ὅστις εἴη, πρότερος, ἐκείνῳ δὲ βουλόμενοςἀρχὴν ἀνευρέσεως παρασχεῖν, κρεῶν παρα-κειμένων σπασάμενος τὴν μάχαιραν, ὡςταύτῃ τέμνων, ἐδείκνυεν ἐκείνῳ. ταχὺ δὲκαταμαθὼν ὁ Αἰγεύς, τὴν μὲν κύλικα τοῦφαρμάκου κατέβαλε, τὸν δὲ υἱὸν ἀνακρίναςἠσπάζετο, καὶ συναγαγὼν τοὺς πολίταςἐγνώριζεν, ἡδέως δεχομένους διὰ τὴν ἀν-δραγαθίαν. λέγεται δὲ τῆς κύλικος πεσού-σης ἐκχυθῆναι τὸ φάρμακον ὅπου νῦν ἐνΔελφινίῳ τὸ περίφρακτόν ἐστιν, ἐνταῦθαγὰρ ὁ Αἰγεὺς ᾤκει, καὶ τὸν Ἑρμῆν τὸνπρὸς ἕω τοῦ ἱεροῦ καλοῦσιν ἐπ᾽ Αἰγέωςπύλαις.[13] οἱ δὲ Παλλαντίδαι πρότερον μὲν ἤλπι-ζον αὐτοὶ τὴν βασιλείαν καθέξειν Αἰγέωςἀτέκνου τελευτήσαντος· ἐπεὶ δὲ Θησεὺςἀπεδείχθη διάδοχος, χαλεπῶς φέροντες εἰβασιλεύει μὲν Αἰγεὺς θετὸς γενόμενοςΠανδίονι καὶ μηδὲν Ἐρεχθείδαις προσή-κων, βασιλεύσει δ᾽ ὁ Θησεὺς πάλιν ἔπηλυς

20

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ

Η

ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ

ΘΗΣΕΥΣ ΚΑΙ

ΡΩΜΥΛΟΣ

1

καὶ γὰρ εὐτυχίᾳ φασὶ χρήσασθαι περὶ τὴνγυναῖκα τὸν Ταλάσιον. Σέξτιος δὲ Σύλλαςὁ Καρχηδόνιος, οὔτε μουσῶν οὔτε χαρίτωνἐπιδεὴς ἀνήρ, ἔλεγεν ἡμῖν ὅτι τῆς ἁρπαγῆςσύνθημα τὴν φωνὴν ἔδωκε ταύτην ὁ Ῥω-μύλος· ἅπαντες οὖν ἐβόων τὸν Ταλάσιον οἱτὰς παρθένους κομίζοντες, καὶ διὰ τοῦτοτοῖς γάμοις παραμένει τὸ ἔθος. οἱ δὲ πλε-ῖστοι νομίζουσιν, ὧν καὶ ὁ Ἰόβας ἐστί, πα-ράκλησιν εἶναι καὶ παρακέλευσιν εἰς φιλερ-γίαν καὶ ταλασίαν, οὔπω τότε τοῖς Ἑλληνι-κοῖς ὀνόμασι τῶν Ἰταλικῶν ἐπικεχυμένων.εἰ δὲ τοῦτο μὴ λέγεται κακῶς, ἀλλ'ἐχρῶντο Ῥωμαῖοι τότε τῷ ὀνόματι τῆς τα-λασίας καθάπερ ἡμεῖς, ἑτέραν ἄν τις αἰτίανεἰκάσειε πιθανωτέραν. ἐπεὶ γὰρ οἱ Σαβῖνοιπρὸς τοὺς Ῥωμαίους πολεμήσαντες διηλ-λάγησαν, ἐγένοντο συνθῆκαι περὶ τῶν γυ-ναικῶν, ὅπως μηδὲν ἄλλο ἔργον τοῖς ἀν-δράσιν ἢ τὰ περὶ τὴν ταλασίαν ὑπουργῶσι.παρέμεινεν οὖν καὶ τοῖς αὖθις γαμοῦσι

100

νοι δ' ἐν αἰτίᾳ πρὸς σὲ καὶ διαβολαῖς καὶτοῖς περὶ ψυχῆς ἀγῶσιν, ἀκούομεν μεγάλαπερὶ ἑαυτῶν· εἰ δὲ πιστά, κρινεῖν ἔοικε νῦνὁ κίνδυνος. γοναὶ μὲν γὰρ ἡμῶν ἀπόρρητοιλέγονται, τροφαὶ δὲ καὶ τιθηνήσεις ἀτο-πώτεραι νεογνῶν, οἷς ἐρρίφημεν οἰωνοῖςκαὶ θηρίοις, ὑπὸ τούτων τρεφόμενοι, μα-στῷ λυκαίνης καὶ δρυοκολάπτου ψωμίσμα-σιν, ἐν σκάφῃ τινὶ κείμενοι παρὰ τὸν μέγανποταμόν. ἔστι δ' ἡ σκάφη καὶ σῴζεται,χαλκοῖς ὑποζώσμασι γραμμάτων ἀμυδρῶνἐγκεχαραγμένων, ἃ γένοιτ' ἂν ὕστερονἴσως ἀνωφελῆ γνωρίσματα τοῖς τοκεῦσινἡμῶν ἀπολομένων." ὁ μὲν οὖν Νομήτωρ ἔκτε τῶν λόγων τούτων καὶ πρὸς τὴν ὄψινεἰκάζων τὸν χρόνον, οὐκ ἔφευγε τὴν ἐλπί-δα σαίνουσαν, ἀλλ' ἐφρόντιζεν ὅπως τῇ θυ-γατρὶ περὶ τούτων κρύφα συγγενόμενοςφράσειεν· ἐφρουρεῖτο γὰρ ἔτι καρτερῶς.[8] Ὁ δὲ Φαυστύλος ἀκούσας τήν τε σύλ-ληψιν τοῦ Ῥέμου καὶ τὴν παράδοσιν, τὸν

81

2

[12] προϊόντι δὲ αὐτῷ καὶ γενομένῳ κατὰτὸν Κηφισόν, ἄνδρες ἐκ τοῦ Φυταλιδῶνγένους ἀπαντήσαντες ἠσπάσαντο πρῶτοι,καὶ δεομένου καθαρθῆναι, τοῖς νενομι-σμένοις ἁγνίσαντες καὶ μειλίχια θύσαντεςεἱστίασαν οἴκοι, μηδενὸς πρότερον αὐτῷφιλανθρώπου καθ᾽ ὁδὸν ἐντυχόντος.ἡμέρᾳ μὲν οὖν ὀγδόῃ λέγεται Κρονίου μη-νός, ὃν νῦν Ἑκατομβαιῶνα καλοῦσι, κατελ-θεῖν. κατελθὼν δὲ εἰς τὴν πόλιν εὗρε τά τεκοινὰ ταραχῆς μεστὰ καὶ διχοφροσύνης,καὶ τὰ περὶ τὸν Αἰγέα καὶ τὸν οἶκον ἰδίᾳνοσοῦντα. Μήδεια γὰρ ἐκ Κορίνθου φυγο-ῦσα, φαρμάκοις ὑποσχομένη τῆς ἀτεκνίαςἀπαλλάξειν Αἰγέα, συνῆν αὐτῷ. προαισθο-μένη δὲ περὶ τοῦ Θησέως αὕτη, τοῦ δὲΑἰγέως ἀγνοοῦντος, ὄντος δὲ πρεσβυτέρουκαὶ φοβουμένου πάντα διὰ τὴν στάσιν,ἔπεισεν αὐτὸν ὡς ξένον ἑστιῶντα φαρ-μάκοις ἀνελεῖν. ἐλθὼν οὖν ὁ Θησεὺς ἐπὶ τὸἄριστον οὐκ ἐδοκίμαζε φράζειν αὑτόν,

19

μὲν Ῥωμύλον ἠξίου βοηθεῖν, τότε σαφῶςδιδάξας περὶ τῆς γενέσεως· πρότερον δ'ὑπῃνίττετο καὶ παρεδήλου τοσοῦτον ὅσονπροσέχοντας μὴ μικρὸν φρονεῖν· αὐτὸς δὲτὴν σκάφην κομίζων ἐχώρει πρὸς τὸν Νο-μήτορα, σπουδῆς καὶ δέους μεστὸς ὢν διὰτὸν καιρόν. ὑποψίαν οὖν τοῖς περὶ τὰς πύ-λας φρουροῖς τοῦ βασιλέως παρέχων, καὶὑφορώμενος ὑπ' αὐτῶν καὶ ταραττόμενοςπρὸς τὰς ἀνακρίσεις, οὐκ ἔλαθε τὴνσκάφην τῷ χλαμυδίῳ περικαλύπτων. ἦν δέτις ἐν αὐτοῖς ἀπὸ τύχης τῶν τὰ παιδάριαῥῖψαι λαβόντων καὶ γεγονότων περὶ τὴνἔκθεσιν. οὗτος ἰδὼν τὴν σκάφην τότε καὶγνωρίσας τῇ κατασκευῇ καὶ τοῖς γράμμα-σιν, ἔτυχεν ὑπονοίᾳ τοῦ ὄντος καὶ οὐ παρη-μέλησεν, ἀλλὰ φράσας τὸ πρᾶγμα τῷ βασι-λεῖ κατέστησεν εἰς ἔλεγχον. ἐν δὲ πολλαῖςκαὶ μεγάλαις ἀνάγκαις ὁ Φαιστύλος οὔτ'ἀήττητον ἑαυτὸν διεφύλαξεν, οὔτε πα-ντάπασιν ἐκβιασθείς, σῴζεσθαι μὲν ὡμο-

82

τέρα Πρίμαν, τῇ τάξει τῆς γενέσεως οὕτωπροσαγορευθεῖσαν, ἕνα δ' υἱὸν μόνον, ὃνἈόλλιον μὲν ἐκεῖνος ἀπὸ τῆς γενομένηςἀθροίσεως ὑπ' αὐτοῦ τῶν πολιτῶν ὠνόμα-σεν, οἱ δ' ὕστερον Ἀβίλλιον. ἀλλὰ ταῦταμὲν ἱστορῶν Ζηνόδοτος ὁ Τροιζήνιος πολ-λοὺς ἔχει τοὺς ἀντιλέγοντας.[15] Ἐν δὲ τοῖς ἁρπάζουσι τὰς παρθένουςτότε τυχεῖν λέγουσι τῶν οὐκ ἐπιφανῶν τι-νας ἄγοντας κόρην τῷ τε κάλλει πολὺ καὶτῷ μεγέθει διαφέρουσαν. ἐπεὶ δ' ἀπα-ντῶντες ἔνιοι τῶν κρειττόνων ἐπεχείρουνἀφαιρεῖσθαι, βοᾶν τοὺς ἄγοντας, ὡς Ταλα-σίῳ κομίζοιεν αὐτήν, ἀνδρὶ νέῳ μέν, εὐδο-κίμῳ δὲ καὶ χρηστῷ· τοῦτ' οὖν ἀκούσανταςεὐφημεῖν καὶ κροτεῖν ἐπαινοῦντας, ἐνίουςδὲ καὶ παρακολουθεῖν ἀναστρέψανταςεὐνοίᾳ καὶ χάριτι τοῦ Ταλασίου, μετὰ βοῆςτοὔνομα φθεγγομένους. ἀφ' οὗ δὴ τὸν Τα-λάσιον ἄχρι νῦν, ὡς Ἕλληνες τὸνὙμέναιον, ἐπᾴδουσι Ῥωμαῖοι τοῖς γάμοις·

99

[11] ἐν δὲ Ἐλευσῖνι Κερκύονα τὸν ἐξ Ἀρ-καδίας καταπαλαίσας ἀνεῖλε· καὶ μικρὸνπροελθὼν Δαμάστην ἐν Ἐρινεῷ τὸν Προ-κρούστην, ἀναγκάσας αὑτὸν ἀπισοῦν τοῖςκλιντῆρσιν ὥσπερ τοὺς ξένους ἐκεῖνος.ἔπραττε δὲ ταῦτα μιμούμενος τὸν Ἡρα-κλέα. καὶ γὰρ ἐκεῖνος οἷς ἐπεβουλεύετοτρόποις ἀμυνόμενος τοὺς προεπιχειρο-ῦντας, ἔθυσε τὸν Βούσιριν καὶ κατεπάλαισετὸν Ἀνταῖον καὶ τὸν Κύκνον κατεμονο-μάχησε καὶ τὸν Τέρμερον συῤῥήξας τὴνκεφαλὴν ἀπέκτεινεν. ἀφ᾽ οὗ δὴ καὶ τὸ Τερ-μέρειον κακὸν ὀνομασθῆναι λέγουσι· παίωνγάρ, ὡς ἔοικε, τῇ κεφαλῇ τοὺς ἐντυγχάνο-ντας ὁ Τέρμερος ἀπώλλυεν. οὕτω δὴ καὶΘησεὺς κολάζων τοὺς πονηροὺς ἐπεξῆλ-θεν, οἷς μὲν ἐβιάζοντο τοὺς ἄλλους, ὑπ᾽ἐκείνου καταβιαζομένους, ἐν δὲ τοῖςτρόποις τῆς ἑαυτῶν ἀδικίας τὰ δίκαιαπάσχοντας.

18

ΘΗΣΕΥΣ

[1] ὥσπερ ἐν ταῖς γεωγραφίαις, ὦ ΣόσσιεΣενεκίων, οἱ ἱστορικοὶ τὰ διαφεύγοντα τὴνγνῶσιν αὐτῶν τοῖς ἐσχάτοις μέρεσι τῶν πι-νάκων πιεζοῦντες, αἰτίας παραγράφουσινὅτι "τὰ δ᾽ ἐπέκεινα θῖνες ἄνυδροι καὶ θη-ριώδεις" ἢ "πηλὸς ἀϊδνὴς" ἢ "σκυθικὸν κρύ-ος" ἢ "πέλαγος πεπηγός," οὕτως ἐμοὶ περὶτὴν τῶν βίων τῶν παραλλήλων γραφήν,τὸν ἐφικτὸν εἰκότι λόγῳ καὶ βάσιμον ἱστο-ρίᾳ πραγμάτων ἐχομένῃ χρόνον διελθόντι,περὶ τῶν ἀνωτέρω καλῶς εἶχεν εἰπεῖν· "τὰδ᾽ ἐπέκεινα τερατώδη καὶ τραγικὰ ποιηταὶκαὶ μυθογράφοι νέμονται, καὶ οὐκέτ᾽ ἔχει

3

τὴν ἁλουργίδα διαπτύξαι καὶ περιβαλέσθαιπάλιν. ἔχοντες οὖν ξίφη πολλοὶ προσεῖχοναὐτῷ, καὶ τοῦ σημείου γενομένου, σπα-σάμενοι τὰ ξίφη καὶ μετὰ βοῆς ὁρμήσα-ντες, ἥρπαζον τὰς θυγατέρας τῶν Σαβί-νων, αὐτοὺς δὲ φεύγοντας εἴων καὶ παρίε-σαν. ἁρπασθῆναι δέ φασιν οἱ μὲν τριάκονταμόνας, ἀφ' ὧν καὶ τὰς φρατρίας ὀνομα-σθῆναι· Οὐαλέριος δ' Ἀντίας ἑπτὰ καὶεἴκοσι καὶ πεντακοσίας, Ἰόβας δὲ τρεῖς καὶὀγδοήκοντα καὶ ἑξακοσίας, παρθένους. ὃμέγιστον ἦν ἀπολόγημα τῷ Ῥωμύλῳ· γυ-ναῖκα γὰρ οὐ λαβεῖν ἀλλ' ἢ μίαν Ἑρσιλίαν,διαλαθοῦσαν αὐτούς, ἅτε δὴ μὴ μεθ' ὕβρε-ως μηδ' ἀδικίας ἐλθόντας ἐπὶ τὴν ἁρπαγήν,ἀλλὰ συμμεῖξαι καὶ συναγαγεῖν εἰς ταὐτὸτὰ γένη ταῖς μεγίσταις ἀνάγκαις διανοη-θέντας. τὴν δ' Ἑρσιλίαν οἱ μὲν Ὁστίλιονγῆμαι λέγουσιν, ἄνδρα Ῥωμαίων ἐπιφα-νέστατον, οἱ δ' αὐτὸν Ῥωμύλον, καὶ γε-νέσθαι καὶ παῖδας αὐτῷ, μίαν μὲν θυγα-

98

λόγησε τοὺς παῖδας, εἶναι δ' ἄπωθεν τῆςἌλβης ἔφη νέμοντας· αὐτὸς δὲ τοῦτο πρὸςτὴν Ἰλίαν φέρων βαδίζειν, πολλάκις ἰδεῖνκαὶ θιγεῖν ἐπ' ἐλπίδι βεβαιοτέρᾳ τῶντέκνων ποθήσασαν. ὅπερ οὖν οἱ ταρατ-τόμενοι καὶ μετὰ δέους ἢ πρὸς ὀργὴν πράτ-τοντες ὁτιοῦν ἐπιεικῶς πάσχουσι, συνέπε-σε παθεῖν τὸν Ἀμούλιον. ἄνδρα γὰρ ἄλλῃτε χρηστὸν καὶ τοῦ Νομήτορος φίλον ὑπὸσπουδῆς ἔπεμψε, διαπυθέσθαι τοῦ Νομή-τορος κελεύσας, εἴ τις ἥκοι λόγος εἰς αὐτὸνὑπὲρ τῶν παίδων ὡς περιγενομένων. ἀφι-κόμενος οὖν ὁ ἄνθρωπος καὶ θεασάμενοςὅσον οὔπω τὸν Ῥέμον ἐν περιβολαῖς καὶφιλοφροσύναις τοῦ Νομήτορος, τήν τε πί-στιν ἰσχυρὰν ἐποίησε τῆς ἐλπίδος, καὶ πα-ρεκελεύσατο τῶν πραγμάτων ὀξέως ἀντι-λαμβάνεσθαι, καὶ συνῆν αὐτοῖς ἤδη καὶ συ-νέπραττεν. ὁ δὲ καιρὸς οὐδὲ βουλομένοιςὀκνεῖν παρεῖχεν. ὁ γὰρ Ῥωμύλος ἐγγὺς ἦνἤδη, καὶ πρὸς αὐτὸν ἐξέθεον οὐκ ὀλίγοι

83

πίστιν οὐδὲ σαφήνειαν." ἐπεὶ δὲ τὸν περὶΛυκούργου τοῦ νομοθέτου καὶ Νομᾶ τοῦβασιλέως λόγον ἐκδόντες, ἐδοκοῦμεν οὐκἂν ἀλόγως τῷ Ῥωμύλῳ προσαναβῆναι,πλησίον τῶν χρόνων αὐτοῦ τῇ ἱστορίᾳ γε-γονότες, σκοποῦντι δέ μοιτοιῷδε φωτί (κατ᾽ Αἰσχύλον) τίς ξυμβήσε-ται; τίν᾽ ἀντιτάξω τῷδε; τίς φερέγγυος; ἐφαίνετο τὸν τῶν καλῶν καὶ ἀοιδίμων οἰκι-στὴν Ἀθηνῶν ἀντιστῆσαι καὶ παραβαλεῖντῷ πατρὶ τῆς ἀνικήτου καὶ μεγαλοδόξουῬώμης, εἴη μὲν οὖν ἡμῖν ἐκκαθαιρόμενονλόγῳ τὸ μυθῶδες ὑπακοῦσαι καὶ λαβεῖνἱστορίας ὄψιν, ὅπου δ᾽ ἂν αὐθαδῶς τοῦ πι-θανοῦ περιφρονῇ καὶ μὴ δέχηται τὴν πρὸςτὸ εἰκὸς μῖξιν, εὐγνωμόνων ἀκροατῶν δεη-σόμεθα καὶ πρᾴως τὴν ἀρχαιολογίαν προσ-δεχομένων.[2] ἐδόκει δ᾽ οὖν ὁ Θησεὺς τῷ Ῥωμύλῳκατὰ πολλὰς ἐναρμόττειν ὁμοιότητας·

4

λῃστὴν γεγονέναι τὸν Σκείρωνά φασιν,ἀλλὰ λῃστῶν μὲν κολαστήν, ἀγαθῶν δὲ καὶδικαίων οἰκεῖον ἀνδρῶν καὶ φίλον. Αἰακόντε γὰρ Ἑλλήνων ὁσιώτατον νομίζεσθαι,καὶ Κυχρέα τιμὰς θεῶν ἔχειν Ἀθήνησι τὸνΣαλαμίνιον, τὴν δὲ Πηλέως καὶ Τελα-μῶνος ἀρετὴν ὑπ᾽ οὐδενὸς ἀγνοεῖσθαι.Σκείρωνα τοίνυν Κυχρέως μὲν γενέσθαιγαμβρόν, Αἰακοῦ δὲ πενθερόν, Πηλέως δὲκαὶ Τελαμῶνος πάππον, ἐξ Ἐνδηίδος γε-γονότων τῆς Σκείρωνος καὶ Χαρικλοῦς θυ-γατρός. οὔκουν εἰκὸς εἶναι τῷ κακίστῳτοὺς ἀρίστους εἰς κοινωνίαν γένους ἐλθεῖν,τὰ μέγιστα καὶ τιμιώτατα λαμβάνονταςκαὶ διδόντας. ἀλλὰ Θησέα φασὶν οὐχ ὅτετὸ πρῶτον ἐβάδιζεν εἰς Ἀθήνας, ἀλλ᾽ ὕστε-ρον Ἐλευσῖνά τε λαβεῖν Μεγαρέων ἐχόν-των, παρακρουσάμενον Διοκλέα τὸν ἄρχο-ντα, καὶ Σκείρωνα ἀποκτεῖναι. ταῦτα μὲνοὖν ἔχει τοιαύτας ἀντιλογίας.

17

τῶν πολιτῶν μίσει καὶ φόβῳ τοῦ Ἀμουλί-ου. πολλὴν δὲ καὶ σὺν αὑτῷ δύναμιν ἦγεσυλλελοχισμένην εἰς ἑκατοστύας· ἑκάστηςδ' ἀνὴρ ἀφηγεῖτο χόρτου καὶ ὕλης ἀγκαλί-δα κοντῷ περικειμένην ἀνέχων· μανίπλαταύτας Λατῖνοι καλοῦσιν· ἀπ' ἐκείνου δὲκαὶ νῦν ἐν τοῖς στρατεύμασι τούτους μανι-πλαρίους ὀνομάζουσιν. ἅμα δὲ τοῦ μὲνῬέμου τοὺς ἐντὸς ἀφιστάντος, τοῦ δὲ Ῥω-μύλου προσάγοντος ἔξωθεν, οὔτε πράξαςοὐδὲν ὁ τύραννος οὔτε βουλεύσας σωτήριονἑαυτῷ διὰ τὸ ἀπορεῖν καὶ ταράττεσθαι, κα-ταληφθεὶς ἀπέθανεν. ὧν τὰ πλεῖστα καὶΦαβίου λέγοντος καὶ τοῦ Πεπαρηθίου Διο-κλέους, ὃς δοκεῖ πρῶτος ἐκδοῦναι Ῥώμηςκτίσιν, ὕποπτον μὲν ἐνίοις ἐστὶ τὸ δραμα-τικὸν καὶ πλασματῶδες, οὐ δεῖ δ' ἀπιστεῖντὴν τύχην ὁρῶντας οἵων ποιημάτων δη-μιουργός ἐστι, καὶ τὰ Ῥωμαίων πράγματαλογιζομένους, ὡς οὐκ ἂν ἐνταῦθα προὔβηδυνάμεως, μὴ θείαν τιν' ἀρχὴν λαβόντα καὶ

84

ποιήσειν ὁμηρευσαμένοις τὰς γυναῖκας,ἐπεχείρησε τῷ ἔργῳ τόνδε τὸν τρόπον. διε-δόθη λόγος ὑπ' αὐτοῦ πρῶτον, ὡς θεοῦ τι-νος ἀνευρήκοι βωμὸν ὑπὸ γῆς κεκρυμ-μένον. ὠνόμαζον δὲ τὸν θεὸν Κῶνσον, εἴτεβουλαῖον ὄντα (κωνσίλιον γὰρ ἔτι νῦν τὸσυμβούλιον καλοῦσι καὶ τοὺς ὑπάτους κών-σουλας οἷον προβούλους), εἴθ' ἵππιον Πο-σειδῶ. καὶ γὰρ ὁ βωμὸς ἐν τῷ μείζονι τῶνἱπποδρόμων ἐστίν, ἀφανὴς τὸν ἄλλονχρόνον, ἐν δὲ τοῖς ἱππικοῖς ἀγῶσιν ἀνακα-λυπτόμενος. οἱ δὲ καὶ ὅλως φασί, τοῦ βου-λεύματος ἀπορρήτου καὶ ἀφανοῦς ὄντος,ὑπόγειον οὐκ ἀλόγως τῷ θεῷ βωμὸν γε-νέσθαι καὶ κεκρυμμένον. ὡς δ' ἀνεφάνη,θυσίαν τε λαμπρὰν ἐπ' αὐτῷ καὶ ἀγῶνα καὶθέαν ἐκ καταγγελίας ἐπετέλει πανηγυρι-κήν. καὶ πολλοὶ μὲν ἄνθρωποι συνῆλθον,αὐτὸς δὲ προὐκάθητο μετὰ τῶν ἀρίστων,ἁλουργίδι κεκοσμημένος. ἦν δὲ τοῦ καιροῦτῆς ἐπιχειρήσεως σύμβολον, ἐξαναστάντα

97

ὁδοῦ πάρεργον, ὡς μὴ δοκοίη πάντα πρὸςἀνάγκην πονεῖν, ὑποστὰς ἀνεῖλε, καὶ ἅματῶν μὲν ἀνθρώπων τοῖς πονηροῖς ἀμυνόμε-νον οἰόμενος δεῖν τὸν ἀγαθὸν προσφέρε-σθαι, τῶν δὲ θηρίων καὶ προεπιχειροῦντατοῖς γενναίοις μάχεσθαι καὶ διακινδυνεύ-ειν. ἔνιοι δέ φασι τὴν Φαιὰν λῃστρίδα γε-νέσθαι γυναῖκα φονικὴν καὶ ἀκόλαστον,αὐτόθι κατοικοῦσαν ἐν Κρομμυῶνι, σῦν δὲἐπονομασθεῖσαν διὰ τὸ ἦθος καὶ τὸν βίονεἶτα ὑπὸ Θησέως ἀποθανεῖν.[10] Σκείρωνα δὲ πρὸ τῆς Μεγαρικῆς ἀνε-ῖλε ῥίψας κατὰ τῶν πετρῶν, ὡς μὲν ὁ πο-λὺς λόγος λῃστεύοντα τοὺς παριόντας, ὡςδ᾽ ἔνιοι λέγουσιν ὕβρει καὶ τρυφῇ προτείνο-ντα τὼ πόδε τοῖς ξένοις καὶ κελεύοντα νί-πτειν, εἶτα λακτίζοντα καὶ ἀπωθοῦντα νί-πτοντας εἰς τὴν θάλατταν. οἱ δὲ Μεγα-ρόθεν συγγραφεῖς, ὁμόσε τῇ φήμῃ βαδίζο-ντες καὶ τῷ πολλῷ χρόνῳ, κατὰ Σιμωνί-δην, πολεμοῦντες, οὔτε ὑβριστὴν οὔτε

16

ἄμφω μὲν γὰρ ἀνεγγύω καὶ σκοτίω γε-νόμενοι δόξαν ἔσχον ἐκ θεῶν γεγονέναι,ἄμφω δ᾽ αἰχμητά, τό γε δὴ καὶ ἴδμεν ἅπα-ντες, καὶ μετὰ τοῦ δυνατοῦ τὸ συνετὸν ἔχο-ντες. πόλεων δὲ τῶν ἐπιφανεστάτων ὁ μὲνἔκτισε τὴν Ῥώμην, ὁ δὲ συνῴκισε τὰςἈθήνας· ἁρπαγὴ δὲ γυναικῶν ἑκατέρῳπρόσεστιν. οὐδέτερος δὲ δυστυχίαν περὶ τὰοἰκεῖα καὶ νέμεσιν ἐγγενῆ διέφυγεν, ἀλλὰκαὶ τελευτῶντες ἀμφότεροι λέγονται τοῖςἑαυτῶν προσκροῦσαι πολίταις, εἴ τι τῶνἥκιστα τραγικῶς κῶς εἰρῆσθαι δοκούντωνὄφελός ἐστι πρὸς ἀλήθειαν.[3] Θησέως τὸ μὲν πατρῷον γένος εἰςἘρεχθέα καὶ τοὺς πρώτους αὐτόχθοναςἀνήκει, τῷ δὲ μητρῴῳ Πελοπίδης ἦν.Πέλοψ γὰρ οὐ χρημάτων πλήθει μᾶλλον ἢπαίδων μέγιστον ἴσχυσε τῶν ἐν Πελοπον-νήσῳ βασιλέων, πολλὰς μὲν ἐκδόμενος θυ-γατέρας τοῖς ἀρίστοις, πολλοὺς δὲ ταῖςπόλεσιν υἱοὺς ἐγκατασπείρας ἄρχοντας·

5

τὸ λαμβάνειν χρήματα τοὺς δυνατοὺς παρὰτῶν ταπεινοτέρων αἰσχρὸν ἐνομίσθη καὶἀγεννές. ταῦτα μὲν οὖν περὶ τούτων.[14] Τετάρτῳ δὲ μηνὶ μετὰ τὴν κτίσιν, ὡςΦάβιος ἱστορεῖ, τὸ περὶ τὴν ἁρπαγὴν ἐτολ-μήθη τῶν γυναικῶν. καὶ λέγουσι μὲν ἔνιοιτὸν Ῥωμύλον αὐτὸν τῇ φύσει φιλοπόλεμονὄντα, καὶ πεπεισμένον ἔκ τινων ἄρα λογί-ων ὅτι τὴν Ῥώμην πέπρωται πολέμοις τρε-φομένην καὶ αὐξομένην γενέσθαι μεγίστην,βίας ὑπάρξαι πρὸς τοὺς Σαβίνους· οὐδὲγὰρ πολλάς, ἀλλὰ τριάκοντα μόνας παρ-θένους λαβεῖν αὐτόν, ἅτε δὴ πολέμου μᾶλ-λον ἢ γάμων δεόμενον. τοῦτο δ' οὐκ εἰκός·ἀλλὰ τὴν μὲν πόλιν ὁρῶν ἐποίκων εὐθὺςἐμπιπλαμένην, ὧν ὀλίγοι γυναῖκας εἶχον,οἱ δὲ πολλοὶ μιγάδες ἐξ ἀπόρων καὶ ἀφα-νῶν ὄντες ὑπερεωρῶντο καὶ προσεδοκῶντομὴ συμμενεῖν βεβαίως, ἐλπίζων δὲ πρὸςτοὺς Σαβίνους τρόπον τινὰ συγκράσεωςκαὶ κοινωνίας ἀρχὴν αὐτοῖς τὸ ἀδίκημα

96

μηδὲν μέγα μηδὲ παράδοξον ἔχουσαν.[9] Ἀμουλίου δ' ἀποθανόντος καὶ τῶνπραγμάτων καταστάντων, Ἄλβην μὲν οὔτ'οἰκεῖν μὴ ἄρχοντες οὔτ' ἄρχειν ἐβούλοντοτοῦ μητροπάτορος ζῶντος, ἀποδόντες δὲτὴν ἡγεμονίαν ἐκείνῳ καὶ τῇ μητρὶ τιμὰςπρεπούσας, ἔγνωσαν οἰκεῖν καθ' ἑαυτούς,πόλιν ἐν οἷς χωρίοις ἐξ ἀρχῆς ἐνετράφησανκτίσαντες· αὕτη γὰρ εὐπρεπεστάτη τῶναἰτιῶν ἐστιν. ἦν δ' ἴσως ἀναγκαῖον, οἰκε-τῶν καὶ ἀποστατῶν πολλῶν ἠθροισμένωνπρὸς αὐτούς, ἢ καταλυθῆναι παντάπασιτούτων διασπαρέντων, ἢ συνοικεῖν ἰδίᾳμετ' αὐτῶν. ὅτι γὰρ οὐκ ἠξίουν οἱ τὴν Ἄλ-βην οἰκοῦντες ἀναμειγνύναι τοὺς ἀπο-στάτας ἑαυτοῖς οὐδὲ προσδέχεσθαι πολί-τας, ἐδήλωσε πρῶτον μὲν τὸ περὶ τὰς γυ-ναῖκας ἔργον, οὐχ ὕβρει τολμηθὲν ἀλλὰ δι'ἀνάγκην, ἑκουσίων ἀπορίᾳ γάμων· ἐτίμη-σαν γὰρ αὐτὰς ἁρπάσαντες περιττῶς. ἔπει-τα τῆς πόλεως τὴν πρώτην ἵδρυσιν λαμβα-

85

ὧν εἷς γενόμενος Πιτθεύς, ὁ Θησέως πάπ-πος, πόλιν μὲν οὐ μεγάλην τὴν Τροιζηνίωνᾤκισε, δόξαν δὲ μάλιστα πάντων ὡς ἀνὴρλόγιος ἐν τοῖς τότε καὶ σοφώτατος ἔσχεν.ἦν δὲ τῆς σοφίας ἐκείνης τοιαύτη τις, ὡςἔοικεν, ἰδέα καὶ δύναμις, οἵᾳ χρησάμενοςἩσίοδος εὐδοκίμει μάλιστα περὶ τὰς ἐντοῖς Ἔργοις γνωμολογίας. καὶ μίαν γετούτων ἐκείνην λέγουσι Πιτθέως εἶναι, μι-σθὸς δ᾽ ἀνδρὶ φίλῳ εἰρημένος ἄρκιος ἔστω.τοῦτο μὲν οὖν καὶ Ἀριστοτέλης ὁ φιλόσο-φος εἴρηκεν, ὁ δ᾽ Εὐριπίδης, τὸν Ἱππόλυ-τον ἁγνοῦ Πιτθέως παίδευμα προσειπών,ἐμφαίνει τὴν περὶ τὸν Πιτθέα δόξαν.Αἰγεῖ δὲ παίδων δεομένῳ τὴν Πυθίαν ἀνε-λεῖν λέγουσι τὸν θρυλούμενον χρησμόν,διακελευομένην μηδεμιᾷ γυναικὶ συγγε-νέσθαι πρὶν ἐλθεῖν εἰς Ἀθήνας, οὐ πάνυ δὲτοῦτο φράζειν εὐδήλως δοκοῦσαν· ὅθεν εἰςΤροιζῆτα παρελθὼν ἀνεκοινοῦτο Πιτθεῖτὴν τοῦ θεοῦ φωνὴν οὕτως ἔχουσαν·

