bildiriler kitabını görüntülemek İçin tıklayınız…

ERCYES NVERSTES EDEBYAT FAKLTES

I. ULUSLARARASI ASYA DLLER VE EDEBYATLARI

SEMPOZYUMU

(ADES)

5 6 MAYIS 2011

Yayma Hazrlayanlar

Yard. Do. Dr. Ali Kkler

Ara. Gr. Erdem Erin

Tbitak-BDEB 2223 Yurt i Bilimsel Etkinlikleri Destekleme

Program Tarafndan Desteklenmitir.

ERCYES NVERSTES EDEBYAT FAKLTES

Yayn No: 1

I. ULUSLARARASI ASYA DLLER VE EDEBYATLARI

SEMPOZYUMU

Kayseri 2011

Erciyes niversitesi Edebiyat Fakltesi

ISBN:

Basm Yeri: Kardeler Ofset

Yenidoan Mah. Matbaaclar Sit. 7. Blok No. 76 Kayseri Tel. 0352 3316100 Faks. 0352 3310952

[email protected] www.kardeslerofsetmatbaa.com

Her Hakk Sakldr.

Kitapta yaymlanan yazlarla ilgili tm sorumluluk yazarlarna aittir.

SUNU

Dnyann en eski medeniyetlerine beiklik eden Asyann zerinde

konuulan 100den fazla dil ve kkl kltrleriyle bir btn olarak

anlalmaya her zamankinden fazla ihtiyac vardr. Bir btn olarak Asyay

anlamak Avrasyay, Orta Douyu, Kafkasyay, Orta Asyay, Uzak

Douyu, Hint Yarmadasn, Arap ve Fars Dnyasn derin kltrleriyle

anlamak; Asyann bugnne ve geleceine daha salam bir zemin zerinden

bakabilmek demektir.

2010 2011 eitim-retim ylyla birlikte brani ve Ermeni Dili ve

Edebiyat blmlerini aan Erciyes niversitesi Edebiyat Fakltesi, bu alana

bilimsel aktivitelerle yeni bir dinamizm getirmek, bir sinerji yaratmak

gayesindedir. zellikle dou dillerinin ierisinde snrl saydaki bilimsel

toplantlara bir rehber, bilim insanlarna yllk bir buluma noktas olabilmesi

amacyla ve alannda gndem belirleyici kkl bir uluslararas sempozyum

olmas umuduyla I. Uluslararas Asya Dilleri ve Edebiyatlar Sempozyumunu

dzenlemitir.

Gnmzde Asya temal bilimsel toplantlar Uzak Dou dil ve

kltrlerini kendilerine konu olarak belirlemektedirler. Ancak Asya

dendiinde dnyann en byk kara parasndan, 4 milyarlk bir nfustan,

100den fazla halk ve dilden, Mezopotamya, Hint, in, Trk, Japon, Pers ve

Arap kltrlerinden, Semavi dinin anayurdundan bahsettiimiz

dnlrse, konunun sadece uzak doudan ibaret tutulduunda suyun

altnda ne denli byk bir buzda paras brakt da gz nnde

bulundurulmaldr. Bu nedenle, ekonomi, siyaset bilimi ve sosyoloji

alanlarnda birok bilimsel toplantya konu olan Asya; ayn verimliliin

ihtiyacn filoloji alannda da kuvvetle hissetmektedir. Dnyann en eski

alfabesinin, ilk edebi metinlerinin ve hatta bu metinlerin oaltlmas adna ilk

abalarn Asya meneli oluu bu ihtiyacn nemini fazlasyla vurgulamaktadr.

56 Mays 2011 tarihlerinde dzenlenen I. Uluslararas Asya Dilleri

ve Edebiyatlar Sempozyumu, ngrld gibi Asya Dilleri, Edebiyatlar ve

Kltrleri alanlarndaki son bilimsel almalarn bir araya getirilmesi, bu

alanlarda alan kii ve kurumlarn deneyimlerinin paylalmas ve bu

alanlarda yeni ibirliklerinin kurulmas amacna ulama ynnde ilk adm

niteliinde son derece yararl bir etkinlik olmutur.

Sempozyuma 20 lkeden 50 niversiteyi temsilen 114 bavuru

yaplm, bilimsel deerlendirme kurulu tarafndan yaplan deerlendirme

sonrasnda; farkl salonda e zamanl yaplan sekiz oturumda 75 bildiri

sunulmutur. Katlmclarn 34 (% 45) yabanc uyruklu olup, sunumlarn 19

tanesi (% 25i) ngilizce, kalan 56 tanesi Trke yaplmtr.

ii

lkemizde Asya Dilleri ve Edebiyatlar alannda yetimi eleman

saysnn henz olmas gerekenin ok altnda kald aka gzlenmektedir.

Dileimiz, bu ilk admla birlikte Asya Dilleri ve Edebiyatlar Sempozyumunu

gelenekselletirerek lkemizdeki Asya almalarna dikkati ekmek, bu

alanda yaplacak bilimsel almalara ve alacak bilim insanlarnn artna

katk salayacak bir ortam yaratabilmektir.

5 6 Mays 2011 tarihlerinde gerekletirilen I. Uluslararas Asya

Dilleri ve Edebiyatlar Sempozyumu, bu alanda gerekletirilen ilk bilimsel

etkinlik olmas asndan nemli ve baarl bir organizasyon olmutur. Bu

etkinlie ev sahiplii yapabilmemiz iin desteklerini esirgemeyen Rektrmz

Sayn Prof. Dr. H. Fahrettin Keletemur bata olmak zere katk salayan tm

niversite personelimize kranlarmz sunarz. Ayrca kltr program

kapsamnda cmert katklarn esirgemeyen Talas Belediyesi, Agad Turizm ve

Dorak Turizme teekkrlerimizi sunarz. Olduka ksa bir srede zveriyle

alarak bu gzel etkinlii bizlere kazandran Dzenleme ve Bilim

Kurullarnn deerli yeleri ve son olarak da sempozyum organizasyonunda

gnll grev yapan sevgili rencilerimize de gnlden teekkrlerimizi

sunarz.

Prof. Dr. mit Tokatl

Edebiyat Fakltesi Dekan

RUSA VE TRKEDEK HAYVAN LE LGL DEYMLER

Do. Dr. Aleksandr KALYUTA

Erciyes niversitesi, TRKYE

[email protected]

zet

Karlatrmal deyim uluslarn gznde dnyay kavray farkllna destek

olan bilim olarak ortaya kmaktadr. Zoonimler ounlukla birok deyimin,

atasznn mecazi yapsnda ortaya kar: nsanolu eskiden beri hayvanlarn baz vasflarn, evresindekilerin karakteristik zelliklerini tanmlamada kullanr.

Rusa ve Trkedeki deyimlerin karlatrlmasnda zoonimlerin

kullanmndaki baz benzerlik ve farkllklarn varlndan sz etmek mmkndr. Biz malzeme olarak hayvanlarla ilgili olan yaklak 100 Rusa-Trke deyim, ataszn

inceledik. Hayvan ile ilgili deyimleri anlamsal adan 3 gruba ayrdk.

1. grupta Rusa ve Trkedeki anlam ve yap asndan birebir uyan deyimleri ele aldk. Bu durumda ierik ve yapya gre anlamlar her iki dilde de rtmektedir.

/ Kurttan korkan ormana girmez;

/ ki tavan birden kovalamak vb. Bu deyimler metnin dnda dahi gerek anlamlarn (denotatif) ve ek anlamlarn (kononatif) tarlar. Bu deyimleri

Ruslar ve Trkler ayn durumlarda kullanabilirler.

2. grupta Rusadaki zoonimin Trkede farkl olarak kullanld durumlara yer verilmektedir. Bu tr kullanmlardaki deyimler ierik ve kullanm asndan

rtrler. Blbl masalla doyurulmaz Trkeye

A ay oynamaz. Bunlara zoonimik alternatifler ad verilir: , . / Bugnk tavuk yarnki kazdan daha iyidir.

Trkede Rus zoonimik denklii olmadndan: anlamsal benzerlik asndan

ayn ierie sahip olan dier eleri kullanma frsatna 3. Grupta eriilir. Bu planda eviride problem doabilir, nk deyimlerin anlamsal ierii farkl jeopolitik alanlara

baldr ve her eylemin alanyla rtmez. (At drt aya ile tkezler) gibi bir atasz, Rusa metni anlamsal mukayesesi

yardmyla mam bile okurken yanlr olan analou ile dahi evirmek hatal olur. Bu

nedenle, deyim rneklerinin niteliinde 3. grubun kavramsal edeerleriyle ya da kavramsal temeldeki alternatifleriyle ilikili bir problemle kar karya kalrz.

Anahtar Szckler: Zoonim, Rusa ve Trke deyimler, deyimlerin

snflandrlmas

Abstract

The forwarded article presents comparative analysis of Turkish phraseological units containing names of the animals. The article sorts out three groups of

phraseological units unified by semantic-conceptual unanimity and proposes possible

optional translations.

