cevre egitimi ve yonetimi anabilim dalidocs.neu.edu.tr/library/6502854609.pdf · cevre egitimi ve...

CEVRE EGiTiMi VE YONETiMi ANABiLiM DALI

KIBRIS'IN KUZEYiNDEKi LiSE OGRENCiLERiNiN

KKTC

YAKIN DOGU UNiVERSiTESi

EGiTiM BiLiMLERi ENSTiTUSU

Egitim Bilimleri Enstitusu Mudurlugu'ne,

Bu cahsma jurimiz tarafmdan Cevre Egitimi ve Yonetimi Anabilim Dalmda YUKSEK LiSANS TEZi olarak kabul edilmistir,

t,U 01y Onay '()O\~LER.i '/~ Yukandaki imzalarm adi gecen ogretim nyelerine ait oldugunu on r~(I) ~~~. < ;...\ _.\

- i C::: ~.

1~ ~ I .... I 2(185

*

Ba~kan:.Ay~x:< .

Doi;. Dr.~r if: ~DUZ - . ~ ~~:: ;;~,;ha:c~ ~;.e~t~-

trrc: Enstitu Muduru

ii

OZET

KIBRIS'IN KUZEYiNDEKi LiSE OGRENCiLERiNiN

iii

cevresel ilgileri, bilgileri ve gorusleri yetersiz olup, bu hususta olumlu dtlsunceye sahip

degildirler, Dolayisryla olumlu cevresel tutum da gelistirememektedirler.

Egitimin bir surec oldugu ve bu slirecin sonunda bireylerde davrarus degiikligi

meydana geldigi gercegi goz onunde bulundurularak Milli Egitim Bakanhgi cevre

egitimini okul oncesi donemden i.iniversite yillanna kadar planlamahdrr. Cevre ve

Dogal Kaynaklar Bakanligi, Belediyeler, Kaymakamhklar ve sivil toplum orgutleri de

cevrenin korunmasi icin etkin rol i.istlenmelidir.

Anahtar Kelimeler: Cevre, cevre egitimi, lise ogrencilerinin cevresel tutumlan, KKTC

iv

ABSTRACT

In order to prevent environmental problems, several projects and educational programs

should be developed and then put into practice. To achieve this, students having

education in the Northern Cyprus (Republic of Northern Cyprus), should be observed in

terms of environmental behaviour This project involves both the private and state

students environmental behaviour due to various variables.

In the research, a question form written by the researcher and an environmental

behaviour scale whose reliability have been tested before. The sample group in the

research is 408 high school students, attending state, private, technical schools during

the 2014-2015 academic year.

The research concluded that students' environmental behaviour is in the intermediate

level therefore, student environmental awareness should be raised. Their views about

environmental issues are inadequate. They are not aware of the fact that there has been a

considerable reduction in the number of living things so many living species are in

danger of extinction. They also don't concern about the erosion problem in our country.

Moreover, They are not aware of the fatal consequences of using pesticides for the

insects. They accept that there are environmental problems that should be taken into

consideration but they haven't adequate knowledge about them. Therefore, they can't

manage to raise a positive environmental behaviour.

To sum up, the Ministry of Education, by considering that education requires a period

and at the end this period, a change in the behaviour can be developed, should plan an

environmental courses, ranging from the pre-school education to University, also not

only the Ministry of Environmental and Natural Resources but also municipalities,

prefectures and civil societies should take part in preserving the environment.

V

Key words: Environment, environmental education, the environmental behaviour of

high school students, TRNC

vi

TESEKKUR

Yiiksek lisans cahsmam suresince beni yonlendiren ve her konuda destegini

gordugtim tez damsmamm Do9. Dr. Salih Gucel'e, tez cahsrnama katki koyan Yrd.

Do9. Dr. Serife Giindiiz'e, Dr. Meryem Oksuzoglu'na, cahsmamrn her asamasmda

yardimlanm gordugum esim Cemaliye Turkseven'e, manevi destekleriyle beni surekli

motive eden annem Zebra Turkseven ve nenem Emine Tasel'e, anket cahsmasi

sirasinda bana yardimcr olan ogretmen arkadaslanrn Mustafa Kofah, Nugen Duru, Ism

Gursel, Feray Asal, Naznn Kasot, Serap Kasapoglu, Gizem Mulla, Seyran Uysal

Borucu ve Diren Civa Giiner'e, gelistirdikleri cevresel tutum olcegini kullanmama izin

veren Do9. Dr. Nairn Uzun'a ozet kismmi ingilizceye ceviren Serap Manavoglu'na

sonsuz tesekkurlerimi sunanm.

Niyazi Tiirkseven

Lefkosa, Mayis 2015

vii

i

viii

2.2.2. Cevre Egitimindeki Y aklasimlar 16

BOLUMIII

YONTEM

3.1. Arastirrnanm Modeli

3 .2. Evren ve Orneklem

3.3. Veri Toplama Araclan

3.3.1. Kisisel bilgi formu

3.3.2. Cevre Bilinci Sorulan

3.3.3. Cevresel Tutum Ol9egi

3.3.3.1. Cevresel Davrarus Olcegi

3.3.3.2. Cevresel Dtistince Olcegi

3.4. Verilerin Toplanrnasi

3.5. Verilerin Cozi.imil ve Yorumlanmasi

17

17

18

18

18

19

19

20

20

21

BOLUMIV

BULGULAR

4.1. Ogreacilerin demografik ozelliklerine gore dagilum

4.2. Ogrencilerin cevre konusunda egitim alma durumlan

4.3. Ogrencilerin cevreye iliskin gorusleri

4.4. Ogrencilerin cevresel davrams olcegine verdikleri yanrtlann dagrhrm

4.5. Ogrencilerin cevresel dtisiince olcegine verdikleri yamtlarm dagihmi

4.6. Ogrencilerin cevresel tutum ol9egi ve alt olceklerine verdikleri yanrtlann

tammlayrcr istatistikleri 29

4.7. Ogrencilerin yas gruplarma gore cevresel tutum ol9egi puanlannm karsilasnnlmasr 31

23

25

26

27

28

4.8. Ogrencilerin cinsiyetlerine gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm karsrlastinlmasi 33

Ogrencilerin ogrenim gordukleri suuflanna gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm

Ogrencilerin ogrenim gordukleri okul ttirlerine gore cevresel tutum ol9egi

karsilastmlmasi

karsilastmlmasi

ix

35

37

39

12. Ogrencilerin uyruklarma gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm karsilastmlmasi 41

13. Ogrencilerin en uzun silre ikamet ettikleri yerlesim yerlerine gore cevresel tutum

puanlarmm karsilasunlmasi

Ogrencilerin annelerinin egitim durumlarma gore cevresel tutum ol9egi

karsilastmlmasi

15. Ogrencilerin babalarmm egitim durumlarma gore cevresel tutum ol9egi

karsilastmlmasi

4.16. Ogrencilerin cevre konusunda okulda egitim alma durumlarma gore cevresel

ol9egi puanlarmm karsilasnnlmasi

4.17. Ogrencilerin cevre konusunda ailede egitim alma durumlarma gore cevresel tutum

42

43

45

47

puanlannm karsilastmlmasi

4.18. Ogrencilerin babalanmn kara avcihgr yapma durumlarma gore cevresel tutum

ol9egi puanlarmm karsilastmlmasi 51

4.19. Ogrencilerin cevresel tutum ol9egi geneli ve alt boyutlanndan almis olduklan

49

puanlar arasmdaki korelasyonlar 53

BOLUMV

TARTISMA, SONU(; VE ONERiLER

5.1. Lise Ogrencilerinin Cevresel Davrams ve Dusunceleri Nelerdir?

5.2. Lise Ogrencilerinin Demografik Ozelliklerine Gore Cevresel Davranis ve

56

Dtisunceleri Farkhhk Gostermekte midir?

5 .2.1. Ogrencilerin Y asma Gore;

5.2.2. Ogrencilerin Cinsiyetlerine Gore;

5.2.3. Ogrencilerin Ogrenim Gordukleri Smrflanna Gore;

5.2.4. Ogrencilerin Ogrenim Gordukleri Okul Tilrlerine Gore;

5.2.5. Ogrencilerin En Uzun Stire Ikamet Ettikleri Yerlesim Yerlerine Gore;

5.2.6. Ogrencilerin Kame Notuna Gore;

5.2.7. Ogrencilerin Uyruklanna Gore;

5.3. Lise ogrencilerinin ebeveynlerinin egitim durumlarma gore cevresel davrams ve

dusunceleri farkhhk gostermekte midir?

5.4. Lise ogrencilerinin cevre konusunda egitim alma durumlarma gore cevresel

davrams ve dusnnceleri farkhhk gostermekte midir?

5.5. Lise ogrencilerinin smavla ogrenci alan ve almayan devlet okullan ile ozel

okullar arasmda cevre bilgi duzeyler arasmda anlamh bir iliski var rmdir?

Oneriler

Kaynakea

Elder

Ek-1: Gene! Orta Ogretim Dairesinden Alman Izin Belgesi

Ek-2: Mesleki Teknik Ogretim Dairesinden Alman Izin Belgesi

Ek-3: Cevresel Tutum Ol9egini Kullanmak Icin Doc. Dr. Naim Uzun'dan Alman Izin

Belgesi

Ek-4 Sorn Formu

Ozgec;mi~

X

57

57

58

59

59

60

61

61

62

63

63

64

66

68

68

69

70

71

73

AB

ANOVA

CMC

xii

TERiMLER SOZLUGU

Faktorler: Cansiz faktorler

Plam: Ttlrk ve Rum kesimleri halinde bolilnmtis Kibns Adasi'nm bagrmsiz bir

olarak birlestirilmesini oneren Birlesmis Milletler plamdir .

Evreni: Bir arastirmada bilgi saglamak uzere basvurulan ve tizerinde

gozlem yapilacak olan birey ya da gozlem birimlerinin ttimti.

Arasnrma: Verilen bir durumu olabildigince tam ve dikkatli bir sekilde

Arastirmacrlar bireylerin, gruplarm ya da fiziksel ortamlarm ozelliklerini

tercihler, davranislar vb.) ozetler.

Faktorler: Canh faktorler

Konum: Herhangi bir noktanm dtinya tizerinde kapladigr alana cografi konum

umrnau1 Alfa i~ Tutarhhk Katsayisi: Alfa katsayisi olcekte yer alan k sorunun

toplammm genel varyansa oranlanmasi ile bulunan bir agirhkh standart

ortalamasidrr. 0 ile 1 arasmda degisim gosterir.

:iP.vriP.siP.I Davrams: Cevreye yonelik sahip olunan ilgi, duyarhhk ve bilinc.

Cevresel Dlisilnce: Cevreye yonelik sahip olunan gorli~, kirlilik ve sorunlar.

Tutum Oll;egi: Bireylerin cevre konusunda dusunce, duygu ve davramslanm

olcrneye yarayan arac.

Demografik Ozellik: Nufus ozellikleri.

Ddntlm: 918,393 m2'1ik alan olcusudur,

Anne ve baba

Ekolog: Ekolojiyle (Cevre Bilimi) ugrasan kimse, ekoloji uzmam.

Ekosistem: Ekosistem, belirli bir alanda bulunan canlilar ile bunlan saran cansiz

cevrelerinin karsilikli iliskileri ile meydana gelen ve stireklilik arz eden ekolojik

sistemlere ekosistem denir.

xiii

Endemik 'I'iir: Sadece belli bir bolgeye ozgii olan tiir.

Erozyon: Topragm akarsular, sel sulan ve riizgarlar gibi dis kuvvetlerin etkisiyle

asmdmlip tasmmasi ve siiriiklenmesi olayma erozyon denir.

Flora: Bir bolgede yetisen bitkilerin hepsi, bitki ortusu

Fosil Yakrt: Hidrokarbon ve yiiksek oranlarda karbon iceren komur, petrol ve dogal gaz

gibi dogal enerji kaynaklandir. Olen canh organizmalarm oksijensiz ortamda

milyonlarca yil boyunca, coztllmesi ile olusur.

Gotik Sanan: Gotik sanatiyla yaprlan mimari yapilarm en onemli ozelligi srvn

olmasidir. Bu tarzda yapilan mimari yapilann bir diger onemli ozelligi ise, bu tiir

yapilarda 90k fazla pencere kullarnlnustrr ve pencere camlan renkli yapidadtr.

Kampanya: Bir gayeyi, bir isi veya bir cahsmayi gerceklestirmek icin belirli bir siireyi

icine alan her tiirlii siyasi, sosyal ve iktisadi tesebbus

Kus Gozlemcisi: Kus gozlemciligi, yabani kuslan dogal habitatlannda gozlemlemeyi

ve tammlamayi temel alan, kimilerinin sadece hobi olarak ilgilendigi, kimilerinin ise

(ornitologlar) bilimsel amaclar icin kullandigi bir ugrastir.

Literatiir: Herhangi bir bilim dalmda yazilrms olan yazi ve eserlerin biitiinii.

Nadir bitki: Ender, az bulunur.

Ornekleme: Istatistikte belirli bir yigmdan alman kumeyi ifade eder

Sektorel Gelisim: Ekonomide gelisim.

Sivil Toplum Orgiitleri: Sivil toplum orgutii; Devletin giiciiniin yetmedigi konularda

arastirma, tesis ve hizmet saglayarak devlet islerindeki a91g1 kapatmakla gorevli

kuruluslara denir.

Sdmflrge Devletler: Sornurgecilik, bir iilkenin baska bir iilke ya da toplulugun

topraklarmda ekonomik faaliyetler yliriittiigii, cogunlukla siyasi karakterde bir yerlesim

kurrnasidir,

Stole S1111rlan belirli olan

xiv

arama Modeli: Genel tarama modelleri, 90k sayida elemandan olusan bir evrende,

;vren hakkmda genel bir yargiya varmak amacr ile, evrenin ti.imil ya da ondan almacak

bir grup, ornek ya da orneklern iizerinde yapilan tarama duzenlemeleridir.

as Ocaklarr: Insaatlarda kullanmak uzere tas ve benzeri minarellerin cikanldrgi acik

Insanoglunun gereklerine uygun yardimci alet ve araclann yapilmasr ya da

u1c;t11mc;.>1 icin gerekli bilgi ve yetenektir.