6

φυγοῦσαν ἐζήτει περιϊὼν ὁ Θησεύς· ἡ δ᾽εἰς τόπον ἀπελθοῦσα λόχμην ἔχοντα πολ-λὴν στοιβήν τε πλείστην καὶ ἀσφάραγον,ἀκάκως πάνυ καὶ παιδικῶς ὥσπερ αἰσθα-νομένων δεομένη προσεύχετο μεθ᾽ ὅρκων,ἂν σώσωσιν αὐτὴν καὶ ἀποκρύψωσι, μη-δέποτε λυμανεῖσθαι μηδὲ καύσειν. ἀνακα-λουμένου δὲ τοῦ Θησέως καὶ πίστιν δι-δόντος ὡς ἐπιμελήσεται καλῶς αὐτῆς καὶοὐδὲν ἀδικήσει, προῆλθε· καὶ τῷ μὲν Θη-σεῖ συγγενομένη Μελάνιππον ἔτεκε, Δηϊο-νεῖ δὲ τῷ Εὐρύτου τοῦ Οἰχαλιέως ὕστερονσυνῴκησε, Θησέως δόντος. ἐκ δὲ Μελα-νίππου τοῦ Θησέως γενόμενος Ἴωξος Ὀρ-νύτῳ τῆς εἰς Καρίαν ἀποικίας μετέσχεν·ὅθεν Ἰωξίδαις καὶ Ἰωξίσι πάτριον κατέστημήτε ἄκανθαν ἀσφαράγου μήτε στοιβὴνκαίειν, ἀλλὰ σέβεσθαι καὶ τιμᾶν.[9] ἡ δὲ Κρομμυωνία σῦς, ἣν Φαιὰν προ-σωνόμαζον, οὐ φαῦλον ἦν θηρίον, ἀλλὰμάχιμον καὶ χαλεπὸν κρατηθῆναι. ταύτην

15

νούσης, ἱερόν τι φύξιμον τοῖς ἀφισταμένοιςκατασκευάσαντες, ὃ Θεοῦ Ἀσυλαίου προ-σηγόρευον, ἐδέχοντο πάντας, οὔτε δε-σπόταις δοῦλον οὔτε θῆτα χρήσταις οὔτ'ἄρχουσιν ἀνδροφόνον ἐκδιδόντες, ἀλλὰ μα-ντεύματι πυθοχρήστῳ πᾶσι βεβαιοῦν τὴνἀσυλίαν φάσκοντες, ὥστε πληθῦσαι ταχὺτὴν πόλιν, ἐπεὶ τάς γε πρώτας ἑστίαςλέγουσι τῶν χιλίων μὴ πλείονας γενέσθαι.ταῦτα μὲν οὖν ὕστερον.Ὁρμήσασι δὲ πρὸς τὸν συνοικισμὸν αὐτοῖςεὐθὺς ἦν διαφορὰ περὶ τοῦ τόπου. Ῥωμύ-λος μὲν οὖν τὴν καλουμένην Ῥώμην κουα-δράταν (ὅπερ ἐστὶ τετράγωνον) ἔκτισε, καὶἐκεῖνον ἐβούλετο πολίζειν τὸν τόπον,Ῥέμος δὲ χωρίον τι τοῦ Ἀβεντίνου καρτε-ρόν, ὃ δι' ἐκεῖνον μὲν ὠνομάσθη Ῥεμωρία,νῦν δὲ Ῥιγνάριον καλεῖται. συνθεμένων δὲτὴν ἔριν ὄρνισιν αἰσίοις βραβεῦσαι, καὶ κα-θεζομένων χωρίς, ἕξ φασι τῷ Ῥέμῳ, δι-πλασίους δὲ τῷ Ῥωμύλῳ προφανῆναι

86

νοι τῶν ὀνομάτων. ἐν ἀρχῇ μὲν οὖν πα-τέρας αὐτοὺς μόνον, ὕστερον δὲ πλειόνωνπροσαναλαμβανομένων πατέρας συγγε-γραμμένους προσηγόρευσαν. καὶ τοῦτο μὲνἦν ὄνομα σεμνότερον αὐτῷ τῆς πρὸς τὸ δη-μοτικὸν τοῦ βουλευτικοῦ διαφορᾶς· ἑτέροιςδὲ τοὺς δυνατοὺς ἀπὸ τῶν πολλῶν διῄρει,πάτρωνας ὀνομάζων, ὅπερ ἐστὶ προ-στάτας, ἐκείνους δὲ κλίεντας, ὅπερ ἐστὶπελάτας· ἅμα δὲ πρὸς ἀλλήλους θαυμα-στὴν εὔνοιαν αὐτοῖς καὶ μεγάλων δικαίωνὑπάρξουσαν ἐνεποίησεν. οὗτοι μὲν γὰρ ἐξη-γητάς τε τῶν νομίμων καὶ προστάτας δι-καζομένοις συμβούλους τε πάντων καὶ κη-δεμόνας ἑαυτοὺς παρεῖχον, ἐκεῖνοι δὲ τού-τους ἐθεράπευον, οὐ μόνον τιμῶντες, ἀλλὰκαὶ πενομένοις θυγατέρας συνεκδιδόντεςκαὶ χρέα συνεκτίνοντες, καταμαρτυρεῖν τεπελάτου προστάτην ἢ προστάτου πελάτηνοὔτε νόμος οὐδεὶς οὔτ' ἄρχων ἠνάγκαζεν.ὕστερον δὲ τῶν ἄλλων δικαίων μενόντων,

95

μὲν οὐδένα, τοὺς δὲ ὑπάρχοντας βίας ἀμυ-νούμενος.[8] καὶ πρῶτον μὲν ἐν τῇ Ἐπιδαυρίᾳ Περι-φήτην, ὅπλῳ χρώμενον κορύνῃ καὶ διὰ το-ῦτο Κορυνήτην ἐπικαλούμενον, ἁπτόμενοναὐτοῦ καὶ κωλύοντα προάγειν συμβαλὼνἀπέκτεινεν· ἡσθεὶς δὲ τῇ κορύνῃ λαβὼνὅπλον ἐποιήσατο καὶ διετέλει χρώμενος,ὥσπερ ὁ Ἡρακλῆς τῷ δέρματι τοῦ λέο-ντος. ἐκείνῳ μὲν οὖν ἐπίδειξις ἦν φορούμε-νον ἡλίκου τὸ μέγεθος θηρίου κρατήσειεν,οὗτος δὲ τὴν κορύνην ἐπεδείκνυεν ἡττη-μένην μὲν ὑπ᾽ αὐτοῦ, μετ᾽ αὐτοῦ δὲ ἀήττη-τον οὖσαν.ἐν δ᾽ Ἰσθμῷ Σίνιν τὸν πιτυοκάμπτην ᾧτρόπῳ πολλοὺς ἀνῄρει, τούτῳ διέφθειρεναὐτός, οὐ μεμελετηκὼς οὐδ᾽ εἰθισμένος,ἐπιδείξας δὲ τὴν ἀρετὴν ὅτι καὶ τέχνης πε-ρίεστι καὶ μελέτης ἁπάσης. ἦν δὲ τῷ Σίνιδικαλλίστη καὶ μεγίστη θυγάτηρ, ὄνομα Πε-ριγούνη. ταύτην τοῦ πατρὸς ἀνῃρημένου

14

ἀσκοῦ τὸν προὔχοντα πόδα, μέγα φέρτατελαῶν, μὴ λύσῃς πρὶν δῆμον Ἀθηνέων εἰσα-φικέσθαι·ἃ δῆλον ὅτι νοήσας ὁ Πιτθεύς, ἔπεισεναὐτὸν ἢ διηπάτησε τῇ Αἴθρᾳ συγγενέσθαι.συνελθὼν δὲ καὶ γνοὺς ἐκεῖνος ὅτι τῇ Πιτ-θέως θυγατρὶ συγγέγονε, καὶ κύειν αὐτὴνὑπονοήσας, ἀπέλιπε ξίφος καὶ πέδιλα κρύ-ψας ὑπὸ πέτραν μεγάλην, ἐντὸς ἔχουσανκοιλότητα συμμέτρως ἐμπεριλαμβάνουσαντὰ κείμενα. φράσας δὲ πρὸς μόνην ἐκείνην,καὶ διακελευσάμενος, ἂν υἱὸς ἐξ αὐτοῦγένηται, καὶ λαβὼν ἀνδρὸς ἡλικίαν δυνα-τὸς ᾖ τὴν πέτραν ἀναστῆσαι καὶ ὑφελεῖν τὰκαταλειφθέντα, πέμπειν πρὸς αὐτὸν ἔχο-ντα ταῦτα μηδενὸς εἰδότος, ἀλλ᾽ ὡς ἔνεστιμάλιστα λανθάνοντα πάντας (ἰσχυρῶς γὰρἐδεδοίκει τοὺς Παλλαντίδας, ἐπιβουλεύο-ντας αὐτῷ καὶ διὰ τὴν ἀπαιδίαν καταφρο-νοῦντας· ἦσαν δὲ πεντήκοντα παῖδες ἐκΠάλλαντος γεγονότες), ἀπῄει.

7

πρώτων εἰς τὴν πόλιν συρρεόντων· οἱ δ'ἀπὸ τῆς πατρωνείας· οὕτω γὰρ ἐκάλουντὴν προστασίαν καὶ καλοῦσιν ἄχρι νῦν,οἰόμενοι Πάτρωνά τινα τῶν σὺν Εὐάνδρῳπαραγενομένων, κηδεμονικὸν τῶν ὑποδεε-στέρων ὄντα καὶ βοηθητικόν, ἀφ' αὑτοῦ τῷπράγματι ταύτην τὴν προσηγορίαν ἀπολι-πεῖν. μάλιστα δ' ἄν τις τυγχάνοι τοῦεἰκότος, εἰ νομίζοι τὸν Ῥωμύλον ἀξιοῦντατοὺς πρώτους καὶ δυνατωτάτους πατρικῇκηδεμονίᾳ καὶ φροντίδι προσήκειν ἐπιμελε-ῖσθαι τῶν ταπεινοτέρων, ἅμα δὲ τοὺς ἄλ-λους διδάσκοντα μὴ δεδιέναι μηδ' ἄχθε-σθαι ταῖς τῶν κρειττόνων τιμαῖς, ἀλλὰχρῆσθαι μετ' εὐνοίας καὶ νομίζοντας καὶπροσαγορεύοντας πατέρας, οὕτως ὀνο-μάσαι. καὶ γὰρ ἄχρι νῦν τοὺς ἐν συγκλήτῳτελοῦντας οἱ μὲν ἔξωθεν ἄνδρας ἡγεμόναςκαλοῦσιν, αὐτοὶ δὲ Ῥωμαῖοι πατέρας συγ-γεγραμμένους, τῷ μέγιστον μὲν ἀξίωμακαὶ τιμήν, ἥκιστα δὲ φθόνον ἔχοντι χρώμε-

94

γῦπας· οἱ δὲ τὸν μὲν Ῥέμον ἀληθῶς ἰδεῖν,ψεύσασθαι δὲ τὸν Ῥωμύλον, ἐλθόντος δὲτοῦ Ῥέμου, τότε τοὺς δώδεκα τῷ Ῥωμύλῳφανῆναι· διὸ καὶ νῦν μάλιστα χρῆσθαι γυψὶῬωμαίους οἰωνιζομένους. Ἡρόδωρος δ' ὁΠοντικὸς ἱστορεῖ καὶ τὸν Ἡρακλέα χαί-ρειν γυπὸς ἐπὶ πράξει φανέντος. ἔστι μὲνγὰρ ἀβλαβέστατον ζῴων ἁπάντων, μηδὲνὧν σπείρουσιν ἢ φυτεύουσιν ἢ νέμουσιν ἄν-θρωποι σινόμενον, τρέφεται δ' ἀπὸ νεκρῶνσωμάτων, ἀποκτίννυσι δ' οὐδὲν οὐδὲ λυ-μαίνεται ψυχὴν ἔχον, πτηνοῖς δὲ διὰ συγ-γένειαν οὐδὲ νεκροῖς πρόσεισιν. ἀετοὶ δὲκαὶ γλαῦκες καὶ ἱέρακες ζῶντα κόπτουσιτὰ ὁμόφυλα καὶ φονεύουσι· καίτοι κατ'Αἰσχύλον"ὄρνιθος ὄρνις πῶς ἂν ἁγνεύοι φαγών;"ἔτι τἆλλα μὲν ἐν ὀφθαλμοῖς ὡς ἔπος εἰπεῖνἀναστρέφεται καὶ παρέχει διὰ παντὸςαἴσθησιν ἑαυτῶν, ὁ δὲ γὺψ σπάνιόν ἐστιθέαμα, καὶ νεοσσοῖς γυπὸς οὐ ῥᾳδίως ἴσμεν

87

[4] τεκούσης δὲ τῆς Αἴθρας υἱόν, οἱ μὲνεὐθὺς ὀνομασθῆναι Θησέα λέγουσι διὰ τὴντῶν γνωρισμάτων θέσιν, οἱ δὲ ὕστερονἈθήνησι παῖδα θεμένου τοῦ Αἰγέως αὐτόν.τρεφόμενον δὲ ὑπὸ τοῦ Πιτθέως ἐπιστάτηνἔχειν καὶ παιδαγωγὸν ὄνομα Κοννίδαν, ᾧμέχρι νῦν Ἀθηναῖοι μιᾷ πρότερον ἡμέρᾳτῶν Θησείων κριὸν ἐναγίζουσι, μεμνη-μένοι καὶ τιμῶντες πολὺ δικαιότερον ἢ Σι-λανίωνα τιμῶσι καὶ Παῤῥάσιον, εἰκόνωνΘησέως γραφεῖς καὶ πλάστας γενομένους.[5] ἔθους δὲ ὄντος ἔτι τότε τοὺς μεταβαίνο-ντας ἐκ παίδων ἐλθόντας εἰς Δελφοὺςἀπάρχεσθαι τῷ θεῷ τῆς κόμης, ἦλθε μὲνεἰς Δελφοὺς ὁ Θησεύς, καὶ τόπον ἀπ᾽αὐτοῦ τὴν Θησείαν ἔτι νῦν ὀνομάζεσθαιλέγουσιν, ἐκείρατο δὲ τῆς κεφαλῆς τὰπρόσθεν μόνον, ὥσπερ Ὅμηρος ἔφη τοὺςἌβαντας· καὶ τοῦτο τῆς κουρᾶς τὸ γένοςΘησηῒς ὠνομάσθη δι᾽ ἐκεῖνον. οἱ δὲ Ἄβα-ντες ἐκείραντο πρῶτοι τὸν τρόπον τοῦτον

8

Μιλτιάδου τρόπαιον· οὕτως ἐκείνῳ τοῦἩρακλέους θαυμάζοντι τὴν ἀρετήν, καὶνύκτωρ ὄνειρος ἦσαν αἱ πράξεις, καὶ μεθ᾽ἡμέραν ἐξῆγεν αὐτὸν ὁ ζῆλος καὶ ἀνηρέθι-ζε ταὐτὰ πράττειν διανοούμενον.[7] ἐτύγχανον δὲ καὶ γένους κοινωνοῦντεςἐξ ἀνεψιῶν ὄντες. Αἴθρα μὲν γὰρ ἦν Πιτ-θέως θυγάτηρ, Ἀλκμήνη δὲ Λυσιδίκης,Λυσιδίκη δὲ καὶ Πιτθεὺς ἀδελφοὶ γεγο-νότες ἐξ Ἱπποδαμείας καὶ Πέλοπος. δεινὸνοὖν ἐποιεῖτο καὶ οὐκ ἀνεκτὸν ἐκεῖνον μὲνἐπὶ τοὺς πανταχοῦ πονηροὺς βαδίζοντα κα-θαίρειν γῆν καὶ θάλατταν, αὐτὸν δὲ τοὺςἐμποδὼν ἄθλους ἀποδιδράσκειν, τὸν μὲνλόγῳ καὶ δόξῃ πατέρα καταισχύνων διὰθαλάττης φυγῇ κομιζόμενος, τῷ δὲ ὄντιπροσφέρων γνωρίσματα πέδιλα καὶ ξίφοςἀναίμακτον, οὐκ ἔργοις εὐθὺς ἀγαθοῖς καὶπράξεσι παρέχων ἐμφανῆ χαρακτῆρα τῆςεὐγενείας. τοιούτῳ φρονήματι καὶ τοιού-τοις λογισμοῖς ἐξώρμησεν, ὡς ἀδικήσων

13

ἐντετυχηκότες, ἀλλὰ καὶ παρέσχεν ἐνίοιςἄτοπον ὑπόνοιαν, ἔξωθεν αὐτοὺς ἀφ'ἑτέρας τινὸς γῆς καταίρειν ἐνταῦθα, τὸσπάνιον καὶ μὴ συνεχές, οἷον οἱ μάντειςἀξιοῦσιν εἶναι τὸ μὴ κατὰ φύσιν μηδ' ἀφ'αὑτοῦ, πομπῇ δὲ θείᾳ φαινόμενον.[10] Ἐπεὶ δ' ἔγνω τὴν ἀπάτην ὁ Ῥέμος,ἐχαλέπαινε, καὶ τοῦ Ῥωμύλου τάφρονὀρύττοντος ᾗ τὸ τεῖχος ἔμελλε κυκλοῦσθαι,τὰ μὲν ἐχλεύαζε τῶν ἔργων, τοῖς δ' ἐμπο-δὼν ἐγένετο. τέλος δὲ διαλλόμενον αὐτὸνοἱ μὲν αὐτοῦ Ῥωμύλου πατάξαντος, οἱ δὲτῶν ἑταίρων τινὸς Κέλερος, ἐνταῦθα πεσε-ῖν λέγουσιν. ἔπεσε δὲ καὶ Φαιστύλος ἐν τῇμάχῃ καὶ Πλειστῖνος, ὃν ἀδελφὸν ὄνταΦαιστύλου συνεκθρέψαι τοὺς περὶ τὸν Ῥω-μύλον ἱστοροῦσιν. ὁ μὲν οὖν Κέλερ εἰς Τυρ-ρηνίαν μετέστη, καὶ ἀπ' ἐκείνου τοὺς ταχε-ῖς οἱ Ῥωμαῖοι καὶ ὀξεῖς κέλερας ὀνομάζου-σι· καὶ Κόιντον Μέτελλον, ὅτι τοῦ πατρὸςἀποθανόντος ἀγῶνα μονομάχων ἡμέραις

88

ἀστέρων ἐποχὰς θεωρούμενον. ἀλλὰ ταῦταμὲν ἴσως καὶ τὰ τοιαῦτα τῷ ξένῳ καὶ πε-ριττῷ προσάξεται μᾶλλον ἢ διὰ τὸ μυ-θῶδες ἐνοχλήσει τοὺς ἐντυγχάνοντας αὐτο-ῖς.[13] Κτισθείσης δὲ τῆς πόλεως, πρῶτονμὲν ὅσον ἦν ἐν ἡλικίᾳ πλῆθος εἰς συντάγ-ματα στρατιωτικὰ διεῖλεν. ἕκαστον δὲ σύ-νταγμα πεζῶν τρισχιλίων ἦν καὶ τριακοσί-ων ἱππέων. ἐκλήθη δὲ λεγεὼν τῷ λογάδαςεἶναι τοὺς μαχίμους ἐκ πάντων. ἔπειτατοῖς μὲν ἄλλοις ἐχρῆτο δήμῳ, καὶ ποπού-λους ὠνομάσθη τὸ πλῆθος· ἑκατὸν δὲ τοὺςἀρίστους ἀπέδειξε βουλευτάς, καὶ αὐτοὺςμὲν πατρικίους, τὸ δὲ σύστημα σενᾶτονπροσηγόρευσεν. ὁ μὲν οὖν σενᾶτος ἀτρε-κῶς γερουσίαν σημαίνει· πατρικίους δὲτοὺς βουλευτὰς κληθῆναι λέγουσιν οἱ μὲνὅτι παίδων γνησίων πατέρες ἦσαν, οἱ δὲμᾶλλον ὡς αὐτοὺς ἔχοντας ἑαυτῶν ἀποδε-ῖξαι πατέρας, ὅπερ οὐ πολλοῖς ὑπῆρξε τῶν

93

την ἐπιθεὶς αὑτῷ, τότε τὰ μὲν Λυδῶνπράγματα πολλὴν ἔσχεν εἰρήνην καὶἄδειαν· ἐν δὲ τοῖς περὶ τὴν Ἑλλάδα τόποιςαὖθις ἐξήνθησαν αἱ κακίαι καὶ ἀνεῤῥάγη-σαν, οὐδενὸς πιεζοῦντος οὐδὲ κατείργο-ντος.[6] ἦν οὖν ὀλέθριος ἡ πορεία τοῖς Ἀθήναζεπεζῇ βαδίζουσιν ἐκ Πελοποννήσου· καὶτῶν κακούργων ἕκαστον ἐξηγούμενος Πιτ-θεὺς ὁποῖος εἴη καὶ ὁποῖα δρῴη περὶ τοὺςξένους, ἔπειθε τὸν Θησέα κομίζεσθαι διὰθαλάττης. τὸν δὲ πάλαι μέν, ὡς ἔοικε, λε-ληθότως διέκαιεν ἡ δόξα τῆς Ἡρακλέουςἀρετῆς, καὶ πλεῖστον ἐκείνου λόγον εἶχε,καὶ προθυμότατος ἀκροατὴς ἐγίνετο τῶνδιηγουμένων ἐκεῖνον οἷος εἴη, μάλιστα δὲτῶν αὐτὸν ἑωρακότων καὶ πράττοντι καὶλέγοντι προστετυχηκότων· τότε δὲ πα-ντάπασιν ἦν φανερὸς πεπονθὼς ὅπερ ὕστε-ρον χρόνοις πολλοῖς Θεμιστοκλῆς ἔπαθε,καὶ εἶπεν ὡς καθεύδειν αὐτὸν οὐκ ἐῴη τὸ

12

οὐχ ὑπ᾽ Ἀράβων διδαχθέντες, ὡς ἔνιοι νο-μίζουσιν, οὐδὲ Μυσοὺς ζηλώσαντες, ἀλλ᾽ὄντες πολεμικοὶ καὶ ἀγχέμαχοι, καὶ μάλι-στα δὴ πάντων εἰς χεῖρας ὠθεῖσθαι τοῖςἐναντίοις μεμαθηκότες, ὡς μαρτυρεῖ καὶἈρχίλοχος ἐν τούτοις·οὔ τοι πόλλ᾽ ἐπὶ τόξα τανύσσεται οὐδὲ θα-μειαὶ σφενδόναι, εὖτ᾽ ἂν δὴ μῶλον Ἄρης συνάγῃἐν πεδίῳ, ξιφέων δὲ πολύστονον ἔσσεταιἔργον· ταύτης γὰρ κεῖνοι δαίμονές εἰσι μάχης δεσπόται Εὐβοίας δουρικλυτοί. ὅπως οὖν μὴ παρέχοιεν ἐκ τῶν τριχῶνἀντίληψιν τοῖς πολεμίοις ἀπεκείραντο. το-ῦτο δὲ ἀμέλει καὶ Ἀλέξανδρον τὸν Μακε-δόνα ἐννοήσαντά φασι προστάξαι τοῖςστρατηγοῖς ξυρεῖν τὰ γένεια τῶν Μακε-δόνων, ὡς λαβὴν ταύτην ἐν ταῖς μάχαιςοὖσαν προχειροτάτην.

9

ῦνται προβλημάτων ἀναλύσεις· τῆς γὰραὐτῆς θεωρίας εἶναι, χρόνον τε λαβόνταςἀνθρώπου γενέσεως βίον προειπεῖν, καὶβίῳ δοθέντι θηρεῦσαι χρόνον. ἐποίησεν οὖντὸ προσταχθὲν ὁ Ταρούτιος, καὶ τά τεπάθη καὶ τὰ ἔργα τοῦ ἀνδρὸς ἐπιδών, καὶχρόνον ζωῆς καὶ τρόπον τελευτῆς καὶπάντα τὰ τοιαῦτα συνθείς, εὖ μάλα τεθαρ-ρηκότως καὶ ἀνδρείως ἀπεφήνατο, τὴν μὲνἐν τῇ μητρὶ τοῦ Ῥωμύλου γεγονέναι σύλ-ληψιν ἔτει πρώτῳ τῆς δευτέρας ὀλυ-μπιάδος ἐν μηνὶ κατ' Αἰγυπτίους Χοιὰκτρίτῃ καὶ εἰκάδι τρίτης ὥρας, καθ' ἣν ὁἥλιος ἐξέλιπε παντελῶς, τὴν δ' ἐμφανῆγέννησιν ἐν μηνὶ Θωὺθ ἡμέρᾳ πρώτῃ μετ'εἰκάδα περὶ ἡλίου ἀνατολάς· κτισθῆναι δὲτὴν Ῥώμην ὑπ' αὐτοῦ τῇ ἐνάτῃ Φαρμουθὶμηνὸς ἱσταμένου μεταξὺ δευτέρας ὥραςκαὶ τρίτης. ἐπεὶ καὶ πόλεως τύχην ὥσπερἀνθρώπου κύριον ἔχειν οἴονται χρόνον, ἐκτῆς πρώτης γενέσεως πρὸς τὰς τῶν

92

ὀλίγαις ἐποίησε, θαυμάσαντες τὸ τάχοςτῆς παρασκευῆς Κέλερα προσηγόρευσαν.[11] Ὁ δὲ Ῥωμύλος ἐν τῇ Ῥεμωρίᾳ θάψαςτὸν Ῥέμον ὁμοῦ καὶ τοὺς τροφεῖς, ᾤκιζετὴν πόλιν, ἐκ Τυρρηνίας μεταπεμψάμενοςἄνδρας ἱεροῖς τισι θεσμοῖς καὶ γράμμασινὑφηγουμένους ἕκαστα καὶ διδάσκονταςὥσπερ ἐν τελετῇ. βόθρος γὰρ ὠρύγη περὶτὸ νῦν Κομίτιον κυκλοτερής, ἀπαρχαί τεπάντων, ὅσοις νόμῳ μὲν ὡς καλοῖςἐχρῶντο, φύσει δ' ὡς ἀναγκαίοις, ἀπετέθη-σαν ἐνταῦθα. καὶ τέλος ἐξ ἧς ἀφῖκτο γῆςἕκαστος ὀλίγην κομίζων μοῖραν ἔβαλλονεἰς ταὐτὸ καὶ συνεμείγνυον. καλοῦσι δὲ τὸνβόθρον τοῦτον ᾧ καὶ τὸν ὄλυμπον ὀνόματιμοῦνδον. εἶθ' ὥσπερ κύκλον κέντρῳ πε-ριέγραψαν τὴν πόλιν. ὁ δ' οἰκιστὴς ἐμβα-λὼν ἀρότρῳ χαλκῆν ὕνιν, ὑποζεύξας δὲβοῦν ἄρρενα καὶ θήλειαν, αὐτὸς μὲν ἐπάγειπεριελαύνων αὔλακα βαθεῖαν τοῖς τέρμασι,τῶν δ' ἑπομένων ἔργον ἐστίν, ἃς ἀνίστησι

89

[6] τὸν μὲν οὖν ἄλλον χρόνον ἔκρυπτενΑἴθρα τὴν ἀληθινὴν τοῦ Θησέως γένεσιν·ἦν δὲ λόγος ὑπὸ τοῦ Πιτθέως διαδοθεὶς ὡςἐκ Ποσειδῶνος τεκνωθείη. Ποσειδῶνα γὰρΤροιζήνιοι σέβονται διαφερόντως, καὶ θεὸςοὗτός ἐστιν αὐτοῖς πολιοῦχος, ᾧ καὶ καρ-πῶν ἀπάρχονται καὶ τρίαιναν ἐπίσημονἔχουσι τοῦ νομίσματος. ἐπεὶ δὲ μειράκιονὤν, ἅμα τῇ τοῦ σώματος ῥώμῃ διέφαινενἀλκὴν καὶ φρόνημα μετὰ νοῦ καὶ συνέσεωςβέβαιον, οὕτως αὐτὸν ἡ Αἴθρα πρὸς τὴνπέτραν προσαγαγοῦσα, καὶ φράσασα περὶτῆς γενέσεως τἀληθές, ἐκέλευσεν ὑφελεῖντὰ πατρῷα σύμβολα καὶ πλεῖν εἰς Ἀθήνας.ὁ δὲ τὴν μὲν πέτραν ὑπέδυ καὶ ῥᾳδίωςἀνέωσε, πλεῖν δὲ ἀπέγνω, καίπερ οὔσηςἀσφαλείας καὶ δεομένων τοῦ τε πάππουκαὶ τῆς μητρός. χαλεπὸν γὰρ ἦν πεζῇ πο-ρεύεσθαι τὴν εἰς Ἀθήνας ὁδόν, οὐδὲν μέροςκαθαρὸν οὐδὲ ἀκίνδυνον ὑπὸ λῃστῶν καὶκακούργων ἔχουσαν.