Do. Dr. Aleksandr Kalyuta

I. Asya Dilleri ve Edebiyatlar Sempozyumu 2

Deyimler, dilin yle bir parasdr ki, milli ruhu, milli vasf, ulusal

anlamn zelliini yanstrlar. Toplumun zihniyeti, canll, dili deyimlerde

barnr.Deyimler dilin kartviziti niteliindedir. Eskiden beri konumalarn

daha renkli ve etikleyici klmak adna mecazi kelimeleri kullanmak insanlara

zgdr. rneklerimizde mmkn olduu kadar alntlardan, zl szlerden,

ataszleriden yararlanmaya caltk. Bu yntem dinleyici zerinde psikolojik

bask yaratr, dinleyicinin bilin altnda konumac ile byk dnrlerin

ayn fikirde olduu dncesini ortaya karr. Deyimlerin ieriinde tm

toplumun tarihi izini, varl ve yapsn, ayrca lkenin corafi konumundan,

toplumsal-politik yapsdan ve dini sisteminden, gelien ve yaayan

komularnn varldan vb. konulardan kaynaklanan izleri de bulmak

mmkndr. Bu faktrler deyimlere milli bir kimlik kazandrrlar ve zellikle

yabanc dildeki deyimlerle kyaslanrken bu milli kimlik bariz bir ekilde

ortaya kmaktadr.

Bylece karlatrmal deyimbilim, uluslarn gznde dnyadaki

kavray farkllna destek olan bilim olarak glmektedir.

Zoonimler ounlukla birok deyimin, atasznn mecazi yapsnda

ortaya kar.nsanolu eskiden beri baz davranlar aklayabilmek iin

hayvanlarn baz vasflarn deyimlerle insanlara uyarlamlardr.Eski inanlar

ve trenlerden biri olan hayvanlarla ilgili olan mitolojik fikirler, temel ve

2.derecede deyimleri gelitirdi ve onlar tamamlad, yeni bir renge

kavuturdu.nl dou yldz fallar ve hayvan sembollerini tayan burlar,

gelecekleriyle ilgili tahminleri renmek isteyen insanlarn en byk

elencesi olmutur. Rusa ve Trkedeki deyimlerin karlatrlmasnda

zoonimlerin kullanmndaki baz benzerlik ve farkllklarn varlndan sz

etmek mmkndr. Biz hayvanlarla ilgili olan yaklak 100 Rusa-Trke

deyim, atasz aratrdk. (Baz almalarda bunlar animalizm

(canllatrma) eklinde adlandrlmaktadrlar). Bu almada bizim iin

deyimlerle, ataszleriyle zl szler bir arada deerlendirilebilir, bu yzden

hepsine atasz olarak anmaya karar verdik.

Deyimlerin yaps, anlam ve evirisi ynnden incelenmesinden

bahsedelim.unu belirtelim ki, biz sadece Rusa-Trke deyimlerin karln

aratrdk.Bu yzden hareket noktamz Rusa oldu ve Trke kaynaklardan

karln aratrdk.Fakat tam tersinin olmas durumunda, hareket noktamz

Trke olduunda Rusa kaynaklardan aratrdmzda farkl sonular elde

ettik.rnein Trkede eekten dmek deyiminin Rusa karl

(meeden dmek); Trkedeki tle yatan bitle kalkar deyiminin

Rusa karl , (Kimle dp

kalkarsan, ondan bir eyler kaparsn) eklindedir.

Hayvan ile ilgili deyimler anlamsal adan 3 gruba ayrlrlar:

Rusa ve Trkedeki Hayvan ile lgili Deyimler

5 6 Mays 2011 3

1. grupta Rusa ve Trkedeki anlam ve yap asndan birebir uyan

deyimleri ele aldk.

Tablo 1. Rusa-Trke hayvan ile ilgili edeer kelimeler

. Kurttan korkan ormana girmez.

, . Kedinin bulunmad yerde sanlar

bakaldrr.

. Da fare dourdu.

. Bele atn diine baklmaz.

. Blble altn kafes bile zindandr.

. ki tavan birden kovalamak.

. Kendini suda balk gibi hissetmek.

. Kedi kpek gibi yaamak.

. Aslan pay.

. Kular gibi hr.

. Balk batan kokar.

. Timsah gzyalar dkmek.

. kz altnda buza arama.

. Havlayan kpek srmaz.

.

Kuzguna yavrusu ahin grnr.

, . t rr kervan yrr.

. Krk senelik bala yzme retme.

, ! St dkm kediye dnmek.

Bu deyimler temel ve mecaz anlam olarak ayn anlam tarlar.Bu

deyimleri Ruslar ve Trkler ayn durumlarda kullanabilirler.Ulusa zg

olmadklar iin bu deyimlerin evirisinde zorluk yaanmaz.Bu deyimler

uluslararas nitelik tar, ou tek bir kaynakta varln srdrr. rnein

Rusadaki Trkeye Da fare dourdu; ngilizceye de

The mountain gave birth to a mouse eklinde evrilebilir. Rusadaki

Trkeye Aslan pay; ngilizceye The lions share eklinde, Rusadaki

Trkeye Timsah gzyalar dkmek, ngilizceye

crocodile tears eklinde evrilir. Dier bir deyim olan Rusadaki

Trkeye Kedi kpek gibi yaamak, ngilizcede like cats

and dogs eklindedir. Bu kartlk birok ulus iin evrenseldir ve bylece bu

iki hayvann ilikisi insanlara standart bir ifade tar.Bu ve dier durumlarda

iki dilin deyimlerinin karlatrlmasnda edeer durumdan sz edilebilir

(, , 184).Uluslararas deyimler birebir eviri sunarak mitolojik



ve edebi kaynaklarn rndrler.Bu gruba Vlahov ve Florinin bal

eanlamllk olarak adlandrd ve anlam olarak ayn, biraz eitli olan

deyimleri dhil ettik.Trkedeki t rr kervan yrr atasz Rusada

, (Kpek havlar, rzgar gtrr) eklindedir.

Douda ise (son zamanlarda kullanm , (Kpek

havlar, karavan gider) eklindedir. Bunun yan sra Trkedeki it kelimesi

Rusaya eklinde evrilir. t kelimesi kaba, aalayc bir ifade tar ve

kpek kelimesi ile karlatrldnda bu kelimenin lml bir anlam olmas

bakmndan anlamsal ve uslup bilimi asndan nem arz eder. Ayn ekilde

Rusada da kelimesi aalayc davranlarn tercmesinde kullanlr:

(t seninle), (t gibi kokmak),

(kuyruunu sktran it), (t bilir ne yaptn). Bu 2 szcn

farkl ekillerde kelimesinin yerine kullanlmas belirli yerlerde

mmkn deildir.

Rusadaki (Turna balna yzme retme)

atasz ile Trkedeki Krk senelik bala yzme retme arasndaki fark

altanlam olan giponim kelimesinin kullanmdr, Trkedeki giperonim

balk eklindedir, fakat Trkedeki kullanm bir say sfatyladr.

Rusadaki , Trke szlkte St dkm kedi

gibi eklinde evrilmitir, ama birebir Kedi kimin etini yediini bilir

eklinde Trkede ifade bulur. Bu 2 deyim temel anlamda farkllk tar ve

metindeki kullanmlarn yanstmazlar.

2. grupta Rusadaki zoonimin Trkede farkl olarak kullanlmas

yer almaktadr. Bu tr kullanmlardaki deyimler ierik ve kullanm asndan

rtrler. Blbl masalla doyurulmaz

Trkeye A ay oynamaz (Trkiyede Romanlar elencede halk iin ayya

dans ettiriler). Bunlara zoonimik alternatifler ad verilir. Tablo 2 de baz

alternatif zoonim evirileri yer almaktadr.

blo 2. Rusa-Trke zoonimik alternatifler

. Kurt kurdu yemez. (titi srmaz)

. A tavuk kendini buday ambarnda sanr.

, .

Bugnk tavuk yarnki kazdan daha iyidir.

. Ayya kaval almak.

-- - . Mslman mahallesinde salyangoz satlmaz.

. Deveden bir ty koparmak krdr.

. Pireyi deve yapmak.

. Balk kavaa kt zamanda.

- .

Eek hoaftan ne anlar!


5 6 Mays 2011 5

Tm bu farkl rnekler 2 dilde karlatrldnda zoonimik

alternatifler ile kullanmnda farkl mecazi anlamlar ierir, fakat yap olarak

benzer kullanmdadrlar. Bunun dnda zoonimik alternatifler jeopolitik, dini

ve dier dier farkllklara bal olarak milli bir renk tarlar. Rusada

-- - (Kurtla yaayan kurt gibi ulur)

geleneksel dou mutfan yanstan Mslman mahallesinde salyangoz

satlmaz anlamndadr. lgintir ki, Rusada dier bir deyim olan ve hayvan

ile ilgili olmayan Romada Romallar gibi davranmak diye bir deyim vardr.

Her iki Trke rnek Rusadan yapsal olarak ayrlr, fakat durum asndan

benzerlik tarlar.