Santral: Ana isletici makinesi buhar giiciiyle cahsan, 1s1 enerjisini elektrik

donnsturen santrahdrr.

Fizik Plan: Ulkenin kalkmmasi amaciyla; Kaynaklarm yerinde ve etkin

saglayarak iilkenin, bolgelerin ve insanlarmm potansiyelini harekete

ve iilkesel, bolgesel ve yerel diizeyde ve sektorel alanlardaki program ve

temel olusturmak uzere hazirlanan koordinasyon, yonlendirme ve strateji

Bir bolgedeki bitki ortusu.

xv

TABLOLAR LiSTESi

Tablo 1. Ogrencilerin demografik ozelliklerine gore dagihmi 23

Tab lo 2. Ogrencilerin Cevre Konusunda Egitim Alma Durumlan 25

Tablo 3. Ogrencilerin cevreye iliskin gorusleri 26

Tablo 4. Ogrencilerin Cevresel Davrams Olcegine Verdikleri Yanrtlann Dagrhrm 27

Tablo 5. Ogrencilerin Cevresel Dusunce Olcegine Verdikleri Yanrtlann Dagilimr 28

Tablo 6. Ogreacilerin Cevresel Tutum Olcegi ve alt olceklerine verdikleri yarutlann

tammlaytci istatistikleri 29

Tab lo 7. Ogrencilerin yas gruplarma gore cevresel tu tum ol9egi puanlannm

karsilastmlmasi 31

Tab lo 8. Ogrencilerin cinsiyetlerine gore cevresel tu tum ol9egi puanlarmm

karsilastmlmasr 33

Tablo 9. Ogrencilerin ogrenim gordukleri smiflanna gore cevresel tutum ol9egi

puanlarmm karsilasunlmasi 35

Tablo 10. Ogrencilerin ogrenim gordukleri okul tiirlerine gore cevresel tutum ol9egi

puanlarmm karsrlastinlmasi 37

Tablo 11. Ogrencilerin bir onceki yil ki karne notlarma gore cevresel tutum ol9egi

puanlarmm karsilastmlmasi 39

Tablo 12. Ogreacilerin uyruklarma gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm karsrlastmlmasi 41

Tablo 13. Ogrencilerin en uzun sure ikamet ettikleri yerlesim yerlerine gore cevresel

tutum ol9egi puanlannm karsilastmlmasi 42

Tablo 14. Ogrencilerin annelerinin egitim durumlanna gore cevresel tutum ol9egi

puanlannm karsilastmlmasr 43

Tablo 15. Ogrencilerin babalarmm egitim durumlanna gore cevresel tutum ol9egi

puanlannm karsilastinlmasi 45

xvl

Tablo 16. Ogrencilerin cevre konusunda okulda egitim alma durumlarma gore cevresel

tutum ol9egi puanlannm karsrlastmlmasi 4 7

Tablo 17. Ogrencilerin cevre konusunda ailede egitim alma durumlanna gore cevresel

tutum ol9egi puanlarmm karsrlastrnlmasi 49

Tablo 18. Ogrencilerin babalannm kara avcihgi yapma durumlarma gore cevresel tutum

ol9egi puanlarmm karsilastmlmasi 51

Tablo 19. Ogrencilerin Cevresel Tutum Olcegi Geneli ve Alt Boyutlarmdan Alrms Olduklan Puanlar Arasmdaki Korelasyonlar 53

xvii

SEKiLLER ntztxt

Sekil 1: Ogrencilerin Ebeveynlerinin Ogrenim Durumu 24

Sekil 2: Ogrencilerin Babalanrun Kara Avciligr Yapma Durumu 52

1

GiRiS

Kibns'rn cevresel zenginliklerini; dogal, kulturel ve biyolojik zenginlikler diye

simflandmp incelersek kuzey sahil seridi boyunca uzanan Besparmak Daglan, kiyrlan,

adanm guney kesiminde volkanik kokenli olan ve en yuksek yeri 1951 metre (Ilseven,

2004) olan Trodos Daglan ve bu iki dag arasmda Kibns'rn dogusundan batisma uzanan

Mesarya Ovasi ve kumsallan hep yabanci turistlerin ilgisini ceken dogal

guzelliklerdendir.

Cok farkh bitki, kus, memeli, kurbaga, surungen ve bocek ti.irleri yine kendine ozgii

endemik ttlrleri Kibns'rn biyolojik zenginliklerini olusturmaktadir, Ozellikle kuslann

go9 yollan tlzerinde bulunmasi nedeniyle l300'lii yillardan beridir ada, kus

gozlemcilerinin ilgisini cekmistir. Kibns adasmda 90k cesitli vejetasyon forumlannm

olmasmm nedenini Ilseven (2004), "Kibns adasmm cografi konumu ve Ingiliz somtirge

doneminde (1878-1960) Avusturalya, Yeni Zelanda, Hindistan, Giiney Afrika, Pakistan

gibi sornurge devletlerinden gelip giden gorevlilerin getirdigi tohumlar ve fidanlardrr."

seklinde acrklar.

Luzinyan, Venedik, Osrnanli ve Ingiliz doneminden kalan bircok yaprt da bugtm

kulturel zenginliklerimizi olusturmaktadrr, Bu yapitlann basmda Kantara, Bufavento,

St. Hilarion, Gime Kalesi gibi kaleler; Gotik sanat eserinin en guzel orneklerinden olan

Ballabayis Manastm, St. Nicholas Katedrali, St. Sophia Katedrali, Antiphonitis Kilisesi,

Buyuk Han, Apostolos Andreas Kilisesi, Lefkosanm etrafim cevreleyen surlar, Salamis,

Soli Harabeleri, kemerli evler, hamamlar gorulmeye degerdir. Kisaca ada dogal ve

biyolojik cesitlilik yanmda kulturel bakmundan da 90k zengindir.

2

Bu kadar guzel bir ada ne yazik ki gunumuzde cevre sorunlanyla bogusur hale

gelmistir, Yucel ve Morgil (1998) cevreyi; bir canh organizmayi veya bir canh

toplulugu yasama stlresince etkileyen her turlu, biyotik ve abiyotik (Sosyal, kulturel,

tarihsel, iklimsel, fiziksel) faktorlerin tumu olarak tarnmlanmaktadtr. Kuresel bir sorun

oldugu bilinen cevre sorunlan, genel anlamda artan nufus ve teknolojinin gelismesine

bagli olarak, son yuzyilda dunyanm en onemli sorunlan arasma girmistir, Bazi iilkeler

cevre sorunlanna daha etkili bir sekilde mtidahale edebilirken ne yazik ki KKTC gibi

bircok ulkenin bu sorunlar konusunda att1g1 adimlar yetersiz kalmaktadir, KKTC'nin en

onemli cevre sorunu; sadece Kibns'm degil Dogu Akdeniz'in en onemli cevre sorunu

olan Lefke'deki CMC madenidir. Bunun yanmda Besparmak Daglan ilzerindeki tas

ocaklan, carpik yapilasma, dogal yasam alanlarmm yok olmasi, tanm ilaclannm

etkileri, irili ufakli 90k sayida copluk olmasi, fosil yakrtlarla cahsan termik santraller,

erozyon, sulak alanlarm tahrip edilmesi, ttirlerin yok olrnasi, tabela, ses, hava, su, toprak

kirliligi de diger onemli cevre sorunlanndandir.

Ulkemizdeki mevcut su kaynaklanndaki su seviyesi asm kullanim neticesinde derinlere

diimli ve deniz suyunun yeralti suyuna kansrnasi nedeniyle de tuzlanrmstir. Hatta bazi

bolgelerdeki yer alti su akiferleri, plansiz kentlesme nedeniyle kanalizasyon sistemi

olmayan evlerin lagim sulanyla kirlenmistir. Hele bir de son yillarda Tiirkiye'den su

gelecek olmasi, insanlarda "Nasil olsa Tilrkiye'den bol su gelecek tasarrufa ya da

yeniden kullanima ne gerek var?" fikrini yaygmlasmasma neden olmustur, Halbuki

kendi dogal kaynaklanrmzi en iyi sekilde yonetmek icin ulkesel bir su politikasi

gelistirip suyun korunmasi icin yasalar crkartilmasi gereklidir.

Annan Plaru sonrasmda gelisen insaat sektorti, cevreyi olumsuz yonde etkilemistir,

fizik planm olmamasi nedeniyle daginrk, duzensiz yapilan binalar, carpik

3

yapilasmaya neden olmus ve bircok olumsuzlugu (sorunu) da beraberinde getirrnistir.

Ozellikle biyolojik ve dogal zenginliklerimize buyuk zararlar verilmistir. Son yillarda

yeniden gtmdeme gelen ancak halen yasallasmayan Ulkesel Fiziki Planm olmayisi,

carpik yapilasmanm onune kolay kolay gecilemeyecegini gostermektedir, Insaat

sektorunun gelisimine bagl: olarak tas ocaklan sorununun yarattrgi etkiler de gunden

gline artis gostermektedir. Bu ocaklann yarattigi fiziksel tahribat, cikardrgr tozlarm

ozellikle agaclann tlzerini kaplamasi, sarsmti, yarattigi gorsel kirlilik, dogal yasama ve

yeralti suyuna yapt1g1 olumsuz etkileri nedeniyle 9evreye buyuk zararlar vermektedir.

Ulkesel kalkmma ile cevre sorunlarm paralellik gosterdigi tespit edildikten sonra

insanlarda cevre koruma amaciyla bir cevre bilinci olusmus ve neticesinde

surdurulebilir kalkmma ve gelisme modelleri ortaya cikrrustir. Geleneksel yaklasimlar

191gmda surdnrulebilir kalkmma Brundtland Raporunda, gelecek nesillerin kendi

ihtiyaclanru karsilama yetenegini tehlikeye atmadan bugunku neslin ihtiyaclanrn

karsilayan bir kalkmma anlayisi olarak tammlamr (Cetin, 2006). Ekologlara gore temel

herhangi bir canli dogal kaynaktan elde edilebilecek yillik verimin o dogal

yilhk dogal artis oramm gecmemesi. Bu yaklasima, kaynagm ya da stokun

kullanmu" denir (Kislahoglu ve Berkes 2003).

bilincinin gelismis olmasi cevre korumayi da beraberinde getirmistir. Bugun

JXauu11111a ve gelismenin karsismda bir engel gorulen cevrecilerin de savundugu en

gelisim modeli; surdurulebilir kalkmma modelidir. 1970 yillardan sonra ortaya

surdurulebilir kalkmma ile cevre sorunlannm onune gecilebilecegi fikri gelismis

deger bulurken KKTC'de kalkmma ve gelismeye bagli olarak cevre

yasanrnasimn dogal olduguna inanan 90k sayida insan oldugu

4

korunmasi ve planh yonetilmesi ile ilgili yasalar olmadrgmdan ne yazik ki en

tanm arazileri ya yerlesime ve sanayiye acilmakta ya

s

kriterleri kullanarak kuzeydeki onemli sulak alanlan belirlemistir, KKTC'de deniz

kaplumbagalanrun yasam ortamlarmm korunmasmi saglamak amaci ile ozel eevre

koruma bdlgeleri Bakanlar Kurulu Kararlan ile resmi gazetede yaymlanarak ilan

edilmistir (Kusetoglu, 2011 ).

Yapilan bilimsel cahsmalar ile Kibns'taki Onernli Kus Alanlarmm (OKA) mevcut

durumunu degerlendirilmis ve yeni alanlar OKA listesine eklemisdir. Toplamda 34 alan

olan OKA'lar, tiim adamn %28'ini kaplamaktadtr, Soz konusu 34 alan arasmda orman,

dere yatagi, sulak alan, vadi gibi pek 90k degisik yasam alam yer ahr (Hellicar, M. A.,

Anastasi, V., Beton, D. & Snape, R. 2014).

KKTC Cevre Koruma Dairesi, AB mevzuatma gore potansiyel NATURA 2000

niteliklerini tasiyan 6 bolgeyi cesitli tarihlerde Bakanlar Kurulu karanyla Ozel Cevre

Koruma Bolgesi olarak ilan etmistir, Bu bolgelerden Avtepe 6

6

Surdurulebilir gelisim ve cevre kirliligi birbirleriyle etkilesim icerisindedir, Toplum

surdurulebilir gelisim ya da kalkmma ilkelerini benimserse cevre kirliligi de onlenmis

olur. Tabi bunun icin de etkin egitim gerekir. Egitim, dogumdan oltlme kadar suren bir

surectir. Egitim insanlara bilgi, beceri ve tutum kazandmr. 0 nedenle cevre egitimi de

Milli Egitim Bakanligmm koordinasyonunda toplumun her kesimine hitap edecek

sekilde programlanmahdir. Verilecek olan cevre egitimi okul oncesi egitimden

baslayarak iiniversiteye kadar turn disiplinleri kapsayacak sekilde kesintisiz olmahdir.

Ozbugutu, Karahan ve Tan (2014) cevre egitimini: "Her duzeyde insanm cevreyi

anlamak, onun icinde kendi yer ve rolunu fark etmesini saglamak, cevreyi etkileyen turn

faktorlerden elden geldiginde haberdar ve bu baglamda bilincli olmasma yonelik bir

egitimdir." seklinde aciklar. Yazih ve gorsel medya cevre egitimlerinde etkin

kullarulmalrdir.

Cevre egitiminin saglanabilecegi ti

7

lazimdrr. Buna bir ornek verecek olursak fen bilgisi dersinde ogrencilere enerJI

tasarrufunun cevre kirliligini onledigi ogretilir. Smavdan da ogrenci 10 ahr ama smiftan

cikarken elektrigi kapatmaz. Sistem ogrencinin akademik yonden gelisimini olcerken

davrarussal degisimi on plana cikarmaz .. Dolayrsiyla etkin bir cevre egitimi icin egitim

sisteminin gozden gecirilmesi gerekir. Egitimin de planlanmasi icin oncelikle

ogrencilerin cevresel tutumlarmm belirlenmesi gerekir. Atasoy ve Ertilrk (2008),

Bursa'da ilkogretim ogrencilerinin cevresel tutum ve cevre bilgisi konusunda bir alan

arastirmasr yapmislardir. Sangoz (2013) ise 2011-2012 ogretim yihnda Hakkari ii

merkezindeki ortaogretim okullarmdaki ogrencilerin cevre ile ilgili dusuncelerini ve

davraruslanru arasturmstir. Literatilrde buna benzer cok sayida calisma olmasma

ragmen i.ilkemizde lise ogrencilerinin cevresel dustmce ve davramslanmn belirlenmesi

yonunde bu gune kadar kapsamh bir cahsma yapilmarrustir, Bu arastirma lise

ogrencilerinin cevresel dusnnce ve davraruslanru belirlemek icin yaprlmrstir. Eide

edilen sonuclar ve oneriler Milli Egitim Bakanhgma, kurum, kuruluslara sunularak

cevrenin korunrnasi ve mevcut cevre sorunlarmm cozulmesi icin daha etkin egitim

programlan veya projeler gelistirmesine 1~1k tutacaktir.