10

ὁ γὰρ δὴ χρόνος ἐκεῖνος ἤνεγκεν ἀν-θρώπους χειρῶν μὲν ἔργοις καὶ ποδῶντάχεσι καὶ σωμάτων ῥώμαις, ὡς ἔοικεν,ὑπερφυεῖς καὶ ἀκαμάτους, πρὸς οὐδὲν δὲτῇ φύσει χρωμένους ἐπιεικὲς οὐδὲ ὠφέλι-μον, ἀλλ᾽ ὕβρει τε χαίροντας ὑπερηφάνῳ,καὶ ἀπολαύοντας τῆς δυνάμεως ὠμότητικαὶ πικρίᾳ, καὶ τῷ κρατεῖν τε καὶ βιάζε-σθαι καὶ διαφθείρειν τὸ παραπῖπτον, αἰδῶδὲ καὶ δικαιοσύνην καὶ τὸ ἴσον καὶ τὸ φι-λάνθρωπον, ὡς ἀτολμίᾳ τοῦ ἀδικεῖν καὶφόβῳ τοῦ ἀδικεῖσθαι τοὺς πολλοὺς ἐπαινο-ῦντας, οὐδὲν οἰομένους προσήκειν τοῖςπλέον ἔχειν δυναμένοις. τούτων Ἡρακλῆςτοὺς μὲν ἐξέκοπτε καὶ ἀνῄρει περιϊών, οἱδὲ λανθάνοντες ἐκείνου παριόντος ἔπτησ-σον καὶ ἀνεδύοντο καὶ παρημελοῦντο τα-πεινὰ πράττοντες. ἐπεὶ δὲ Ἡρακλῆς ἐχρή-σατο συμφορᾷ, καὶ κτείνας Ἴφιτον εἰς Λυ-δίαν ἀπῆρε καὶ συχνὸν ἐκεῖ χρόνον ἐδού-λευε παρ᾽ Ὀμφάλῃ, δίκην τοῦ φόνου ταύ-

11

βώλους τὸ ἄροτρον, καταστρέφειν εἴσω καὶμηδεμίαν ἔξω περιορᾶν ἐκτρεπομένην. τῇμὲν οὖν γραμμῇ τὸ τεῖχος ἀφορίζουσι, καὶκαλεῖται κατὰ συγκοπὴν πωμήριον, οἷονὄπισθεν τείχους ἢ μετὰ τεῖχος· ὅπου δὲ πύ-λην ἐμβαλεῖν διανοοῦνται, τὴν ὕνιν ἐξε-λόντες καὶ τὸ ἄροτρον ὑπερθέντες διάλειμ-μα ποιοῦσιν. ὅθεν ἅπαν τὸ τεῖχος ἱερὸνπλὴν τῶν πυλῶν νομίζουσι· τὰς δὲ πύλαςἱερὰς νομίζοντας οὐκ ἦν ἄνευ δεισιδαιμονί-ας τὰ μὲν δέχεσθαι, τὰ δ' ἀποπέμπειν τῶνἀναγκαίων καὶ μὴ καθαρῶν.[12] Ὅτι μὲν οὖν ἡ κτίσις ἡμέρᾳ γένοιτοτῇ πρὸ ἕνδεκα καλανδῶν Μαΐων, ὁμολογε-ῖται, καὶ τὴν ἡμέραν ταύτην ἑορτάζουσιῬωμαῖοι, γενέθλιον τῆς πατρίδος ὀνομάζο-ντες. ἐν ἀρχῇ δ' ὥς φασιν οὐδὲν ἔμψυχονἔθυον, ἀλλὰ καθαρὰν καὶ ἀναίμακτον ᾤο-ντο δεῖν τῇ πατρίδι τὴν ἐπώνυμον τῆς γε-νέσεως ἑορτὴν φυλάττειν. οὐ μὴν ἀλλὰ καὶπρὸ τῆς κτίσεως βοτηρική τις ἦν αὐτοῖς

90

ἑορτὴ κατὰ ταύτην τὴν ἡμέραν, καὶ Παρί-λια προσηγόρευον αὐτήν. νῦν μὲν οὖν οὐδὲναἱ Ῥωμαϊκαὶ νουμηνίαι πρὸς τὰς Ἑλληνι-κὰς ὁμολογούμενον ἔχουσιν· ἐκείνην δὲ τὴνἡμέραν, ᾗ τὴν πόλιν ὁ Ῥωμύλος ἔκτιζεν,ἀτρεκῆ τριακάδα τυχεῖν λέγουσι, καὶ σύνο-δον ἐκλειπτικὴν ἐν αὐτῇ γενέσθαι σελήνηςπρὸς ἥλιον, ἣν εἰδέναι καὶ Ἀντίμαχον οἴο-νται τὸν Τήιον ἐποποιόν, ἔτει τρίτῳ τῆςἕκτης ὀλυμπιάδος συμπεσοῦσαν.Ἐν δὲ τοῖς κατὰ Βάρρωνα τὸν φιλόσοφονχρόνοις, ἄνδρα Ῥωμαίων ἐν ἱστορίᾳ βυ-βλιακώτατον, ἦν Ταρούτιος ἑταῖρος αὐτοῦ,φιλόσοφος μὲν ἄλλως καὶ μαθηματικός,ἁπτόμενος δὲ τῆς περὶ τὸν πίνακα μεθόδουθεωρίας ἕνεκα καὶ δοκῶν ἐν αὐτῇ περιττὸςεἶναι. τούτῳ προὔβαλεν ὁ Βάρρων ἀναγα-γεῖν τὴν Ῥωμύλου γένεσιν εἰς ἡμέραν καὶὥραν, ἐκ τῶν λεγομένων ἀποτελεσμάτωνπερὶ τὸν ἄνδρα ποιησάμενον τὸν συλλογι-σμόν, ὥσπερ αἱ τῶν γεωμετρικῶν ὑφηγο-

91

αν αὑτῷ τελεῖν ἀποφοράς· καὶ τῆς θυσίαςἐπεμελοῦντο Φυταλίδαι, Θησέως ἀπο-δόντος αὐτοῖς ἀμοιβὴν τῆς φιλοξενίας.[24] μετὰ δὲ τὴν Αἰγέως τελευτὴν μέγακαὶ θαυμαστὸν ἔργον εἰς νοῦν βαλόμενοςσυνῴκισε τοὺς τὴν Ἀττικὴν κατοικοῦνταςεἰς ἓν ἄστυ, καὶ μιᾶς πόλεως ἕνα δῆμονἀπέφηνε, τέως σποράδας ὄντας καὶ δυσα-νακλήτους πρὸς τὸ κοινὸν πάντων συμ-φέρον, ἔστι δ᾽ ὅτε καὶ διαφερομένους ἀλλή-λοις καὶ πολεμοῦντας. ἐπιὼν οὖν ἀνέπειθεκατὰ δήμους καὶ γένη, τῶν μὲν ἰδιωτῶνκαὶ πενήτων ἐνδεχομένων ταχὺ τὴν πα-ράκλησιν αὐτοῦ, τοῖς δὲ δυνατοῖς ἀβασί-λευτον πολιτείαν προτείνων καὶ δημοκρα-τίαν αὐτῷ μόνον ἄρχοντι πολέμου καὶνόμων φύλακι χρησομένην, τῶν δὲ ἄλλωνπαρέξουσαν ἅπασιν ἰσομοιρίαν. τοὺς μὲνταῦτα ἔπειθεν, οἱ δὲ τὴν δύναμιν αὐτοῦ δε-διότες μεγάλην οὖσαν ἤδη καὶ τὴν τόλμαν,ἐβούλοντο πειθόμενοι μᾶλλον ἢ βιαζόμενοι

40

ὢν καὶ ξένος, εἰς πόλεμον καθίσταντο. καὶδιελόντες ἑαυτοὺς οἱ μὲν ἐμφανῶς Σφητ-τόθεν ἐχώρουν ἐπὶ τὸ ἄστυ μετὰ τοῦ πα-τρός, οἱ δὲ Γαργηττοῖ κρύψαντες ἑαυτοὺςἐνήδρευον, ὡς διχόθεν ἐπιθησόμενοι τοῖςὑπεναντίοις. ἦν δὲ κῆρυξ μετ᾽ αὐτῶν, ἀνὴρἉγνούσιος, ὄνομα Λεώς. οὗτος ἐξήγγειλετῷ Θησεῖ τὰ βεβουλευμένα τοῖς Παλλαντί-δαις. ὁ δὲ ἐξαίφνης ἐπιπεσὼν τοῖς ἐνεδρεύ-ουσι πάντας διέφθειρεν. οἱ δὲ μετὰ τοῦΠάλλαντος πυθόμενοι διεσπάρησαν. ἐκτούτου φασὶ τῷ Παλληνέων δήμῳ πρὸςτὸν Ἁγνουσίων ἐπιγαμίαν μὴ εἶναι, μηδὲκηρύττεσθαι τοὐπιχώριον παρ᾽ αὐτοῖς"ἀκούετε λεῷ·" μισοῦσι γὰρ τοὔνομα διὰτὴν προδοσίαν τοῦ ἀνδρός.[14] ὁ δὲ Θησεὺς ἐνεργὸς εἶναι βουλόμε-νος, ἅμα δὲ καὶ δημαγωγῶν, ἐξῆλθεν ἐπὶτὸν Μαραθώνιον ταῦρον, οὐκ ὀλίγα πράγ-ματα τοῖς οἰκοῦσι τὴν Τετράπολιν παρέχο-ντα· καὶ χειρωσάμενος ἐπεδείξατο ζῶντα

21

τώπου θιγγάνουσιν, ἕτεροι δ' ἀπομάττου-σιν εὐθύς, ἔριον βεβρεγμένον γάλακτι προ-σφέροντες· γελᾶν δὲ δεῖ τὰ μειράκια μετὰτὴν ἀπόμαξιν. ἐκ δὲ τούτου τὰ δέρματατῶν αἰγῶν κατατεμόντες, διαθέουσιν ἐν πε-ριζώσμασι γυμνοί, τοῖς σκύτεσι τὸν ἐμπο-δὼν παίοντες. αἱ δ' ἐν ἡλικίᾳ γυναῖκες οὐφεύγουσι τὸ παίεσθαι, νομίζουσαι πρὸςεὐτοκίαν καὶ κύησιν συνεργεῖν. ἴδιον δὲ τῆςἑορτῆς τὸ καὶ κύνα θύειν τοὺς Λουπέρ-κους. Βούτας δέ τις, αἰτίας μυθώδεις ἐνἐλεγείοις περὶ τῶν Ῥωμαϊκῶν ἀναγράφων,φησὶ τοῦ Ἀμουλίου τοὺς περὶ τὸν Ῥωμύ-λον κρατήσαντας ἐλθεῖν δρόμῳ μετὰ χαρᾶςἐπὶ τὸν τόπον, ἐν ᾧ νηπίοις οὖσιν αὐτοῖς ἡλύκαινα θηλὴν ὑπέσχε, καὶ μίμημα τοῦτότε δρόμου τὴν ἑορτὴν ἄγεσθαι, καὶτρέχειν τοὺς ἀπὸ γένους τοὺς

"Ἐμποδίους τύπτοντας, ὅπως τότεφάσγαν' ἔχοντες

120

τοὺς διδόντας ἢ παραπέμποντας ἢ ὅλωςπαρόντας ἀναφωνεῖν τὸν Ταλάσιον μετὰπαιδιᾶς, μαρτυρομένους ὡς ἐπ' οὐδὲν ἄλλοὑπούργημα τῆς γυναικὸς ἢ ταλασίαν εἰσα-γομένης. διαμένει δὲ μέχρι νῦν τὸ τὴν νύμ-φην αὐτὴν ἀφ' αὑτῆς μὴ ὑπερβαίνειν τὸνοὐδὸν εἰς τὸ δωμάτιον, ἀλλ' αἰρομένηνεἰσφέρεσθαι, διὰ τὸ καὶ τότε κομισθῆναιβιασθείσας, μὴ αὐτὰς εἰσελθεῖν. ἔνιοι δὲλέγουσι καὶ τὸ τὴν κόμην τῆς γαμουμένηςαἰχμῇ διακρίνεσθαι δορατίου σύμβολονεἶναι τοῦ μετὰ μάχης καὶ πολεμικῶς τὸνπρῶτον γάμον γενέσθαι· περὶ ὧν ἐπὶ πλέονἐν τοῖς Αἰτίοις εἰρήκαμεν.Ἐτολμήθη μὲν οὖν ἡ ἁρπαγὴ περὶ τὴνὀκτωκαιδεκάτην ἡμέραν τοῦ τότε Σεξτιλί-ου μηνός, Αὐγούστου δὲ νῦν, ἐν ᾗ τὴν τῶνΚωνσαλίων ἑορτὴν ἄγουσιν.[16] Οἱ δὲ Σαβῖνοι πολλοὶ μὲν ἦσαν καὶπολεμικοί, κώμας δ' ᾤκουν ἀτειχίστους,ὡς προσῆκον αὐτοῖς μέγα φρονεῖν καὶ μὴ

101

διὰ τοῦ ἄστεος ἐλάσας, εἶτα τῷ Ἀπόλλωνιτῷ Δελφινίῳ κατέθυσεν. ἡ δὲ Ἑκάλη καὶτὸ περὶ αὐτὴν μυθολόγημα τοῦ ξενισμοῦκαὶ τῆς ὑποδοχῆς ἔοικε μὴ πάσης ἀμοιρεῖνἀληθείας. ἔθυον γὰρ Ἑκαλήσια οἱ πέριξδῆμοι συνιόντες Ἑκάλῳ Διΐ, καὶ τὴνἙκάλην ἐτίμων, Ἑκαλίνην ὑποκοριζόμενοιδιὰ τὸ κἀκείνην νέον ὄντα κομιδῇ τὸν Θη-σέα ξενίζουσαν ἀσπάσασθαι πρεσβυτικῶςκαὶ φιλοφρονεῖσθαι τοιούτοις ὑποκορισμο-ῖς. ἐπεὶ δὲ εὔξατο μὲν ὑπὲρ αὐτοῦ τῷ Διί,βαδίζοντος ἐπὶ τὴν μάχην, εἰ σῶς παρα-γένοιτο, θύσειν, ἀπέθανε δὲ πρὶν ἐκεῖνονἐπανελθεῖν, ἔσχε τὰς εἰρημένας ἀμοιβὰςτῆς φιλοξενίας τοῦ Θησέως κελεύσαντος,ὡς Φιλόχορος ἱστόρηκεν.[15] ὀλίγῳ δὲ ὕστερον ἧκον ἐκ Κρήτης τὸτρίτον οἱ τὸν δασμὸν ἀπάξοντες. ὅτι μὲνοὖν Ἀνδρόγεω περὶ τὴν Ἀττικὴν ἀποθανεῖνδόλῳ δόξαντος, ὅ τε Μίνως πολλὰ κακὰπολεμῶν εἰργάζετο τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὸ

22

φαῖς καὶ κοσμήσεσιν ὡς ἔστιν ἐξαλλάξα-ντα κομιδῇ, καὶ διδάξαντα φωνὴν καὶσχῆμὰ καὶ βάδισιν ὡς ἔνι μάλιστα παρ-θένοις ὁμοιοῦσθαι καὶ μηδὲν φαίνεσθαι δια-φέροντας, ἐμβαλεῖν εἰς τὸν τῶν παρθένωνἀριθμὸν καὶ διαλαθεῖν ἅπαντας· ἐπεὶ δὲἐπανῆλθεν, αὐτόν τε πομπεῦσαι καὶ τοὺςνεανίσκους οὕτως ἀμπεχομένους ὡς νῦνἀμπέχονται τοὺς ὀσχοὺς φέροντες. φέρουσιδὲ Διονύσῳ καὶ Ἀριάδνῃ χαριζόμενοι διὰτὸν μῦθον, ἢ μᾶλλον ὅτι συγκομιζομένηςὀπώρας ἐπανῆλθον· αἱ δὲ δειπνοφόροι πα-ραλαμβάνονται καὶ κοινωνοῦσι τῆς θυσίαςἀπομιμούμεναι τὰς μητέρας ἐκείνων τῶνλαχόντων· ἐπεφοίτων γὰρ αὐτοῖς ὄψα καὶσιτία κομίζουσαι· καὶ μῦθοι λέγονται διὰτὸ κἀκείνας εὐθυμίας ἕνεκα καὶ παρηγορί-ας μύθους διεξιέναι τοῖς παισί. ταῦτα μὲνοὖν καὶ Δήμων ἱστόρηκεν. ἐξῃρέθη δὲ καὶτέμενος αὐτῷ, καὶ τοὺς ἀπὸ τῶν παρα-σχόντων τὸν δασμὸν οἴκων ἔταξεν εἰς θυσί-

39

φοβεῖσθαι, Λακεδαιμονίων ἀποίκοις οὖσιν.οὐ μὴν ἀλλ' ὁρῶντες αὑτοὺς ἐνδεδεμένουςμεγάλοις ὁμηρεύμασι, καὶ δεδιότες περὶτῶν θυγατέρων, πρέσβεις ἀπέστειλανἐπιεικῆ καὶ μέτρια προκαλούμενοι, τὸνῬωμύλον ἀποδόντα τὰς κόρας αὐτοῖς καὶλύσαντα τὸ τῆς βίας ἔργον, εἶτα πειθοῖ καὶνόμῳ πράττειν τοῖς γένεσι φιλίαν καὶοἰκειότητα. τοῦ δὲ Ῥωμύλου τὰς μὲνκόρας μὴ προιεμένου, παρακαλοῦντος δὲτὴν κοινωνίαν δέχεσθαι τοὺς Σαβίνους, οἱμὲν ἄλλοι βουλευόμενοι καὶ παρασκευα-ζόμενοι διέτριβον, Ἄκρων δ' ὁ βασιλεὺςΚαινινητῶν, ἀνὴρ θυμοειδὴς καὶ δεινὸς ἐντοῖς πολεμικοῖς, τά τε πρῶτα τολμήματατοῦ Ῥωμύλου δι' ὑποψίας εἶχε, καὶ τῷπραχθέντι περὶ τὰς γυναῖκας ἤδη φοβερὸνἡγούμενος πᾶσιν εἶναι καὶ οὐκ ἀνεκτὸν εἰμὴ κολασθείη, προεξανέστη τῷ πολέμῳκαὶ μετὰ πολλῆς ἐχώρει δυνάμεως ἐπ'αὐτόν, καὶ ὁ Ῥωμύλος ἐπ' ἐκεῖνον. γενόμε-

102

νώτερον ἀφερμηνεύουσιν οἷον ἐστερημένηννοῦ διὰ τὰς ἐν τοῖς ἐνθουσιασμοῖς παρα-φροσύνας. τὸ μὲν γὰρ στέρεσθαι καρῆρε,μέντεμ δὲ τὸν νοῦν ὀνομάζουσι. περὶ δὲτῶν Παριλίων προείρηται. Τὰ δὲ Λουπερ-κάλια τῷ μὲν χρόνῳ δόξειεν ἂν εἶναι κα-θάρσια· δρᾶται γὰρ ἐν ἡμέραις ἀποφράσιτοῦ Φεβρουαρίου μηνός, ὃν καθάρσιον ἄντις ἑρμηνεύσειε, καὶ τὴν ἡμέραν ἐκείνην τὸπαλαιὸν ἐκάλουν Φεβράτην. τοὔνομα δὲτῆς ἑορτῆς ἑλληνιστὶ σημαίνει Λύκαια, καὶδοκεῖ διὰ τοῦτο παμπάλαιος ἀπ' Ἀρκάδωνεἶναι τῶν περὶ Εὔανδρον. ἀλλὰ τοῦτο μὲνκοινόν ἐστι· δύναται γὰρ ἀπὸ τῆς λυκαίνηςγεγονέναι τοὔνομα. καὶ γὰρ ἀρχομένουςτῆς περιδρομῆς τοὺς Λουπέρκους ὁρῶμενἐντεῦθεν, ὅπου τὸν Ῥωμύλον ἐκτεθῆναιλέγουσι. τὰ δὲ δρώμενα τὴν αἰτίαν ποιεῖδυστόπαστον· σφάττουσι γὰρ αἶγας, εἶταμειρακίων δυοῖν ἀπὸ γένους προσαχθέντωναὐτοῖς, οἱ μὲν ᾑμαγμένῃ μαχαίρᾳ τοῦ με-

119

ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων· οἱ δὲ πλείονες ὡς προ-είρηται.[23] τὸ δὲ πλοῖον ἐν ᾧ μετὰ τῶν ἠϊθέωνἔπλευσε καὶ πάλιν ἐσώθη, τὴν τριακόντο-ρον, ἄχρι τῶν Δημητρίου τοῦ Φαληρέωςχρόνων διεφύλαττον οἱ Ἀθηναῖοι, τὰ μὲνπαλαιὰ τῶν ξύλων ὑφαιροῦντες, ἄλλα δὲἐμβάλλοντες ἰσχυρὰ καὶ συμπηγνύντεςοὕτως ὥστε καὶ τοῖς· φιλοσόφοις εἰς τὸναὐξόμενον λόγον ἀμφιδοξούμενον πα-ράδειγμα τὸ πλοῖον εἶναι, τῶν μὲν ὡς τὸαὐτό, τῶν δὲ ὡς οὐ τὸ αὐτὸ διαμένοι λε-γόντων.ἄγουσι δὲ καὶ τὴν τῶν ὠσχοφορίων ἑορτὴνΘησέως καταστήσαντος. οὐ γὰρ ἁπάσαςαὐτὸν ἐξαγαγεῖν τὰς λαχούσας τότε παρ-θένους, ἀλλὰ τῶν συνήθων νεανίσκων δύοθηλυφανεῖς μὲν ὀφθῆναι καὶ νεαρούς, ἀν-δρώδεις δὲ τὰς ψυχὰς καὶ προθύμους, λου-τροῖς τε θερμοῖς καὶ σκιατραφίαις καὶ ταῖςπερὶ κόμην καὶ λειότητα καὶ χροιὰν ἀλοι-

38

δαιμόνιον ἔφθειρε τὴν χώραν (ἀφορία τεγὰρ καὶ νόσος ἐνέσκηψε πολλὴ καὶ ἀνέδυ-σαν οἱ ποταμοί), καὶ τοῦ θεοῦ προστάξα-ντος ἱλασαμένοις τὸν Μίνω καὶ διαλλαγε-ῖσι λωφήσειν τὸ μήνιμα καὶ τῶν κακῶνἔσεσθαι παῦλαν, ἐπικηρυκευσάμενοι καὶδεηθέντες ἐποιήσαντο συνθήκας ὥστεπέμπειν δι᾽ ἐννέα ἐτῶν δασμὸν ἠϊθέουςἑπτὰ καὶ παρθένους τοσαύτας, ὁμολογο-ῦσιν οἱ πλεῖστοι τῶν συγγραφέων· τοὺς δὲπαῖδας εἰς Κρήτην κομιζομένους ὁ μὲντραγικώτατος μῦθος ἀποφαίνει τὸν Μι-νώταυρον ἐν τῷ Λαβυρίνθῳ διαφθείρειν, ἢπλανωμένους αὐτοὺς καὶ τυχεῖν ἐξόδου μὴδυναμένους ἐκεῖ καταθνήσκειν, τὸν δὲ Μι-νώταυρον, ὥσπερ Εὐριπίδης φησί,σύμμικτον εἶδος κἀποφώλιον βρέφος γεγονέναι, καὶ ταύρου μεμῖχθαι καὶ βροτοῦ διπλῇ φύσει. [16] φιλόχορος δέ φησιν οὐ ταῦτα συγχω-ρεῖν Κρῆτας, ἀλλὰ λέγειν ὅτι φρουρὰ μὲν

23

[21] Μῆνας μὲν οὖν οἱ Σαβῖνοι τοὺς Ῥω-μαίων ἐδέξαντο, καὶ περὶ αὐτῶν ὅσα κα-λῶς εἶχεν, ἐν τῷ Νομᾶ βίῳ γέγραπται· θυ-ρεοῖς δὲ τοῖς ἐκείνων ὁ Ῥωμύλος ἐχρήσα-το, καὶ μετέβαλε τὸν ὁπλισμὸν ἑαυτοῦ τεκαὶ τῶν Ῥωμαίων, Ἀργολικὰς πρότερονἀσπίδας φορούντων. ἑορτῶν δὲ καὶ θυσιῶνἀλλήλοις μετεῖχον, ἃς μὲν ἦγε τὰ γένηπρότερον οὐκ ἀνελόντες, ἑτέρας δὲ θέμενοικαινάς, ὧν ἥ τε τῶν Ματρωναλίων ἐστί,δοθεῖσα ταῖς γυναιξὶν ἐπὶ τῇ τοῦ πολέμουκαταλύσει, καὶ ἡ τῶν Καρμενταλίων. τὴνδὲ Καρμένταν οἴονταί τινες Μοῖραν εἶναικυρίαν ἀνθρώπων γενέσεως· διὸ καὶ τι-μῶσιν αὐτὴν αἱ μητέρες· οἱ δὲ τὴν τοῦΕὐάνδρου τοῦ Ἀρκάδος γυναῖκα, μαντικήντινα καὶ φοιβαστικὴν ἐμμέτρων χρησμῶνγενομένην, Καρμένταν ἐπονομασθῆναι (τὰγὰρ ἔπη κάρμενα καλοῦσι)· Νικοστράτη δ'ἦν ὄνομα κύριον αὐτῇ. καὶ τοῦτο μὲν ὁμο-λογεῖται· τὴν δὲ Καρμένταν ἔνιοι πιθα-

118

νοι δ' ἐν ὄψει καὶ κατιδόντες ἀλλήλους προ-ὐκαλοῦντο μάχεσθαι, τῶν στρατευμάτωνἐν τοῖς ὅπλοις ἀτρεμούντων. εὐξάμενος οὖνὁ Ῥωμύλος, εἰ κρατήσειε καὶ καταβάλοι,τῷ Διὶ φέρων ἀναθήσειν αὐτὸς τὰ ὅπλα τοῦἀνδρός, αὐτόν τε καταβάλλει κρατήσας,καὶ τρέπεται τὸ στράτευμα μάχης γενο-μένης, αἱρεῖ δὲ καὶ τὴν πόλιν. οὐ μὴν ἠδί-κησε τοὺς ἐγκαταληφθέντας, ἀλλ' ἢ τὰςοἰκίας ἐκέλευσε καθελόντας ἀκολουθεῖν εἰςῬώμην, ὡς πολίτας ἐπὶ τοῖς ἴσοις ἐσο-μένους. τούτου μὲν οὖν οὐκ ἔστιν ὅ τι μᾶλ-λον ηὔξησε τὴν Ῥώμην, ἀεὶ προσποιοῦσανἑαυτῇ καὶ συννέμουσαν ὧν κρατήσειεν.Ὁ δὲ Ῥωμύλος, ὡς ἂν μάλιστα τὴν εὐχὴντῷ τε Διὶ κεχαρισμένην καὶ τοῖς πολίταιςἰδεῖν ἐπιτερπῆ παράσχοι σκεψάμενος, ἐπὶστρατοπέδου δρῦν ἔτεμεν ὑπερμεγέθη καὶδιεμόρφωσεν ὥσπερ τρόπαιον, καὶ τῶνὅπλων τοῦ Ἄκρωνος ἕκαστον ἐν τάξει πε-ριήρμοσε καὶ κατήρτησεν, αὐτὸς δὲ τὴν

103

ἦν ὁ Λαβύρινθος, οὐδὲν ἔχων κακὸν ἀλλ᾽ ἢτὸ μὴ διαφυγεῖν τοὺς φυλαττομένους,ἀγῶνα δὲ ὁ Μίνως ἐπ᾽ Ἀνδρόγεῳ γυμνικὸνἐποίει καὶ τοὺς παῖδας ἆθλα τοῖς νικῶσινἐδίδου τέως ἐν τῷ Λαβυρίνθῳ φυλαττο-μένους· ἐνίκα δὲ τοὺς προτέρους ἀγῶνας ὁμέγιστον παρ᾽ αὐτῷ δυνάμενος τότε καὶστρατηγῶν, ὄνομα Ταῦρος, ἀνὴρ οὐκ ἐπιει-κὴς καὶ ἥμερος τὸν τρόπον, ἀλλὰ καὶ τοῖςπαισὶ τῶν Ἀθηναίων ὑπερηφάνως καὶ χα-λεπῶς προσφερόμενος. Ἀριστοτέλης δὲ καὶαὐτὸς ἐν τῇ Βοττιαίων πολιτείᾳ δῆλόςἐστιν οὐ νομίζων ἀναιρεῖσθαι τοὺς παῖδαςὑπὸ τοῦ Μίνω, ἀλλὰ θητεύοντας ἐν τῇΚρήτῃ καταγηράσκειν· καί ποτε Κρῆταςεὐχὴν παλαιὰν ἀποδιδόντας ἀνθρώπωνἀπαρχὴν εἰς Δελφοὺς ἀποστέλλειν, τοῖς δὲπεμπομένοις ἀναμιχθέντας ἐκγόνους ἐκεί-νων συνεξελθεῖν· ὡς δὲ οὐκ ἦσαν ἱκανοὶτρέφειν ἑαυτοὺς αὐτόθι, πρῶτον μὲν εἰςἸταλίαν διαπερᾶσαι κἀκεῖ κατοικεῖν περὶ

24

ἐκπλήξεως καὶ ταραχῆς ἐστι.θάψας δὲ τὸν πατέρα, τῷ Ἀπόλλωνι τὴνεὐχὴν ἀπεδίδου τῇ ἑβδόμῃ τοῦ Πυανεψι-ῶνος μηνὸς ἱσταμένου· ταύτῃ γὰρ ἀνέβη-σαν εἰς ἄστυ σωθέντες. ἡ μὲν οὖν ἕψησιςτῶν ὀσπρίων λέγεται γίνεσθαι διὰ τὸ σω-θέντας αὐτοὺς εἰς ταὐτὸ συμμῖξαι τὰ πε-ριόντα τῶν σιτίων καὶ μίαν χύτραν κοινὴνἑψήσαντας συνεστιαθῆναι καὶ συγκαταφα-γεῖν ἀλλήλοις. τὴν δὲ εἰρεσιώνην ἐκφέρου-σι κλάδον ἐλαίας ἐρίῳ μὲν ἀνεστεμμένον,ὥσπερ τότε τὴν ἱκετηρίαν, παντοδαπῶν δὲἀνάπλεων καταργμάτων διὰ τὸ λῆξαι τὴνἀφορίαν, ἐπᾴδοντες·εἰρεσιώνη σῦκα φέρει καὶ πίονας ἄρτους καὶ μέλι ἐν κοτύλῃ καὶ ἔλαιον ἀποψήσα-σθαι καὶ κύλικ᾽ εὔζωρον, ὡς ἂν μεθύουσα κα-θεύδῃ. καίτοι ταῦτά τινες ἐπὶ τοῖς Ἡρακλείδαιςγίνεσθαι λέγουσιν, οὕτως διατρεφομένοις

37

μὲν ἐσθῆτα περιεζώσατο, δάφνῃ δ' ἐστέψα-το τὴν κεφαλὴν κομῶσαν. ὑπολαβὼν δὲ τῷδεξιῷ τὸ τρόπαιον ὤμῳ προσερειδόμενονὀρθόν, ἐβάδιζεν ἐξάρχων ἐπινικίου παιᾶνοςἐν ὅπλοις ἑπομένῃ τῇ στρατιᾷ, δεχομένωντῶν πολιτῶν μετὰ χαρᾶς καὶ θαύματος. ἡμὲν οὖν πομπὴ τῶν αὖθις θριάμβων ἀρχὴνκαὶ ζῆλον παρέσχε, τὸ δὲ τρόπαιον ἀνάθη-μα Φερετρίου Διὸς ἐπωνομάσθη· τὸ γὰρπλῆξαι φερῖρε Ῥωμαῖοι καλοῦσιν· εὔξατοδὲ πλῆξαι τὸν ἄνδρα καὶ καταβαλεῖν· ὀπί-μια δὲ τὰ σκῦλα, φησὶ Βάρρων, καθότι καὶτὴν περιουσίαν ὄπεμ λέγουσι. πιθανώτερονδ' ἄν τις εἴποι διὰ τὴν πρᾶξιν· ὄπους γὰρὀνομάζεται τὸ ἔργον, αὐτουργῷ δ' ἀριστεί-ας στρατηγῷ, στρατηγὸν ἀνελόντι, δέδοταικαθιέρωσις ὀπιμίων. καὶ τρισὶ μόνοις τού-του τυχεῖν ὑπῆρξε Ῥωμαίοις ἡγεμόσι,πρώτῳ Ῥωμύλῳ κτείναντι τὸν ΚαινινήτηνἌκρωνα, δευτέρῳ Κορνηλίῳ Κόσσῳ Τυρ-ρηνὸν ἀνελόντι Τολούμνιον, ἐπὶ πᾶσι δὲ

104

ἔφασαν τὴν ἱερὰν γεγονέναι, μυθολογο-ῦντες ὅτι πειρώμενος ὁ Ῥωμύλος αὑτοῦλόγχην ἀκοντίσειεν ἀπὸ τοῦ Ἀουεντίνου,τὸ ξυστὸν ἔχουσαν κρανείας· καταδύσης δὲτῆς αἰχμῆς εἰς βάθος, ἀνασπάσαι μὲν οὐδε-ὶς πειρωμένων πολλῶν ἴσχυσε, τὸ δὲ ξύλονἔστεξεν ἡ γῆ ζώφυτος οὖσα, καὶ βλαστοὺςἀνῆκε καὶ στέλεχος εὐμέγεθες κρανείαςἔθρεψε. τοῦτο δ' οἱ μετὰ Ῥωμύλον ὡς ἕν τιτῶν ἁγιωτάτων ἱερῶν φυλάττοντες καὶ σε-βόμενοι περιετείχισαν. ὅτῳ δὲ προσιόντιδόξειε μὴ θαλερὸν εἶναι μηδὲ χλωρόν, ἀλλ'οἷον ἀτροφεῖν καὶ φθίνειν, ὁ μὲν εὐθὺςἔφραζε κραυγῇ τοῖς προστυγχάνουσιν, οἱ δ'ὥσπερ ἐμπρησμῷ βοηθοῦντες ἐβόων ὕδωρ,καὶ συνέτρεχον πανταχόθεν ἀγγεῖα πλήρηκομίζοντες ἐπὶ τὸν τόπον. Γαΐου δὲ Καίσα-ρος ὥς φασι τὰς ἀναβάσεις ἐπισκευάζο-ντος, καὶ τῶν τεχνιτῶν περιορυττόντων τὰπλησίον, ἔλαθον αἱ ῥίζαι κακωθεῖσαι πα-ντάπασι, καὶ τὸ φυτὸν ἐμαράνθη.

