΒροῦτον ἀνεχώρησαν ἐκ τῆς πόλεως, καὶδιέτριβον ἐν Ἀντίῳ τὸ πρῶτον, ὡς ὅτανπαρακμάσῃ καὶ μαρανθῇ τὸ τῆς ὀργῆς,αὖθις εἰς Ῥώμην κατιόντες. ὃ ῥᾳδίως ἔσε-σθαι προσεδόκων ἐν πλήθεσι φορὰς ἀσταθ-μήτους καὶ ταχείας φερομένοις, καὶ τὴνσύγκλητον εὔνουν ἔχοντες, ἣ τοὺς Κίνναν

142

ἀπαλλαγήσεσθαι, καὶ τῶν ἄλλων ἀσφαλῶςαὐτοῖς καὶ βεβαίως ἐχόντων, ἓν ἄδηλονεἶναι, πότερον βιώσονται μετ' ἐλευθερίας ἢτεθνήξονται. Μᾶρκον δ' Ἀντώνιον ἀξίανφησὶ τῆς ἀνοίας διδόναι δίκην, ὃς ἐν Βρού-τοις καὶ Κασσίοις καὶ Κάτωσι συναριθμε-ῖσθαι δυνάμενος, προσθήκην ἑαυτὸν Ὀκτα-βίῳ δέδωκε· κἂν μὴ νῦν ἡττηθῇ μετ' ἐκεί-νου, μικρὸν ὕστερον ἐκείνῳ μαχεῖται. τα-ῦτα μὲν οὖν ἀποθεσπίσαι καλῶς πρὸς τὸμέλλον ἔοικεν.[30] Ἐν δὲ τῇ Σμύρνῃ τότε τῶν χρημάτων,ἃ πολλὰ συνειλόχει Κάσσιος, ἠξίου μετα-λαβεῖν· τὰ γὰρ ὄντα κατανηλωκέναι, ναυ-πηγούμενος στόλον τοσοῦτον ᾧ πᾶσαν ὑφ'ἑαυτοῖς ἕξουσι τὴν ἐντὸς θάλασσαν. οὐκεἴων μὲν οὖν τὸν Κάσσιον οἱ φίλοι διδόναι,λέγοντες ὡς οὐ δίκαιον, ἃ σὺ φειδόμενοςδιαφυλάττεις καὶ <σὺν> φθόνῳ συνάγεις,ἐκεῖνον λαβόντα δημαγωγεῖν καὶ χαρίζε-σθαι τοῖς στρατιώταις· οὐ μὴν ἀλλ' ἔδωκεν

159

μετρίων Δίωνι μὴ πεισθέντος Πλάτωνοςἐλθεῖν εἰς Σικελίαν, πεισθέντος δὲ πάντα.πολλαὶ δ' ἀφίκοντο πρὸς Δίωνα παρὰ τῆςἀδελφῆς καὶ γυναικὸς ἐπισκήψεις, δεῖσθαιΠλάτωνος ὑπακοῦσαι Διονυσίῳ καὶ μὴπρόφασιν παρασχεῖν. οὕτω μὲν δή φησιν ὁΠλάτων ἐλθεῖν τὸ τρίτον εἰς τὸν πορθμὸντὸν περὶ Σικελίαν,ὄφρ' ἔτι τὴν ὀλοὴν ἀναμετρήσειε Χάρυ-βδιν.[19] Ἐλθὼν δὲ μεγάλης μὲν αὐτὸν ἐνέπλη-σε χαρᾶς, μεγάλης δὲ πάλιν ἐλπίδος Σικε-λίαν, συνευχομένην καὶ συμφιλοτιμου-μένην, Πλάτωνα μὲν Φιλίστου περιγε-νέσθαι, φιλοσοφίαν δὲ τυραννίδος. ἦν δὲπολλὴ μὲν τῶν γυναικῶν σπουδὴ περὶαὐτόν, ἐξαίρετος δὲ παρὰ τῷ Διονυσίῳ πί-στις, ἣν οὐδεὶς ἄλλος εἶχεν, ἀδιερεύνητοναὐτῷ πλησιάζειν. δωρεὰς δὲ χρημάτωνπολλῶν καὶ πολλάκις τοῦ μὲν διδόντος, τοῦδὲ μὴ δεχομένου, παρὼν Ἀρίστιππος ὁ Κυ-

32

δωρεὰν ἔδωκεν· ᾧ μάλιστα τῶν Ἀθήνησιφίλων ἐχρῆτο καὶ συνδιῃτᾶτο, βουλομένουτοῦ Πλάτωνος ὁμιλίᾳ χάριν ἐχούσῃ καὶπαιδιᾶς ἐμμελοῦς κατὰ καιρὸν ἁπτομένῃκεραννύμενον ἐφηδύνεσθαι τοῦ Δίωνος τὸἦθος. τοιοῦτος δέ τις ὁ Σπεύσιππος ἦν· ᾗκαὶ " σκῶψαι ἀγαθὸν" αὐτὸν ἐν τοῖς Σίλ-λοις ὁ Τίμων προσηγόρευσεν. αὐτῷ δὲΠλάτωνι χορηγοῦντι παίδων χορῷ τόν τεχορὸν ἤσκησεν ὁ Δίων, καὶ τὸ δαπάνημαπᾶν ἐτέλεσε παρ' ἑαυτοῦ, συγχωροῦντοςτοῦ Πλάτωνος τὴν τοιαύτην φιλοτιμίανπρὸς τοὺς Ἀθηναίους, ὡς ἐκείνῳ μᾶλλονεὔνοιαν ἢ δόξαν αὐτῷ φέρουσαν. ἐπεφοίταδὲ καὶ ταῖς ἄλλαις πόλεσιν ὁ Δίων, καὶ συ-νεσχόλαζε καὶ συνεπανηγύριζε τοῖς ἀρί-στοις καὶ πολιτικωτάτοις ἀνδράσιν, οὐδὲνἐν τῇ διαίτῃ σόλοικον ἐπιδεικνύμενος οὐδὲτυραννικὸν οὐδὲ διατεθρυμμένον, ἀλλὰ σω-φροσύνην καὶ ἀρετὴν καὶ ἀνδρίαν καὶ περὶλόγους καὶ περὶ φιλοσοφίαν εὐσχήμονας

29

ντὸς μᾶλλον ᾤοντο πολεμεῖν καὶ πλα-νᾶσθαι καὶ κινδυνεύειν αὑτῷ τινα δυναστεί-αν κατασκευαζόμενον, οὐκ ἐλευθερίαν τοῖςπολίταις. τὰ μὲν γὰρ ἔτι τούτων πρεσβύτε-ρα, Κίνναι καὶ Μάριοι καὶ Κάρβωνες,ἆθλον ἐν μέσῳ καὶ λείαν προθέμενοι τὴνπατρίδα, μονονουχὶ ῥητῶς ὑπὲρ τυραννίδοςἐπολέμησαν. Βρούτῳ δὲ λέγουσι μηδὲ τοὺςἐχθροὺς προβαλεῖν τοιαύτην διαβολήν, ἀλλ'Ἀντωνίου γε καὶ πολλοὺς ἀκοῦσαι λέγο-ντος, ὡς μόνον οἴοιτο Βροῦτον ἐπιθέσθαιΚαίσαρι προαχθέντα τῇ λαμπρότητι καὶτῷ φαινομένῳ καλῷ τῆς πράξεως, τοὺς δ'ἄλλους ἐπὶ τὸν ἄνδρα συστῆναι μισοῦνταςκαὶ φθονοῦντας. ὅθεν Βροῦτος οὐ τῇ δυ-νάμει τοσοῦτον ὅσον τῇ ἀρετῇ δῆλός ἐστινἐξ ὧν γράφει πεποιθώς. γράφει δὲ πρὸςἈττικόν, ἤδη τῷ κινδύνῳ πλησιάζων, ἐντῷ καλλίστῳ τῆς τύχης εἶναι τὰ καθ'αὑτόν· ἢ γὰρ νικήσας ἐλευθερώσειν τὸνῬωμαίων δῆμον, ἢ δουλείας ἀποθανὼν

158

διασπασαμένους χαίρειν ἐάσασα, τοὺς ἐπὶτὰς οἰκίας τὰς ἐκείνων ἐπελθόντας ἀνεζή-τει καὶ συνελάμβανεν. ἤδη δὲ καὶ ὁ δῆμοςἀχθόμενος, Ἀντωνίου σχεδὸν εἰς μοναρχί-αν καθισταμένου, Βροῦτον ἐπόθει, καὶ προ-σεδοκᾶτο τὰς θέας ἄξειν παρὼν αὐτός, ἃςὤφειλε στρατηγῶν παρασχεῖν. αἰσθόμενοςδὲ πολλοὺς τῶν ὑπὸ Καίσαρι στρατευσα-μένων καὶ γῆν καὶ πόλεις παρ' ἐκείνου λα-βόντων ἐπιβουλεύοντας αὐτῷ καὶ κατ' ὀλί-γους παρεισρέοντας εἰς τὴν πόλιν, οὐκἐθάρρησεν ἐλθεῖν, ἀλλ' ὁ δῆμος ἐθεᾶτο μὴπαρόντος ἐκείνου τὰς θέας, ἀφειδῶς πάνυχορηγουμένας καὶ περιττῶς. θηρία τε γὰρπάμπολλα συνεωνημένος, ἐκέλευσε μηδὲνἀποδόσθαι μηδ' ὑπολιπεῖν, ἀλλὰ πᾶσι κα-ταχρήσασθαι, καὶ τῶν περὶ τὸν Διόνυσοντεχνιτῶν αὐτὸς εἰς Νέαν πόλιν καταβὰςἐνέτυχε πλείστοις· περὶ δὲ Κανουτίου τινὸςεὐημεροῦντος ἐν τοῖς θεάτροις ἔγραφεπρὸς τοὺς φίλους, ὅπως πείσαντες αὐτὸν

143

διατριβάς. ἐφ' οἷς εὔνοια παρὰ πάντων ἐγί-νετο καὶ ζῆλος αὐτῷ, τιμαί τε δημοσίᾳ καὶψηφίσματα παρὰ τῶν πόλεων. Λακεδαι-μόνιοι δὲ καὶ Σπαρτιάτην αὐτὸν ἐποιήσα-ντο, τῆς Διονυσίου καταφρονήσαντες ὀρ-γῆς, καίπερ αὐτοῖς τότε προθύμως ἐπὶτοὺς Θηβαίους συμμαχοῦντος. λέγεται δέποτε τὸν Δίωνα τοῦ Μεγαρέως Πτοιο-δώρου δεόμενον ἐπὶ τὴν οἰκίαν ἐλθεῖν· ἦν δ'ὡς ἔοικε τῶν πλουσίων τις καὶ δυνατῶν ὁΠτοιόδωρος· ὄχλον οὖν ἐπὶ θύραις ἰδὼν ὁΔίων καὶ πλῆθος ἀσχολιῶν καὶ δυσέντευ-κτον αὐτὸν καὶ δυσπρόσοδον, ἀπιδὼν πρὸςτοὺς φίλους, δυσχεραίνοντας καὶ ἀγανα-κτοῦντας, "τί τοῦτον" ἔφη "μεμφόμεθα; καὶγὰρ αὐτοὶ πάντως ἐν Συρακούσαις ὅμοιατούτοις ἐποιοῦμεν."[18] Χρόνου δὲ προϊόντος, ὁ Διονύσιος ζη-λοτυπῶν καὶ δεδοικὼς τοῦ Δίωνος τὴνπαρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὔνοιαν, ἐπαύσατο τὰςπροσόδους ἀποστέλλων καὶ τὴν οὐσίαν πα-

30

ρέδωκεν ἰδίοις ἐπιτρόποις. βουλόμενος δὲκαὶ τὴν εἰς τοὺς φιλοσόφους διὰ Πλάτωνακακοδοξίαν ἀναμάχεσθαι, πολλοὺς συνῆγετῶν πεπαιδεῦσθαι δοκούντων. φιλοτιμού-μενος δὲ τῷ διαλέγεσθαι περιεῖναι πάντων,ἠναγκάζετο τοῖς Πλάτωνος παρακούσμασικακῶς χρῆσθαι, καὶ πάλιν ἐκεῖνον ἐπόθεικαὶ κατεγίνωσκεν αὐτὸς αὑτοῦ μὴ χρη-σάμενος παρόντι μηδὲ διακούσας ὅσα κα-λῶς εἶχεν. οἷα δὲ τύραννος ἔμπληκτος ἀεὶταῖς ἐπιθυμίαις καὶ πρὸς πᾶσαν ὀξύρροποςσπουδήν, εὐθὺς ὥρμησεν ἐπὶ τὸν Πλάτωνα,καὶ πᾶσαν μηχανὴν αἴρων συνέπεισε τοὺςπερὶ Ἀρχύταν Πυθαγορικούς, τῶν ὁμολο-γουμένων ἀναδόχους γενομένους καλεῖνΠλάτωνα· δι' ἐκείνου γὰρ αὐτοῖς ἐγεγόνειφιλία καὶ ξενία τὸ πρῶτον. οἱ δ' ἔπεμψανἈρχέδημον παρ' αὐτόν· ἔπεμψε δὲ καὶ Διο-νύσιος τριήρεις καὶ φίλους δεησομένουςτοῦ Πλάτωνος, αὐτός τε σαφῶς καὶ διαρ-ρήδην ἔγραψεν, ὡς οὐδὲν ἂν γένοιτο τῶν

31

εἰσαγάγωσιν· Ἑλλήνων γὰρ οὐδένα βια-σθῆναι προσήκειν. ἔγραφε δὲ καὶ Κικέρωνιπάντως παρατυχεῖν ταῖς θέαις δεόμενος.[22] Ἐν τοιαύτῃ δὲ καταστάσει τῶν πραγ-μάτων ὄντων, ἑτέρα γίνεται μεταβολή, τοῦνέου Καίσαρος ἐπελθόντος. οὗτος ἦν μὲν ἐξἀδελφιδῆς Καίσαρος, γράμματι δὲ παῖς ὑπ'αὐτοῦ καὶ κληρονόμος ἀπολελειμμένος. ἐνδ' Ἀπολλωνίᾳ διέτριβεν ὅτε Καῖσαρἀνῃρέθη, σχολάζων περὶ λόγους κἀκεῖνονἐπὶ Πάρθους ἐλαύνειν εὐθὺς ἐγνωκότα προ-σμένων. ἅμα δὲ τῷ πυθέσθαι τὸ πάθος ἦλ-θεν εἰς Ῥώμην, καὶ δημαγωγίας ἀρχὴν το-ὔνομα Καίσαρος θέμενος ἑαυτῷ, καὶ δια-νέμων τὸ καταλειφθὲν ἀργύριον τοῖς πολί-ταις, Ἀντώνιόν τε κατεστασίαζε, καὶ χρή-ματα διαδιδοὺς συνίστη καὶ συνῆγε πολλο-ὺς τῶν ὑπὸ Καίσαρι στρατευσαμένων. ἐπεὶδὲ Κικέρων τῷ πρὸς Ἀντώνιον μίσει τὰΚαίσαρος ἔπραττε, τούτῳ μὲν ὁ Βροῦτοςἐπέπληττεν ἰσχυρῶς, γράφων ὡς οὐ δε-

144

ντα, πρὸς δὲ τοὺς συνήθεις ὑγρότερον τῷγελοίῳ καὶ φιλοσκώπτην· Βροῦτον δὲλέγουσι δι' ἀρετὴν φιλεῖσθαι μὲν ὑπὸ τῶνπολλῶν, ἐρᾶσθαι δ' ὑπὸ τῶν φίλων, θαυ-μάζεσθαι δ' ὑπὸ τῶν ἀρίστων, μισεῖσθαι δὲμηδ' ὑπὸ τῶν πολεμίων, ὅτι πρᾷος <ἦν> ὁἀνὴρ διαφερόντως καὶ μεγαλόφρων καὶπρὸς πᾶσαν ὀργὴν καὶ ἡδονὴν καὶ πλεονε-ξίαν ἀπαθής, ὄρθιον δὲ τὴν γνώμην καὶἄκαμπτον ἑστῶσαν ὑπὲρ τοῦ καλοῦ καὶ δι-καίου διαφυλάττων. καὶ μέγιστον ὑπῆρχεναὐτῷ πρὸς εὔνοιαν καὶ δόξαν ἡ τῆς προαι-ρέσεως πίστις. οὔτε γὰρ ἐκεῖνος ὁ μέγαςΠομπήϊος, εἰ Καίσαρα καθεῖλεν, ἠλπίζετοβεβαίως προήσεσθαι τοῖς νόμοις τὴν δύνα-μιν, ἀλλ' ἀεὶ τὰ πράγματα καθέξειν, ὑπα-τείας ὀνόματι καὶ δικτατορίας ἤ τινος ἄλ-λης μαλακωτέρας ἀρχῆς παραμυθούμενοςτὸν δῆμον· Κάσσιόν τε τοῦτον, σφοδρὸν ἄν-δρα καὶ θυμοειδῆ καὶ πολλαχοῦ πρὸς τὸκερδαλέον ἐκφερόμενον τοῦ δικαίου, πα-

157

μένην ἐκ τοῦ κρατεῖν ἄνεσιν καὶ θρασύτη-τα πρὸ τοῦ δῆμος εἶναι τὸ δημαγωγεῖσθαιθέλοντες.[33] Καὶ πρῶτον μὲν εἰς ἐκκλησίαν ἐφ'αὑτῶν συνδραμόντες, εἵλοντο τὸν Ἡρα-κλείδην ναύαρχον. ἐπεὶ δὲ Δίων παρελθὼνᾐτιᾶτο τὴν ἐκείνῳ διδομένην ἀρχὴν ἀφαί-ρεσιν εἶναι τῆς πρότερον αὐτῷ δεδομένης,οὐκέτι γὰρ αὐτοκράτωρ μένειν, ἂν ἄλλοςἡγῆται τῶν κατὰ θάλασσαν, ἄκοντες οἱ Συ-ρακόσιοι πάλιν ἀπεψηφίσαντο τὸν Ἡρα-κλείδην. γενομένων δὲ τούτων, μεταπεμ-ψάμενος αὐτὸν ὁ Δίων οἴκαδε καὶ μικρὰμεμψάμενος, ὡς οὐ καλῶς οὐδὲ συμφε-ρόντως ὑπὲρ δόξης στασιάζοντα πρὸςαὐτὸν ἐν καιρῷ ῥοπῆς ὀλίγης δεομένῳπρὸς ἀπώλειαν, αὖθις ἐκκλησίαν αὐτὸς συ-ναγαγών, ναύαρχον ἀπέδειξε τὸν Ἡρα-κλείδην καὶ τοῦ σώματος ἔπεισε φυλακὴνδοῦναι τοὺς πολίτας, ὥσπερ αὐτὸς εἶχεν. ὁδὲ τῷ μὲν λόγῳ καὶ τῷ σχήματι τὸν Δίωνα

60

σμημένων ταῖς πανοπλίαις πρὸς τὸ ἱερόν,καὶ μετὰ τὴν θυσίαν ἐν τῷ σταδίῳ τῶν Ζα-κυνθίων κατακλιθέντας αὐτοὺς εἱστία, θαυ-μάζοντας ἀργυρῶν καὶ χρυσῶν ἐκπω-μάτων καὶ τραπεζῶν ὑπερβάλλουσαν ἰδιω-τικὸν πλοῦτον λαμπρότητα, καὶ λογιζο-μένους ὅτι παρηκμακὼς ἀνὴρ ἤδη καὶ το-σαύτης εὐπορίας κύριος οὐκ ἂν ἐπιχειροίηπαραβόλοις πράγμασι χωρὶς ἐλπίδος βε-βαίου καὶ φίλων ἐνδιδόντων ἐκεῖθεν αὐτῷτὰς πλείστας καὶ μεγίστας ἀφορμάς.[24] Μετὰ δὲ τὰς σπονδὰς καὶ τὰς νενομι-σμένας κατευχὰς ἐξέλιπεν ἡ σελήνη. καὶτοῖς μὲν περὶ τὸν Δίωνα θαυμαστὸν οὐδὲνἦν, λογιζομένοις τὰς ἐκλειπτικὰς πε-ριόδους καὶ τὴν γινομένην τοῦ σκιάσματοςἀπάντησιν πρὸς τὴν σελήνην καὶ τῆς γῆςτὴν ἀντίφραξιν πρὸς τὸν ἥλιον. ἐπεὶ δὲ τοῖςστρατιώταις διαταραχθεῖσιν ἔδει τινὸς πα-ρηγορίας, Μιλτᾶς ὁ μάντις ἐν μέσῳ κατα-στὰς ἐκέλευε θαρρεῖν αὐτοὺς καὶ προσδο-

41

ντος δὲ τοῦ Κασσίου καὶ καταβαίνοντος,ἀπήντα, καὶ περὶ Σμύρναν ἀλλήλοις ἐνε-τύγχανον, ἀφ' οὗ πρῶτον ἐν Πειραιεῖ χωρι-σθέντες ὥρμησαν, ὁ μὲν εἰς Συρίαν, ὁ δ' εἰςΜακεδονίαν. ἦν οὖν ἡδονή τε μεγάλη καὶθάρσος αὐτοῖς ἐκ τῆς παρούσης ἑκατέρῳδυνάμεως. ὁρμήσαντες γὰρ ἐκ τῆς Ἰταλίαςὅμοια φυγάδων τοῖς ἀτιμοτάτοις ἀχρήμα-τοι καὶ ἄνοπλοι, μὴ ναῦν ἑνήρη, μὴ στρα-τιώτην ἕνα, μὴ πόλιν ἔχοντες, οὐ πολλοῦπάνυ χρόνου διαγενομένου συνῆλθον εἰς τα-ὐτό, καὶ ναυσὶ καὶ πεζῷ καὶ ἵπποις καὶχρήμασιν ἀξιόμαχοι διαγωνίσασθαι περὶτῆς Ῥωμαίων ἡγεμονίας ὄντες.[29] Ἐβούλετο μὲν οὖν ἴσον ἔχειν τιμῆςκαὶ παρέχειν ὁ Κάσσιος, ἔφθανε δ' ὁ Βρο-ῦτος ὡς τὰ πολλὰ φοιτῶν πρὸς αὐτόν, ἡλι-κίᾳ τε προὔχοντα καὶ σώματι πονεῖν ὁμοί-ως μὴ δυναμένῳ χρώμενον. ἦν δὲ δόξαΚάσσιον μὲν εἶναι δεινὸν ἐν τοῖς πολεμικο-ῖς, ὀργῇ δὲ τραχὺν καὶ φόβῳ μᾶλλον ἄρχο-

156

σπότην βαρύνοιτο Κικέρων, ἀλλὰ μισοῦνταδεσπότην φοβοῖτο, καὶ πολιτεύοιτο δουλεί-ας αἵρεσιν φιλανθρώπου, γράφων καὶλέγων ὡς χρηστός ἐστι Καῖσαρ· "οἱ δὲπρόγονοι" φησὶν "ἡμῶν οὐδὲ πατέρας δε-σπότας ὑπέμενον", αὐτῷ δ' εἰς τοῦτο και-ροῦ μήτε πολεμεῖν βεβαίως δεδόχθαι μήθ'ἡσυχάζειν, ἀλλ' ἓν μόνον εἶναι βεβουλευ-μένον, τὸ μὴ δουλεύειν. θαυμάζειν δὲ Κι-κέρωνος, εἰ πόλεμον μὲν ἐμφύλιον καὶ κιν-δυνώδη δέδοικεν, αἰσχρὰν δὲ καὶ ἄδοξονεἰρήνην οὐ φοβεῖται, τοῦ δ' Ἀντώνιον ἐκβα-λεῖν τῆς τυραννίδος μισθὸν αἰτεῖ τὸ Καίσα-ρα καταστῆσαι τύραννον.[23] Ἐν μὲν οὖν ταῖς πρώταις ἐπιστολαῖςτοιοῦτος ὁ Βροῦτος· ἤδη δὲ τῶν μὲν ὡςΚαίσαρα, τῶν δ' ὡς Ἀντώνιον διιστα-μένων, ὠνίων δὲ τῶν στρατοπέδων ὥσπερὑπὸ κήρυκι προστιθεμένων τῷ πλέον δι-δόντι, παντάπασιν ἀπογνοὺς τῶν πραγ-μάτων ἔγνω καταλιπεῖν Ἰταλίαν, καὶ πεζῇ

145

κᾶν τὰ κράτιστα· σημαίνειν γὰρ τὸ δαι-μόνιον ἔκλειψίν τινος τῶν νῦν ἐπιφανῶν·ἐπιφανέστερον δὲ μηδὲν εἶναι τῆς Διονυσί-ου τυραννίδος, ἧς τὸ λαμπρὸν ἀποσβέσεινἐκείνους εὐθὺς ἁψαμένους Σικελίας. τοῦτομὲν οὖν ὁ Μιλτᾶς εἰς μέσον ἐξέθηκε πᾶσι·τὸ δὲ τῶν μελισσῶν, αἳ περὶ τὰ πλοῖα τοῦΔίωνος ὤφθησαν ἑσμὸν λαμβάνουσαι κατὰπρύμναν, ἰδίᾳ πρὸς αὐτὸν καὶ τοὺς φίλουςἔφραζε δεδιέναι, μὴ καλαὶ μὲν αἱ πράξειςαὐτοῦ γένωνται, χρόνον δ' ὀλίγον ἀνθήσα-σαι μαρανθῶσι.Λέγεται δὲ καὶ τῷ Διονυσίῳ πολλὰ τερα-τώδη παρὰ τοῦ δαιμονίου γενέσθαι σημεῖα.ἀετὸς μὲν γὰρ ἁρπάσας δοράτιόν τινος τῶνδορυφόρων, ἀράμενος ὑψοῦ καὶ φέρωνἀφῆκεν εἰς τὸν βυθόν· ἡ δὲ προσκλύζουσαπρὸς τὴν ἀκρόπολιν θάλασσα μίαν ἡμέραντὸ ὕδωρ γλυκὺ καὶ πότιμον παρέσχεν,ὥστε γευσαμένοις πᾶσι κατάδηλον εἶναι.χοῖροι δ' ἐτέχθησαν αὐτῷ τῶν μὲν ἄλλων

42

ἑτέρους ἤδη προστάτας ἀπέβλεπον, καὶμάλιστα πυνθανόμενοι καταπλεῖν Ἡρα-κλείδην ἀνεπτοήθησαν.Ἦν δὲ τῶν φυγάδων Ἡρακλείδης, στρα-τηγικὸς μὲν ἄνθρωπος καὶ γνώριμος ἀφ'ἡγεμονίας ἣν ἔσχε παρὰ τοῖς τυράννοις,οὐκ ἀραρὼς δὲ τὴν γνώμην, ἀλλὰ πρὸςπάντα κοῦφος, ἥκιστα δὲ βέβαιος ἐν κοινω-νίᾳ πραγμάτων ἀρχὴν ἐχόντων καὶ δόξαν.οὗτος ἐν Πελοποννήσῳ πρὸς Δίωνα στα-σιάσας ἔγνω καθ' αὑτὸν ἰδιόστολος πλεῖνἐπὶ τὸν τύραννον, εἴς τε Συρακούσας ἀφι-κόμενος ἑπτὰ τριήρεσι καὶ τρισὶ πλοίοιςΔιονύσιον μὲν αὖθις εὗρε περιτετειχι-σμένον, ἐπηρμένους δὲ τοὺς Συρακοσίους.εὐθὺς οὖν ὑπεδύετο τὴν τῶν πολλῶν χάριν,ἔχων μέν τι καὶ φύσει πιθανὸν καὶ κινητι-κὸν ὄχλου θεραπεύεσθαι ζητοῦντος, ὑπο-λαμβάνων δὲ καὶ μετάγων ῥᾷον αὐτούς, οἳτὸ σεμνὸν τοῦ Δίωνος ὡς βαρὺ καὶ δυσπο-λίτευτον ἀπεστρέφοντο, διὰ τὴν γεγενη-

59

διὰ Λευκανίας εἰς Ἐλέαν ἐπὶ θάλασσανἧκεν. ὅθεν ἡ Πορκία μέλλουσα πάλιν εἰςῬώμην ἀποτραπέσθαι, λανθάνειν μὲν ἐπει-ρᾶτο περιπαθῶς ἔχουσα, γραφὴ δέ τιςαὐτὴν προὔδωκε, τἆλλα γενναίαν οὖσαν. ἦνγὰρ ἐκ τῶν Ἑλληνικῶν διάθεσις, προπε-μπόμενος Ἕκτωρ ὑπ' Ἀνδρομάχης, κομι-ζομένης παρ' αὐτοῦ τὸ παιδίον, ἐκείνῳ δὲπροσβλεπούσης. ταῦτα θεωμένην τὴν Πορ-κίαν ἡ τοῦ πάθους εἰκὼν ἐξέτηξεν εἰςδάκρυα, καὶ πολλάκις φοιτῶσα τῆς ἡμέραςἔκλαιεν. Ἀκιλίου δέ τινος τῶν Βρούτου φί-λων τὰ πρὸς Ἕκτορα τῆς Ἀνδρομάχης ἔπηδιελθόντος·Ἕκτορ, ἀτὰρ σύ μοί ἐσσι πατὴρ καὶ πότ-νια μήτηρ

ἠδὲ κασίγνητος, σὺ δέ μοι θαλερὸς πα-ρακοίτης,μειδιάσας ὁ Βροῦτος "ἀλλ' οὐκ ἐμοί γ'"εἶπε "πρὸς Πορκίαν ἔπεισι φάναι τὰ τοῦἝκτορος·

146

ἐν Φιλίπποις λαβὼν τῷ μνήματι τοῦ ἀδελ-φοῦ προσέσφαξε. Βροῦτος δὲ τῆς Κικέρω-νος τελευτῆς τῇ αἰτίᾳ φησὶν αἰσχύνεσθαιμᾶλλον ἢ τῷ πάθει συναλγεῖν, ἐγκαλεῖν δὲτοῖς ἐπὶ Ῥώμης φίλοις· δουλεύειν γὰραὑτῶν αἰτίᾳ μᾶλλον ἢ τῶν τυραννούντων,καὶ καρτερεῖν ὁρῶντας καὶ παρόντας ἃμηδ' ἀκούειν αὐτοῖς ἀνεκτὸν ἦν. Πε-ραιώσας δὲ τὸν στρατὸν εἰς Ἀσίαν ἤδη λα-μπρὸν ὄντα, ναυτικὸν μὲν ἐξηρτύετοστόλον ἐν Βιθυνίᾳ καὶ περὶ Κύζικον, πεζῇδ' αὐτὸς ἐπιὼν καθίστατο τὰς πόλεις, καὶτοῖς δυνάσταις ἐχρημάτιζε, καὶ πρὸς Κάσ-σιον ἔπεμπεν εἰς Συρίαν, ἀπ' Αἰγύπτου με-τακαλῶν· οὐ γὰρ ἀρχὴν κτωμένους αὑτοῖς,ἀλλ' ἐλευθεροῦντας τὴν πατρίδα τὴν δύνα-μιν ᾗ καταλύσουσι τοὺς τυράννους συνάγο-ντας πλανᾶσθαι· δεῖν οὖν μεμνημένους καὶφυλάττοντας τὴν ὑπόθεσιν μὴ μακρὰνἀπηρτῆσθαι τῆς Ἰταλίας, ἀλλ' ἐκεῖσε σπεύ-δειν καὶ βοηθεῖν τοῖς πολίταις, ὑπακούσα-