8

BOLUMI

LiSE OGRENCiLERiNiN

9

1.2. Amae

Bu calisma ile KKTC'de egitim ve ogretim goren lise ogrencilerinin cevresel dusunce

ve davranislannm belirlenmesi amaclanmistir.

Bir diger amac ise elde edilecek bilimsel verileri kurum ve kuruluslann bilgisine

sunarak onlarm daha etkin projeler ve egitim programlan gelistirmesini saglamak ve

cevre sorunlarmm onune gecmektir.

1.3. Onem

KKTC' de egitim ve ogretim goren lise ogrencilerinin cevresel dusunce ve

davranrslannm bazi degiskenlere gore bugune kadar belirlenmemis olmasi bu calrsmayi

literatur ve KKTC acismdan onernli bir noktaya tasumstrr. Bu arastirma ile KKTC

liselerinde egitim ve ogretim goren ogrencilerin kisaca toplumun onemli bir kesiminin

cevresel dusunce ve davraruslannm belirlenmesi yanmda ccvre egitiminin ne kadar

gerekli oldugu ortaya konulmustur, Bu calisma ile elde edilen ogrencilerin cevresel

dusunce ve davraruslanyla ilgili verilerin Mili Egitim Bakanhgi, Cevre ve Dogal

Kaynaklar Bakanlrgi ve cevre koruma konusunda cahsma yapan sivil toplum

orgtltlerine bir rapor olarak sunulacak olmasi calismayr onemli yapan bir diger

nedendir. KKTC Milli Egitim Bakanligi Talim Terbiye Dairesinden gerek Cevre Bilgisi

dersinde gerekse okullarm Cevre Kulilplerinde eksikligi gorulen konularda ogrencilere

egitim verilmesi talep edilecektir. Yine bu arastirma sonuclanna bakarak STO'leri cevre

koruma ile ilgili dogru projeler gelistireceklerdir,

10

1.4. Varsayimlar

1. Arastirmaya katilan ogrencilerin sorulara dogru bilgiler verdikleri varsayilnustir.

2. Arastirmaya katilan ogrencilerin bir birlerinden bagimsiz, birbirlerini etkilemeden

sorulan cevapladiklan varsayilrmstir.

3. Anketteki sorulara verilen cevaplar, katilrmcilann gercek gorusleri oldugu

varsayrlmistrr.

4. Anketteki sorulann ogrencileri yonlendirmedigi varsayilnustrr.

1.5. Suurhhklar

Bu arastirma, 2014-2015 Ogretim Yilmda egitirn ve ogretim goren Lefkosa'daki;

Turk MaarifKoleji

Bulent Ecevit Anadolu Lisesi

20 Temmuz Fen Lisesi

Lefkosa Turk Lisesi

Sedat Simavi Endustri Meslek Lisesi

o Haydarpasa Ticaret Lisesi

1111 Ataturk Meslek Lisesi

111 Yakm Dogu Koleji ogrencileri ile simrhdir, Aynca bu arastirma ogrencilere

uygulanan soru formu ile de smrrhdir.

11

BOLUMH

EGiTiM VE CEVRE

2.1. Egitim Kavrarm

Egitim, en genel anlarruyla insanlan belli amaclanna gore yetistirme silrecidir. Bu

surecten gecen insanm kisiligi farkhlasrr, Bu farkhlasma egitim silrecinde kazanilan

bilgi, beceri, tutum ve degerler yoluyla gerceklesir, Gilnilmilzde okullar egitim silrecinin

en onemli krsrnmi olusturur, Egitim yalruz okullarda yapilmaz, Gunluk hayattaki

egitim-okul bitisikligi, egitim denince okulu animsatrr. Oysa, okul dismda da gencleri

ve yetiskinleri bir meslege hazirlamak ve onlarm hayata uyumlanrn kolaylastirmak icin

acilrms kisa silreli egitim veren kurumlar vardir, Aynca egitim ailede, i yerinde, asker

ocagmda, camide ve insanlarm olusturduklan cesitli gruplar icinde de yer ahr. En genis

anlami ile egitim toplumdaki "kulturleme" silrecinin bir parcasidir (Fidan, 2012).

Erden (2008), egitimi; bireyin dogumundan clume kadar silregelen bir surectir. Bu stirec

bireylere cesitli bilgi, beceri, tutum ve degerler kazandinr. Bu ogrenme silreci bireyin

davranislannda gozle gorulur degisikliklere neden olur. Egitim en genis anlamiyla

kendi yasantilan yoluyla davranis degisiklig! meydana getirme silreci olarak

tammlar,

Egitimin amacsiz yapilaru "informal", amach olarak yaprlarum ise "formal" egitim

olarak adlandinrlar. Formal egitim amachdir; onceden hazrrlanmis bir program

cercevesinde planh olarak yapihr, cgretim yoluyla gerceklestirilir. Egitim silreci

ogretmen tarafmdan planlanir, uygulamr ve izlenir. Egitim baslangicmdan bitisine kadar

ozel bir cevre icinde kontrollu olarak yilriltillilr. Stirecin belli asamalannda ve sonunda

degerlendirme islemi yer ahr, Okullardaki egitim formaldir. "informal" egitim, yasam

icinde kendiliginden olusan bir surectir, Amach ve planh degil, gelisiguzeldir. Kisi

12

karsilastrgr durum ve icinde bulundugu grubun ilyeleriyle etkilesimde bulundukca

farkmda olmadan yeni seyler ogrenir. Cocuklar arkadaslanyla oynarken gencler

akranlanyla olusturduklan grup icinde birbiriyle etkilesirken yardnnlasmayi,

dayarusmayi, i birligini, kurallara uymayi, grubun degerlerini benimsemeyi ogrenirler

ve toplumsallasirlar (Fidan, 2012).

Egitim tarurmrun il9 temel ozelligi oldugu soylenebilir. Bunlar (Erden 2008):

1. Egitim bir surectir,

2. Egitim sonucunda bireyde davranis degiikligi meydana gelir.

3. Davrarns degisikligi bireyin yasantilan sonucunda meydana gelir.

2.2. Cevre Egitimi

Ileri (1998), cevre icin egitimin onemini U sekilde ifade eder: "Bugilniin okul

siralannda oturan cocuklar, yarm ofislerde, mahkemelerde, fabrikalarda, tarlalarda,

okullarda ve belki de Turkiye Buyuk Millet Meclisi'nde cahsacaklar. Cevre ilzerinde

etki yaratabilecek tilm politika ve uygulamalarm mimarlan olacaklar. Bunun yanmda bu

illkenin dogal kaynaklarmm tiiketicileri ve oy kullanan vatandaslan olarak dogal

kaynaklar ilzerinde almacak kararlar ilzerinde soz sahibi olacaklar. Hi9 siiphe yoktur Id,

yi.iklenecekleri sorumluluklarm basmda yasadiklan cevrenin kalitesi ve kaynaklarm

surdurulebilirligi ile ilgili sorumluluklar olacaktir. Bu dogrultuda onlarm bugunden

daha okul siralannda iken cevre konularmda bilgili, bilincli ve hassas yetismeleri icin

buyuklerin onlara verecegi destek, gelecege yapacagmuz en Onemli ekonomik ve

ekolojik yatmm olacaktir. Bu nedenle herkesten once gelecegin nesillerini sekillendiren

maharetli ellerin sahibi olan egitirncilerle biiyiik sorumluluklar dusmektedir."

13

Cevre egitimi, cevre bilimi ile egitim bilimlerinin bir araya gelmesiyle olusan yeni bir

egitim alamdir. Cevre egitiminde temel amac dunyanuzi tehdit eden cevre sorunlarmm

egitimin yardnruyla ortadan kaldirmaknr. Cevre egitimi bireylerde gerekli duyarhhk ve

bilincin olusmasmda aktif rol oynar. Insanm dogal kaynaklara egemen olmasmm

ardmdan diinyada tiirlerin yok olmasi gibi geri doniiii olmayan durumlar meydana

gelmeye baslamisur. Bu noktadan yola cikarak insanlarm cevre konusundaki bilgi

eksiklikleri net bir sekilde gorulmeye baslanrrustrr. Tam bu noktada insanlarm bilgi,

deger, bilinc ve tutumlarmda cevreye olumlu yaklasimlar gelistirmek amaciyla cevre

egitiminin ne kadar onemli oldugu karsumza cikmistrr (Kasot, 2012).

Cevre egitimi bireyin dogal ortarru algilamasim saglamak, deger ve davramslanrn

olumlu yonde etkilemek icin hazirlamr. Cevre egitimi, bireyin cevresiyle uyum

icerisinde yasayacagi bilgi, beceri ve davramslan kazanmasi, su tiiketiminden 96p

iiretimine, enerji tiiketiminden dogal kaynak kullammma kadar her konuda sorumluluk

sahibi insanlar yetistirmek, sorunlann cozumtinde aktif katrlim saglanmasi seklinde

aciklanabilir, Cevre egitimi bashca ii9 ortamda verilmelidir. Bunlar; ev, yerel

topluluklar ve okul ortamlarmdan olusrnaktadir (Demirkaya, 2006).

Cevre bilincinin ve duyarhligmm gelistirilrnesi, yasamlabilir bir cevrenin surekliligini

saglama acismdan gereklidir. Bu da ancak gerekli ve yeterli ozelliklere sahip bireyleri

yetistirmeye doniik cevre egitimi ile miimkiin olacaktir. Cevre egitimi bir biitiin olarak,

cevreye ve onunla ilgili problemlere karsi duyarh, olumlu tutum ve davramslara sahip

bireyler yetistirmektir (Sadik ve Cakan, 2010).

Ozden (2008), cevre egitimiyle "Cevreye duyarh, cevre koruma konusunda olumlu

tutum ve davranislara sahip bireyler yetistirilmesi amaclanrnakta ve ilkdgretimde

14

uygulanan cevre egitiminde, ogrenc.ilere bilgi vermekten ote tutum ve davrams

degistirme boyutuna oncelik verilmesi gerekmektedir." der.

2.2.1. Cevre Egitiminin Hedef, Amac ve Esaslarr

Cevre Egitiminin Hedefleri:

Kentsel ve kirsal kesimdeki ekonomik, sosyal, politik ve ekolojik olaylar

arasmdaki bagmlasmanm bilincini ve duyarhligrm gelistirmek;

Cevreyi korumak ve iyilestirrnek icin bireylerin gerekli bilgiyi, deger yargilanru,

tutum, sorumluluk ve becerileri kazanmalan yolunda imkan saglamak;

Bireylerde ve butun olarak toplumda, cevreye donuk yeni davrams bicimi

yaratmak. (Unal ve D1m1k1, 1999)

Cevre Egitiminin Amaclari:

ileri (1998), Lise ogretiminde cevre icin egitimin temel amaciru "Egitirn ve ogretim

surecinden gecen kisilerin, cevre konularmda sorumlu davramslar sergileyebilmelerini

saglayan ve tesvik eden bilgi, beceri ve deger yargilan ile donanmis vatandaslar olarak

yetisebilmelerine yardimcr olmaktir." Seklinde ozetler.

Tiflis Bildirgesine gore cevre egitiminin amaclan (Unal ve D1m1k1, 1999);

BiLiN

15

111 BECERi: Bireylerin ve toplumlarm cevresel sorunlan tarnmlamalan ve

coziimlemeleri icin beceri kazanmalanrn saglamak;

e KA TILIM: Bireylere ve toplumlara, cevre sorunlarma cozttm getirme

caltsmalanna her seviyeden aktif olarak katilma imkarn saglamak,

Cevre Egitiminin Esaslaru

Cevre Egitim;

o Okuloncesi egitimden baslayip tilm orgun ve yaygm egitim asamalannda, ornur

boyu suren bir egitim olmalrdir.

Cevreyi dogal ve yapay; teknolojik ve sosyal (ekonomik, politik, kiiltiirel, tarihi,

ahlaki ve estetik) ogelerden olUIDU bir bunm olarak ele almahdir;

Her disiplinden ilgili kisimlan, dengeli ve btitunlestirici bir sekilde bir araya

getiren disiplinler arasr bir yaklasimla yurutmelidir:

111 Ogrenicilerin degisik cografi bolgelerdeki cevre sartlan hakkmda ongorti sahibi

olmalan icin temel cevre sorunlanm yerel, ulusal, bolgesel ve uluslararasi

acilardan ele almalidrr;

Mevcut ve potansiyel cevre sartlanrun tlzerinde dururken tarihsel ve ktilturel

boyutu da goz onunde tutmahdir;

Cevre sorunlanna karsi onlem almak ve cozum getirmek icin yerel, ulusal ve

uluslararasi isbirliginin degerini ve gerekliligini one cikarmahdir;

Kalkmma ve buyume icin yapilan planlarda cevre boyutunu gozcntlnde

tutmahdir;

Ogrenicilerin, ogrenme yasantilarmm planlanmasmda rol sahibi olrnalanm

saglamah; Karar almalan ve aldiklan kararm sonuclanm kabul etmeleri icin

firsat tarunmahdir;

16

e Cevre duyarhhgi, bilgisi, problem cozme becerisi ve deger yargilannm

bicimlendirilmesi her yas grubuna hitap edecek sekilde verilmeli; erken yaslarda

ogrenicilerin kendi toplumlanna yonelik cevre duyarhhgr uzerinde ozellikle

durmalrdir;

Ogrenicilerin, cevre sorunlannm gercek nedenlerini kendilerinin bulmasma

yardimci olmalidir;

Cevre sorunlarmm karmasikhgmr ve bu yuzden de elestirel dusuncenin ve

problem cozme becerisinin geregini vurgulamalrdir;

Uygulamah etkinlik ve ilk elden deneyimlerin uzerinde ozellikle durarak, cevre

hakkmda cevreden ogrenmek/ogretmek icin degisik ogrenme ortamlarmdan ve

egitim yaklasimlanndan faydalanmahdir. (Unal ve D1m1k1, 1999)

2.2.2. Cevre Egitimindeki Yaklasrmlar:

Cevre egitimine yonelik olarak genellikle uc farkh yaklasimdan soz edilmektedir

(Demirkaya 2006):

1. Cevre egitimi fiziksel ve beseri sistemler ile bu sistemlerin karsihkh

etkilesimlerinin algrlanmasmi ve ogrenilmesini tesvik eder. Bu yaklasim "Cevre

yonetimi ve kontrolu icin egitim" olarak tammlanabilir,

2. Cevre yoluyla egitim ogrencilerin cesitli beceriler kazanmalanm saglar ve

genellikle ogrenci merkezli arazi gezileri vasitasiyla ogrenmeye yonelik bir

kaynak olarak egitimin kullamldrgi ilgi ve ugrasilan tesvik eder. Bu yaklasim

"(;evre bilinci ve yorumu icin egitim" olarak tarnmlanabilir.