117

καταπλεύσας δὲ ὁ Θησεὺς ἔθυε μὲν αὐτὸςἃς ἐκπλέων θυσίας εὔξατο τοῖς θεοῖς Φα-ληροῖ, κήρυκα δὲ ἀπέστειλε τῆς σωτηρίαςἄγγελον εἰς ἄστυ. οὗτος ἐνέτυχεν ὀδυρο-μένοις τε πολλοῖς τὴν τοῦ βασιλέως τελευ-τὴν καὶ χαίρουσιν, ὡς εἰκός, ἑτέροις καὶφιλοφρονεῖσθαι καὶ στεφανοῦν αὐτὸν ἐπὶτῇ σωτηρίᾳ προθύμοις οὖσι. τοὺς μὲν οὖνστεφάνους δεχόμενος τὸ κηρύκειον ἀνέστε-φεν, ἐπανελθὼν δὲ ἐπὶ θάλασσαν οὔπω πε-ποιημένου σπονδὰς τοῦ Θησέως ἔξω πε-ριέμεινε, μὴ βουλόμενος τὴν θυσίαν τα-ράξαι. γενομένων δὲ τῶν σπονδῶν ἀπήγ-γειλε τὴν τοῦ Αἰγέως τελευτήν. οἱ δὲ σὺνκλαυθμῷ καὶ θορύβῳ σπεύδοντες ἀνέβαι-νον εἰς τὴν πόλιν. ὅθεν καὶ νῦν ἐν τοῖςὠσχοφορίοις στεφανοῦσθαι μὲν οὐ τὸν κή-ρυκα λέγουσιν, ἀλλὰ τὸ κηρύκειον, ἐπιφω-νεῖν δὲ ἐν ταῖς σπονδαῖς, Ἐλελεῦ, Ἰού,Ἰού, τοὺς παρόντας· ὧν τὸ μὲν σπεύδοντεςἀναφωνεῖν καὶ παιωνίζοντες εἰώθασι, τὸ δὲ

36

τὴν Ἰαπυγίαν, ἐκεῖθεν δὲ αὖθις εἰς Θρᾴκηνκομισθῆναι καὶ κληθῆναι Βοττιαίους· διὸτὰς κόρας τῶν Βοττιαίων θυσίαν τινὰ τε-λούσας ἐπᾴδειν· "ἴωμεν εἰς Ἀθήνας."ἔοικε γὰρ ὄντως χαλεπὸν εἶναι φωνὴνἐχούσῃ πόλει καὶ μοῦσαν ἀπεχθάνεσθαι.καὶ γὰρ ὁ Μίνως ἀεὶ διετέλει κακῶς ἀκού-ων καὶ λοιδορούμενος ἐν τοῖς Ἀττικοῖς θε-άτροις, καὶ οὔτε Ἡσίοδος αὐτὸν ὤνησε"βασιλεύτατον" οὔτε Ὅμηρος "ὀαριστὴνΔιὸς" προσαγορεύσας, ἀλλ᾽ ἐπικρατήσα-ντες οἱ τραγικοὶ πολλὴν ἀπὸ τοῦ λογείουκαὶ τῆς σκηνῆς ἀδοξίαν αὐτοῦ κατεσκέδα-σαν ὡς χαλεποῦ καὶ βιαίου γενομένου. καί-τοι φασὶ τὸν μὲν Μίνω βασιλέα καὶ νομο-θέτην, δικαστὴν δὲ τὸν Ῥαδάμανθυν εἶναικαὶ φύλακα τῶν ὡρισμένων ὑπ᾽ ἐκείνου δι-καίων.[17] ἐπεὶ δ᾽ οὖν καθῆκεν ὁ χρόνος τοῦ τρί-του δασμοῦ, καὶ παρέχειν ἔδει τοὺς πα-τέρας ἐπὶ τὸν κλῆρον οἷς ἦσαν ἠΐθεοι πα-

25

τῶν γυναικῶν. τοῦτο δὲ δοκεῖ ψεῦδοςεἶναι· πολλαὶ γὰρ ἔχουσιν ἀπὸ χωρίων τὰςπροσηγορίας. ἄλλα μέντοι πολλὰ ταῖς γυ-ναιξὶν εἰς τιμὴν ἀπέδωκαν, ὧν καὶ ταῦτ'ἐστιν· ἐξίστασθαι μὲν ὁδοῦ βαδιζούσαις,αἰσχρὸν δὲ μηδένα μηδὲν εἰπεῖν παρούσηςγυναικός, μηδ' ὀφθῆναι γυμνόν, ἢ δίκηνφεύγειν παρὰ τοῖς ἐπὶ τῶν φονικῶν καθε-στῶσι, φορεῖν δὲ καὶ τοὺς παῖδας αὐτῶντὴν καλουμένην βοῦλλαν ἀπὸ τοῦ σχήμα-τος, ὅμοιον πομφόλυγι περιδέραιόν τι, καὶπεριπόρφυρον.Ἐβουλεύοντο δ' οἱ βασιλεῖς οὐκ εὐθὺς ἐνκοινῷ μετ' ἀλλήλων, ἀλλ' ἑκάτερος πρότε-ρον ἰδίᾳ μετὰ τῶν ἑκατόν, εἶθ' οὕτως εἰςταὐτὸν ἅπαντας συνῆγον. ᾤκει δὲ Τάτιοςμὲν ὅπου νῦν ὁ τῆς Μονήτης ναός ἐστι,Ῥωμύλος δὲ παρὰ τοὺς λεγομένους βαθμο-ὺς σκάλης Κακίης. οὗτοι δ' εἰσὶ περὶ τὴνεἰς τὸν ἱππόδρομον τὸν μέγαν ἐκ Παλατίουκατάβασιν. ἐνταῦθα δὲ καὶ τὴν κράνειαν

116

Κλαυδίῳ Μαρκέλλῳ Βριτομάρτου κρατή-σαντι Γαλατῶν βασιλέως. Κόσσος μὲν οὖνκαὶ Μάρκελλος ἤδη τεθρίπποις εἰσήλαυ-νον, αὐτοὶ τὰ τρόπαια φέροντες· Ῥωμύλονδ' οὐκ ὀρθῶς φησιν ἅρματι χρήσασθαι Διο-νύσιος. Ταρκύνιον γὰρ ἱστοροῦσι τὸν Δη-μαράτου τῶν βασιλέων πρῶτον εἰς τοῦτοτὸ σχῆμα καὶ τὸν ὄγκον ἐξᾶραι τοὺς θριάμ-βους· ἕτεροι δὲ πρῶτον ἐφ' ἅρματος θριαμ-βεῦσαι Ποπλικόλαν. τοῦ δὲ Ῥωμύλου τὰςεἰκόνας ὁρᾶν ἔστιν ἐν Ῥώμῃ τὰς τροπαιο-φόρους πεζὰς ἁπάσας.[17] Μετὰ δὲ τὴν Καινινητῶν ἅλωσιν ἔτιτῶν ἄλλων Σαβίνων ἐν παρασκευαῖςὄντων, συνέστησαν οἱ Φιδήνην καὶ Κρου-στουμέριον καὶ Ἀντέμναν οἰκοῦντες ἐπὶτοὺς Ῥωμαίους, καὶ μάχης γενομένης ἡτ-τηθέντες ὁμοίως, τάς τε πόλεις Ῥωμύλῳπαρῆκαν ἑλεῖν καὶ τὴν χώραν δάσασθαι καὶμετοικίσαι σφᾶς αὐτοὺς εἰς Ῥώμην. ὁ δὲῬωμύλος τὴν μὲν ἄλλην κατένειμε χώραν

105

ῖδες, αὖθις ἀνεφύοντο τῷ Αἰγεῖ διαβολαὶπρὸς τοὺς πολίτας, ὀδυρομένους καὶ ἀγα-νακτοῦντας ὅτι πάντων αἴτιος ὢν ἐκεῖνος,οὐδὲν μέρος ἔχει τῆς κολάσεως μόνος, ἀλλ᾽ἐπὶ νόθῳ καὶ ξένῳ παιδὶ τὴν ἀρχὴν πεποιη-μένος αὐτοὺς περιορᾷ γνησίων ἐρήμους καὶἄπαιδας ἀπολειπομένους. ταῦτ᾽ ἠνία τὸνΘησέα, καὶ δικαιῶν μὴ ἀμελεῖν, ἀλλὰ κοι-νωνεῖν τῆς τύχης τοῖς πολίταις, ἐπέδωκενἑαυτὸν ἄνευ κλήρου προσελθών. καὶ τοῖςμὲν ἄλλοις τό τε φρόνημα θαυμαστὸνἐφάνη καὶ τὸ δημοτικὸν ἠγάπησαν, ὁ δὲΑἰγεύς, ἐπεὶ δεόμενος καὶ καθικετεύωνἀμετάπειστον ἑώρα καὶ ἀμετάτρεπτον,ἀπεκλήρωσε τοὺς ἄλλους παῖδας.Ἑλλάνικος δέ φησιν οὐ τοὺς λαχόντας ἀπὸκλήρου καὶ τὰς λαχούσας ἐκπέμπειν τὴνπόλιν, αὐτὸν δὲ τὸν Μίνω παραγινόμενονἐκλέγεσθαι καὶ τὸν Θησέα πάντων ἑλέσθαιπρῶτον ἐπὶ τοῖς ὁρισθεῖσιν· ὡρισμένον δ᾽εἶναι τὴν μὲν ναῦν Ἀθηναίους παρέχειν, ἐμ-

26

[21] ἐκ δὲ τῆς Κρήτης ἀποπλέων εἰς Δῆλονκατέσχε· καὶ τῷ θεῷ θύσας καὶ ἀναθεὶς τὸἀφροδίσιον ὃ παρὰ τῆς Ἀριάδνης ἔλαβεν,ἐχόρευσε μετὰ τῶν ἠϊθέων χορείαν ἣν ἔτινῦν ἐπιτελεῖν Δηλίους λέγουσι, μίμηματῶν ἐν τῷ Λαβυρίνθῳ περιόδων καὶ διε-ξόδων, ἔν τινι ῥυθμῷ παραλλάξεις καὶ ἀνε-λίξεις ἔχοντι γιγνομένην. καλεῖται δὲ τὸγένος τοῦτο τῆς χορείας ὑπὸ Δηλίων γέρα-νος, ὡς ἱστορεῖ Δικαίαρχος. ἐχόρευσε δὲπερὶ τὸν Κερατῶνα βωμόν, ἐκ κεράτων συ-νηρμοσμένον εὐωνύμων ἁπάντων. ποιῆσαιδὲ καὶ ἀγῶνά φασιν αὐτὸν ἐν Δήλῳ, καὶτοῖς νικῶσι τότε πρῶτον ὑπ᾽ ἐκείνου φοίνι-κα δοθῆναι.[22] τῇ δὲ Ἀττικῇ προσφερομένων ἐκλα-θέσθαι μὲν αὐτόν, ἐκλαθέσθαι δὲ τὸν κυ-βερνήτην ὑπὸ χαρᾶς ἐπάρασθαι τὸ ἱστίον ᾧτὴν σωτηρίαν αὐτῶν ἔδει γνώριμον τῷΑἰγεῖ γενέσθαι· τὸν δὲ ἀπογνόντα ῥῖψαικατὰ τῆς πέτρας ἑαυτὸν καὶ διαφθαρῆναι.

35

τοῖς πολίταις, ὅσην δ' εἶχον οἱ τῶν ἡρπα-σμένων παρθένων πατέρες, αὐτοὺς ἔχεινἐκείνους εἴασεν.Ἐπὶ τούτοις βαρέως φέροντες οἱ λοιποὶΣαβῖνοι Τάτιον ἀποδείξαντες στρατηγὸνἐπὶ τὴν Ῥώμην ἐστράτευσαν. ἦν δὲ δυ-σπρόσοδος ἡ πόλις, ἔχουσα πρόβλημα τὸνῦν Καπιτώλιον, ἐν ᾧ φρουρὰ καθειστήκεικαὶ Ταρπήιος ἡγεμὼν αὐτῆς, οὐχὶ Ταρπη-ία παρθένος, ὡς ἔνιοι λέγουσιν, εὐήθη τὸνῬωμύλον ἀποδεικνύοντες· ἀλλὰ θυγάτηρ ἡΤαρπηία τοῦ ἄρχοντος οὖσα προὔδωκετοῖς Σαβίνοις, ἐπιθυμήσασα τῶν χρυσῶνβραχιονιστήρων οὓς εἶδε περικειμένους,καὶ ᾔτησε μισθὸν τῆς προδοσίας ἃ φοροῖενἐν ταῖς ἀριστεραῖς χερσί. συνθεμένου δὲτοῦ Τατίου, νύκτωρ ἀνοίξασα πύλην μίαν,ἐδέξατο τοὺς Σαβίνους. οὐ μόνος οὖν ὡςἔοικεν Ἀντίγονος ἔφη προδιδόντας μὲν φι-λεῖν, προδεδωκότας δὲ μισεῖν, οὐδὲ Κα-ῖσαρ, εἰπὼν ἐπὶ τοῦ Θρᾳκὸς Ῥοιμητάλκου,

106

ἐπὶ Ῥωμύλῳ τὴν πόλιν, Κυρίτας δὲ Ῥω-μαίους ἅπαντας ἐπὶ τῇ Τατίου πατρίδι, βα-σιλεύειν δὲ κοινῇ καὶ στρατηγεῖν ἀμφο-τέρους. ὅπου δὲ ταῦτα συνέθεντο, μέχρινῦν Κομίτιον καλεῖται· κομῖρε γὰρ Ῥωμα-ῖοι τὸ συνελθεῖν καλοῦσι.[20] Διπλασιασθείσης δὲ τῆς πόλεως, ἑκα-τὸν μὲν ἐκ Σαβίνων πατρίκιοι προσκατε-λέχθησαν, αἱ δὲ λεγεῶνες ἐγένοντο πεζῶνμὲν ἑξακισχιλίων, ἱππέων δ' ἑξακοσίων.φυλὰς δὲ τρεῖς καταστήσαντες, ὠνόμασαντοὺς μὲν ἀπὸ Ῥωμύλου Ῥαμνήνσης, τοὺςδ' ἀπὸ Τατίου Τατιήνσης, τρίτους δὲ Λου-κερήνσης διὰ τὸ ἄλσος εἰς ὃ πολλοὶ κατα-φυγόντες ἀσυλίας δεδομένης τοῦ πολιτεύ-ματος μετέσχον· τὰ δ' ἄλση λούκους ὀνο-μάζουσιν. ὅτι δ' ἦσαν αἱ φυλαὶ τοσαῦται,τοὔνομα μαρτυρεῖ· τρίβους γὰρ ἔτι νῦν τὰςφυλὰς καλοῦσι καὶ τριβούνους τοὺς φυλάρ-χους. ἑκάστη δὲ φυλὴ δέκα φρατρίας εἶχεν,ἃς ἔνιοι λέγουσιν ἐπωνύμους ἐκείνων εἶναι

115

ντίσκους ἱδρύσασθαι, τὸν μὲν ἀργυροῦν,τὸν δὲ χαλκοῦν. ἐν δὲ τῇ θυσίᾳ τοῦ Γορ-πιαίου μηνὸς ἱσταμένου δευτέρᾳ κατακλι-νόμενόν τινα τῶν νεανίσκων φθέγγεσθαικαὶ ποιεῖν ἅπερ ὠδίνουσαι γυναῖκες· καλε-ῖν δὲ τὸ ἄλσος Ἀμαθουσίους, ἐν ᾧ τὸντάφον δεικνύουσιν, Ἀριάδνης Ἀφροδίτης.καὶ Ναξίων δέ τινες ἰδίως ἱστοροῦσι δύοΜίνωας γενέσθαι καὶ δύο Ἀριάδνας, ὧντὴν μὲν Διονύσῳ γαμηθῆναί φασιν ἐνΝάξῳ καὶ τοὺς περὶ Στάφυλον τεκεῖν, τὴνδὲ νεωτέραν ἁρπασθεῖσαν ὑπὸ τοῦ Θησέωςκαὶ ἀπολειφθεῖσαν εἰς Νάξον ἐλθεῖν, καὶτροφὸν μετ᾽ αὐτῆς ὄνομα Κορκύνην, ἧς δεί-κνυσθαι τάφον. ἀποθανεῖν δὲ καὶ τὴνἈριάδνην αὐτόθι καὶ τιμὰς ἔχειν οὐχ ὁμοί-ας τῇ προτέρᾳ. τῇ μὲν γὰρ ἡδομένους καὶπαίζοντας ἑορτάζειν, τὰς δὲ ταύτῃ δρω-μένας θυσίας εἶναι πένθει τινὶ καὶ στυ-γνότητι μεμιγμένας.

34

βάντας δὲ πλεῖν σὺν αὐτῷ τοὺς ἠϊθέους μη-δὲν ὅπλον ἀρήϊον ἐπιφερομένους, ἀπολο-μένου δὲ τοῦ Μινωταύρου πέρας ἔχειν τὴνποινήν.πρότερον μὲν οὖν οὐδεμία σωτηρίας ἐλπὶςὑπέκειτο· διὸ καὶ μέλαν ἱστίον ἔχουσαν, ὡςἐπὶ συμφορᾷ προδήλῳ, τὴν ναῦν ἔπεμπον·τότε δὲ τοῦ Θησέως τὸν πατέρα θαῤῥύνο-ντος καὶ μεγαληγοροῦντος ὡς χειρώσεταιτὸν Μινώταυρον, ἔδωκεν ἕτερον ἱστίον λευ-κὸν τῷ κυβερνήτῃ, κελεύσας ὑποστρέφο-ντα σωζομένου τοῦ Θησέως ἐπάρασθαι τὸλευκόν, εἰ δὲ μή, τῷ μέλανι πλεῖν καὶ ἀπο-σημαίνειν τὸ πάθος.ὁ δὲ Σιμωνίδης οὐ λευκόν φησιν εἶναι τὸδοθὲν ὑπὸ τοῦ Αἰγέως, ἀλλὰ "φοινίκεονἱστίον ὑγρῷ πεφυρμένον πρίνου ἄνθει ἐρι-θάλλου·" καὶ τοῦτο τῆς σωτηρίας αὐτῶνποιήσασθαι σημεῖον· ἐκυβέρνα δὲ τὴν ναῦνἈμαρσυάδας Φέρεκλος, ὥς φησι Σιμωνί-δης. φιλόχορος δὲ παρὰ Σκίρου φησὶν ἐκ

27

μός ἐστι, κομίσασθε ἡμᾶς μετὰ γαμβρῶνκαὶ τέκνων, καὶ ἀπόδοτε ἡμῖν πατέρας καὶοἰκείους, μηδ' ἀφέλησθε παῖδας καὶ ἄν-δρας. ἱκετεύομεν ὑμᾶς μὴ πάλιν αἰχμάλω-τοι γενέσθαι." τοιαῦτα πολλὰ τῆς Ἑρσιλί-ας προαγορευούσης καὶ τῶν ἄλλων δεο-μένων, ἐσπείσθησαν ἀνοχαί, καὶ συνῆλθονεἰς λόγους οἱ ἡγεμόνες. αἱ δὲ γυναῖκες ἐντούτῳ τοῖς πατράσι καὶ τοῖς ἀδελφοῖς τοὺςἄνδρας προσῆγον καὶ τὰ τέκνα, προσέφε-ρόν τε τροφὴν καὶ ποτὸν τοῖς δεομένοις,καὶ τοὺς τετρωμένους ἐθεράπευον οἴκαδεκομίζουσαι, καὶ παρεῖχον ὁρᾶν ἀρχούσαςμὲν αὑτὰς τοῦ οἴκου, προσέχοντας δὲ τοὺςἄνδρας αὐταῖς καὶ μετ' εὐνοίας τιμὴν ἅπα-σαν νέμοντας. ἐκ τούτου συντίθενται, τῶνμὲν γυναικῶν τὰς βουλομένας συνοικεῖντοῖς ἔχουσιν, ὥσπερ εἴρηται παντὸς ἔργουκαὶ πάσης λατρείας πλὴν ταλασίας ἀφει-μένας, οἰκεῖν δὲ κοινῇ τὴν πόλιν Ῥωμαίουςκαὶ Σαβίνους, καὶ καλεῖσθαι μὲν Ῥώμην

114

φιλεῖν μὲν προδοσίαν, προδότην δὲ μισεῖν,ἀλλὰ κοινόν τι τοῦτο πάθος ἐστὶ πρὸς τοὺςπονηροὺς τοῖς δεομένοις αὐτῶν, ὥσπερ ἰοῦκαὶ χολῆς ἐνίων θηρίων δέονται· τὴν γὰρχρείαν ὅτε λαμβάνουσιν ἀγαπῶντες, ἐχθαί-ρουσι τὴν κακίαν ὅταν τύχωσι. τοῦτο καὶπρὸς τὴν Ταρπηίαν τότε παθὼν ὁ Τάτιος,ἐκέλευσε μεμνημένους τῶν ὁμολογιῶν τοὺςΣαβίνους μηδενὸς αὐτῇ φθονεῖν ὧν ἐν ταῖςἀριστεραῖς ἔχουσι, καὶ πρῶτος ἅμα τὸνβραχιονιστῆρα τῆς χειρὸς περιελὼν καὶτὸν θυρεὸν ἐπέρριψε. πάντων δὲ τὸ αὐτὸποιούντων, βαλλομένη τε τῷ χρυσῷ καὶκαταχωσθεῖσα τοῖς θυρεοῖς, ὑπὸ πλήθουςκαὶ βάρους ἀπέθανεν. ἑάλω δὲ καὶ Ταρπή-ιος προδοσίας ὑπὸ Ῥωμύλου διωχθείς, ὡςἸόβας φησὶ Γάλβαν Σουλπίκιον ἱστορεῖν.τῶν δ' ἄλλα περὶ Ταρπηίας λεγόντων ἀπί-θανοι μέν εἰσιν οἱ Τατίου θυγατέρα τοῦἡγεμόνος τῶν Σαβίνων οὖσαν αὐτήν, Ῥω-μύλῳ δὲ βίᾳ συνοικοῦσαν, ἱστοροῦντες τα-

107

Σαλαμῖνος τὸν Θησέα λαβεῖν κυβερνήτηνμὲν Ναυσίθοον, πρωρέα δὲ Φαίακα, μη-δέπω τότε τῶν Ἀθηναίων προσεχόντων τῇθαλάττῃ· καὶ γὰρ εἶναι τῶν ἠϊθέων ἕναΜενέσθην Σκίρου θυγατριδοῦν. μαρτυρεῖδὲ τούτοις ἡρῷα Ναυσιθόου καὶ Φαίακοςεἱσαμένου Θησέως Φαληροῖ πρὸς τῷ τοῦΣκίρου ἱερῷ, καὶ τὴν ἑορτὴν τὰ Κυβερνή-σιά φασιν ἐκείνοις τελεῖσθαι.[18] γενομένου δὲ τοῦ κλήρου παραλαβὼντοὺς λαχόντας ὁ Θησεὺς ἐκ τοῦ πρυτανεί-ου, καὶ παρελθὼν εἰς Δελφίνιον, ἔθηκενὑπὲρ αὐτῶν τῷ Ἀπόλλωνι τὴν ἱκετηρίαν.ἦν δὲ κλάδος ἀπὸ τῆς ἱερᾶς ἐλαίας, ἐρίῳλευκῷ κατεστεμμένος. εὐξάμενος δὲ κα-τέβαινεν ἕκτῃ μηνὸς ἐπὶ θάλασσαν ἱστα-μένου Μουνυχιῶνος, ᾗ καὶ νῦν ἔτι τὰςκόρας πέμπουσιν ἱλασομένας εἰς Δελφί-νιον. λέγεται δὲ αὐτῷ τὸν μὲν ἐν Δελφοῖςἀνελεῖν θεὸν Ἀφροδίτην καθηγεμόνα ποιε-ῖσθαι καὶ παρακαλεῖν συνέμπορον, θύοντι

28

τήν ποτε Θησείδης ἔκτισεν Οἰνοπίων.

ἃ δ᾽ ἐστὶν εὐφημότατα τῶν μυθολογου-μένων, πάντες ὡς ἔπος εἰπεῖν διὰ στόμα-τος ἔχουσιν. ἴδιον δέ τινα περὶ τούτωνλόγον ἐκδέδωκε Παίων ὁ Ἀμαθούσιος. τὸνγὰρ Θησέα φησὶν ὑπὸ χειμῶνος εἰς Κύ-προν ἐξενεχθέντα καὶ τὴν Ἀριάδνην ἔγκυονἔχοντα, φαύλως δὲ διακειμένην ὑπὸ τοῦσάλου καὶ δυσφοροῦσαν, ἐκβιβάσαι μόνην,αὐτὸν δὲ τῷ πλοίῳ βοηθοῦντα πάλιν εἰς τὸπέλαγος ἀπὸ τῆς γῆς φέρεσθαι. τὰς οὖν ἐγ-χωρίους γυναῖκας τὴν Ἀριάδνην ἀναλαβεῖνκαὶ περιέπειν ἀθυμοῦσαν ἐπὶ τῇ μονώσει,καὶ γράμματα πλαστὰ προσφέρειν, ὡς τοῦΘησέως γράφοντος αὐτῇ, καὶ περὶ τὴνὠδῖνα συμπονεῖν καὶ βοηθεῖν· ἀποθανοῦσανδὲ θάψαι μὴ τεκοῦσαν. ἐπελθόντα δὲ τὸνΘησέα καὶ περίλυπον γενόμενον τοῖς μὲνἐγχωρίοις ἀπολιπεῖν χρήματα, συντάξανταθύειν τῇ Ἀριάδνῃ, δύο δὲ μικροὺς ἀνδρια-

33

ῦτα ποιῆσαι καὶ παθεῖν ὑπὸ τοῦ πατρός·ὧν καὶ Ἀντίγονός ἐστι. Σιμύλος δ' ὁ ποιη-τὴς καὶ παντάπασι ληρεῖ, μὴ Σαβίνοιςοἰόμενος, ἀλλὰ Κελτοῖς τὴν Ταρπηίαν προ-δοῦναι τὸ Καπιτώλιον, ἐρασθεῖσαν αὐτῶντοῦ βασιλέως. λέγει δὲ ταῦτα·

"Ἡ δ' ἀγχοῦ Τάρπεια παραὶ Καπιτώλιοναἶποςναίουσα Ῥώμης ἔπλετο τειχολέτις,Κελτῶν ἣ στέρξασα γαμήλια λέκτρα γε-νέσθαισκηπτούχῳ, πατέρων οὐκ ἐφύλαξεδόμους".

καὶ μετ' ὀλίγα περὶ τῆς τελευτῆς·

"Τὴν δ' οὔτ' ἄρ' Βόιοί τε καὶ ἔθνεα μυρίαΚελτῶνχηράμενοι ῥείθρων ἐντὸς ἔθεντο Πάδου,ὅπλα δ' ἐπιπροβαλόντες ἀρειμανέων ἀπὸ

108

τῶντας. "τί γάρ, ἔφασαν, ὑμᾶς δεινὸν ἢ λυ-πηρὸν ἐργασάμεναι, τὰ μὲν ἤδη πεπόνθα-μεν, τὰ δὲ πάσχομεν τῶν σχετλίων κακῶν;ἡρπάσθημεν ὑπὸ τῶν νῦν ἐχόντων βίᾳ καὶπαρανόμως, ἁρπασθεῖσαι δ' ἠμελήθημενὑπ' ἀδελφῶν καὶ πατέρων καὶ οἰκείωνχρόνον τοσοῦτον, ὅσος ἡμᾶς πρὸς τὰ ἔχθι-στα κεράσας ταῖς μεγίσταις ἀνάγκαις πε-ποίηκε νῦν ὑπὲρ τῶν βιασαμένων καὶ πα-ρανομησάντων δεδιέναι μαχομένων καὶκλαίειν θνῃσκόντων. οὐ γὰρ ἤλθετε τιμω-ρήσοντες ἡμῖν παρθένοις οὔσαις ἐπὶ τοὺςἀδικοῦντας, ἀλλὰ νῦν ἀνδρῶν ἀποσπᾶτεγαμετὰς καὶ τέκνων μητέρας, οἰκτροτέρανβοήθειαν ἐκείνης τῆς ἀμελείας καὶ προδο-σίας βοηθοῦντες ἡμῖν ταῖς ἀθλίαις. τοιαῦταμὲν ἠγαπήθημεν ὑπὸ τούτων, τοιαῦτα δ'ὑφ' ὑμῶν ἐλεούμεθα. καὶ γὰρ εἰ δι' ἄλληναἰτίαν ἐμάχεσθε, παύσασθαι δι' ἡμᾶς πεν-θεροὺς γεγονότας καὶ πάππους καὶ οἰκεί-ους ὄντας ἐχρῆν. εἰ δ' ὑπὲρ ἡμῶν ὁ πόλε-

113

ἀνέλαβε καὶ φιλίαν ἐποίησε τοῖς Ἀθηναίοιςπρὸς τοὺς Κρῆτας, ὀμόσαντας μηδέποτεπολέμου κατάρξειν.[20] πολλοὶ δὲ λόγοι καὶ περὶ τούτων ἔτιλέγονται καὶ περὶ τῆς Ἀριάδνης, οὐδὲνὁμολογούμενον ἔχοντες. οἱ μὲν γὰρ ἀπάγ-ξασθαί φασιν αὐτὴν ἀπολειφθεῖσαν ὑπὸ τοῦΘησέως, οἱ δὲ εἰς Νάξον ὑπὸ ναυτῶν κομι-σθεῖσαν Οἰνάρῳ τῷ ἱερεῖ τοῦ Διονύσου συ-νοικεῖν, ἀπολειφθῆναι δὲ τοῦ Θησέωςἐρῶντος ἑτέρας·δεινὸς γάρ μὲν ἔτειρεν ἔρως ΠανοπηΐδοςΑἴγλης. τοῦτο γὰρ τὸ ἔπος ἐκ τῶν Ἡσιόδου Πεισί-στρατον ἐξελεῖν φησιν Ἡρέας ὁ Μεγαρεύς,ὥσπερ αὖ πάλιν ἐμβαλεῖν εἰς τὴν Ὁμήρουνέκυιαν τὸ Θησέα Πειρίθοόν τε θεῶν ἀρι-δείκετα τέκνα, χαριζόμενον Ἀθηναίοις·ἔνιοι δὲ καὶ τεκεῖν ἐκ Θησέως ἈριάδνηνΟἰνοπίωνα καὶ Στάφυλον· ὧν καὶ ὁ ΧῖοςἼων ἐστὶ περὶ τῆς ἑαυτοῦ πατρίδος λέγων·

32

δὲ πρὸς θαλάσσῃ τὴν αἶγα θήλειαν οὖσαναὐτομάτως τράγον γενέσθαι· διὸ καὶ καλε-ῖσθαι τὴν θεὸν Ἐπιτραγίαν.[19] ἐπεὶ δὲ κατέπλευσεν εἰς Κρήτην, ὡςμὲν οἱ πολλοὶ γράφουσι καὶ ᾄδουσι, παρὰτῆς Ἀριάδνης ἐρασθείσης τὸ λίνον λαβών,καὶ διδαχθεὶς ὡς ἔστι τοῦ λαβυρίνθου τοὺςἑλιγμοὺς διεξελθεῖν, ἀπέκτεινε τὸν Μι-νώταυρον καὶ ἀπέπλευσε τὴν Ἀριάδνηνἀναλαβὼν καὶ τοὺς ἠϊθέους. Φερεκύδης δὲκαὶ τὰ ἐδάφη τῶν Κρητικῶν νεῶν φησινἐκκόψαι τὸν Θησέα, τὴν δίωξιν ἀφαιρού-μενον. δήμων δὲ καὶ τὸν Ταῦρον ἀναιρε-θῆναί φησι τὸν τοῦ Μίνω στρατηγόν, ἐν τῷλιμένι διαναυμαχοῦντα τοῦ Θησέως ἐκ-πλέοντος. ὡς δὲ Φιλόχορος ἱστόρηκε, τὸνἀγῶνα τοῦ Μίνω συντελοῦντος, ἐπίδοξοςὢν ἅπαντας πάλιν νικήσειν, ὁ Ταῦροςἐφθονεῖτο. καὶ γὰρ ἡ δύναμις αὐτοῦ διὰ τὸντρόπον ἦν ἐπαχθής, καὶ διαβολὴν εἶχεν ὡςτῇ Πασιφάῃ πλησιάζων. διὸ καὶ τοῦ Θη-

29

ἐπὶ τὴν νῦν Ῥήγιαν προσαγορευομένην καὶτὸ τῆς Ἑστίας ἱερόν.[19] Ἐνταῦθα δ' αὐτοὺς ὥσπερ ἐξ ὑπαρχῆςμάχεσθαι παρασκευαζομένους ἐπέσχε δει-νὸν ἰδεῖν θέαμα καὶ λόγου κρείττων ὄψις.αἱ γὰρ ἡρπασμέναι θυγατέρες τῶν Σαβίνωνὤφθησαν ἀλλαχόθεν ἄλλαι μετὰ βοῆς καὶἀλαλαγμοῦ διὰ τῶν ὅπλων φερόμεναι καὶτῶν νεκρῶν ὥσπερ ἐκ θεοῦ κάτοχοι, πρόςτε τοὺς ἄνδρας αὑτῶν καὶ τοὺς πατέρας, αἱμὲν παιδία κομίζουσαι νήπια πρὸς ταῖςἀγκάλαις, αἱ δὲ τὴν κόμην προϊσχόμεναιλελυμένην, πᾶσαι δ' ἀνακαλούμεναι τοῖςφιλτάτοις ὀνόμασι ποτὲ μὲν τοὺς Σαβί-νους, ποτὲ δὲ τοὺς Ῥωμαίους. ἐπεκλάσθη-σαν οὖν ἀμφότεροι, καὶ διέσχον αὐταῖς ἐνμέσῳ καταστῆναι τῆς παρατάξεως, καὶκλαυθμὸς ἅμα διὰ πάντων ἐχώρει, καὶ πο-λὺς οἶκτος ἦν πρός τε τὴν ὄψιν καὶ τοὺςλόγους ἔτι μᾶλλον, εἰς ἱκεσίαν καὶ δέησινἐκ δικαιολογίας καὶ παρρησίας τελευ-

112

χειρῶνκούρῃ ἐπὶ στυγερῇ κόσμον ἔθεντο φόνου".[18] Τῆς μέντοι Ταρπηίας ἐκεῖ ταφείσης, ὁλόφος ὠνομάζετο Ταρπήιος, ἄχρι οὗ Ταρ-κυνίου βασιλέως Διὶ τὸν τόπον καθιερο-ῦντος ἅμα τά τε λείψανα μετηνέχθη, καὶτοὔνομα τῆς Ταρπηίας ἐξέλιπε· πλὴνπέτραν ἔτι νῦν ἐν τῷ Καπιτωλίῳ Ταρπηίανκαλοῦσιν, ἀφ' ἧς ἐρρίπτουν τοὺς κακούρ-γους.Ἐχομένης δὲ τῆς ἄκρας ὑπὸ τῶν Σαβίνων,ὅ τε Ῥωμύλος ὑπ' ὀργῆς εἰς μάχην αὐτοὺςπροὐκαλεῖτο, καὶ ὁ Τάτιος ἐθάρρει, καρτε-ρὰν εἰ βιασθεῖεν ἀναχώρησιν ὁρῶν αὐτοῖςὑπάρχουσαν. ὁ γὰρ μεταξὺ τόπος, ἐν ᾧ συ-μπίπτειν ἔμελλον, ὑπὸ πολλῶν λόφων πε-ριεχόμενος, ἀγῶνα μὲν ὀξὺν ἐδόκει καὶ χα-λεπὸν ὑπὸ δυσχωρίας ἀμφοτέροις πα-ρέξειν, φυγὰς δὲ καὶ διώξεις ἐν στενῷ βρα-χείας. ἔτυχε δὲ τοῦ ποταμοῦ λιμνάσαντοςοὐ πολλαῖς πρότερον ἡμέραις ἐγκαταλελε-

109

σέως ἀξιοῦντος ἀγωνίσασθαι συνεχώρησενὁ Μίνως. ἔθους δὲ ὄντος ἐν Κρήτῃ θεᾶσθαικαὶ τὰς γυναῖκας, Ἀριάδνη παροῦσα πρόςτε τὴν ὄψιν ἐξεπλάγη τοῦ Θησέως καὶ τὴνἄθλησιν ἐθαύμασε πάντων κρατήσαντος.ἡσθεὶς δὲ καὶ ὁ Μίνως μάλιστα τοῦ Ταύ-ρου καταπαλαισθέντος καὶ προπηλακι-σθέντος, ἀπέδωκε τῷ Θησεῖ τοὺς παῖδαςκαὶ ἀνῆκε τῇ πόλει τὸν δασμόν.ἰδίως δέ πως καὶ περιττῶς ὁ Κλείδημοςἀπήγγειλε περὶ τούτων, ἄνωθέν ποθεν ἀρ-ξάμενος, ὅτι δόγμα κοινὸν ἦν Ἑλλήνων μη-δεμίαν ἐκπλεῖν τριήρη μηδαμόθεν ἀνδρῶνπέντε πλείονας δεχομένην· τὸν δὲ ἄρχοντατῆς Ἀργοῦς Ἰάσονα μόνον περιπλεῖν ἐξείρ-γοντα τῆς θαλάττης τὰ λῃστήρια. Δαι-δάλου δὲ πλοίῳ φυγόντος εἰς Ἀθήνας, Μί-νως παρὰ τὰ δόγματα μακραῖς ναυσὶδιώκων ὑπὸ χειμῶνος εἰς Σικελίαν ἀπη-νέχθη κἀκεῖ κατέστρεψε τὸν βίον. ἐπεὶ δὲΔευκαλίων ὁ υἱὸς αὐτοῦ πολεμικῶς ἔχων