155

μένου, σχῆμα μὲν ἔχουσα δεήσεως καὶ δι-καιολογίας, συγκειμένη δὲ πρὸς διαβολὴντοῦ Δίωνος. ὑπομνήσεις τε γὰρ ἦσαν ὧνὑπὲρ τῆς τυραννίδος ἔπραξε προθύμως, καὶκατὰ τῶν φιλτάτων ἀπειλαὶ σωμάτων,ἀδελφῆς καὶ τέκνου καὶ γυναικός, ἐπισκή-ψεις τε δειναὶ μετ' ὀλοφυρμῶν ... καί, τὸμάλιστα κινῆσαν αὐτόν, ἀξιοῦντος μὴ κα-θαιρεῖν, ἀλλὰ παραλαμβάνειν τὴν τυραννί-δα, μηδ' ἐλευθεροῦν μισοῦντας ἀνθρώπουςκαὶ μνησικακοῦντας, ἀλλ' αὐτὸν ἄρχειν,παρέχοντα τοῖς φίλοις καὶ οἰκείοις τὴνἀσφάλειαν.[32] Ἀναγινωσκομένων δὲ τούτων οὐχ,ὅπερ ἦν δίκαιον, εἰσῄει τοὺς Συρακοσίουςἐκπλήττεσθαι τὴν ἀπάθειαν καὶ τὴν μεγα-λοψυχίαν τοῦ Δίωνος, ὑπὲρ τῶν καλῶν καὶδικαίων ἀπισχυριζομένου πρὸς τοιαύταςοἰκειότητας, ἀλλ' ὑποψίας καὶ φόβου λα-βόντες ἀρχήν, ὡς μεγάλης οὔσης ἀνάγκηςἐκείνῳ φείδεσθαι τοῦ τυράννου, πρὸς

58

οὐδενὸς ἐνδεεῖς μορίων, ὦτα δ' οὐκ ἔχο-ντες. ἀπεφαίνοντο δ' οἱ μάντεις, τοῦτο μὲνἀποστάσεως καὶ ἀπειθείας εἶναι σημεῖον,ὡς οὐκέτι τῶν πολιτῶν ἀκουσομένων τῆςτυραννίδος, τὴν δὲ γλυκύτητα τῆς θαλάσ-σης μεταβολὴν καιρῶν ἀνιαρῶν καὶ πονη-ρῶν εἰς πράγματα χρηστὰ φέρειν Συρακο-σίοις. ἀετὸς δὲ θεράπων Διός, λόγχη δὲπαράσημον ἀρχῆς καὶ δυναστείας· ἀφανι-σμὸν οὖν καὶ κατάλυσιν τῇ τυραννίδι δηλο-ῦν τὸν τῶν θεῶν μέγιστον. ταῦτα μὲν οὖνΘεόπομπος ἱστόρηκε.[25] Τοὺς δὲ στρατιώτας τοῦ Δίωνος ἐξε-δέξαντο στρογγύλαι δύο ναῦς, τρίτον δὲπλοῖον οὐ μέγα καὶ δύο τριακόντοροι παρη-κολούθουν. ὅπλα δέ, χωρὶς ὧν εἶχον οἱστρατιῶται, δισχιλίας μὲν ἐκόμιζεν ἀσπί-δας, βέλη δὲ καὶ δόρατα πολλὰ καὶ πλῆθοςἐφοδίων ἄφθονον, ὅπως ἐπιλίπῃ μηδὲναὐτοὺς ποντοποροῦντας, ἅτε δὴ τὸ σύμπανἐπὶ πνεύμασι καὶ θαλάσσῃ πεποιημένους

43

νιφίκιον, Κασσίου δὲ Μᾶρκον Ἀγρίππαν·ὠφλίσκανον οὖν τὰς δίκας ἐρήμας, ἀναγκα-ζομένων φέρειν ψῆφον τῶν δικαστῶν.λέγεται δὲ τοῦ κήρυκος ὥσπερ εἴωθεν ἀπὸτοῦ βήματος τὸν Βροῦτον ἐπὶ τὴν δίκην κα-λοῦντος, τὸ μὲν πλῆθος ἐπιδήλως στε-νάξαι, τοὺς δ' ἀρίστους κύψαντας εἰς γῆνἡσυχίαν ἄγειν, Πόπλιον δὲ Σιλίκιονὀφθῆναι δακρύσαντα, καὶ διὰ τὴν αἰτίανταύτην ὀλίγον ὕστερον ἕνα τῶν προγρα-φέντων ἐπὶ θανάτῳ γενέσθαι. μετὰ ταῦταδιαλλαγέντες οἱ τρεῖς, Καῖσαρ ἈντώνιοςΛέπιδος, διενείμαντο τὰς ἐπαρχίας σφαγάςτε καὶ προγραφὰς ἀνδρῶν διακοσίων ἐποί-ησαν, ἐν οἷς καὶ Κικέρων ἀπέθανε.[28] Τούτων οὖν εἰς Μακεδονίαν ἀπαγγε-λέντων, ἐκβιασθεὶς ὁ Βροῦτος ἔγραψενὉρτησίῳ κτεῖναι Γάϊον Ἀντώνιον, ὡς δὴΒρούτῳ τε καὶ Κικέρωνι τιμωρῶν, τῷ μὲνὄντι φίλῳ, τῷ δὲ καὶ κατὰ γένος προσήκο-ντι. διὰ ταῦθ' ὕστερον Ἀντώνιος Ὁρτήσιον

154

<ἀλλ' εἰς οἶκον ἰοῦσα τὰ σαυτῆς ἔργα κόμι-ζε,>

ἱστόν τ' ἠλακάτην τε καὶ ἀμφιπόλοισικέλευε·σώματος γὰρ ἀπολείπεται φύσει τῶν ἴσωνἀνδραγαθημάτων, γνώμῃ δ' ὑπὲρ τῆς πα-τρίδος ὥσπερ ἡμεῖς ἀριστεύσει." ταῦτα μὲνὁ τῆς Πορκίας υἱὸς ἱστόρηκε Βύβλος.[24] Ἀναχθεὶς δ' ὁ Βροῦτος ἐκεῖθεν ἐπ'Ἀθηνῶν ἔπλει. δεξαμένου δὲ τοῦ δήμουπροθύμως αὐτὸν εὐφημίαις καὶ ψηφίσμασι,διῃτᾶτο μὲν παρὰ ξένῳ τινί, Θεομνήστουδ' ἀκροώμενος τοῦ Ἀκαδημιακοῦ καὶ Κρα-τίππου τοῦ Περιπατητικοῦ καὶ συμφιλοσο-φῶν, ἐδόκει παντάπασιν ἀργεῖν καὶ σχο-λάζειν. ἔπραττε δὲ τὰ πρὸς τὸν πόλεμονἀνυπόπτως. καὶ γὰρ εἰς Μακεδονίαν ἔπεμ-ψεν Ἡρόστρατον, οἰκειούμενος τοὺς ἐπὶτῶν ἐκεῖ στρατοπέδων, καὶ τοὺς σχολάζο-ντας ἀπὸ Ῥώμης ἐν ἄστει νέους ἀνελάμβα-νε καὶ συνεῖχεν. ὧν ἦν καὶ Κικέρωνος υἱός,

147

τὸν πλοῦν διὰ τὸ τὴν γῆν φοβεῖσθαι καὶπυνθάνεσθαι Φίλιστον ἐν Ἰαπυγίᾳ ναυλο-χοῦντα παραφυλάττειν. ἀραιῷ δὲ καὶ μα-λακῷ πνεύματι πλεύσαντες ἡμέρας δώδε-κα, τῇ τρισκαιδεκάτῃ κατὰ Πάχυνον ἦσαν,ἄκραν τῆς Σικελίας, καὶ Πρῶτος μὲν ὁ κυ-βερνήτης κατὰ τάχος ἐκέλευσεν ἀποβαί-νειν, ὡς ἂν ἀποσπασθῶσι τῆς γῆς καὶ τὴνἄκραν ἑκόντες ἀφῶσι, πολλὰς ἡμέρας καὶνύκτας ἐν τῷ πελάγει τριβησομένους, ὥρᾳθέρους νότον περιμένοντας. Δίων δὲ τὴνἐγγὺς τῶν πολεμίων ἀπόβασιν δεδιὼς καὶτῶν πρόσω μᾶλλον ἅψασθαι βουλόμενος,παρέπλευσε τὸν Πάχυνον. ἐκ δὲ τούτουτραχὺς μὲν ἀπαρκτίας ἐπιπεσὼν ἤλαυνεπολλῷ κλύδωνι τὰς ναῦς ἀπὸ τῆς Σικελίας,ἀστραπαὶ δὲ καὶ βρονταὶ φανέντος Ἀρ-κτούρου συμπεσοῦσαι πολὺν ἐξ οὐρανοῦχειμῶνα καὶ ῥαγδαῖον ὄμβρον ἐξέχεαν· ᾧτῶν ναυτῶν συνταραχθέντων καὶ πλάνηςγενομένης, καθορῶσιν αἰφνίδιον ὑπὸ τοῦ

44

[31] Γενομένης δὲ λαμπρᾶς τῆς νίκης οἱμὲν Συρακόσιοι τοὺς ξένους ἑκατὸν μναῖςἐστεφάνωσαν, οἱ δὲ ξένοι Δίωνα χρυσῷστεφάνῳ.Κήρυκες δὲ παρὰ τοῦ Διονυσίου κατέβαι-νον, ἐπιστολὰς πρὸς Δίωνα παρὰ τῶνοἰκείων γυναικῶν κομίζοντες· μία δ' ἦνἔξωθεν ἐπιγεγραμμένη "τῷ πατρὶ παρ' Ἱπ-παρίνου·" τοῦτο γὰρ ἦν ὄνομα τῷ Δίωνοςυἱῷ. καίτοι φησὶ Τίμαιος Ἀρεταῖον αὐτὸνἀπὸ τῆς μητρὸς Ἀρετῆς καλεῖσθαι. Τιμω-νίδῃ δὲ μᾶλλον ὡς οἴομαι περί γε τούτωνπιστευτέον, ἀνδρὶ φίλῳ καὶ συστρατιώτῃΔίωνος. αἱ μὲν οὖν ἄλλαι τοῖς Συρακοσίοιςἀνεγνώσθησαν ἐπιστολαί, πολλὰς ἱκεσίαςκαὶ δεήσεις ἔχουσαι παρὰ τῶν γυναικῶν,τὴν δὲ παρὰ τοῦ παιδὸς εἶναι δοκοῦσαν οὐκἐώντων φανερῶς λυθῆναι, βιασάμενος ὁΔίων ἔλυσεν. ἦν δὲ παρὰ τοῦ Διονυσίου,τοῖς μὲν γράμμασι πρὸς τὸν Δίωνα, τοῖς δὲπράγμασι πρὸς τοὺς Συρακοσίους διαλεγο-

57

ὃν ἐπαινεῖ διαφερόντως καί φησιν, εἴτ'ἐγρήγορεν εἴτ' ἐνυπνιάζεται, θαυμάζεινοὕτω γενναῖον ὄντα καὶ μισοτύραννον. ἀρ-ξάμενος δὲ τῶν πραγμάτων ἀναφανδὸνἅπτεσθαι, καὶ πυθόμενος πλοῖα Ῥωμαϊκὰμεστὰ χρημάτων ἐξ Ἀσίας προσφέρεσθαικαὶ στρατηγὸν ἐπιπλεῖν <Ἀπουλήιον>, ἄν-δρα χαρίεντα καὶ γνώριμον, ἀπήντησεναὐτῷ περὶ Κάρυστον. ἐντυχὼν δὲ καὶ πεί-σας καὶ παραλαβὼν τὰ πλοῖα, λαμπρο-τέραν ὑποδοχὴν ἐποιεῖτο· καὶ γὰρ ἦνἡμέρα καθ' ἣν ἐγεγόνει πρῶτον ὁ Βροῦτος.ὡς οὖν ἐλθόντες εἰς τὸ πίνειν ἐπιχύσειςἐποιοῦντο νίκης τε Βρούτου καὶ Ῥωμαίωνἐλευθερίας, ἔτι μᾶλλον αὐτοὺς ῥῶσαι βου-λόμενος, ᾔτησε ποτήριον μεῖζον, καὶ λα-βὼν ἀπ' οὐδεμιᾶς προφάσεως ἀνεφώνησετὸν στίχον τοῦτον·ἀλλά με μοῖρ' ὀλοὴ καὶ Λητοῦς ἔκτανενυἱός.ἔτι δὲ καὶ πρὸς τούτοις ἱστοροῦσιν, ὅτε τὴν

148

δεομένοις συγγνώμην ἔδωκε.[27] Μέλλοντι δ' αὐτῷ διαβαίνειν εἰς τὴνἈσίαν ἧκεν ἀγγελία περὶ τῆς ἐν Ῥώμῃ με-ταβολῆς. ὁ γὰρ νέος Καῖσαρ ηὐξήθη μὲνὑπὸ τῆς βουλῆς ἐπ' Ἀντώνιον, ἐκβαλὼν δὲτῆς Ἰταλίας ἐκεῖνον, αὐτὸς ἤδη φοβερὸςἦν, ὑπατείαν τε μνώμενος παρὰ νόμον καὶστρατεύματα τρέφων μεγάλα, τῆς πόλεωςοὐδὲν δεομένης. ὁρῶν δὲ καὶ ταῦτα τὴνβουλὴν βαρυνομένην, καὶ πρὸς τὸν Βροῦτονἀφορῶσαν ἔξω, καὶ ψηφιζομένην ἐκείνῳκαὶ βεβαιοῦσαν τὰς ἐπαρχίας, ἔδεισε, καὶτὸν μὲν Ἀντώνιον πέμπων εἰς φιλίαν προ-ὐκαλεῖτο, τὰς δὲ δυνάμεις τῇ πόλει περι-στήσας, ὑπατείαν ἔλαβεν οὔπω πάνυ μει-ράκιον ὤν, ἀλλ' εἰκοστὸν ἄγων ἔτος, ὡςαὐτὸς ἐν τοῖς ὑπομνήμασιν εἴρηκεν. εὐθὺςδὲ δίκας φόνου κατὰ τῶν περὶ τὸν Βροῦτονεἰσῆγεν, ὡς ἄνδρα πρῶτον ἐν ἀρχαῖς ταῖςμεγίσταις ἀνῃρηκότων ἄκριτον, καὶ κατή-γορον ἐπέστησε Βρούτου μὲν Λεύκιον Κορ-

153

ὁ θώραξ ἤρκεσε, διὰ τῆς ἀσπίδος δόρασιπολλοῖς καὶ λόγχαις τυπτόμενος· ὧν κατα-κλασθέντων κατέπεσεν ὁ Δίων. εἶτ' ἀναρ-πασθεὶς ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν, ἐκείνοις μὲνἡγεμόνα Τιμωνίδην ἐπέστησεν, αὐτὸς δὲτὴν πόλιν ἵππῳ περιελαύνων, τούς τε Συ-ρακοσίους ἔπαυε φυγῆς καὶ τῶν ξένωντοὺς φυλάττοντας τὴν Ἀχραδινὴν ἀναστή-σας ἐπῆγε τοῖς βαρβάροις, ἀκμῆτας ἐκπε-πονημένοις καὶ προθύμους ἀπαυδῶσιν ἤδηπρὸς τὴν πεῖραν. ἐλπίσαντες γὰρ ἅμα τῇπρώτῃ ῥύμῃ τὴν πόλιν ἅπασαν ἐξ ἐπιδρο-μῆς καθέξειν, εἶτα παρὰ δόξαν ἐντυγχάνο-ντες ἀνδράσι πλήκταις καὶ μαχίμοις, ἀνε-στέλλοντο πρὸς τὴν ἀκρόπολιν. ἔτι δὲ μᾶλ-λον ὡς ἐνέδωκαν ἐπικειμένων τῶν Ἑλλή-νων, τραπόμενοι κατεκλείσθησαν εἰς τὸ τε-ῖχος, ἑβδομήκοντα μὲν καὶ τέσσαρας ἀπο-κτείναντες τῶν μετὰ Δίωνος, ἑαυτῶν δὲπολλοὺς ἀποβαλόντες.

56

κύματος ὠθουμένας τὰς ναῦς ἐπὶ τὴν πρὸςΛιβύῃ Κέρκιναν, ᾗ μάλιστα κρημνώδηςἀπήντα καὶ τραχεῖα προσφερομένοις αὐτο-ῖς ἡ νῆσος. μικρὸν οὖν δεήσαντες ἐκρι-φῆναι καὶ συντριβῆναι περὶ τὰς πέτρας,ἐβιάζοντο πρὸς κοντὸν παραφερόμενοιμόλις, ἕως ὁ χειμὼν ἐλώφησε καὶ πλοίῳσυντυχόντες ἔγνωσαν ἐπὶ ταῖς καλουμέναιςκεφαλαῖς τῆς μεγάλης Σύρτεως ὄντες. ἀθυ-μοῦσι δ' αὐτοῖς πρὸς τὴν γαλήνην καὶ δια-φερομένοις αὔραν τινὰ κατέσπειρεν ἡ χώρανότιον, οὐ πάνυ προσδεχομένοις νότον οὐδὲπιστεύουσι τῇ μεταβολῇ. κατὰ μικρὸν δὲῥωννυμένου τοῦ πνεύματος καὶ μέγεθοςλαμβάνοντος, ἐκτείναντες ὅσον ἦν ἱστίωνκαὶ προσευξάμενοι τοῖς θεοῖς πελάγιοιπρὸς τὴν Σικελίαν ἔφευγον ἀπὸ τῆς Λιβύ-ης, καὶ θέοντες ἐλαφρῶς πεμπταῖοι κατὰΜίνῳαν ὡρμίσαντο, πολισμάτιον ἐν τῇ Σι-κελίᾳ τῆς Καρχηδονίων ἐπικρατείας.Ἔτυχε δὲ παρὼν ὁ Καρχηδόνιος ἄρχων

45

ἐχρῆτο στρατηγῷ, καὶ πολλὰ δι' αὐτοῦ κα-τώρθωσε. λαβὼν δὲ τὸν Γάϊον ἐν χωρίοιςἑλώδεσι μακρὰν διεσπασμένον, οὐκ εἴασενἐμβαλεῖν, ἀλλὰ περιίππευσε φείδεσθαι κε-λεύων, ὡς μετὰ μικρὸν ἰδίων ἐσομένων. ὃκαὶ συνέβη· παρέδοσαν γὰρ ἑαυτοὺς καὶτὸν στρατηγόν, ὥστε μεγάλην ἤδη περὶτὸν Βροῦτον δύναμιν εἶναι. χρόνον μὲν οὖνπολὺν ἐν τιμῇ τὸν Γάϊον ἦγε, καὶ τὰ πα-ράσημα τῆς ἀρχῆς οὐκ ἀφῄρει, καίπερ ὥςφασιν ἄλλων τε πολλῶν καὶ Κικέρωνοςἀπὸ Ῥώμης γραφόντων καὶ κελευόντωνἀναιρεῖν· ἀρξάμενον δὲ κρύφα τοῖς ἡγεμόσιδιαλέγεσθαι καὶ ποιήσαντα νεωτερισμὸνἐνθέμενος εἰς ναῦν ἐφύλαττε. τῶν δὲ δια-φθαρέντων στρατιωτῶν εἰς Ἀπολλωνίανἀποστάντων καὶ καλούντων ἐκεῖ τὸν Βρο-ῦτον, οὐκ ἔφη τοῦτο πάτριον εἶναι Ῥωμαί-οις, ἀλλ' ἐκείνους πρὸς τὸν ἄρχοντα χρῆναιβαδίζοντας αὐτοὺς παραιτεῖσθαι τὴν ἐπὶτοῖς ἡμαρτημένοις ὀργήν. ἐλθοῦσι δὲ καὶ

152

τελευταίαν ἐν Φιλίπποις μαχούμενος ἐξῄειμάχην, σύνθημα παρ' αὐτοῦ τοῖς στρα-τιώταις Ἀπόλλωνα δοθῆναι. διὸ καὶ τῆςσυμφορᾶς τίθενται σημεῖον ἐκείνην τὴνἀναφώνησιν.[25] Ἐκ τούτου πεντήκοντα μὲν αὐτῷ μυ-ριάδας Ἀντίστιος ἀφ' ὧν ἦγε καὶ αὐτὸς εἰςἸταλίαν χρημάτων δίδωσιν, ὅσοι δὲ περὶΘεσσαλίαν ἔτι τῆς Πομπηΐου στρατιᾶςἐπλανῶντο, συνέρρεον ἀσμένως πρὸςαὐτόν· ἱππεῖς δὲ πεντακοσίους ἀφείλετοΚίννα πρὸς Δολοβέλλαν ἄγοντος εἰς Ἀσίαν,ἐπιπλεύσας τε τῇ Δημητριάδι πολλῶνὅπλων ἐξαγομένων πρὸς Ἀντώνιον, ἃ Καί-σαρος τοῦ προτέρου κελεύσαντος ἐπὶ τὸνΠαρθικὸν ἐποιήθη πόλεμον, ἐκράτησεν.Ὁρτησίου δὲ τοῦ στρατηγοῦ παραδόντοςαὐτῷ Μακεδονίαν καὶ τῶν ἐν κύκλῳ βασι-λέων καὶ δυναστῶν συνισταμένων καὶ προ-στιθεμένων, ἀγγέλλεται Γάϊος ὁ Ἀντωνίουἀδελφὸς ἐξ Ἰταλίας διαβεβηκὼς [καὶ] βα-

149

Σύναλος ἐν τῷ χωρίῳ, ξένος ὢν καὶ φίλοςΔίωνος· ἀγνοῶν δὲ τὴν παρουσίαν αὐτοῦκαὶ τὸν στόλον, ἐπειρᾶτο κωλύειν τοὺςστρατιώτας ἀποβαίνοντας. οἱ δὲ μετὰ τῶνὅπλων ἐκδραμόντες ἀπέκτειναν μὲνοὐδένα, ἀπειρήκει γὰρ ὁ Δίων διὰ τὴνοὖσαν αὐτῷ φιλίαν πρὸς τὸν Καρχηδόνιον,φεύγουσι δὲ συνεισπεσόντες αἱροῦσι τὸχωρίον. ὡς δ' ἀπήντησαν ἀλλήλοις οἱ ἡγε-μόνες καὶ ἠσπάσαντο, Δίων μὲν ἀπέδωκετὴν πόλιν Συνάλῳ, οὐδὲν ἀδικήσας, Σύνα-λος δὲ τοὺς στρατιώτας ἐξένιζε καὶ συμπα-ρεσκεύαζεν ὧν Δίων ἐδεῖτο.[26] Μάλιστα δ' αὐτοὺς ἐθάρρυνε τὸ συμ-βεβηκὸς αὐτομάτως περὶ τὴν ἀποδημίαντοῦ Διονυσίου· νεωστὶ γὰρ ἐκπεπλευκὼςἐτύγχανεν ὀγδοήκοντα ναυσὶν εἰς τὴν Ἰτα-λίαν. διὸ καὶ τοῦ Δίωνος παρακαλοῦντοςἐνταῦθα τοὺς στρατιώτας ἀναλαμβάνειν,πολὺν χρόνον ἐν τῇ θαλάσσῃ κεκακω-μένους, οὐχ ὑπέμειναν, αὐτοὶ σπεύδοντες

46

πολλῷ καὶ θορύβῳ καθαιρούντων τὸ δια-τείχισμα καὶ τοῖς Συρακοσίοις ἐπιφερο-μένων, οὐδεὶς ἐτόλμα μένων ἀμύνεσθαιπλὴν τῶν ξένων τοῦ Δίωνος, οἳ πρῶτοναἰσθόμενοι τὸν θόρυβον ἐξεβοήθησαν. οὐδ'οὗτοι δὲ τῆς βοηθείας τὸν τρόπον συνε-φρόνουν οὐδ' εἰσήκουον ὑπὸ κραυγῆς καὶπλάνης τῶν φευγόντων Συρακοσίων, ἀνα-πεφυρμένων αὐτοῖς καὶ διεκθεόντων, πρίνγε δὴ Δίων, ἐπεὶ λέγοντος οὐδεὶς κατήκου-εν, ἔργῳ τὸ πρακτέον ὑφηγήσασθαι βου-λόμενος ἐμβάλλει πρῶτος εἰς τοὺς βαρ-βάρους. καὶ γίνεται περὶ αὐτὸν ὀξεῖα καὶδεινὴ μάχη, γινωσκόμενον οὐχ ἧττον ὑπὸτῶν πολεμίων ἢ τῶν φίλων· ὥρμησαν γὰρἅμα πάντες ἐμβοήσαντες. ὁ δ' ἦν μὲν ἤδηβαρύτερος δι' ἡλικίαν ἢ κατὰ τοιούτουςἀγῶνας, ἀλκῇ δὲ καὶ θυμῷ <τοὺς> προ-σφερομένους ὑφιστάμενος καὶ ἀνακόπτων,τιτρώσκεται λόγχῃ τὴν χεῖρα, πρὸς δὲ τὰἄλλα βέλη καὶ τὰς ἐκ χειρὸς πληγὰς μόλις

55

δίζειν εὐθὺς ἐπὶ τὰς δυνάμεις, ἃς ἐν Ἐπι-δάμνῳ καὶ Ἀπολλωνίᾳ Βατίνιος συνεῖχε.βουλόμενος οὖν φθάσαι καὶ προλαβεῖν ὁΒροῦτος, ἐξαίφνης ἀναστήσας τοὺς σὺναὐτῷ, διὰ χωρίων χαλεπῶν νιφόμενος ἐπο-ρεύετο, καὶ πολὺ προῆλθε τοὺς κομίζονταςτὸ ἄριστον. ἐγγὺς οὖν Ἐπιδάμνου γενόμε-νος διὰ κόπον καὶ ψῦχος ἐβουλιμίασε. συ-μπίπτει δὲ μάλιστα τὸ πάθος χιόνος οὔσηςπονοῦσι καὶ κτήνεσι καὶ ἀνθρώποις, εἴτετοῦ θερμοῦ διὰ περίψυξιν καὶ πύκνωσιν,ὅταν ἐντὸς ἅπαν καθειρχθῇ, τὴν τροφὴνἁθρόως ἀναλίσκοντος, εἴτε δριμεῖα καὶ λε-πτὴ τῆς χιόνος διαλυομένης ἰοῦσα πνοὴτέμνει τὸ σῶμα καὶ διαφθείρει τὸ θερμὸνἐξ αὐτοῦ θύραζε διασπειρόμενον. τὰς γὰρἐφιδρώσεις παρέχειν δοκεῖ τὸ θερμὸν ἀπα-ντῶντι τῷ ψυχρῷ, περὶ τὴν ἐπιφάνειανσβεννύμενον. ὑπὲρ ὧν ἐν ἑτέροις μᾶλλονἠπόρηται.

150

[26] Λιποθυμοῦντος δὲ τοῦ Βρούτου, καὶμηδενὸς ἔχοντος ἐν τῷ στρατοπέδῳ μηδὲνἐδώδιμον, ἠναγκάσθησαν οἱ περὶ αὐτὸν ἐπὶτοὺς πολεμίους καταφυγεῖν, καὶ ταῖς πύ-λαις προσελθόντες ἄρτον ᾔτουν τοὺς φύλα-κας. οἱ δὲ διακούσαντες τὸ σύμπτωμα τοῦΒρούτου, παρῆσαν αὐτοί, καὶ σιτία καὶποτὰ κομίζοντες. ἀνθ' ὧν ὁ Βροῦτος, ὡςτὴν πόλιν παρέλαβεν, οὐ μόνον τούτοις,ἀλλὰ καὶ πᾶσι διὰ τούτους φιλανθρώπωςἐχρήσατο. Γάϊος δ' Ἀντώνιος Ἀπολλωνίᾳπροσβαλών, ἐκεῖ τοὺς ἐγγὺς ὄντας ἐκάλειστρατιώτας. ἐπεὶ δ' οὗτοί τε πρὸς Βροῦτονᾤχοντο, καὶ τοὺς Ἀπολλωνιάτας ᾔσθετοτὰ Βρούτου φρονοῦντας, ἐκλιπὼν τὴν πόλινεἰς Βουθρωτὸν ἐβάδιζε. καὶ πρῶτον μὲνἀπόλλυσι τρεῖς σπείρας, καθ' ὁδὸν ὑπὸΒρούτου κατακοπείσας· ἔπειτα τοὺς περὶτὴν Βυλλίδα τόπους προκαταληφθένταςἐπιχειρῶν ἐκβιάζεσθαι καὶ μάχην συνάψαςΚικέρωνι, νικᾶται· τούτῳ γὰρ ὁ Βροῦτος

151

αὐτοὺς Διονύσιον, εἰ μὴ τὴν ἀρχὴν ἀφίη-σιν· ἀφέντι δὲ συμπράξειν ἄδει<αν> αὐτός,κἂν ἄλλο τι τῶν μετρίων δύνηται, μεμνη-μένος τῆς οἰκειότητος. ταῦτα Διονύσιοςἐπῄνει καὶ πάλιν ἔπεμπε πρέσβεις, κελεύ-ων ἥκειν τινὰς εἰς τὴν ἀκρόπολιν τῶν Συ-ρακοσίων, οἷς τὰ μὲν πείθων, τὰ δὲ πει-θόμενος, διαλέξεται περὶ τῶν κοινῇ συμφε-ρόντων. ἐπέμφθησαν οὖν ἄνδρες πρὸςαὐτὸν οὓς Δίων ἐδοκίμασε, καὶ λόγος πο-λὺς ἐκ τῆς ἄκρας εἰς τοὺς Συρακοσίους κα-τῄει, Διονύσιον ἀφήσειν τὴν τυραννίδα καὶμᾶλλον ἑαυτοῦ ποιήσεσθαι χάριν ἢ Δίωνος.ἦν δὲ δόλος ἡ προσποίησις αὕτη τοῦ τυράν-νου καὶ σκευωρία κατὰ τῶν Συρακοσίων.τοὺς μὲν γὰρ ἐλθόντας πρὸς αὐτὸν ἐκ τῆςπόλεως συγκλείσας εἶχε, τοὺς δὲ μισθο-φόρους πρὸς ὄρθρον ἐμπλήσας ἀκράτου,δρόμῳ πρὸς τὸ περιτείχισμα τῶν Συρακο-σίων ἀφῆκε. γενομένης δὲ τῆς προσβολῆςἀνελπίστου, καὶ τῶν βαρβάρων θράσει

54

ἁρπάσαι τὸν καιρόν, ἀλλ' ἐκέλευον ἡγε-ῖσθαι τὸν Δίωνα πρὸς τὰς Συρακούσας.ἀποσκευασάμενος οὖν τὰ περιόντα τῶνὅπλων καὶ τῶν φορτίων ἐκεῖ, καὶ τοῦ Συ-νάλου δεηθεὶς ὅταν ᾖ καιρὸς ἀποστεῖλαιπρὸς αὐτόν, ἐβάδιζεν ἐπὶ τὰς Συρακούσας.πορευομένῳ δ' αὐτῷ πρῶτον μὲν Ἀκραγα-ντίνων προσεχώρησαν ἱππεῖς διακόσιοιτῶν περὶ τὸ Ἔκνομον οἰκούντων, μετὰ δὲτούτους Γελῷοι.Ταχὺ δὲ τῆς φήμης διαδραμούσης εἰς Συ-ρακούσας, Τιμοκράτης ὁ τῇ Δίωνος γυναι-κὶ συνοικῶν [Διονυσίου ἀδελφῇ], τῶν <δ'>ἀπολελειμμένων ἐν τῇ πόλει φίλων προε-στώς, ἐκπέμπει κατὰ τάχος ἄγγελον τῷΔιονυσίῳ, γράμματα κομίζοντα περὶ τῆςΔίωνος ἀφίξεως. αὐτὸς δὲ τοῖς κατὰ τὴνπόλιν προσεῖχε θορύβοις καὶ κινήμασιν,ἐπηρμένων μὲν πάντων, διὰ δ' ἀπιστίαν ἔτικαὶ φόβον ἡσυχαζόντων. τῷ δὲ πεμφθέντιγραμματοφόρῳ τύχη τις συμπίπτει πα-