3. Cevre egitimi, ogrencileri kendi davramslanndan sorumlu olmaya tesvik eden

bir cevre etigi ve cesareti kazandiran, bilgiye dayali konulann yer aldigr onceki

iki yaklasim uzerine insa edilmistir, Bu yaklasim "surdurulebilirlik icin egitim"

olarak tarnmlanabilir.

17

BOLUMHI

YONTEM

Arastirmamn bu bolumunde; arastirmanm modeli, evren ve orneklem, verilerin

toplanmasi, verilerin cozumlenmesi konularma yer verilmistir.

3.1. Arasnrmanm Modeli

Kuzey Kibns Ti.irk Cumhuriyeti Lefkosa Ilcesinde yer alan ozel ve resmi liselerde

ogrenim goren ogrencilerinin cevresel davrams ve dtlsuncelerinin saptanmasma yonelik

olan bu arastirmada betimsel arasnrma yontemlerinden tarama modeli uygulanrmstir.

3.2. Evren ve Orneklem

Bu arastirmanm evrenini, 2014-2015 egitim-ogretim yilmda Kuzey Kibns Ti.irk

Cumhuriyeti Lefkosa ilcesinde orta ogretim dairesine bagh resmi genel, resmi meslek

ve ozel liselere devam eden ogrenciler olusturmaktadir.

Evreninin tamamma ulasilmasi zaman, maliyet ve kontrol bakmundan gi.19 oldugundan

ornekleme yontemine gidilmistir, Orneklem, belli kurallara gore, belli bir evrenden

secilmis ve secildigi evreni temsil yeterligi kabul edilen kucuk ki.imedir. Arastirmalar

cogunlukla orneklem ki.imeler i.izerinde yapihr ve elde edilen .sonuclar ilgili evrenlere

genellenir (Karasar, 2005).

Arastirmay kapsamma almacak ogrencilerin evreni en iyi sekilde temsil edebilmesi icin

olasihkh ornekleme yontemlerinden tabakah ornekleme kullamlarak 5743 kisilik

evrenden %95 gi.iven di.izeyi ve %5 ornekleme hatasi ile 408 ogrenci ile gori.i~i.ilmi.i~ti.ir.

Tabakah ornekleme yontemi, evrendeki birey ve objelerin dagilimuun belirli arahklarla

degismesi durumunda, ozellikle dizgeli rastlantisal yontemin kullarulmasmm sakmcah

18

olacagi durumlarda basvurulan bir yontemdir. Diger yontemlere gore ozellikleri soyle

siralanabilir:

1. Evrenin tabakalara iyi aynlmasi durumunda her hangi bir birey ve objenin bu

tabakalar dismda kalmasi soz konusu degildir. Bu bakimda yamlgi, orneklem

hatasi en alt duzeydedir.

2. Evrenin turdesliginin yuksek olmasi durumunda, tabakalardan cekilecek

orneklerin evreni temsil yetenegi daha coktur.

3. Orneklem birbirine yakm tabakalardan ahnacagindan para ve zaman

tasarrufu saglar. (Aziz, 1994)

3.3. Veri Toplama Araelarr

Arastirmada veri toplama araci olarak ti

19

cevre bilincine yonelik 6 adet ifade yer almaktadir. Bu bolumde ogrencilerden, sunulan

onermelere evet ya da hayir seklinde yamt vermeleri istenmistir.

3.3.3. Cevresel Tutum Ol4regi

Soru formunun li9lincli bolumunde Uzun ve Saglam (2006) tarafmdan gelistirilen

"Cevresel Tutum Ol9egi" kullarulmistir. Cevresel Tutum Ol9egi, Cevresel Davrarus ve

Cevresel Dusiince olmak uzere birbirinden bagimsiz iki olcek olarak da kullamlabilecek

sekilde gelistirilmistir,

3.3.3.1. Cevresel Davrams Oli;egi

Cevresel Davrams Ol9egi 5'li likert tipte hazirlanmrs olup, 13 madden olusmaktadir.

Uzun ve Saglam (2006) tarafmdan yapilan gecerlilik-guvenilirlik testi calismalan

sonucunda Croanbach alfa i9 tutarhlik katsayrsmm 0,88 oldugu ve yapilan faktor analizi

eticesinde Cevresel ilgi, Cevresel Duyarhhk ve Cevresel Bilinc olmak uzere 3 faktorlu

yaptya sahip oldugu saptannustir. Cevresel Davrams Olceginde yer alan ilk altr

adde cevresel ilgi alt boyutuyla, 7-10 arasi dort madde Cevresel Duyarhhk alt

oyutuyla ve son ti

20

3.3.3.2. Cevresel Dtlsiince Ol~egi

Cevresel Tutum Olceginin ikinci bolumunde yer alan Cevresel Dusunce Ol9egi 14

madde ve 3 alt boyuttan olusrnaktadir. Olcekteki ilk yedi madde Cevresel Gorii alt

boyutu altmda, 8-11 arasi dart madde Cevresel Kirlilik alt boyutu altmda ve son 3

madde Cevresel Sorunlar alt boyutu altmda yer almaktadir, Uzun ve Saglam (2006)

tarafmdan yapilan giivenilirlik testi sonuclan incelendiginde, 6l9egin Croanbach alfa ic

tutarhhk testi katsayrsi 0,80 bulunmustur (Uzun ve Saglarn, 2006). Arastirmaci

tarafmdan yapilan guvenilirlik testi sonucunda olcege ait Croanbach alfa ic tutarhhk

katsayismm 0, 72 oldugu ve bu sonuclara gore olcegin guvenilir oldugu kabul edilmistir,

Cevresel Dusunce Olceginde yer alan 14 madde olumludan olumsuza dogru 5'li likert

tipte hazirlanrrnsnr. Olcekte yer alan olumlu ifadelere verilen yamtlar; "Tamamen

Katihyorurn 5 puan" , "Katihyorum 4 puan", "Kismen Katihyorum 3 puan",

"Katilmryorum 2 puan" ve "Hi9 Katilrnryorurn 1 puan" olacak sekilde puanlanrrustir.

Olcekte yer alan olumsuz ifadeler ise I 'den 5'e ters sekilde puanlanmistir. Olcekten

almacak dusnk puan ortalamasi olumsuz cevresel dtisiinceyi, yuksek puan ortalamasi ise

olumlu cevresel diisiinceyi ifade etmektedir.

3.4. Verilerin Toplanmasi

Veri toplama araci olan anketin uygulamaya hazir hale getirilmesinden sonra, cahsma

evreninde yer alan 6grencilere uygulanabilmesi icin, KKTC Milli Egitim Genclik ve

Spor Bakanhgi'na basvurularak, gerekli izin onayi almmisur.

Ogrenciler kendilerine verilen veri toplama araclanm yamtlamaya baslamadan once

arastirmaci tarafmdan arastirmanm amaclan ve anketlerin yarutlanmasi konusunda

bilgi lendirilmislerdir.

21

Ogrencilerm veri toplama araclanru icten ve dogru bir sekilde yarutlarnalanrn saglamak

amaciyla veri toplama araclannm uzerlerine isirnlerini yazrnak zorunda olmadtklan,

arastirmarun gizliligi toplanan bilgilerin sadece arastirrnaci tarafmdan okunacagi

belirtilmistir.

3.5. Verilerin

22

farkhhgm bulunup bulunmadrgmi tespit etmek amaci ile Student-t testi kullarulrrustir.

Parametrik testlerin en yaygm t-testidir. Bu yontern, olctlmlcrin en kucuk arahklarla

olceklendirildigi, gozlemlerin birbirinden bagimsiz oldugu, iki veya daha az grubun

kapsandrgi ve iki ortalama arasmdaki farklann tespit edilebildigi durumlarda

kullamlabilir (Altumsik, R., Coskun, R., Yildirtrn, E., Bayraktaroglu.S, 2010).

Arastirma kapsamma alman ogrencilerin cevresel tutum olc;egine iliskin gorusleri

arasmda ya gruplanna, ogrenim gordukleri smiflara, bir onceki yila ait karne notlarma,

ogrenim gordtikleri okul ttirlerine ve ebeveynlerinin egitim durumlarma gore

istatistiksel olarak anlamh bir farklihgrn bulunup bulunmadigr ise Varyans Analizi

(ANOV A) ile test edilmistir. Yapilan varyans analizi sonucunda gruplar arasi fark

cikmasr durumunda, farkm hangi kategoriden kaynakladigiru tespit etmek amaciyla

Tukey testi kullarulmistrr. Varyans analizinin amaci faktorlerin (varyans analizinde

bagnnsiz degiskenlere faktor ya da islem denir) cesitli dtizeylerinin bagrmh degisken

tizerindeki etki derecelerini ortaya cikarmaktir (Nakip, M. 2005).

Son olarak Pearson korelasyon testi ile ogrencilerin cevresel tutum olc;egi alt

boyutlanndan aldiklan puanlar arasmdaki korelasyonlar incelenmistir, Bilimsel

arastirmalarda en cok kullanilan basit korelasyon analizidir. Ortalamadan sapmalarm

esas almarak iliski dtizeyinin saptanmasi icin uygulanan testlere korelasyon analizi

denir (Ttirkbal, A. 1981 ).

BOLUMIV

BULGULAR

4.1. Ogrencilerin Demografik Ozelliklerine Gore Dagrhmi

Tabla 1. Ogrencilerin demografik ozelliklerine gore dagilrmi

Sa~1 {n} Yilzde {%} Ya~ 15 yas ve alu 101 24,75 16 yas 201 49,26 1 7 yas ve uzeri 106 25,98 Cinsiyet K1z 206 50,49 Erkek 202 49,51 Snuf 9.'ncu Smif 20 4,90 10.'ncu Smif 313 76,72 1 l'nci Suuf 69 16,91 12'nci Siruf 6 1,47 Okul Ttiril Fen Lisesi 45 11,03 Anadolu Lisesi 72 17,65 Devlet Koleji 40 9,80 Ozel Kolej 54 13,24 Klasik Lise 75 18,38 Meslek Lisesi 122 29,90 Kame Notu Gecer "D" ( 4,50-5,49 31 7,60 Orta "C" (5,50-6,49) 91 22,30 Iyi "B" (6,50-8,49) 204 50,00 Pek Iyi "A" (8,50-10,00) 82 20,10 Uyruk KKTC 209 51,23 TC 78 19,12 KKTCveTC 104 25,49 Diger 17 4,17 Y erlesim yeri Sehir/llce Merkezi 255 62,50 Koy/Kasaba 153 37,50

23

24

Arastirma kapsamma alman ogrencilerin %24,75'inin 15 yas ve altr ya grubunda yer

aldigi, %49,26'smm 16 yas ve %25,98'inin 17 yas ve tizeri yas grubunda yer aldigr

gorulmektedir. Arastirmaya katilan ogrencilerin %50,49'u kiz ve %49,51 'i erkek

ogrencilerden olusmaktadrr, Ogrencilerin ogrenim gordukleri struflara gore dagilnm

incelendiginde %4,90'mm 9.'ncu simfta, %76,72'sinin 10.'ncu suufta ve %16,91 'inin

11. 'nci smifta ogrenim gordukleri saptanmistir. Arastirma kapsamma alman

ogrencilerin %11,03'ti fen lisesinde, %17,65'i anadolu lisesinde, %9,80'i devlet

kolejinde, %13,24'ti ozel kolejde, %18,38'i klasik lisede ve %29,90'1 meslek lisesinde

ogrenim gormektedir. Ogrencilerin %7,60'mm bir onceki yila ait karne notu gecer ,

%22,300'unun orta, %50,00'sinin iyi ve %20, 1 Ounun pek iyi oldugu gorulmektedir.

Ogrencilerin %51,23'ti KKTC uyruklu, %19,12'si TC uyruklu ve %25,49'uhem KKTC

hem TC uyrukludur. Ogrencilerin en 90k yasadiklan yerlesim yerleri incelendiginde,

%62,50'sinin Sehir/Ilce merkezinde yasadigr ve %37,50'sinin koy/kasabada yasadigi

gortllrnektedir. Tabla I 'de arastirrna kapsamma alman ogrencilerin tarutrci ozelliklerine

gore dagilmu verilmistir,

Sekil 1' de arastirma kapsamma alman ogrencilerin ebeveynlerinin ogrenim

durumlannm dagrlimr verilmistir.

Ebeveyn Ogrenim Durumlanmn Dag1hm1

1!1))1 Anne ogrenim ILll Baba ogrenim

3,68 5,15

llkogretim Lise Li sans tisanstlstu

Sekil 1. Ogrencilerin ebeveynlerinin ogrenirn durumu

25

Arastirmaya katilan ogrencilerin anne ve babalannm egitim durumu incelendiginde,

babalannm %34,07'sinin ilkogretim mezunu, %45,34'liniln lise mezunu oldugu,

%15,44'liniln lisans ve %5,15'inin lisanslistli mezunu oldugu gorulmektedir.