30

πρὸς τοὺς Ἀθηναίους ἔπεμψεν, ἐκδιδόναιΔαίδαλον αὑτῷ κελεύων ἢ τοὺς παῖδαςἀποκτενεῖν ἀπειλῶν οὓς ἔλαβεν ὁμήρους ὁΜίνως, τούτῳ μὲν ἀπεκρίνατο πρᾴως ὁΘησέυς, παραιτούμενος ἀνεψιὸν ὄντα Δαί-δαλον κἀκείνῳ κατὰ γένος προσήκοντα,μητρὸς ὄντα Μερόπης τῆς Ἐρεχθέως,αὐτὸς δὲ ναυπηγίαν ἐπεβάλετο, τὴν μὲν ἐνΘυμαιταδῶν αὐτόθι μακρὰν τῆς ξενικῆςὁδοῦ, τὴν δὲ διὰ Πιτθέως ἐν Τροιζῆνι, βου-λόμενος λανθάνειν. γενομένων δὲ ἑτοίμωνἐξέπλευσε τόν τε Δαίδαλον ἔχων καὶ φυ-γάδας ἐκ Κρήτης καθηγεμόνας· οὐδενὸς δὲπροειδότος, ἀλλὰ ναῦς φιλίας οἰομένωντῶν Κρητῶν προσφέρεσθαι, τοῦ λιμένοςκρατήσας καὶ ἀποβὰς ἔφθασεν εἰς τὴνΚνωσσὸν παρελθών· καὶ μάχην ἐν πύλαιςτοῦ Λαβυρίνθου συνάψας ἀπέκτεινε τὸνΔευκαλίωνα καὶ τοὺς δορυφόρους. ἐν δὲτοῖς πράγμασι τῆς Ἀριάδνης γενομένης,σπεισάμενος πρὸς αὐτὴν τούς τε ἠϊθέους

31

ῖφθαι τέλμα βαθὺ καὶ τυφλὸν ἐν τόποιςἐπιπέδοις κατὰ τὴν νῦν οὖσαν ἀγοράν, ὅθενοὐκ ἦν ὄψει πρόδηλον οὐδ' εὐφύλακτον, ἄλ-λως δὲ χαλεπὸν καὶ ὕπουλον. ἐπὶ τοῦτοτοῖς Σαβίνοις ἀπειρίᾳ φερομένοις εὐτύχη-μα γίγνεται. Κούρτιος γάρ, ἀνὴρ ἐπιφανὴςδόξῃ καὶ φρονήματι γαῦρος, ἵππον ἔχωνπολὺ πρὸ τῶν ἄλλων ἐχώρει· δεξαμένου δὲτοῦ βαράθρου τὸν ἵππον, ἄχρι μέν τινοςἐπειρᾶτο πληγῇ καὶ παρακελεύσει χρώμε-νος ἐξελαύνειν, ὡς δ' ἦν ἀμήχανον, ἐάσαςτὸν ἵππον ἑαυτὸν ἔσῳζεν. ὁ μὲν οὖν τόποςδι' ἐκεῖνον ἔτι νῦν Κούρτειος λάκκος ὀνο-μάζεται· φυλαξάμενοι δὲ τὸν κίνδυνον οἱΣαβῖνοι μάχην καρτερὰν ἐμαχέσαντο, κρί-σιν οὐ λαβοῦσαν, καίτοι πολλῶν πεσόντων,ἐν οἷς ἦν καὶ Ὁστίλιος. τοῦτον Ἑρσιλίαςἄνδρα καὶ πάππον Ὁστιλίου τοῦ μετὰ Νο-μᾶν βασιλεύσαντος γενέσθαι λέγουσιν.αὖθις δὲ πολλῶν ἀγώνων ἐν βραχεῖ συνι-σταμένων ὡς εἰκός, ἑνὸς μάλιστα τοῦ τε-

110

λευταίου μνημονεύουσιν, ἐν ᾧ Ῥωμύλουτὴν κεφαλὴν πληγέντος λίθῳ καὶ πεσεῖνὀλίγον δεήσαντος τοῦ τ' ἀντέχειν ὑφε-μένου, τοῖς Σαβίνοις ἐνέδωκαν οἱ Ῥωμαῖοικαὶ φυγῇ πρὸς τὸ Παλάτιον ἐχώρουν, ἐξω-θούμενοι τῶν ἐπιπέδων. ἤδη δ' ὁ Ῥωμύλοςἐκ τῆς πληγῆς ἀναφέρων, ἐβούλετο μὲν εἰςτὰ ὅπλα χωρεῖν τοῖς φεύγουσιν ἐναντίως,καὶ μέγα βοῶν ἵστασθαι καὶ μάχεσθαι πα-ρεκάλει. πολλῆς δὲ τῆς φυγῆς αὐτῷ περι-χεομένης, καὶ μηδενὸς ἀναστρέφειν τολ-μῶντος, ἀνατείνας εἰς οὐρανὸν τὰς χεῖραςηὔξατο τῷ Διὶ στῆσαι τὸ στράτευμα καὶ τὰῬωμαίων πράγματα πεσόντα μὴ περιιδεῖν,ἀλλ' ὀρθῶσαι. γενομένης δὲ τῆς εὐχῆς,αἰδώς τε τοῦ βασιλέως ἔσχε πολλούς, καὶθάρσος ἐκ μεταβολῆς παρέστη τοῖς φεύ-γουσιν. ἔστησαν οὖν πρῶτον οὗ νῦν ὁ τοῦΔιὸς τοῦ Στάτορος ἵδρυται νεώς, ὃν Ἐπι-στάσιον ἄν τις ἑρμηνεύσειεν, εἶτα συνασπί-σαντες πάλιν ἔωσαν ὀπίσω τοὺς Σαβίνους

111

δον οὔσης· ἀνακῶς γὰρ ἔχειν τοὺς ἐπιμελο-μένους ἢ φυλάττοντας ὁτιοῦν· καὶ τοὺς βα-σιλεῖς ἴσως ἄνακτας διὰ τοῦτο καλοῦσιν.εἰσὶ δὲ οἱ λέγοντες διὰ τὴν τῶν ἀστέρωνἐπιφάνειαν Ἄνακας ὀνομάζεσθαι· τὸ γὰρἄνω τοὺς Ἀττικοὺς ἀνεκὰς ὀνομάζειν, καὶἀνέκαθεν τὸ ἄνωθεν.[34] Αἴθραν δὲ τὴν Θησέως μητέρα γενο-μένην αἰχμάλωτον ἀπαχθῆναι λέγουσιν εἰςΛακεδαίμονα, κἀκεῖθεν εἰς Τροίαν μετὰἙλένης· καὶ μαρτυρεῖν Ὅμηρον, ἕπεσθαιτῇ Ἑλένῃ φάμενον·Αἴθρην Πιτθῆος θύγατρα Κλυμένην τε βο-ῶπιν. οἱ δὲ καὶ τοῦτο τὸ ἔπος διαβάλλουσι καὶτὴν περὶ Μουνύχου μυθολογίαν, ὃν ἐκ Δη-μοφῶντος Λαοδίκης κρύφα τεκούσης ἐνἸλίῳ συνεκθρέψαι τὴν Αἴθραν λέγουσιν.ἴδιον δέ τινα καὶ παρηλλαγμένον ὅλωςλόγον ὁ Ἴστρος ἐν τῇ τρισκαιδεκάτῃ τῶνἈττικῶν ἀναφέρει περὶ Αἴθρας, ὡς ἐνίων

60

ταῦτα συγχωρεῖν. καταλύσας οὖν τὰ παρ᾽ἑκάστοις πρυτανεῖα καὶ βουλευτήρια καὶἀρχάς, ἓν δὲ ποιήσας ἅπασι κοινὸν ἐνταῦθαπρυτανεῖον καὶ βουλευτήριον ὅπου νῦνἵδρυται τὸ ἄστυ, τήν τε πόλιν Ἀθήνας προ-σηγόρευσε καὶ Παναθήναια θυσίαν ἐποίησεκοινήν. ἔθυσε δὲ καὶ Μετοίκια τῇ ἕκτῃ ἐπὶδέκα τοῦ Ἑκατομβαιῶνος, ἣν ἔτι νῦν θύου-σι. καὶ τὴν βασιλείαν ἀφείς, ὥσπερ ὡμο-λόγησε, διεκόσμει τὴν πολιτείαν ἀπὸ θεῶνἀρχόμενος· ἧκε γὰρ αὐτῷ χρησμὸς ἐκ Δελ-φῶν μαντευομένῳ περὶ τῆς πόλεως·Αἰγείδη Θησεῦ, Πιτθηΐδος ἔκγονε κούρης,πολλαῖς τοι πολίεσσι πατὴρ ἐμὸς ἐγκα-τέθηκε τέρματα καὶ κλωστῆρας ἐν ὑμε-τέρῳ πτολιέθρῳ. ἀλλὰ σὺ μή τι λίην πεπο-νημένος ἔνδοθι θυμὸν βουλεύειν· ἀσκὸς γὰρἐν οἴδματι ποντοπορεύσει. τοῦτο δὲ καὶ Σί-βυλλαν ὕστερον ἀποστοματίσαι πρὸς τὴνπόλιν ἱστοροῦσιν, ἀναφθεγξαμένην· ἀσκὸςβαπτίζῃ· δῦναι δέ τοι οὐ θέμις ἐστίν.

41

Κυρίτιδος Ἥρας ἄγαλμα καλεῖν ἐπ' αἰχ-μῆς ἱδρυμένον, ἐν δὲ τῇ Ῥηγίᾳ δόρυ καθι-δρυμένον Ἄρεα προσαγορεύειν καὶ δόρατιτοὺς ἐν πολέμοις ἀριστεύοντας γεραίρειν·ὡς οὖν ἀρήιόν τινα τὸν Ῥωμύλον ἢ αἰχμη-τὴν θεὸν ὀνομασθῆναι Κυρῖνον. ἱερὸν μὲνοὖν αὐτοῦ κατεσκευασμένον ἐστὶν ἐν τῷλόφῳ τῷ Κυρίνᾳ προσαγορευομένῳ δι' ἐκε-ῖνον· ᾗ δ' ἡμέρᾳ μετήλλαξεν, ὄχλου φυγὴκαλεῖται καὶ νῶναι Καπρατῖναι διὰ τὸ θύ-ειν εἰς τὸ τῆς αἰγὸς ἕλος ἐκ πόλεως κα-τιόντας· τὴν γὰρ αἶγα κάπραν ὀνομάζου-σιν. ἐξιόντες δὲ πρὸς τὴν θυσίαν πολλὰ τῶνἐπιχωρίων ὀνομάτων φθέγγονται μετὰβοῆς, οἷον Μάρκου, Λουκίου, Γαΐου, μι-μούμενοι τὴν τότε τροπὴν καὶ ἀνάκλησινἀλλήλων μετὰ δέους καὶ ταραχῆς. ἔνιοιμέντοι τὸ μίμημα τοῦτό φασι μὴ φυγῆς,ἀλλ' ἐπείξεως εἶναι καὶ σπουδῆς, εἰς αἰτίαντοιαύτην ἀναφέροντες τὸν λόγον. ἐπεὶ Κελ-τοὶ τὴν Ῥώμην καταλαβόντες ἐξεκρούσθη-

140

ἐξ Ἄλβης ἔθεον Ῥωμύλος ἠδὲ Ῥέμος".

καὶ τὸ μὲν ξίφος ᾑμαγμένον προσφέρεσθαιτῷ μετώπῳ τοῦ τότε φόνου καὶ κινδύνουσύμβολον, τὴν δὲ διὰ τοῦ γάλακτος ἀπο-κάθαρσιν ὑπόμνημα τῆς τροφῆς αὐτῶνεἶναι. Γάιος δ' Ἀκίλιος ἱστορεῖ πρὸ τῆς κτί-σεως τὰ θρέμματα τῶν περὶ τὸν Ῥωμύλονἀφανῆ γενέσθαι· τοὺς δὲ τῷ Φαύνῳ προ-σευξαμένους ἐκδραμεῖν γυμνοὺς ἐπὶ τὴνζήτησιν, ὅπως ὑπὸ τοῦ ἱδρῶτος μὴ ἐνοχλο-ῖντο· καὶ διὰ τοῦτο γυμνοὺς περιτρέχειντοὺς Λουπέρκους. τὸν δὲ κύνα φαίη τις ἄν,εἰ μὲν ἡ θυσία καθαρμός ἐστι, θύεσθαι κα-θαρσίῳ χρωμένων αὐτῷ· καὶ γὰρ Ἕλληνεςἔν τε τοῖς καθαρσίοις σκύλακας ἐκφέρουσικαὶ πολλαχοῦ χρῶνται τοῖς λεγομένοις πε-ρισκυλακισμοῖς· εἰ δὲ τῇ λυκαίνῃ χαριστή-ρια ταῦτα καὶ τροφεῖα καὶ σωτήρια Ῥωμύ-λου τελοῦσιν, οὐκ ἀτόπως ὁ κύων σφάττε-ται· λύκοις γάρ ἐστι πολέμιος· εἰ μὴ νὴ

121

[25] ἔτι δὲ μᾶλλον αὐξῆσαι τὴν πόλιν βου-λόμενος ἐκάλει πάντας ἐπὶ τοῖς ἴσοις, καὶτὸ "δεῦρ᾽ ἴτε πάντες λεῴ" κήρυγμα Θη-σέως γενέσθαι φασὶ πανδημίαν τινὰ καθι-στάντος. οὐ μὴν ἄτακτον οὐδὲ μεμιγμένηνπεριεῖδεν ὑπὸ πλήθους ἐπιχυθέντος ἀκρί-του γενομένην τὴν δημοκρατίαν, ἀλλὰπρῶτος ἀποκρίνας χωρὶς εὐπατρίδας καὶγεωμόρους καὶ δημιουργούς, εὐπατρίδαιςδὲ γινώσκειν τὰ θεῖα καὶ παρέχειν ἄρχο-ντας ἀποδοὺς καὶ νόμων διδασκάλους εἶναικαὶ ὁσίων καὶ ἱερῶν ἐξηγητάς, τοῖς ἄλλοιςπολίταις ὥσπερ εἰς ἴσον κατέστησε, δόξῃμὲν εὐπατριδῶν, χρείᾳ δὲ γεωμόρων, πλή-θει δὲ δημιουργῶν ὑπερέχειν δοκούντων.ὅτι δὲ πρῶτος ἀπέκλινε πρὸς τὸν ὄχλον, ὡςἈριστοτέλης φησί, καὶ ἀφῆκε τὸ μοναρχε-ῖν, ἔοικε μαρτυρεῖν καὶ Ὅμηρος ἐν νεῶνκαταλόγῳ μόνους Ἀθηναίους δῆμον προσα-γορεύσας.ἔκοψε δὲ καὶ νόμισμα, βοῦν ἐγχαράξας, ἢ

42

τοῦ Ἀλύκου· τὸν ἐν εὐρυχόρῳ ποτ᾽ Ἀφίδνῃμαρνάμενον Θησεὺς Ἑλένης ἕνεκ᾽ἠϋκόμοιο κτεῖνεν. Οὐ μὴν εἰκὸς αὐτοῦ Θη-σέως παρόντος ἁλῶναι τήν τε μητέρα καὶτὰς Ἀφίδνας.[33] ἐχομένων δ᾽ οὖν τῶν Ἀφιδνῶν καὶ τῶνἐν ἄστει δεδιότων, ἔπεισε τὸν δῆμον ὁ Με-νεσθεὺς δέχεσθαι τῇ πόλει καὶ φιλοφρονε-ῖσθαι τοὺς Τυνδαρίδας, ὡς μόνῳ Θησεῖβίας ὑπάρξαντι πολεμοῦντας, τῶν δὲ ἄλ-λων εὐεργέτας ὄντας ἀνθρώπων καὶ σω-τῆρας. ἐμαρτύρει δὲ αὐτῷ καὶ τὰ παρ᾽ἐκείνων· οὐδὲν γὰρ ἠξίωσαν ἁπάντων κρα-τοῦντες ἀλλ᾽ ἢ μυηθῆναι, μηδὲν ἧττονἩρακλέους τῇ πόλει προσήκοντες. καὶτοῦτο οὖν ὑπῆρξεν αὐτοῖς, Ἀφίδνου ποιη-σαμένου παῖδας, ὡς Πύλιος Ἡρακλέα· καὶτιμὰς ἰσοθέους ἔσχον, Ἄνακες προσαγο-ρευθέντες, ἢ διὰ τὰς γενομένας ἀνοχὰς ἢδιὰ τὴν ἐπιμέλειαν καὶ κηδεμονίαν τοῦ μη-δένα κακῶς παθεῖν στρατιᾶς τοσαύτης ἔν-

59

Δία κολάζεται τὸ ζῷον ὡς παρενοχλοῦντοὺς Λουπέρκους ὅταν περιθέωσι.[22] Λέγεται δὲ καὶ τὴν περὶ τὸ πῦρ ἁγι-στείαν Ῥωμύλον καταστῆσαι πρῶτον, ἀπο-δείξαντα παρθένους ἱερὰς Ἑστιάδας προ-σαγορευομένας. οἱ δὲ τοῦτο μὲν εἰς Νομᾶνἀναφέρουσι, τὰ δ' ἄλλα τὸν Ῥωμύλον θεο-σεβῆ διαφερόντως, ἔτι δὲ μαντικὸν ἱστορο-ῦσι γενέσθαι, καὶ φορεῖν ἐπὶ μαντικῇ τὸκαλούμενον λίτυον· ἔστι δὲ καμπύληῥάβδος, ᾗ τὰ πλινθία καθεζομένους ἐπ'οἰωνῶν διαγράφειν. τοῦτο δ' ἐν Παλατίῳφυλαττόμενον ἀφανισθῆναι, περὶ τὰ Κελτι-κὰ τῆς πόλεως ἁλούσης· εἶτα μέντοι τῶνβαρβάρων ἐκπεσόντων εὑρεθῆναι κατὰτέφρας βαθείας, ἀπαθὲς ὑπὸ τοῦ πυρὸς ἐνπᾶσι τοῖς ἄλλοις ἀπολωλόσι καὶ διεφθαρ-μένοις.Ἔθηκε δὲ καὶ νόμους τινάς, ὧν σφοδρὸςμέν ἐστιν ὁ γυναικὶ μὴ διδοὺς ἀπολείπεινἄνδρα, γυναῖκα δὲ διδοὺς ἐκβάλλειν ἐπὶ

122

πταμένη τοῦ σώματος." ἡ δὲ σώματι πε-φυρμένη καὶ περίπλεως σώματος, οἷονἀναθυμίασις ἐμβριθὴς καὶ ὁμιχλώδης, δυ-σέξαπτός ἐστι καὶ δυσανακόμιστος. οὐδὲνοὖν δεῖ τὰ σώματα τῶν ἀγαθῶν συνανα-πέμπειν παρὰ φύσιν εἰς οὐρανόν, ἀλλὰ τὰςἀρετὰς καὶ τὰς ψυχὰς παντάπασιν οἴεσθαικατὰ φύσιν καὶ δίκην θείαν ἐκ μὲν ἀν-θρώπων εἰς ἥρωας, ἐκ δ' ἡρώων εἰς δαίμο-νας, ἐκ δὲ δαιμόνων, ἂν τέλεον ὥσπερ ἐντελετῇ καθαρθῶσι καὶ ὁσιωθῶσιν, ἅπανἀποφυγοῦσαι τὸ θνητὸν καὶ παθητικόν, οὐνόμῳ πόλεως, ἀλλ' ἀληθείᾳ καὶ κατὰ τὸνεἰκότα λόγον εἰς θεοὺς ἀναφέρεσθαι, τὸκάλλιστον καὶ μακαριώτατον τέλος ἀπολα-βούσας.[29] Τὴν δὲ γενομένην ἐπωνυμίαν τῷ Ῥω-μύλῳ τὸν Κυρῖνον οἱ μὲν Ἐνυάλιον προσα-γορεύουσιν, οἱ δ' ὅτι καὶ τοὺς πολίτας Κυ-ρίτας ὠνόμαζον, οἱ δὲ τὴν αἰχμὴν ἢ τὸδόρυ τοὺς παλαιοὺς κύριν ὀνομάζειν, καὶ

139

ζῶντι παρὰ τῶν Τυνδαριδῶν ἐγένοντο, καὶπολλάκις ὕστερον εἰς τὴν Ἀττικὴν ἐμβα-λόντες Λακεδαιμόνιοι καὶ πᾶσαν ὁμοῦ τὴνχώραν τέμνοντες, τῆς Ἀκαδημείας ἀπείχο-ντο διὰ τὸν Ἀκάδημον. ὁ δὲ ΔικαίαρχοςἘχεδήμου φησὶ καὶ Μαράθου συστρατευ-σάντων τότε τοῖς Τυνδαρίδαις ἐξ Ἀρκαδί-ας, ἀφ᾽ οὗ μὲν Ἐχεδημίαν προσαγορευ-θῆναι τὴν νῦν Ἀκαδήμειαν, ἀφ᾽ οὗ δὲ Μα-ραθῶνα τὸν δῆμον, ἐπιδόντος ἑαυτὸν ἑκου-σίως κατά τι λόγιον σφαγιάσασθαι πρὸ τῆςπαρατάξεως.ἐλθόντες οὖν ἐπὶ τὰς Ἀφίδνας καὶ μάχῃκρατήσαντες ἐξεῖλον τὸ χωρίον. ἐνταῦθάφασι καὶ Ἄλυκον πεσεῖν τὸν Σκείρωνοςυἱόν, συστρατευόμενον τότε τοῖς Διοσκού-ροις, ἀφ᾽ οὗ καὶ τόπον τῆς ΜεγαρικῆςἌλυκον καλεῖσθαι τοῦ σώματος ἐντα-φέντος. Ἡρέας δ᾽ ὑπὸ Θησέως αὐτοῦ περὶἈφίδνας ἀποθανεῖν τὸν Ἄλυκον ἱστόρηκε,καὶ μαρτύρια ταυτὶ τὰ ἔπη παρέχεται περὶ

58

διὰ τὸν Μαραθώνιον ταῦρον, ἢ διὰ τὸνΜίνω στρατηγόν, ἢ πρὸς γεωργίαν τοὺςπολίτας παρακαλῶν. ἀπ᾽ ἐκείνου δέ φασιτὸ ἑκατόμβοιον καὶ τὸ δεκάβοιον ὀνομα-σθῆναι. προσκτησάμενος δὲ τῇ Ἀττικῇ τὴνΜεγαρικὴν βεβαίως, τὴν θρυλουμένην ἐνἸσθμῷ στήλην ἔστησεν, ἐπιγράψας τὸ διο-ρίζον ἐπίγραμμα τὴν χώραν δυσὶ τρι-μέτροις, ὧν ἔφραζε τὸ μὲν πρὸς ἕωτάδ᾽ οὐχὶ Πελοπόννησος, ἀλλ᾽ Ἰωνία· τὸ δὲπρὸς ἑσπέραν τάδ᾽ ἐστὶ Πελοπόννησος,οὐκ Ἰωνία.καὶ τὸν ἀγῶνα πρῶτος ἔθηκε κατὰ ζῆλονἩρακλέους, ὡς δι᾽ ἐκεῖνον Ὀλύμπια τῷΔΐ, καὶ δι᾽ αὐτὸν Ἴσθμια τῷ Ποσειδῶνι φι-λοτιμηθεὶς ἄγειν τοὺς Ἕλληνας. ὁ γὰρ ἐπὶΜελικέρτῃ τεθεὶς αὐτόθι νυκτὸς ἐδρᾶτο,τελετῆς ἔχων μᾶλλον ἢ θέας καὶ πανηγυρι-σμοῦ τάξιν. ἔνιοι δέ φασιν ἐπὶ Σκείρωνι τὰἼσθμια τεθῆναι, τοῦ Θησέως ἀφοσιου-μένου τὸν φόνον διὰ τὴν συγγένειαν· Σκεί-

43

μένης νεκρὸν ἄδηλον γενέσθαι, λίθον δὲφανῆναι κείμενον ἐπὶ τῆς κλίνης, καὶ ὅλωςπολλὰ τοιαῦτα μυθολογοῦσι, παρὰ τὸ εἰκὸςἐκθειάζοντες τὰ θνητὰ τῆς φύσεως ἅματοῖς θείοις. ἀπογνῶναι μὲν οὖν παντάπασιτὴν θειότητα τῆς ἀρετῆς ἀνόσιον καὶ ἀγεν-νές, οὐρανῷ δὲ μειγνύειν γῆν ἀβέλτερον.φατέον οὖν, ἐχομένοις τῆς ἀσφαλείας,κατὰ Πίνδαρον, ὡς

"σῶμα μὲν πάντων ἕπεται θανάτῳ περισθε-νεῖ,ζῳὸν δ' ἔτι λείπεται αἰῶνος εἴδωλον·τὸ γάρ ἐστι μόνον ἐκ θεῶν".

ἥκει γὰρ ἐκεῖθεν, ἐκεῖ δ' ἄνεισιν, οὐ μετὰσώματος, ἀλλ' ἐὰν ὅτι μάλιστα σώματοςἀπαλλαγῇ καὶ διακριθῇ καὶ γένηται καθα-ρὸν παντάπασι καὶ ἄσαρκον καὶ ἁγνόν."αὕτη γὰρ ψυχὴ ξηρὴ καὶ ἀρίστη καθ'Ἡράκλειτον, ὥσπερ ἀστραπὴ νέφους δια-

138

φαρμακείᾳ τέκνων ἢ κλειδῶν ὑποβολῇ καὶμοιχευθεῖσαν· εἰ δ' ἄλλως τις ἀποπέμψαι-το, τῆς οὐσίας αὐτοῦ τὸ μὲν τῆς γυναικὸςεἶναι, τὸ δὲ τῆς Δήμητρος ἱερὸν κελεύων·τὸν δ' ἀποδόμενον γυναῖκα θύεσθαι χθονί-οις θεοῖς. ἴδιον δὲ τὸ μηδεμίαν δίκην κατὰπατροκτόνων ὁρίσαντα, πᾶσαν ἀνδροφονί-αν πατροκτονίαν προσειπεῖν, ὡς τούτουμὲν ὄντος ἐναγοῦς, ἐκείνου δ' ἀδυνάτου.καὶ μέχρι χρόνων πολλῶν ἔδοξεν ὀρθῶςἀπογνῶναι τὴν τοιαύτην ἀδικίαν· οὐδεὶςγὰρ ἔδρασε τοιοῦτον οὐδὲν ἐν Ῥώμῃ σχε-δὸν ἐτῶν ἑξακοσίων διαγενομένων, ἀλλὰπρῶτος μετὰ τὸν Ἀννιβιακὸν πόλεμονἱστορεῖται Λεύκιος Ὅστιος πατροκτόνοςγενέσθαι. ταῦτα μὲν οὖν ἱκανὰ περὶ τού-των.[23] Ἔτει δὲ πέμπτῳ τῆς Τατίου βασιλεί-ας οἰκεῖοί τινες αὐτοῦ καὶ συγγενεῖςπρέσβεσιν ἀπὸ Λαυρέντου βαδίζουσιν εἰςῬώμην ἐντυχόντες καθ' ὁδόν, ἐπεχείρουν

123

ρωνα γὰρ υἱὸν εἶναι Κανήθου καὶ Ἡνιόχηςτῆς Πιτθέως. οἱ δὲ Σίνιν, οὐ Σκείρωνα, καὶτὸν ἀγῶνα τεθῆναι διὰ τοῦτον ὑπὸ Θη-σέως, οὐ δι᾽ ἐκεῖνον. ἔταξεν οὖν καὶ διωρί-σατο πρὸς τοὺς Κορινθίους Ἀθηναίων τοῖςἀφικνουμένοις ἐπὶ τὰ Ἴσθμια παρέχεινπροεδρίαν ὅσον ἂν τόπον ἐπίσχῃ καταπε-τασθὲν τὸ τῆς θεωρίδος νεὼς ἱστίον, ὡςἙλλάνικος καὶ Ἄνδρων ὁ Ἁλικαρνασεὺςἱστορήκασιν.[26] εἰς δὲ τὸν πόντον ἔπλευσε τὸν Εὔξει-νον, ὡς μὲν Φιλόχορος καί τινες ἄλλοιλέγουσι, μεθ᾽ Ἡρακλέους ἐπὶ τὰς Ἀμα-ζόνας συστρατεύσας, καὶ γέρας Ἀντιόπηνἔλαβεν· οἱ δὲ πλείους, ὧν ἐστὶ καὶ Φερεκύ-δης καὶ Ἑλλάνικος καὶ Ἡρόδωρος, ὕστε-ρόν φασιν Ἡρακλέους ἰδιόστολον πλεῦσαιτὸν Θησέα καὶ τὴν Ἀμαζόνα λαβεῖν αἰχ-μάλωτον, πιθανώτερα λέγοντες. οὐδεὶς γὰρἄλλος ἱστόρηται τῶν μετ᾽ αὐτοῦ στρατευ-σάντων Ἀμαζόνα λαβεῖν αἰχμάλωτον. Βίων

44

καὶ νομίζοντας ἀρχὴν καὶ βασιλείανἀφῃρημένον ἑκάστου τῶν κατὰ δῆμονεὐπατριδῶν, εἰς ἓν ἄστυ συνείρξανταπάντας ὑπηκόοις χρῆσθαι καὶ δούλοις,τούς τε πολλοὺς διετάραττε καὶ διέβαλλεν,ὡς ὄναρ ἐλευθερίας ὁρῶντας, ἔργῳ δὲ ἀπε-στερημένους πατρίδων καὶ ἱερῶν, ὅπωςἀντὶ πολλῶν καὶ ἀγαθῶν καὶ γνησίων βασι-λέων πρὸς ἕνα δεσπότην ἔπηλυν καὶ ξένονἀποβλέπωσι. ταῦτα δὲ αὐτοῦ πραγματευο-μένου μεγάλην ῥοπὴν ὁ πόλεμος τῷ νεωτε-ρισμῷ προσέθηκε, τῶν Τυνδαριδῶν ἐπελ-θόντων· οἱ δὲ καὶ ὅλως φασὶν ὑπὸ τούτουπεισθέντας ἐλθεῖν.τὸ μὲν οὖν πρῶτον οὐδὲν ἠδίκουν, ἀλλ᾽ἀπῄτουν τὴν ἀδελφήν. ἀποκριναμένων δὲτῶν ἐν ἄστει μήτε ἔχειν μήτε γινώσκεινὅπου καταλέλειπται, πρὸς πόλεμονἐτράποντο. φράζει δὲ αὐτοῖς Ἀκάδημοςᾐσθημένος ᾧ δή τινι τρόπῳ τὴν ἐν Ἀφί-δναις κρύψιν αὐτῆς. ὅθεν ἐκείνῳ τε τιμαὶ

57

ἀφαιρεῖσθαι τὰ χρήματα βίᾳ, καὶ μὴ προϊε-μένους ἀλλ' ἀμυνομένους ἀνεῖλον. ἔργου δὲδεινοῦ τολμηθέντος, ὁ μὲν Ῥωμύλος εὐθὺςδεῖν ᾤετο κολάζεσθαι τοὺς ἀδικήσαντας, ὁδὲ Τάτιος ἐξέκρουε καὶ παρῆγε. καὶ τοῦτομόνον αὐτοῖς ὑπῆρξεν αἴτιον ἐμφανοῦς δια-φορᾶς· τὰ δ' ἄλλα κατακοσμοῦντες ἑαυ-τούς, ὡς ἔνι μάλιστα κοινῶς ἐχρῶντο καὶμεθ' ὁμονοίας τοῖς πράγμασιν. οἱ δὲ τῶνἀνῃρημένων οἰκεῖοι πάσης ἐξειργόμενοι δί-κης νομίμου διὰ τὸν Τάτιον, ἀποκτιννύου-σιν αὐτὸν ἐν Λαβινίῳ θύοντα μετὰ Ῥωμύ-λου προσπεσόντες, τὸν δὲ Ῥωμύλον ὡς δί-καιον ἄνδρα προὔπεμψαν εὐφημοῦντες. ὁδὲ τὸ μὲν σῶμα τοῦ Τατίου κομίσας ἐντί-μως ἔθαψε, καὶ κεῖται περὶ τὸ καλούμενονἈρμιλούστριον ἐν Ἀουεντίνῳ, τῆς δὲ δίκηςτοῦ φόνου παντάπασιν ἠμέλησεν. ἔνιοι δὲτῶν συγγραφέων ἱστοροῦσι, τὴν μὲν πόλιντῶν Λαυρεντίων φοβηθεῖσαν ἐκδιδόναιτοὺς αὐτόχειρας Τατίου, τὸν δὲ Ῥωμύλον

124

τιόντων αὐτοῦ τῶν φίλων ἀφανὲς οἴχεσθαι·λέγειν δέ τινας εὐθὺς ἐξ ἀποδημίας ἥκο-ντας ἐντυχεῖν Ἀριστέᾳ τὴν ἐπὶ Κρότωνοςπορευομένῳ. Κλεομήδη δὲ ῥώμῃ καὶ με-γέθει σώματος ὑπερφυᾶ γενόμενον, ἔμπλη-κτόν τε τῷ τρόπῳ καὶ μανικὸν ὄντα, πολλὰδρᾶν βίαια, καὶ τέλος ἔν τινι διδασκαλείῳπαίδων τὸν ὑπερείδοντα τὴν ὀροφὴν κίοναπατάξαντα τῇ χειρὶ κλάσαι μέσον καὶ τὴνστέγην καταβαλεῖν. ἀπολομένων δὲ τῶνπαίδων διωκόμενον, εἰς κιβωτὸν καταφυ-γεῖν μεγάλην καὶ τὸ πῶμα κατακλείσαντασυνέχειν ἐντός, ὥστ' ἀποσπάσαι μὴ δύνα-σθαι πολλοὺς ὁμοῦ βιαζομένους· κατασχί-σαντας δὲ τὴν κιβωτόν, οὔτε ζῶντα τὸν ἄν-θρωπον εὑρεῖν οὔτε νεκρόν. ἐκπλαγένταςοὖν ἀποστεῖλαι θεοπρόπους εἰς Δελφούς,οἷς τὴν Πυθίαν εἰπεῖν"Ἔσχατος ἡρώων Κλεομήδης Ἀστυπα-λαιεύς".λέγεται δὲ καὶ τὸν Ἀλκμήνης ἐκκομιζο-