47

καὶ βέλεσιν ἐλαφροῖς καὶ θορύβοις τοὺςὀρύσσοντας ἐπιταράξειν· καὶ τοῖς ἀντιτε-ταγμένοις οὐ προσέχοντες, ἐθαύμαζον τὴνπερὶ τὰς τάφρους κραυγήν, ἄσημον οὖσανκαὶ πολλὴν προσφερομένην. ἐν τούτῳγραμματείων τε παρὰ Βρούτου τοῖς ἡγε-μόσι φοιτώντων, ἐν οἷς ἦν τὸ σύνθημα γε-γραμμένον, αὐτοῦ τε παρεξιόντος ἵππῳ τὰτάγματα καὶ παραθαρρύνοντος, ὀλίγοι μὲνἔφθασαν ἀκοῦσαι τὸ σύνθημα παρεγγυώμε-νον, οἱ δὲ πλεῖστοι μὴ προσμείναντες ὁρμῇμιᾷ καὶ ἀλαλαγμῷ προσεφέροντο τοῖς πο-λεμίοις. γενομένης δὲ δι' ἀταξίαν ταύτηνἀνωμαλίας καὶ διασπασμοῦ τῶν ταγ-μάτων, τὸ Μεσσάλα πρῶτον, εἶτα τὰ συνε-ζευγμένα, παρήλλαττε τὸ Καίσαρος ἀρι-στερόν· καὶ βραχέα τῶν ἐσχάτων θιγόντεςκαὶ καταβαλόντες οὐ πολλούς, ἀλλ' ὑπερ-κεράσαντες, ἐμπίπτουσιν εἰς τὸ στρατόπε-δον. καὶ Καῖσαρ μέν, ὡς αὐτὸς ἐν τοῖς ὑπο-μνήμασιν ἱστορεῖ, τῶν φίλων τινὸς Ἀρτω-

180

αὐτῶν τοὺς μαχιμωτάτους ἐπολιόρκει. τοῦδὲ ποταμοῦ παρὰ τὴν πόλιν παραρρέοντοςὑπονηχόμενοι διεδίδρασκον· ἡλίσκοντο δὲδικτύων διὰ πόρου καθιεμένων εἰς βυθόν,ὧν τὰ ἄκρα κώδωσι προσηρτημένοις διε-σήμαινεν εὐθὺς τὸν ἐνσχεθέντα. μηχαναῖςδέ τισι τῶν Ξανθίων νύκτωρ ἐπιδραμόντωνκαὶ πῦρ ἐμβαλόντων, ὡς ἀπεκλείσθησαναἰσθομένων τῶν Ῥωμαίων Πρὸς τὸ τεῖχος,καὶ πνεῦμα λαμπρὸν ἀνερρίπιζεν ἐπὶ τὰςἐπάλξεις τὴν φλόγα, τῶν ἐγγὺς οἰκιῶνἀντιλαμβανομένην, δείσας ὁ Βροῦτος ὑπὲρτῆς πόλεως ἐκέλευσε κατασβεννύναι καὶβοηθεῖν.[31] Τοὺς δὲ Λυκίους δεινή τις ἐξαίφνηςπρὸς ἀπόνοιαν ὁρμὴ καὶ λόγου κρείσσωνκατέσχεν, ἣν ἄν τις ἔρωτι θανάτου μάλι-στα προσεικάσειεν· οἵ γε μετὰ παίδων καὶγυναικῶν, ἐλεύθεροί τε καὶ δοῦλοι καὶ πᾶσ'ἡλικία, τοὺς μὲν πολεμίους πρὸς τὴνφλόγα βοηθοῦντας ἀπὸ τῶν τειχῶν ἔβαλ-

161

ράλογος. διαπλεύσας γὰρ εἰς τὴν Ἰταλίανκαὶ τὴν Ῥηγίνην διελθὼν ἐπειγόμενος εἰςΚαυλωνίαν πρὸς Διονύσιον, ἀπήντησέ τινιτῶν συνήθων ἱερεῖον νεωστὶ τεθυμένον κο-μίζοντι, καὶ λαβὼν παρ' αὐτοῦ μοῖραν τῶνκρεῶν, ἐχώρει σπουδῇ. τῆς δὲ νυκτὸςμέρος ὁδεύσας καὶ μικρὸν ἀποδαρθεῖν ὑπὸκόπου βιασθείς, ὡς εἶχε παρὰ τὴν ὁδὸν ἐνὕλῃ τινὶ κατέκλινεν ἑαυτόν. πρὸς δὲ τὴνὀσμὴν λύκος ἐπελθὼν καὶ λαβόμενος τῶνκρεῶν ἀναδεδεμένων ἐκ τῆς πήρας, ᾤχετοφέρων ἅμα σὺν αὐτοῖς τὴν πήραν, ἐν ᾗ τὰςἐπιστολὰς ὁ ἄνθρωπος εἶχεν. ὡς δὲ διεγερ-θεὶς ᾔσθετο, καὶ πολλὰ μάτην πλανηθεὶςκαὶ διώξας οὐχ εὗρεν, ἔγνω μὴ πορεύεσθαιδίχα τῶν γραμμάτων πρὸς τὸν τύραννον,ἀλλ' ἀποδρὰς ἐκποδὼν γενέσθαι.[27] Διονύσιος μὲν οὖν ὀψὲ καὶ παρ'ἑτέρων ἔμελλε πυνθάνεσθαι τὸν ἐν Σικελίᾳπόλεμον, Δίωνι δὲ πορευομένῳ Καμαρινα-ῖοί τε προσέθεντο, καὶ τῶν κατ' ἀγροὺς Συ-

48

ᾑρέθη στρατηγός, ὠρρώδουν μὴ τροπήντινα τῆς τύχης αἱ πράξεις ταχεῖαν λάβω-σιν. ἐκ τούτου τὰς μὲν Ἐπιπολὰς ἑλὼντοὺς καθειργμένους τῶν πολιτῶν ἔλυσε,τὴν δ' ἀκρόπολιν ἀπετείχισεν.Ἑβδόμῃ δ' ἡμέρᾳ Διονύσιος κατέπλευσενεἰς τὴν ἀκρόπολιν, καὶ Δίωνι προσῆγονἅμαξαι <τὰς> πανοπλίας ἃς Συνάλῳ κα-τέλιπε. ταύτας διένειμε τοῖς πολίταις, τῶνδ' ἄλλων ἕκαστος ἑαυτὸν ὡς δυνατὸν ἦνἐκόσμει καὶ παρεῖχεν ὁπλίτην πρόθυμον.[30] Διονύσιος δὲ πρῶτον ἰδίᾳ πρὸς Δίωναπρέσβεις ἔπεμπεν ἀποπειρώμενος· ἔπειτακελεύσαντος ἐκείνου διαλέγεσθαι κοινῇ Συ-ρακοσίοις ὡς ἐλευθέροις οὖσιν, ἐγένοντολόγοι διὰ τῶν πρέσβεων παρὰ τοῦ τυράν-νου φιλάνθρωποι, φόρων ὑπισχνουμένουμετριότητα καὶ ῥᾳστώνην στρατειῶν, ὧν<ἂν μὴ> αὐτοὶ σύμψηφοι γένωνται. ταῦτ'ἐχλεύαζον οἱ Συρακόσιοι. Δίων δ' ἀπεκρί-νατο τοῖς πρέσβεσι μὴ διαλέγεσθαι πρὸς

53

λον, αὐτοὶ δὲ κάλαμον καὶ ξύλα καὶ πᾶνὑπέκκαυμα προσφέροντες, ἦγον ἐπὶ τὴνπόλιν τὸ πῦρ ὀρέγοντες αὐτῷ πᾶσαν ὕληνκαὶ πάντα τρόπον ἐξερεθίζοντες καὶ συνε-κτρέφοντες. ὡς δ' ἡ φλὸξ ῥυεῖσα καὶ δια-ζώσασα πανταχόθεν τὴν πόλιν διέλαμψεπολλή, περιπαθῶν ἐπὶ τοῖς γινομένοις ὁΒροῦτος ἔξωθεν παρίππευε, προθυμούμε-νος βοηθεῖν, καὶ τὰς χεῖρας ὀρέγων τοῖςΞανθίοις ἐδεῖτο φείδεσθαι καὶ σῴζειν τὴνπόλιν, οὐδενὸς αὐτῷ προσέχοντος, ἀλλὰπάντα τρόπον ἑαυτοὺς ἀπολλύντων, οὐμόνον ἀνδρῶν τε καὶ γυναικῶν, ἀλλὰ καὶτὰ παιδία τὰ μικρὰ μετὰ κραυγῆς καὶ ἀλα-λαγμοῦ, τὰ μὲν εἰς πῦρ ἥλλετο, τὰ δ' ἄνω-θεν ἀπὸ τῶν τειχῶν ἐξετραχήλιζεν αὑτά,τὰ δὲ τοῖς ξίφεσι τῶν πατέρων ὑπέβαλλετὰς σφαγὰς γυμνοῦντα καὶ κελεύοντα παί-ειν. ὤφθη δὲ τῆς πόλεως διαφθαρείσηςγυνή, κρεμαμένη μὲν ἐξ ἀγχόνης, παιδίονδὲ νεκρὸν ἐξηρτημένη τοῦ τραχήλου, λα-

162

"φρονοῦντες ἴωμεν ἐπὶ τοὺς πολεμίους. ἢγὰρ νικήσομεν, ἢ νικῶντας οὐ φοβηθη-σόμεθα." Μετὰ ταῦτα περὶ τάξεως αὐτοῖςλόγος ἐγένετο, τῶν φίλων παρόντων. καὶΒροῦτος ᾐτεῖτο Κάσσιον αὐτὸς ἡγεῖσθαιτοῦ δεξιοῦ κέρατος, ὃ δι' ἐμπειρίαν καὶἡλικίαν μᾶλλον ᾤοντο Κασσίῳ προσήκειν.οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τοῦτο Κάσσιος ἔδωκε, καὶτῶν ταγμάτων τὸ μαχιμώτατον ἔχονταΜεσσάλαν ἐκέλευσεν ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ κατα-στῆναι. καὶ Βροῦτος εὐθὺς ἐξῆγε τοὺς ἱπ-πεῖς, κεκοσμημένους διαπρεπῶς, καὶ τὸπεζὸν οὐ σχολαίτερον παρενέβαλλεν.[41] Ἔτυχον δ' οἱ περὶ Ἀντώνιον ἀπὸ τῶνἑλῶν, οἷς παρεστρατοπέδευον, ἐμβάλλο-ντες τάφρους εἰς τὸ πεδίον καὶ τὰς ἐπὶθάλασσαν ὁδοὺς τοῦ Κασσίου περικόπτο-ντες. ἐφήδρευε δὲ Καῖσαρ, οὐ παρὼν αὐτὸςδι' ἀσθένειαν, ἀλλ' ἡ δύναμις, οὐ πάνυ μα-χεῖσθαι προσδοκῶσα τοὺς πολεμίους, ἀλλὰμόνον ἐκδρομαῖς χρήσεσθαι πρὸς τὰ ἔργα

179

ῦσαι τοὺς ἀνθρώπους, ἀνῄει διὰ τῆς Ἀχρα-δινῆς, ἑκατέρωθεν παρὰ τὴν ὁδὸν τῶν Συ-ρακοσίων ἱερεῖα καὶ τραπέζας καὶ κρα-τῆρας ἱστάντων, καὶ καθ' οὓς γένοιτο προ-χύταις τε βαλλόντων καὶ προστρεπομένωνὥσπερ θεὸν κατευχαῖς. ἦν δ' ὑπὸ τὴνἀκρόπολιν καὶ τὰ Πεντάπυλα, Διονυσίουκατασκευάσαντος, ἡλιοτρόπιον καταφανὲςκαὶ ὑψηλόν. ἐπὶ τοῦτο προβὰς ἐδημηγόρη-σε καὶ παρώρμησε τοὺς πολίτας ἀντέχε-σθαι τῆς ἐλευθερίας. οἱ δὲ χαίροντες καὶφιλοφρονούμενοι κατέστησαν ἀμφοτέρουςαὐτοκράτορας στρατηγούς, καὶ προσείλο-ντο βουλομένων καὶ δεομένων ἐκείνωναὐτοῖς συνάρχοντας εἴκοσιν, ὧν ἡμίσειςἦσαν ἐκ τῶν μετὰ Δίωνος ἀπὸ τῆς φυγῆςσυγκατερχομένων. τοῖς δὲ μάντεσιν αὖθιςἐδόκει τὸ μὲν ὑπὸ πόδας λαβεῖν τὸν Δίωναδημηγοροῦντα τὴν φιλοτιμίαν καὶ τὸἀνάθημα τοῦ τυράννου λαμπρὸν εἶναι σημε-ῖον· ὅτι δ' ἡλιοτρόπιον ἦν ἐφ' οὗ βεβηκὼς

52

ρακοσίων ἀνισταμένων ἐπέρρει πλῆθος οὐκὀλίγον. οἱ δὲ μετὰ Τιμοκράτους τὰς Ἐπι-πολὰς φυλάσσοντες Λεοντῖνοι καὶ Καμπα-νοί, λόγον ψευδῆ προσπέμψαντος εἰς αὐτο-ὺς τοῦ Δίωνος, ὡς ἐπὶ τὰς πόλεις πρῶτοντρέποιτο τὰς ἐκείνων, ἀπολιπόντες ᾤχοντοτὸν Τιμοκράτην, τοῖς οἰκείοις βοηθήσο-ντες. ὡς δ' ἀπηγγέλη ταῦτα πρὸς τὸν Δίω-να, περὶ τὰς Ἄκρας στρατοπεδεύοντα, νυ-κτὸς ἔτι τοὺς στρατιώτας ἀναστήσας πρὸςτὸν Ἄναπον ποταμὸν ἧκεν, ἀπέχοντα τῆςπόλεως δέκα σταδίους. ἐνταῦθα δὲ τὴν πο-ρείαν ἐπιστήσας ἐσφαγιάζετο πρὸς τὸν πο-ταμόν, ἀνατέλλοντι τῷ ἡλίῳ προσευξάμε-νος· ἅμα δ' οἱ μάντεις παρὰ τῶν θεῶν νί-κην ἔφραζον αὐτῷ, καὶ θεασάμενοι τὸν Δί-ωνα διὰ τὴν θυσίαν ἐστεφανωμένον οἱ πα-ρόντες, ἀπὸ μιᾶς ὁρμῆς ἐστεφανοῦντοπάντες. ἦσαν δὲ πεντακισχιλίων οὐκ ἐλάτ-τους <οἱ> προσγεγονότες κατὰ τὴν ὁδόν·ὡπλισμένοι δὲ φαύλως ἐκ τοῦ προστυ-

49

κᾶν καὶ συνεῖναι τὸν πάντα χρόνον ἀλλή-λοις εὖ πράξαντας. ἐπεὶ δὲ τὰ μέγιστα τῶνἀνθρωπίνων ἀδηλότατα, καὶ τῆς μάχηςπαρὰ γνώμην κριθείσης οὐ ῥᾴδιον αὖθιςἀλλήλους ἰδεῖν, τί γινώσκεις περὶ φυγῆςκαὶ τελευτῆς; " καὶ ὁ Βροῦτος ἀπεκρίνατο·"νέος ὢν ἐγὼ Κάσσιε καὶ πραγμάτων ἄπει-ρος, οὐκ οἶδ' ὅπως ἐν φιλοσοφίᾳ λόγονἀφῆκα μέγαν· ᾐτιασάμην Κάτωνα διαχρη-σάμενον ἑαυτόν, ὡς οὐχ ὅσιον οὐδ' ἀνδρὸςἔργον ὑποχωρεῖν τῷ δαίμονι καὶ μὴ δέχε-σθαι τὸ συμπῖπτον ἀδεῶς, ἀλλ' ἀποδι-δράσκειν. νυνὶ δ' ἀλλοῖος ἐν ταῖς τύχαις γί-νομαι, καὶ θεοῦ καλῶς τὰ παρόντα μὴ βρα-βεύσαντος, οὐ δέομαι πάλιν ἄλλας ἐλπίδαςἐξελέγχειν καὶ παρασκευάς, ἀλλ' ἀπαλ-λάξομαι, τὴν τύχην ἐπαινῶν, ὅτι Μαρτίαιςεἰδοῖς δοὺς τῇ πατρίδι τὸν ἐμαυτοῦ βίον,ἄλλον ἔζησα δι' ἐκείνην ἐλεύθερον καὶ ἔν-δοξον." ἐπὶ τούτοις Κάσσιος ἐμειδίασε, καὶτὸν Βροῦτον ἀσπασάμενος, "ταῦτ'" ἔφη

178

μπάδι δὲ καιομένῃ τὴν οἰκίαν ὑφάπτουσα.καὶ τοῦ θεάματος τραγικοῦ φανέντος, ἰδεῖνμὲν οὐχ ὑπέμεινεν ὁ Βροῦτος, ἐδάκρυσε δ'ἀκούσας, καὶ γέρας ἐκήρυξε τῶν στρατιω-τῶν ὅστις ἂν δυνηθῇ Λύκιον ἄνδρα περι-σῶσαι· φασὶ δὲ μόνους ἑκατὸν πεντήκονταγενέσθαι τοὺς μὴ διαφυγόντας τὸ σωθῆναι.Ξάνθιοι μὲν οὖν διὰ πολλῶν χρόνων ὥσπερεἱμαρμένην περίοδον διαφθορᾶς ἀποδι-δόντες, τὴν τῶν προγόνων ἀνενεώσαντο τῇτόλμῃ τύχην· καὶ γὰρ ἐκεῖνοι τὴν πόλινὁμοίως ἐπὶ τῶν Περσικῶν κατακαύσαντεςἑαυτοὺς διέφθειραν.[32] Βροῦτος δὲ τὴν Παταρέων πόλιν ὁρῶνἀπισχυριζομένην πρὸς αὐτόν, ὤκνει μὲνἐπιχειρεῖν καὶ διηπορεῖτο, τὴν αὐτὴν δεδι-ὼς ἀπόνοιαν, ἔχων δὲ γυναῖκας αὐτῶν αἰχ-μαλώτους ἀφῆκεν ἄνευ λύτρων. αἱ δ' ἀν-δρῶν τε καὶ πατέρων ἐπιφανῶν οὖσαι, διη-γούμεναι τὸν Βροῦτον ὡς ἀνὴρ εἴη σωφρο-νέστατος καὶ δικαιότατος, ἔπεισαν εἶξαι

163

χόντος, ἀνεπλήρουν τῇ προθυμίᾳ τὴν τῆςπαρασκευῆς ἔνδειαν, ὥστε κινήσαντος τοῦΔίωνος δρόμῳ χωρεῖν, μετὰ χαρᾶς καὶβοῆς ἀλλήλους παρακαλοῦντας ἐπὶ τὴνἐλευθερίαν.[28] Τῶν δ' ἐν τῇ πόλει Συρακοσίων οἱ μὲνγνώριμοι καὶ χαρίεντες ἐσθῆτα καθαρὰνἔχοντες ἀπήντων ἐπὶ τὰς πύλας, οἱ δὲ πολ-λοὶ τοῖς <τοῦ> τυράννου φίλοις ἐπετίθεντοκαὶ συνήρπαζον τοὺς καλουμένους προσα-γωγίδας, ἀνθρώπους ἀνοσίους καὶ θεοῖςἐχθρούς, οἳ περιενόστουν ἐν τῇ πόλει κατα-μεμειγμένοι τοῖς Συρακοσίοις, πολυπραγ-μονοῦντες καὶ διαγγέλλοντες τῷ τυράννῳτάς τε διανοίας καὶ τὰς φωνὰς ἑκάστων.οὗτοι μὲν οὖν πρῶτοι δίκην ἐδίδοσαν, ὑπὸτῶν προστυγχανόντων ἀποτυμπανιζόμε-νοι· Τιμοκράτης δὲ συμμεῖξαι τοῖς φρουρο-ῦσι τὴν ἀκρόπολιν μὴ δυνηθείς, ἵππον λα-βὼν διεξέπεσε τῆς πόλεως, καὶ πάντα φεύ-γων ἐνέπλησε φόβου καὶ ταραχῆς, ἐπὶ με-

50

ῖζον αἴρων τὰ τοῦ Δίωνος, ὡς μὴ δοκοίημέτριόν τι δείσας ἀποβεβληκέναι τὴνπόλιν. ἐν τούτῳ δὲ καὶ Δίων προσερχόμε-νος ἤδη καταφανὴς ἦν πρῶτος αὐτὸς ὡπλι-σμένος λαμπρῶς, καὶ παρ' αὐτὸν ἔνθεν μὲνὁ ἀδελφὸς Μεγακλῆς, ἔνθεν δὲ Κάλλιπποςὁ Ἀθηναῖος, ἐστεφανωμένοι. τῶν δὲ ξένωνἑκατὸν μὲν εἵποντο φύλακες περὶ τὸν Δίω-να, τοὺς δ' ἄλλους ἦγον οἱ λοχαγοὶ διακε-κοσμημένους, θεωμένων τῶν Συρακοσίωνκαὶ δεχομένων ὥσπερ ἱεράν τινα καὶ θεο-πρεπῆ πομπὴν ἐλευθερίας καὶ δημοκρατί-ας, δι' ἐτῶν ὀκτὼ καὶ τετταράκοντα κα-τιούσης εἰς τὴν πόλιν.[29] Ἐπεὶ δ' εἰσῆλθεν ὁ Δίων κατὰ τὰς<Τε>μενίτιδας πύλας, τῇ σάλπιγγι κατα-παύσας τὸν θόρυβον ἐκήρυξεν, ὅτι Δίωνκαὶ Μεγακλῆς ἥκοντες ἐπὶ καταλύσει τῆςτυραννίδος ἐλευθεροῦσι Συρακοσίους καὶτοὺς ἄλλους Σικελιώτας ἀπὸ τοῦ τυράννου.βουλόμενος δὲ καὶ δι' ἑαυτοῦ προσαγορε-

51

καὶ παραδοῦναι τὴν πόλιν. ἐκ δὲ τούτουκαὶ πάντες οἱ λοιποὶ προσεχώρησαν, ἐπι-τρέψαντες ἑαυτοὺς ἐκείνῳ, τυχόντες δὲχρηστοῦ καὶ παρ' ἐλπίδας εὐγνώμονος, ὅςγε, Κασσίου Ῥοδίους ὑπὸ τὸν αὐτὸνχρόνον ἀναγκάσαντος ἰδίᾳ μὲν ὃν ἐκέκτη-ντο χρυσὸν καὶ ἄργυρον εἰσενεγκεῖν ἅπα-ντας (ἐξ οὗ συνήχθη περὶ ὀκτακισχίλιατάλαντα), δημοσίᾳ δὲ τὴν πόλιν ἄλλοις πε-ντακοσίοις ζημιώσαντος, αὐτὸς ἑκατὸν καὶπεντήκοντα τάλαντα Λυκίους πραξάμενος,ἄλλο δ' οὐδὲν ἀδικήσας, ἀνέζευξεν ἐπ' Ἰω-νίας.[33] Πολλὰ μὲν οὖν ἄξια μνήμης ἔργα καὶτιμαῖς ἀπεδείξατο καὶ κολάσεσι τῶν ἀξί-ων· ᾧ δ' αὐτός θ' ἥσθη μάλιστα καὶ Ῥω-μαίων οἱ κράτιστοι, τοῦτο διηγήσομαι.Πομπηΐου Μάγνου προσβαλόντος Αἰγύ-πτῳ κατὰ Πηλούσιον, ὁπηνίκα τὴν με-γάλην μάχην ἀποβαλὼν ὑπὸ Καίσαροςἔφυγεν, οἱ τοῦ βασιλέως ἔτι παιδὸς ὄντος

164

φησὶ δειπνεῖν τε καθ' ἑαυτόν, ὀλίγους τῶνσυνήθων παραλαβόντα, καὶ σύννουνὁρᾶσθαι καὶ σιωπηλόν, οὐ φύσει τοιοῦτονὄντα· παυσαμένου δὲ τοῦ δείπνου, λαβόμε-νον τῆς χειρὸς αὐτοῦ σφόδρα τοσοῦτονεἰπεῖν, ὥσπερ εἰώθει φιλοφρονούμενος,Ἑλληνικῇ φωνῇ· "μαρτύρομαί σε Μεσσάλαταὐτὰ Πομπηΐῳ Μάγνῳ πάσχων, ἀναγκα-ζόμενος διὰ μιᾶς μάχης ἀναρρῖψαι τὸν περὶτῆς πατρίδος κύβον. ἀγαθὴν μέντοι ψυχὴνἔχωμεν, εἰς τὴν Τύχην ἀφορῶντες, ᾗ, κἂνβουλευσώμεθα κακῶς, ἀπιστεῖν οὐ δί-καιον." ταῦτ' εἰπόντα φησὶν ὁ Μεσσάλαςτελευταῖα πρὸς αὐτὸν ἀσπάσασθαι τὸνΚάσσιον· εἶναι δὲ κεκλημένος εἰς τὴν ὑστε-ραίαν ἐπὶ δεῖπνον ὑπ' αὐτοῦ, γενέθλιονοὖσαν. ἅμα δ' ἡμέρᾳ προὔκειτο μὲν <ἐν>τῷ Βρούτου χάρακι καὶ τῷ Κασσίου σύμ-βολον ἀγῶνος φοινικοῦς χιτών, αὐτοὶ δὲσυνῆλθον εἰς τὸ μέσον τῶν στρατοπέδων,καὶ λέγει Κάσσιος· "εἴη μὲν ὦ Βροῦτε νι-

177

δὲ τοῦ κακοῦ μᾶλλον, Ἡρακλείδης τὸνἀδελφὸν ἐξέπεμψεν, εἶτα Θεοδότην τὸν θε-ῖον, ἱκετεύων ἀρήγειν, ὡς μηδενὸς ἀντέχο-ντος τοῖς πολεμίοις, αὐτοῦ δὲ τετρωμένου,τῆς δὲ πόλεως μικρὸν ἀπεχούσης ἀνατε-τράφθαι καὶ καταπεπρῆσθαι. τοιούτων ἀγ-γελμάτων τῷ Δίωνι προσπεσόντων ἔτι μὲνἑξήκοντα σταδίους τῶν πυλῶν ἀπεῖχε·φράσας δὲ τὸν κίνδυνον τοῖς ξένοις καὶ πα-ρακελευσάμενος, οὐκέτι βάδην ἦγεν ἀλλὰδρόμῳ τὸ στράτευμα πρὸς τὴν πόλιν, ἄλ-λων ἐπ' ἄλλοις ἀντιαζόντων καὶ δεομένωνἐπείγεσθαι. χρησάμενος δὲ θαυμαστῷτάχει καὶ προθυμίᾳ τῶν ξένων, εἰσέβαλεδιὰ τῶν πυλῶν εἰς τὴν Ἑκατόμπεδον λεγο-μένην· καὶ τοὺς μὲν ἐλαφροὺς εὐθὺς εἰσελ-θὼν ἀφῆκε πρὸς τοὺς πολεμίους, ὡς ἰδοῦσιθαρσῆσαι τοῖς Συρακοσίοις ἐγγένοιτο, τοὺςδ' ὁπλίτας αὐτὸς συνέταττε καὶ τῶν πολι-τῶν τοὺς ἐπιρρέοντας καὶ συνισταμένους,ὀρθίους λόχους ποιῶν καὶ διαιρῶν τὰς ἡγε-

80

θεραπεύων καὶ χάριν ὁμολογῶν ἔχειν πα-ρηκολούθει ταπεινός, ὑπηρετῶν τὸ κε-λευόμενον, κρύφα δὲ τοὺς πολλοὺς καὶ νεω-τεριστὰς διαφθείρων καὶ ὑποκινῶν θορύ-βοις τὸν Δίωνα περιέβαλλεν, εἰς ἅπασανἀπορίαν καθιστάμενον. εἴτε γὰρ ἀφιέναικελεύοι Διονύσιον ὑπόσπονδον ἐκ τῆςἄκρας, διαβολὴν εἶχε φείδεσθαι καὶ περι-σῴζειν ἐκεῖνον, εἴτε λύειν μὴ βουλόμενοςἐπὶ τῆς πολιορκίας ἡσυχάζοι, διατηρεῖνἐδόκει τὸν πόλεμον, ὡς μᾶλλον ἄρχοι καὶκαταπλήττοιτο τοὺς πολίτας.[34] Ἦν δέ τις Σῶσις, ἄνθρωπος ἐκ πονη-ρίας καὶ θρασύτητος εὐδοκιμῶν παρὰ τοῖςΣυρακοσίοις, περιουσίαν ἡγουμένοις ἐλευ-θερίας τὸ μέχρι τοιούτων ἀνεῖσθαι τὴνπαρρησίαν. οὗτος ἐπιβουλεύων Δίωνι,πρῶτον μὲν ἐκκλησίας οὔσης ἀναστὰς πολ-λὰ τοὺς Συρακοσίους ἐλοιδόρησεν, εἰ μὴσυνιᾶσιν ὡς ἐμπλήκτου καὶ μεθυούσηςἀπηλλαγμένοι τυραννίδος ἐγρηγορότα καὶ

61

πάντας ἀνθρώπους ἐνοχλουμένους δα-πάναις καὶ στρατείαις καὶ προστάγμασινἀπαλλάξαι κακῶν, καὶ τότε τοὺς περὶαὑτὸν ἱππεῖς ὁρῶν ἐν τοῖς προάγωσι καὶταῖς ἁψιμαχίαις εὐημεροῦντας καὶ κρατο-ῦντας, ἐξῆρτο τὸ φρόνημα, καί τινες αὐτο-μολίαι γενόμεναι πρὸς τοὺς πολεμίους καὶδιαβολαὶ καθ' ἑτέρων καὶ ὑπόνοιαι πολλοὺςτῶν Κασσίου φίλων μετέστησαν ἐν τῷ συ-νεδρίῳ πρὸς Βροῦτον. εἷς δὲ τῶν Βρούτουφίλων Ἀτέλλιος ἠναντιοῦτο, τόν γε χει-μῶνα περιμεῖναι κελεύων. ἐρομένου δὲ τοῦΒρούτου, τί δὴ βελτίων ἔσεσθαι νομίζειμετ' ἐνιαυτόν, "εἰ μηδὲν" εἶπεν "ἄλλο,πλείω βιώσομαι χρόνον." πρὸς τοῦτο Κάσ-σιος ἐδυσχέρανε, καὶ τοῖς ἄλλοις προ-σέκρουσεν οὐ μετρίως ὁ Ἀτέλλιος. ἐδέδο-κτο δὴ μάχεσθαι τῇ ὑστεραίᾳ.[40] Καὶ Βροῦτος μὲν ἐν ἐλπίσι καλαῖς καὶλογισμοῖς φιλοσόφοις γενόμενος παρὰ τὸδεῖπνον, ἀνεπαύετο· Κάσσιον δὲ Μεσσάλας