Annelerinin ise, %29,90'mm ilkogretim mezunu oldugu, %50,25'inin lise mezunu,

%16,18'inin lisans mezunu ve %3,68'inin lisansilstil diizeyde egitime sahip oldugu

gonllmektedir.

4.2. Ogrencilerin Cevre Konusunda Egitim Alma Durumlari

Tablo 2. Ogrencilerin Cevre Konusunda Egitim Alma Durumlan

Okulda Cevre Egitimi Alma

Egitim alan

Egitim almayan

Say1 (n) Yilzde (%)

182

226

44,61

55,39

Ailede Cevre Egitimi Alma

Egitim alan

Egitim almayan

301

107

73,77

26,23

Arastirmaya katilan ogrencilerin %44,61 'i okulda cevre egitimi aldigi, %55,39'unun ise

okulda cevre konusunda herhangi egitim almadrgi gorulmektedir. Ogrencilerin ailede

cevre konusunda egitim alma durumlan incelendiginde, ailelerinde cevre konusunda

egitim alan ogrencilerin oram % 73, 77, egitim almayanlarm oram ise %26,23 'tur,

Arastirma kapsamma alman ogrencilerin cevre konusunda egitim alma durumlanna

gore dagihrru Tablo 2'de verilmistir.

26

4.3. Ogrencilerin Cevreye Iliskin Goril~leri

Tablo 3. Ogrencilerin cevreye iliskin gortisleri Evet Hayir

n % n % Temiz yerlere 96p atmam ama kirli olan yerlere

"Nasil olsa kirlidir" diyerek atanm, 60 14,71 348 85,29

Belediyeler sivrisinekle mucadelede havadan

ilaclama yapmahdir, 163 39,95 245 60,05

Karpaz Milli Parki icerisinde avcihk yapilmahdrr. 277 67,89 131 32,11

Derelerin icerisi her yil dozerlerle temizlenmelidir. 353 86,52 55 13,48

Bilincli enerji tuketimi cevre kirliligini onler. 370 90,69 38 9,31

Naylon poset kullamrm cevre kirliligine yol acmaz, 79 19,36 329 80,64

Arastirma kapsamma alman ogrencilerin %14,71 'i "Temiz yerlere cop atmam ama kirli

olan yerlere "Naszl olsa kirlidir" diyerek atartm." ifadesine evet, %85,29'u ise hayir

yarutuu vermistir, Ogrencilerin %39,95'i "Belediyeler sivrisinekle miicadelede havadan

ilaclama yapmalidtr. " ifadesine evet yanitmr verrnistir, Bu ifadeye hayir yarutim veren

ogrencilerin oram %60,05'tir. Arastirmaya katilan ogrencilerin %67,89'u Karpaz Milli

Parki icerisinde avcihk yaprlmasi gerektigini ifade etmistir. Ogrencilerin %90'1 bilincli

enerji tuketiminin cevre kirliligini onlendigini belirtmistir. Arastirma kapsamma alman

ogrencilerin %19,36's1 "Naylon poset kullarumi cevre kirliligine yol acmaz." ifadesine

ve %80,64'il ise hayir yamtmi vermistir. Tablo 3. 'te arastirma kapsamma alman

ogrencilerin cevreye iliskin gortlslerinin dagilmu verilmistir.

ID -. s "i:1 N .... ..... i.. ta 'N Q) Q) ;;; ""' :B ..... Q.l ~

;:I crj ... > 'B .... 0.. ... N .... ~ Q)

~ :Q 0 :;:I ;..; Q) crj "i:1 s '"O ... s Q.l crj ... :>-. ..... (.) :;:I ::,... 0 fJ s .... ..... :;:I 0.. = ] .... ~ ;:I E "' ... :>-. Q) crj crj :;::! ... .:: i::: ... -~ Q) >ell -. Q) ... :>-. 1il - ... 0 Q) < Q) 5' i::: :;:I Q) =O (I) ... Q) ..... :B ... 0 f::l ~ s s > 0.. .... Q) .... 0.. :E Q) Q) i::: ..... ... :& bl) ~ ~ ..... 1:1:! >bJJ bl) ..... Q) ~ "' ~ :;:I 1il (I) Q) "So ..... ~ .... ... i::: i.. CJ, ...;.: ... i :Q ... :Q Q) :;::I ,..Cl :-;:: .... Q) .o ~ ..... ...... Q) Q) Q) Jl '"O 1:1:! ...... ..... i::: ... :Q :>-. "" i::: Q) Q) ..... ;:I ... ...... A Q) Q) {tj ..... :;:I >, ..... Q) Q) ... Q) ... bl) :>-. "So ~ 0, >5h '"O bl) ... Q) :>-. - > Q) Q) Q) bl) Q.l ~ Q) 3 !;;'. ... ...... Q) i::: ..... Q) .... Q) s :s 'N :>-. s ... "' ' ... o- > Q.l Q Q) Q) '"O s Q) Q) ~ 0, ... !;;'. . .... ..... i::: Q) i.. .; ... Q) E Q) ,..Cl >bJ) 0, .. ~ s crj Q) "' Q) Q) !;;'. crj Q.l Ul ] '"O 8 ] i::: .... 0, ::::i .g (I) ""' "' u-, r:: 0, ..... s 0.. Q) Q) s Q) "a 0 (I) crj Q) 0 ""' 0 ... !;;'. 0, '"O i::: "O E Q) Q) = v eo ...;.: '"O 0.. > Q) ... Q) crj ... .s 1il ...... ...... . .... ..... 0, ,..Cl E ~ '"O i.. 0 ..... ..... ~ ..... ..... 1il "' .... Q.l ... "So "So crj ~ ..... - (I) 1il ] {tj ~ ... o :>-. ..... < ..... .s ~ -< ... >, >, ;Q >, >, :>-. crj Q) ... i.. >bJJ Q) Q) Q) Q) Q) Q) ;:I '"O ... :;:I crj >Oil :Q > !;;'. !;;'. "' !;;'. !;;'. !;;'. ';3 s crj ""' > ... ~ =O s;: > ... ...;.: crj Q) ~ Q) Q) Q) Q) Q) Q) ...;.: .:: -< >-< C> 0 0 E-< V' V' 0 V' V' V' 0 ~ :g Q) ci c---i c-ri c---i c-ri ~ tr) ' ~ co .... a; - ~ f--< - .::!l - - - -

0\ 0 co

0\ N r'"l tn tn ' o '-0 co N M ,..-,

' N r- 00 00 00 r--- 0\ N N

29

4.6. Ogrencil~rin Cevresel Tutum Ol~egi ve Alt Ol~eklerine Verdikleri Yan,,~i;:u~~ Tammlayrci Istatistikleri ~? .. o/ '(:01>\

llJ ~\\ !abl.o ? 0$rencilerin cevresel tutum olcegi ve alt olceklerine verdikleri yarnt frn tail111rR\~),ttf.Jy :,~ jj 1stat1st1klen _ ., /'

. . N X s ':''~, Maks. ~ " ~.. !, Cevresel Ilg1 408 2, 13 0, 79 '"::::::.:.: l..t?FY:,(!.Y

~w,.,,__;_;;,;;;;:"'

Cevresel Duyarhhk 408 3,16 1,00 1 5

Cevresel Bilinc 408 2,68 1,05 1 5

Cevresel Davrams Ol~egi 408 2,66 0,78 1 5

Cevresel Gortts 408 2,09 0,71 1 5

Cevresel Kirlilik 408 1,76 0,86 1 5

Cevresel Sorunlar 408 3,95 1,02 1 5

Cevresel Dusunce Ol'regi 408 2,60 0,52 1 5

Ogrencilerin cevresel davranis alt ol9eginde yer alan cevresel ilgi alt boyutundan ortalama

2,130,79 puan aldiklan saptanrmstir. Ogrencilerin geneli bu alt boyutta yer alan ifadelere

genel olarak, 90k az seklinde yarut verdikleri tespit edilmistir, Ogrencilerin cevresel duyarhlik

alt boyutundan ortalama 3,161,00 puan aldiklan ve genel olarak bu alt boyutta yer alan

ifadelere ara sira seklinde yarut verdikleri tespit edilmistir. Ogrencilerin cevresel bilinc alt

boyutundan alrms olduklan puan ortalamasi 2,681,05 puan olup, bu alt boyutta yer alan

ifadelere genel olarak ara sira seklinde yamt verdikleri saptannustir.

Arastirma kapsamma alman ogrencilerin cevresel davrams ol9egi puan ortalamasi 2,66 olup

standart sapmasi 0,78'dir. Ogrenciler cevresel davrarns olceginden aldiklan minimum

ortalama 1 puan, maksimum ise 5 puandir. Ogrencilerin cevresel davrams olceginde yer alan

ifadelere genel olarak ara srra seklinde yamt verdikleri tespit edilmistir,

30

Arastirrna kapsamma alman cgrencilerin cevresel gorii9 alt boyutundan ortalama 2,090, 71

puan aldiklan saptanrrustir. Ogrencilerin cevresel g6rii9 alt boyutunda yer alan ifadelere genel

olarak katihyorum seklinde yarut verdikleri ve cevreye yonelik olumsuz goruslerde

bulunduklan tespit edilmistir. Ogrencilerin cevresel kirlilik alt boyutuna iliskin gorusleri

incelendiginde, bu alt boyuttan ortalama 1, 760,86 puan aldiklan tespit edilmistir.

Ogrencilerin cevresel kirlilik alt boyutundan yer alan ifadelere genel olarak tamamen

kattliyorum seklinde yamt verdikleri ve ogrencilerin cevresel kirlilige yonelik dusuncelerinin

olumsuz oldugu saptanrrustir. Arastirmaya katilan ogrencilerin cevresel sorunlar alt

boyutundan ortalama 3,951,02 puan aldtklan saptanrmstir. Ogrenctlerin cevresel sorunlar alt

boyutunda yer alan ifadelere genel olarak olumlu gorii9 bildirdikleri tespit edilmistir,

Arastirma kapsamma alman lise ogrencilerin cevresel dnsunce olc;egi puan ortalamasi 2,60

olup standart sapmasi 0,52'dir. Ogrenciler cevresel davranrs olceginden aldiklan minimum

ortalama 1 puan, maksimum ise 5 puandir. Ogrencilerin cevresel dusunce olceginde yer alan

ifadelere genel olarak kismen katihyorum seklinde yarut verdikleri ve bu durumun cevresel

dusunce acismdan olumsuz oldugu tespit edilmistir. Tabla 6.'da arastirma kapsamma alman

ogrencilerin cevresel davrarus ve cevresel dusunce olcekleri ve alt boyutlarmdan almis

olduklan toplam puan ortalamalan verilmistir.

31

4.7. Ogrencilerin Ya~ Gmplarma Gore Cevresel Tutum Ol~egi Puanlarmin

Karsilastmlmasr

Tablo 7. Ogrencilerin ia$ gru2Ianna gore cevresel tutum ol9egi 2uanlanmn karsrlastmlmasi Ya~ grubu n X s Min. Maks. F p

15 yas ve alti 101 2,24 0,87 1,00 5,00 1,71 0,18

Cevresel ilgi 16 yas 201 2,06 0,74 1,00 5,00

1 7 yas ve uzeri 106 2,14 0,81 1,00 5,00

15 yas ve alti 101 3,19 0,98 1,00 5,00 0,30 0,74

Cevresel Duyarhhk 16 yas 201 3,12 1,01 1,00 5,00

1 7 yas ve uzeri 106 3,20 1,00 1,00 5,00

15 yas ve altr 101 2,71 0,99 1,00 5,00 0,08 0,92

Cevresel Bilinc 16 yas 201 2,66 1,08 1,00 5,00

1 7 yas ve uzeri 106 2,70 1,07 1,00 5,00

15 yas ve alti 101 2,72 0,77 1,00 5,00 0,59 0,55

Cevresel Davrams Ol~egi 16 yas 201 2,62 0,79 1,00 5,00

17 yas ve uzeri 106 2,68 0,79 1,00 5,00

15 yas ve altr 101 2,02 0,68 1,00 4,43 6,65 0,00

Cevresel Gi:irii~ 16 yas 201 2,01 0,63 1,00 5,00

1 7 yas ve uzeri 106 2,30 0,84 1,00 5,00

15 yas ve aln 101 1,70 0,85 1,00 5,00 2,37 0,10

Cevresel Kirlilik 16 yas 201 1,71 0,77 1,00 5,00

1 7 yas ve uzeri 106 1,92 1,01 1,00 5,00

15 yas ve alti 101 3,99 0,96 1,00 5,00 3,24 0,04

Cevresel Sorunlar 16 yas 201 4,04 0,99 1,00 5,00

1 7 yas ve uzeri 106 3,74 1,09 1,00 5,00

15 yas ve altr 101 2,57 0,54 1,00 4,71 0,77 0,46

Cevresel Dusunce Ol~egi 16 yas 201 2,59 0,47 1,00 5,00

1 7 yas ve uzeri 106 2,65 0,59 1,21 5,00

Arastirmaya katilan 15 yas ve altr ya grubunda yer alan ogrenciler cevresel davrams

olceginden ortalama 2,720,77 puan, 16 yasmdaki ogrenciler 2,661,08 puan ve 17 yas ve

uzeri yas grubunda yer alan ogrencilerin ortalama 2,701,07 puan aldiklan tespit edilmistir,

Ogrcncilerin yas gruplarma gore cevresel davranis 619egi puanlan arasmdaki farkm

32

istatistiksel olarak anlamh olmadrgi saptanrmstir (p>0,05). Ogrencilerin yas gruplarma

bakilmaksizin cevresel davramslan benzerdir. Aynca arastirrna kapsamma alman ogrencilerin

yas gruplanna gore cevresel ilgi, cevresel duyarhlik ve cevresel bilinc alt boyutlarmdan almis

olduklan toplam puanlar arasmda istatiksel olarak anlamh bir fark olmadigi saptannustir.