Hayvanla ilgili olarak mecazi anlam tayan bir ift rnek daha vardr:

(Baln olmad yerde yenge de balktr)

Vladimir Dalin Rusa ansiklopedik szlnde yer alan ve daha iyi bir rnek

olan (Kuun olmad yerde gt blbldr)

ve Trkede Kad olmayan yerde keiye Evliya elebi derler szyle ayn

anlam ihtiva ederler. Bu atasznde Osmanl mparatorluu zamannda XVII.

Yy.da gelecein nl gezgini, yazar, tarihisi ve Osmanlda nemli bir tarihi

kiilik addedilen Evliya elebinin ad kullanlmtr. Bu deyimlerin

paralarnn oluturulmas tamamen farkllk arz eder, Rus atasznde yenge

esinin Trkede kedi olarak kullanlmas onun zoonimik alternatifler

grubuna tanmasn salar.

Trkedeki zoonimler Rusadakilerle ile karlatrldnda

karmza birtakm benzerlikler kar.Bu oluumun nedenlerinden biri

Akdeniz Blgesinin kendine zg faunasdr. Trke ataszlerinde dini olarak

bir yasak ierii tayan domuz kelimesinin kullanlmas populer deilken,

buna karlk Rusada da deve ve eek gibi kelimeler tuhaf karlanr.

Rusada (Sinekten fil yapmak) Trkedeki karl

Pireyi deve yapmak tr. Rusadaki

(Kel koyundan ty tutam) ataszndeki koyun kelimesinin karl deve

olarak karmza kar ve Trkeye Deveden bir ty koparmak krdr

eklinde evrilir. Trkler deve kelimesini bireyin miktarnn az olduu

anlamn vermek iin kullanrlar: rnein, Devede kulak. Rusada ise deyime

alternatif olarak (Kedi alamas gibi).

Eer birisi bireyden anlamyorsa Rus

(Portakaldaki domuz gibi anlamak)deyimini kullanlr.

Trkede de karl: Eek hoaftan ne anlar dr. Sonu olarak Rusada

domuz kelimesi deyim iinde ncildeki gibi

(Domuz karsnda inci samak) eklinde, Trkede ise ay

kelimesi ile kullanlr: Ayya kaval almak.

Rusann doasnda allagelmi olan (iskete-gzel sesli bir

ku) ve (turna) kelimeleri ,



(Eldeki iskete gkteki turnadan iyidir) olarak; Trkedeki evre

artlarna gre ise daha ok karada kaz ve tavuk olarak kullanlr: Bugnk

tavuk yarnki kazdan daha iyidir. Bu atasz Trklerde yemek kltrnde

geleneksel ve muhafazakr meyilli anlam yanstr, fakat Rusada her zaman

ideale ulamak, ulalmazln sembol, gerekletirilmesi son derece az vb.

anlamnda kelimesi kullanlr. Bu kularn ortaya k kaderin

habercisi, mjdecisi, mutluluun-kederin, bolluun-ktln sembol, tm

dnya mitolojisinde insanlarn kalbi gibi olmutur.Ku, dini-mitolojik sistem

ve trenin nemli bir aracdr.Ku isimlerinin deyim ve ataszlerindeki

kullanm her topluma gre kendine zg nitelik tar.nsana zg nitelikler

ska farkl hayvan ve kularla sembolize edilirler. Eer Rusada ktlk

kelimesi canlandrlarak anlatlyorsa kuzgun kelimesinin bulunduu

(Kurt kurdu yemez) deyimi kullanlr veya

Vladimir Dalin szlndeki

(Her kuzgun kendi kafasnca barr) Trkler iin bu kelime (kurt) ile

anlatlr: Kurt kurdu yemez. Kuzgun (karga) hilekarln, hrszln,

dedikodunun, kt haberlerin semboldr, aptalln simgesi olarak karga

beyinli (Ruslar ise --tavuk beyinli) eklinde kullanrlar.

Kargay blbl diye satmak (Rusada temiz para almak); Karga ile gezen

boka konar (burada kargann pasakl bir ku olduundan bahsedilir.) Rus daha

dk bir ifade gcyle kullanr, , , ,

(Bana arkadan syle, sana kim olduunu syleyeyim) vb.

Trkede (Bir tala iki ku vurmak) Rusada

(Bir kurunla iki tavan vurmak) eklindedir.

Rusada , -- kurt gibi a

(A tilkiye btn tavuklar ryasnda grr) eklinde kullanlr,

Trkede ise a kelimesi tavuk kelimesi ile kullanlr: A tavuk

kendini buday ambarnda sanr. Bununla birlikte, Dale gre

(A tavuk ryasnda dar grr) eklinde bir

atasznn de varlndan bahsedilebilir. Bylece hayvanlardaki baskn

belirtiler insana tannr ve zoomorfizm iin temel olutururlar. Baz szlk

bilimciler Ansiklopedik szlklerin oluumu esnasnda zoomorfizm

oluumunda temel tekil eden kelimelerin dz anlamlarn formle edilmi

olarak kullanmn nerdiler. (, 64).phesiz ki, bu belirtiler dilde

sabit ifadelerin oluumunda ilk sradadr.Rusada aptal insan ile ilgili olarak

ska kiiletirmede kullanlan (koyun) kelimesi

(Yeni kapya koyun gibi bakmak)

eklindedir.Trkede alternatif olarak buna benzer bir durum olan deyim

(kz) kelimesi ile kullanlr: kzn trene bakt gibi bakmak.Bu grupta

birbirinin yerini tutan yap ve durum olarak birbirinin ayn olan ataszlerinin

kullanm yer almaktadr.


5 6 Mays 2011 7

Bununla beraber, Trkede aptallk ile ilgili kullanmda (kz)

kelimesi ile snrlanmaz. Trkler uysal, uslu ve aptal insanlar hakknda koyun

gibi kelimesini kullanrlar. (tavuk) kelimesi aptalln simgesi

olarak karmza kar: (tavuk gibi aptal) ve Trkede de

ayn anlam tar: aptal tavuk gibi. Fakat ilgintir ki, Trklerde ar derecede

aptallk rdekin bir eidi olan (. ) angut kelimesiyle, Rusada

ise aptal insan hakknda alayl bir ekilde (rdek gibi akll)

kelimesi kullanlr. Sonu olarak, Rusada biimsiz, kt yazs olan insan

hakknda (tavuk aya gibi yazmak) deyimi

kullanlr. Trkler buna alternatif olarak karnca kelimesini kullanrlar:

Karnca duas gibi yazmak. Kuranda karnca ile ilgili kk Arap

harfleriyle yazlm sure vardr. Eer Trkler doru-yanl yazlm bir yaznn

altn izmek istiyorsa Kargack burgack yazmak yada doktor yazs

ifadelerini de kullanrlar(Doktorlarn reetelerinin okunakl olmadn

belirtmek iin).

Trkler ve Ruslar iin kurt kelimesi deyimlerin ve ataszlerinin

devaml esi olan insanlara zg, vasf tayc ve deimez bir paras

niteliini tar. Eer Ruslar iin kurt szcyse, ktyse, hzlysa,

(Kurt gibi seyretmek), (nsan insann

kurdudur), (kurt bileti); (Koyun

postunda kurt); Trkiyede kurt kiiletirilerek sayg duyulan gc, bilgiyi ve

tecrbeyi ifade eder. nk Douda kurt toplumlarn, boylarn, politik

evrelerin ounda eski bir inan esi, bir totemdi. VII. yzylda in

Vakayinamelerinde dmandan kurtulan tek bir ocuu kurtun besledii ve

10 olu doduu, Trklerin atalar hakkndabir hikye yer alr. Rusada

(kpei yemek) veya (atelenmi sere) Kan

kuras olarak, Trklerde ise in kurdu olmak veya Yal kurt olarak

kullanlr. Herhangi bir durumda Rus olsun Trk olsun, V.N.Teliyann ortaya

kard bir terim olan kip sahtelii kullanlr, yani varsaym mecazi anlam

iin nemli ve insanbilimin temeli olarak kabul edilir. Kip farkll dnyada

zellikle canl olarak armda (dinamik olarak) mecazi anlamn

gelimesinde etkileim iinde olmutur. Bu kip mantk olarak kyaslanamayan

ontolojik farkl ruhlarn tebihini mmkn klmtr (Teliya, 1988). Bu kip

mantken karlatrlmam ve ontolojik olarak benzersiz mahiyetlerini

kullanma imkn veriyor.Tek fark, her dilin kip sahtelii etkisinin

vektrlerinin her zaman denk dmemesindedir ve ska denk dmeyen bir

ey daha vardr ki o da zoonimik lternatifler ile ve son grubun rneinde

karlatrlmam kurallardr. Trkede Rus zoonimik uygunluu

olmadndan: anlamsal benzerlik asndan ayn ierie sahip olan dier

eleri kullanma frsatna 3. Grupta eriilmektedir.Bu planda ise eviride

problem doabilir, nk deyimlerin anlamsal ierii farkl jeopolitik alanlara

baldr ve her eylemin alanyla rtmez.Atasz

(At drt ayakldr, yine de tkezler) gibi bir Rusa metni



anlamsal mukayesesi yardmyla evirmek hatal olurdu; bu yzden mam bile

okurken yanlr eklindeki bir denk ile eviri yaplabilir.Trklerin ve Ruslarn

jeopolitik hayat artlar, phesiz, aratrlan birimlerin nitelikli yapsna

yansr. Eer halkn gnlk yaamndan uzaklarsa ve eer iaretsel e

anlam uygun yerini alyorsa, eviri tabi ki milli zelliini kaybediyor. Rus

atasz (Her ey kediye maslenitsa bayram-

deil)Trkedeanlamsal mukayesesi papaz her gn pilav yemez eklindedir.