176

ἐπιτροπεύοντες ἐν βουλῇ μετὰ τῶν φίλωνἦσαν, οὐ κατὰ ταὐτὰ ταῖς γνώμαις φερόμε-νοι· τοῖς μὲν γὰρ ἐδόκει δέχεσθαι, τοῖς δ'ἀπωθεῖν Αἰγύπτου τὸν ἄνδρα. Θεόδοτος δέτις Χῖος, ἐπὶ μισθῷ ῥητορικῶν λόγων δι-δάσκαλος τῷ βασιλεῖ συνών, ἠξιωμένος δὲτότε τοῦ συνεδρίου δι' ἐρημίαν ἀνδρῶν βελ-τιόνων, ἀμφοτέρους διαμαρτάνονταςἀπέφηνε, καὶ τοὺς ἀναλαβεῖν καὶ τοὺς ἀφε-ῖναι κελεύοντας τὸν Πομπήϊον· ἓν γὰρεἶναι συμφέρον ἐκ τῶν παρόντων, δεξα-μένους ἀποκτεῖναι· καὶ προσεπεῖπε τοῦλόγου παυόμενος, ὅτι νεκρὸς οὐ δάκνει.προσθεμένου δὲ τῇ γνώμῃ τοῦ συνεδρίου,παράδειγμα τῶν ἀπίστων καὶ ἀπροσδοκή-των ἔκειτο Πομπήϊος Μᾶγνος, τῆς Θεο-δότου ῥητορείας καὶ δεινότητος ἔργον, ὡςαὐτὸς ὁ σοφιστὴς ἔλεγε μεγαλαυχούμενος.ὀλίγῳ δ' ὕστερον ἐπελθόντος Καίσαρος, οἱμὲν δίκας τιννύοντες ἀπώλλυντο κακοὶ κα-κῶς, Θεόδοτος δὲ παρὰ τῆς τύχης χρόνον

165

νήφοντα δεσπότην εἰλήφασιν· ἔπειτα, φα-νερὸν τοῦ Δίωνος ἐχθρὸν ἀναδείξας ἑαυτόν,τότε μὲν ἐκ τῆς ἀγορᾶς ἀπῆλθε, τῇ δ' ὑστε-ραίᾳ γυμνὸς ὤφθη διὰ τῆς πόλεως θέων,ἀνάπλεως αἵματος τὴν κεφαλὴν καὶ τὸπρόσωπον, ὡς δή τινας φεύγων διώκοντας.ἐμβαλὼν δὲ τοιοῦτος εἰς τὴν ἀγορὰν ἔλεγενὑπὸ τῶν ξένων τοῦ Δίωνος ἐπιβεβουλε-ῦσθαι, καὶ τὴν κεφαλὴν ἐπεδείκνυε τετρω-μένην, καὶ πολλοὺς εἶχε τοὺς συναγανακτο-ῦντας καὶ συνισταμένους κατὰ τοῦ Δίωνος,ὡς δεινὰ καὶ τυραννικὰ πράττοντος, εἰφόνοις καὶ κινδύνοις τῶν πολιτῶν ἀφαιρε-ῖται τὴν παρρησίαν. οὐ μὴν ἀλλὰ καίπερἀκρίτου καὶ ταραχώδους ἐκκλησίας γενο-μένης, παρελθὼν ὁ Δίων ἀπελογεῖτο, καὶτὸν Σῶσιν ἀπέφαινε τῶν Διονυσίου δορυ-φόρων ἑνὸς ἀδελφὸν ὄντα καὶ δι' ἐκείνουπεπεισμένον στασιάσαι καὶ συνταράξαιτὴν πόλιν, οὐδεμιᾶς Διονυσίῳ σωτηρίαςοὔσης πλὴν τῆς ἐκείνων ἀπιστίας καὶ δια-

62

ἐβούλετο. καὶ τοῦ Δίωνος προκαταλαμ-βάνοντες τὴν βοήθειαν, ἐπὶ τὸν ὀξύτατονδιὰ πυρὸς πάντων ὄλεθρον καὶ ἀφανισμὸνἐχώρησαν, τὰ μὲν ἐγγὺς ἀπὸ χειρῶν δᾳσὶκαὶ λαμπάσιν ὑποπιμπράντες, εἰς δὲ τὰπρόσω διασπείροντες ἀπὸ τόξων πυρο-βόλους. φευγόντων δὲ τῶν Συρακοσίων οἱμὲν ἐν ταῖς ὁδοῖς ἐφονεύοντο καταλαμβα-νόμενοι, τὸ δ' εἰς τὰς οἰκίας καταδυόμενοναὖθις ὑπὸ τοῦ πυρὸς ἐξέπιπτε, πολλῶν ἤδηφλεγομένων καὶ καταφερομένων ἐπὶ τοὺςδιαθέοντας.[45] Τοῦτο τὸ πάθος μάλιστα τὴν πόλινἀνέῳξε Δίωνι, πάντων συμφωνησάντων.ἔτυχε μὲν γὰρ οὐκέτι σπουδῇ πορευόμενος,ὡς ἤκουσεν εἰς τὴν ἀκρόπολιν κατακεκλε-ῖσθαι τοὺς πολεμίους. προϊούσης δὲ τῆςἡμέρας πρῶτον ἱππεῖς ἀπήντησαν αὐτῷ,τὴν δευτέραν κατάληψιν ἀπαγγέλλοντες·ἔπειτα καὶ τῶν ὑπεναντιουμένων ἔνιοι πα-ρῆσαν, ἐπείγεσθαι δεόμενοι· συντείνοντος

79

εἰς ἄδοξον καὶ ἄπορον καὶ πλάνητα βίονἐπιδανεισάμενος, τότε Βροῦτον ἐπιόντατὴν Ἀσίαν οὐκ ἔλαθεν, ἀλλ' ἀναχθεὶς καὶκολασθεὶς ὄνομα τοῦ θανάτου πλέον ἔσχενἢ τοῦ βίου.[34] Κάσσιον δὲ Βροῦτος εἰς Σάρδειςἐκάλει, καὶ προσιόντι μετὰ τῶν φίλων ἀπή-ντησε, καὶ πᾶς ὁ στρατὸς ὡπλισμένοςαὐτοκράτορας ἀμφοτέρους προσηγόρευσεν.οἷα δ' ἐν πράγμασι μεγάλοις καὶ φίλοιςπολλοῖς καὶ ἡγεμόσιν αἰτιῶν αὐτοῖς πρὸςἀλλήλους ἐγγενομένων καὶ διαβολῶν, πρὶνἕτερόν τι ποιεῖν, εὐθὺς ἐκ πορείας καθ'αὑτοὺς ἐν οἰκήματι γενόμενοι, κεκλει-σμένων τῶν θυρῶν καὶ μηδενὸς παρόντος,ἐχρῶντο μέμψεσι πρῶτον, εἶτ' ἐλέγχοιςκαὶ κατηγορίαις. ἐκ δὲ τούτου πρὸςδάκρυα καὶ παρρησίαν μετὰ πάθους ἐκφε-ρομένων, θαυμάζοντες οἱ φίλοι τὴν τραχύ-τητα τῆς ὀργῆς καὶ τὸν τόνον, ἔδεισαν μήτι ἐκ τούτου γένηται· προσελθεῖν δ' ἀπεί-

166

ἐν τῷ καθαρμῷ μοχθηρὸν ἔδοξε Κασσίῳγενέσθαι· τὸν γὰρ στέφανον αὐτῷ κατε-στραμμένον ὁ ῥαβδοῦχος προσήνεγκε.λέγεται δὲ καὶ πρότερον ἐν θέᾳ τινὶ καὶ πο-μπῇ χρυσῆν Κασσίου Νίκην διαφερομένηνπεσεῖν, ὀλισθόντος τοῦ φέροντος. ἔτι δ' ὄρ-νεά τε σαρκοφάγα πολλὰ καθ' ἡμέραν ἐπε-φαίνετο τῷ στρατοπέδῳ, καὶ μελισσῶνὤφθησαν ἑσμοὶ συνιστάμενοι περὶ τόποντινὰ τοῦ χάρακος ἐντός· ὃν ἐξέκλεισαν οἱμάντεις, ἀφοσιούμενοι τὴν δεισιδαιμονίαν,ἀτρέμα καὶ τὸν Κάσσιον αὐτὸν ὑπεκφέρου-σαν τῶν Ἐπικούρου λόγων, τοὺς δὲ στρα-τιώτας παντάπασι δεδουλωμένην. ὅθενοὐδ' ἦν πρόθυμος διὰ μάχης ἐν τῷ παρόντιγενέσθαι τὴν κρίσιν, ἀλλὰ τρίβειν ἠξίουχρόνῳ τὸν πόλεμον, ἐρρωμένους χρήμασιν,ὅπλων δὲ καὶ σωμάτων πλήθει λειπο-μένους. Βροῦτος δὲ καὶ πρότερον ἔσπευδετῷ ταχίστῳ τῶν κινδύνων διακριθεὶς ἢ τῇπατρίδι τὴν ἐλευθερίαν ἀναλαβεῖν, ἢ

175

ἐκείνοις ὡς κρείττοσιν, ἀλλὰ σῴζειν τὴνπόλιν καὶ τὴν ἐλευθερίαν αὐτοὺς δι' ἑαυ-τῶν. πάλιν οὖν ἐπέμποντο πρὸς τὸν Δίωνα,παρὰ μὲν τῶν στρατηγῶν ἀποτρέποντες,παρὰ δὲ τῶν ἱππέων καὶ τῶν γνωρίμων πο-λιτῶν ἐπισπεύδοντες τὴν πορείαν. καὶ διὰτοῦτο βραδέως ἅμα καὶ κατὰ σχολὴν πο-ρευόμενος προσῄει. τῆς δὲ νυκτὸς προελ-θούσης οἱ μὲν μισοῦντες τὸν Δίωνα κατε-ῖχον τὰς πύλας ὡς ἀποκλείσοντες αὐτόν, ὁδὲ Νύψιος ἐκ τῆς ἄκρας αὖθις πολλῷ προ-θυμοτέρους γεγονότας καὶ πλείονας ἐφιεὶςτοὺς μισθοφόρους, τὸ μὲν προτείχισμα πᾶνεὐθὺς κατέσκαπτε, τὴν δὲ πόλιν κατέτρεχεκαὶ διήρπαζεν. ἦν δὲ φόνος μὲν οὐκέτιμόνον ἀνδρῶν, ἀλλὰ καὶ γυναικῶν καὶ παί-δων, ἁρπαγαὶ δ' ὀλίγαι, φθόρος δὲ πάντωνπολύς. ἀπεγνωκότος γὰρ ἤδη τὰ πράγματατοῦ <υἱοῦ τοῦ> Διονυσίου καὶ τοὺς Συρα-κοσίους δεινῶς μεμισηκότος, ὥσπερ ἐντα-φιάσαι τὴν τυραννίδα τῇ πόλει πίπτουσαν

78

φορᾶς πρὸς αὑτούς. ἅμα δ' οἱ μὲν ἰατροὶτοῦ Σώσιδος τὸ τραῦμα καταμανθάνοντεςεὕρισκον ἐξ ἐπιπολῆς μᾶλλον ἢ καταφορᾶςγεγενημένον. αἱ μὲν γὰρ ὑπὸ [τοῦ] ξίφουςπληγαὶ μάλιστα τὸ μέσον ὑπὸ βάρουςπιέζουσι, τὸ δὲ τοῦ Σώσιδος λεπτὸν ἦνδιόλου καὶ πολλὰς εἶχεν ἀρχάς, ὡς εἰκὸςὑπ' ἀλγηδόνος ἀνιέντος, εἶτ' αὖθις ἐπάγο-ντος. ἧκον δέ τινες τῶν γνωρίμων, ξυρὸνκομίζοντες εἰς τὴν ἐκκλησίαν καὶ διηγού-μενοι βαδίζουσιν αὐτοῖς καθ' ὁδὸν ἀπα-ντῆσαι τὸν Σῶσιν ᾑμαγμένον καὶ λέγονταφεύγειν τοὺς Δίωνος ξένους, ὡς ἀρτίως ὑπ'ἐκείνων τετρωμένον· εὐθὺς οὖν διώκοντεςἄνθρωπον μὲν οὐδένα λαβεῖν, ὑπὸ πέτρανδὲ κοίλην κείμενον ἰδεῖν ξυρὸν ὅθεν ἐκεῖνοςὤφθη προσερχόμενος.[35] Ἦν μὲν οὖν ἤδη μοχθηρὰ τὰ περὶ τὸνΣῶσιν· προσγενομένων δὲ τούτοις τοῖςἐλέγχοις οἰκετῶν καταμαρτυρούντων, ὡςἔτι νυκτὸς ἐξέλθοι μόνος ἔχων τὸ ξυρόν, οἵ

63

ὅπλων καὶ λαμπρότητι θαυμαστὸν ἐξεφάνητὸ Βρούτου στράτευμα. χρυσὸς γὰρ ἦναὐτοῖς τὰ πλεῖστα τῶν ὅπλων καὶ ἄργυροςἀφειδῶς καταχορηγηθείς, καίπερ εἰς τἆλ-λα τοῦ Βρούτου σώφρονι διαίτῃ καὶ κεκο-λασμένῃ χρῆσθαι τοὺς ἡγεμόνας ἐθίζοντος·τὸν δ' ἐν χερσὶ καὶ περὶ τὸ σῶμα πλοῦτονᾤετό τι καὶ φρονήματος παρέχειν τοῖς φι-λοτιμοτέροις, τοὺς δὲ φιλοκερδεῖς καὶ μα-χιμωτέρους ποιεῖν, ὥσπερ κτημάτων τῶνὅπλων περιεχομένους.[39] Οἱ μὲν οὖν περὶ Καίσαρα καθαρμὸν ἐντῷ χάρακι ποιησάμενοι μικρόν τι σίτουκαὶ δραχμὰς κατ' ἄνδρα πέντε διένειμανεἰς θυσίαν· οἱ δὲ περὶ Βροῦτον καταγνόντεςαὐτῶν τῆς ἀπορίας ἢ μικρολογίας, πρῶτονμὲν ἐν ὑπαίθρῳ τὸν στρατὸν ὥσπερ ἔθοςἐστὶν ἐκάθηραν, ἔπειθ' ἱερείων πλήθη κατὰλόχους καὶ δραχμὰς ἑκάστῳ πεντήκονταδιαδόντες, εὐνοίᾳ καὶ προθυμίᾳ τῆς δυ-νάμεως πλέον εἶχον. οὐ μὴν ἀλλὰ σημεῖον

174

ρητο. Μᾶρκος δὲ Φαώνιος, ἐραστὴς γεγο-νὼς Κάτωνος, οὐ λόγῳ μᾶλλον ἢ φορᾷ τινικαὶ πάθει μανικῷ φιλοσοφῶν, ἐβάδιζενεἴσω πρὸς αὐτούς, κωλυόμενος ὑπὸ τῶνοἰκετῶν. ἀλλ' ἔργον ἦν ἐπιλαβέσθαι Φαω-νίου πρὸς ὁτιοῦν ὀρούσαντος· σφοδρὸς γὰρἦν ἐν πᾶσι καὶ πρόχειρος. ἐπεὶ τό γε βου-λευτὴν εἶναι Ῥωμαίων ἑαυτὸν οὐδενὸςἄξιον ἡγεῖτο, τῷ δὲ κυνικῷ τῆς παρρησίαςπολλάκις ἀφῄρει τὴν χαλεπότητα, καὶ τὸἄκαιρον αὐτοῦ μετὰ παιδιᾶς δεχομένων.βίᾳ δὴ τότε τῶν παρόντων διωσάμενος τὰςθύρας εἰσῆλθε, μετὰ πλάσματος φωνῆς ἔπηπεραίνων οἷς τὸν Νέστορα χρώμενονὍμηρος πεποίηκεν·ἀλλὰ πίθεσθ'· ἄμφω δὲ νεωτέρω ἐστὸν ἐμε-ῖο,καὶ τὰ ἑξῆς. ἐφ' οἷς ὁ μὲν Κάσσιος ἐγέλα-σεν, ὁ δὲ Βροῦτος ἐξέβαλεν αὐτόν, ἁπλόκυ-να καὶ ψευδόκυνα προσαγορεύων. οὐ μὴνἀλλὰ τότε τοῦτο τῆς πρὸς ἀλλήλους διαφο-

167

τε κατηγοροῦντες τοῦ Δίωνος ὑπεχώρη-σαν, ὅ τε δῆμος καταψηφισάμενος θάνατοντοῦ Σώσιδος διηλλάσσετο τῷ Δίωνι.Τοὺς δὲ μισθοφόρους οὐδὲν ἧττον ἐν ὑπο-ψίαις εἶχον, καὶ μάλιστα τῶν πλείστωνἀγώνων πρὸς τὸν τύραννον ἤδη γινομένωνκατὰ θάλατταν, ἐπειδὴ Φίλιστος ἧκεν ἐξἸαπυγίας ἔχων πολλὰς τριήρεις Διονυσίῳβοηθήσων, καὶ τῶν ξένων ὄντων ὁπλιτῶνοὐδεμίαν ἔτι χρῆσιν ἐνόμιζον εἶναι πρὸςτὸν πόλεμον, ἀλλὰ κἀκείνους ἐφ' ἑαυτοῖςἔσεσθαι, ναυβάταις οὖσι καὶ τὸ κράτος ἐκτῶν νεῶν κτωμένοις. ἔτι δὲ μᾶλλον αὐτοὺςἐπῆρεν εὐτυχία τις γενομένη κατὰ θάλασ-σαν, ἐν ᾗ νικήσαντες τὸν Φίλιστον, ὠμῶςκαὶ βαρβαρικῶς αὐτῷ προσηνέχθησαν.Ἔφορος μὲν οὖν φησιν, ὡς ἁλισκομένηςτῆς νεὼς ἑαυτὸν ἀνέλοι, Τιμωνίδης δέ,πραττομέναις ἐξ ἀρχῆς ταῖς πράξεσι ταύ-ταις μετὰ Δίωνος παραγενόμενος καὶγράφων πρὸς Σπεύσιππον τὸν φιλόσοφον,

64

μὲν ξένοι μετὰ κραυγῆς ἀνεπήδησαν, ἄγεινκαὶ βοηθεῖν κατὰ τάχος κελεύοντες, οἱ δὲπρέσβεις τῶν Συρακοσίων περιβαλόντεςἠσπάσαντο, πολλὰ μὲν ἐκείνῳ, πολλὰ δὲτοῖς ξένοις ἀγαθὰ παρὰ τῶν θεῶν εὐχόμε-νοι. καταστάντος δὲ τοῦ θορύβου παρήγ-γειλεν ὁ Δίων εὐθὺς ἀπιόντας παρα-σκευάζεσθαι καὶ δειπνήσαντας ἥκειν μετὰτῶν ὅπλων εἰς αὐτὸν ἐκεῖνον τὸν τόπον,ἐγνωκὼς διὰ νυκτὸς βοηθεῖν.[44] Ἐν δὲ ταῖς Συρακούσαις τῶν Διονυσί-ου στρατηρῶν, ἄχρι μὲν ἦν ἡμέρα, πολλὰκακὰ τὴν πόλιν ἐργασαμένων, γενομένηςδὲ νυκτὸς ἀναχωρησάντων εἰς τὴν ἀκρόπο-λιν, καί τινας ἐξ ἑαυτῶν ὀλίγους ἀποβα-λόντων, ἀναθαρρήσαντες οἱ δημαγωγοὶτῶν Συρακοσίων καὶ τοὺς πολεμίους ἐλπί-σαντες ἀτρεμήσειν ἐπὶ τοῖς διαπεπραγ-μένοις, παρεκάλουν τοὺς πολίτας αὖθις ἐᾶνΔίωνα, κἂν προσίῃ μετὰ τῶν ξένων, μὴδέχεσθαι μηδὲ παραχωρεῖν τῆς ἀρετῆς

77

ρᾶς ποιησάμενοι πέρας, εὐθὺς διελύθησαν.καὶ Κασσίου δεῖπνον παρέχοντος ἐκάλειτοὺς φίλους Βροῦτος. ἤδη δὲ κατακει-μένων, Φαώνιος ἧκε λελουμένος· μαρτυρο-μένου δὲ Βρούτου μὴ κεκλημένον αὐτὸνἥκειν καὶ κελεύοντος ἀπάγειν ἐπὶ τὴν ἀνω-τάτω κλίνην, βίᾳ παρελθὼν εἰς τὴν μέσηνκατεκλίθη, καὶ παιδιὰν ὁ πότος ἔσχεν οὐκἄχαριν οὐδ' ἀφιλόσοφον.[35] Τῇ δ' ὑστεραίᾳ Βροῦτος ἄνδρα Ῥωμα-ῖον ἐστρατηγηκότα καὶ πεπιστευμένον ὑπ'αὐτοῦ, Λεύκιον Ὁκέλλαν, Σαρδιανῶν κα-τηγορούντων ἐπὶ κλοπαῖς, δημοσίᾳ κατα-γνοὺς ἠτίμωσε. καὶ τὸ πρᾶγμα Κάσσιον οὐμετρίως ἐλύπησεν· αὐτὸς γὰρ ὀλίγαιςἡμέραις ἔμπροσθεν ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς ἐλεγ-χθέντας ἀδικήμασι δύο φίλους ἰδίᾳ νουθε-τήσας, φανερῶς ἀφῆκε, καὶ διετέλειχρώμενος. ὅθεν ᾐτιᾶτο τὸν Βροῦτον ὡςἄγαν ὄντα νόμιμον καὶ δίκαιον ἐν καιρῷπολιτείας δεομένῳ καὶ φιλανθρωπίας. ὁ δὲ

168

[38] Τὰ μὲν οὖν πλεῖστα τῶν ἐν ποσὶνἐθνῶν ἐτύγχανεν ὁ Βροῦτος ὑπήκοα πεποι-ημένος. εἰ δέ τις ἢ πόλις ἢ δυνάστης παρε-ῖτο, τότε πάντας προσαγόμενοι μέχρι τῆςκατὰ Θάσον θαλάσσης προῆλθον. ἐκεῖ δὲτῶν περὶ Νωρβανὸν ἐν τοῖς Στενοῖς λεγο-μένοις καὶ περὶ τὸ Σύμβολον στρατοπε-δευόντων, περιελθόντες αὐτοὺς ἠνάγκασανἀποστῆναι καὶ προέσθαι τὰ χωρία. μικροῦδὲ καὶ τὴν δύναμιν αὐτῶν λαβεῖν ἐδέησαν,ὑπολειπομένου διὰ νόσον Καίσαρος, εἰ μὴπροσεβοήθησεν Ἀντώνιος ὀξύτητι θαυμα-στῇ χρησάμενος, ὥστ' ἀπιστεῖν τοὺς περὶΒροῦτον. ἦλθε δὲ Καῖσαρ ὕστερον ἡμέραιςδέκα, καὶ κατεστρατοπέδευσεν ἐναντίονΒρούτου, Κασσίου δ' Ἀντώνιος· τὰ δ' ἐνμέσῳ τῶν στρατοπέδων πεδία Ῥωμαῖοικάμπους Φιλίππους καλοῦσι. καὶ μέγισταιτότε Ῥωμαίων δυνάμεις ἀλλήλαις συνε-φέροντο. πλήθει μὲν οὖν οὐ παρ' ὀλίγονἐλείποντο τῶν περὶ Καίσαρα, κόσμῳ δ'

173

νος καὶ λέγειν ἀρξαμένου πολλὰ τῶν δα-κρύων ἐκπίπτοντα τὴν φωνὴν ἐπέσχεν· οἱδὲ ξένοι παρεκάλουν θαρρεῖν καὶ συνήχθο-ντο. μικρὸν οὖν ἀναλαβὼν ἐκ τοῦ πάθουςἑαυτὸν ὁ Δίων, "ἄνδρες" ἔφη "Πελοποννή-σιοι καὶ σύμμαχοι, βουλευσομένους ὑμᾶςἐνταῦθα περὶ ὑμῶν αὐτῶν συνήγαγον. ἐμοὶδὲ περὶ ἐμαυτοῦ βουλεύεσθαι καλῶς οὐκἔχει Συρακουσῶν ἀπολλυμένων, ἀλλ' εἰσῶσαι μὴ δυναίμην, ἄπειμι τῷ πυρὶ καὶ τῷπτώματι τῆς πατρίδος ἐνταφησόμενος.ὑμεῖς δὲ βουλόμενοι μὲν ἔτι καὶ νῦν βοηθε-ῖν τοῖς ἀβουλοτάτοις ἡμῖν καὶ δυστυχε-στάτοις, ὑμέτερον ἔργον οὖσαν ὀρθοῦτετὴν Συρακοσίων πόλιν· εἰ δὲ μεμφόμενοιΣυρακοσίοις ὑπερόψεσθε, τῆς γε πρότερονἀρετῆς καὶ προθυμίας περὶ ἐμὲ χάριν ἀξίανκομίζοισθε παρὰ τῶν θεῶν, μεμνημένοι Δί-ωνος ὡς οὔθ' ὑμᾶς ἀδικουμένους πρότερονοὔθ' ὕστερον τοὺς πολίτας δυστυχοῦνταςἐγκαταλιπόντος." ἔτι δ' αὐτοῦ λέγοντος οἱ

76

ἱστορεῖ ζῶντα ληφθῆναι τῆς τριήρους εἰςτὴν γῆν ἐκπεσούσης τὸν Φίλιστον· καὶπρῶτον μὲν ἀποδύσαντας αὐτοῦ τὸν θώρα-κα τοὺς Συρακοσίους καὶ γυμνὸν ἐπιδειξα-μένους τὸ σῶμα προπηλακίζειν ὄντος ἤδηγέροντος· ἔπειτα τὴν κεφαλὴν ἀποτεμεῖνκαὶ τοῖς παισὶ παραδοῦναι τὸ σῶμα, κελεύ-σαντας ἕλκειν διὰ τῆς Ἀχραδινῆς καὶ κα-ταβαλεῖν εἰς τὰς Λατομίας. ἔτι δὲ μᾶλλονἐφυβρίζων ὁ Τίμαιος ἐκ τοῦ σκέλους φησὶτοῦ χωλοῦ τὰ παιδάρια τὸν νεκρὸν ἐφα-ψάμενα τοῦ Φιλίστου σύρειν διὰ τῆς πόλε-ως, χλευαζόμενον ὑπὸ τῶν Συρακοσίωνπάντων, ὁρώντων τοῦ σκέλους ἑλκόμενοντὸν εἰπόντα μὴ δεῖν ἐκ τυραννίδος φεύγεινΔιονύσιον ἵππῳ ταχεῖ χρώμενον, ἀλλὰ τοῦσκέλους ἑλκόμενον. καίτοι τοῦτο Φίλιστοςὡς ὑφ' ἑτέρου λεχθέν, οὐχ ὑφ' αὑτοῦ, πρὸςΔιονύσιον ἐξήγγελκεν.[36] Ἀλλὰ Τίμαιος, οὐκ ἄδικον λαβὼνπρόφασιν τὴν ὑπὲρ τῆς τυραννίδος τοῦ Φι-

65

ται τὸ φανταστικόν, ἐξ ἀρχῆς βραχείας<πρὸς> παντοδαπὰ καὶ πάθη καὶ εἴδωλακινούμενον· κινεῖσθαι δ' ἀεὶ πέφυκε· κίνη-σις δ' αὐτῷ φαντασία τις ἢ νόησις. σοὶ δὲκαὶ τὸ σῶμα ταλαιπωρούμενον φύσει τὴνδιάνοιαν αἰωρεῖ καὶ παρατρέπει. δαίμοναςδ' οὔτ' εἶναι πιθανόν, οὔτ' ὄντας ἀνθρώπωνἔχειν εἶδος ἢ φωνὴν ἢ δύναμιν εἰς ἡμᾶς δι-ήκουσαν· ὡς ἔγωγ' ἂν ἐβουλόμην, ἵνα μὴμόνον ὅπλοις καὶ ἵπποις καὶ ναυσὶ τοσαύ-ταις, ἀλλὰ καὶ θεῶν ἀρωγαῖς ἐπεθαρρο-ῦμεν, ὁσιωτάτων ἔργων καὶ καλλίστωνἡγεμόνες ὄντες." τοιούτοις μὲν ὁ Κάσσιοςἐπράϋνε λόγοις τὸν Βροῦτον· ἐμβαινόντωνδὲ τῶν στρατιωτῶν, ἐπὶ τὰς πρώτας ση-μαίας ἀετοὶ δύο [συγ]κατασκήψαντες ὁμοῦσυνδιεκομίζοντο, καὶ παρηκολούθουν ὑπὸτῶν στρατιωτῶν τρεφόμενοι μέχρι Φιλίπ-πων. ἐκεῖ δ' ἡμέρᾳ μιᾷ πρὸ τῆς μάχηςᾤχοντ' ἀποπτάμενοι.