137

τὴν μητέρα καταστήσας μετ᾽ αὐτῆς Ἀφί-δνῳ παρέδωκεν ὄντι φίλῳ, διακελευσάμε-νος φυλάττειν καὶ λανθάνειν τοὺς ἄλλους.αὐτὸς δὲ Πειρίθῳ τὴν ὑπουργίαν ἀποδι-δούς, εἰς Ἤπειρον συναπεδήμησεν ἐπὶ τὴνἈϊδωνέως θυγατέρα τοῦ Μολοσσῶν βασι-λέως, ὃς τῇ γυναικὶ Φερσεφόνην ὄνομαθέμενος, Κόρην δὲ τῇ θυγατρί, τῷ δὲ κυνὶΚέρβερον, ἐκέλευε τούτῳ διαμάχεσθαιτοὺς μνωμένους τὴν παῖδα καὶ λαβεῖν τὸνκρατήσαντα. τοὺς μέντοι περὶ τὸν Πειρί-θουν οὐ μνηστῆρας ἥκειν, ἀλλ᾽ ἁρπασο-μένους πυνθανόμενος συνέλαβε· καὶ τὸνμὲν Πειρίθουν εὐθὺς ἠφάνισε διὰ τοῦ κυ-νός, τὸν δὲ Θησέα καθείρξας ἐφύλαττεν.[32] ἐν δὲ τῷ χρόνῳ τούτῳ Μενεσθεὺς ὁΠετεὼ τοῦ Ὀρνέως τοῦ Ἐρεχθέωςπρῶτος, ὥς φασιν, ἀνθρώπων ἐπιθέμενοςτῷ δημαγωγεῖν καὶ πρὸς χάριν ὄχλῳ δια-λέγεσθαι, τούς τε δυνατοὺς συνίστη καὶπαρώξυνε, πάλαι βαρυνομένους τὸν Θησέα

56

δὲ καὶ ταύτην παρακρουσάμενον οἴχεσθαιλαβόντα· φύσει γὰρ οὔσας τὰς Ἀμαζόναςφιλάνδρους οὔτε φυγεῖν τὸν Θησέα προ-σβάλλοντα τῇ χώρᾳ, ἀλλὰ καὶ ξένιαπέμπειν· τὸν δὲ τὴν κομίζουσαν ἐμβῆναιπαρακαλεῖν εἰς τὸ πλοῖον· ἐμβάσης δὲ ἀνα-χθῆναι.Μενεκράτης δέ τις, ἱστορίαν περὶ Νικαίαςτῆς ἐν Βιθυνίᾳ πόλεως ἐκδεδωκώς, Θησέαφησὶ τὴν Ἀντιόπην ἔχοντα διατρῖψαι περὶτούτους τοὺς τόπους· τυγχάνειν δὲ συστρα-τεύοντας αὐτῷ τρεῖς νεανίσκους ἐξ Ἀθη-νῶν ἀδελφοὺς ἀλλήλων, Εὔνεων καὶ Θόα-ντα καὶ Σολόεντα. τοῦτον οὖν ἐρῶντα τῆςἈντιόπης καὶ λανθάνοντα τοὺς ἄλλουςἐξειπεῖν πρὸς ἕνα τῶν συνήθων· ἐκείνου δὲπερὶ τούτων ἐντυχόντος τῇ Ἀντιόπῃ, τὴνμὲν πεῖραν ἰσχυρῶς ἀποτρίψασθαι, τὸ δὲπρᾶγμα σωφρόνως ἅμα καὶ πρᾴως ἐνεγκε-ῖν καὶ πρὸς τὸν Θησέα μὴ κατηγορῆσαι.τοῦ δὲ Σολόεντος ὡς ἀπέγνω ῥίψαντος ἑαυ-

45

λέλοιπας;" ἐκεῖνον δ' ἀποκρίνασθαι· "θεοῖςἔδοξεν ὦ Πρόκλε τοσοῦτον ἡμᾶς γενέσθαιμετ' ἀνθρώπων χρόνον, καὶ πόλιν ἐπ' ἀρχῇκαὶ δόξῃ μεγίστῃ κτίσαντας, αὖθις οἰκεῖνοὐρανόν, ἐκεῖθεν ὄντας. ἀλλὰ χαῖρε καὶφράζε Ῥωμαίοις, ὅτι σωφροσύνην μετ' ἀν-δρείας ἀσκοῦντες ἐπὶ πλεῖστον ἀνθρωπίνηςἀφίξονται δυνάμεως. ἐγὼ δ' ὑμῖν εὐμενὴςἔσομαι δαίμων Κυρῖνος. " ταῦτα πιστὰ μὲνεἶναι τοῖς Ῥωμαίοις ἐδόκει διὰ τὸν τρόποντοῦ λέγοντος καὶ διὰ τὸν ὅρκον· οὐ μὴνἀλλὰ καὶ δαιμόνιόν τι συνεφάψασθαι πάθοςὅμοιον ἐνθουσιασμῷ· μηδένα γὰρ ἀντειπε-ῖν, ἀλλὰ πᾶσαν ὑπόνοιαν καὶ διαβολὴνἀφέντας εὔχεσθαι Κυρίνῳ καὶ θεοκλυτεῖνἐκεῖνον.Ἔοικε μὲν οὖν ταῦτα τοῖς ὑφ' Ἑλλήνωνπερί τ' Ἀριστέου τοῦ Προικοννησίου καὶΚλεομήδους τοῦ Ἀστυπαλαιέως μυθολο-γουμένοις. Ἀριστέαν μὲν γὰρ ἔν τινι κνα-φείῳ τελευτῆσαί φασι, καὶ τὸ σῶμα με-

136

ἀφεῖναι, φήσαντα φόνον φόνῳ λελύσθαι.τοῦτο δὲ λόγον μέν τινα παρέσχε καὶ ὑπο-ψίαν, ὡς ἀσμένῳ γέγονεν αὐτῷ τὸ τοῦ συ-νάρχοντος ἀπαλλαγῆναι, τῶν δὲ πραγ-μάτων οὐδὲν διετάραξεν, οὐδὲ διεστασίασετοὺς Σαβίνους, ἀλλ' οἱ μὲν εὐνοίᾳ τῇ πρὸςαὐτόν, οἱ δὲ φόβῳ τῆς δυνάμεως, οἱ δ' ὡςθεῶν χρώμενον εἰς πᾶν εὐνοίᾳ θαυμάζοντεςδιετέλουν.Ἐθαύμαζον δὲ πολλοὶ καὶ τῶν ἐκτὸς ἀν-θρώπων τὸν Ῥωμύλον, οἱ δὲ προγενέστε-ροι Λατῖνοι πέμψαντες αὐτῷ φιλίαν ἐποιή-σαντο καὶ συμμαχίαν. Φιδήνας δ' εἷλεν,ἀστυγείτονα τῆς Ῥώμης πόλιν, ὡς μὲνἔνιοί φασιν, ἐξαίφνης τοὺς ἱππέας πέμψαςκαὶ κελεύσας ὑποτεμεῖν τῶν πυλῶν τοὺςστρόφιγγας, εἶτ' ἐπιφανεὶς αὐτὸς ἀπροσδο-κήτως· ἕτεροι δὲ λέγουσι προτέρους ἐκεί-νους ἐμβαλόντας ἐλάσασθαί τε λείαν καὶκαθυβρίσαι πολλὰ τὴν χώραν καὶ τὸ προ-άστειον, ἐνέδρας δὲ τὸν Ῥωμύλον θέμενον

125

τὸν εἰς ποταμόν τινα καὶ διαφθαρέντος,ᾐσθημένον τότε τὴν αἰτίαν καὶ τὸ πάθοςτοῦ νεανίσκου τὸν Θησέα βαρέως ἐνεγκεῖν,καὶ δυσφοροῦντα λόγιόν τι πυθόχρηστονἀνενεγκεῖν πρὸς ἑαυτόν· εἶναι γὰρ αὐτῷπροστεταγμένον ἐν Δελφοῖς ὑπὸ τῆς Πυθί-ας, ὅταν ἐπὶ ξένης ἀνιαθῇ μάλιστα καὶ πε-ρίλυπος γένηται, πόλιν ἐκεῖ κτίσαι καὶ τῶνἀμφ᾽ αὐτόν τινας ἡγεμόνας καταλιπεῖν. ἐκδὲ τούτου τὴν μὲν πόλιν, ἣν ἔκτισεν, ἀπὸτοῦ θεοῦ Πυθόπολιν προσαγορεῦσαι, Σο-λόεντα δὲ τὸν πλησίον ποταμὸν ἐπὶ τιμῇτοῦ νεανίσκου. καταλιπεῖν δὲ καὶ τοὺςἀδελφοὺς αὐτοῦ, οἷν ἐπιστάτας καὶ νομο-θέτας, καὶ σὺν αὐτοῖς Ἕρμον ἄνδρα τῶνἈθήνησιν εὐπατριδῶν· ἀφ᾽ οὗ καὶ τόπονἙρμοῦ καλεῖν οἰκίαν τοὺς Πυθοπολίτας,οὐκ ὀρθῶς τὴν δευτέραν συλλαβὴν περι-σπῶντας καὶ τὴν δόξαν ἐπὶ θεὸν ἀπὸ ἥρω-ος μετατιθέντας.

46

μάτων, ἔνιοι λέγουσιν οὐκ αὐτὸν ἁρπάσαιτὴν Ἑλένην, ἀλλὰ Ἴδα καὶ Λυγκέως ἁρπα-σάντων παρακαταθήκην λαβόντα τηρεῖνκαὶ μὴ προΐεσθαι τοῖς Διοσκούροις ἀπαιτο-ῦσιν· ἢ νὴ Δία Τυνδάρεω παραδόντοςαὐτοῦ, φοβηθέντος Ἐναρσφόρον τὸν Ἱππο-κόωντος ἔτι νηπίαν οὖσαν βιαζόμενον τὴνἙλένην λαβεῖν. τὰ δὲ εἰκότα καὶ πλείστουςἔχοντα μάρτυρας τοιαῦτά ἐστιν.ἦλθον μὲν εἰς Σπάρτην ἀμφότεροι καὶ τὴνκόρην ἐν ἱερῷ Ἀρτέμιδος Ὀρθίας χορεύου-σαν ἁρπάσαντες ἔφυγον· τῶν δὲ πεμ-φθέντων ἐπὶ τὴν δίωξιν οὐ ποῤῥωτέρω Τε-γέας ἐπακολουθησάντων, ἐν ἀδείᾳ γενόμε-νοι καὶ διελθόντες τὴν Πελοπόννησον ἐποι-ήσαντο συνθήκας, τὸν μὲν λαχόντα κλήρῳτὴν Ἑλένην ἔχειν γυναῖκα, συμπράττειν δὲθατέρῳ γάμον ἄλλον. ἐπὶ ταύταις δὲ κλη-ρουμένων ταῖς ὁμολογίαις ἔλαχε Θησεύς·καὶ παραλαβὼν τὴν παρθένον οὔπω γάμωνὥραν ἔχουσαν εἰς Ἀφίδνας ἐκόμισε· καὶ

55

αὐτοῖς καὶ διαφθείραντα πολλοὺς λαβεῖντὴν πόλιν. οὐ μὴν ἀνεῖλεν οὐδὲ κατέσκα-ψεν, ἀλλὰ Ῥωμαίων ἐποίησεν ἀποικίαν, δι-σχιλίους καὶ πεντακοσίους ἀποστείλαςοἰκήτορας εἰδοῖς Ἀπριλλίαις.[24] Ἐκ τούτου λοιμὸς ἐμπίπτει, θανάτουςμὲν αἰφνιδίους ἀνθρώποις ἄνευ νόσων ἐπι-φέρων, ἁπτόμενος δὲ καὶ καρπῶν ἀφορίαιςκαὶ θρεμμάτων ἀγονίαις. ὕσθη δὲ καὶ στα-γόσιν αἵματος ἡ πόλις, ὥστε πολλὴν προ-σγενέσθαι τοῖς ἀναγκαίοις πάθεσι δεισιδαι-μονίαν. ἐπεὶ δὲ καὶ τοῖς τὸ Λαύρεντονοἰκοῦσιν ὅμοια συνέβαινεν, ἤδη παντάπα-σιν ἐδόκει τῶν ἐπὶ Τατίῳ συγκεχυμένωνδικαίων ἐπί τε τοῖς πρέσβεσι φονευθεῖσιμήνιμα δαιμόνιον ἀμφοτέρας ἐλαύνειν τὰςπόλεις. ἐκδοθέντων δὲ τῶν φονέων καὶ κο-λασθέντων παρ' ἀμφοτέροις, ἐλώφησενἐπιδήλως τὰ δεινά, καὶ καθαρμοῖς ὁ Ῥω-μύλος ἥγνισε τὰς πόλεις, οὓς ἔτι νῦν ἱστο-ροῦσιν ἐπὶ τῆς Φερεντίνης πύλης συντελε-

126

ῦτα πειθομένους καὶ χαίροντας ἀπαλλάττε-σθαι, μετ' ἐλπίδων ἀγαθῶν προσκυνο-ῦντας· εἶναι δέ τινας οἳ τὸ πρᾶγμα πικρῶςκαὶ δυσμενῶς ἐξελέγχοντες ἐτάραττοντοὺς πατρικίους καὶ διέβαλλον, ὡς ἀβέλτε-ρα τὸν δῆμον ἀναπείθοντας, αὐτοὺς δὲ τοῦβασιλέως αὐτόχειρας ὄντας.[28] Οὕτως οὖν ἄνδρα τῶν πατρικίωνγένει πρῶτον ἤθει τε δοκιμώτατον αὐτῷ τεῬωμύλῳ πιστὸν καὶ συνήθη, τῶν ἀπ' Ἄλ-βης ἐποίκων, Ἰούλιον Πρόκλον, εἰς ἀγορὰνπαρελθόντα καὶ τῶν ἁγιωτάτων ἔνορκονἱερῶν ἁψάμενον εἰπεῖν ἐν πᾶσιν, ὡς ὁδὸναὐτῷ βαδίζοντι Ῥωμύλος ἐξ ἐναντίας προ-σιὼν φανείη, καλὸς μὲν ὀφθῆναι καὶ μέγαςὡς οὔποτε πρόσθεν, ὅπλοις δὲ λαμπροῖςκαὶ φλέγουσι κεκοσμημένος. αὐτὸς μὲν οὖνἐκπλαγεὶς πρὸς τὴν ὄψιν "ὦ βασιλεῦ,φάναι, τί δὴ παθὼν ἢ διανοηθείς, ἡμᾶς μὲνἐν αἰτίαις ἀδίκοις καὶ πονηραῖς, πᾶσαν δὲτὴν πόλιν ὀρφανὴν ἐν μυρίῳ πένθει προ-

135

τοὺς δὲ πολέμῳ κρατήσαντες ὕστερονἐξέβαλον ἐκ τῆς χώρας, τοῦ Θησέως αὐτο-ῖς συμμαχομένου καὶ συμπολεμοῦντος.Ἡρόδωρος δὲ ταῦτα πραχθῆναί φησιν οὐχοὕτως, ἀλλὰ τοῦ πολέμου συνεστῶτος ἤδητὸν Θησέα βοηθοῦντα τοῖς Λαπίθαις παρα-γενέσθαι, καὶ τότε πρῶτον ὄψει γνωρίσαιτὸν Ἡρακλέα, ποιησάμενον ἔργον ἐντυχεῖναὐτῷ περὶ Τραχῖνα πεπαυμένῳ πλάνηςἤδη καὶ ἄθλων· γενέσθαι δὲ μετὰ τιμῆς καὶφιλοφροσύνης καὶ πολλῶν ἐπαίνων ἀμφο-τέροις τὴν ἔντευξιν. οὐ μὴν ἀλλὰ μᾶλλονἄν τις πρόσχοι τοῖς πολλάκις ἐντυχεῖναὐτοὺς ἀλλήλοις ἱστοροῦσι· καὶ τὴν μύησινἩρακλεῖ γενέσθαι Θησέως σπουδάσαντοςκαὶ τὸν πρὸ τῆς μυήσεως καθαρμὸν ὡς δε-ομένῳ διά τινας πράξεις ἀβουλήτους.[31] ἤδη δὲ πεντήκοντα ἔτη γεγονώς, ὥςφησιν Ἑλλάνικος, ἔπραξε τὰ περὶ τὴνἙλένην, οὐ καθ᾽ ὥραν. ὅθεν ὡς δὴ μέγι-στον ἐπανορθούμενοι τοῦτο τῶν ἐγκλη-

54

[27] πρόφασιν μὲν οὖν ταύτην ὁ τῶν Ἀμα-ζόνων πόλεμος ἔσχε· φαίνεται δὲ μὴ φα-ῦλον αὐτοῦ μηδὲ γυναικεῖον γενέσθαι τὸἔργον. οὐ γὰρ ἂν ἐν ἄστει κατεστρατο-πέδευσαν οὐδὲ τὴν μάχην συνῆψαν ἐν χρῷπερὶ τὴν Πνύκα καὶ τὸ Μουσεῖον, εἰ μὴκρατοῦσαι τῆς χώρας ἀδεῶς τῇ πόλει προ-σέμιξαν. εἰ μὲν οὖν, ὡς Ἑλλάνικος ἱστόρη-κε, τῷ Κιμμερικῷ Βοσπόρῳ παγέντι δια-βᾶσαι περιῆλθον, ἔργον ἐστὶ πιστεῦσαι· τὸδὲ ἐν τῇ πόλει σχεδὸν αὐτὰς ἐνστρατοπεδε-ῦσαι μαρτυρεῖται καὶ τοῖς ὀνόμασι τῶντόπων καὶ ταῖς θήκαις τῶν πεσόντων.πολὺν δὲ χρόνον ὄκνος ἦν καὶ μέλλησις ἀμ-φοτέροις τῆς ἐπιχειρήσεως· τέλος δὲ Θη-σεὺς κατά τι λόγιον τῷ Φόβῳ σφαγια-σάμενος συνῆψεν αὐταῖς. ἡ μὲν οὖν μάχηΒοηδρομιῶνος ἐγένετο μηνὸς ἐφ᾽ ᾗ τὰ Βοη-δρόμια μέχρι νῦν Ἀθηναῖοι θύουσιν. ἱστο-ρεῖ δὲ Κλείδημος, ἐξακριβοῦν τὰ καθ᾽ ἕκα-στα βουλόμενος, τὸ μὲν εὐώνυμον τῶν

47

μόνων τῶν βουλευτῶν παρόντων γενέσθαιτὸν ἀφανισμόν, ἀλλὰ τυχεῖν μὲν ἔξω περὶτὸ καλούμενον αἰγὸς ἢ ζορκὸς ἕλος ἐκκλη-σίαν ἄγοντα τὸν Ῥωμύλον, ἄφνω δὲ θαυ-μαστὰ καὶ κρείττονα λόγου περὶ τὸν ἀέραπάθη γενέσθαι καὶ μεταβολὰς ἀπίστους·τοῦ μὲν γὰρ ἡλίου τὸ φῶς ἐκλιπεῖν, νύκταδὲ κατασχεῖν οὐ πρᾳεῖαν οὐδ' ἥσυχον, ἀλλὰβροντάς τε δεινὰς καὶ πνοὰς ἀνέμων ζάληνἐλαυνόντων πανταχόθεν ἔχουσαν· ἐν δὲτούτῳ τὸν μὲν πολὺν ὄχλον σκεδασθένταφυγεῖν, τοὺς δὲ δυνατοὺς συστραφῆναι μετ'ἀλλήλων· ἐπεὶ δ' ἔληξεν ἡ ταραχὴ καὶ τὸφῶς ἐξέλαμψε, καὶ τῶν πολλῶν εἰς ταὐτὸπάλιν συνερχομένων ζήτησις ἦν τοῦ βασι-λέως καὶ πόθος, οὐκ ἐᾶν τοὺς δυνατοὺςἐξετάζειν οὐδὲ πολυπραγμονεῖν, ἀλλὰ τι-μᾶν παρακελεύεσθαι πᾶσι καὶ σέβεσθαιῬωμύλον, ὡς ἀνηρπασμένον εἰς θεοὺς καὶθεὸν εὐμενῆ γενησόμενον αὐτοῖς ἐκ χρη-στοῦ βασιλέως. τοὺς μὲν οὖν πολλοὺς τα-

134

ῖσθαι. πρὶν δὲ λῆξαι τὸν λοιμόν, ἐπέθεντοΚαμέριοι Ῥωμαίοις καὶ κατέδραμον τὴνχώραν, ὡς ἀδυνάτων ἀμύνεσθαι διὰ τὸπάθος. εὐθὺς οὖν ὁ Ῥωμύλος ἐστράτευσενἐπ' αὐτούς, καὶ μάχῃ κρατήσας ἑξακισχιλί-ους ἀπέκτεινε, καὶ τὴν πόλιν ἑλών, τοὺςμὲν ἡμίσεις τῶν περιγενομένων εἰς Ῥώμηνἐξῴκισε, τῶν δ' ὑπομενόντων διπλασίουςἐκ Ῥώμης μετῴκισεν εἰς τὴν ΚαμερίανΣεξτιλίαις καλάνδαις. τοσοῦτον αὐτῷ περι-ῆν πολιτῶν ἑκκαίδεκα ἔτη σχεδὸν οἰκοῦντιτὴν Ῥώμην. ἐν δὲ τοῖς ἄλλοις λαφύροις καὶχαλκοῦν ἐκόμισε τέθριππον ἐκ Καμερίας·τοῦτο δ' ἀνέστησεν ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἡφαί-στου, ποιησάμενος ἑαυτὸν ὑπὸ Νίκης στε-φανούμενον.[25] Οὕτω δὲ ῥωννυμένοις τοῖς πράγμασινοἱ μὲν ἀσθενέστεροι τῶν προσοίκων ὑπεδύ-οντο καὶ τυγχάνοντες ἀδείας ἠγάπων, οἱ δὲδυνατοὶ δεδιότες καὶ φθονοῦντες, οὐκ ᾤο-ντο δεῖν περιορᾶν, ἀλλ' ἐνίστασθαι τῇ

127

Ἀμαζόνων κέρας ἐπιστρέφειν πρὸς τὸ νῦνκαλούμενον Ἀμαζόνειον, τῷ δὲ δεξιῷ πρὸςτὴν Πνύκα κατὰ τὴν Χρύσαν ἥκειν. μάχε-σθαι δὲ πρὸς τοῦτο τοὺς Ἀθηναίους ἀπὸτοῦ Μουσείου ταῖς Ἀμαζόσι συμπεσόντας,καὶ τάφους τῶν πεσόντων περὶ τὴν πλατε-ῖαν εἶναι τὴν φέρουσαν ἐπὶ τὰς πύλας παρὰτὸ Χαλκώδοντος ἡρῷον, ἃς νῦν Πειραϊκὰςὀνομάζουσι. καὶ ταύτῃ μὲν ἐκβιασθῆναιμέχρι τῶν Εὐμενίδων καὶ ὑποχωρῆσαι ταῖςγυναιξίν, ἀπὸ δὲ Παλλαδίου καὶ Ἀρδηττοῦκαὶ Λυκείου προσβαλόντας ὤσασθαι τὸ δε-ξιὸν αὐτῶν ἄχρι τοῦ στρατοπέδου καὶ πολ-λὰς καταβαλεῖν. τετάρτῳ δὲ μηνὶ συνθήκαςγενέσθαι διὰ τῆς Ἱππολύτης· Ἱππολύτηνγὰρ οὗτος ὀνομάζει τὴν τῷ Θησεῖ συνοικο-ῦσαν, οὐκ Ἀντιόπην.ἔνιοι δέ φασι μετὰ τοῦ Θησέως μαχομένηνπεσεῖν τὴν ἄνθρωπον ὑπὸ Μολπαδίας ἀκο-ντισθεῖσαν, καὶ τὴν στήλην τὴν παρὰ τὸτῆς Ὀλυμπίας ἱερὸν ἐπὶ ταύτῃ κεῖσθαι.

48

βεῖν διάπειραν, ἠλάσατο βοῦς ἐκ Μαρα-θῶνος αὐτοῦ, καὶ πυθόμενος διώκειν μετὰτῶν ὅπλων ἐκεῖνον οὐκ ἔφυγεν, ἀλλ᾽ ἀνα-στρέψας ἀπήντησεν. ὡς δὲ εἶδεν ἅτεροςτὸν ἕτερον καὶ τὸ κάλλος ἐθαύμασε καὶ τὴντόλμαν ἠγάσθη, μάχης μὲν ἔσχοντο, Πειρί-θους δὲ πρότερος τὴν δεξιὰν προτείναςἐκέλευσεν αὐτὸν γενέσθαι δικαστὴν τὸνΘησέα τῆς βοηλασίας· ἑκὼν γὰρ ὑφέξεινἣν ἂν ὁρίσῃ δίκην ἐκεῖνος· Θησεὺς δὲ καὶτὴν δίκην ἀφῆκεν αὐτῷ καὶ προὐκαλεῖτοφίλον εἶναι καὶ σύμμαχον· ἐποιήσαντο δὲτὴν φιλίαν ἔνορκον.ἐκ δὲ τούτου γαμῶν ὁ Πειρίθους Δη-ϊδάμειαν, ἐδεήθη τοῦ Θησέως ἐλθεῖν καὶτὴν χώραν ἱστορῆσαι καὶ συγγενέσθαι τοῖςΛαπίθαις. ἐτύγχανε δὲ καὶ τοὺς Κενταύ-ρους κεκληκὼς ἐπὶ τὸ δεῖπνον. ὡς δὲ ἠσέλ-γαινον ὕβρει καὶ μεθύοντες οὐκ ἀπείχοντοτῶν γυναικῶν, ἐτράποντο πρὸς ἄμυναν οἱΛαπίθαι· καὶ τοὺς μὲν ἔκτειναν αὐτῶν,

53

αὐξήσει καὶ κολούειν τὸν Ῥωμύλον.πρῶτοι δὲ Τυρρηνῶν Βήιοι, χώραν κεκτη-μένοι πολλὴν καὶ πόλιν μεγάλην οἰκοῦντες,ἀρχὴν ἐποιήσαντο πολέμου Φιδήνην ἀπαι-τεῖν ὡς προσήκουσαν αὐτοῖς. τὸ δ' οὐκ ἄδι-κον ἦν μόνον, ἀλλὰ καὶ γελοῖον, ὅτι κινδυ-νεύουσι τότε καὶ πολεμουμένοις οὐ προσα-μύναντες, ἀλλ' ἐάσαντες ἀπολέσθαι τοὺςἄνδρας, οἰκίας καὶ γῆν ἀπαιτοῖεν ἄλλωνἐχόντων. καθυβρισθέντες οὖν ὑπὸ τοῦ Ῥω-μύλου ἐν ταῖς ἀποκρίσεσι, δίχα διεῖλονἑαυτούς, καὶ τῷ μὲν ἐπέκειντο τῷ Φιδηνα-τῶν στρατεύματι, τῷ δὲ πρὸς Ῥωμύλονἀπήντων. πρὸς μὲν οὖν Φιδήναις δισχιλί-ους Ῥωμαίων κρατήσαντες ἀπέκτειναν,ὑπὸ Ῥωμύλου δὲ νικηθέντες ὑπὲρ ὀκτακι-σχιλίους ἀπέβαλον. αὖθις δὲ περὶ Φιδήνηνἐμαχέσαντο, καὶ τὸ μὲν πλεῖστον ἔργοναὐτοῦ Ῥωμύλου γενέσθαι, τέχνην τε μετὰτόλμης πᾶσαν ἐπιδειξαμένου, ῥώμῃ τε καὶποδωκείᾳ πολὺ δόξαντος ἀνθρωπίνης

128

ται. δρᾶται γὰρ ἔτι νῦν ὅμοια τῷ τότεπάθει πολλὰ κατὰ τὴν ἡμέραν ἐκείνην. οὐδεῖ δὲ θαυμάζειν τὴν ἀσάφειαν, ὅπου Σκη-πίωνος Ἀφρικανοῦ μετὰ δεῖπνον οἴκοι τε-λευτήσαντος οὐκ ἔσχε πίστιν οὐδ' ἔλεγχονὁ τρόπος τῆς τελευτῆς, ἀλλ' οἱ μὲν αὐτο-μάτως ὄντα φύσει νοσώδη καμεῖν λέγου-σιν, οἱ δ' αὐτὸν ὑφ' ἑαυτοῦ φαρμάκοις ἀπο-θανεῖν, οἱ δὲ τοὺς ἐχθροὺς τὴν ἀναπνοὴνἀπολαβεῖν αὐτοῦ νύκτωρ παρεισπεσόντας.καίτοι Σκηπίων ἔκειτο νεκρὸς ἐμφανὴς ἰδε-ῖν πᾶσι, καὶ τὸ σῶμα παρεῖχε πᾶσινὁρώμενον ὑποψίαν τινὰ τοῦ πάθους καὶ κα-τανόησιν· Ῥωμύλου δ' ἄφνω μεταλλάξα-ντος οὔτε μέρος ὤφθη σώματος οὔτε λεί-ψανον ἐσθῆτος. ἀλλ' οἱ μὲν εἴκαζον ἐν τῷἱερῷ τοῦ Ἡφαίστου τοὺς βουλευτὰς ἐπα-ναστάντας αὐτῷ καὶ διαφθείραντας, νείμα-ντας τὸ σῶμα καὶ μέρος ἕκαστον ἐνθέμενονεἰς τὸν κόλπον ἐξενεγκεῖν· ἕτεροι δ' οἴο-νται μήτ' ἐν τῷ ἱερῷ τοῦ Ἡφαίστου μήτε

133

σθαι, καὶ τὸν "ἄλλος οὗτος Ἡρακλῆς"λόγον ἐπ᾽ ἐκείνου κρατῆσαι. συνέπραξε δὲκαὶ Ἀδράστῳ τὴν ἀναίρεσιν τῶν ὑπὸ τῇΚαδμείᾳ πεσόντων, οὐχ ὡς Εὐριπίδηςἐποίησεν ἐν τραγῳδίᾳ, μάχῃ τῶν Θηβαίωνκρατήσας, ἀλλὰ πείσας καὶ σπεισάμενος·οὕτω γὰρ οἱ πλεῖστοι λέγουσι· Φιλόχοροςδὲ καὶ σπονδὰς περὶ νεκρῶν ἀναιρέσεωςγενέσθαι πρώτας ἐκείνας. ὅτι δὲ Ἡρακλῆςπρῶτος ἀπέδωκε νεκροὺς τοῖς πολεμίοις,ἐν τοῖς περὶ Ἡρακλέους γέγραπται. ταφαὶδὲ τῶν μὲν πολλῶν ἐν Ἐλευθεραῖς δείκνυ-νται, τῶν δὲ ἡγεμόνων περὶ Ἐλευσῖνα, καὶτοῦτο Θησέως Ἀδράστῳ χαρισαμένου. κα-ταμαρτυροῦσι δὲ τῶν Εὐριπίδου Ἱκετίδωνοἱ Αἰσχύλου Ἐλευσίνιοι, ἐν οἷς καὶ ταῦταλέγων ὁ Θησεὺς πεποίηται.[30] τὴν δὲ πρὸς Πειρίθουν φιλίαν τοῦτοντὸν τρόπον αὐτῷ γενέσθαι λέγουσι. δόξανεἶχεν ἐπὶ ῥώμῃ καὶ ἀνδρείᾳ μεγίστην· βου-λόμενος οὖν ὁ Πειρίθους ἐξελέγξαι καὶ λα-

52

καὶ θαυμαστὸν οὐκ ἔστιν ἐπὶ πράγμασινοὕτω παλαιοῖς πλανᾶσθαι τὴν ἱστορίαν,ἐπεὶ καὶ τὰς τετρωμένας φασὶ τῶν Ἀμα-ζόνων ὑπ᾽ Ἀντιόπης εἰς Χαλκίδα λάθραδιαπεμφθείσας τυγχάνειν ἐπιμελείας, καὶταφῆναί τινας ἐκεῖ περὶ τὸ νῦν Ἀμαζόνειονκαλούμενον. ἀλλὰ τοῦ γε τὸν πόλεμον εἰςσπονδὰς τελευτῆσαι μαρτύριόν ἐστιν ἥ τετοῦ τόπου κλῆσις τοῦ παρὰ τὸ Θησεῖον,ὅνπερ Ὁρκωμόσιον καλοῦσιν, ἥ τε γινο-μένη πάλαι θυσία ταῖς Ἀμαζόσι πρὸ τῶνΘησείων. δεικνύουσι δὲ καὶ ΜεγαρεῖςἈμαζόνων θήκην παρ᾽ αὑτοῖς, ἐπὶ τὸν κα-λούμενον Ῥοῦν βαδίζουσιν ἐξ ἀγορᾶς,ὅπου τὸ Ῥομβοειδές. λέγεται δὲ καὶ περὶΧαιρώνειαν ἑτέρας ἀποθανεῖν, καὶ ταφῆναιπαρὰ τὸ ῥευμάτιον ὃ πάλαι μέν, ὡς ἔοικε,Θερμώδων, Αἵμων δὲ νῦν καλεῖται· περὶὧν ἐν τῷ Δημοσθένους βίῳ γέγραπται.φαίνονται δὲ μηδὲ Θεσσαλίαν ἀπραγμόνωςαἱ Ἀμαζόνες διελθοῦσαι· τάφοι γὰρ αὐτῶν