Maslenitsa ncelikle bir dini Rus bayramdr, daha sonralar kaygsz, serbest

hayat anlamn almtr,kedi ise kiiletirilmitir.lk atasz, Pagan-

Hristiyanlk geleneinde olduu,Trk milli niteliklerine uyarl olmadg iin

kapsayc olamyor, ikinci olarak zoonim onun snrlarndan kyor, nc

olarak ise geleneksel dou yemei formunda yeni bir renkle, baka bir

atasznde ifade ediliyor.

Rus atasz (Her crcr bcei

kendi tneini bilir) zoonimikeler ierir; atasznn Trke

mukayesesindeise esas eretileme, kyaslama olarak karmza kyor: Hac

Mekkede, dervi tekkede gerek rneinde grld zere. Rus

ornitolojisinde krlangn kullanld

(bir krlang bahar getirmez), atasznn Trkeanlamsal edeeri iki farkl

rnekle ortaya kar: bir iekle yaz olmaz ve bir bulutla k olmaz.Rus ve

Trk atasznn yapsal ve kavramsal mukayesesi

(ki ay bir inde yaamaz) ve ki karpuz bir koltua

smaz.Trkede bu atasznn edeer baka bir seenei daha var ancak

temel zoonimik bir biime sahip deildir: ki cambaz bir ipte oynamaz. Eer

Rus alak bir insan hakknda konuursa -

(birine domuz sokuturmak), Trk ise yine zoonimsiz olan kullanr:

arkasndan kuyu kazmak. brani kkenli Rus deyimi (kei

marifeti) yahudiler ve yahudi olmayanlar arasndaki dini farkllklar ve

uluslararas karmaklklar yznden Yakn Dou blgesinde Trkler

tarafndan kullanlmaz. htiya duyulan durum zoonimsiz bir baka deyim ile

doldurulur: amar olan.

Bylece, deyim rneklerinin niteliinde 3.grubun kavramsal

edeerleriyle ya da iaretsel alternatifleriyle ilikili bir meseleye sahibiz.

Rusa ve Trkedeki bu tarzlar mantksal karlatrmalar

bakmndan birbirlerinden uzaktr ve bu yzden evirmenin daha ok metnin

asl ve ulusun ruhuyla ilgili baka bir mukayese aramas gerekir.Bir dildeki e

anlaml deyim sralarnn varl kukusuz evirmenin iini kolaylatrr,

ancak ayn durum dilin kullancsn uygun olan deyimsel birimler arasndan

bir seim yapmak zorunda brakr.


5 6 Mays 2011 9

Kaynaka

., . . ., 2005.

.. . ., 1905.

.. . ., 2006.

.. //

. , 1984.

.. //.

1.

. . 234. . . -., 1972.

.. . :

. , 1983, . 64-73.

.. .

// . . ,

1988. . 173-203.

.., .. . .,

1999.

. . ... .,

1987.

AsmBezirci. DeyimlerimizinSzl. stanbul, 1998.

Cowie A.P., Mackin R. Oxford dictionary of current idiomatic English. 1975.

ngilizce-Trke Redhouse Szl.stanbul, 2004.

Liliya Ermakova, Sevin gl. Ksa Rusa-Trke Deyimler

Szl.stanbul, 1998.

mer Asm Aksoy. Trke Deyimler Szl. stanbul, 1998.

Penny Hands. Chambers dictionary of Idioms. Edinburgh, 1996.

Trke-ngilizce Redhouse Szl.stanbul, 2003.

JAPONCA VE TRKE DYALOGLARDA GRLEN ZR

FADELER

Yard. Do. Dr. Pnar AKDOAN

Erciyes niversitesi, TRKYE [email protected]

zet

Bu aratrmada Trk ve Japon rencilerin konumalarndaki zr ifadeleri incelenip, bu ifadelerin iki dil arasndaki benzerlik ve farkllklar bulunmaya

allmtr. Bu almann sonularn u ekilde zetleyebiliriz.

Konumacnn hatal olduu baka bir deyile dinleyiciden zr dilemesi gerektii durumlarda her iki dilde de kalplam zr ifadeleri youn olarak

grlmtr. Trke diyaloglarda Af edersin, Kusura bakma, zr dilerim gibi

zr ifadeleri, Japonca diyaloglarda ise Sumimasen, Gomen, Moushiwakenai gibi zr ifadeleri youn olarak kullanlmtr. Bu bakmdan her iki dil benzerlik

gstermektedir. Fakat konumacnn dinleyicinin de hatal olduunu dnd durumlarda iki dilde farkl ifadeler grlmtr. Trke diyaloglar da konumac yanl

anlalmann olumasna neden olan durumu aklayan ifadeleri ve hatann yalnz

kendisinde olmadn belirten ifadeleri ska kullanlmtr. Fakat ayn durumda Japonca diyaloglarda bu tr ifadeler ok az sayda grlm ve konumac hatann

kendisinde olduu durumda kulland ifadeleri bu durumda da ayn ekilde

kullanmtr. Baka bir deyile kendisinin hatal olmadn dnse bile bunu dinleyiciye direkt olarak ifade etmeyip, zr ifadelerini yineleyerek kullanmtr.

Japonca diyaloglarda olayn gelime aamasndan ok olayn sonucu nem

tamaktadr. Trke diyaloglarda ise olayn sonucu ile birlikte olayn meydana gelme aamas da olayn sonucu ile birlikte ifade edilmektedir. Bu gibi davranlarn

temelinde toplumun yapsyla bir balant olduu aka grlmektedir ve

derinlemesine incelenmesi gerekmektedir. Bu konu bir sonraki almada aydnlatlmaya allacaktr.

Anahtar Szckler: Japonca, Trke, zr fadeleri

Abstract

The major aim of this study was to explore the apology expressions being used

inthe speeches by Turkish and Japanese students and to figure out the similarities and

the differences between the two languages. The result of this study can be summarized

as follows.

Where, in the situations that speaker is wrong, in other words whenhe needs to apologize from the listener, stereotyped apology expressions were intensively seen in

both languages.Similar to apology expressions those in Turkish dialogues like Af

edersin, Kusura bakma, zr dilerim,there are Sumimasen, Gomen, Moushiwakenai as apology expressions being used in the Japanesedialogues.In this

Yard. Do. Dr. Pnar Akdoan


regard, it can be said both languages are similar.But for the cases where the speaker thinks that the listener is also wrong, different expressions were observed in both

languages.In the Turkish dialogues, the speaker has frequently usedthe expressions

describing the situation causingmisunderstanding and the expressions indicating that it is not a mistake of hisalone.But on the other hand for the same case, within Japanese

dialogues these kinds of expressions were rarely seen and the speaker has mainly used

the same expressions when he used for the cases that he thinks he is wrong.In other words, even if he thinks that he is not wrong, he has avoided from directly expressing it

to the listener, but instead has used same apology expressions repeatedly.

Japanese dialogues, result of the event has greater importance rather than phase of the occurrence.On the other hand, in the Turkish dialogues, phase of

occurrence is also given together with the result of the event.And it is clearly seen

that ,there is a strong link to the structure of society on the basis of this behaviour and needs to be examined in depth.This issue will be studied in a subsequent study and be

explained.

1. Giri

Gnlk hayatta konumac dinleyiciyi veya kardaki kiiyi herhangi

bir sebeple zorda braktnda veya ona bir konuda yk olduunda, iinde

bulunulan durumu dzeltmek, ve o kiiyle olan ilikinin zarar grmesini

engellemek iin, zr ifadelerini kullanr. zr dilemenin btn toplumlarda

grlen evrensel bir davran olduunu syleyebiliriz.Bu davran tm

toplumlarn ortak zellii olsada, o toplumun sahip olduu kltrel deerler

ve yapya gre ,zr ifadeleri ve bu ifadelerin kullanldklar durumlar

deiiklik gsterebilir. Japonyada yaayan Trk rencilerin devlerini ge

teslim etmeleri nedeniyle, retmenlerinden zr diledikleri srada, dev

tesliminin gecikme nedenini ayrntl olarak ifade ettikleri yazarn dikkatini

ekmitir. Yine ahit olduu bir olayda yar zamanl olarak bir restoranda

alan Trk grencinin ulamda yaad bir sorun nedeniyle, yani trenin

gecikmesi nedeniyle ie ge kaldn restorandaki sorumlu kiiye anlatmaya

alt srada, restoran grevlisinin zr diledin ya bahaneleri brak da bir

an nce ie bala demesiydi. Baz durumlarda Trklerin, zr ifadelerinin yan

sra, olayn gelime aamasn aklamas, dinleyen tarafndan mazeretlerin

sraland ifadeler olarak alglanabiliyor. Oysa dier yandan Trklere gre

sadece zr dileyip olay kapatmak, ou zaman ok da kibar bir davran

olmayabiliyor. zr dilemek kadar, olayn gelime aamasnda kar tarafa

anlatmak daha dnceli bir davran olarak dnlebiliyor.