172

τῶν εἰδῶν τῶν Μαρτίων ἐκέλευεν αὐτὸνμνημονεύειν ἐκείνων, ἐν αἷς Καίσαραἔκτειναν, οὐκ αὐτὸν ἄγοντα καὶ φέρονταπάντας ἀνθρώπους, ἀλλ' ἑτέρων δύναμινὄντα ταῦτα πρασσόντων· ὡς εἴ τις ἔστιπρόφασις καλὴ μεθ' ἧς ἀμελεῖται τὸ δί-καιον, ἄμεινον ἦν τοὺς Καίσαρος φίλουςὑπομένειν ἢ τοὺς ἑαυτῶν περιορᾶν ἀδικο-ῦντας. ἐκείνοις μὲν γὰρ ἀνανδρίας , ἀΔικί-ας δὲ δόξα μετὰ κινδύνων ἡμῖν καὶ πόνωνπρόσεστι. τοιαύτη μὲν οὖν ἡ τοῦ Βρούτουπροαίρεσις ἦν.[36] Ἐπεὶ δὲ διαβαίνειν ἐξ Ἀσίας ἔμελλον,λέγεται τῷ Βρούτῳ μέγα σημεῖον γε-νέσθαι. φύσει μὲν γὰρ ἦν ἐπεγρήγορος ὁἀνήρ, καὶ τὸν ὕπνον εἰς ὀλίγου χρόνουμόριον ἀσκήσει καὶ σωφροσύνῃ συνῆγεν,ἡμέρας μὲν οὐδέποτε κοιμώμενος, νύκτωρδὲ τοσοῦτον ὅσον οὔτε τι πράττειν οὔτε τῳδιαλέγεσθαι, πάντων ἀναπαυομένων, παρε-ῖχε. τότε δὲ τοῦ πολέμου συνεστῶτος, ἐν

169

λίστου σπουδὴν καὶ πίστιν, ἐμπίπλαταιτῶν κατ' αὐτοῦ βλασφημιῶν, ᾧ τοὺς μὲνἀδικηθέντας τότε συγγνωστόν ἐστιν ἴσωςἄχρι τῆς εἰς ἀναίσθητον ὀργῆς χαλεποὺςγενέσθαι, τοὺς δ' ὕστερον συγγράφονταςτὰ πεπραγμένα, καὶ τῷ μὲν βίῳ μὴ λυπη-θέντας αὐτοῦ, τῷ δὲ λόγῳ χρωμένους, ἡδόξα παραιτεῖται μὴ μεθ' ὕβρεως μηδὲμετὰ βωμολοχίας ὀνειδίζειν τὰς συμφοράς,ὧν οὐδὲν ἀπέχει καὶ τὸν ἄριστον ἀνδρῶν ἐκτύχης μετασχεῖν. οὐ μὴν οὐδ' Ἔφοροςὑγιαίνει τὸν Φίλιστον ἐγκωμιάζων, ὃς καί-περ ὢν δεινότατος ἀδίκοις πράγμασι καὶπονηροῖς ἤθεσιν εὐσχήμονας αἰτίας περι-βαλεῖν καὶ λόγους ἔχοντας κόσμον ἐξευρε-ῖν, αὐτὸς αὑτὸν οὐ δύναται πάντα μηχα-νώμενος ἐξελέσθαι τῆς γραφῆς, ὡς οὐ φι-λοτυραννότατος ἀνθρώπων γένοιτο καὶμάλιστα πάντων ἀεὶ ζηλώσας καὶ θαυ-μάσας τρυφὴν καὶ δύναμιν καὶ πλούτουςκαὶ γάμους τοὺς τῶν τυράννων. ἀλλὰ γὰρ

66

πέντε τοὺς περὶ Ἑλλάνικον. οὗτοι διελάσα-ντες τὴν ὁδὸν ἵπποις ἀπὸ ῥυτῆρος, ἧκον εἰςΛεοντίνους τῆς ἡμέρας ἤδη καταφερο-μένης. ἀποπηδήσαντες δὲ τῶν ἵππων καὶτῷ Δίωνι πρώτῳ προσπεσόντες δεδακρυ-μένοι, τὰς συμφορὰς τῶν Συρακοσίωνἔφραζον. ἤδη δὲ καὶ τῶν Λεοντίνων τινὲςἀπήντων, καὶ τῶν Πελοποννησίων ἡθροί-ζοντο πρὸς τὸν Δίωνα πολλοί, τῇ σπουδῇκαὶ τῇ δεήσει τῶν ἀνδρῶν ὑπονοοῦντεςεἶναί τι καινότερον. εὐθὺς οὖν ἡγεῖτο πρὸςτὴν ἐκκλησίαν αὐτοῖς, καὶ συνδραμόντωνπροθύμως, οἱ περὶ τὸν Ἀρχωνίδην καὶ τὸνἙλλάνικον εἰσελθόντες ἐξήγγειλάν τε βρα-χέως τὸ μέγεθος τῶν κακῶν καὶ παρε-κάλουν τοὺς ξένους ἐπαμῦναι τοῖς Συρακο-σίοις, τὸ μνησικακεῖν ἀφέντας, ὡς μείζοναδίκην δεδωκότων αὐτῶν, ἢ λαβεῖν ἂν οἱ κα-κῶς πεπονθότες ἠξίωσαν.[43] Παυσαμένων δὲ τούτων, σιγὴ μὲν εἶχεπολλὴ τὸ θέατρον· ἀναστάντος δὲ τοῦ Δίω-

75

χερσὶν ἔχων τὰς ὑπὲρ τῶν ὅλων πράξειςκαὶ τεταμένος τῇ φροντίδι πρὸς τὸ μέλλον,ὁπηνίκα πρῶτον ἀφ' ἑσπέρας ἐπινυστάξειετοῖς σιτίοις, ἤδη τὸ λοιπὸν ἐχρῆτο τῇ νυκτὶπρὸς τὰ κατεπείγοντα τῶν πραγμάτων. εἰδὲ συνέλοι καὶ κατοικονομήσειε τὴν περὶταῦτα χρείαν, ἀνεγίνωσκε βιβλίον μέχριτρίτης φυλακῆς, καθ' ἣν εἰώθεσαν ἑκα-τόνταρχοι καὶ χιλίαρχοι φοιτᾶν πρὸςαὐτόν. ὡς οὖν ἔμελλεν ἐξ Ἀσίας διαβι-βάζειν τὸ στράτευμα, νὺξ μὲν ἦν βαθυ-τάτη, φῶς δ' εἶχεν οὐ πάνυ λαμπρὸν ἡ σκη-νή, πᾶν δὲ τὸ στρατόπεδον σιωπὴ κατε-ῖχεν. ὁ δὲ συλλογιζόμενός τι καὶ σκοπῶνπρὸς ἑαυτόν, ἔδοξεν αἰσθέσθαι τινὸςεἰσιόντος· ἀποβλέψας δὲ πρὸς τὴν εἴσοδον,ὁρᾷ δεινὴν καὶ ἀλλόκοτον ὄψιν ἐκφύλουσώματος καὶ φοβεροῦ, σιωπῇ παρεστῶτοςαὐτῷ. τολμήσας δ' ἐρέσθαι, "τίς ποτ' ὢν"εἶπεν "ἀνθρώπων ἢ θεῶν, ἢ τί βουλόμενοςἥκεις ὡς ἡμᾶς;" ὑποφθέγγεται δ' αὐτῷ τὸ

170

φάσμα "ὁ σὸς ὦ Βροῦτε δαίμων κακός·ὄψει δέ με περὶ Φιλίππους." καὶ ὁ Βροῦτοςοὐ διαταραχθεὶς "ὄψομαι" εἶπεν.[37] Ἀφανισθέντος δ' αὐτοῦ τοὺς παῖδαςἐκάλει, καὶ μήτ' ἀκοῦσαί τινα φωνὴν μήτ'ἰδεῖν ὄψιν φασκόντων, τότε μὲν ἐπηγρύ-πνησεν· ἅμα δ' ἡμέρᾳ τραπόμενος πρὸςΚάσσιον ἔφραζε τὴν ὄψιν. ὁ δὲ τοῖς Ἐπι-κούρου λόγοις χρώμενος, καὶ περὶ τούτωνἔθος ἔχων διαφέρεσθαι πρὸς τὸν Βροῦτον,"ἡμέτερος οὗτος" εἶπεν "ὦ Βροῦτε λόγος,ὡς οὐ πάντα πάσχομεν ἀληθῶς οὐδ'ὁρῶμεν, ἀλλ' ὑγρὸν μέν τι χρῆμα καὶ ἀπα-τηλὸν ἡ αἴσθησις, ἔτι δ' ὀξυτέρα ἡ διάνοιακινεῖν αὑτὴν καὶ μεταβάλλειν ἀπ' οὐδενὸςὑπάρχοντος ἐπὶ πᾶσαν ἰδέαν. κηρῷ μὲνγὰρ ἔξωθεν ἡ τύπωσις, ψυχῇ δ' ἀνθρώπου,τὸ πλαττόμενον καὶ τὸ πλάττον ἐχούσῃ τὸαὐτό, ῥᾷστα ποικίλλειν αὑτὴν καὶ σχηματί-ζειν δι' ἑαυτῆς ὑπάρχει. δηλοῦσι δ' αἱ κατὰτοὺς ὕπνους τροπαὶ τῶν ὀνείρων, ἃς τρέπε-

171

[42] Οὕτω δὲ τῶν κατὰ τὴν πόλιν ἐχόντωνκαὶ τοῦ κινδύνου πρὸς τὴν Ἀχραδινὴν πλη-σιάζοντος, εἰς ὃν μόνον ἦν καὶ λοιπὸν ἀπε-ρείσασθαι τὴν ἐλπίδα, πάντες μὲνἐφρόνουν, ἔλεγε δ' οὐδείς, αἰσχυνόμενοιτὴν ἀχαριστίαν καὶ τὴν ἀβουλίαν τὴν πρὸςΔίωνα. πλήν γε δὴ τῆς ἀνάγκης ἐκβιαζο-μένης, παρὰ τῶν συμμάχων καὶ τῶν ἱπ-πέων γίνεται φωνὴ καλεῖν Δίωνα καὶ μετα-πέμπεσθαι τοὺς Πελοποννησίους ἐκ Λεο-ντίνων. ὡς δὲ πρῶτον ἠκούσθη καὶ ἀπετολ-μήθη τοῦτο, κραυγὴ καὶ χαρὰ καὶ δάκρυατοὺς Συρακοσίους κατεῖχεν, εὐχομένουςἐπιφανῆναι τὸν ἄνδρα καὶ ποθοῦντας τὴνὄψιν αὐτοῦ καὶ μεμνημένους τῆς παρὰ τὰδεινὰ ῥώμης καὶ προθυμίας, ὡς οὐ μόνοναὐτὸς ἦν ἀνέκπληκτος, ἀλλὰ κἀκείνους πα-ρεῖχε θαρροῦντας καὶ ἀδεῶς τοῖς πολεμίοιςσυμφερομένους. εὐθὺς οὖν ἐκπέμπουσιπρὸς αὐτὸν ἀπὸ μὲν τῶν συμμάχων Ἀρχω-νίδην καὶ Τελεσίδην, ἀπὸ δὲ τῶν ἱππέων

74

Φιλίστου μὲν ὁ μήτε τὰς πράξεις ἐπαινῶνμήτε τὰς τύχας ὀνειδίζων ἐμμελέστατος.[37] Μετὰ δὲ τὴν Φιλίστου τελευτὴν Διο-νύσιος ἔπεμπε πρὸς Δίωνα, τὴν μὲνἀκρόπολιν ἐκείνῳ παραδιδοὺς καὶ τὰ ὅπλακαὶ τοὺς μισθοφόρους καὶ πέντε μηνῶνἐντελῆ τούτοις μισθόν, αὐτὸς δ' ἀξιῶνὑπόσπονδος εἰς Ἰταλίαν ἀπελθεῖν, κἀκεῖκατοικῶν καρποῦσθαι τῆς Συρακοσίας τὸνκαλούμενον Γύατα, πολλὴν καὶ ἀγαθὴνχώραν ἀνήκουσαν ἀπὸ θαλάττης εἰς τὴνμεσόγειον. οὐ προσδεξαμένου δὲ τοῦ Δίω-νος, ἀλλὰ δεῖσθαι τῶν Συρακοσίων κελεύ-σαντος, οἱ μὲν Συρακόσιοι ζῶντα λήψεσθαιτὸν Διονύσιον ἐλπίσαντες ἀπήλασαν τοὺςπρέσβεις, ἐκεῖνος δὲ τὴν μὲν ἄκραν Ἀπολ-λοκράτει τῷ πρεσβυτέρῳ τῶν παίδων πα-ρέδωκεν, αὐτὸς δὲ πνεῦμα τηρήσας ἐπίφο-ρον, καὶ τὰ τιμιώτατα τῶν σωμάτων καὶτῶν χρημάτων ἐνθέμενος εἰς τὰς ναῦς, λα-θὼν τὸν ναύαρχον Ἡρακλείδην ἐξέπλευ-

67

μικρὸν τῶν ἐν τῇ μάχῃ πρὸ αὐτοῦ πε-σόντων ἑταίρων ἕκαστον ὀνομάζων, μάλι-στα τῇ Φλαβίου μνήμῃ καὶ τῇ Λαβεῶνοςἐπεστέναξεν· ἦν δ' αὐτοῦ πρεσβευτὴς ὁΛαβεών, ὁ δὲ Φλάβιος ἔπαρχος τῶν τεχνι-τῶν. ἐν τούτῳ δέ τις, αὐτός τε διψήσας καὶτὸν Βροῦτον ὁρῶν ὁμοίως ἔχοντα, λαβὼνκράνος ἐπὶ τὸν ποταμὸν κατέδραμε. ψόφουδὲ κατὰ θάτερα προσπεσόντος, Βολούμνιοςπροῆλθε κατοψόμενος καὶ σὺν αὐτῷ Δάρ-δανος ὁ ὑπασπιστής. ἐπανελθόντες δὲ μετὰμικρὸν ἠρώτησαν περὶ τοῦ πόματος. ἠθι-κῶς δὲ σφόδρα μειδιάσας ὁ Βροῦτος πρὸςτὸν Βολούμνιον "ἐκπέποται" εἶπεν, "ἀλλ'ἕτερον ὑμῖν κομισθήσεται." πεμφθεὶς δ' ὁαὐτὸς ἐκινδύνευσεν ὑπὸ τῶν πολεμίωνἁλῶναι, καὶ μόλις ἐσώθη τετρωμένος.εἰκάζοντι δ' αὐτῷ μὴ πολλοὺς ἐν τῇ μάχῃτεθνάναι, Στατύλλιος ὑπέστη διὰ τῶν πο-λεμίων ἐκπαισάμενος (ἄλλως γὰρ οὐκ ἦν)κατόψεσθαι τὸ στρατόπεδον καὶ πυρσὸν

200

ρίου Μάρκου καθ' ὕπνον ἰδόντος ὄψιν, κε-λεύουσαν ἐκστῆναι Καίσαρα καὶ μετελθεῖνἐκ τοῦ χάρακος, ἔφθασε μικρὸν ὑπεκκομι-σθεὶς ἔδοξέ τε τεθνάναι. τὸ γὰρ φορεῖον κε-νὸν ἀκοντίοις καὶ ὑσσοῖς βαλόντες διήλα-σαν. ἦν δὲ φόνος ἐν τῷ στρατοπέδῳ τῶνἁλισκομένων, καὶ δισχίλιοι Λακεδαιμονίωνἥκοντες ἐπίκουροι νεωστὶ συγκατεκόπη-σαν.[42] Οἱ δὲ μὴ κυκλωσάμενοι τοὺς Καίσα-ρος, ἀλλὰ συμπεσόντες, ῥᾳδίως μὲν[ἀπ]ἐτρέψαντο τεταραγμένους καὶ διέφθει-ραν ἐν χερσὶ τρία τάγματα, καὶ συνεισέπε-σον εἰς τὸ στρατόπεδον τοῖς φεύγουσιν,ὑπὸ ῥύμης τοῦ κρατεῖν συνενεχθέντες, μεθ'ἑαυτῶν ἔχοντες τὸν Βροῦτον. ὃ δ' οὐ συνε-ῖδον οἱ νικῶντες, ἐδείκνυε τοῖς ἡττημένοιςὁ καιρός. εἰς γὰρ τὰ γυμνὰ καὶ παραρρη-γνύμενα τῆς ἐναντίας φάλαγγος, ᾗ τὸ δεξι-ὸν ἀπεσπάσθη πρὸς τὴν δίωξιν, ὠσάμενοιτὸ μὲν μέσον οὐκ ἐξέωσαν, ἀλλ' ἀγῶνι με-

181

σεν. ὁ δὲ κακῶς ἀκούων καὶ θορυβούμενοςὑπὸ τῶν πολιτῶν, Ἵππωνά τινα τῶν δημα-γωγῶν καθίησι προκαλεῖσθαι τὸν δῆμονἐπὶ γῆς ἀναδασμόν, ὡς ἐλευθερίας ἀρχὴνοὖσαν τὴν ἰσότητα, δουλείας δὲ τὴν πενίαντοῖς ἀκτήμοσι. συνηγορῶν δὲ τούτῳ καὶτὸν Δίωνα καταστασιάζων ἐναντιούμενον,ἔπεισε τοὺς Συρακοσίους ταῦτά <τε> ψη-φίσασθαι καὶ τῶν ξένων τὸν μισθὸν ἀπο-στερεῖν καὶ στρατηγοὺς ἑτέρους ἑλέσθαι,τῆς ἐκείνου βαρύτητος ἀπαλλαγέντας. οἱ δ'ὥσπερ ἐκ μακρᾶς ἀρρωστίας τῆς τυραννί-δος εὐθὺς ἐπιχειροῦντες ἐξανίστασθαι καὶπράττειν τὰ τῶν αὐτονομουμένων παρὰκαιρόν, ἐσφάλλοντο μὲν αὐτοὶ ταῖς πράξε-σιν, ἐμίσουν δὲ τὸν Δίωνα, βουλόμενονὥσπερ ἰατρὸν ἐν ἀκριβεῖ καὶ σωφρονούσῃδιαίτῃ κατέχειν τὴν πόλιν.[38] Ἐκκλησιάζουσι δ' αὐτοῖς ἐπὶ νέαις ἀρ-χαῖς θέρους μεσοῦντος ἐξαίσιοι βρονταὶκαὶ διοσημίαι πονηραὶ συνέβαινον ἐφ'

68

πόλει μέρος, ἀλλὰ τὸν μὲν ὄχλον αὐλήμασικαὶ μέθαις εἰς νύκτα βαθεῖαν ἀφ' ἡμέραςκατεχόμενον, τοὺς δὲ στρατηγοὺς ἐπιτερ-πομένους τε τούτῳ τῷ πανηγυρισμῷ καὶπροσάγειν ἀνάγκην μεθύουσιν ἀνθρώποιςὀκνοῦντας, ἄριστα τῷ καιρῷ χρησάμενοςἐπεχείρησε τῷ τειχίσματι, καὶ κρατήσαςκαὶ διαθρύψας ἀφῆκε τοὺς βαρβάρους, κε-λεύσας χρῆσθαι τοῖς προστυγχάνουσιν ὡςβούλονται καὶ δύνανται. ταχέως μὲν οὖν οἱΣυρακόσιοι τὸ κακὸν ᾔσθοντο, βραδέως δὲκαὶ χαλεπῶς συνεβοήθουν ἐκπεπληγμένοι.πόρθησις γὰρ ἦν τὰ γινόμενα τῆς πόλεως,τῶν μὲν ἀνδρῶν φονευομένων, τῶν δὲ τει-χῶν κατασκαπτομένων, γυναικῶν δὲ καὶπαίδων ἀγομένων εἰς τὴν ἀκρόπολιν μετ'οἰμωγῆς, ἀπεγνωκότων δὲ τὰ πράγματατῶν στρατηγῶν καὶ χρῆσθαι μὴ δυναμένωντοῖς πολίταις πρὸς τοὺς πολεμίους, ἀναπε-φυρμένους καὶ συμμεμειγμένους αὐτοῖςπανταχόθεν.

73

γάλῳ συνείχοντο, τὸ δ' εὐώνυμον ἀταξίᾳκαὶ ἀγνοίᾳ τῶν γενομένων ἐτρέψαντο, καὶκαταδιώξαντες εἰς τὸν χάρακα διεπόρθουν,οὐδετέρου τῶν αὐτοκρατόρων παρόντος.Ἀντώνιός τε γὰρ ὥς φασιν ἐκκλίνας ἐνἀρχῇ τὴν ἔφοδον εἰς τὸ ἕλος ἀνεχώρησε,καὶ Καῖσαρ οὐδαμοῦ φανερὸς ἦν, ἐκπεσὼντοῦ χάρακος, ἀλλὰ Βρούτῳ τινὲς ὡς ἀνῃρη-κότες αὐτὸν ἐπεδείκνυον ᾑμαγμένα τὰξίφη, φράζοντες ἰδέαν ἣν εἶχε καὶ ἡλικίαν.ἤδη δὲ τὸ μέσον ἐξεώκει φόνῳ πολλῷ τοὺςἀντιτεταγμένους, καὶ παντελῶς ἐδόκεικρατεῖν ὁ Βροῦτος, ὥσπερ ὁ Κάσσιος κρα-τεῖσθαι. καὶ τοῦτο μόνον αὐτῶν διέφθειρετὰ πράγματα, τοῦ μὲν ὡς νικῶντι Κασσίῳμὴ βοηθήσαντος, τοῦ δὲ Βροῦτον ὡς ἀπο-λωλότα μὴ περιμείναντος· ἐπεὶ τῆς γε νί-κης ὅρον ὁ Μεσσάλας τίθεται τὸ τρεῖς ἀε-τοὺς καὶ πολλὰ σημεῖα λαβεῖν τῶν πολεμί-ων, ἐκείνους δὲ μηδέν. ἀναχωρῶν δ' ὁ Βρο-ῦτος ἤδη, διαπεπορθημένων τῶν Καίσα-

182

σθαι δοκοῦντες. ἀλλ' εὖ ἴστε κρείττονα τῆςζητουμένης ἄγραν ᾑρηκότες. πολέμιον γὰρζητοῦντες, ἥκετε φίλον ἡμῖν κομίζοντες·ὡς ἐγὼ Βρούτῳ μὲν οὐκ οἶδα μὰ τοὺς θεο-ὺς ὅ τι ἂν ἐχρησάμην ζῶντι, τοιούτων δ'ἀνδρῶν φίλων τυγχάνοιμι μᾶλλον ἢ πολε-μίων." ταῦτ' εἰπὼν καὶ τὸν Λουκίλλιονἀσπασάμενος, τότε μὲν ἑνὶ τῶν φίλων συ-νέστησεν, ὕστερον δὲ χρώμενος εἰς πάνταπιστῷ καὶ βεβαίῳ διετέλεσε.[51] Βροῦτος δὲ διαβάς τι ῥεῖθρον ὑλῶδεςκαὶ παράκρημνον ἤδη σκότους ὄντος οὐπολὺ προῆλθεν, ἀλλ' ἐν τόπῳ κοίλῳ καὶπέτραν ἔχοντι μεγάλην προκειμένην καθί-σας, ὀλίγων περὶ αὐτὸν ἡγεμόνων καὶ φί-λων ὄντων, πρῶτα μὲν ἀποβλέψας εἰς τὸνοὐρανὸν ἀστέρων ὄντα μεστόν, ἀνεφθέγξα-το δύο στίχους, ὧν τὸν ἕτερον Βολούμνιοςἀνέγραψε.Ζεῦ, μὴ λάθοι σε τῶνδ' ὃς αἴτιος κακῶν,τοῦ δ' ἑτέρου φησὶν ἐπιλαθέσθαι. μετὰ δὲ

199

κατηγορήσοντας Δίωνος· τῶν δὲ συμ-μάχων ἁπάντων εἰς Λεοντίνους ἁθροι-σθέντων καὶ γενομένων λόγων ἐν αὐτοῖς,ἔδοξαν ἀδικεῖν οἱ Συρακόσιοι· τοῖς δὲ κρι-θεῖσιν ὑπὸ τῶν συμμάχων οὐκ ἐνέμειναν,τρυφῶντες ἤδη καὶ μεγαλοφρονοῦντες ἐπὶτῷ μηδενὸς ἀκούειν, ἀλλὰ χρῆσθαι δουλεύ-ουσι καὶ φοβουμένοις τὸν δῆμον στρατηγο-ῖς.[41] Ἐκ τούτου καταπλέουσιν εἰς τὴνπόλιν παρὰ Διονυσίου τριήρεις, Νύψιονἄγουσαι τὸν Νεαπολίτην, σῖτον καὶ χρήμα-τα κομίζοντα τοῖς πολιορκουμένοις. γενο-μένης δὲ ναυμαχίας ἐνίκων μὲν οἱ Συρα-κόσιοι καὶ τέσσαρας τῶν τυραννικῶν νεῶνἔλαβον, ὑβρίσαντες δὲ τῇ νίκῃ καὶ δι' ἀναρ-χίαν τὸ χαῖρον εἰς πότους καὶ συνουσίαςνεανικὰς τρέψαντες, οὕτω τῶν χρησίμωνἠμέλησαν, ὥστε τὴν ἀκρόπολιν ἔχειν δοκο-ῦντες ἤδη, καὶ τὴν πόλιν προσαπέβαλον. ὁγὰρ Νύψιος ὁρῶν οὐδὲν ὑγιαῖνον ἐν τῇ

72

ἡμέρας δεκαπέντε συνεχῶς, ἀνιστᾶσαι τὸνδῆμον, ὑπὸ δεισιδαιμονίας κωλυόμενονἑτέρους ἀποδεῖξαι στρατηγούς. ἐπεὶ δὲ φυ-λάξαντες εὐδίαν σταθερὰν οἱ δημαγωγοὶσυνετέλουν τὰς ἀρχαιρεσίας, βοῦς ἁμαξεὺςοὐκ ἀήθης οὐδ' ἄπειρος ὄχλων, ἄλλως δέπως τότε πρὸς τὸν ἐλαύνοντα θυμωθεὶς καὶφυγὼν ἀπὸ τοῦ ζυγοῦ, δρόμῳ πρὸς τὸ θέα-τρον ὥρμησε, καὶ τὸν μὲν δῆμον εὐθὺςἀνέστησε καὶ διεσκέδασεν, οὐδενὶ κόσμῳφεύγοντα, τῆς δ' ἄλλης πόλεως ἐπέδραμεσκιρτῶν καὶ ταράττων ὅσον ὕστερον οἱ πο-λέμιοι κατέσχον. οὐ μὴν ἀλλὰ ταῦτα χαί-ρειν ἐάσαντες οἱ Συρακόσιοι πέντε καὶεἴκοσι στρατηγοὺς ἐχειροτόνησαν, ὧν εἷςἦν Ἡρακλείδης, καὶ τοὺς ξένους ὑπο-πέμποντες κρύφα τοῦ Δίωνος ἀφίστασανκαὶ μετεκάλουν πρὸς αὑτούς, ἐπαγγελ-λόμενοι καὶ τῆς πολιτείας ἰσομοιρίαν. οἱ δὲταῦτα μὲν οὐ προσεδέξαντο, τὸν δὲ Δίωναπιστῶς καὶ προθύμως μετὰ τῶν ὅπλων

69

Ἀντώνιον. αὐτός τ' οὖν ἡσθεὶς ἀπήντα τοῖςἄγουσι, καὶ τῶν ἄλλων οἱ πυνθανόμενοιζῶντα Βροῦτον κομίζεσθαι συνετρόχαζον,οἱ μὲν ἐλεεινὸν ἡγούμενοι τῆς τύχης, οἱ δὲτῆς δόξης ἀνάξιον, ἄγραν βαρβάρων ὑπὸφιλοψυχίας γενόμενον. ἐπεὶ δ' ἐγγὺς ἦσαν,ὁ μὲν Ἀντώνιος ὑπέστη διαπορῶν ὅπωςχρὴ δέξασθαι τὸν Βροῦτον, ὁ δὲ Λουκίλ-λιος προσαχθεὶς μάλα τεθαρρηκότως"Μᾶρκον μὲν" εἶπε " 1Βροῦτον Ἀντώνιεοὐδεὶς ᾕρηκεν οὐδ' ἂν ἕλοι πολέμιος· μὴτοσοῦτον ἡ τύχη κρατήσειε τῆς ἀρετῆς.ἀλλ' ἐκεῖνος εὑρεθήσεται ζῶν ἤ που καὶ νε-κρὸς ἀξίως κείμενος ἑαυτοῦ. ἐγὼ δὲ τοὺςσοὺς στρατιώτας παρακρουσάμενος ἥκω,παθεῖν οὐδὲν ἐπὶ τούτῳ τῶν ἀνηκέστωνπαραιτούμενος." ταῦτ' εἰπόντος τοῦ Λου-κιλλίου καὶ πάντων ἐκπλαγέντων,Ἀντώνιος πρὸς τοὺς κομίσαντας αὐτὸνἀποβλέψας, "ἦπου χαλεπῶς" εἶπεν "ὦ συ-στρατιῶται φέρετε τῇ ἁμαρτίᾳ, περιυβρί-

198

ρος, ἐθαύμασε τὸ Κασσίου στρατήγιον οὐχὁρῶν ὑψηλὸν ὥσπερ εἰώθει περιφαινόμε-νον, οὐδὲ τἆλλα κατὰ χώραν· <ἐρ>ήριπτογὰρ εὐθὺς τὰ πλεῖστα καὶ κατέσπαστο τῶνπολεμίων ἐμπεσόντων. ἀλλ' οἱ δοκοῦντεςὀξύτερον βλέπειν τῶν ἑταίρων ἔφραζοναὐτῷ πολλὰ μὲν ὁρᾶν κράνη λάμποντα,πολλοὺς δ' ἀργυροῦς θυρεοὺς ἐν τῷ χάρακιτοῦ Κασσίου διαφερομένους· οὔκουν δοκεῖναὐτοῖς οὔτ' ἀριθμὸν οὔθ' ὁπλισμὸν εἶναιτῶν ἀπολελειμμένων φυλάκων· οὐ μὴνοὐδὲ πλῆθος ἐπέκεινα φαίνεσθαι νεκρῶν,ὅσον εἰκὸς ἦν νενικημένων κατὰ κράτοςταγμάτων τοσούτων. ταῦτα πρῶτον ἔν-νοιαν παρέστησε τῷ Βρούτῳ τοῦ συμ-πτώματος, καὶ καταλιπὼν φρουρὰν ἐν τῷστρατοπέδῳ τῶν πολεμίων, ἀνεκαλεῖτοτοὺς διώκοντας καὶ συνῆγεν, ὡς Κασσίῳβοηθήσων.[43] Ἐπέπρακτο δ' οὕτω τὰ κατ' αὐτόν.οὔτε τὴν πρώτην ἐκδρομὴν τῶν περὶ Βρο-

183

ἀναλαβόντες καὶ συμφράξαντες ὑπῆγον ἐκτῆς πόλεως, ἀδικοῦντες μὲν οὐδένα, πολλὰδὲ τοὺς ἐντυγχάνοντας εἰς ἀχαριστίαν καὶμοχθηρίαν ὀνειδίζοντες. οἱ δὲ καὶ τῆς ὀλι-γότητος αὐτῶν καὶ τοῦ μὴ προεπιχειρεῖνκαταφρονήσαντες, καὶ γενόμενοι πολὺπλείους ἐκείνων, ἐφώρμησαν ὡς ῥᾳδίωςἐπικρατήσοντες ἐν τῇ πόλει καὶ πάνταςαὐτοὺς κατακτενοῦντες.[39] Ἐν τούτῳ δὲ γεγονὼς ἀνάγκης καὶ τύ-χης ὁ Δίων, ἢ μάχεσθαι τοῖς πολίταις ἢμετὰ τῶν ξένων ἀποθανεῖν, πολλὰ μὲνἱκέτευεν ὀρέγων τὰς χεῖρας τοῖς Συρακοσί-οις καὶ τὴν ἀκρόπολιν περίπλεων πολεμίωνοὖσαν ὑπερφαινομένων τὰ τείχη καὶ τὰ γι-νόμενα καθορώντων ἐπιδεικνύμενος· ὡς δ'ἦν ἀπαραίτητος ἡ τῶν πολλῶν φορά, καὶκατεῖχεν ὥσπερ ἐν πελάγει τὸ τῶν δημα-γωγῶν πνεῦμα τὴν πόλιν, ἐμβολῆς μὲνἀποσχέσθαι τοῖς ξένοις προσέταξεν, ὅσονδ' ἐπιδραμόντων μετὰ βοῆς καὶ τοῖς ὅπλοις

70

τιναξαμένων, οὐδεὶς ἔμεινε τῶν Συρακοσί-ων, ἀλλ' ᾤχοντο φεύγοντες ἀνὰ τὰςἀγυιάς, οὐδενὸς ἐπιδιώκοντος· εὐθὺς γὰρἀπέστρεψεν ὁ Δίων τοὺς ξένους καὶ προ-ῆγεν εἰς Λεοντίνους. οἱ δ' ἄρχοντες τῶνΣυρακοσίων καταγέλαστοι γεγονότες ὑπὸτῶν γυναικῶν καὶ τὴν αἰσχύνην ἀναλαβεῖνζητοῦντες, αὖθις ὁπλίσαντες τοὺς πολίταςἐδίωκον τὸν Δίωνα, καὶ κατέλαβον μὲν ἐπὶδιαβάσει τινὸς ποταμοῦ, καὶ προσίππευσανἁψιμαχοῦντες· ὡς δ' ἑώρων οὐκέτι πρᾴωςοὐδὲ πατρικῶς ὑπομένοντα τὰς ἁμαρτίαςαὐτῶν, ἀλλὰ θυμῷ τοὺς ξένους ἐπιστρέφο-ντα καὶ παραταττόμενον, αἰσχίονα φυγὴντῆς προτέρας φυγόντες ὑπεχώρησαν εἰςτὴν πόλιν, οὐ πολλῶν ἀποθανόντων.[40] Δίωνα δὲ Λεοντῖνοι λαμπραῖς ἐδέχο-ντο τιμαῖς, καὶ τοὺς ξένους ἀνελάμβανονμισθοῖς καὶ πολιτείαις, πρὸς δὲ τοὺς Συρα-κοσίους ἐπρέσβευον, ἀξιοῦντες τὰ δίκαιατοῖς ξένοις ποιεῖν. οἱ δὲ πρέσβεις ἔπεμψαν