49

ῖν καὶ αὐτόνομον πολιτείαν, ἀρχομένους ἐνμέρει καὶ ἄρχοντας. οὐδὲ γὰρ οἱ καλούμε-νοι πατρίκιοι πραγμάτων μετεῖχον, ἀλλ'ὄνομα καὶ σχῆμα περιῆν ἔντιμον αὐτοῖς,ἔθους ἕνεκα μᾶλλον ἢ γνώμης ἀθροιζο-μένοις εἰς τὸ βουλευτήριον· εἶτα σιγῇ προ-στάττοντος ἠκροῶντο, καὶ τῷ πρότεροι τὸδεδογμένον ἐκείνῳ πυθέσθαι τῶν πολλῶνπλέον ἔχοντες ἀπηλλάττοντο. καὶ τἆλλαμὲν ἦν ἐλάττονα· τῆς δὲ γῆς τὴν δορίκτη-τον αὐτὸς ἐφ' ἑαυτοῦ δασάμενος τοῖς στρα-τιώταις, καὶ τοὺς ὁμήρους τοῖς Βηίοις ἀπο-δούς, οὔτε πεισθέντων οὔτε βουλομένωνἐκείνων, ἔδοξε κομιδῇ τὴν γερουσίαν προ-πηλακίζειν. ὅθεν εἰς ὑποψίαν καὶ διαβολὴνἐνέπεσε παραλόγως ἀφανισθέντος αὐτοῦμετ' ὀλίγον χρόνον. ἠφανίσθη δὲ νώναιςἸουλίαις ὡς νῦν ὀνομάζουσιν, ὡς δὲ τότε,Κυντιλίαις, οὐδὲν εἰπεῖν βέβαιον οὐδ' ὁμο-λογούμενον πυθέσθαι περὶ τῆς τελευτῆςἀπολιπών, ἀλλ' ἢ τὸν χρόνον, ὡς προείρη-

132

κρείττονι κεχρῆσθαι, πάντες ὁμολογοῦσι,τὸ δ' ὑπ' ἐνίων λεγόμενον κομιδῇ μυθῶδέςἐστι, μᾶλλον δ' ὅλως ἄπιστον, ὅτι μυρίωνκαὶ τετρακισχιλίων πεσόντων ὑπερημίσειςἦσαν οὓς αὐτὸς ἰδίᾳ χειρὶ Ῥωμύλος ἔκτει-νεν, ὅπου καὶ Μεσσήνιοι κόμπῳ χρήσα-σθαι δοκοῦσι περὶ Ἀριστομένους λέγοντες,ὡς τρὶς ἑκατομφόνια θύσειεν ἀπὸ Λακεδαι-μονίων. γενομένης δὲ τῆς τροπῆς, ἀφεὶςφεύγειν τοὺς περιόντας ὁ Ῥωμύλος ἐπ'αὐτὴν ἐχώρει τὴν πόλιν· οἱ δ' οὐκ ἠνέσχο-ντο μεγάλης συμφορᾶς γενομένης, ἀλλὰδεηθέντες ὁμολογίαν ἐποιήσαντο καὶ φιλί-αν εἰς ἔτη ἑκατόν, χώραν τε πολλὴν προ-έμενοι τῆς ἑαυτῶν, ἣν Σεπτεμπάγιον καλο-ῦσιν, ὅπερ ἐστὶν ἑπταμόριον, καὶ τῶν παρὰτὸν ποταμὸν ἐκστάντες ἁλοπηγίων, καὶ πε-ντήκοντα τῶν ἀρίστων ὁμήρους ἐγχειρίσα-ντες. ἐθριάμβευσε δὲ καὶ ἀπὸ τούτων εἰδο-ῖς Ὀκτωβρίαις, ἄλλους τε πολλοὺς αἰχμα-λώτους ἔχων καὶ τὸν ἡγεμόνα τῶν Βηίων,

129

ἔτι καὶ νῦν δείκνυνται περὶ τὴν Σκοτουσαί-αν καὶ τὰς Κυνὸς κεφαλάς.[28] ταῦτα μὲν οὖν ἄξια μνήμης περὶ τῶνἈμαζόνων. ἣν γὰρ ὁ τῆς Θησηΐδος ποιη-τὴς Ἀμαζόνων ἐπανάστασιν γέγραφε, Θη-σεῖ γαμοῦντι Φαίδραν τῆς Ἀντιόπης ἐπιτι-θεμένης καὶ τῶν μετ᾽ αὐτῆς Ἀμαζόνωνἀμυνομένων καὶ κτείνοντος αὐτὰς Ἡρα-κλέους, περιφανῶς ἔοικε μύθῳ καὶπλάσματι. τῆς δὲ Ἀντιόπης ἀποθανούσηςἔγημε Φαίδραν, ἔχων υἱὸν Ἱππόλυτον ἐξἈντιόπης, ὡς δὲ Πίνδαρός φησι, Δημο-φῶντα. τὰς δὲ περὶ ταύτην καὶ τὸν υἱὸναὐτοῦ δυστυχίας, ἐπεὶ μηδὲν ἀντιπίπτει πί-πτει παρὰ τῶν ἱστορικῶν τοῖς τραγικοῖς,οὕτως ἔχειν θετέον ὡς ἐκεῖνοι πεποιήκασινἅπαντες.[29] εἰσὶ μέντοι λόγοι περὶ γάμων Θησέωςκαὶ ἕτεροι, τὴν σκηνὴν διαπεφευγότες,οὔτε ἀρχὰς εὐγνώμονας οὔτε εὐτυχεῖς τε-λευτὰς ἔχοντες. καὶ γὰρ Ἀναξώ τινα Τροι-

50

ζηνίαν ἁρπάσαι λέγεται, καὶ Σίνιν ἀποκτεί-νας καὶ Κερκύονα συγγενέσθαι βία ταῖς θυ-γατράσιν αὐτῶν· γῆμαι δὲ καὶ Περίβοιαντὴν Αἴαντος μητέρα καὶ Φερέβοιαν αὖθιςκαὶ Ἰόπην τὴν Ἰφικλέους· καὶ διὰ τὸνΑἴγλης ἔρωτα τῆς Πανοπέως, ὥσπερ εἴρη-ται, τὴν Ἀριάδνης ἀπόλειψιν αἰτιῶνται μὴκαλὴν γενέσθαι μηδὲ πρέπουσαν· ἐπὶ πᾶσιδὲ τὴν Ἑλένης ἁρπαγὴν πολέμου μὲνἐμπλῆσαι τὴν Ἀττικήν, αὐτῷ δὲ εἰς φυγὴνκαὶ ὄλεθρον τελευτῆσαι· περὶ ὧν ὀλίγονὕστερον εἰρήσεται.πολλῶν δὲ τότε τοῖς ἀρίστοις ἄθλων γενο-μένων Ἡρόδωρος μὲν οὐδενὸς οἴεται τὸνΘησέα μετασχεῖν, ἀλλὰ μόνοις Λαπίθαιςτῆς κενταυρομαχίας· ἕτεροι δὲ καὶ μετὰἸάσονος ἐν Κόλχοις γενέσθαι καὶ Μελε-άγρῳ συνεξελεῖν τὸν κάπρον· καὶ διὰ τοῦτοπαροιμίαν εἶναι τὴν "οὐκ ἄνευ Θησέως·"αὐτὸν μέντοι μηδενὸς συμμάχου δεηθένταπολλοὺς καὶ καλοὺς ἄθλους κατεργάσα-

51

ἄνδρα πρεσβύτην, ἀφρόνως δόξαντα καὶπαρ' ἡλικίαν ἀπείρως τοῖς πράγμασι κε-χρῆσθαι. διὸ καὶ νῦν ἔτι θύοντες ἐπινίκια,γέροντα μὲν ἄγουσι δι' ἀγορᾶς εἰς Καπι-τώλιον ἐν περιπορφύρῳ, βοῦλλαν αὐτῷπαιδικὴν ἐνάψαντες, κηρύττει δ' ὁ κῆρυξΣαρδιανοὺς ὠνίους. Τυρρηνοὶ γὰρ ἄποικοιΣαρδιανῶν λέγονται, Τυρρηνικὴ δὲ πόλιςοἱ Οὐήϊοι.[26] Τοῦτον ἔσχατον πόλεμον ὁ Ῥωμύλοςἐπολέμησεν. εἶθ' ὃ πολλοί, μᾶλλον δὲ πλὴνὀλίγων πάσχουσι πάντες οἱ μεγάλαις καὶπαραλόγοις ἀρθέντες εὐτυχίαις εἰς δύναμινκαὶ ὄγκον, οὐδ' αὐτὸς διέφυγε παθεῖν, ἀλλ'ἐκτεθαρρηκὼς τοῖς πράγμασι καὶ βαρυ-τέρῳ φρονήματι χρώμενος, ἐξίστατο τοῦδημοτικοῦ, καὶ παρήλλαττεν εἰς μοναρχίανἐπαχθῆ καὶ λυποῦσαν ἀπὸ τοῦ σχήματοςπρῶτον ᾧ κατεσχημάτιζεν ἑαυτόν. ἁλουρ-γῆ μὲν γὰρ ἐνεδύετο χιτῶνα καὶ τήβεννονἐφόρει περιπόρφυρον, ἐν θρόνῳ δ' ἀνακλί-

130

τῳ καθήμενος ἐχρημάτιζεν. ἦσαν δὲ περὶαὐτὸν ἀεὶ τῶν νέων οἱ καλούμενοι Κέλερεςἀπὸ τῆς περὶ τὰς ὑπουργίας ὀξύτητος.ἐβάδιζον δὲ πρόσθεν ἕτεροι βακτηρίαιςἀνείργοντες τὸν ὄχλον, ὑπεζωσμένοι δ'ἱμάντας ὥστε συνδεῖν εὐθὺς οὓς προ-στάξειε. τὸ δὲ δῆσαι Λατῖνοι πάλαι μὲν λι-γᾶρε, νῦν δ' ἀλλιγᾶρε καλοῦσιν· ὅθεν οἵ τεῥαβδοῦχοι λικτώρεις αἵ τε ῥάβδοι βάκιλακαλοῦνται διὰ τὸ χρῆσθαι τότε βακτηρίαις.εἰκὸς δὲ λικτώρεις ἐντιθεμένου τοῦ κάππανῦν ὀνομάζεσθαι, πρότερον δὲ λιτώρεις, ἑλ-ληνιστὶ δὲ λειτουργοὺς ὄντας· λήιτον γὰρτὸ δημόσιον ἔτι νῦν Ἕλληνες καὶ λαὸν τὸπλῆθος ὀνομάζουσιν.[27] Ἐπεὶ δὲ τοῦ πάππου Νομήτορος ἐνἌλβῃ τελευτήσαντος, αὐτῷ βασιλεύεινπροσῆκον, εἰς μέσον ἔθηκε τὴν πολιτείανδημαγωγῶν, καὶ κατ' ἐνιαυτὸν ἀπεδείκνυενἄρχοντα τοῖς Ἀλβανοῖς, ἐδίδαξε δὲ καὶτοὺς ἐν Ῥώμῃ δυνατοὺς ἀβασίλευτον ζητε-

131

Νομήτορι τὸν Ῥέμον, ὅ τι βούλοιτο χρή-σασθαι. παραλαβὼν δ' ἐκεῖνος, ὡς ἧκενοἴκαδε, θαυμάζων μὲν ἀπὸ τοῦ σώματοςτὸν νεανίσκον, ὑπερφέροντα μεγέθει καὶῥώμῃ πάντας, ἐνορῶν δὲ τῷ προσώπῳ τὸθαρραλέον καὶ ἰταμὸν τῆς ψυχῆς ἀδούλω-τον καὶ ἀπαθὲς ὑπὸ τῶν παρόντων, ἔργα δ'αὐτοῦ καὶ πράξεις ὅμοια τοῖς βλεπομένοιςἀκούων, τὸ δὲ μέγιστον ὡς ἔοικε θεοῦ συ-μπαρόντος καὶ συνεπευθύνοντος ἀρχὰς με-γάλων πραγμάτων, ἁπτόμενος ὑπονοίᾳ καὶτύχῃ τῆς ἀληθείας, ἀνέκρινεν ὅστις εἴη καὶὅπως : γένοιτο, φωνῇ τε πρᾳείᾳ καὶ φιλαν-θρώπῳ βλέμματι πίστιν αὐτῷ μετ' ἐλπίδοςἐνδιδούς. ὁ δὲ θαρρῶν ἔλεγεν· "ἀλλ' οὐδὲνἀποκρύψομαί σε· καὶ γὰρ εἶναι δοκεῖςἈμουλίου βασιλικώτερος. ἀκούεις γὰρ καὶἀνακρίνεις πρὶν ἢ κολάζειν· ὁ δ' ἀκρίτουςἐκδίδωσι. πρότερον μὲν ἑαυτοὺς οἰκετῶνβασιλέως Φαιστύλου καὶ Λαρεντίας ἠπι-στάμεθα παῖδας, ἐσμὲν δὲ δίδυμοι, γενόμε-

80

λεγόντων Ἀλέξανδρον μὲν τὸν Πάριν ἐνΘεσσαλίᾳ ὑπ᾽ Ἀχιλλέως καὶ Πατρόκλουμάχῃ κρατηθῆναι παρὰ τὸν Σπερχειόν,Ἕκτορα δὲ τὴν Τροιζηνίων πόλιν λαβόνταδιαρπάσαι καὶ τὴν Αἴθραν ἀπάγειν ἐκεῖ κα-ταλειφθεῖσαν. ἀλλὰ τοῦτο μὲν ἔχει πολλὴνἀλογίαν.[35] Ἀϊδωνέως δὲ τοῦ Μολοσσοῦ ξενίζο-ντος Ἡρακλέα καὶ τῶν περὶ τὸν Θησέακαὶ Πειρίθουν κατὰ τύχην μνησθέντος, ἅτε πράξοντες ἦλθον καὶ ἃ φωραθέντες ἔπα-θον, βαρέας ἤνεγκεν ὁ Ἡρακλῆς, τοῦ μὲνἀπολωλότος ἀδόξως, τοῦ δὲ ἀπολλυμένου.καὶ περὶ Πειρίθου μὲν οὐδὲν ᾤετο ποιήσεινπλέον ἐγκαλῶν, τὸν δὲ Θησέα παρῃτεῖτοκαὶ χάριν ἠξίου ταύτην αὐτῷ δοθῆναι. συγ-χωρήσαντος δὲ τοῦ Ἀϊδωνέως, λυθεὶς ὁΘησεὺς ἐπανῆλθε μὲν εἰς τὰς Ἀθήνας,οὐδέπω παντάπασι τῶν φίλων αὐτοῦ κε-κρατημένων, καὶ ὅσα ὑπῆρχε τεμένηπρότερον αὐτῷ τῆς πόλεως ἐξελούσης ἅπα-

61

σαν ὑπὸ Καμίλλου, καὶ δι' ἀσθένειαν ἡπόλις οὐκέτι ῥᾳδίως ἑαυτὴν ἀνελάμβανεν,ἐστράτευσαν ἐπ' αὐτὴν πολλοὶ τῶν Λατί-νων, ἄρχοντα Λίβιον Ποστούμιον ἔχοντες.οὗτος δὲ καθίσας τὸν στρατὸν οὐ πρόσωτῆς Ῥώμης ἔπεμπε κήρυκα, βούλεσθαιλέγων τοὺς Λατίνους ἐκλιποῦσαν ἤδη τὴνπαλαιὰν οἰκειότητα καὶ συγγένειαν ἐκζω-πυρῆσαι, καιναῖς αὖθις ἀνακραθέντων ἐπι-γαμίαις τῶν γενῶν. ἂν οὖν πέμψωσι παρ-θένους τε συχνὰς καὶ γυναικῶν τὰς ἀνάν-δρους, εἰρήνην ἔσεσθαι καὶ φιλίαν αὐτοῖς,ὡς ὑπῆρξε πρὸς Σαβίνους πρότερον ἐκ τῶνὁμοίων. ταῦτ' ἀκούσαντες οἱ Ῥωμαῖοι τόντε πόλεμον ἐφοβοῦντο, καὶ τὴν παράδοσιντῶν γυναικῶν οὐδὲν αἰχμαλωσίας ἐπιει-κέστερον ἔχειν ἐνόμιζον. ἀποροῦσι δ' αὐτο-ῖς θεράπαινα Φιλωτίς, ὡς δ' ἔνιοι λέγουσιΤουτόλα καλουμένη, συνεβούλευσε μηδέτε-ρα ποιεῖν, ἀλλὰ χρησαμένους δόλῳ διαφυ-γεῖν ἅμα τὸν πόλεμον καὶ τὴν ἐξομήρευσιν.

141

ντα καθιέρωσε τῷ Ἡρακλεῖ καὶ προση-γόρευσεν ἀντὶ Θησείων Ἡράκλεια, πλὴντεσσάρων, ὡς Φιλόχορος ἱστόρηκεν. αὖθιςδὲ βουλόμενος ὡς πρότερον ἄρχειν καὶ κα-θηγεῖσθαι τοῦ πολιτεύματος εἰς στάσειςἐνέπεσε καὶ ταραχάς, οὓς μὲν ἀπέλιπε μι-σοῦντας αὐτὸν εὑρίσκων τὸ μὴ φοβεῖσθαιτῷ μισεῖν προσειληφότας, ἐν δὲ τῷ δήμῳπολὺ τὸ διεφθαρμένον ὁρῶν καὶ θεραπεύε-σθαι βουλόμενον ἀντὶ τοῦ ποιεῖν σιωπῇ τὸπροσταττόμενον. ἐπιχειρῶν οὖν βιάζεσθαικατεδημαγωγεῖτο καὶ κατεστασιάζετο. καὶτέλος ἀπογνοὺς τὰ πράγματα τοὺς μὲν πα-ῖδας εἰς Εὔβοιαν ὑπεξέπεμψε πρὸς Ἐλεφή-νορα τὸν Χαλκώδοντος, αὐτὸς δὲ Γαργητ-τοῖ κατὰ τῶν Ἀθηναίων ἀρὰς θέμενος, οὗνῦν ἔστι τὸ καλούμενον Ἀρατήριον, εἰςΣκῦρον ἐξέπλευσεν, οὔσης αὐτῷ πρὸς τοὺςἐκεῖ φιλίας, ὡς ᾤετο, καὶ χωρίων ἐν τῇνήσῳ πατρῴων. ἐβασίλευε δὲ Λυκομήδηςτότε τῶν Σκυρίων. πρὸς τοῦτον οὖν ἀφι-

62

ἀποτέμνονται δὲ τῆς ἀγέλης συχνήν. ἀγα-νακτοῦντος δὲ τοῦ Νομήτορος ὠλιγώρουν,συνῆγον δὲ καὶ προσεδέχοντο πολλοὺς μὲνἀπόρους, πολλοὺς δὲ δούλους, θράσουςἀποστατικοῦ καὶ φρονήματος ἀρχὰς ἐνδι-δόντες. τοῦ δὲ Ῥωμύλου πρός τινα θυσίανἀποτραπομένου (καὶ γὰρ ἦν φιλοθύτης καὶμαντικός), οἱ τοῦ Νομήτορος βοτῆρες τῷῬέμῳ μετ' ὀλίγων βαδίζοντι προστυχόντεςἐμάχοντο, καὶ γενομένων πληγῶν καὶτραυμάτων ἐν ἀμφοτέροις, ἐκράτησαν οἱτοῦ Νομήτορος καὶ συνέλαβον ζῶντα τὸνῬέμον. ἀναχθέντος οὖν αὐτοῦ πρὸς τὸνΝομήτορα καὶ κατηγορηθέντος, αὐτὸς μὲνοὐκ ἐκόλασε, χαλεπὸν ὄντα δεδιὼς τὸνἀδελφόν, ἐλθὼν δὲ πρὸς ἐκεῖνον ἐδεῖτο τυ-χεῖν δίκης, ἀδελφὸς ὢν καὶ καθυβρισμένοςὑπ' οἰκετῶν ἐκείνου βασιλέως ὄντος. συνα-γανακτούντων δὲ τῶν ἐν Ἄλβῃ καὶ δεινὰπάσχειν οἰομένων τὸν ἄνδρα παρ' ἀξίαν, κι-νηθεὶς ὁ Ἀμούλιος αὐτῷ παραδίδωσι τῷ

79

ἦν δ' ὁ δόλος, αὐτήν τε τὴν Φιλωτίδα καὶσὺν αὐτῇ θεραπαινίδας εὐπρεπεῖς κοσμή-σαντας ὡς ἐλευθέρας ἀποστεῖλαι πρὸς τοὺςπολεμίους· εἶτα νύκτωρ τὴν Φιλωτίδαπυρσὸν ἆραι, τοὺς δὲ Ῥωμαίους ἐπελθεῖνμετὰ τῶν ὅπλων καὶ χρήσασθαι κοιμω-μένοις τοῖς πολεμίοις. ταῦτα δ' ἐδρᾶτο πει-σθέντων τῶν Λατίνων, καὶ τὸν πυρσὸνἀνέσχεν ἡ Φιλωτὶς ἔκ τινος ἐρινεοῦ, περι-σχοῦσα προκαλύμμασι καὶ παραπετάσμα-σιν ὄπισθεν, ὥστε τοῖς πολεμίοις ἀόρατονεἶναι τὸ φῶς, τοῖς δὲ Ῥωμαίοις κατάδηλον.ὡς οὖν ἐπεῖδον, εὐθὺς ἐξῄεσαν ἐπειγόμενοικαὶ διὰ τὴν ἔπειξιν ἀλλήλους περὶ τὰς πύ-λας ἀνακαλοῦντες πολλάκις. ἐμπεσόντες δὲτοῖς πολεμίοις ἀπροσδοκήτως καὶ κρατή-σαντες, ἐπινίκιον ἄγουσι τὴν ἑορτήν. καὶΚαπρατῖναι μὲν αἱ νῶναι καλοῦνται διὰτὸν ἐρινεόν, καπρίφικον ὑπὸ Ῥωμαίων ὀνο-μαζόμενον. ἑστιῶσι δὲ τὰς γυναῖκας ἔξωσυκῆς κλάδοις σκιαζομένας· αἱ δὲ θεραπαι-

142

μύλος γνώμῃ τε χρῆσθαι μᾶλλον ἐδόκεικαὶ πολιτικὴν ἔχειν σύνεσιν, ἐν ταῖς περὶνομὰς καὶ κυνηγίας πρὸς τοὺς γειτνιῶνταςἐπιμειξίαις πολλὴν ἑαυτοῦ παρέχων κατα-νόησιν ἡγεμονικοῦ μᾶλλον ἢ πειθαρχικοῦφύσει γεγονότος. διὸ τοῖς μὲν ὁμοδούλοις ἢταπεινοτέροις προσφιλεῖς ἦσαν, ἐπιστάταςδὲ καὶ διόπους βασιλικοὺς καὶ ἀγελάρχαςὡς μηδὲν αὐτῶν ἀρετῇ διαφέροντας ὑπερ-φρονοῦντες, οὔτ' ἀπειλῆς ἐφρόντιζον οὔτ'ὀργῆς. ἐχρῶντο δὲ διαίταις καὶ διατριβαῖςἐλευθερίοις, οὐ τὴν σχολὴν ἐλευθέριονἡγούμενοι καὶ τὴν ἀπονίαν, ἀλλὰ γυμνάσιακαὶ θήρας καὶ δρόμους καὶ τὸ λῃστὰςἀλέξασθαι καὶ κλῶπας ἑλεῖν καὶ βίας ἐξε-λέοθαι τοὺς ἀδικουμένους. ἦσαν δὴ διὰ τα-ῦτα περιβόητοι.[7] Γενομένης δέ τινος πρὸς τοὺς Νομήτο-ρος βουκόλους τοῖς Ἀμουλίου διαφορᾶς καὶβοσκημάτων ἐλάσεως, οὐκ ἀνασχόμενοισυγκόπτουσι μὲν αὐτοὺς καὶ τρέπονται,

78

κόμενος ἐζήτει τοὺς ἀγροὺς ἀπολαβεῖν, ὡςαὐτόθι κατοικήσων· ἔνιοι δέ φασι παρακα-λεῖν αὐτὸν βοηθεῖν ἐπὶ τοὺς Ἀθηναίους. ὁδὲ Λυκομήδης, εἴτε δείσας τὴν δόξαν τοῦἀνδρός, εἴτε τῷ Μενεσθεῖ χαριζόμενος, ἐπὶτὰ ἄκρα τῆς χώρας ἀναγαγὼν αὐτόν, ὡςἐκεῖθεν ἐπιδείξων τοὺς ἀγρούς, ὦσε κατὰτῶν πετρῶν καὶ διέφθειρεν. ἔνιοι δ᾽ ἀφ᾽ἑαυτοῦ πεσεῖν φασι σφαλέντα, μετὰ δε-ῖπνον, ὥσπερ εἰώθει, περιπατοῦντα. καὶπαραυτίκα μὲν οὐδεὶς ἔσχεν αὐτοῦ λόγονοὐδένα τεθνηκότος, ἀλλὰ τῶν μὲν Ἀθηναί-ων ἐβασίλευσε Μενεσθεύς, οἱ δὲ παῖδεςἰδιωτεύοντες Ἐλεφήνορι συνεστράτευσανεἰς Ἴλιον. ἐκεῖ δὲ Μενεσθέως ἀποθανόντοςἐπανελθόντες αὐτοὶ τὴν βασιλείαν ἀνεκομί-σαντο. χρόνοις δ᾽ ὕστερον Ἀθηναίους ἄλλατε παρέστησεν ὡς ἥρωα τιμᾶν Θησέα, καὶτῶν ἐν Μαραθῶνι πρὸς Μήδους μαχο-μένων ἔδοξαν οὐκ ὀλίγοι φάσμα Θησέωςἐν ὅπλοις καθορᾶν πρὸ αὐτῶν ἐπὶ τοὺς

63

154

νίδες ἀγείρουσι περιιοῦσαι καὶ παίζουσιν,εἶτα πληγαῖς καὶ βολαῖς λίθων χρῶνταιπρὸς ἀλλήλας, ὡς καὶ τότε τοῖς Ῥωμαίοιςπαραγενόμεναι καὶ συναγωνισάμεναι μα-χομένοις. ταῦτ' οὐ πολλοὶ προσίενται τῶνσυγγραφέων, ἀλλὰ καὶ τὸ μεθ' ἡμέρανχρῆσθαι τῇ ἀνακλήσει τῶν ὀνομάτων καὶτὸ πρὸς τὸ ἕλος τὸ τῆς αἰγὸς ὡς ἐπὶ θαλίανβαδίζειν ἔοικε τῷ προτέρῳ λόγῳ προστίθε-σθαι μᾶλλον, εἰ μὴ νὴ Δία τῆς αὐτῆςἡμέρας ἐν χρόνοις ἑτέροις ἀμφότερα τὰπάθη συνέτυχε γενέσθαι.Λέγεται δὲ Ῥωμύλος τέσσαρα μὲν ἔτη καὶπεντήκοντα γεγονώς, ὄγδοον δὲ βασιλεύωνἐκεῖνο καὶ τριακοστόν, ἐξ ἀνθρώπων ἀφα-νισθῆναι.

143

βαρβάρους φερόμενον.[36] μετὰ δὲ τὰ Μηδικὰ Φαίδωνος ἄρχο-ντος μαντευομένοις τοῖς Ἀθηναίοις ἀνεῖλενἡ Πυθία τὰ Θησέως ἀναλαβεῖν ὀστᾶ καὶθεμένους ἐντίμως παρ᾽ αὑτοῖς φυλάττειν.ἦν δὲ καὶ λαβεῖν ἀπορία καὶ γνῶναι τὸντάφον ἀμιξίᾳ καὶ χαλεπότητι τῶν ἐνοικού-ντων Δολόπων. οὐ μὴν ἀλλὰ Κίμων ἑλὼντὴν νῆσον, ὡς ἐν τοῖς περὶ ἐκείνου γέγρα-πται, καὶ φιλοτιμούμενος ἐξανευρεῖν, ἀε-τοῦ τινα τόπον βουνοειδῆ κόπτοντος, ὥςφασι, τῷ στόματι καὶ διαστέλλοντος τοῖςὄνυξι θείᾳ τινὶ τύχῃ συμφρονήσας ἀνέσκα-ψεν. εὑρέθη δὲ θήκη τε μεγάλου σώματοςαἰχμή τε παρακειμένη χαλκῆ καὶ ξίφος.κομισθέντων δὲ τούτων ὑπὸ Κίμωνος ἐπὶτῆς τριήρους, ἡσθέντες οἱ Ἀθηναῖοι πο-μπαῖς τε λαμπραῖς ἐδέξαντο καὶ θυσίαιςὥσπερ αὐτὸν ἐπανερχόμενον εἰς τὸ ἄστυ.καὶ κεῖται μὲν ἐν μέσῃ τῇ πόλει παρὰ τὸνῦν γυμνάσιον, ἔστι δὲ φύξιμον οἰκέταις

64

ἐξ ἀγορᾶς πάροδον ἱστίοις καταπεταννύναιτοὺς τὴν θέαν παρέχοντας, ἐντεῦθεν ἀρχο-μένους· ῥωμαϊστὶ δὲ τὸ ἱστίον βῆλον ὀνο-μάζουσι. διὰ ταῦτα μὲν ἔχει τιμὰς ἡ δευ-τέρα Λαρεντία παρὰ Ῥωμαίοις.[6] Τὰ δὲ βρέφη Φαιστύλος Ἀμουλίου συ-φορβὸς ἀνείλετο λαθὼν ἅπαντας, ὡς δ'ἔνιοί φασι τῶν εἰκότων ἐχόμενοι μᾶλλον,εἰδότος τοῦ Νομήτορος καὶ συγχορηγο-ῦντος τροφὰς κρύφα τοῖς τρέφουσι. καὶγράμματα λέγονται καὶ τἆλλα μανθάνειν οἱπαῖδες εἰς Γαβίους κομισθέντες, ὅσα χρὴτοὺς εὖ γεγονότας. κληθῆναι δὲ καὶ τού-τους ἀπὸ τῆς θηλῆς ἱστοροῦσι Ῥωμύλονκαὶ Ῥέμον, ὅτι θηλάζοντες ὤφθησαν τὸ θη-ρίον. ἡ μὲν οὖν ἐν τοῖς σώμασιν εὐγένειακαὶ νηπίων ὄντων εὐθὺς ἐξέφαινε μεγέθεικαὶ ἰδέᾳ τὴν φύσιν, αὐξόμενοι δὲ θυμοειδε-ῖς ἦσαν ἀμφότεροι καὶ ἀνδρώδεις καὶφρόνημα πρὸς τὰ φαινόμενα δεινὰ καὶ τόλ-μαν ὅλως ἀνέκπληκτον ἔχοντες· ὁ δὲ Ῥω-

77

Θησέως και Ρωμύλου Σύγκρισις

[1] Ἃ μὲν οὖν ἄξια μνήμης πυθέσθαι περὶῬωμύλου καὶ Θησέως συμβέβηκεν ἡμῖν,ταῦτ' ἐστί. φαίνεται δὲ πρῶτον ὁ μὲν ἐκπροαιρέσεως, οὐδενὸς ἀναγκάζοντος, ἀλλ'ἐξὸν ἀδεῶς ἐν Τροιζῆνι βασιλεύειν, διαδε-ξάμενον ἀρχὴν οὐκ ἄδοξον, αὐτὸς ἀφ' ἑαυ-τοῦ μεγάλων ὀρεχθείς· ὁ δὲ δουλείας φυγῇπαρούσης καὶ τιμωρίας ἐπιφερομένης, ἐκε-ῖνο τὸ τοῦ Πλάτωνος, ἀτεχνῶς ὑπὸ δέουςἀνδρεῖος γενόμενος, καὶ φόβῳ τοῦ τὰ ἔσχα-τα παθεῖν ἐπὶ τὸ δρᾶν μεγάλα δι' ἀνάγκηνπαραγενόμενος. ἔπειτα τούτου μὲν ἔργονἐστὶ τὸ μέγιστον ἀνελεῖν ἕνα τὸν Ἄλβηςτύραννον, ἐκείνου δὲ πάρεργα καὶ προάγω-νες ἦσαν ὁ Σκείρων, ὁ Σίνις, ὁ Προκρού-στης, ὁ Κορυνήτης· οὓς ἀναιρῶν καὶ κο-λάζων ἀπήλλαττε τὴν Ἑλλάδα δεινῶν τυ-ράννων, πρὶν ὅστις ἐστὶ γινώσκειν τοὺς ὑπ'

144

δύνευσεν, ἀλλ' ἔπαθε τὰ τῆς Ἑκάβης,ἐγκαταλιπόντος καὶ προεμένου τοῦ παιδός,εἴγε μὴ πέπλασται τὰ τῆς αἰχμαλωσίας,ὡς ἔδει γε καὶ τοῦτο ψεῦδος εἶναι καὶ τὰπλεῖστα τῶν ἄλλων. ἐπεὶ καὶ τὰ περὶ τοῦθείου μυθολογούμενα πολλὴν ποιεῖ διαφο-ράν. Ῥωμύλῳ μὲν γὰρ ἡ σωτηρία μετὰπολλῆς ὑπῆρξε θεῶν εὐμενείας, ὁ δ' Αἰγεῖδοθεὶς χρησμός, ἀπέχεσθαι γυναικὸς ἐπὶξένης, ἔοικεν ἀποφαίνειν παρὰ γνώμηνθεῶν γεγονέναι τὴν Θησέως τέκνωσιν.