Konumacnn kardaki kiiyi herhangi bir sebeple zorda braktnda

zr dilemesi her iki dili konuan insanlarn ortak zellii olsa da, Trkler

zr diledikleri srada, zr dilemelerine neden olan olay hakknda ayrntl

bir bilgi veya savunmaya yakn ifadeler kullanmaya gayret ediyor.

Japonca ve Trke Diyaloglarda Grlen zr fadeleri

5 6 Mays 2011 13

Japonlarn zr dileme eylemleri hakknda bugne kadar yaplan

almalarda, zr eylemini gerekletirmeleri srasnda, olayn gelime

aamasn anlatan veya bu durum karsnda kendilerini savunmaya alan

ifadeler kullanmaktan kandklar sonucu ortaya konulmutur.

Japonlar, inliler, Koreliler ve Amerikallarn bu tr durumlarda ne

tr ifadeler kullandklarn ya da ne tr davranlar sergilediklerini ele alan

almalar bulunmaktadr ama Japonlar ve Trklerin zr ifadeleri zerine

yaplan aratrmalarn yeterli sayda olmad dnlmektedir. Bu

aratrmada Japon ve Trk rencilerin -zr ifadeleri- incelenip, bu

ifadelerin kullanmnda iki dil arasndaki benzerlik ve farkllklar bulunmaya

allmtr.

2. Yntem

Aratrma yntemi olarak Metin Tamamlama Testi kullanlm, Japon

ve Trk rencilerden gnlk hayatta verilen durumlar ile karlatklarnda

kullandklar ifadeleri verilen boluklara yazmalar istenmitir.

Veriler, yalar 20 ile 27 arasnda deien 30 Japon ve Trk

rencinin katksyla elde edilmitir. zr dileyen ve zr dilenen arasndaki

iliki son snf rencisi ve drt yldr dersine girdii, ayrca tez danman

olan retmeni olarak belirtilmitir.

Konu olarak -devin teslimindeki gecikme- ele alnm ve devin

gecikmesine neden olan farkl olay grencilere sunulmutur. Bunlar,

-Gecikmeye rencinin kendisinin neden olduu durum,

-Gecikmeye d etkenlerin neden olduu durum (Kaza nedeniyle

trenin gecikmesi ve dev teslimine ge kalnmas),

-Aslnda gecikmenin olmad fakat devi teslim alan kiinin yanl

anlad durum.

3. Aratrma Sonucu

3.1 Aratrmada Grlen fadelerin Snflandrlmas

Bu aratrmada grlen ifadeler u ekildedir.

zr fadeleri

Afedersiniz - zr dilerim.



zr eriinin Belirtilmesi

devi teslim etmekte geciktim.

Sorumluluun Kabul

Daha dikkatli olmalydm.

Aklama

Tren kaza yznden gecikti.

Kendine Verilen Sz

Bundan sonra daha dikkatli olacam.

Af Dileme

Afedersiniz.

Rica fadeleri

devi kabul edebilir misiniz?

Kar Tarafa Sorumluluk Ykleyen fadeler

Derste farkl sylemitiniz.

D Etkenlerin Gecikmeye Neden Olduunun fade Edilmesi

Tren kazas benim suum deilki.

3.2 fadelerin Japonca ve Trkedeki Kullanm Skl

Tablo1de Japon ve Trk grencilerin cevaplarnda grlen ifadelerin

kullanm oranlar gsterilmektedir. Tablodan elde edilen sonular u ekilde

yorumlanabilir.

Kendi Hatas D Etkenler Yanl anlama

zr fadesi J 96.62

T 92.01

80.40

78.33

19.00

44.50

zr erii J 86.93

T 73.50

78. 43

72.56

4.41

5.73

Sorum. Kabul J 6.11 3.61 1.20


5 6 Mays 2011 15

T 14.33 7.50 3.53

Aklama

J 13.33 T 46.75

58.67 94.05

19.05 72.50

Kendine Verilen Sz J 1.18

T 3.70

2.67

1.28

1.33

1.18

Af Dileme J 3.75 T 13.33

1.18 8.97

5.88

Rica fadeleri J 59.04

T 25.93

40.74

19.05

16.88

12.94

Kar Tarafa Sorum. Ykleyen. f.

J T

88.10 58.67

D etkenlerin f. J

T 5.88

ncelikle kullanlan ifadelerin Japon ve Trk rencilerin

cevaplarndaki dalmna baklacak olursa,

Japonca ve Trkede eit oranda grlen ifadeler:

zr fadeleri zr eriinin belirtildii ve kar tarafa sorumluluk

ykleyen ifadeler her iki dilde de hemen hemen eit oranda kullanlmtr.

Japonca :

Rica fadeleri Japon renciler tarafndan daha youn olarak

kullanlmtr.

Trke:

Detkenlerin gecikmeye neden olduunun ifade edilmesi, devin

teslimine ge kalnmasna neden olan olaylar aklayan ifadeler ise Trk

renciler arasnda daha sk kullanlmtr.

3.3 fadelerin Durumlara Gre Dalm

Bu blmde durumlara gre kullanlan ifadelerin dalm

incelenecektir.

3.3.1 Gecikmeye rencinin Kendisinin Neden Olduu Durum

Bu durumda,her iki dilde de zr fadeleri ve zr eriinin

belirtildii ifadeler kullanlmtr. Bu ifadelerin kullanm orannda iki dilde

ok byk bir fark gzlenmemitir.

Bunun dnda Trk rencilerin cmlelerinde Japon rencilerin

cmlelerinde grlmeyen bir zellik gze arpmaktadr. Trk renciler

gecikmeye kendisinin neden olduunu belirtmesinin yan sra, eitli



aklamalar da beraberinde yapmlardr. Bu aklamalar ierik asndan iki

grupta toplamak mmkndr.

Ura verdiini belirten ifadeler.

ok uratm ama yetitiremedim.

Yeterli kaynak bulamadm iin yetitiremedim.

Rahatszlmdan dolay yetitiremedim.

devin gecikmesine neden olan olaylarn veya yanl anlalmalarn

aklanmas.

-Ben teslim tarihini yanl anlamm.

-Yazdklarm bilgisayarda silinince hepsini tekrar yazmak zorunda

kaldm.

gibi ifadeleri Trk renciler gecikmeye kendilerinin neden olduu

durumlarda kullanmlardr.

Japon rencilerin ise gecikmeye kendilerinin neden olduu

durumlarda uzun cevaplar vermekten kandklar gzlemlenmitir. devin

tesliminde geciktiim iin zr dilerim gibi zr ve zr eyleminin nedeni

olan devin gecikmesinin dile getirildii ifadeler ounluktadr.

3.3.2 Gecikmeye D Etkenlerin Neden Olduu Durum

Gecikmeye d etkenlerin neden olduu durumda her iki tarafta da

gecikmenin d etkenlerden kaynaklandnn akland ifadeler

grlmektedir. Bu ifadelerin kullanm skl her iki dilde hemen hemen eit

olarak grlmtr. Fakat ierik bakmndan iki tarafn ifade tarznda

farkllklar olduu anlalmaktadr.Japonca cmlelere bakldnda -Tren

kazas olduu iin geciktim. , Ulamda bir sorun yaadm iin zamannda

teslim edemedim.-gibi ifadeler grlmtr.

Trke cmlelerde ise d etkenin akland ifadeler ile birlikte

sorumluluktan kanma eklinde alglanabilecek ifadeler kullanlmtr.

Trafiin skk olmas benim suum deil ki.

stemeden ge kaldm.

Tren ge kalmasa yetiecektim.

D etkenler sz konusu olduunda Japonca cmlelerde olayn gelime

aamasndan ok olayn sonucu nem tamaktadr. Gecikmeye konumacnn

kendi iradesi dnda bir olay neden olsa dahi raporun tesliminin geciktii

sonucu deimemektedir. Bu nedenle Japon rencilerin olayn ayrntsna

fazla girmedii dnlebilir. Oysa Trk rencilerin ifadeleri incelendiinde


5 6 Mays 2011 17

gecikmenin d etkenler nedeniyle meydana geldigi dinleyiciye

vurgulanmaktadr.

3.3.3 Aslnda Gecikmenin Olmadg, Fakat devi Teslim Alan

Kiinin Yanl Anlad Durum

Bu durumda her iki dilde net zr ifadelerinin kullanmnda azalma

olduu grlmektedir. Bu durumda Japon ve Trk rencilerin kar tarafa

sorumluluk ykleyen ifadeleri kullandklar gzlenmektedir. Bu oran Japon

rencilerin verilerinde daha yksek olup, ifadeleri incelediimizde de

Japonlar, aslnda bir gecikme olmadn,

olaynkartarafnyanlanlamasndankaynaklandnok net olarak

dilegetirmektedir.

te yandan Trk renciler bu durumun kar tarafn yanl

anlamasndan kaynaklandn daha dolayl bir biimde ifade etmektedirler.