71

ῦτον ἡδέως εἶδεν, ἄνευ συνθήματος καὶπροστάγματος γενομένην, οὔθ' ὅτε κρατο-ῦντες εὐθὺς ὥρμησαν ἐφ' ἁρπαγὴν καὶὠφέλειαν, τοῦ περιϊέναι καὶ κυκλοῦσθαιτοὺς πολεμίους ἀμελήσαντες, ἤρεσκεναὐτῷ τὰ πραττόμενα. μελλήσει δέ τινι καὶδιατριβῇ μᾶλλον ἢ προθυμίᾳ καὶ λογισμῷστρατηγῶν, ὑπὸ τοῦ δεξιοῦ τῶν πολεμίωνπεριελαμβάνετο, καὶ τῶν ἱππέων εὐθὺςἀπορραγέντων φυγῇ πρὸς τὴν θάλασσαν,ὁρῶν καὶ τοὺς πεζοὺς ἐνδιδόντας, ἐπειρᾶτοκατέχειν καὶ παρακαλεῖν. ἑνὸς δὲ σημειο-φόρου φεύγοντος ἀφαρπάσας τὸ σημεῖονἔπηξε πρὸ τῶν ποδῶν, μηδὲ τῶν περὶ τὸσῶμα τεταγμένων αὐτοῦ προθύμως ἔτισυμμενόντων. οὕτω δὴ βιασθεὶς ἀνεχώρη-σε μετ' ὀλίγων ἐπὶ λόφον, ἔχοντα πρὸς τὸπεδίον σκοπάς. ἀλλ' αὐτὸς μὲν οὐδὲν κατε-ῖδεν ἢ μόλις τὸν χάρακα πορθούμενον (ἦνγὰρ ἀσθενὴς τὴν ὄψιν), οἱ δὲ περὶ αὐτὸν ἱπ-πεῖς ἑώρων πολλοὺς προσελαύνοντας· οὓς

184

ἐν τοῖς ἀρίστοις καὶ γενναιοτάτοις τῶννέων ταττόμενος, οὐκ εἶξε καταπονούμενοςοὐδ' ἔφυγεν, ἀλλὰ χρώμενός τε τῇ χειρὶκαὶ φράζων ὅστις εἴη καὶ πατρόθεν <ἑαυ-τὸν> ὀνομάζων, ἔπεσεν ἐπὶ πολλοῖς τῶνπολεμίων νεκροῖς. ἔπιπτον δὲ καὶ τῶν ἄλ-λων οἱ κράτιστοι, τοῦ Βρούτου προκινδυ-νεύοντες.[50] Ἦν δέ τις Λουκίλλιος ἀνὴρ ἀγαθὸς ἐντοῖς ἑταίροις. οὗτος ὁρῶν βαρβάρους τινὰςἱππέας ἐν τῇ διώξει τῶν μὲν ἄλλων οὐδέναποιουμένους λόγον, ἐλαύνοντας δὲ ῥύδηνἐπὶ τὸν Βροῦτον, ἔγνω παρακινδυνεύσαςἐμποδὼν αὐτοῖς γενέσθαι, καὶ μικρὸν ὑπο-λειφθεὶς αὐτὸς ἔφη Βροῦτος εἶναι, καὶ πι-θανὸς ἦν πρὸς Ἀντώνιον δεόμενος ἄγεινἑαυτόν, ὡς Καίσαρα δεδοικώς, ἐκείνῳ δὲθαρρῶν. οἱ δ' ἀσπασάμενοι τὸ εὕρημα καὶτύχῃ τινὶ θαυμαστῇ κεχρῆσθαι νομίζοντες,ἦγον τὸν ἄνδρα σκότους ἤδη, προπέμψα-ντες ἐξ αὑτῶν τινας ἀγγέλους παρὰ τὸν

197

μένης πάντως, εἰ καὶ κατ' ἄλλον χρόνονἔσφαττε τὸν μύστην αὐτῆς ὁ μυσταγωγός.[57] Ὄντων δὲ πλειόνων ἐν τῇ κοινωνίᾳτῆς πράξεως, καθεζομένου Δίωνος ἐν οἰκή-ματι κλίνας τινὰς ἔχοντι μετὰ τῶν φίλων,οἱ μὲν ἔξω τὴν οἰκίαν περιέστησαν, οἱ δὲπρὸς ταῖς θύραις τοῦ οἴκου καὶ ταῖς θυρίσινἦσαν. αὐτοὶ δ' οἱ προσφέρειν τὰς χεῖραςμέλλοντες Ζακύνθιοι παρῆλθον ἄνευ ξιφῶνἐν τοῖς χιτῶσιν· ἅμα δ' οἱ μὲν ἔξω τὰς θύ-ρας ἐπισπασάμενοι κατεῖχον, οἱ δὲ τῷ Δί-ωνι προσπεσόντες κατάγχειν ἐπειρῶντοκαὶ συντρίβειν αὐτόν. ὡς δ' οὐδὲν ἐπέραι-νον, ᾔτουν ξίφος· οὐδεὶς δ' ἐτόλμα τὰς θύ-ρας ἀνοῖξαι, συχνοὶ γὰρ ἦσαν ἔνδον οἱ μετὰτοῦ Δίωνος, ὧν ἕκαστος οἰόμενος, ἂν ἐκε-ῖνον προῆται, διασώσειν ἑαυτόν, οὐκ ἐτόλ-μα βοηθεῖν. διατριβῆς δὲ γενομένης, Λύ-κων ὁ Συρακόσιος ὀρέγει τινὶ τῶν Ζακυν-θίων διὰ τῆς θυρίδος ἐγχειρίδιον, ᾧ κα-θάπερ ἱερεῖον τὸν Δίωνα κρατούμενον

100

μονίας, ὅπως [ὁμοῦ] πολλαχόθεν ἅμα προ-σφέροιτο φοβερώτερον.[46] Ἐπεὶ δὲ ταῦτα παρασκευασάμενος καὶτοῖς θεοῖς προσευξάμενος ὤφθη διὰ τῆςπόλεως ἄγων ἐπὶ τοὺς πολεμίους, κραυγὴκαὶ χαρὰ καὶ πολὺς ἀλαλαγμὸς εὐχαῖςὁμοῦ καὶ παρακλήσεσι μεμειγμένος ἐγίνε-το παρὰ τῶν Συρακοσίων, τὸν μὲν Δίωνα<πατέρα καὶ> σωτῆρα καὶ θεὸν ἀποκαλού-ντων, τοὺς δὲ ξένους ἀδελφοὺς καὶ πολί-τας. οὐδεὶς δὲ φίλαυτος <οὕτως> ἦν καὶφιλόψυχος παρὰ τὸν τότε καιρόν, ὃς οὐμᾶλλον ὑπὲρ μόνου Δίωνος ἢ τῶν ἄλλωνἁπάντων ἀγωνιῶν ἐφαίνετο, πρώτου πρὸςτὸν κίνδυνον πορευομένου δι' αἵματος καὶπυρὸς καὶ νεκρῶν πολλῶν κειμένων ἐν ταῖςπλατείαις. ἦν μὲν οὖν καὶ τὰ παρὰ τῶν πο-λεμίων φοβερά, παντάπασιν ἀπηγριω-μένων καὶ παρατεταγμένων παρὰ τὸ τείχι-σμα, χαλεπὴν ἔχον καὶ δυσεκβίαστον τὴνπρόσοδον· ὁ δ' ἐκ τοῦ πυρὸς κίνδυνος

81

αὑτὸν ἐκράτησε μέρει καὶ προῆλθεν, ὑπο-χωροῦντι τῷ ἀριστερῷ τῶν πολεμίωνἐγκείμενος, καὶ συνεπέρρωσαν οἱ ἱππεῖς,ἅμα τοῖς πεζοῖς ἐμβαλόντες τεταραγ-μένοις· τὸ δ' ἕτερον κέρας, ὡς μὴ κυκλω-θείη τῶν ἡγεμόνων ἀντιπαρεξαγόντων,πλήθει δὲ λειπόμενον, διεσπᾶτο μέσον, καὶγιγνόμενον ἀσθενὲς οὐκ ἀντεῖχε τοῖς ἐνα-ντίοις, ἀλλ' ἔφευγε πρῶτον. οἱ δὲ τοῦτοδιακόψαντες εὐθὺς ἐκυκλοῦντο τὸν Βρο-ῦτον, αὐτὸν μὲν ὅσα καὶ στρατηγικῆς καὶστρατιωτικῆς ἀρετῆς ἔργα καὶ χειρὶ καὶγνώμῃ παρὰ τὰ δεινὰ πρὸς τὸ νικᾶν ἀπο-δεικνύμενον, ᾧ δὲ πλέον ἔσχε τῇ προτέρᾳμάχῃ, τούτῳ βλαπτόμενον. τῶν μὲν γὰρπολεμίων τὸ νικηθὲν εὐθὺς ἀπωλώλει τότε·τῶν δὲ Κασσίου τραπέντων ὀλίγοι διε-φθάρησαν, οἱ δὲ σῳζόμενοι τῷ προητ-τῆσθαι περιδεεῖς ὄντες, ἀνέπλησαν ἀθυμίαςκαὶ ταραχῆς τὸ πλεῖστον τοῦ στρατεύμα-τος. ἐνταῦθα καὶ Μᾶρκος ὁ Κάτωνος υἱός,

196

ὁ Βροῦτος ἔπεμψεν, εἴκασε δ' ὁ Κάσσιοςπολεμίους εἶναι καὶ διώκειν ἐπ' αὐτόν·ὅμως δὲ τῶν παρόντων ἕνα Τιτίνιονἀπέστειλε κατοψόμενον. οὗτος οὐκ ἔλαθετοὺς ἱππέας προσιών, ἀλλ' ὡς εἶδον ἄνδραφίλον καὶ Κασσίῳ πιστόν, ἀλαλάξαντες ὑφ'ἡδονῆς οἱ μὲν συνήθεις ἠσπάζοντό τε καὶἐδεξιοῦντο καταπηδῶντες ἀπὸ τῶν ἵππων,οἱ δ' ἄλλοι περὶ αὐτὸν ἐν κύκλῳ περιελαύ-νοντες ἅμα παιᾶνι καὶ πατάγῳ, διὰ χαρᾶςἀμετρίαν τὸ μέγιστον ἀπειργάσαντο κα-κόν. ἔδοξε γὰρ ὁ Κάσσιος ἀληθῶς ὑπὸ τῶνπολεμίων ἔχεσθαι τὸν Τιτίνιον, καὶ τοῦτοδὴ φήσας "φιλοψυχοῦντες ἀνεμείναμεν ἄν-δρα φίλον ἁρπαζόμενον ὑπὸ τῶν πολεμίωνἰδεῖν," ὑπεχώρησεν εἴς τινα σκηνὴν ἔρη-μον, ἕνα τῶν ἀπελευθέρων ἐφελκυσάμενοςΠίνδαρον, ὃν ἐκ τῶν κατὰ Κράσσον ἀτυχη-μάτων ἐπὶ ταύτην εἶχε τὴν ἀνάγκην ὑφ'αὑτοῦ παρεσκευασμένον. ἀλλὰ Πάρθουςμὲν διέφυγε, τότε δὲ τὰς χλαμύδας ἐπὶ τὴν

185

ἐτάραττε μᾶλλον τοὺς ξένους καὶ δύσεργονἐποίει τὴν πορείαν. κύκλῳ γὰρ ὑπὸ τῆςφλογὸς περιελάμποντο, τὰς οἰκίας περινε-μομένης, καὶ διαπύροις ἐπιβαίνοντες ἐρει-πίοις καὶ καταφερομένοις ἀπορρήγμασι με-γάλοις ὑποτρέχοντες ἐπισφαλῶς, καὶ πο-λὺν ὁμοῦ καπνῷ διαπορευόμενοι κονιορτόν,ἐπειρῶντο συνέχειν καὶ μὴ διασπᾶν τὴντάξιν. ὡς δὲ προσέμειξαν τοῖς πολεμίοις,ἐν χερσὶ μὲν ὀλίγων πρὸς ὀλίγους ἐγίνετομάχη διὰ τὴν στενότητα καὶ τὴν ἀνωμαλί-αν τοῦ τόπου, κραυγῇ δὲ καὶ προθυμίᾳ τῶνΣυρακοσίων ἐπιρρωσάντων, ἐβιάσθησαν οἱπερὶ τὸν Νύψιον, καὶ τὸ μὲν πλεῖστοναὐτῶν εἰς τὴν ἀκρόπολιν ἐγγὺς οὖσαν ἀνα-φεῦγον ἐσῴζετο, τοὺς δ' ἐναπολειφθένταςἔξω καὶ διασπαρέντας ἀνῄρουν οἱ ξένοιδιώκοντες. ἀπόλαυσιν δὲ τῆς νίκης ἐν τῷπαραυτίκα καὶ χαρὰν καὶ περιβολὰς ἔργῳτηλικούτῳ πρεπούσας οὐ παρέσχεν ὁ και-ρός, ἐπὶ τὰς οἰκίας τραπομένων τῶν Συρα-

82

πράξεων αὐτῷ κηλῖδα περικειμένην δυσχε-ραίνων ἀεὶ καὶ βαρυνόμενος, εἶπεν ὅτι πολ-λάκις ἤδη θνῄσκειν ἕτοιμός ἐστι καὶ πα-ρέχειν τῷ βουλομένῳ σφάττειν αὐτόν, εἰζῆν δεήσει μὴ μόνον τοὺς ἐχθρούς, ἀλλὰκαὶ τοὺς φίλους φυλαττόμενον. τὰς δὲ γυ-ναῖκας ὁρῶν ὁ Κάλλιππος ἐξεταζούσαςἀκριβῶς τὸ πρᾶγμα καὶ φοβηθείς, ἦλθεπρὸς αὐτὰς ἀρνούμενος καὶ δακρύων, καὶπίστιν ἣν βούλονται διδόναι βουλόμενος. αἱδ' ἠξίουν αὐτὸν ὀμόσαι τὸν μέγαν ὅρκον.ἦν δὲ τοιοῦτος· καταβὰς εἰς τὸ τῶν Θε-σμοφόρων τέμενος ὁ διδοὺς τὴν πίστιν, ἱε-ρῶν τινων γενομένων, περιβάλλεται τὴνπορφυρίδα τῆς θεοῦ καὶ λαβὼν δᾷδα καιο-μένην ἀπόμνυσι. ταῦτα ποιήσας ὁ Κάλλιπ-πος πάντα καὶ τὸν ὅρκον ἀπομόσας, οὕτωκατεγέλασε τῶν θεῶν, ὥστε περιμείναςτὴν ἑορτὴν ἧς ὤμοσε θεοῦ δρᾷ τὸν φόνον ἐντοῖς Κορείοις, οὐδὲν ἴσως τὸ περὶ τὴνἡμέραν τῆς θεοῦ ποιησάμενος, ὡς ἀσεβου-

99

κεφαλὴν ἀναγαγὼν καὶ γυμνώσας τὸντράχηλον, ἀποκόψαι παρέσχεν· εὑρέθη γὰρἡ κεφαλὴ δίχα τοῦ σώματος· τὸν δὲ Πίνδα-ρον οὐδεὶς εἶδεν ἀνθρώπων μετὰ τὸν φόνον,ἐξ οὗ καὶ παρέσχεν ἐνίοις δόξαν ἀνελεῖντὸν ἄνδρα μὴ κελευσθείς. ὀλίγῳ δ' ὕστερονοἵ θ' ἱππεῖς ἐγένοντο φανεροί, καὶ Τιτίνιοςἐστεφανωμένος ὑπ' αὐτῶν ἀνῄει πρὸς Κάσ-σιον. ὡς δὲ κλαυθμῷ καὶ βοῇ τῶν φίλωνὀδυρομένων καὶ δυσφορούντων ἔγνω τὸπάθος τοῦ στρατηγοῦ καὶ τὴν ἄγνοιαν,ἐσπάσατο τὸ ξίφος καὶ πολλὰ κακίσας τῆςβραδυτῆτος ἑαυτὸν ἀπέσφαξε.[44] Βροῦτος δὲ τὴν μὲν ἧτταν ἐγνωκὼςτοῦ Κασσίου προσήλαυνε, τὸν δὲ θάνατονἐγγὺς ἤδη τοῦ χάρακος ἤκουσε. καὶ τὸ μὲνσῶμα περικλαύσας καὶ προσαγορεύσαςἔσχατον ἄνδρα Ῥωμαίων τὸν Κάσσιον, ὡςοὐκέτι τῇ πόλει τηλικούτου φρονήματοςἐγγενέσθαι δυναμένου, περιέστειλε καὶἀπέπεμψεν εἰς Θάσον, ὡς μὴ σύγχυσιν

186

δὲ καὶ φυγεῖν τὸν κατὰ Βροῦτον. ὁ δ' Αἰθί-οψ περιβόητος γέγονεν, ὁ τῆς πύλης ἀνοι-χθείσης ἀπαντήσας τῷ φέροντι τὸν ἀετὸνκαὶ κατακοπεὶς ταῖς μαχαίραις ὑπὸ τῶνστρατιωτῶν οἰωνισαμένων.[49] Προαγαγὼν δὲ τὴν φάλαγγα καὶ κα-ταστήσας ἐναντίαν τοῖς πολεμίοις, ἐπεῖχεπολὺν χρόνον· ὑποψίαι γὰρ αὐτῷ καὶ μηνύ-σεις κατά τινων προσέπιπτον ἐπισκοπο-ῦντι τὸ στράτευμα, καὶ τοὺς ἱππέας ἑώραμάχης ἄρχειν οὐ πάνυ προθύμους ὄντας,ἀλλ' ἀεὶ προσμένοντας τὸ τῶν πεζῶν ἔρ-γον. εἶτ' ἐξαίφνης ἀνὴρ πολεμικὸς καὶ τετι-μημένος ἐπ' ἀνδρείᾳ διαπρεπῶς παρὰ τὸνΒροῦτον αὐτὸν ἐξιππασάμενος μεταβάλλε-ται πρὸς τοὺς πολεμίους· Καμουλᾶτος δ'ἐκαλεῖτο. τοῦτον ἰδὼν ὁ Βροῦτος ἤλγησενἰσχυρῶς, καὶ τὰ μὲν ὑπ' ὀργῆς, τὰ δὲ φόβῳμείζονος μεταβολῆς καὶ προδοσίας, εὐθὺςἐπὶ τοὺς ἐναντίους ἦγεν εἰς ὥραν ἐνάτην,τοῦ ἡλίου καταφερομένου. καὶ τῷ μὲν καθ'

195

συννυκτερεύειν, παντάπασιν ἐκστατικῶςἔχων καὶ δεδοικὼς μὴ πάλιν εἰς ὄψιν αὐτῷμονωθέντι τὸ τέρας ἀφίκηται. τοῦτο μὲνοὖν αὖθις οὐ συνέπεσε. μεθ' ἡμέρας δ' ὀλί-γας ὁ υἱὸς αὐτοῦ, σχεδὸν ἀντίπαις ὤν, ἔκτινος λύπης καὶ ὀργῆς μικρὰν καὶ παιδικὴνἀρχὴν λαβούσης ἔρριψεν ἑαυτὸν ἀπὸ τοῦτέγους ἐπὶ τὴν κεφαλὴν καὶ διεφθάρη.[56] Ἐν τοιούτοις δὲ τοῦ Δίωνος ὄντος, ὁΚάλλιππος ἔτι μᾶλλον εἴχετο τῆς ἐπιβου-λῆς, καὶ λόγον εἰς τοὺς Συρακοσίουςἐξέδωκεν, ὡς ὁ Δίων ἄπαις γεγονὼς ἔγνω-κε τὸν <υἱὸν> τοῦ Διονυσίου καλεῖν Ἀπολ-λοκράτην καὶ ποιεῖσθαι διάδοχον, ἀδελφι-δοῦν μὲν ὄντα τῆς ἑαυτοῦ γυναικός, θυγα-τριδοῦν δὲ τῆς ἀδελφῆς. ἤδη δὲ καὶ τὸν Δί-ωνα καὶ τὰς γυναῖκας ὑπόνοια τῶν πραττο-μένων εἶχε, καὶ μηνύσεις ἐγίγνοντο παντα-χόθεν. ἀλλ' ὁ μὲν Δίων ὡς ἔοικεν ἐπὶ τοῖςκατὰ τὸν Ἡρακλείδην ἀχθόμενος, καὶ τὸνφόνον ἐκεῖνον ὥς τινα τοῦ βίου καὶ τῶν

98

κοσίων καὶ τὸ πῦρ μόλις ἐν τῇ νυκτὶ κατα-σβεσάντων.[47] Ἡμέρα δ' ὡς ἦν, τῶν μὲν ἄλλων οὐδε-ὶς ὑπέμεινε δημαγωγῶν, ἀλλὰ καταγνόντεςἑαυτῶν ἔφυγον, Ἡρακλείδης δὲ καὶ Θεο-δότης αὐτοὶ κομίσαντες ἑαυτοὺς τῷ Δίωνιπαρέδωκαν, ἀδικεῖν ὁμολογοῦντες καὶ δε-όμενοι βελτίονος ἐκείνου τυχεῖν, ἢ γεγόνα-σιν αὐτοὶ περὶ ἐκεῖνον· πρέπειν δὲ Δίωνι,τὴν ἄλλην ἅπασαν ἀρετὴν ἀσύγκριτον ἔχο-ντι, καὶ πρὸς ὀργὴν κρείττονι φανῆναι τῶνἠγνωμονηκότων, οἳ περὶ οὗ πρότερον ἐστα-σίασαν πρὸς αὐτόν, νῦν ἥκουσιν ἡττᾶσθαιτῆς ἀρετῆς ὁμολογοῦντες. ταῦτα τῶν περὶτὸν Ἡρακλείδην δεομένων, οἱ μὲν φίλοιπαρεκελεύοντο τῷ Δίωνι μὴ φείδεσθαι κα-κῶν καὶ βασκάνων ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶτοῖς στρατιώταις χαρίσασθαι τὸν Ἡρα-κλείδην, καὶ τοῦ πολιτεύματος ἐξελεῖν δη-μοκοπίαν, ἐπιμανὲς νόσημα τυραννίδος οὐκἔλαττον. ὁ δὲ Δίων παραμυθούμενος αὐτο-

83

ᾐσθημένοι τὸν στόλον οἱ περὶ Καίσαρασπεύδουσι διαγωνίσασθαι. ταῦτα λέγων ὁἄνθρωπος οὐκ εἶχε πίστιν οὐδ' εἰς ὄψινἦλθε τῷ Βρούτῳ, καταφρονηθεὶς παντάπα-σιν ὡς μηδὲν ἀκηκοὼς ὑγιές, ἢ τὰ ψευδῆπρὸς χάριν ἀπαγγέλλων.[48] Ἐν ἐκείνῃ δὲ τῇ νυκτὶ πάλιν φασὶν εἰςὄψιν ἐλθεῖν τὸ φάσμα τῷ Βρούτῳ, καὶ τὴναὐτὴν ἐπιδειξάμενον ὄψιν, οὐδὲν εἰπεῖνἀλλ' οἴχεσθαι. Πόπλιος δὲ Βολούμνιος,ἀνὴρ φιλόσοφος καὶ συνεστρατευμένος ἀπ'ἀρχῆς Βρούτῳ, τοῦτο μὲν οὐ λέγει τὸ ση-μεῖον, μελισσῶν δέ φησι τὸν πρῶτον ἀετὸνἀνάπλεων γενέσθαι, καὶ τῶν ταξιάρχων τι-νὸς ἀπ' αὐτομάτου τὸν βραχίονα μύρονῥόδινον ἐξανθεῖν, καὶ πολλάκις ἐξαλείφο-ντας καὶ ἀπομάττοντας μηδὲν περαίνειν,καὶ πρὸ τῆς μάχης αὐτῆς ἀετοὺς δύο συ-μπεσόντας ἀλλήλοις ἐν μεταιχμίῳ τῶνστρατοπέδων μάχεσθαι, καὶ σιγὴν ἄπιστονἔχειν τὸ πεδίον, θεωμένων ἁπάντων, εἶξαι

194

αὐτόθι παράσχοι κηδευόμενον. αὐτὸς δὲτοὺς στρατιώτας συναγαγὼν παρεμυθήσα-το, καὶ πάντων ὁρῶν ἀπεστερημένους τῶνἀναγκαίων, ὑπέσχετο κατ' ἄνδρα δισχιλίαςδραχμὰς ἀντὶ τῶν ἀπολωλότων. οἱ δὲ πρόςτε τοὺς λόγους ἀνεθάρρησαν αὐτοῦ, καὶτῆς δωρεᾶς ἐθαύμασαν τὸ μέγεθος, καὶμετὰ βοῆς προὔπεμψαν ἀπιόντα, μεγαλύνο-ντες ὡς μόνον ἀήττητον ἐν τῇ μάχῃ τῶντεσσάρων αὐτοκρατόρων γεγενημένον.ἐμαρτύρει δὲ τὸ ἔργον, ὅτι τῇ μάχῃ πε-ριέσεσθαι καλῶς ἐπίστευεν· ὀλίγοις γὰρτάγμασιν ἅπαντας ἐτρέψατο τοὺς ἀντι-στάντας. εἰ δὲ πᾶσιν ἐχρήσατο πρὸς τὴνμάχην, καὶ μὴ παρελθόντες οἱ πλεῖστοιτοὺς πολεμίους ἐπὶ τὰ τῶν πολεμίων ὥρ-μησαν, οὐδὲν ἂν ἐδόκει μέρος αὐτῶν ἀπολι-πεῖν ἀήττητον.[45] Ἔπεσον δὲ τούτων μὲν ὀκτακισχίλιοισὺν τοῖς στρατευομένοις οἰκέταις, οὓς Βρί-γας ὁ Βροῦτος ὠνόμαζε· τῶν δ' ἐναντίων

187

ὺς ἔλεγεν, ὡς τοῖς μὲν ἄλλοις στρατηγοῖςπρὸς ὅπλα καὶ πόλεμον ἡ πλείστη τῆςἀσκήσεώς ἐστιν, αὐτῷ δὲ πολὺν χρόνον ἐνἈκαδημείᾳ μεμελέτηται θυμοῦ περιεῖναικαὶ φθόνου καὶ φιλονικίας ἁπάσης· ὧν ἐπί-δειξίς ἐστιν οὐχ ἡ πρὸς φίλους καὶ χρηστο-ὺς μετριότης, ἀλλ' εἴ τις ἀδικούμενος εὐπα-ραίτητος εἴη καὶ πρᾷος τοῖς ἁμαρτάνουσι·βούλεσθαι δ' Ἡρακλείδου μὴ τοσοῦτον δυ-νάμει καὶ φρονήσει κρατῶν ὅσον χρη-στότητι καὶ δικαιοσύνῃ φανῆναι. τὸ γὰρἀληθῶς βέλτιον ἐν τούτοις· αἱ δὲ τοῦ πο-λέμου κατορθώσεις, εἰ καὶ ἀνθρώπων μη-δένα, τήν γε τύχην διαμφισβητοῦσαν ἔχου-σιν. εἰ δ' Ἡρακλείδης ἄπιστος καὶ κακὸςδιὰ φθόνον, οὔ τοι καὶ Δίωνα δεῖ θυμῷ δια-φθεῖραι τὴν ἀρετήν· τὸ γὰρ ἀντιτιμωρε-ῖσθαι τοῦ προαδικεῖν νόμῳ δικαιότερονὡρίσθαι, φύσει γινόμενον ἀπὸ μιᾶς ἀσθε-νείας. ἀνθρώπου δὲ κακίαν, εἰ καὶ χαλεπόνἐστιν, οὐχ οὕτως ἄγριον εἶναι παντάπασι

84

ὑπούλως καὶ δυσμενῶς ἐχόντων. ἐκ δὲ τού-των συνέβαινε τοὺς μὲν πονηροὺς καὶ νοσο-ῦντας εὑρίσκειν ταχὺ καὶ συνιστάναι τὸνΚάλλιππον, εἰ δέ τις ἀπωσάμενος τοὺςλόγους αὐτοῦ καὶ τὴν πεῖραν ἐξείποι πρὸςτὸν Δίωνα, μὴ ταράττεσθαι μηδὲ χαλεπαί-νειν ἐκεῖνον, ὡς ἃ προσέταττε τοῦ Καλλίπ-που περαίνοντος.[55] Συνισταμένης δὲ τῆς ἐπιβουλῆς,φάσμα γίνεται τῷ Δίωνι μέγα καὶ τερα-τῶδες. ἐτύγχανε μὲν γὰρ ὀψὲ τῆς ἡμέραςκαθεζόμενος ἐν παστάδι τῆς οἰκίας, μόνοςὢν πρὸς ἑαυτῷ τὴν διάνοιαν. ἐξαίφνης δὲψόφου γενομένου πρὸς θατέρῳ πέρατι τῆςστοᾶς, ἀποβλέψας ἔτι φωτὸς ὄντος εἶδε γυ-ναῖκα μεγάλην, στολῇ μὲν καὶ προσώπῳμηδὲν Ἐρινύος τραγικῆς παραλλάττουσαν,σαίρουσαν δὲ καλλύντρῳ τινὶ τὴν οἰκίαν.ἐκπλαγεὶς δὲ δεινῶς καὶ περίφοβος γενόμε-νος, μετεπέμψατο τοὺς φίλους καὶ διηγεῖτοτὴν ὄψιν αὐτοῖς, καὶ παραμένειν ἐδεῖτο καὶ

97

Μεσσάλας φησὶν οἴεσθαι πλείους ἢ διπλα-σίους. διὸ καὶ μᾶλλον ἠθύμουν ἐκεῖνοι,πρὶν ἢ Κασσίου θεράπων ὄνομα Δημήτριοςἀφίκετο πρὸς Ἀντώνιον ἑσπέρας εὐθὺς ἀπὸτοῦ νεκροῦ, τὰς χλαμύδας λαβὼν καὶ τὸ ξί-φος. ὧν κομισθέντων οὕτως ἐθάρρησαν,ὥσθ' ἅμ' ἡμέρᾳ προάγειν ὡπλισμένην ἐπὶμάχῃ τὴν δύναμιν. Βρούτῳ δὲ τῶν στρατο-πέδων ἑκατέρου σαλεύοντος ἐπισφαλῶς(τὸ μὲν γὰρ αὐτοῦ καταπεπλησμένον αἰχ-μαλώτων ἐδεῖτο φυλακῆς ἀκριβοῦς, τὸ δὲΚασσίου τὴν μεταβολὴν τοῦ ἄρχοντος οὐῥᾳδίως ἔφερεν, ἀλλὰ καὶ φθόνου τι καὶ μί-σους ἡττημένοις ἐνῆν αὐτοῖς πρὸς τὸ νενι-κηκός), ὁπλίσαι μὲν ἔδοξε τὸ στράτευμα,μάχης δ' ἀπέσχετο. τῶν δ' αἰχμαλώτων τὸμὲν δουλικὸν πλῆθος ἐνειλούμενονὑπόπτως τοῖς ὅπλοις ἐκέλευσεν ἀναιρε-θῆναι, τῶν δ' ἐλευθέρων τοὺς μὲν ἀπέλυε,φάσκων ὑπὸ τῶν πολεμίων μᾶλλον αὐτοὺςἡλωκέναι, καὶ παρ' ἐκείνοις αἰχμαλώτους

188

μᾶλλον ἢ κακίᾳ τῶν ἐν ταῖς ναυσὶν ἡγε-μόνων ἠγνόησε τὸ κατόρθωμα Βροῦτος,ἡμερῶν εἴκοσι διαγενομένων. οὐ γὰρ ἂν εἰςδευτέραν μάχην προῆλθε, τὰ μὲν ἀναγκαῖατῇ στρατιᾷ παρεσκευασμένος εἰς πολὺνχρόνον, ἐν καλῷ δὲ τῆς χώρας ἱδρυμένος,ὥστε καὶ χειμῶνος ἀπαθὲς καὶ πρὸς τοὺςπολεμίους δυσεκβίαστον ἔχειν τὸ στρα-τόπεδον, τῷ δὲ κρατεῖν βεβαίως τῆς θα-λάττης καὶ νενικηκέναι πεζῇ τὸ καθ' αὑτὸνἐπ' ἐλπίδων μεγάλων καὶ φρονήματος γε-γονώς. ἀλλὰ τῶν πραγμάτων ὡς ἔοικενοὐκέτι πολλοῖς ὄντων καθεκτῶν, ἀλλὰ μο-ναρχίας δεομένων, ὁ θεὸς ἐξ<αγ>αγεῖν καὶμεταστῆσαι τὸν μόνον ἐμποδὼν ὄντα τῷκρατεῖν δυναμένῳ βουλόμενος, ἀπέκοψετὴν τύχην ἐκείνην, καίπερ ἐγγυτάτω τοῦμὴ λαθεῖν τὸν Βροῦτον ἀφικομένην. μέλλο-ντος γὰρ αὐτοῦ μάχεσθαι, πρὸ μιᾶς ἡμέραςὀψὲ Κλώδιός τις ἐκ τῶν πολεμίων αὐτόμο-λος ἧκεν ἀγγέλλων, ὅτι διεφθαρμένον