15 yas ve altr yas grubunda yer alan ogrenciler cevresel dusunce olceginden ortalarna

2,570,54 puan, 16 yasmdaki ogrenciler 2,590,47 puan ve 17 yas ve uzeri yas grubunda yer

alan ogrencilerin ortalama 2,650,4 7 puan aldiklan ve ogrencilerin yas gruplanna gore

cevresel dustmce olc;:egi puanlan arasmdaki farkm istatistiksel olarak anlamh olmadrgi

saptanmistir. Baska bir ifade ile ogrencilerin ya gruplanna gore cevresel dusilnceleri

benzerdir. Arastirma kapsamma alman ogrencilerin yas gruplanna gore cevresel kirlilige

iliskin gorusleri arasmda fark bulunmazken, cevresel goril ve cevresel sorunlar alt

boyutlarmdan almis olduklan toplam puanlar arasmda istatiksel olarak anlamh bir fark oldugu

tespit edilmistir (p

33

4.8. Ogrencilerin Cinslyetlerine Gore Cevresel Tutum Ol~egi Puanlarmm Karsilastmlmasr

Tablo 8. Ogrencilerincinsiyetler_it1~ gore cevresel tutum ol9egi euanlarmm karsilastmlmasi Cinsi:yet n X s t ~ K1z 206 2,06 0,73

Cevresel ilgi -1,71 0,09 Erkek 202 2,19 0,85

K1z 206 3,45 0,92 Cevresel Duyarhhk 6,30 0,00

Erkek 202 2,86 0,98

K1z 206 2,73 1,03 Cevresel Biline 1,00 0,32

Erkek 202 2,63 1,07

K1z 206 2,75 0,72 Cevresel Davrams Ol;egi 2,44 0,01

Erkek 202 2,56 0,83

K1z 206 1,93 0,64 Cevresel Gorii~ -4,68 0,00

Erkek 202 2,25 0,75

K1z 206 1,57 0,69 Cevresel Kirlilik -4,52 0,00

Erkek 202 1,95 0,97

K1z 206 4,08 0,91 Cevresel Sorunlar 2,68 0,01

Erkek 202 3,82 1,10

Cevresel Dilstlnce Ol;egi K1z 206 2,53 0,47 -2,80 0,01

Erkek 202 2,67 0,57

Arastirmaya katilan ogrencilerin cinsiyetlerine gore cevresel ilgi ve cevresel bilinc alt

boyutlarmdan almis olduklan toplam puan ortalamalan arasmda istatistiksel olarak anlamh

bir fark olmadigr saptanmrstir (p>0,05). K1z ve erkek ogrencilerin bu alt boyutlara iliskin

gorusleri benzerdir. Ogrencilerin cinsiyetlerinde gore cevresel duyarhhk alt boyutundan almis

olduklan ortalama puanlar kiz ogrenciler icin 3,450,92 puan, erkek ogrenciler icin 2,860,9

puandir. K1z ve erkek ogrencilerin cevresel duyarhhk alt olceginden almis olduklan puan

34

ortalamalan arasmdaki farkm istatistiksel olarak anlarnh oldugu saptanrmstrr (p0,05). K1z ogrencilerin cevresel davrams ol9egi puanlan erkek

ogrencilere gore daha ynksektir. Baska bir ifade ile ktz ogrencilerin cevresel davraruslan

erkek ogrencilere gore daha olumludur.

Erkek ogrencilerin cevresel kirlilik ve cevresel goril alt olceklerinden alrms olduklan toplam

puanlar, kiz ogrencilere gore istatiksel olarak anlamh diizeyde daha yuksek olup, erkek

ogrencilerin cevresel kirlilik ve cevresel goruslerine iliskin dusunceleri kiz ogrencilere gore

daha olumlu bulunmustur. Ogrencilerin cinsiyetlerine gore cevresel sorunlara iliskin gorusleri

karsilastmldigmda, ktz ogrenciler cevresel sorunlara iliskin dusunceleri erkek ogrencilere

gore daha olumlu oldugu saptanrrustrr.

Arastirma kapsamma alman ktz ogrenciler cevresel diisilnce olceginden ortalama

2,530,47puan, erkek ogrenciler ise 2,670,57 puan alrrustir, Ogrencilerin cinsiyetlerine gore

cevresel dusunce olceginden almis olduklan toplam puanlar arasmda istatistiksel olarak

anlamh bir fark oldugu saptanmtstir (p>0,05). Erkek ogrencilerin cevresel dusunce olc;egi

puanlan kiz ogrencilere gore daha yuksek olup, erkek ogrenciler cevre konusunda daha

olumlu dusuncelere sahiptir. Tablo 8.'de arastirmaya katilan lise ogrencilerinin cinsiyetlerine

gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm karsilastmlmast verilrnistir.

35

4.9. Ogrencilerin Ogrenim Gordiikleri Smrflarma Gore Cevresel Tutum Olc;egi

Puanlarmm Karsilastmlmasr

Tabla 9. Ogrencilerin ogrenim gordukleri smiflanna gore cevresel tutum olc;egi puanlarmm karsilastmlmast

Suuf n X s Min. Maks. F p 9.'ncu Simf 20 2,37 1,00 1,00 4,83 1,88 0,15

Cevresel ilgi 10.'ncu Smif 313 2,09 0,74 1,00 5,00

ll'nci Smif 69 2,24 0,93 1,00 5,00

9.'ncu Siruf 20 3,03 1,19 1,00 4,75 0,24 0,78

Cevresel Duyarhhk 10.'ncu Smif 313 3,16 0,98 1,00 5,00

l l'nci Simf 69 3,20 1,04 1,25 5,00

9.'ncu Smif 20 2,40 1,01 1,00 4,00 1,27 0,28

Cevresel Biline 10.'ncu Sirnf 313 2,73 1,05 1,00 5,00

1 l'nci Srmf 69 2,58 1,06 1,00 5,00

9.'ncu Siruf 20 2,60 0,93 1,00 4,22 0,08 0,92

Cevresel Davrams Olc;egi 10.'ncu Simf 313 2,66 0,77 1,00 5,00

ll'nci Sm1f 69 2,68 0,85 1,28 5,00

9.'ncu Smif 20 2,05 0,71 1,00 3,29 3,68 0,03

Cevresel Gorii~ 10.'ncu Sirnf 313 2,04 0,64 1,00 4,43

l l'nci Smif 69 2,30 0,94 1,00 5,00

9.'ncu Smrf 20 1,84 0,87 1,00 3,25 1,88 0,15 Cevresel Kirlilik 10.'ncu Siruf 313 1,72 0,79 1,00 5,00

ll'nci Siruf 69 1,94 1,13 1,00 5,00

9.'ncu Sm1f 20 3,55 1,03 1,00 5,00 1,60 0,20

Cevresel Sorunlar 10.'ncu Smif 313 3,96 1,03 1,00 5,00

1 l'nci Sinif 69 3,99 0,96 1,00 5,00

9.'ncu Simf 20 2,48 0,63 1,00 3,32 3,47 0,03

Cevresel Dtlsunce Olc;egi 10.'ncu Smif 313 2,57 0,48 1,00 4,71

l l'nci Smif 69 2,74 0,66 1,89 5,00

Arastirrnaya katilan ogrencilerin ogrenim gordukleri siruflara gore cevresel ilgi, cevresel

duyarhhk ve cevresel bilinc alt olceklerinden alrrus olduklan toplam puan ortalamalan

36

arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark olmadigr saptanrrustir (p>0,05). Ogrenim

gordukleri simflara bakilmaksrzm arastirmaya katilan ogrencilerin cevresel davramslan

benzerdir.

9.'ncu suuf ogrencileri cevresel davranis olceginden ortalama 2,600,93puan, 10.'cu s1111f

ogrencileri ortalama 2,660, 77 puan ve 11 'nci siruf ogrencileri ise ortalama 2,680,85 puan

almisttr. Ogrencilerin ogrenim gordukleri smiflara gore cevresel davrams olceginden almis

olduklan puan ortalamalan arasmdaki farkm istatistiksel olarak anlamh olmadigi saptanrmstir

(p>0,05).

Ogrencilerin ogrenim gordukleri smiflara gore, cevresel kirlilik ve cevresel sorunlar alt

olceklerinden almis olduklan toplam puan ortalamalan arasmda istatistiksel olarak anlamli bir

fark olmadigi (p>0,05), cevresel gorus alt olceginden aldiklan puanlarm ise istatistiksel

olarak anlamh oldugu saptanmistir. 11 'nci smifta ogrenim goren ogrencilerin cevresel

gorusleri diger ogrencilere gore daha olumludur. Aynca arastirrnaya katilan ogrencilerin

ogrenim gordukleri smiflara gore cevresel dusunce ol0,05). 11 'nci

sirufta ogrenim goren ogrencilerin cevresel diisiince ol

37

4.10. Ogrencilerin Ogrenim Gordiikleri Okul Ttirlerlne Gore Cevresel Tutum 01(,!egi Puanlarmm Karsrlastmlmasr

Tablo 10. Ogrencilerin ogrenirn gordukleri okul ttirlerine gore cevresel tutum olc;egi puanlannm karsrlastmlmasi

Okul Tiirii n X s Min. Maks. F [! Fen Lisesi 45 2,06 0,75 1,00 5,00 2,87 0,01 Anadolu Lisesi 72 2,07 0,78 1,00 4,00

Cevresel ilgi Devlet Koleji 40 2,28 0,90 1,00 5,00 OzelKolej 54 2,46 1,00 1,00 5,00 Klasik Lise 75 2,04 0,68 1,00 4,00 Meslek Lisesi 122 2,04 0,70 1,00 4,00 Fen Lisesi 45 3,18 0,90 1,00 5,00 0,70 0,63 Anadolu Lisesi 72 3,31 1,01 1,25 5,00

Cevresel Duyarhhk Devlet Koleji 40 3,13 1,06 1,25 5,00 Ozel Kolej 54 3,13 1,04 1,00 5,00 KlasikLise 75 3,22 1,05 1,00 5,00 Meslek Lisesi 122 3,05 0,96 1,00 5,00 Fen Lisesi 45 2,85 1,13 1,00 5,00 0,66 0,65 Anadolu Lisesi 72 2,72 1,07 1,00 5,00

Cevresel Bilinc Devlet Koleji 40 2,56 1,06 1,00 5,00 Ozel Kolej 54 2,72 1,04 1,00 5,00 KlasikLise 75 2,75 0,99 1,00 5,00 Meslek Lisesi 122 2,58 1,06 1,00 5,00 Fen Lisesi 45 2,70 0,79 1,00 5,00 0,69 0,63 Anadolu Lisesi 72 2,70 0,76 1,14 4,06

Cevresel Davrams Oll;egi Devlet Koleji 40 2,66 0,87 1,33 5,00 Ozel Kolej 54 2,77 0,88 1,00 5,00 KlasikLise 75 2,67 0,75 1,00 4,11 Meslek Lisesi 122 2,56 0,75 1,00 4,58 Fen Lisesi 45 1,97 0,79 1,00 5,00 4,21 0,00 Anadolu Lisesi 72 1,97 0,65 1,14 4,43

Cevresel Gorii~ Devlet Koleji 40 2,29 0,92 1,00 5,00 Ozel Kolej 54 2,07 0,75 1,00 4,14 KlasikLise 75 1,89 0,56 1,00 4,00 Meslek Lisesi 122 2,27 0,67 1,00 4,00 Fen Lisesi 45 1,73 0,87 1,00 5,00 1,74 0,13 Anadolu Lisesi 72 1,56 0,78 1,00 5,00

Cevresel Kirlilik Devlet Koleji 40 1,94 1,16 1,00 5,00 Ozel Kolej 54 1,88 0,98 1,00 4,50 KlasikLise 75 1,66 0,66 1,00 4,00 Meslek Lisesi 122 1,84 0,83 1,00 4,00 Fen Lisesi 45 4,15 0,84 1,00 5,00 4,44 0,00 Anadolu Lisesi 72 4,31 0,81 1,00 5,00

Cevresel Sorunlar Devlet Koleji 40 4,09 0,98 1,67 5,00 Ozel Kolej 54 3,88 1,04 1,00 5,00 Klasik Lise 75 3,93 1,02 1,00 5,00 Meslek Lisesi 122 3,66 1,10 1,00 5,00 Fen Lisesi 45 2,62 0,57 1,76 5,00 1,55 0,17 Anadolu Lisesi 72 2,61 0,47 1,19 4,71

Cevresel Dii~iince Olc;egi Devlet Koleji 40 2,77 0,64 1,89 5,00 OzelKolej 54 2,61 0,60 1,00 4,21 Klasik Lise 75 2,49 0,45 1,00 4,00 Meslek Lisesi 122 2,59 01-4-9 . 1,05 3,58

38

Arastirma kapsamma alman ogrencilerin ogrenim gordukleri okul tiirlerine gore cevresel ilgi

alt olceginden almis olduklan toplam puan ortalamalan arasmda istatistiksel olarak anlamli

bir fark oldugu saptanrmstrr (p0,05). Baska bir ifade ile okul turune

bakilmaksizm ogrencilerin cevresel duyarhhk, cevresel bilinc alt olcekleri ve cevresel

davrams olcegine iliski puanlan birbirine benzerdir.