Bu durumda iki dil arasnda grlen bir dier farkllk ise zr ifadelerinin

kullanmyla ilgilidir. Japon rencilerin cmlelerinde zr ifadelerine ok az

rastlanmaktadr. Trk renciler ise kendilerinden kaynaklanan bir hata

olmamasna ramen kar tarafa bu durumu -Hocam afedersiniz ama sanrm

siz yanl anladnz gibi zr ifadelerinden sonra olayda kar tarafn bir yanl

anlamas olduunu izah etme yoluna gitmilerdir.

Trklerin ayrntl bir aklamay her durumdada

yaptklargzlemlenmistir.Fakat Japonlar gecikmenin nedeni ne olursa olsun

hibir durumda ayrntl bir aklama yapma gerei duymamlardr.

Gecikmeye kendisinin neden olduu durum ile beraber gecikmeye bir d

etkenin neden oldugu durumda da net zr ifadeleri ve zr ierii belirtilmi,

baka bir deyile kendisinin hatal olmadn dnse bile bunu dinleyiciye

direkt olarak ifade etmeyip, zr ifadelerini yineleyerek kullanm, bu

gecikme hakknda aklama yapmaktan kandklar gzlenmitir.

Trkler ise zellikle gecikmeye kendisinin veya d etkenlerin neden

olduu durumlarda net zr ve zr ieriinin belirtilmesi dnda gecikmenin

yaanmasna neden olan olayn aamalarn dinleyiciye aklamaya almtr.

Japon rencilerin cmlelerindeki zr eylemi srasnda aklama

veya savunma ifadelelerinin grlmemesi sonucu- bu zamana kadar

Japonlarn zr eylemleri hakknda yaplan aratrmalarda ortaya konulan

sonu ile benzerlik tamaktadr.



4. Sonu

Bu aratrmann balang noktas olan Japon ve Trk rencilerin

konumalarnda grlen zr davranlarndaki farkllk, Japon ve Trklerin

iletiiminde baz przlere yol aabilir.

Japonlarn, Trklerden herhangi bir olay nedeniyle zr dilemesi

gereken durumlarda sadece zr ifadesini dile getirip, bu eylemi

tamamlamas , zr dilenen taraf olan Trkler iin bir geitirme veya iten

bir zr olarak deerlendirilmeyebilir. Ayn ekilde Trklerin zr ifadeleri

ile birlikte olayn gelime aamasn anlatan ayrntl aklamalar Japonlar

tarafndan savunma ifadeleri olarak alglanabilir.

Bu aratrmada ortaya kan ikinci bir nokta ise,Aslnda gecikmenin

olmad fakat devi teslim alan kiinin yanl anlamasndan kaynakland

durumda, Japonlarn bu zamana kadar fazla belirtilmeyen bir davran

sergilemesidir.

Dinleyici, baka bir deyile durumu yanl anlayan kii, konumacnn

retmeni konumunda olmasna ramen, Japon renciler bu kiiye hemen

hemen hi zr ifadesi kullanmayp, yanl anlalmann aslnda retmenden

kaynaklandn ok net bir ekilde dile getirmilerdir.

Bu zamana kadar yaplan almalarda Japonlarn stat olarak

kendilerinden stn kiilere bu tr durumlarda savunmaya yada olay hakknda

bir aklama yapmaktan kanp, zr ifadelerini kullandklar eklinde bir

sonu ortaya konulmutur ama bu almada Japon rencilerin bu durumda

ilk iki durumdan farkl bir davran sergiledikleri gzlenmitir.

Bu davran farkllklarnn temelinde toplumun yapsyla ilikili bir

balant olduu grlmektedir ve derinlemesine incelenmesi gerektii

dnlmektedir. Bu konu bir sonraki almada aydnlatlmaya allacaktr.

5. Kaynaka

Akdoan Pnar, The Structure of Request Expressions in Native Japanese

Conversation and the Request Behaviour of Japanese People. The

Turkish Yearbook of Asia- Pacific Studies, 2008

Akdoan Pnar, The Structure and Strategy of Requests in Japanese and

Turkish AILA ,2008

Beebe, Leslie M.,Tomoko Takahashi & Robin Uniss-Weltz Pragmatic

transfer in ESL refusals. InScarcella, Robin C.,Elaine S. Anderson &

Stephen. D.Krashen (eds.) Developing communicative competence in

a second language. Boston, Mass.: Heinle & Heinle Publishers, 1990


5 6 Mays 2011 19

Blum-Kulka, Shoshana, J.House and G.Kaser, eds. Cross-Cultural

Pragmatics: Requests and Apologies. Norwood, New Jersey: Ablex,

1989.

Brown, Penelope and Levinson, Stephen C. Universals in language

usage:politeness phenomena. In Goody, E.N.(Ed.), Questions and

Politeness. pp.56-289. Cambridge: Cambridge University Press, 1978

Rintell, E.M.,and Mitchell C.J.Studying requests and apologies:An inquiry

into method.In S.Blum-Kulka,J.House,and G.Kasper (Eds.),Cross-

Cultural Pragmatics: Request and Apologies, Norwood,NJ:Ablex,

1989

Tannen, Debora. Talking voices: Repetition, dialogue, and imagery in

conversational discourse. Cambridge: Cambridge University

Press,1989

JAPONCADA ki SZCN TEMEL ALAN DEYMLERDEK N ADLARDA GRLEN METAFORK KULLANIMLAR

Ara. Gr. Gonca VAROLU

Nevehir niversitesi, TRKYE [email protected]

zet

Japoncada ki szcn temel alan deyim says olduka fazladr. Bunlarn tamamn tek tek incelemek olduka kapsaml bir alma gerektirdiinden, bu

alma ki szcn temel alan deyimlerdeki n adlarla snrl tutulmutur. Bu almada, ncelikle ki szcnn kavramsal erevesi izilecek; daha sonra ki + ilge + nad eklinde kurulan deyimler ele alnacaktr. Bu almann amac, ki szcn temel alan deyimlerde geen n adlarn Japonca ve Trkedeki metaforik kullanmlarn irdelemek ve buna bal olarak iki dildeki benzer ve farkl kullanmlar ortaya koymaktr.

Anahtar Szckler: ki, deyimler, n adlar, metafor

Abstract

In Japanese, there are a lot of idioms about word of ki. As studying all of them one by one requires a very comprehensive study, this research is limited with the

adjectives based on idioms about word of ki. Particularly, the conceptual framework of ki will be determined and then the idioms setting in the shape of ki + preposition + adjective will be discussed in this study. The purpose of this study is

to examine the Japanese and Turkish metaphorical uses of the adjectives in idioms

about word of ki and depending on this, to reveal the similar and different uses in two languages.

1. Giri

Deyimler, bir dilin szvarlnn nemli bir blmn oluturmaktadr

(Aksan, 2000:82). Japonca asndan bakldnda da, bu durum elbette

ayndr. Bu alma1, Japoncadaki ki szcn temel alan deyimleri

konu almaktadr. Ancak Japoncada ki szcn temel alan deyimler

olduka fazla olduundan, ki + ilge + n ad eklinde kurulan deyimler, bu almann snrlarn oluturmaktadr.

1 Bu alma, Do. Dr. Aye Nur Tekmenin danmanlnda yrtlen seminer

dersinde yaplan aratrmalara dayanmaktadr.

Ara. Gr. Gonca Varolu


Ama, bu deyimlerdeki n adlarda grlen metaforik kullanmlar

ortaya karmaktr. Makalede, ncelikle metafor kavram zerinde

durulmutur. Daha sonra, ki + ilge + n ad eklinde kurulan deyimlerin

ortak noktas olan ki szcnn anlamsal haritas karlmtr. Son

olarak, d adlarn metaforik kullanmlarna ve bunun ki szc zerindeki etkisine baklmtr. Ayrca, bu deyimlerin Trke karlklar ele

alnarak, Japonca ve Trkedeki benzer ve farkl kullanmlarna deinilmitir.

2. Dilin Mucizevi Yn: Metaforlar

Metafor szcnn kkeni, eski Yunancadaki metaphoraya

dayanmaktadr. Anlamsal adan bakldnda, meta, te; phrein ise

tamak demektir. Dolaysyla metafor szc bir yerden baka bir yere

gtrmek anlamna gelmektedir2.

Akehirli (2006), geleneksel metafor incelemesinin edebiyatla snrl

olduunu ancak bu grn 20. yzyldaki metafor almalar3 ile deitiini

ve metafor kavramnn bili/zihin (cognition) ve bildiriim (communication)

almalarnn merkezine yerletiini belirtmektedir. Ayn ekilde Lleci

(2010) de, zamann balangcndan bu yana metaforun, felsefi, ruhbilimsel,

dilbilimsel ve estetik aratrmalarnn konusu olduunu, ancak gnmzde,

metaforun, zellikle batda, sadece edebiyat bilimi/eletirisi alannda deil,

felsefe, dilbilim, psikoloji, yapay zeka ve bilisel sylem gibi alanlarda da

derinlemesine incelenen bir aratrma konusu haline geldiini belirtmektedir.