193

καὶ λαμπρὸς ἐν τοῖς ἀγῶσι καὶ διάσημος.ἐπεὶ δὲ τῶν πρώτων καὶ βελτίστων φίλωντοῦ Δίωνος ἀνηλωμένων ὑπὸ τοῦ πολέμου,καὶ τεθνηκότος Ἡρακλείδου, τόν τε δῆμονἑώρα τῶν Συρακοσίων ἔρημον ἡγεμόνοςὄντα, καὶ τοὺς στρατιώτας τοὺς μετὰ Δίω-νος προσέχοντας αὐτῷ μάλιστα, μιαρώτα-τος ἀνθρώπων γενόμενος καὶ παντάπασινἐλπίσας Σικελίαν ἆθλον ἕξειν τῆς ξενοκτο-νίας, ὡς δέ φασιν ἔνιοι, καὶ τάλαντα προ-σλαβὼν εἴκοσι τοῦ φόνου μισθὸν παρὰ τῶνπολεμίων, διέφθειρε καὶ παρεσκεύαζέ τι-νας τῶν ξένων ἐπὶ τὸν Δίωνα, κακοηθε-στάτην ἀρχὴν καὶ πανουργοτάτην ποιη-σάμενος. ἀεὶ γάρ τινας φωνὰς τῶν στρα-τιωτῶν πρὸς ἐκεῖνον ἢ λελεγμένας ἀληθῶςἀναφέρων ἢ πεπλασμένας ὑπ' αὐτοῦ, τοιαύ-την ἐξουσίαν ἔλαβε διὰ τὴν πίστιν, ὥστ'ἐντυγχάνειν κρύφα καὶ διαλέγεσθαι μετὰπαρρησίας οἷς βούλοιτο κατὰ τοῦ Δίωνος,αὐτοῦ κελεύοντος, ἵνα μηδεὶς λανθάνῃ τῶν

96

καὶ δύσκολον, ὥστε μὴ μεταβάλλειν χάριτινικηθεῖσαν ὑπὸ τῶν πολλάκις εὖ ποιού-ντων.[48] Τοιούτοις χρησάμενος λογισμοῖς ὁΔίων ἀφῆκε τοὺς περὶ τὸν Ἡρακλείδην.Τραπόμενος δὲ πρὸς τὸ διατείχισμα, τῶνμὲν Συρακοσίων ἕκαστον ἐκέλευσεν ἕνακόψαντα σταυρὸν ἐγγὺς καταβάλλειν, τοὺςδὲ ξένους ἐπιστήσας διὰ νυκτός, ἀναπαυο-μένων τῶν Συρακοσίων, ἔλαθεν ἀποσταυ-ρώσας τὴν ἀκρόπολιν, ὥστε μεθ' ἡμέραντὸ τάχος καὶ τὴν ἐργασίαν θεασαμένουςὁμοίως θαυμάζειν τοὺς πολίτας καὶ τοὺςπολεμίους. θάψας δὲ τοὺς τεθνηκότας τῶνΣυρακοσίων καὶ λυσάμενος τοὺς ἑαλω-κότας, δισχιλίων οὐκ ἐλάττονας ὄντας, ἐκ-κλησίαν συνήγαγε. καὶ παρελθὼν Ἡρα-κλείδης εἰσηγήσατο γνώμην, αὐτοκράτοραστρατηγὸν ἑλέσθαι Δίωνα κατὰ γῆν καὶκατὰ θάλασσαν. ἀποδεξαμένων δὲ τῶν ἀρί-στων καὶ χειροτονεῖν κελευόντων, ἐθορύ-

85

[47] Οὐδὲν δὲ βέλτιον εἶχε τὰ πράγματατοῖς περὶ Καίσαρα καὶ Ἀντώνιον, ἀγορᾷ τεχρωμένοις ἀναγκαίᾳ, καὶ διὰ κοιλότητατοῦ στρατοπέδου χειμῶνα μοχθηρὸν προσ-δοκῶσιν. εἱλούμενοι γὰρ πρὸς ἕλεσι, καὶμετὰ τὴν μάχην ὄμβρων φθινοπωρινῶνἐπιγενομένων, πηλοῦ κατεπίμπλαντο τὰςσκηνὰς καὶ ὕδατος παραχρῆμα πηγνυμένουδιὰ ψῦχος. ἐν τούτῳ δ' οὖσιν αὐτοῖς ἧκενἀγγελία περὶ τῆς κατὰ θάλατταν γενο-μένης ἀτυχίας περὶ τὴν στρατιάν. ἐξ Ἰτα-λίας γὰρ πολλὴν κομιζομένην παρὰ Καίσα-ρος αἱ Βρούτου νῆες ἐπιπεσοῦσαι διέφθει-ραν, ὧν ὀλίγοι παντάπασι τοὺς πολεμίουςδιαφυγόντες, ὑπὸ λιμοῦ τῶν ἱστίων καὶτῶν σχοινίων ἐσθίοντες διεγένοντο. ταῦτ'ἀκούσαντες ἔσπευδον διὰ μάχης κριθῆναι,πρὶν αἰσθέσθαι τὸν Βροῦτον ὅσον αὐτῷγέγονεν εὐτυχίας. καὶ γὰρ ἡμέρᾳ μιᾷ συ-νέβη τόν τε κατὰ γῆν ἅμα καὶ τὸν κατὰθάλατταν ἀγῶνα κριθῆναι. τύχῃ δέ τινι

192

εἶναι καὶ δούλους, παρ' αὑτῷ δ' ἐλευθέρουςκαὶ πολίτας· οἷς δὲ τοὺς φίλους ἑώρα καὶτοὺς ἡγεμόνας ἀδιαλλάκτως ἔχοντας, ἀπο-κρύπτων καὶ συνεκπέμπων ἔσῳζεν. Ἦν δέτις Βολούμνιος μῖμος καὶ Σακκουλίων γε-λωτοποιὸς ἡλωκότες, οὓς ἐν οὐδενὶ λόγῳτιθεμένου τοῦ Βρούτου προς<αγ>αγόντεςοἱ φίλοι κατηγόρουν, ὡς οὐδὲ νῦν τοῦλέγειν καὶ σκώπτειν πρὸς ὕβριν αὐτῶνἀπεχομένους. ἐπεὶ δὲ Βροῦτος μὲν ἐσίγα,πρὸς ἑτέραις ὢν φροντίσι, Μεσσάλας δὲΚορβῖνος ἐδικαίου πληγαῖς κολασθένταςἐπὶ σκηνῆς γυμνοὺς ἀποδοθῆναι τοῖς στρα-τηγοῖς τῶν πολεμίων, ὅπως εἰδῶσιν οἵωνδέονται στρατευόμενοι συμποτῶν καὶ συ-νήθων, ἔνιοι μὲν τῶν παρόντων ἐγέλασαν·Πόπλιος δὲ Κάσκας, ὁ πρῶτος Καίσαραπατάξας, "οὐ καλῶς" ἔφη "τεθνηκότι Κασ-σίῳ παίζοντες καὶ γελωτοποιοῦντες ἐναγί-ζομεν· σὺ δ'" εἶπεν "ὦ Βροῦτε δείξεις,ὅπως ἔχεις μνήμης πρὸς τὸν στρατηγόν, ἢ

189

βησεν ὁ ναυτικὸς ὄχλος καὶ βάναυσος,ἀχθόμενος ἐκπίπτοντι τῆς ναυαρχίας τῷἩρακλείδῃ καὶ νομίζων αὐτόν, εἰ καὶ τἆλ-λα μηδενὸς ἄξιός ἐστι, δημοτικώτερόν γεπάντως εἶναι τοῦ Δίωνος καὶ μᾶλλον ὑπὸχεῖρα τοῖς πολλοῖς. ὁ δὲ Δίων τοῦτο μὲνἐφῆκεν αὐτοῖς καὶ τὴν κατὰ θάλατταν ἀρ-χὴν ἀπέδωκε τῷ Ἡρακλείδῃ, πρὸς δὲ τῆςγῆς καὶ τῶν οἰκιῶν τὸν ἀναδασμὸν ὡρμη-μένοις ἐναντιωθείς, καὶ τὰ πρότερον ψηφι-σθέντα περὶ τούτων ἀκυρώσας, ἐλύπησεν.ὅθεν εὐθὺς ἑτέραν ἀρχὴν λαβὼν ὁ Ἡρα-κλείδης, τοὺς συνεκπλεύσαντας μετ' αὐτοῦστρατιώτας καὶ ναύτας ἐν Μεσσήνῃ καθή-μενος ἐδημαγώγει καὶ παρώξυνε κατὰ τοῦΔίωνος, ὡς τυραννεῖν μέλλοντος· αὐτὸς δὲπρὸς Διονύσιον ἐποιεῖτο συνθήκας κρύφαδιὰ Φάρακος τοῦ Σπαρτιάτου. καὶ τοῦτοτῶν γνωριμωτάτων Συρακοσίων ὑπονοη-σάντων, στάσις ἦν ἐν τῷ στρατοπέδῳ καὶδι' αὐτὴν ἀπορία καὶ σπάνις ἐν ταῖς Συρα-

86

σθαι προσεδόκα, καὶ τἆλλα ταραχώδης καὶεὐμετάβολος καὶ στασιαστικὸς ἦν, οὓςπάλαι βουλομένους αὐτὸν ἀνελεῖν ἐκώλυεν,τούτοις ἐπέτρεψε τότε· καὶ παρελθόντεςεἰς τὴν οἰκίαν ἀποκτιννύουσιν αὐτόν. ἐλύ-πησε δὲ σφόδρα τοὺς Συρακοσίους ἀποθα-νών· ὅμως δὲ τοῦ Δίωνος ταφάς τε λα-μπρὰς παρασκευάσαντος καὶ μετὰ τοῦστρατεύματος ἑπομένου προπέμψαντος τὸννεκρόν, εἶτα διαλεχθέντος αὐτοῖς, συνέγνω-σαν ὡς οὐ δυνατὸν ἦν ταρασσομένην παύ-σασθαι τὴν πόλιν Ἡρακλείδου καὶ Δίωνοςἅμα πολιτευομένων.[54] Ἦν δέ τις ἑταῖρος τοῦ Δίωνος ἐξἈθηνῶν, Κάλλιππος, ὅν φησιν ὁ Πλάτωνοὐκ ἀπὸ παιδείας, ἀλλ' ἐκ μυσταγωγιῶνκαὶ τῆς περιτρεχούσης ἑταιρείας γνώριμοναὐτῷ γενέσθαι καὶ συνήθη, μετασχὼν δὲτῆς στρατείας καὶ τιμώμενος, ὥστε καὶ συ-νεισελθεῖν εἰς τὰς Συρακούσας πρῶτος τῶνἑταίρων ἁπάντων ἐστεφανωμένος· ἦν <δὲ>

95

κολάσας ἢ φυλάξας τοὺς χλευασομένουςκαὶ κακῶς ἐροῦντας αὐτόν." πρὸς τοῦτοΒροῦτος εὖ μάλα δυσχεράνας, "τί οὖν"εἶπεν "ἐμοῦ πυνθάνεσθε Κάσκα, καὶ οὐπράττετε τὸ δόξαν ὑμῖν;" ταύτην ἐκεῖνοιτὴν ἀπόκρισιν συγκατάθεσιν ποιησάμενοικατὰ τῶν ἀθλίων ἀνθρώπων, διέφθειραναὐτοὺς ἀπαγαγόντες.[46] Ἐκ τούτου τὴν δωρεὰν ἀπέδωκε τοῖςστρατιώταις, καὶ μικρὰ μεμψάμενος ἐπὶτῷ τὸ σύνθημα μὴ λαβόντας ἄνευ παραγ-γέλματος ἀτακτότερον ἐναλέσθαι τοῖς πο-λεμίοις, ὑπέσχετο καλῶς ἀγωνισαμένοιςδύο πόλεις εἰς ἁρπαγὴν καὶ ὠφέλειαν ἀνή-σειν, Θεσσαλονίκην καὶ Λακεδαίμονα. το-ῦτο τῷ Βρούτου βίῳ μόνον ἔνεστι τῶνἐγκλημάτων ἀναπολόγητον, εἰ καὶ πολὺτούτων δεινότερα νικητήρια τοῖς στρατευο-μένοις Ἀντώνιος καὶ Καῖσαρ ἐξέτεισαν,ὀλίγου δεῖν πάσης Ἰταλίας τοὺς παλαιοὺςοἰκήτορας ἐξελάσαντες, ἵνα χώραν ἐκεῖνοι

190

καὶ πόλεις τὰς μὴ προσηκούσας λάβωσιν.ἀλλὰ τούτοις μὲν ἄρχειν καὶ κρατεῖνὑπέκειτο [τὸ] τοῦ πολέμου τέλος, Βρούτῳδὲ διὰ δόξαν ἀρετῆς οὔτε νικᾶν οὔτε σῴζε-σθαι συνεχωρεῖτο παρὰ τῶν πολλῶν ἢμετὰ τοῦ καλοῦ καὶ δικαίου, καὶ ταῦτα δὴΚασσίου τεθνηκότος, ὃς αἰτίαν εἶχε καὶΒροῦτον ἐνάγειν εἰς ἔνια τῶν βιαιοτέρων.ἀλλ' ὥσπερ ἐν πλῷ πηδαλίου συντριβέντοςἕτερα ξύλα προσηλοῦν καὶ προσαρμόττεινἐπιχειροῦσιν, οὐκ εὖ μέν, ἀναγκαίως δὲμαχόμενοι πρὸς τὴν χρείαν, οὕτω Βροῦτοςἐν δυνάμει τοσαύτῃ μετεώροις πράγμασινοὐκ ἔχων ἰσορροποῦντα στρατηγόν, ἠνα-γκάζετο χρῆσθαι τοῖς παροῦσι καὶ πολλὰπράσσειν καὶ λέγειν τῶν ἐκείνοις δοκού-ντων. ἐδόκει δ' ὅσα τοὺς Κασσίου στρα-τιώτας ᾤοντο βελτίους παρέξειν· δυσμετα-χείριστοι γὰρ ἦσαν, ἐν μὲν τῷ στρατοπέδῳδι' ἀναρχίαν θρασυνόμενοι, πρὸς δὲ τοὺςπολεμίους διὰ τὴν ἧτταν ἀποδειλιῶντες.

191

ὤν, μετὰ τῶν ἄλλων ἐκκλησιάζειν πολι-τῶν. ἔπειτα κατηγόρει τοῦ Δίωνος, ὅτι τὴνἄκραν οὐ κατέσκαψε καὶ τῷ δήμῳ τὸν Διο-νυσίου τάφον ὡρμημένῳ λῦσαι καὶ τὸν νε-κρὸν ἐκβαλεῖν οὐκ ἐπέτρεψε, μεταπέμπε-ται δ' ἐκ Κορίνθου συμβούλους καὶ συνάρ-χοντας, ἀπαξιῶν τοὺς πολίτας. τῷ δ' ὄντιμετεπέμπετο τοὺς Κορινθίους ὁ Δίων, ἣνἐπενόει πολιτείαν ῥᾷον ἐλπίζων καταστή-σειν ἐκείνων παραγενομένων. ἐπενόει δὲτὴν μὲν ἄκρατον δημοκρατίαν, ὡς οὐ πολι-τείαν ἀλλὰ παντοπώλιον οὖσαν πολιτειῶνκατὰ τὸν Πλάτωνα, καταλύειν, Λακωνικὸνδέ τι καὶ Κρητικὸν σχῆμα μειξάμενος ἐκδήμου καὶ βασιλείας, ἀριστοκρατίαν ἔχοντὴν ἐπιστατοῦσαν καὶ βραβεύουσαν τὰμέγιστα, καθιστάναι καὶ κοσμεῖν, ὁρῶν καὶτοὺς Κορινθίους ὀλιγαρχικώτερόν τε πολι-τευομένους καὶ μὴ πολλὰ τῶν κοινῶν ἐντῷ δήμῳ πράττοντας. ὡς οὖν μάλισταπρὸς ταῦτα τὸν Ἡρακλείδην ἐναντιώσε-

94

κούσαις· ὥστε παντάπασιν ἀμηχανεῖν τὸνΔίωνα καὶ κακῶς ἀκούειν ὑπὸ τῶν φίλων,οὕτω δυσμεταχείριστον ἄνθρωπον καὶ διε-φθαρμένον ὑπὸ φθόνου καὶ πονηρίας αὐξή-σαντα καθ' αὑτοῦ τὸν Ἡρακλείδην.[49] Φάρακος δὲ πρὸς Νέᾳ πόλει τῆςἈκραγαντίνης στρατοπεδεύοντος, ἐξαγα-γὼν τοὺς Συρακοσίους ἐβούλετο μὲν ἐνἑτέρῳ καιρῷ διαγωνίσασθαι πρὸς αὐτόν,Ἡρακλείδου δὲ καὶ τῶν ναυτῶν καταβο-ώντων, ὡς οὐ βούλεται μάχῃ κρῖναι τὸνπόλεμον Δίων, ἀλλ' ἀεὶ μένοντος ἄρχειν,ἀναγκασθεὶς συνέβαλε καὶ ἡττήθη. γενο-μένης δὲ τῆς τροπῆς οὐ βαρείας, ἀλλὰ μᾶλ-λον ὑφ' ἑαυτῶν καὶ τοῦ στασιάζειν ταρα-χθέντων, αὖθις ὁ Δίων παρεσκευάζετομάχεσθαι καὶ συνέταττε πείθων καὶ παρα-θαρρύνων. τῆς δὲ νυκτὸς ἀρχομένης ἀγγέλ-λεται πρὸς αὐτὸν Ἡρακλείδην ἄραντα τὸνστόλον πλεῖν ἐπὶ Συρακουσῶν, ἐγνωκότατὴν πόλιν καταλαβεῖν κἀκεῖνον ἀποκλεῖσαι

87

ἄρας, ἄνπερ εὕρῃ τἀκεῖ σῳζόμενα, πάλινἀφίξεσθαι πρὸς αὐτόν. ὁ μὲν οὖν πυρσὸςἤρθη τοῦ Στατυλλίου παρελθόντος εἰς τὸστρατόπεδον, ὡς δ' οὐκ ἐπανῄει χρόνῳπολλῷ, Βροῦτος εἶπεν· "ἂν ζῇ Στατύλλιος,ἀφίξεται." συνέβη δ' αὐτὸν ἐπανερχόμενονἐμπεσεῖν εἰς τοὺς πολεμίους καὶ διαφθα-ρῆναι.[52] Προϊούσης δὲ τῆς νυκτός, ἀποκλίναςὡς ἔτυχε καθεζόμενος πρὸς οἰκέτην ἑαυτοῦΚλεῖτον ἐλάλει. σιωπῶντος δὲ τοῦ Κλείτουκαὶ δακρύοντος, αὖθις ἐπισπασάμενος τὸνὑπασπιστὴν Δάρδανον, ἰδίᾳ τινὰς αὐτῷπροσέφερε λόγους. τέλος δὲ τὸν Βολού-μνιον αὐτὸν Ἑλληνιστὶ τῶν λόγων καὶ τῆςἀσκήσεως ὑπεμίμνῃσκε, καὶ παρεκάλει τῇχειρὶ συνεφάψασθαι τοῦ ξίφους αὐτῷ καὶσυνεπερεῖσαι τὴν πληγήν. τοῦ δὲ Βολουμνί-ου διωσαμένου καὶ τῶν ἄλλων ὁμοίωςἐχόντων, εἰπόντος δέ τινος ὡς δεῖ μὴμένειν ἀλλὰ φεύγειν, ἐξαναστὰς "πάνυ μὲν

201

μετὰ τοῦ στρατεύματος. εὐθὺς οὖν ἀναλα-βὼν τοὺς δυνατωτάτους καὶ προθυμο-τάτους ἱππάσατο διὰ τῆς νυκτός, καὶ περὶτρίτην ὥραν τῆς ἡμέρας πρὸς ταῖς πύλαιςἦν, σταδίους κατηνυκὼς ἑπτακοσίους.Ἡρακλείδης δὲ ταῖς ναυσὶν ὡς ἁμιλλώμε-νος ὑστέρησεν, ἀποπλεύσας καὶ πλανώμε-νος ἐν ταῖς πράξεσιν ἀσκόπως, ἐπιτυγ-χάνει Γαισύλῳ τῷ Σπαρτιάτῃ, φάσκοντιπλεῖν ἐφ' ἡγεμονίᾳ Σικελιωτῶν ἐκ Λακε-δαίμονος, ὡς πρότερόν ποτε Γύλιππος.ἄσμενος οὖν ἀναλαβὼν τοῦτον τὸν ἄνδρα,καὶ περιαψάμενος ὥσπερ ἀλεξιφάρμακοντοῦ Δίωνος, ἐπεδείκνυτο τοῖς συμμάχοις,καὶ κήρυκα πέμπων εἰς τὰς Συρακούσαςἐκέλευε δέχεσθαι τὸν Σπαρτιάτην ἄρχοντατοὺς πολίτας. ἀποκριναμένου δὲ τοῦ Δίω-νος ὡς εἰσὶν ἄρχοντες ἱκανοὶ τοῖς Συρακο-σίοις, εἰ δὲ πάντως δέοι καὶ Σπαρτιάτουτοῖς πράγμασιν, αὐτὸς οὗτος εἶναι, κατὰποίησιν γεγονὼς Σπαρτιάτης, τὴν μὲν ἀρ-

88

ῖνος ὡς ἔοικεν ἀφεώρα πρὸς ἓν χωρίον μιᾶςπόλεως τὴν Ἀκαδήμειαν, καὶ τοὺς αὐτόθικαὶ θεατὰς καὶ δικαστὰς ἐγίνωσκεν οὔτεπρᾶξιν οὔτε τόλμαν οὔτε νίκην τινὰ θαυ-μάζοντας, ἀλλὰ μόνον εἰ κοσμίως καὶ σω-φρόνως τῇ τύχῃ χρῆται καὶ παρέχειμέτριον ἑαυτὸν ἐν πράγμασι μεγάλοις ἀπο-σκοποῦντας. τοῦ μέντοι περὶ τὰς ὁμιλίαςὄγκου καὶ τοῦ πρὸς τὸν δῆμον ἀτενοῦς ἐφι-λονίκει μηδὲν ὑφελεῖν μηδὲ χαλάσαι, καί-τοι τῶν πραγμάτων αὐτῷ χάριτος ἐνδεῶνὄντων καὶ Πλάτωνος ἐπιτιμῶντος, ὡςεἰρήκαμεν, καὶ γράφοντος, ὅτι ἡ αὐθάδειαἐρημίᾳ σύνοικός ἐστιν. ἀλλὰ φύσει τε φαί-νεται πρὸς τὸ πιθανὸν δυσκεράστῳ κεχρη-μένος, ἀντισπᾶν τε τοὺς Συρακοσίους ἄγανἀνειμένους καὶ διατεθρυμμένους προθυμού-μενος.[53] Ὁ γὰρ Ἡρακλείδης αὖθις ἐπέκειτο·καὶ πρῶτον μὲν εἰς συνέδριον παρακαλού-μενος, οὐκ ἐβούλετο βαδίζειν· ἰδιώτης γὰρ

93

οὖν" ἔφη "φευκτέον, ἀλλὰ διὰ τῶν χειρῶν,οὐ διὰ τῶν ποδῶν". ἐμβαλὼν δὲ τὴν δεξιὰνἑκάστῳ μάλα φαιδρός, ἥδεσθαι μὲν ἔφημεγάλην ἡδονήν, ὅτι τῶν φίλων αὐτὸνοὐδεὶς ἐψεύσατο· τῇ τύχῃ δ' ἐγκαλεῖν ὑπὲρτῆς πατρίδος, ἑαυτὸν δὲ τῶν νενικηκότωνμακαριώτερον νομίζειν, οὐκ ἐχθὲς οὐδὲπρώην μόνον ἀλλὰ καὶ νῦν, ἀπολείπονταδόξαν ἀρετῆς, ἣν οὔθ' ὅπλοις οὔτε χρήμα-σιν ἀπολείψουσιν οἱ κεκρατηκότες, ὡς μὴδοκεῖν, ὅτι δικαίους ἄνδρας ἄδικοι καὶ κα-κοὶ χρηστοὺς ἀπολέσαντες οὐ προση-κόντως ἄρχουσι. δεηθεὶς δὲ καὶ παρακα-λέσας σῴζειν ἑαυτούς, ἀνεχώρησεν ἀπω-τέρω μετὰ δυεῖν ἢ τριῶν, ἐν οἷς ἦν καὶΣτράτων ὁ ἀπὸ λόγων ῥητορικῶν γεγονὼςαὐτῷ συνήθης. καὶ τοῦτον ἔγγιστα παρα-στησάμενος ἑαυτῷ, καὶ τὸ ξίφος γυμνὸνἐπὶ τῆς λαβῆς ταῖς χερσὶν ἀμφοτέραις ἐρεί-σας καὶ περιπεσών, ἐτελεύτησεν. οἱ δέ φα-σιν οὐκ αὐτὸν ἀλλὰ τὸν Στράτωνα, πολλὰ

202

φίλοις χάριτας καὶ συμμάχοις δωρεάς,μάλιστα δὲ τοῖς ἐν ἄστει συνήθεσι καὶξένοις ἀπονεῖμαί τινα φιλανθρωπίας καὶ τι-μῆς μερίδα, τῇ μεγαλοψυχίᾳ τὴν δύναμινὑπερβαλλόμενος. ἑαυτὸν δὲ λιτῶς καὶ σω-φρόνως ἐκ τῶν τυχόντων διῴκει, θαυμα-ζόμενος ὅτι μὴ μόνον Σικελίας τε καὶ Καρ-χηδόνος, ἀλλὰ καὶ τῆς Ἑλλάδος ὅλης ἀπο-βλεπούσης πρὸς αὐτὸν εὐημεροῦντα, καὶμηδὲν οὕτω μέγα τῶν τότε νομιζόντων,μηδ' ἐπιφανεστέρας περὶ ἄλλον ἡγεμόνατόλμης καὶ τύχης γεγονέναι δοκούσης,οὕτω παρεῖχεν ἑαυτὸν ἐσθῆτι καὶ θεραπείᾳκαὶ τραπέζῃ μέτριον, ὥσπερ ἐν Ἀκαδημείᾳσυσσιτῶν μετὰ Πλάτωνος, οὐκ ἐν ξεναγοῖςκαὶ μισθοφόροις διαιτώμενος, οἷς αἱ καθ'ἑκάστην ἡμέραν πλησμοναὶ καὶ ἀπολαύ-σεις παραμυθία τῶν πόνων καὶ τῶν κινδύ-νων εἰσίν. ἀλλ' ἐκείνῳ μὲν Πλάτων ἔγρα-φεν, ὡς πρὸς ἕνα νῦν τῆς οἰκουμένης το-ῦτον ἅπαντες ἀποβλέπουσιν· αὐτὸς δ' ἐκε-

92

χὴν ὁ Γαισύλος ἀπέγνω, πλεύσας δὲ πρὸςτὸν Δίωνα διήλλαξε τὸν Ἡρακλείδην, ὅρ-κους δόντα καὶ πίστεις τὰς μεγίστας, αἷςαὐτὸς ὁ Γαισύλος ὤμοσε τιμωρὸς ἔσεσθαιΔίωνι καὶ κολαστὴς Ἡρακλείδου κακο-πραγμονοῦντος.[50] Ἐκ τούτου κατέλυσαν μὲν οἱ Συρα-κόσιοι τὸ ναυτικόν· οὐδὲν γὰρ ἦν ἔργοναὐτοῦ, μεγάλαι δὲ δαπάναι τοῖς πλέουσικαὶ στάσεως ἀφορμαὶ τοῖς ἄρχουσι· τὴν δ'ἄκραν ἐπολιόρκουν, ἐξοικοδομήσαντες τὸπεριτείχισμα. μηδενὸς δὲ τοῖς πολιορκου-μένοις βοηθοῦντος, ἐπιλείποντος δὲ σίτου,τῶν δὲ μισθοφόρων γινομένων πονηρῶν,ἀπογνοὺς ὁ υἱὸς τοῦ Διονυσίου τὰ πράγμα-τα καὶ σπεισάμενος πρὸς τὸν Δίωνα, τὴνμὲν ἄκραν ἐκείνῳ μετὰ τῶν ὅπλων καὶ τῆςἄλλης κατασκευῆς παρέδωκεν, αὐτὸς δὲτὴν μητέρα καὶ τὰς ἀδελφὰς ἀναλαβὼν καὶπέντε πληρωσάμενος τριήρεις, ἐξέπλειπρὸς τὸν πατέρα, τοῦ Δίωνος ἀσφαλῶς μὲν

89

πάνυ τοῦ Βρούτου δεηθέντος, ἀποστρέψα-ντα τὴν ὄψιν ὑποστῆσαι τὸ ξίφος, ἐκεῖνονδὲ ῥύμῃ προσβαλόντα τὸ στέρνον καὶδιώσαντα συντόμως ἀποθανεῖν.[53] Τοῦτον δὲ τὸν Στράτωνα Μεσσάλας,ἑταῖρος ὢν Βρούτῳ, Καίσαρι διαλλαγεὶςἐπὶ σχολῆς ποτε προσήγαγε, καὶ δακρύσαςεἶπεν· "οὗτός ἐστιν ὦ Καῖσαρ ὁ ἀνήρ, ὁ τῷἐμῷ Βρούτῳ τὴν τελευταίαν ὑπουργήσαςχάριν." ἀποδεξάμενος οὖν ὁ Καῖσαρ ἔσχεναὐτὸν ἔν τε τοῖς πόνοις καὶ ἐν τοῖς περὶἌκτιον ἀγῶσιν ἕνα τῶν περὶ αὐτὸν ἀγα-θῶν γενομένων Ἑλλήνων. αὐτὸν δὲ τὸνΜεσσάλαν λέγουσιν ὕστερον ἐπαινούμενονὑπὸ Καίσαρος, ὅτι καίπερ ἐν Φιλίπποιςπολεμιώτατος αὐτοῖς γενόμενος διὰ Βρο-ῦτον, ἐν Ἀκτίῳ προθυμότατον ἑαυτὸν πα-ρέσχεν, "ἐγώ τοι" φάναι "ὦ Καῖσαρ ἀεὶ τῆςβελτίονος καὶ δικαιοτέρας [τιμῆς καὶ] με-ρίδος ἐγενόμην." Τὸν δὲ Βροῦτον ὁἈντώνιος ἀνευρὼν τεθνηκότα, τὸ μὲν