153

καὶ μέντοι καὶ τὸν θεὸν ἐντυχεῖν λέγεταιτῇ γυναικί, καὶ κελεῦσαι βαδίζειν ἕωθενἐπὶ τὴν ἀγορὰν καὶ τὸν ἀπαντήσανταπρῶτον ἀσπασαμένην ποιεῖσθαι φίλον.ἀπήντησεν οὖν αὐτῇ τῶν πολιτῶν ἀνὴρἡλικίᾳ τε προήκων καὶ συνειλοχὼς οὐσίανἱκανήν, ἄπαις δὲ καὶ βεβιωκὼς ἄνευ γυναι-κός, ὄνομα Ταρρούτιος. οὗτος ἔγνω τὴνΛαρεντίαν καὶ ἠγάπησε, καὶ τελευτῶνἀπέλιπε κληρονόμον ἐπὶ πολλοῖς καὶ καλο-ῖς κτήμασιν, ὧν ἐκείνη τὰ πλεῖστα τῷδήμῳ κατὰ διαθήκας ἔδωκε. λέγεται δ'αὐτὴν ἔνδοξον οὖσαν ἤδη καὶ θεοφιλῆ νομι-ζομένην ἀφανῆ γενέσθαι περὶ τοῦτον τὸντόπον, ἐν ᾧ καὶ τὴν προτέραν ἐκείνην Λα-ρεντίαν κεῖσθαι. καλεῖται δὲ νῦν ὁ τόποςΒήλαβρον, ὅτι τοῦ ποταμοῦ πολλάκιςὑπερχεομένου διεπεραιοῦντο πορθμείοιςκατὰ τοῦτο τὸ χωρίον εἰς ἀγοράν· τὴν δὲπορθμείαν βηλατούραν καλοῦσιν. ἔνιοι δὲλέγουσι τὴν εἰς τὸν ἱππόδρομον φέρουσαν

76

καὶ πᾶσι τοῖς ταπεινοτέροις καὶ δεδιόσικρείττονας, ὡς καὶ τοῦ Θησέως προστατι-κοῦ τινος καὶ βοηθητικοῦ γενομένου καὶπροσδεχομένου φιλανθρώπως τὰς τῶν τα-πεινοτέρων δεήσεις. θυσίαν δὲ ποιοῦσιναὐτῷ τὴν μεγίστην ὀγδόῃ Πυανεψιῶνος, ἐνᾗ μετὰ τῶν ἠϊθέων ἐκ Κρήτης ἐπανῆλθεν.οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ταῖς ἄλλαις ὀγδόαις τι-μῶσιν αὐτόν, ἢ διὰ τὸ πρῶτον ἐκ Τροι-ζῆνος ἀφικέσθαι τῇ ὀγδόῃ τοῦ Ἑκατομβαι-ῶνος, ὡς ἱστόρηκε Διόδωρος ὁ περιηγη-τής, ἢ νομίζοντες ἑτέρου μᾶλλον ἐκείνῳπροσήκειν τὸν ἀριθμὸν τοῦτον ἐκ Ποσει-δῶνος γεγονέναι λεγομένῳ. καὶ γὰρ Ποσει-δῶνα ταῖς ὀγδόαις τιμῶσιν. ἡ γὰρ ὀγδοὰςκύβος ἀπ᾽ ἀρτίου πρῶτος οὖσα καὶ τοῦπρώτου τετραγώνου διπλασία, τὸ μόνιμονκαὶ δυσκίνητον οἰκεῖον ἔχει τῆς τοῦ θεοῦδυνάμεως, ὃν ἀσφάλειον καὶ γαιήοχον προ-σονομάζομεν.

65

ἣν εἰργάσατο περὶ τοὺς γάμους, ὁ χρόνοςἐστὶ μάρτυς. ἐν γὰρ ἔτεσι τριάκοντα καὶδιακοσίοις οὔτ' ἀνὴρ ἐτόλμησε γυναικὸςοὔτε γυνὴ κοινωνίαν ἀνδρὸς ἐγκαταλιπεῖν,ἀλλ' ὥσπερ ἐν Ἕλλησιν οἱ σφόδρα περιτ-τοὶ τὸν πρῶτον ἔχουσιν εἰπεῖν πατρο-κτόνον ἢ μητροφόνον, οὕτω Ῥωμαῖοιπάντες ἴσασιν, ὅτι Καρβίλιος Σπόριος ἀπε-πέμψατο γυναῖκα πρῶτος, ἀπαιδίαν αἰτια-σάμενος. τῷ δὲ τοσούτῳ χρόνῳ συμμαρτυ-ρεῖ καὶ τὰ ἔργα. καὶ γὰρ ἀρχῆς ἐκοινώνη-σαν οἱ βασιλεῖς καὶ πολιτείας τὰ γένη διὰτὴν ἐπιγαμίαν ἐκείνην· ἀπὸ δὲ τῶν Θη-σέως γάμων Ἀθηναίοις φιλικὸν μὲν οὐδὲνοὐδὲ κοινωνικὸν ὑπῆρξε πρὸς οὐδένα συμ-βόλαιον, ἔχθραι δὲ καὶ πόλεμοι καὶ φόνοιπολιτῶν καὶ τέλος Ἀφίδνας ἀπολέσαι<καὶ> μόλις ὑπ' οἴκτου τῶν πολεμίων,προσκυνήσαντας καὶ θεοὺς ἀνειπόντας,<μὴ> παθεῖν ἃ Τρῶες ἔπαθον δι' Ἀλέξαν-δρον. ἡ μέντοι μήτηρ ἡ Θησέως οὐκ ἐκιν-

152

αὐτοῦ σῳζομένους. καὶ τῷ μὲν παρῆνἀπραγμόνως κομίζεσθαι διὰ θαλάττης,ἀδικουμένῳ μηδὲν ὑπὸ τῶν λῃστῶν, Ῥω-μύλῳ δ' οὐ παρῆν μὴ πράγματα ἔχεινἈμουλίου ζῶντος. μέγα δὲ τούτου τεκμή-ριον· ὁ μὲν γὰρ οὐδὲν αὐτὸς ἀδικούμενοςὥρμησεν ὑπὲρ ἄλλων ἐπὶ τοὺς πονηρούς, οἱδ' ὅσον αὐτοὶ κακῶς οὐκ ἔπασχον ὑπὸ τοῦτυράννου, περιεώρων ἀδικοῦντα πάντας.καὶ μὴν εἰ μέγα τὸ τρωθῆναι μαχόμενονΣαβίνοις καὶ ἀνελεῖν Ἄκρωνα καὶ πολλῶνμάχῃ κρατῆσαι πολεμίων, τούτοις μὲν ἔστιτοῖς ἔργοις κενταυρομαχίαν καὶ τὰ πρὸςἈμαζόνας παραβάλλειν.[2] Ὃ δ' ἐτόλμησε Θησεὺς περὶ τὸν Κρη-τικὸν δασμόν, εἴτε τινὶ θηρίῳ βοράν, εἴτεπρόσφαγμα τοῖς Ἀνδρόγεω τάφοις, εἴθ' ὃκουφότατόν ἐστι τῶν λεγομένων λατρεύεινπαρ' ἀνδράσιν ὑβρισταῖς καὶ δυσμενέσινἀκλεῆ λατρείαν καὶ ἄτιμον ἐπιδοὺς ἑαυτόν,ἑκουσίως μετὰ παρθένων πλεύσας καὶ παί-

145

66

λου γυναῖκα τοῦ τὰ βρέφη θρέψαντος, Ἄκ-καν Λαρεντίαν ὄνομα. ταύτῃ δὲ καὶ θύουσιῬωμαῖοι, καὶ χοὰς ἐπιφέρει τοῦ Ἀπριλίουμηνὸς αὐτῇ ὁ τοῦ Ἄρεως ἱερεύς, καὶ Λαρε-νταλίαν καλοῦσι τὴν ἑορτήν.[5] Ἑτέραν δὲ τιμῶσι Λαρεντίαν ἐξ αἰτίαςτοιαύτης. ὁ νεωκόρος τοῦ Ἡρακλέους ἀλύ-ων ὡς ἔοικεν ὑπὸ σχολῆς, προὔθετο πρὸςτὸν θεὸν διακυβεύειν, ὑπειπὼν ὅτι νικήσαςμὲν αὐτὸς ἕξει τι παρὰ τοῦ θεοῦ χρηστόν,ἡττηθεὶς δὲ τῷ θεῷ τράπεζαν ἄφθονον πα-ρέξει καὶ γυναῖκα καλὴν συναναπαυσο-μένην. ἐπὶ τούτοις τὰς μὲν ὑπὲρ τοῦ θεοῦθείς, τὰς δ' ὑπὲρ αὑτοῦ ψήφους, ἀνεφάνηνικώμενος. εὐσυνθετεῖν δὲ βουλόμενος καὶδικαιῶν ἐμμένειν τοῖς ὁρισθεῖσι, δεῖπνόν τετῷ θεῷ παρεσκεύασε, καὶ τὴν Λαρεντίανοὖσαν ὡραίαν, οὔπω δ' ἐμφανῶς ἑταιρο-ῦσαν μισθωσάμενος, εἱστίασεν ἐν τῷ ἱερῷκλίνην ὑποστορέσας, καὶ μετὰ τὸ δεῖπνονσυνεῖρξεν, ὡς δὴ τοῦ θεοῦ ἕξοντος αὐτήν.

75

δων νέων, οὐκ ἂν εἴποι τις ἡλίκης ἐστὶ τόλ-μης ἢ μεγαλοφροσύνης ἢ δικαιοσύνης περὶτὸ κοινὸν ἢ πόθου δόξης καὶ ἀρετῆς. ὥστ'ἔμοιγε φαίνεται μὴ κακῶς ὁρίζεσθαι τοὺςφιλοσόφους τὸν ἔρωτα θεῶν ὑπηρεσίανπρὸς ἐπιμέλειαν καὶ σωτηρίαν νέων. ὁ γὰρἈριάδνης ἔρως παντὸς μᾶλλον ἔοικεν ἔρ-γον θεοῦ καὶ μηχανὴ γενέσθαι σωτηρίαςἕνεκα τοῦ ἀνδρός, καὶ οὐκ ἄξιον αἰτιᾶσθαιτὴν ἐρασθεῖσαν, ἀλλὰ θαυμάζειν εἰ μὴπάντες οὕτω καὶ πᾶσαι διετέθησαν· εἰ δ'ἐκείνη μόνη τοῦτ' ἔπαθεν, εἰκότως ἔγωγεφαίην ἂν αὐτὴν ἀξιέραστον θεῷ γεγονέναι,φιλόκαλον καὶ φιλάγαθον καὶ τῶν ἀρίστωνἐρωτικὴν οὖσαν.Ἀμφοτέρων τοίνυν τῇ φύσει πολιτικῶν γε-γονότων οὐδέτερος διεφύλαξε τὸν βασιλι-κὸν τρόπον, ἐξέστη δὲ καὶ μετέβαλε μετα-βολὴν ὁ μὲν δημοτικήν, ὁ δὲ τυραννικήν,ταὐτὸν ἀπ' ἐναντίων παθῶν ἁμαρτόντες.δεῖ γὰρ τὸν ἄρχοντα σῴζειν πρῶτον αὐτὴν

146

πάσαις δὲ τὴν Ἑλένην, παρηκμακὼς οὐκἀκμάζουσαν, ἀλλὰ νηπίαν καὶ ἄωρον αὐτὸςὥραν ἔχων ἤδη γάμων πεπαῦσθαι καὶ νομί-μων· ἔπειτα διὰ τὴν αἰτίαν· οὐ γὰρ ἀξιώτε-ραί γε παιδοποιοὶ τῶν Ἀθήνησιν Ἐρεχθηί-δων καὶ Κεκροπίδων αἱ Τροιζηνίων καὶΛακώνων καὶ Ἀμαζόνων ἀνέγγυοι θυγα-τέρες ἦσαν, ἀλλὰ ταῦτα μὲν ὑποψίαν ἔχειπρὸς ὕβριν καὶ καθ' ἡδονὴν πεπρᾶχθαι.Ῥωμύλος δὲ πρῶτον μὲν ὀκτακοσίων ὀλί-γον ἀριθμῷ δεούσας ἁρπάσας, οὐ πάσας,ἀλλὰ μίαν ὥς φασιν Ἑρσιλίαν ἔλαβε, τὰς δ'ἄλλας διένειμε τοῖς ἀγάμοις τῶν πολιτῶν·ἔπειτα τῇ μετὰ ταῦτα τιμῇ καὶ ἀγαπήσεικαὶ δικαιοσύνῃ περὶ τὰς γυναῖκας ἀπέδειξετὴν βίαν ἐκείνην καὶ τὴν ἀδικίαν κάλλιστονἔργον καὶ πολιτικώτατον εἰς κοινωνίαν γε-νομένην. οὕτω συνέμειξεν ἀλλήλοις καὶ συ-νέπηξε τὰ γένη, καὶ παρέσχε πηγὴν τῆς εἰςαὖθις εὐροίας καὶ δυνάμεως τοῖς πράγμα-σιν. αἰδοῦς δὲ καὶ φιλίας καὶ βεβαιότητος,

151

ὅτι τήν τε θηλὴν ῥοῦμαν ὠνόμαζον οἱ πα-λαιοί, καὶ θεόν τινα τῆς ἐκτροφῆς τῶν νη-πίων ἐπιμελεῖσθαι δοκοῦσαν ὀνομάζουσιῬουμῖναν, καὶ θύουσιν αὐτῇ νηφάλια, καὶγάλα τοῖς ἱεροῖς ἐπισπένδουσιν. ἐνταῦθαδὴ τοῖς βρέφεσι κειμένοις τήν τε λύκαινανἱστοροῦσι θηλαζομένην καὶ δρυοκολάπτηντινὰ παρεῖναι συνεκτρέφοντα καὶ φυλάττο-ντα. νομίζεται δ' Ἄρεως ἱερὰ τὰ ζῷα, τὸνδὲ δρυοκολάπτην καὶ διαφερόντως Λατῖνοισέβονται καὶ τιμῶσιν· ὅθεν οὐχ ἥκιστα πί-στιν ἔσχεν ἡ τεκοῦσα τὰ βρέφη τεκεῖν ἐξἌρεως φάσκουσα. καίτοι τοῦτο παθεῖναὐτὴν ἐξαπατηθεῖσαν λέγουσιν, ὑπὸ τοῦἈμουλίου διαπαρθενευθεῖσαν, ἐν ὅπλοιςἐπιφανέντος αὐτῇ καὶ συναρπάσαντος. οἱδὲ τοὔνομα τῆς τροφοῦ δι' ἀμφιβολίαν ἐπὶτὸ μυθῶδες ἐκτροπὴν τῇ φήμῃ παρασχεῖν·λούπας γὰρ ἐκάλουν οἱ Λατῖνοι τῶν τε θη-ρίων τὰς λυκαίνας καὶ τῶν γυναικῶν τὰςἑταιρούσας· εἶναι δὲ τοιαύτην τὴν Φαιστύ-

74

ΡΩΜΥΛΟΣ

[1] Τὸ μέγα τῆς Ῥώμης ὄνομα καὶ δόξῃδιὰ πάντων ἀνθρώπων κεχωρηκὸς ἀφ' ὅτουκαὶ δι' ἣν αἰτίαν τῇ πόλει γέγονεν, οὐχὡμολόγηται παρὰ τοῖς συγγραφεῦσιν, ἀλλ'οἱ μὲν Πελασγούς, ἐπὶ πλεῖστα τῆς οἰκου-μένης πλανηθέντας ἀνθρώπων τε πλείστωνκρατήσαντας, αὐτόθι κατοικῆσαι, καὶ διὰτὴν ἐν τοῖς ὅπλοις ῥώμην οὕτως ὀνομάσαιτὴν πόλιν, οἱ δὲ Τροίας ἁλισκομένης δια-φυγόντας ἐνίους καὶ πλοίων ἐπιτυχόνταςὑπὸ πνευμάτων τῇ Τυρρηνίᾳ προσπεσεῖνφερομένους, καὶ περὶ τὸν Θύμβριν ποτα-μὸν ὁρμίσασθαι· ταῖς δὲ γυναιξὶν αὐτῶν,ἀπορουμέναις ἤδη καὶ δυσανασχετούσαιςπρὸς τὴν θάλασσαν, ὑποθέσθαι μίαν, ἣ καὶ

67

τὸν πάππον ἀκλεῶς δουλεύοντα καὶ ἀτί-μως εἰς τὸν Αἰνείου θρόνον ἐκάθισε, καὶπολλὰ μὲν ἑκὼν εὐεργέτησεν, ἔβλαψε δ'αὐτὸν οὐδ' ἄκων. τὴν δὲ Θησέως λήθην καὶἀμέλειαν τῆς περὶ τὸ ἱστίον ἐντολῆς μόλιςἂν οἶμαι μακρᾷ τινι παραιτήσει καὶ ἐνῥᾳθύμοις δικασταῖς αἰτίαν ἀποφυγεῖν πα-τροκτονίας. ὃ δὴ καὶ συνιδών τις Ἀττικὸςἀνὴρ ὡς παγχάλεπόν ἐστι βουλομένοιςἀπολογεῖσθαι, πλάττει τὸν Αἰγέα τῆς νεὼςπροσφερομένης ὑπὸ σπουδῆς ἀνατρέχονταπρὸς τὴν ἀκρόπολιν θέας ἕνεκα <τῆς ἐπὶθάλατταν ὁδοῦ> καὶ σφαλλόμενον καταπε-σεῖν, ὥσπερ ὀπαδῶν ἔρημον ἢ τῆς ἐπὶθάλατταν ὁδοῦ σπεύδοντι μὴ παρούσης τι-νὸς θεραπείας.[6] Καὶ μὴν τὰ περὶ τὰς ἁρπαγὰς τῶν γυ-ναικῶν ἡμαρτημένα Θησεῖ μὲν εὐσχήμο-νος ἐνδεᾶ προφάσεως γέγονε. πρῶτον μὲνὅτι πολλάκις· ἥρπασε γὰρ Ἀριάδνην καὶἈντιόπην καὶ Ἀναξὼ τὴν Τροιζηνίαν, ἐπὶ

150

τὴν ἀρχήν· σῴζεται δ' οὐχ ἧττον ἀπεχο-μένη τοῦ μὴ προσήκοντος ἢ περιεχομένητοῦ προσήκοντος. ὁ δ' ἐνδιδοὺς ἢ ἐπιτείνωνοὐ μένει βασιλεὺς οὐδ' ἄρχων, ἀλλ' ἢ δημα-γωγὸς ἢ δεσπότης γιγνόμενος, ἐμποιεῖ τὸμισεῖν ἢ καταφρονεῖν τοῖς ἀρχομένοις. οὐμὴν ἀλλ' ἐκεῖνο μὲν ἐπιεικείας δοκεῖ καὶφιλανθρωπίας εἶναι, τοῦτο δὲ φιλαυτίαςἁμάρτημα καὶ χαλεπότητος.[3] Εἰ δὲ δεῖ καὶ τὰ δυστυχηθέντα μὴ πα-ντάπασι ποιεῖσθαι δαίμονος, ἀλλ' ἠθικὰςκαὶ παθητικὰς ζητεῖν ἐν αὐτοῖς διαφοράς,θυμοῦ μὲν ἀλογίστου καὶ τάχος ἐχούσηςἄβουλον ὀργῆς μήτε τις ἐκεῖνον ἐν τοῖςπρὸς τὸν ἀδελφὸν ἀπολυέτω μήτε τοῦτονἐν τοῖς πρὸς τὸν υἱόν. ἡ δὲ κινήσασα τὸνθυμὸν ἀρχὴ μᾶλλον παραιτεῖται τὸν ὑπὸμείζονος αἰτίας ὥσπερ ὑπὸ πληγῆς χαλε-πωτέρας ἀνατραπέντα· Ῥωμύλῳ μὲν γὰρἐκ βουλῆς καὶ σκέψεως περὶ κοινῶν συμφε-ρόντων διαφορᾶς γενομένης οὐκ ἂν ἠξίωσέ

147

γένει προὔχειν καὶ φρονεῖν ἐδόκει μάλιστα,Ῥώμην ὄνομα, καταπρῆσαι τὰ πλοῖα. πρα-χθέντος δὲ τούτου, πρῶτον μὲν ἀγανακτεῖντοὺς ἄνδρας, ἔπειτα δι' ἀνάγκην ἱδρυν-θέντας περὶ τὸ Παλλάντιον, ὡς ὀλίγῳχρόνῳ κρεῖττον ἐλπίδος ἔπραττον, ἀγαθῆςτε πειρώμενοι χώρας καὶ δεχομένων αὐτο-ὺς τῶν προσοίκων, ἄλλην τε τιμὴν ἀπο-νέμειν τῇ Ῥώμῃ καὶ τὴν πόλιν ἀπ' αὐτῆςὡς αἰτίας προσαγορεύειν. ἐξ ἐκείνου τε πα-ραμένειν λέγουσι τὸ τοὺς συγγενεῖς τὰς γυ-ναῖκας καὶ οἰκείους ἄνδρας ἀσπάζεσθαιτοῖς στόμασι· καὶ γὰρ ἐκείνας, ὅτε τὰ πλο-ῖα κατέπρησαν, οὕτως ἀσπάζεσθαι καὶ φι-λοφρονεῖσθαι τοὺς ἄνδρας, δεομένας αὐτῶνκαὶ παραιτουμένας τὴν ὀργήν.[2] Ἄλλοι δὲ Ῥώμην, Ἰταλοῦ θυγατέρακαὶ Λευκαρίας, οἱ δὲ Τηλέφου τοῦ Ἡρα-κλέους, Αἰνείᾳ γαμηθεῖσαν, οἱ δ' Ἀσκανίῳτῷ Αἰνείου, λέγουσι τοὔνομα θέσθαι τῇπόλει· οἱ δὲ Ῥωμανόν, Ὀδυσσέως παῖδα

68

κε δὲ δύο παῖδας ὑπερφυεῖς μεγέθει καὶκάλλει. δι' ὃ καὶ μᾶλλον ὁ Ἀμούλιος φοβη-θείς, ἐκέλευσεν αὐτοὺς ὑπηρέτην λαβόνταῥῖψαι. τοῦτον ἔνιοι Φαιστύλον ὀνομάζε-σθαι λέγουσιν, οἱ δ' οὐ τοῦτον, ἀλλὰ τὸνἀνελόμενον. ἐνθέμενος οὖν εἰς σκάφην τὰβρέφη, κατέβη μὲν ἐπὶ τὸν ποταμὸν ὡς ῥί-ψων, ἰδὼν δὲ κατιόντα πολλῷ ῥεύματι καὶτραχυνόμενον, ἔδεισε προσελθεῖν, ἐγγὺς δὲτῆς ὄχθης καταθεὶς ἀπηλλάσσετο. τοῦ δὲποταμοῦ κατακλύζοντος ἡ πλημμύρα τὴνσκάφην ὑπολαβοῦσα καὶ μετεωρίσασαπρᾴως κατήνεγκεν εἰς χωρίον ἐπιεικῶςμαλθακόν, ὃ νῦν Κερμαλὸν καλοῦσι, πάλαιδὲ Γερμανόν, ὡς ἔοικεν ὅτι καὶ τοὺς ἀδελ-φοὺς γερμανοὺς ὀνομάζουσιν.[4] Ἦν δὲ πλησίον ἐρινεός, ὃν Ῥωμινάλιονἐκάλουν, ἢ διὰ τὸν Ῥωμύλον ὡς οἱ πολλοὶνομίζουσιν, ἢ διὰ τὸ τὰ μηρυκώμενα τῶνθρεμμάτων ἐκεῖ διὰ τὴν σκιὰν ἐνδιάζειν, ἢμάλιστα διὰ τὸν τῶν βρεφῶν θηλασμόν,

73

τις ἄφνω τὴν διάνοιαν ἐν τηλικούτῳ πάθειγενέσθαι· Θησέα δὲ πρὸς τὸν υἱόν, ἃπάμπαν ὀλίγοι τῶν ὄντων διαπεφεύγασιν,ἔρως καὶ ζηλοτυπία καὶ διαβολαὶ γυναικὸςἔσφηλαν. ὃ δὲ μεῖζόν ἐστιν, ὁ μὲν Ῥωμύ-λου θυμὸς εἰς ἔργον ἐξέπεσε καὶ πρᾶξινοὐκ εὐτυχὲς ἔχουσαν τέλος, ἡ δὲ Θησέωςὀργὴ μέχρι λόγου καὶ βλασφημίας καὶ κα-τάρας πρεσβυτικῆς προῆλθε, τὰ δ' ἄλλαφαίνεται τῇ τύχῃ χρήσασθαι τὸ μειράκιον·ὥστε ταύτας μὲν ἄν τις ἀποδοίη τῷ Θησεῖτὰς ψήφους.[4] Ἐκείνῳ δὲ πρῶτον μὲν ὑπάρχει μέγατὸ μικροτάτας λαβεῖν ἀρχὰς ἐπὶ τὰ πράγ-ματα. δοῦλοι γὰρ δὴ καὶ συφορβῶν παῖδεςὀνομαζόμενοι, πρὶν ἐλεύθεροι γενέσθαι,πάντας ὀλίγου δεῖν ἠλευθέρωσαν Λατίνους,ἑνὶ χρόνῳ τῶν καλλίστων ὀνομάτων ἅματυχόντες, φονεῖς ἐχθρῶν καὶ σωτῆρεςοἰκείων καὶ βασιλεῖς ἐθνῶν καὶ οἰκισταὶπόλεων, οὐ μετοικισταὶ καθάπερ ἦν ὁ Θη-

148

σεύς, ἐκ πολλῶν συντιθεὶς καὶ συνοικοδο-μῶν ἓν οἰκητήριον, ἀναιρῶν δὲ πολλὰςπόλεις ἐπωνύμους βασιλέων καὶ ἡρώωνπαλαιῶν. Ῥωμύλος δὲ ταῦτα μὲν ὕστερονἔδρα, τοὺς πολεμίους ἀναγκάζων τὰ οἰκεῖακαταβάλλοντας καὶ ἀφανίζοντας τοῖς νενι-κηκόσι προσνέμεσθαι· τὸ δὲ πρῶτον οὐ με-τατιθεὶς οὐδ' αὔξων τὴν ὑπάρχουσαν, ἀλλὰποιῶν ἐξ οὐχ ὑπαρχόντων καὶ κτώμενοςἑαυτῷ χώραν ὁμοῦ πατρίδα, βασιλείαν,γένη, γάμους, οἰκειότητας, ἀνῄρει μὲνοὐδένα οὐδ' ἀπώλλυεν, εὐεργέτει δὲ τοὺςἐξ ἀοίκων καὶ ἀνεστίων δῆμον ἐθέλονταςεἶναι καὶ πολίτας. λῃστὰς δὲ καὶ κακούρ-γους οὐκ ἀπέκτεινεν, ἀλλ' ἔθνη προσηγάγε-το πολέμῳ καὶ πόλεις κατεστρέψατο καὶβασιλεῖς ἐθριάμβευσε καὶ ἡγεμόνας.[5] Καὶ τὸ μὲν Ῥέμου πάθος ἀμφισβητού-μενον ἔχει τὸν αὐτόχειρα, καὶ τὸ πλεῖστονεἰς ἑτέρους τῆς αἰτίας· τρέπουσι· τὴν δὲμητέρα διολλυμένην ἔσωσε περιφανῶς, καὶ

149

δ' εἰπεῖν τοιοῦτός ἐστι. τῶν ἀπ' Αἰνείου γε-γονότων ἐν Ἄλβῃ βασιλέων εἰς ἀδελφοὺςδύο, Νομήτορα καὶ Ἀμούλιον, ἡ διαδοχὴκαθῆκεν. Ἀμουλίου δὲ νείμαντος τὰ πάνταδίχα, τῇ δὲ βασιλείᾳ τὰ χρήματα καὶ τὸνἐκ Τροίας κομισθέντα χρυσὸν ἀντιθέντος,εἵλετο τὴν βασιλείαν ὁ Νομήτωρ. ἔχων οὖνὁ Ἀμούλιος τὰ χρήματα καὶ πλέον ἀπ'αὐτῶν δυνάμενος τοῦ Νομήτορος, τήν τεβασιλείαν ἀφείλετο ῥᾳδίως, καὶ φοβούμε-νος ἐκ τῆς θυγατρὸς αὐτοῦ γενέσθαι πα-ῖδας, ἱέρειαν τῆς Ἑστίας ἀπέδειξεν, ἄγα-μον καὶ παρθένον ἀεὶ βιωσομένην. ταύτηνοἱ μὲν Ἰλίαν, οἱ δὲ Ῥέαν, οἱ δὲ Σιλουίανὀνομάζουσι. φωρᾶται δὲ μετ' οὐ πολὺνχρόνον κυοῦσα παρὰ τὸν καθεστῶτα ταῖςἙστιάσι νόμον, καὶ τὸ μὲν ἀνήκεστα μὴπαθεῖν αὐτὴν ἡ τοῦ βασιλέως θυγάτηρἈνθὼ παρῃτήσατο, δεηθεῖσα τοῦ πατρός,εἵρχθη δὲ καὶ δίαιταν εἶχεν ἀνεπίμεικτον,ὅπως μὴ λάθοι τεκοῦσα τὸν Ἀμούλιον. ἔτε-

72

καὶ Κίρκης, οἰκίσαι τὴν πόλιν· οἱ δὲῬῶμον ἐκ Τροίας ὑπὸ Διομήδους ἀποστα-λέντα τὸν Ἠμαθίωνος, οἱ δὲ Ῥῶμιν Λατί-νων τύραννον, ἐκβαλόντα Τυρρηνοὺς τοὺςεἰς Λυδίαν μὲν ἐκ Θετταλίας, ἐκ δὲ Λυδί-ας εἰς Ἰταλίαν παραγενομένους. οὐ μὴνοὐδ' οἱ Ῥωμύλον τῷ δικαιοτάτῳ τῶνλόγων ἀποφαίνοντες ἐπώνυμον τῆς πόλεωςὁμολογοῦσι περὶ τοῦ γένους αὐτοῦ. οἱ μὲνγὰρ Αἰνείου καὶ Δεξιθέας τῆς Φόρβαντοςυἱὸν ὄντα νήπιον εἰς Ἰταλίαν κομισθῆναικαὶ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ Ῥῶμον· ἐν δὲ τῷποταμῷ πλημμύραντι τῶν ἄλλων σκαφῶνδιαφθαρέντων, ἐν ᾧ δ' ἦσαν οἱ παῖδες εἰςμαλακὴν ἀποκλινθέντος ὄχθην ἀτρέμα, σω-θέντας ἀπροσδοκήτως ὄνομα θεῖναιῬώμην. οἱ δὲ Ῥώμην, θυγατέρα τῆς Τρω-άδος ἐκείνης, Λατίνῳ τῷ Τηλεμάχου γα-μηθεῖσαν τεκεῖν τὸν Ῥωμύλον· οἱ δ' Αἰμυ-λίαν τὴν Αἰνείου καὶ Λαβινίας, Ἄρει συγ-γενομένην.

69

Οἱ δὲ μυθώδη παντάπασι περὶ τῆς γενέσε-ως διεξίασι. Ταρχετίῳ γάρ, Ἀλβανῶν βα-σιλεῖ παρανομωτάτῳ καὶ ὠμοτάτῳ, φάσμαδαιμόνιον οἴκοι γενέσθαι· φαλλὸν γὰρ ἐκτῆς ἑστίας ἀνασχεῖν καὶ διαμένειν ἐπὶ πολ-λὰς ἡμέρας. εἶναι δὲ Τηθύος ἐν Τυρρηνίᾳχρηστήριον, ἀφ' οὗ κομισθῆναι τῷ Ταρχε-τίῳ χρησμόν, ὥστε συμμεῖξαι τῷ φάσματιπαρθένον· ἔσεσθαι γὰρ ἐξ αὐτῆς παῖδακλεινότατον, ἀρετῇ καὶ τύχη καὶ ῥώμῃ δια-φέροντα. φράσαντος οὖν τὸ μάντευμα τοῦΤαρχετίου μιᾷ τῶν θυγατέρων καὶ συγγε-νέσθαι τῷ φαλλῷ προστάξαντος, αὐτὴν μὲνἀπαξιῶσαι, θεράπαιναν δ' εἰσπέμψαι. τὸνδὲ Ταρχέτιον ὡς ἔγνω χαλεπῶς φέροντασυλλαβεῖν μὲν ἀμφοτέρας ἐπὶ θανάτῳ, τὴνδ' Ἑστίαν ἰδόντα κατὰ τοὺς ὕπνους ἀπαγο-ρεύουσαν αὐτῷ τὸν φόνον, ἱστόν τινα πα-ρεγγυῆσαι ταῖς κόραις ὑφαίνειν δεδε-μέναις, ὡς ὅταν ἐξυφήνωσι, τότε δοθησο-μένας πρὸς γάμον. ἐκείνας μὲν οὖν δι'

70

ἡμέρας ὑφαίνειν, ἑτέρας δὲ νύκτωρ τοῦΤαρχετίου κελεύοντος ἀναλύειν τὸν ἱστόν.ἐκ δὲ τοῦ φαλλοῦ τῆς θεραπαινίδος τεκού-σης δίδυμα, δοῦναί τινι Τερατίῳ τὸν Ταρ-χέτιον, ἀνελεῖν κελεύσαντα. τὸν δὲ θεῖναιφέροντα τοῦ ποταμοῦ πλησίον, εἶτα λύκαι-ναν μὲν ἐπιφοιτᾶν μαστὸν ἐνδιδοῦσαν, ὄρ-νιθας δὲ παντοδαποὺς ψωμίσματα κομίζο-ντας ἐντιθέναι τοῖς βρέφεσιν, ἄχρι οὗ βου-κόλον ἰδόντα καὶ θαυμάσαντα τολμῆσαιπροσελθεῖν καὶ ἀνελέσθαι τὰ παιδία. τοιαύ-της δὲ τῆς σωτηρίας αὐτοῖς γενομένης,ἐκτραφέντας ἐπιθέσθαι τῷ Ταρχετίῳ καὶκρατῆσαι. ταῦτα μὲν οὖν Προμαθίων τις,ἱστορίαν Ἰταλικὴν συντεταγμένος, εἴρηκε.[3] Τοῦ δὲ πίστιν ἔχοντος λόγου μάλιστακαὶ πλείστους μάρτυρας τὰ μὲν κυριώταταπρῶτος εἰς τοὺς Ἕλληνας ἐξέδωκε Διο-κλῆς Πεπαρήθιος, ᾧ καὶ Φάβιος ὁ Πίκτωρἐν τοῖς πλείστοις ἐπηκολούθηκε. γεγόνασιδὲ καὶ περὶ τούτων ἕτεραι διαφοραί· τύπῳ

71