Lakoff ve Johnson (2010), klasik yaklamn metafora dair yanlglar

olduunu sylemektedir. Bu yanlglardan en nemli 3 tanesi u ekildedir:

1. Metafor bir takm sanatsal ve retorik amalarla kullanlr.

2. Metafor kelimelerin iradi ve dnlm kullanmdr ve dolaysyla zel bir yetenek gerektirir.

3. Metafor onsuz da yapabileceimiz bir konuma figrdr. Bu yzden insani iletiimin ve gndelik dnme ile akl yrtmenin

ayrlmaz bir unsuru deildir.

Lakoff ve Johnsonn gelitirdikleri metafor grnde ise, klasik

yaklamn yanlglar u ekilde dzeltilmektedir:

2 Gkhan Yavuz Demir tarafndan evirisi yaplan, Lakoff ve Johnsonn Metaforlar -

Hayat, Anlam ve Dil- kitabndaki, evirenin nsz blmnde verilen tanm. 3 Bu almalarn arasnda zellikle Lakoff ve Johnsonn 1980 ylnda yaynladklar

Metephors We with Live by adl eser yer almaktadr. Bu eser, Gkhan Yavuz Demir

tarafndan Metaforlar -Hayat, Anlam ve Dil- adyla Trkeye evrilmitir.

Japoncada Ki Szcn Temel Alan Deyimlerdeki n Adlarda Grlen Metaforik Kullanmlar

5 6 Mays 2011 23

1. Metaforun fonksiyonu salt sanatsal veya estetik kayglar deil, belirli kavramlar daha iyi anlamaktr.

2. Metafor zel bir yetenei olmayan sradan insanlarca gndelik hayatta byk bir zihin faaliyeti gerektirmeksizin kullanlr.

3. Metafor dilsel bir ss, gereksiz bir dekor deil, insani dncenin ve akl yrtmenin ayrlmaz bir unsurudur.

Aklamalardan da anlald gibi, metafor gndelik hayatta, sradan

insanlar tarafndan kullanlmaktadr. Ancak metafor, yalnzca dilsel dzeyde

gerekleen bir sz sanat deil, ayn zamanda, zihinsel boyutu olan bilisel

bir sretir ve son yllarda bilisel dilbilim alannda yaplan aratrmalar, insan

beyninin, nesneler dnyasn anlamlandrrken, benzerliklerden yararlandn

ortaya koymaktadr (Lleci, 2010). Bu durumda, metaforun zihinsel ve dilsel

olmak zere iki yn olduunu sylemek mmkndr. Akehirli (2006),

Lakoff ve Johnsonn kavramsal metafor ile dilsel metaforu birbirinden

ayrdn, kavramsal metaforlarn ise soyut fikirler olduunu dile

getirmektedir. alkan (2010), Lakoff ve Johson tarafndan ortaya konan

kavramsal metafor teorisine gre, dilsel metaforlar dourann, insan

zihnindeki metaforik dnce kodlar olduunu belirtmekte ve u rnei

vermektedir:

Zamann boa harcyorsun. Derslerden arta kalan zaman aileme

ayryorum. Zamann iyi deerlendirmelisin. Zaman kazanmak iin baka ne

yapabiliriz? Zaman kaybetmeyelim. Daha fazla zamannz almayaym.

alkana gre, bu gibi dilsel ifadelerin arka plannda, zaman kavram

alannn paraya ilikin kavram alan ile anlalmasn salayan ZAMAN

PARADIR kavramsal metaforu bulunmaktadr.

Yukarda rnek verilen zaman ile ilgili tmceleri aslnda farknda

olmadan gnlk hayatta ska kullanmaktayz. Buna benzer rneklere, hemen

her dilde rastlanmaktadr. imdi Japoncada grlen bir metafor rneine

baklacaktr:

Momiyama (2010: 38)

mai toshi obon ni wa, ima wa naki ryshin no nemuru koky o

otozureru



Her yl obon4 zamannda, u anda l olan ailemin uyuduklar yeri

ziyaret ederim.

uyumak nemuru szcnn temel anlam bilinsiz bir durumda

olmak, bedensel faaliyetlere ara vermektir (ancak uykudan uyannca tekrar

bilin yerine gelir ve faaliyetler devam eder). Bu tmcede, uyumak nemuru

ile lmek arasnda bir benzerlik kurularak, lm yerine uyku ifadesi

kullanlmtr. Bu ifadenin arka plannda LM EBED UYKUDUR

kavramsal metaforunun bulunduu sylenebilir.

imdi de n adlarda grlen metaforik kullanm ele alnacaktr:

A/ Momiyama (2010:65) A-san wa seikaku ga akarui / kurai

Ann kiilii aydnlk / karanlk.

Ann aydnlk / karanlk bir kiilii var.

Yukardaki tmcede sylenmek istenen A adl kiinin karakterinin iyi

ya da kt olduudur. Ancak, dorudan iyi ya da kt n adlarn kullanmak

yerine, aydnlk ve karanlk n adlar kullanlmtr. Bu durumda, zihnimizde

AYDINLIK YDR; KARANLIK KTDR eklinde bir kavramsal

metafor olduunu sylemek mmkndr.

Aada, Japon kltr iinde nemli bir yere sahip olan ki

kavramnn kullanld deyimlerdeki metaforik anlama gemeden nce, ki szcnn anlamsal haritas karlacaktr.

3. ki Szcnn Anlamsal Haritas

Szlklerden5 bakldnda, ki szcnn birden fazla temel anlam olduu dikkat ekmektedir. Bu temel anlamlar, yaam, var olu,

bilin, his, ruh eklinde sralamak mmkndr. Bu anlamlarn temelde ortak

bir noktalar olduu grlmektedir. O ortak nokta insandr. kinin anlamn oluturan bu szckler, aslnda insan iaret etmektedir.

Dolaysyla ki szcnn anlam aadaki ekillerde gsterilebilir:

4 Japonyada her yl 13-15 Austos tarihleri arasnda kutlanan lleri anma gndr. 5 Kenkyushas New Japanese English Dictionary (1986:808).

Nihongo Daijiten, (1989: 438).

DaiJien, (1995: 616).


5 6 Mays 2011 25

ekil 1 ekil 2

Temelde insan olduunu dndmzde ise, ki szcnn anlamn biraz daha geniletmek mmkndr. Ayrca, ortaya kan anlamlarda

yine bir ortak nokta farkedilmektedir. O da, ki szcnn anlamn oluturan szcklerin soyut kavramlar olduudur. Dolaysyla, karmza

aadaki gibi bir tablo kmaktadr:

nefis

duygular

ruh hali (keyif)

huy/miza soyut

heves

istek

niyet

Yukardan da anlalaca gibi, ki szcnn birok anlam vardr ve bu anlamlar insan ile ilintili soyut kavramlardr.

4. Japoncada ki Szcn Temel Alan Deyimler

Japoncada ki szcn temel alan deyimleri, ad, eylem ve n adlarla kullanmlarna bal olarak 3 grup altnda incelemek mmkndr.

Bunlar aadaki gibidir:

ki + ilge + ad

ki + ilge + eylem

ki

insan

insan

yaam

var olu

bilin

his

ruh

yaam var olu

bilin

his

ruh

var olu

bilin



ki + ilge + n ad6

Bu 3 grup arasnda sayca en fazla olan, eylemlerle kurulan

deyimlerdir. Ondan sonra nadlarla kurulan deyimler gelmektedir. Olduka

snrl sayda olan ise, adlarla kurulan deyimlerdir. Bu almada, n adlarla

kurulan deyimler ele alnmaktadr. Niteleme zelliine sahip n adlarn, soyut

olan ki szcn nasl niteledii, aratrmaya yn veren nemli bir konudur.

4.1. n Adlarla Oluturulan Deyimler

Bu blmde, Japoncada ki + ilge + n ad eklinde oluturulan

deyimler ele alnarak, bu deyimlerde geen n adlarn ki szcn ne ekilde etkilediine baklacaktr. Ayrca zellikle, n adlarda grlen

metaforik kullanmlar zerinde durulacaktr.

- ki ga omoi ki ga karui

omoi ve karui, ar ve hafif anlamlarna gelen n adlardr. Bu

n adlar duyulduunda akla ilk gelen, bir nesnenin arl ya da hafifliidir.

O nesne ele alndnda, onun arl ya da hafiflii hissedilir. Ancak ki soyut bir kavram olduundan onun arl llemez. Dolaysyla, ar ve

hafif n adlar, soyut olan ki kavramn somutlatrmaktadr.

Bu deyimlerde ar ve hafif n adlar ruhu nitelemektedir. Ar

olan bir nesneyi tamak nasl zorsa, ar olan ruhu da tamak o kadar zordur.

Dier taraftan hafif olan ruhu tamak kolaydr. Dolaysyla, bu n adlar arka

planlarnda temel anlamlarn barndrmakla birlikte, bu deyimlerde metaforik

olarak kullanlmaktadr.