203

ἐκπέμποντος, οὐδενὸς δὲ τῶν ἐν Συρακού-σαις ἀπολείποντος ἐκείνην τὴν ὄψιν, ἀλλὰκαὶ τοὺς μὴ περιόντας ἐπιβοωμένων, ὅτιτὴν ἡμέραν ταύτην καὶ τὸν ἥλιον ἐλευ-θέραις ἀνίσχοντα ταῖς Συρακούσαις οὐκἐφορῶσιν. ὅπου γὰρ ἔτι νῦν τῶν λεγομένωνκατὰ τῆς τύχης παραδειγμάτων ἐμφα-νέστατόν ἐστι καὶ μέγιστον ἡ Διονυσίουφυγή, τίνα χρὴ δοκεῖν αὐτῶν ἐκείνων τὴντότε χαρὰν γενέσθαι, καὶ πηλίκον φρο-νῆσαι τοὺς τὴν μεγίστην τῶν πώποτε τυ-ραννίδων καθελόντας ἐλαχίσταιςἀφορμαῖς;[51] Ἐκπλεύσαντος δὲ τοῦ Ἀπολλοκράτουςκαὶ τοῦ Δίωνος εἰς τὴν ἀκρόπολιν βαδίζο-ντος, οὐκ ἐκαρτέρησαν αἱ γυναῖκες οὐδ'ἀνέμειναν εἰσελθεῖν αὐτόν, ἀλλ' ἐπὶ τὰς θύ-ρας ἐξέδραμον, ἡ μὲν Ἀριστομάχη τὸν υἱὸνἄγουσα τοῦ Δίωνος, ἡ δ' Ἀρετὴ κατόπινεἵπετο δακρύουσα καὶ διαποροῦσα, πῶςἀσπάσηται καὶ προσείπῃ τὸν ἄνδρα, κοινω-

90

νίας αὐτῇ πρὸς ἕτερον γεγενημένης. ἀσπα-σαμένου δ' αὐτοῦ πρῶτον τὴν ἀδελφήν,εἶτα τὸ παιδίον, ἡ Ἀριστομάχη προσαγα-γοῦσα τὴν Ἀρετήν, "ἠτυχοῦμεν" ἔφη "ὦΔίων σοῦ φεύγοντος· ἥκων δὲ καὶ νικῶνἀφῄρηκας ἡμῶν ἁπάντων τὰς κατηφείας,πλὴν μόνης ταύτης, ἣν ἐπεῖδον ἡ δυστηχὴςἐγὼ σοῦ ζῶντος ἑτέρῳ συνελθεῖν βιασθε-ῖσαν. ὅτ' οὖν σε κύριον ἡμῶν ἡ τύχη πεποί-ηκε, πῶς αὐτῇ διαιτᾷς ἐκείνην τὴνἀνάγκην; πότερον ὡς θεῖον ἢ καὶ ὡς ἄνδρασ' ἀσπάσεται;" τοιαῦτα τῆς Ἀριστομάχηςλεγούσης, ὁ Δίων ἐκδακρύσας προσηγάγε-το φιλοστόργως τὴν γυναῖκα, καὶ παραδο-ὺς αὐτῇ τὸν υἱὸν ἐκέλευσεν εἰς τὴν οἰκίαντὴν αὑτοῦ βαδίζειν, ὅπου καὶ αὐτὸς δι-ῃτᾶτο, τὴν ἄκραν ἐπὶ τοῖς Συρακοσίοιςποιησάμενος.[52] Οὕτω δὲ τῶν πραγμάτων αὐτῷ προ-κεχωρηκότων, οὐδὲν ἀπολαῦσαι πρότερονἠξίωσε τῆς παρούσης εὐτυχίας, ἢ τὸ καὶ

91

σῶμα τῇ πολυτελεστάτῃ τῶν ἑαυτοῦ φοινι-κίδων περιβαλεῖν ἐκέλευσεν· ὕστερον δὲτὴν φοινικίδα κεκλεμμένην αἰσθόμενος,ἀπέκτεινε τὸν ὑφελόμενον. τὰ δὲ λείψαναπρὸς τὴν μητέρα τοῦ Βρούτου Σερβιλίανἀπέπεμψε. Πορκίαν δὲ τὴν Βρούτου γυνα-ῖκα Νικόλαος ὁ φιλόσοφος ἱστορεῖ καὶΟὐαλέριος Μάξιμος βουλομένην ἀποθανε-ῖν, ὡς οὐδεὶς ἐπέτρεπε τῶν φίλων, ἀλλὰπροσέκειντο καὶ παρεφύλαττον, ἐκ τοῦ πυ-ρὸς ἀναρπάσασαν ἄνθρακας καταπιεῖν, καὶτὸ [στόμα συγκλείσασαν καὶ] μύσασαν,οὕτω διαφθαρῆναι. καίτοι φέρεταί τις ἐπι-στολὴ Βρούτου πρὸς τοὺς φίλους, ἐγκαλο-ῦντος αὐτοῖς καὶ ὀλοφυρομένου περὶ τῆςΠορκίας ὡς ἀμεληθείσης ὑπ' αὐτῶν καὶπροελομένης διὰ νόσον καταλιπεῖν τὸνβίον. ἔοικεν οὖν ὁ Νικόλαος ἠγνοηκέναιτὸν χρόνον, ἐπεὶ τό γε πάθος καὶ τὸν ἔρω-τα τῆς γυναικὸς καὶ τὸν τρόπον τῆς τελευ-τῆς ὑπονοῆσαι δίδωσι καὶ τὸ ἐπιστόλιον,

204 213

αὐτῷ. βουλομένων δὲ τῶν ἐπιτρόπων τοῦΦαύστου καὶ οἰκείων ἐπεξιέναι καὶ δικάζε-σθαι, Πομπήϊος ἐκώλυσε καὶ συναγαγὼνεἰς ταὐτὸ τοὺς παῖδας ἀμφοτέρους ἀνέκρι-νε περὶ τοῦ πράγματος. ἔνθα δὴ λέγεταιτὸν Κάσσιον εἰπεῖν· "ἄγε δὴ ὦ Φαῦστε,τόλμησον ἐναντίον τούτου φθέγξασθαι τὸνλόγον ἐκεῖνον ἐφ' ᾧ παρωξύνθην, ἵνα σουπάλιν ἐγὼ συντρίψω τὸ στόμα." Τοιοῦτοςμὲν ὁ Κάσσιος· Βροῦτον δὲ πολλοὶ μὲνλόγοι παρὰ τῶν συνήθων, πολλαῖς δὲ φή-μαις καὶ γράμμασιν ἐξεκαλοῦντο καὶ πα-ρώρμων ἐπὶ τὴν πρᾶξιν οἱ πολῖται. τῷ μὲνγὰρ ἀνδριάντι τοῦ προπάτορος Βρούτου,<τοῦ> καταλύσαντος τὴν τῶν βασιλέωνἀρχήν, ἐπέγραφον· "εἴθε νῦν ἦς [Βροῦτος]",καὶ "ὤφελε ζῆν Βροῦτος." τὸ δ' αὐτοῦΒρούτου βῆμα στρατηγοῦντος εὑρίσκετομεθ' ἡμέραν ἀνάπλεων γραμμάτων τοιού-των· "Βροῦτε καθεύδεις", καὶ "οὐκ εἶ Βρο-ῦτος ἀληθῶς." αἴτιοι δὲ τούτων οἱ Καίσα-

120

πάλαι καὶ δεδιττόμενον ἀπέσφαξαν. εὐθὺςδὲ καὶ τὴν ἀδελφὴν μετὰ τῆς γυναικὸςἐγκύμονος οὔσης εἰς τὴν εἱρκτὴν ἐνέβαλον,καὶ συνέβη τῇ γυναικὶ τλημονέστατα λο-χευθείσῃ τεκεῖν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ παι-δάριον ἄρρεν, ὅπερ θρέψαι καὶ μᾶλλον πα-ρεβάλοντο πείσασαι τοὺς φύλακας, ἤδητοῦ Καλλίππου θορυβουμένου τοῖς πράγ-μασιν.[58] Ἐν ἀρχῇ μὲν γὰρ ἀποκτείνας τὸν Δίω-να λαμπρὸς ἦν καὶ κατεῖχε τὰς Συρακού-σας, καὶ πρὸς τὴν Ἀθηναίων ἔγραφε πόλιν,ἣν μάλιστα μετὰ τοὺς θεοὺς ὤφειλεν αἰδε-ῖσθαι καὶ δεδιέναι, τηλικούτου μύσουςἁψάμενος. ἀλλ' ἔοικεν ἀληθῶς λέγεσθαι τὸτὴν πόλιν ἐκείνην φέρειν ἄνδρας ἀρετῇ τετοὺς ἀγαθοὺς ἀρίστους καὶ κακίᾳ τοὺςφαύλους πονηροτάτους, καθάπερ αὐτῶνκαὶ ἡ χώρα κάλλιστον μέλι καὶ κώνειονὠκυμορώτατον ἀναδίδωσιν. οὐ μὴν πολὺνχρόνον ὁ Κάλλιππος ἔγκλημα τῆς τύχης

101

Ἀντώνιος μὲν ἔθαψεν ἐνδόξως, Καῖσαρ δὲκαὶ τὰς τιμὰς ἐτήρησεν. ἕστηκε γὰρ χαλ-κοῦς ἀνδριὰς ἐν Μεδιολάνῳ τῆς ἐντὸς Ἄλ-πεων Γαλατίας. τοῦτον ὕστερον ἰδὼν ὁ Κα-ῖσαρ, εἰκονικὸν ὄντα καὶ χαριέντως εἰργα-σμένον, παρῆλθεν· εἶτ' ἐπιστὰς μετὰ μι-κρὸν ἀκροωμένων πολλῶν τοὺς ἄρχονταςἐκάλει, φάσκων ἔκσπονδον αὐτῶν τὴνπόλιν εἰληφέναι, πολέμιον ἔχουσαν παρ'αὑτῇ. τὸ μὲν οὖν πρῶτον ὡς εἰκὸς ἠρνο-ῦντο, καὶ τίνα λέγοι διαποροῦντες εἰς ἀλλή-λους ἀπέβλεψαν. ὡς δ' ἐπιστρέψας ὁ Κα-ῖσαρ πρὸς τὸν ἀνδριάντα καὶ συναγαγὼν τὸπρόσωπον, «ἀλλ' οὐχ οὗτος» ἔφη «πο-λέμιος ὢν ἡμέτερος ἐνταῦθ' ἕστηκεν;» ἔτιμᾶλλον καταπλαγέντες ἐσιώπησαν. ὁ δὲμειδιάσας ἐπῄνεσέ τε τοὺς Γαλάτας, ὡςτοῖς φίλοις καὶ παρὰ τὰς τύχας βεβαίουςὄντας, καὶ τὸν ἀνδριάντα κατὰ χώρανμένειν ἐκέλευσεν.

212

εἴπερ ἄρα τῶν γνησίων ἐστίν.

Δίωνος και Βρούτου Σύγκρισις

[1] Πολλῶν τοίνυν τοῖς ἀνδράσιν ὑπαρ-ξάντων καλῶν, ἐν τοῖς πρώτοις δὲ τοῦ με-γίστους ἐλαχίσταις ἀφορμαῖς γενέσθαι, το-ῦτο τῷ Δίωνι κάλλιστόν ἐστιν. οὐ γὰρ εἶχετὸν ἀμφισβητοῦντα, καθάπερ ὁ ΒροῦτοςΚάσσιον, ἄνδρα πρὸς μὲν ἀρετὴν καὶ δόξανοὐχ ὁμοίως ἀξιόπιστον, εἰς δὲ τὸν πόλεμονοὐκ ἐλάττονας τόλμῃ καὶ δεινότητι καὶπράξει συμβολὰς παρασχόμενον, ᾧ γε καὶτοῦ παντὸς ἔργου προσποιοῦσιν ἔνιοι τὴνἀρχήν, ἡγεμόνα τῆς ἐπὶ Καίσαρα γνώμηςτοῦτον ἀτρεμοῦντι Βρούτῳ γενέσθαι λέγο-ντες. Δίων δ' ὥσπερ ὅπλα καὶ πλοῖα καὶστρατιωτικὴν δύναμιν, οὕτω καὶ φίλουςκαὶ συνεργοὺς ἐπὶ τὴν πρᾶξιν αὐτὸς ἑαυτῷ

205

καὶ τῶν θεῶν περιῆν, ὡς περιορώντων ἐξἀσεβήματος ἄνθρωπον τηλικούτου κτώμε-νον ἡγεμονίας καὶ πράγματα, ταχὺ δ' ἀξί-αν δίκην ἔδωκεν. ὁρμήσας μὲν γὰρ Κα-τάνην λαβεῖν, εὐθὺς ἀπέβαλε τὰς Συρακού-σας· ὅτε καί φασιν αὐτὸν εἰπεῖν ὅτι πόλινἀπολωλεκὼς τυρόκνηστιν εἴληφεν. ἐπι-θέμενος δὲ Μεσσηνίοις, καὶ τοὺς πλείστουςστρατιώτας ἀπολέσας, ἐν οἷς ἦσαν οἱ Δίω-να κατακτείναντες, οὐδεμιᾶς δὲ πόλεωςαὐτὸν ἐν Σικελίᾳ προσδεχομένης, ἀλλὰ μι-σούντων ἁπάντων καὶ προβαλλομένων,Ῥήγιον κατέσχεν. ἐκεῖ δὲ λυπρῶς πράττωνκαὶ κακῶς διατρέφων τοὺς μισθοφόρους,ὑπὸ Λεπτίνου καὶ Πολυπέρχοντοςἀνῃρέθη, χρησαμένων ξιφιδίῳ <τῷ αὐτῷ>κατὰ τύχην ᾧ καὶ Δίωνα πληγῆναί φασιν.ἐγνώσθη δὲ τῷ μεγέθει (βραχὺ γὰρ ἦνὥσπερ τὰ Λακωνικά) καὶ τῇ κατασκευῇτῆς τέχνης, εἰργασμένον γλαφυρῶς καὶ πε-ριττῶς. τοιαύτην μὲν οὖν τίσιν Κάλλιππος

102

σκευάσατο, Καῖσαρ δὲ καταληφθέντας ἐνΜεγάροις, ὅθ' ἡ πόλις ἥλω διὰ Καλήνου,κατέσχε. ταῦτα τὰ θηρία συμφορὰν λέγε-ται μεγάλην γενέσθαι Μεγαρεῦσιν. οἱ μὲνγὰρ ἤδη τῆς πόλεως καταλαμβανομένηςδιέσπασαν τὰ κλεῖθρα καὶ τοὺς δεσμοὺςἀνῆκαν, ὡς ἐμποδὼν εἴη τὰ θηρία τοῖς ἐπι-φερομένοις, τὰ δ' ὤρουσεν εἰς αὐτοὺς ἐκεί-νους καὶ διαθέοντας ἀνόπλους ἥρπασεν,ὥστε καὶ τοῖς πολεμίοις τὴν ὄψιν οἰκτρὰνγενέσθαι.[9] Τῷ δ' οὖν Κασσίῳ ταύτην μάλιστά φα-σιν αἰτίαν ὑπάρξαι τῆς ἐπιβουλῆς, οὐκ ὀρ-θῶς λέγοντες. ἐξ ἀρχῆς γὰρ <ἐν>ῆν τῇ φύ-σει τοῦ Κασσίου δυσμένειά τις καὶ χαλε-πότης πρὸς τὸ γένος τῶν τυράννων, ὡςἐδήλωσεν ἔτι παῖς ὢν βαδίζων εἰς ταὐτὸτῷ τοῦ Σύλλα παιδὶ Φαύστῳ διδασκαλε-ῖον. ὁ μὲν γὰρ ἐν τοῖς παισὶ μεγαληγορῶντὴν τοῦ πατρὸς ἐπῄνει μοναρχίαν, ὁ δὲΚάσσιος ἐπαναστὰς κονδύλους ἐνέτριβεν

119

φαίνεται κτησάμενος. οὐ μὴν οὐδ' ὡς Βρο-ῦτος ἐκ τῶν πραγμάτων αὐτῶν καὶ τοῦ πο-λέμου πλοῦτον ἔσχε καὶ δύναμιν, οὕτω καὶΔίων, ἀλλὰ τῷ πολέμῳ προεισήνεγκεναὐτὸς τὸν ἑαυτοῦ πλοῦτον, ὑπὲρ τῆς τῶνπολιτῶν ἐλευθερίας τοῖς τῆς φυγῆς ἐφοδί-οις προκαταχρησάμενος. ἔτι δὲ Βροῦτοςμὲν καὶ Κάσσιος, οὐκ ὂν ἀσφαλὲς ἡσυχίανἄγειν ἐκπεσοῦσι τῆς πατρίδος [Ῥώμης],ἀλλ' ὠφληκόσι δίκην θανάτου καὶ διωκο-μένοις, ἀναγκαίως εἰς τὸν πόλεμον κατέφυ-γον, καὶ τὰ σώματα τοῖς ὅπλοις παρακατα-θέμενοι, διεκινδύνευσαν ὑπὲρ αὑτῶν τὸπλέον ἢ τῶν πολιτῶν· Δίων δ' ἀδεέστερον<ἐν> τῇ φυγῇ τοῦ φυγαδεύσαντος τυράν-νου καὶ ἥδιον διάγων, ἀνέρριψεν ἑκὼν κίν-δυνον τοσοῦτον ἐπὶ τῷ σῶσαι Σικελίαν.[2] Καὶ μὴν οὐχ ὅμοιον Διονυσίου Συρακο-σίοις καὶ Καίσαρος ἀπαλλαγῆναι Ῥωμαί-οις. ὁ μὲν γὰρ οὐδ' ἠρνεῖτο τύραννος εἶναι,κακῶν τε μυρίων ἐμπεπλήκει Σικελίαν· ἡ

206

τὴν Ἀντωνίου περιαψάμενον ἔχθραν καὶδύναμιν. εἰ δὲ φήσει τις ὅτι μεγάλοις μὲνἀγῶσιν ὁ Δίων ἐξέβαλε τὸν τύραννον, Καί-σαρα δὲ Βροῦτος ἔκτεινε γυμνὸν καὶ ἀφύ-λακτον, αὐτὸ τοῦτο δεινότητος ἄκρας καὶστρατηγίας ἦν ἔργον, ἄνδρα τοσαύτην πε-ριβεβλημένον δύναμιν ἀφύλακτον λαβεῖνκαὶ γυμνόν. οὐ γὰρ ἐξαίφνης οὐδὲ μόνος ἢσὺν ὀλίγοις ἐπιπεσὼν ἀνεῖλεν, ἀλλ' ἐκ πολ-λοῦ συνθεὶς τὸ βούλευμα καὶ μετὰ πολλῶνἐπιθέμενος, ὧν οὐδεὶς ἐψεύσατ' αὐτόν· ἢγὰρ εὐθὺς ἔκρινε τοὺς ἀρίστους, ἢ τῷ προ-κρῖναι τοὺς πιστευθέντας ἀγαθοὺς ἐποίησε.Δίων δ' εἴτε κρίνας κακῶς ἐπίστευσεν ἑαυ-τὸν πονηροῖς, εἴτε χρώμενος ἐποίησεν ἐκχρηστῶν πονηρούς, οὐδέτερον παθεῖν ἀνδρὶφρονίμῳ προσῆκον. ἐπιτιμᾷ δὲ καὶΠλάτων αὐτῷ, τοιούτους ἑλομένῳ φίλουςὑφ' ὧν ἀπώλετο.[5] Καὶ Δίωνος μὲν τιμωρὸς οὐδεὶς ἐφάνηπεσόντος· ἀλλὰ Βροῦτον καὶ τῶν πολεμίων

211

τοὺς παχεῖς καὶ κομήτας ἐνοχλεῖν<αὐτόν>, ἀλλὰ τοὺς ὠχροὺς καὶ ἰσχνοὺςἐκείνους, Βροῦτον λέγων καὶ Κάσσιον·ἔπειτα τὸν Βροῦτον τινῶν διαβαλλόντωνκαὶ φυλάττεσθαι παρακελευομένων, τῇ χει-ρὶ τοῦ σώματος ἁπτόμενος εἶπε· "τί δέ;οὐκ ἂν ὑμῖν δοκεῖ Βροῦτος ἀναμεῖναι τουτὶτὸ σαρκίον;" ὡς οὐδενὶ προσῆκον ἄλλῳμεθ' ἑαυτὸν ἢ Βρούτῳ δύνασθαι τοσοῦτον.καὶ μέντοι δοκεῖ πρῶτος ἂν ἐν τῇ πόλει γε-νέσθαι βεβαίως, ὀλίγον χρόνον ἀνασχόμε-νος Καίσαρι δευτερεῦσαι, καὶ παρακμάσαιτὴν δύναμιν αὐτοῦ καὶ μαρανθῆναι τὴν ἐπὶτοῖς κατορθώμασιν ἐάσας δόξαν. ἀλλὰΚάσσιος, ἀνὴρ θυμοειδὴς καὶ μᾶλλον ἰδίᾳμισοκαῖσαρ ἢ κοινῇ μισοτύραννος, ἐξέκαυ-σε καὶ κατήπειξε. λέγεται δὲ Βροῦτος μὲντὴν ἀρχὴν βαρύνεσθαι, Κάσσιος δὲ τὸν ἄρ-χοντα μισεῖν, ἄλλα τε κατ' αὐτοῦ ποιούμε-νος ἐγκλήματα καὶ λεόντων ἀφαίρεσιν, οὓςΚάσσιος μὲν ἀγορανομεῖν μέλλων παρε-

118

ἔδωκε.Τὴν δ' Ἀριστομάχην καὶ τὴν Ἀρετήν, ὡςἀφείθησαν ἐκ τῆς εἱρκτῆς, ἀναλαβὼνἹκέτης ὁ Συρακόσιος, εἷς τῶν Δίωνος φί-λων γεγονώς, ἐδόκει πιστῶς καὶ καλῶς πε-ριέπειν. εἶτα συμπεισθεὶς ὑπὸ τῶν Δίωνοςἐχθρῶν καὶ παρασκευάσας πλοῖον αὐταῖς,ὡς εἰς Πελοπόννησον ἀποσταλησομέναις,ἐκέλευσε κατὰ πλοῦν ἀποσφάξαντας ἐκβα-λεῖν εἰς τὴν θάλασσαν· οἱ δὲ ζώσας ἔτι κα-ταποντισθῆναι λέγουσι, καὶ τὸ παιδίον μετ'αὐτῶν. περιῆλθε δὲ καὶ τοῦτον ἀξία ποινὴτῶν τετολμημένων· αὐτός τε γὰρ ὑπὸ Τι-μολέοντος ἁλοὺς ἀπέθανε, καὶ θυγατέραςδύο προσαπέκτειναν αὐτοῦ Δίωνι τιμωρο-ῦντες οἱ Συρακόσιοι· περὶ ὧν ἐν τῷ Τιμο-λέοντος βίῳ <τὰ> καθ' ἕκαστα γέγραπται.

103

προὔθετο σκοπὸν ἀπ' ἀρχῆς ἄχρι τέλους,τὴν πάτριον ἀποδοῦναι Ῥωμαίοις πολιτεί-αν.[4] Ἄνευ γε μὴν τούτων ὁ πρὸς Διονύσιονἀγὼν οὐχ ὅμοιος ἦν δήπου τῷ πρὸς Καίσα-ρα. Διονυσίου μὲν γὰρ οὐδεὶς ὅστις οὐκ ἂνκατεφρόνησε τῶν συνήθων, ἐν μέθαις καὶκύβοις καὶ γυναιξὶ τὰς πλείστας ποιου-μένου διατριβάς· τὸ δὲ τὴν Καίσαρος κα-τάλυσιν εἰς νοῦν ἐμβαλέσθαι καὶ μὴ φοβη-θῆναι τὴν δεινότητα καὶ δύναμιν καὶ τύ-χην, οὗ καὶ τοὔνομα τοὺς Παρθυαίων καὶἸνδῶν βασιλεῖς οὐκ εἴα καθεύδειν, ὑπερ-φυοῦς ἦν ψυχῆς καὶ πρὸς μηθὲν ὑφίεσθαιφόβῳ τοῦ φρονήματος δυναμένης. διὸ τῷμὲν ὀφθέντι μόνον ἐν Σικελίᾳ μυριάδες οὐκὀλίγαι συνέστησαν ἐπὶ Διονύσιον· ἡ δὲΚαίσαρος δόξα καὶ πεσόντος ὤρθου τοὺςφίλους, καὶ τοὔνομα τὸν χρησάμενον ἦρενἐκ παιδὸς ἀμηχάνου πρῶτον εὐθὺς εἶναιῬωμαίων, ὡς ἀλεξιφάρμακον τοῦτο πρὸς

210

δὲ Καίσαρος ἀρχὴ συνισταμένη μὲν οὐκὀλίγα τοῖς ἐναντιουμένοις πράγματα πα-ρέσχε, δεξαμένοις δὲ καὶ κρατηθεῖσιν ὄνο-μα καὶ δόκησις ἐφάνη μόνον, ἔργον δ' ἀπ'αὐτῆς οὐδὲν ὠμὸν οὐδὲ τυραννικὸν ὑπῆρ-ξεν, ἀλλὰ καὶ δεομένοις ἔδοξε τοῖς πράγ-μασι μοναρχίας ὥσπερ πρᾳότατος ἰατρὸςὑπ' αὐτοῦ τοῦ δαίμονος δεδόσθαι. διὸ Καί-σαρα μὲν εὐθὺς ἐπόθησεν ὁ Ῥωμαίωνδῆμος, ὥστε χαλεπὸς γενέσθαι καὶ ἀπαραί-τητος τοῖς ἀπεκτονόσι, Δίωνα δ' ἡ Διονυσί-ου πάρεσις ἐκ Συρακουσῶν καὶ τὸ μὴ κα-τασκάψαι τοῦ προτέρου τυράννου τὸντάφον ἐπαίτιον μάλιστα πρὸς τοὺς πολίταςἐποίησεν.[3] Ἐν αὐταῖς τοίνυν ταῖς πολεμικαῖςπράξεσιν, ὁ μὲν Δίων ἄμεμπτος γέγονεστρατηγός, ὧν μὲν αὐτὸς ἐβουλεύετο, τοῖςπράγμασιν ἄριστα χρώμενος, ἃ δ' ἐπταί-σθη δι' ἑτέρους, ἀναλαβὼν καὶ μεταστήσαςἐπὶ τὸ βέλτιον· ὁ δὲ Βροῦτος τὸν ἔσχατον

207

104

στρατηγός, οὐ τοσοῦτον εὐνοίας ἔχων δι'ἣν ἔλαβεν, ὅσον ὀργῆς ὧν ἀπέτυχε. Βρο-ῦτος δὲ καὶ τἆλλα μετεῖχε τῆς Καίσαροςδυνάμεως ὅσον ἐβούλετο· βουλομένῳ γὰρὑπῆρχεν εἶναι τῶν φίλων πρώτῳ καὶ δύνα-σθαι πλεῖστον. ἀλλ' εἷλκεν αὐτὸν ἡ περὶΚάσσιον ἑταιρεία καὶ ἀπέστρεφεν, αὐτῷμὲν οὔπω Κασσίῳ διηλλαγμένον ἐξ ἐκείνηςτῆς φιλοτιμίας, ἀκούοντα δὲ τῶν φίλωνδιακελευομένων μὴ περιορᾶν αὑτὸν ὑπὸΚαίσαρος μαλασσόμενον καὶ κηλούμενον,ἀλλὰ φεύγειν τὰς τυραννικὰς φιλοφροσύ-νας καὶ χάριτας, αἷς οὐ τιμῶντα τὴν ἀρε-τήν, ἀλλ' ἐκτέμνοντα τὴν ἀλκὴν καὶ τὸν θυ-μὸν ὑπερείποντα, χρῆσθαι πρὸς αὐτόν.[8] Οὐ μὴν οὐδὲ Καῖσαρ ἀνύποπτος ἦνπάμπαν οὐδ' ἀδιάβλητος πρὸς αὐτόν, ἀλλὰτὸ μὲν φρόνημα καὶ τὸ ἀξίωμα καὶ τοὺς φί-λους ἐδεδίει τοῦ ἀνδρός, ἐπίστευε δὲ τῷἤθει. καὶ πρῶτον μὲν Ἀντωνίου καὶ Δολο-βέλλα λεγομένων νεωτερίζειν, οὐκ ἔφη

117

ἀγῶνα ὑπὲρ τῶν ὅλων οὔθ' ὑποστῆναι δο-κεῖ φρονίμως, οὔτε σφαλεὶς ἐπανόρθωσινεὑρεῖν, ἀλλ' ἀπεῖπε καὶ προεῖτο τὰς ἐλπί-δας, οὐδ' ὅσον Πομπήϊος ἐπιτολμήσας τῇτύχῃ· καὶ ταῦτα πολλῆς μὲν αὐτόθι λειπο-μένης ἐλπίδος ἐν τοῖς ὅπλοις, ταῖς δὲ ναυσὶκρατῶν πάσης βεβαίως τῆς θαλάσσης.Ὃ δὲ μέγιστόν ἐστιν ὧν ἐγκαλοῦσι Βρού-τῳ, τὸ σωθέντα τῇ Καίσαρος χάριτι καὶσώσαντα τῶν συνεαλωκότων ὅσους ἐβούλε-το καὶ φίλον νομιζόμενον καὶ προτιμη-θέντα πολλῶν, αὐτόχειρα τοῦ σώσαντοςγενέσθαι, τοῦτ' οὐκ ἄν τις εἴποι κατὰ Δίω-νος. ἀλλὰ τοὐναντίον οἰκεῖος μὲν ὢν Διονυ-σίῳ καὶ φίλος, ὤρθου τὰ πράγματα καὶσυνδιεφύλαττεν, ἐκπεσὼν δὲ τῆς πατρίδοςκαὶ ἀδικηθεὶς περὶ τὴν γυναῖκα καὶ τὴνοὐσίαν ἀπολέσας, ἐκ προφανοῦς εἰς πόλε-μον κατέστη νόμιμον καὶ δίκαιον. ἢ τοῦτ'ἀντιστρέφει πρῶτον; ὃ γὰρ εἰς ἔπαινονὑπάρχει τοῖς ἀνδράσι μέγιστον, ἡ πρὸς

208

τοὺς τυράννους ἀπέχθεια καὶ μισοπονηρία,τοῦτ' εἰλικρινές ἐστι τῷ Βρούτῳ καὶ καθα-ρόν· ἰδίᾳ γὰρ οὐδὲν ἐγκαλῶν Καίσαρι, τῆςκοινῆς προεκινδύνευεν ἐλευθερίας. ὁ δ' εἰμὴ κακῶς ἔπαθεν αὐτός, οὐκ ἂν ἐπολέμη-σε. καὶ τοῦτο δηλοῦται ταῖς Πλάτωνος ἐπι-στολαῖς, ἐξ ὧν δῆλός ἐστιν ὡς ἀποβληθεὶςτῆς τυραννίδος, οὐκ ἀποστάς, κατέλυσεΔιονύσιον. ἔτι Βροῦτον μὲν καὶ Πομπηΐῳφίλον ἐποίησεν ἐχθρὸν ὄντα καὶ πολέμιονΚαίσαρι τὸ κοινῇ συμφέρον, ὡς ἔχθραςὅρῳ καὶ φιλίας ἑνὶ χρώμενον τῷ δικαίῳ·Δίων δὲ πρὸς χάριν ὤρθου πολλὰ Διονύ-σιον ὅτ' ἦν βέβαιος αὐτῷ, καὶ πρὸς ὀργὴνἀπιστηθεὶς ἐπολέμησε. διὸ τούτῳ μὲν οὐδ'οἱ φίλοι πάντες ἐπίστευσαν, ὡς μεταστή-σας Διονύσιον οὐκ ἂν βεβαιώσαιτο τὴν ἀρ-χὴν αὑτῷ, πρᾳοτέρῳ τυραννίδος ὀνόματιπαραγαγὼν τοὺς πολίτας· περὶ δὲ τοῦΒρούτου <καὶ> τῶν ἐχθρῶν ἦν ἀκούειν, ὅτιμόνος τῶν ἐπὶ Καίσαρα συναραμένων ἕνα

209