Ogrencilerin ogrenim gordukleri okul tiirlerine gore cevresel dusunce olceginde yer alan

cevresel goril alt olceginden alrms olduklan toplam puan ortalamalan arasmda istatistiksel

olarak anlamli bir fark oldugu tespit edilmistir (p

39

4.11. Ogrencilerin bir onceki yd ki karne notlarrna gore cevresel tutum ol;egi

puanlarmm karsilastmlmasi

Tabla 11. Ogrencilerin bir onceki yil ki karne notlarma gore cevresel tutum oli;egi puanlarmm karsilastmlmasi

- Min. Maks. F Karne Notu N X s p Gecer "D" 31 1,99 0,67 1,00 3,33 1,73 0,16

Cevresel Orta "C" 91 2,14 0,72 1,00 4,33 ilgi iyi "B" 204 2,08 0,82 1,00 5,00

Pek Iyi "A" 82 2,29 0,81 1,00 5,00 Gecer "D" 31 2,81 0,87 1,00 4,50 3,89 0,01

Cevresel Orta "C" 91 3,00 0,97 1,00 5,00 Duyarhhk lyi "B" 204 3,19 0,98 1,00 5,00

Pek iyi "A" 82 3,41 1,07 1,25 5,00 Gecer "D" 31 2,49 0,93 1,00 4,33 1,08 0,36

Cevresel Orta "C" 91 2,63 1,04 1,00 4,67 Bilin','. Iyi "B" 204 2,67 1,07 1,00 5,00

Pek Iyi "A" 82 2,85 1,07 1,00 5,00 Gecer "D" 31 2,43 0,65 1,00 3,56 2,74 0,04 Cevresel Orta "C" 91 2,59 0,75 1,00 4,17 Davrams Iyi "B" 204 2,64 0,80 1,00 5,00 01(,:egi Pek Iyi "A" 82 2,85 0,81 1,14 5,00 Gecer "D" 31 2,35 0,73 1,00 4,00 3,91 0,01

Cevresel Orta "C" 91 2,17 0,74 1,00 4,14 Gorii~ Iyi "B" 204 2,09 0,70 1,00 5,00

Pek iyi "A" 82 1,90 0,66 1,00 5,00 Gecer "D" 31 2,08 0,91 1,00 4,25 1,86 0,14

Cevresel Orta "C" 91 1,71 0,87 1,00 4,50 Kirlilik Iyi "B" 204 1,77 0,85 1,00 5,00

Pek Iyi "A" 82 1,67 0,85 1,00 5,00 Gecer "D" 31 3,44 1,26 1,00 5,00 10,12 0,00

Cevresel Orta "C" 91 3,64 1,12 1,00 5,00 Sorunlar Iyi "B" 204 4,01 0,95 1,00 5,00

Pek Iyi "A" 82 4,33 0,74 1,67 5,00 Gecer "D" 31 2,63 0,55 1,00 3,69 1,19 0,31 Cevresel Orta "C" 91 2,51 0,60 1,00 4,21 Dtlsilnce Iyi "B" 204 2,62 0,51 1,05 5,00 Ol(,:egi Pek iyi "A" 82 2,63 0,45 1,89 5,00

Arastirmaya katilan ogrencilerin bir onceki yil ki karne notlanna gore cevresel ilgi ve cevresel

bilinc alt olceklerinden alrrus olduklan toplam puanlar arasmda istatistiksel olarak anlamh bir

fark olmadigi tespit edilmistir (p>0,05). Ogrencilerin bir onceki yil ki karne notlarma gore

40

cevresel duyarhlik alt olceginden almis olduklan ortalama puanlar arasmdaki farkm

istatistiksel olarak anlamli oldugu saptanmisttr (p

41

4.12. Ogrencilerin Uyruklarma Gore Cevresel Tutum Ol;egi Puanlarmm Karsilastmlmasi

Tabla 12. Ogrencilerin uyruklarma gore cevresel tutum ol9egi QUanlarmm karstlastmlrnasi Uyruk n X s Min. Maks. F p KKTC 209 2,14 0,80 1,00 5,00 1,08 0,36

Cevresel ilgi TC 78 2,06 0,66 1,00 3,83 KKTCveTC 104 2,20 0,88 1,00 5,00 Diger 17 1,87 0,61 1,00 3,17 KKTC 209 3,09 0,96 1,00 5,00 2,15 0,09

Cevresel Duyarhhk TC 78 3,29 1,01 1,00 5,00 KKTCveTC 104 3,26 1,06 1,00 5,00 Diger 17 2,74 0,91 1,00 4,50 KKTC 209 2,65 1,01 1,00 5,00 0,41 0,74

Cevresel Bilin; TC 78 2,71 1,05 1,00 4,67 KKTCveTC 104 2,75 1,11 1,00 5,00 Diger 17 2,49 1,18 1,00 4,33 KKTC 209 2,63 0,74 1,00 5,00 1,25 0,29

Cevresel Davrams 01.;egi TC 78 2,69 0,77 1,00 4,06 KKTCveTC 104 2,74 0,88 1,00 5,00 Diger 17 2,37 0,70 1,00 4,00 KKTC 209 2,09 0,68 1,00 4,43 0,03 0,99

Cevresel Gorii~ TC 78 2,10 0,72 1,00 4,00 KKTCveTC 104 2,08 0,79 1,00 5,00 Diger 17 2,04 0,58 1,29 3,29 0,38 0,77 KKTC 209 1,79 0,85 1,00 5,00

Cevresel Kirlilik TC 78 1,72 0,87 1,00 4,50 KKTCveTC 104 1,75 0,92 1,00 5,00 Diger 17 1,59 0,59 1,00 2,75 KKTC 209 3,88 1,05 1,00 5,00 0,99 0,40

Cevresel Sorunlar TC 78 4,03 0,92 1,00 5,00 KKTCveTC 104 4,05 1,06 1,00 5,00 Diger 17 3,78 0,63 2,67 5,00 KKTC 209 2,59 0,51 1,00 4,71 0,50 0,68

Cevresel Dii~iince 01.;egi TC 78 2,62 0,51 1,44 4,06 KKTCveTC 104 2,63 0,58 1,00 5,00 Diger 17 2,47 0,34 1,92 2,93

Arastirmaya ahnan ogrencilerin uyruklarma gore cevresel davranis ve cevresel dusunce

olcekleri genelinden ve her iki olcekte yer alan alt olceklerden almis olduklan toplam puanlar

arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark olmadigi tespit edilmistir (p>0,05). Uyruklarma

bakrlmaksizm ogrencilerin benzer puanlar aldigi saptannustir (Tabla 12).

42

4. 13. Ogrencilerin En Uzun Sure Ikamet Ettikleri Yerlesim Y erlerine Gore Cevresel

Tutum Oli;egi Puanlarmm Karsilastmlmasr

Tabla 13. Ogreacilerin en uzun sure ikamet ettikleri yerlesim yerlerine gore cevresel tutum oli;,egi puanlannm karsilastmlmasi

N - T Y erlesim yeri X s p Sehir/llce Merkezi 255 2,13 0,81

Cevresel ilgi 0,08 0,94 Koy/Kasaba 153 2,12 0,77

Sehir/ili;,e Merkezi 255 3,19 0,96 Cevresel Duyarhhk 0,68 0,50

Koy/Kasaba 153 3,12 1,05

Sehir/ili;,e Merkezi 255 2,73 1,06 Cevresel Bilinc 1,09 0,28

Koy/Kasaba 153 2,61 1,04

Sehir/ili;,e Merkezi 255 2,68 0,78 Cevresel Davrams Oli;egi 0,80 0,42

Koy/Kasaba 153 2,62 0,79

Sehir/ili;,e Merkezi 255 2,12 0,76 Cevresel Gorii~ 1,26 0,21

Koy/Kasaba 153 2,03 0,63

Sehir/Ilce Merkezi 255 1,79 0,91 Cevresel Kirlilik 1,03 0,30

Koy/Kasaba 153 1,70 0,78

Sehir/Ilce Merkezi 255 4,06 0,93 Cevresel Sorunlar 2,81 0,01

Koy/Kasaba 153 3,77 1,12

Cevresel Dii~iince Oli;egi Sehir/Ilce Merkezi 255 2,66 0,52 2,97 0,00

Koy/Kasaba 153 2,50 0,51

Arastirma kapsamma alman ogrencilerin en 90k ikamet ettikleri yerlesim yerlerine gore

cevresel davranis oli;,egi geneli ve alt olceklerinden almis olduklan toplam puan ortalamalan

arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark olmadrgi saptamrken, cevresel dtistlnce oli;,egi

geneline ve cevresel sorunlar alt olceginden .almrs olduklan toplam puan ortalamalan arasmda

istatistiksel olarak anlamh bir fark oldugu saptanrmsur (p

43

Ogrencilerin Annelerinin Egitim Durumlarma Gore Cevresel Tutum Ol;egi

uanlarmm Karsilastmlmasr

ablo 14. Ogrencilerin annelerinin egitim durumlanna gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm arsrlastmlmasi Alt boyutlar Anne Egitim n X s Min. Maks. F p

ilkogretim 122,00 2,05 0,71 1,00 4,00 2,90 0,04 Cevresel Lise 205,00 2,08 0,74 1,00 4,83

ilgi Li sans 66,00 2,34 0,93 1,00 5,00 Lis ans iistii 15,00 2,43 1,19 1,00 5,00 Ilkogretim 122,00 3,28 1,03 1,00 5,00 1,20 0,31

Cevresel Lise 205,00 3,07 0,95 1,00 5,00 Duyarhhk Li sans 66,00 3,17 1,02 1,00 5,00

Lisansustti 15,00 3,32 1,29 1,25 5,00 Ilkogretim 122,00 2,72 1,04 1,00 5,00 1,79 0,15

Cevresel Lise 205,00 2,59 1,01 1,00 5,00 Bilinc Lis ans 66,00 2,83 1,12 1,00 5,00

Lisansiistii 15,00 3,09 1,31 1,00 5,00

Cevresel -- ----- 0 122,00 2,68 0,78 1,00 4,58 1,93 0,12 Lise 205,00 2,58 0,72 1,00 4,22

Davrams 01~egi

Li sans 66,00 2,78 0,87 1,00 5,00 Lisansiistii 15,00 2,95 1,08 1,58 5,00 Ilkogretim 122,00 2,05 0,65 1,00 4,00 1,09 0,35

Cevresel Lise 205,00 2,07 0,65 1,00 4,43 Gorii~ Lis ans 66,00 2,17 0,91 1,00 5,00

Lisansiistii 15,00 2,33 1,02 1,00 5,00 Ilkogretim 122,00 1,64 0,73 1,00 4,25 3,14 0,03

Cevresel Lise 205,00 1,73 0,78 1,00 4,25 Kirlilik Lis ans 66,00 1,98 1,13 1,00 5,00

Lisansiistii 15,00 2,10 1,28 1,00 5,00 Ilkogretim 122,00 3,89 1,02 1,00 5,00 0,20 0,90

Cevresel Lise 205,00 3,98 0,99 1,00 5,00 Sorunlar Li sans 66,00 3,97 1,07 1,00 5,00

Lisansustu 15,00 3,98 1,14 1,33 5,00

Cevresel Ilkogretim 122,00 2,53 0,46 1,05 3,73 2,55 0,06 Lise 205,00 2,59 0,44 1,00 4,00

Dusunce Lis ans 66,00 2,71 0,73 1,00 5,00

01~egi Lisansustu 15,00 2,80 0,79 1,89 5,00

Tablo 14. incelendiginde arastirma kapsamma alman ogrencilerin annelerinin egitim

durumlarmda gore cevresel ilgi alt olc;egi toplam puanlan arasmda istatistiksel olarak anlamli

44

bir fark oldugu tespit edilmistir (p0,05).

Arastirma kapsamma alman ogrencilerin annelerinin egitim durumlannda gore cevresel

kirlilik alt olc;egi toplam puanlan arasmda istatistiksel olarak anlamli bir fark oldugu tespit

edilmistir (p0,05). Anne

egitim dtizeylerine bakrlmaksizm ogrencilerin benzer goruste olduklan saptanmrstir. Tablo

14.'de ogrencilerin annelerinin egitirn durumlanna gore cevresel tutum olc;egi puanlannm

karsilastmlmasi verilmistir.

45

4. 15. Ogrencilerin Babalarnu Egitim Durumlarma Gore Cevresel Tutum Ol;egi

Puanlarmm Karsilastmlmasi

Tabla 15. Ogrencilerin babalanru egitim durumlarma gore cevresel tutum olc;egi puanlarmm karsilastmlmasr

Baba Egitim N X s Min. Maks. F p

Ilkogretim 139,00 1,99 0,70 1,00 4,00 6,72 0,00 Cevresel Lise 185,00 2,08 0,72 1,00 4,83

ilgi Lis ans 63,00 2,43 0,90 1,00 5,00 Lisansustu 21,00 2,53 1,18 1,00 5,00 Ilkogretim 139,00 3,06 1,00 1,00 5,00 2,82 0,04

Cevresel Lise 185,00 3,11 0,96 1,00 5,00 Duyarhhk Lis ans 63,00 3,48 1,00 1,00 5,00

Lisanstistil 21,00 3,24 1,18 1,00 5,00 Ilkogretim 139,00 2,58 1,06 1,00 5,00 1,68 0,17

Cevresel Lise 185,00 2,67 1,03 1,00 5,00 Biline Lis ans 63,00 2,88 1,03 1,00 5,00

Lisansustu 21,00 2,94 1,19 1,00 5,00

Cevresel Ilkogretim 139,00 2,54 0,78 1,00 4,58 4,48 0,00 Lise 185,00 2,62 0,71 1,00 4,22

Davrams Lisans 63,00 2,93 0,85 1,00 5,00 OI;egi Lisansllstti 21,00 2,90 1,02 1,22 5,00 Ilkogretim 139,00 2,11 0,70 1,00 4,00 0,14 0,94

Cevresel Lise 185,00 2,09 0,63 1,00 4,43 Goril1j Lis ans 63,00 2,08 0,86 1,00 5,00

Lisanstistil 21,00 2,00 0,99 1,00 5,00 Ilkogretim 139,00 1,72 0,79 1,00 4,25 0,31 0,82

Cevresel Lise 185,00 1,76 0,82 1,00 5,00 Kirlilik Li sans 63,00 1,82 1,05 1,00 5,00

Lisansustu 21,00 1,86 1,07 1,00 5,00 Ilkogretim 139,00 3,85 1,03 1,00 5,00 0,80 0,49

Cevresel Lise 185,00 4,00 0,96 1,00 5,00 Sorunlar Lis ans 63,00 4,05 1,06 1,00 5,00

Lisansustu 21,00 3,94 1,26 1,33 5,00

Cevresel ilkogretim 139,00 2,56 0,49 1,00 4,00 0,55 0,65 Lise 185,00 2,61 0,46 1,05 4,71 Dilsflnce Li sans 63,00 2,65 0,66 1,00 5,00 Olc;egi Lisansustu 21,00 2,60 0,77 1,54 5,00

Arastirma kapsamma ahnan ogrencilerin babalarmm egitim durumlannda gore cevresel ilgi

alt olc;egi toplam puanlan arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark oldugu tespit edilmistir

46

(p

47

4. 16. Ogrencilerin Cevre Konusunda Okulda Egitim Alma Durumlarma Gore Cevresel

Tutum Ol;egi Puanlarmm Karsilastmlmasr

Tabla 16. Ogrencilerin cevre konusunda okulda egitim alma durumlanna gore cevresel tutum ol9egi euanlarmm karsilastmlmasi

Okulda Egitim Alma n X s t p Egitim alan 182 2,20 0,80

Cevresel ilgi 1,73 0,08 Egitim almayan 226 2,07 0,78

Egitim alan 182 3,30 1,03 Cevresel Duyarhhk 2,54 0,01

Egitim almayan 226 3,05 0,96

Egitim alan 182 2,72 1,04 Cevresel Biline 0,70 0,49


Egitim alan 182 2,74 0,79 Cevresel Davrams Ol;egi 1,97 0,05


Egitim alan 182 1,96 0,62 Cevresel Goril~ -3,23 0,00


Egitim alan 182 1,66 0,77 Cevresel Kirlilik -2,02 0,04


Egitim alan 182 3,98 1,03 Cevresel Sorunlar 0,50 0,62


Egitim alan 182 2,53 0,46 Cevresel Dusunce Ol;egi -2,25 0,03


Ogrencilerin okulda cevre konusunda egitim alma durumlarma gore cevresel davrams

olceginden yer alan cevresel ilgi ve cevresel bilinc alt olceklerinden alrms olduklan toplam

puanlar arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark olmadigi saptanmrstir (p>0,05).

Ogrencilerin okulda cevre konusunda egitim alma durumlarma gore cevresel duyarhlik alt

ol9egi ortalama puanlan arasmda ise istatistiksel olarak anlamh bir fark oldugu ve okulda

48

cevre konusunda egitim alan ogrencilerin egitim almayan ogrencilere gore cevresel duyarhhk

alt ol9egi puanlarmm daha yuksek oldugu saptanrmstir (p

49

4.17. Ogrencilerin Cevre Konusunda Ailede Egitim Alma Durumlarma Gore Cevresel

Tutum 01';egi Puanlarmm Karsilasnnlmasi

Tabla 17. Ogrencilerin cevre konusunda ailede egitim alma durumlarma gore cevresel tutum ol9egi 2uanlarmm karstlastmlmasi

Ailede Egitim Alma N X s t p

Cevresel Ilgi Egitim alan 301 2,16 0,80

1,34 0,18 Egitim almayan 107 2,04 0,77

Egitim alan 301 3,27 0,95 Cevresel Duyarhhk 3,85 0,00


Egitim alan 301 2,78 1,04 Cevresel Biline 3,07 0,00


Egitim alan 301 2,74 0,76 Cevresel Davrams Ol'i!egi 3,46 0,00


Egitim alan 301 2,08 0,71 Cevresel Gorii~ -0,62 0,54


Egitim alan 301 1,77 0,86 Cevresel Kirlilik 0,39 0,70


Egitim alan 301 4,00 1,01 Cevresel Sorunlar 1,67 0,10


Cevresel Dusunce Ol'i!egi Egitim alan 301 2,62 0,52 1,01 0,31 Egitirr1 almayan 107 2,56 0,54

Arastirma kapsamma alman ogrencilerin ailede cevre konusunda egitim alma durumlarma

gore cevresel davrams ol9eginde yer alan cevresel ilgi alt olceginden almis olduklan toplam

puanlar arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark olmadigr saptannustir (p>0,05).

Ogrencilerin okulda cevre konusunda egitim alma durumlarma gore cevresel duyarhhk ve

cevresel bilinc alt olcekleri ortalama puanlan arasmda ise istatistiksel olarak anlamh bir fark

oldugu saptanrmstir (p

50

Ogrencilerin aileden cevre konusunda egitim ahp almama durumlarma gore cevresel davrams

ol9egi genelinden aldtklan puanlar incelendiginde, aileden cevre egitim alan ogrencilerin

ortalama 2,740,76 puan aldrgi, egitim almayan ogrencilerin ise 2,430,81 puan aldigr

saptanrrusttr. Ogrencilerin egitim alma durumlarma gore cevresel davrams ol9egi puanlan

arasmdaki farkm istatistiksel olarak anlamh bir fark oldugu saptanmrstrr (p0,05) .. Ogrencilerin cevre konusunda ailede

egitim alma durumlanna gore cevresel tutum ol9egi puanlarmm karstlastmlmasi Tabla 17'de

verilmistir,

51

4. 18. Ogrencilerin Babalarmm Kara Avc1hgr Yapma Durumlarma Gore Cevresel

Tutum Olc;egi Puanlarmm Karsrlastmlmasi

Tabla 18. Ogrencilerin babalarmm kara avcilrgi yapma durumlarma gore cevresel tutum ols:egi euanlarmm karsrlastmlmasi

N - Babanm Avcihk YaJ:!mas1 X s t p A vcilik yap an 90 2,17 0,92

Cevresel ilgi 0,57 0,57 A vcihk yapmayan 313 2,12 0,76

A vcihk yap an 90 2,98 1,00 Cevresel Duyarhhk -1,88 0,06

A vcihk yapmayan 313 3,21 0,99

Avcrlik yapan 90 2,71 1,13 Cevresel Bilinc 0,27 0,79


Cevresel A vcihk yap an 90 2,62 0,84 -0,48 0,63

Davrams Olc;egi A vcihk yapmayan 313 2,67 0,77

A vcilik yapan 90 2,09 0,67 Cevresel Gorii~ 0,09 0,93


A vcihk yapan 90 1,79 0,78 Cevresel Kirlilik 0,40 0,69


A vcihk yap an 90 3,81 1,01 Cevresel Sorunlar -1,39 0,17


Cevresel A vcihk yapan 90 2,56 0,47 -0,64 0,52

Dilsfince Olc;egi A vcihk ~a2ma~an 313 2,6Q __ 0,54

Arastirma kapsamma alman ogrencilerin babalarmm kara avcihgi yapma durumlarma gore

cevresel davrams ve cevresel dusunce olcekleri genelinden ve her iki olcekte yer alan alt

olceklerden almts olduklan toplam puanlar arasmda istatistiksel olarak anlamh bir fark

olmadigi tespit edilmistir (p>0,05).

52

Ogrendlerin babalannm kara avc1hg1 yapma dururnu

Avcrlrk yapan Avcihk yapmayan

Sekil 2. Ogrencilerin babalarmm kara avcihgr yapma durumu

Arastirma kapsamma alman ogrencilerin %78'inin babasi kara avcihgi yapmazken % 22'sinin

babasi kara avcihgi yapmaktadir, Ogrencilerin babalarmm kara avcilrgi yapma durumlarma

gore cevresel davrarus ve cevresel dusunce olcekleri genelinden ve her iki olcekte yer alan alt

olceklerden alrms olduklan toplam puanlar arasmda istatistiksel olarak anlamh bir farkm

olmamasi avcihk yapanla yapmayan babalann cocuklannm cevresel tutumlarmm benzer

oldugunu ortaya koymaktadir,

53

4. 19. Ogrencilerin Cevresel Tutum Ol4;egi Geneli ve Alt Boyutlarmdan Almrs Olduklarr

Puanlar Arasmdaki Korelasyonlar

Table 19. bgrencilerin Cevresel Tutum bl~egi Geneli ve Alt Boyutlanndan Alm,~ Olduklan Puanlar Arasrndakl

Korelasyonlar

,::J ~ .::i: Q,l - ,:,;. = 00,, ~ ~ .... :;:l . ... - = ... - = ~ - = CJ) r,., i.. .... :::= e'1J ..... :.. - = - - > .. :o 00,, -~ >. ... .... :.. ~ C, = ..... - = e'.I >CJl ~ 0 ~ 'f Q,l ~ - A Q,l - 00. 00 Q,l -~ Q,l - - ~ Q,l Q,l - a:i 00 ~=O 00 Q,l ~=o Q,l Q,l 00 > Q,l 00 00 Q,l .. Q,l Q,l Q,l Q,l t > > i.. .. V' > Q,l t > [; V' V' Q,l Q,l Q,l u, V' V' u, V'

r 1

Cevresel ilgi p

n 408

r 0,47 1

Cevresel Duyarhlrk p 0,00

n 408 408

r 0,50 0,58 1

Cevresel Biline p 0,00 0,00

n 408 408 408

r 0,76 0,84 0,86 1

Cevresel Davrams Ol~egi p 0,00 0,00 0,00

n 408 408 408 408

r 0,16 -0,07 0,02 0,03 1

Cevresel Gorii~ p 0,00 0,16 0,73 0,51

n 408 408 408 408 408

r 0,21 -0,01 0,01 0,07 0,67 1

Cevresel Kirlilik p 0,00 0,85 0,90 0,16 0,00

n 408 408 408 408 408 408

r -0,01 0,16 0,16 0,14 -0,15 -0,24 1

Cevresel Sorunlar p 0,85 0,00 0,00 0,01 0,00 0,00

n 408 408 408 408 408 408 408

r 0,18 0,07 0,11 0,14 0,72 0,70 0,45 1

Cevresel Dusunce Ol~egi p 0,00 0,16 0,02 0,00 0,00 0,00 0,00

N 408 408 408 408 408 408 408 408

54

Ogrencilerin cevresel davrarns 6l9eginde yer alan cevresel ilgi alt olceginden almis olduklan

toplam puanlar ile cevresel duyarhlik ve cevresel bilinc alt olcekleri arasmda istatistiksel

olarak anlamh, pozitif yonlu ve orta kuvvetli korelasyon oldugu saptanmisnr. Aynca

tigrencilerin cevresel ilgi alt olceginden alrms olduklan puanlar ile cevresel dusunce olceginde

yer alan cevresel gtirti ve cevresel kirlilik alt olcekleri arasmda istatistiksel olarak anlamh,

pozitif yonlii ancak dusuk kuvvette korelasyon oldugu saptanmistir (p

55

puanlar ile cevresel sorunlar alt olcegirtden alman puanlar arasmda negatif yonlii zayif

kuvvetli bir korelasyon bulunmaktadir.

Ogrencilerin cevresel dusunce olceginde yer alan cevresel kirlilik alt olceginden almis

olduklan puanlar ile cevresel sorunlar alt olceginden alrms olduklan puanlar arasmda

istatistiksel olarak anlamh negatif yonlu ve zayif bir korelasyon oldugu saptanrrustrr (p

56

BOLUMV

TARTISMA, SONU

57

Ogrenciler cevresel sorunlarm farkmdadir ancak cevresel ilgileri ve bilgileri yetersiz olup, bu

hususta olumlu dtisilnceye sahip degildirler.

5.2 Lise ogrencilerinin demografik ozelliklerine gore cevresel davrams ve dusilnceleri

farkhhk gostermekte midir?

5.2.1. Ogrencillerin Yasma Gore;

Ogrencilerin yas gruplanna gore cevresel davranis ol9egi puanlan arasmdaki farkm

istatistiksel olarak anlamh olmadigi saptanmistrr. Ogrencilerin ya~ gruplanna bakilmaksizm

cevresel davramslan benzerdir.

Ogrencilerin yas gruplanna gore cevresel dusunceleri benzer olmasma ragmen 17 yas ve i.izeri

ya~ grubunda yer alan ogrencilerin diger ogrencilere gore daha olumlu cevresel diisiinceye

sahip olduklan tespit edilmistir.

Ilkogretim ogrencilerinin cevresel tutum ve cevre bilgisi i.izerine bir alan arastirmasi yapan

Atasoy ve Erti.irk (2008), 6. ile 8. siruf ogrencileri arasmda hem bilgi hem de tutum puan

ortalamalan bakirnmdan anlamli bir fark bulundugunu ve 8. Snuflardaki ogrencilerin puan

ortalamalarmm daha yi.iksek oldugunu tespit etmislerdir, Bu sonucu da ilkogretim

ogrencilerinin hem yas ve sosyal gelisimi, hem de derslerde isledikleri konu ve i.initelerdeki

bilgilendirme artisma bagh olarak gdsterdikleri bilissel artis ile aciklarlar. Bu arastirrnada da

17 yas ve i.izeri ya~ grubunda yer alan ogrencilerin diger ogrencilere gore daha olumlu

cevresel dustmceye sahip olmalan ogrencilerin yas, sosyal gelisimi ve okuldaki derslerde

aldiklan egitimle iliskili oldugu dtlsunultnektedir.

58

5.2.2. Ogrencilerin Cinsiyetlerine Gore;

Arastirma sonucunda krz ogrencilerin cevresel davraruslanrun erkek ogrencilere gore, erkek

ogrencilerin de cevresel dustmcelerinin kiz ogrencilere gore daha olumlu oldugu saptanrrnsnr.

K1z ve erkek ogrencilerin buyuk bir kisrm cevre sorunlanm bilmektedirler ancak kirleticiler

konusunda yeterli bilgiye sahip degillerdir. Bunun yanmda tilkemizde erozyonun, nesli

ttikenmekte olan canhlarm, tarnn ilaclanrnn zararlarmm oldugu gorusune sahip degiller,

Atasoy ve Ertlirk (2008), hem cevresel bilgi hem de cevresel tutum bakmundan kiz

ogrencilerinin erkek ogrencilerden daha basanli olduklan gozlemistir. Cabuk ve Karacaoglu

(2003), yaptiklan arastirma sonucunda cinsiyete gore ogrencilerin cevre duyarhhklan

arasmda anlamh bir farkm oldugunu bayan ogrencilerin erkek ogrencilere gore cevre

duyarhhklarmm daha yiiksek oldugunu tespit etmistir, Yapilan bazi arastirmalarda benzer

sonuclara ulasilrmstir. Sangoz (2013), cevresel duyarhhk bakimmdan kiz ogrencilerin erkek

ogrencilere gore cevreye karsi daha duyarh olduklan sonucuna ulasilmrstir Kaya, Aktlh ve

Sezek (2009), da lise ogrencilerinin cevreye karsi tutumlarmm cinsiyet acismdan incelenmesi

sonucunda cevresel davranis alt ol

59

5.2.3. Ogrencilerin Ogrenim Gordiikleri Snuflarma Gore:

Ogrencilerin ogrenim gordukleri smiflara gore cevresel davranis olceginden almis olduklan

puan ortalamalan arasmdaki farkm istatistiksel olarak anlamh olmadigi saptanmistir.

Arastirmaya katilan ogrencilerin

cevre egitimi ve yonetimi anabilim dalidocs.neu.edu.tr/library/6502854609.pdf · cevre egitimi ve...

Documents