- ki ga nagai ki ga mijikai

6 Japoncada n adlar, Trkede olduu gibi adlarn nne gelerek onlar nitelemektedir.

ki + ilge + n ad eklinde kurulan deyimlerde ise n adlar, adlardan sonra

gelmektedir. Ancak bu durumda da, n adlar ki szcn nitelemektedir.

ruhun arl - hafiflii

sabrn uzunluu - ksal


5 6 Mays 2011 27

nagai ve mijikai, uzun ve ksa anlamlarna gelen d adlardr.

Uzunluk ve ksalk, yukarda ele alnan ar ve hafif n adlarnda olduu

gibi hissedilen eyler olmasa da, gzle grlen zelliklerdir. Bu n adlar

duyulduunda, zihinde somut nesneler belirmektedir. Ancak, yukardaki

deyimlerde uzun ve ksa soyut olan ki szcn nitelemektedir.

Dolaysyla bu deyimlerde de ki, somutlatrlmaktadr.

Bu deyimlerdeki ki szc sabr anlamndadr. Dolaysyla, uzun ve ksa n adlar da sabr nitelemektedir. Sabr, ba ile sonu

arasndaki uzunluu llemeyen soyut bir kavram olmasna ramen, bu

deyimlerde sabrn uzun ya da ksa olduu sylenmektedir. Uzun olan ey

uzun srer; ksa olan ise hemen biter dncesinden hareketle, bu n adlarn

metaforik olarak kullanld sylenebilir.

- ki ga tsuyoi ki ga yowai

tsuyoi ve yowai, gl ve zayf anlamlarna gelen n adlardr.

Uzunluk ve ksalkta olduu gibi, somut canllarn gllnden ve

zayflndan bahsetmek mmkndr. Ancak yukardaki deyimlerde, gl

ve zayf n adlar, soyut olan ki szc iin kullanlmaktadr. Dolaysyla yine bir somutlatrma sz konusudur.

gl ruh ve zayf ruh anlamlarna gelen bu deyimlerde, soyut

olan ruh kavramnn gc nitelenmektedir. gllk iyidir; zayflk ktdr

eklindeki dnceye dayal olarak gl ve zayf n adlarnn metaforik

olarak kullanld grlmektedir.

-

ki ga k ki ga chsai

k ve chsai , byk ve kk anlamlarna gelen n adlardr.

Yukardaki n adlar gibi, byk ve kk de somut canl ve nesneler iin

kullanlmaktadr. Bu n adlar duyulduunda, zihinde belirli kavramlar oluur.

Ancak soyut bir ey iin byklk ya da kklkten bahsedilemez.

Dolaysyla, burada da yukardakiler gibi ki szc somutlatrlmaktadr.

Bu deyimlerde de, byk hogr, kk hogr eklinde

hogr kavramnn bykln nitelenmektedir. Duruma gre deiiklik

ruhun gll - zayfl

hogrnn bykl -

kkl



gsterse de byk iyidir; kk ktdr eklindeki dnceden hareketle,

bu n adlarn kullanmnn metaforik olduu sylenebilir.

ki ga ii

ii n ad, iyi anlamna gelmektedir. Ancak iyilik, yukardaki d

adlarda olduu gibi gzle grlr deildir. Dolaysyla bu deyimde,

somutlatrma sz konusu deildir. Ayrca, bu deyimde ii n adnn

metaforik olarak kullanlmad dnlmektedir.

ki ga wakai

wakai n ad, gen anlamna gelmektedir. Bu n ad da, somut

canllar iin kullanlmaktadr. Ancak burada, gzle grlmeyen ki szcn nitelemekte, yani onu somutlatrmaktadr.

gen kz, gen adam eklindeki kullanmlarda olduu gibi gen

ruh ifadesinde de ruhun genlii nitelenmektedir. Bu ifadenin arka

planndagenlik, tazeliktir; dolaysyla iyidir kavramsal metaforu olduu

sylenebilir.

ki ga hayai

hayai n ad, erken anlamna gelmektedir. Bu n ad da, ii n

ad gibi somut deildir. Dolaysyla, soyut olan ki szcn somutlatrma gibi bir durum sz konusu deildir. Ancak, bu n adn

metaforik olarak kullanldn sylemek mmkndr. nk erken n ad,

normalde zaman nitelerken, burada insan ile ilgili bir zellii nitelemektedir.

Bu deyim, aceleci anlamna gelmektedir.

ki ga i

kalbin/niyetin iyilii

ruhun genlii

ruhun erkenlii/abukluu

gnl okluu


5 6 Mays 2011 29

i n ad, ok anlamna gelmektedir. Miktar belirten ok n ad,

gzle grlebilmektedir. Dolaysyla somuttur. Yukardaki deyimde de ki szcnn okluundan bahsettii iin, onu somutlatrmaktadr.

Bu deyim maymun itahl anlamna gelmektedir. Maymun itahl

olan birisi, birok eye ilgi duyar; bir eyden hevesini almadan, baka bir eye

kayar. Bunun iin ok gnll gibi bir ifade kullanlmaktadr. Dolaysyla

baz durumlarda, insanlarda okluk ktdr dncesi hakimdir. Buradaki

ifade de bu dnceden domu metaforik bir kullanmdr.

5. n Adlarn Trkedeki Metaforik Kullanmlar

Yukarda, ki szcn temel alan deyimlerdeki ar-hafif, uzun-ksa, gl-zayf, byk-kk, gen, erken ve ok n

adlarnn metaforik olarak kullanld grlmtr. Sadece iyi n ad,

anlamsal ve kullanmsal adan ok geni olduundan dier n adlardan

ayrlmaktadr. Bu blmde, ayn n adlarn Trkede Japoncadaki ile benzer

anlamda kullanmlar olup olmadna baklacaktr.7

ar ve hafif n adlar Japoncada ruhen ar hissetmek ya da

hafif hissetmek anlamlarnda kullanlmaktadr. Bu n adlar, Trkede de

benzer ekilde kullanlmaktadr. rnein; bugn zerimde bir arlk var ya

da kendimi hafiflemi hissediyorum gibi.

uzun ve ksa n adlar yukarda ele alnan deyimlerde sabr

szcn nitelemektedir. Ancak Trkeye bakldnda bu n adlarn

Japoncadaki ile benzer bir kullanm bulunmad grlmektedir.

gl ve zayf n adlar, Japoncada ruhun glln anlatan

deyimlerde kullanlmaktr. Buna benzer kullanmlar Trkede de dikkat

ekmektedir. rnein; onun gl bir karakteri var ya da zayf bir kiilie

sahip gibi.

byk ve kk n adlar yukardaki Japonca deyimlerde

hogry nitelemektedir. Dolaysyla bu deyimler hogrl/hogrsz

anlamlarna gelmektedir. Trkede ise byk/kk n adlarnn bu anlama

gelen kullanm bulunmamaktadr.

gen n ad Japoncada gen ruhlu anlamna gelen bir deyim

ierisinde kullanlmaktadr. Benzer kullanm Trkede de mevcuttur: yal

ama ruhu gen gibi.

7 Makalede ele alnan n adlarn Trkede benzer kullanmlarnn olup olmad, Trk

Dil Kurumunun web sayfasnda bulunan Ataszleri ve Deyimler Szlnden

aratrlmtr. Ataszleri ve deyimler szl iin bkz. http://tdkterim.gov.tr/atasoz/



erken n ad Japoncada aceleci anlamna gelen deyim ierisinde

kullanlmaktadr. Trkede de buna benzer olarak tez canl gibi ifadeler

bulunmaktadr.

ok n ad maymun itahl anlamndaki deyim ierisinde

kullanlmaktadr. Trkede, bu n adn Japoncadaki ile benzer bir kullanm

bulunmamaktadr.

iyi n adnn Trkede, iyi insan/iyi kalpli/iyi niyetli gibi

Japoncadaki ile benzer kullanmlar bulunmaktadr; ancak bu kullanmlar iki

dilde de metaforik deildir.

6. Sonu

Bu almada, Japoncada ki szcn temel alan deyimlerdeki n adlarn metaforik kullanmlar ele alnmtr. Bu n adlarn anlatm

kuvvetlendirdii, soyut olan ki szcn somutlatrd grlmtr. Ancak, iyi n adnn, metaforik kullanma sahip olmamas asndan dier

n adlara gre farkllk gsterdii ortaya kmtr.

Ayrca, ar-hafif, uzun-ksa, gl-zayf, byk-kk,

gen, erken ve ok n adlarnn Trkede benzer kullanmlarnn olup

olmadna baklarak, ar-hafif, gl-zayf, gen ve erken n

adlarnn Trkede benzer kullanmlar olduu, uzun-ksa, byk-kk

ve ok n adlarnn ise Trkede benzer kullanmlar olmad grlmtr.

Kaynaka

Aksan, Doan, Trkenin Zenginlikleri ncelikleri, Ankara: Bilgi Yaynevi,

2000.

Akehirli, Soner, ada Metafor Teorisi, Ege Edebiyat, www.ege-

edebiyat.org/modules.php?name=Downloads&d_op=getit... , (ET:

15.02.2011).

alkan, Nihal, Trkenin Yabanc Dil Olarak retiminde Sz Varln

Gelitirme: Kavramsal Anahtarlar Araclyla Deyim retimi,

Turkish Studies, 2010, Say: 5/4, 258-275, .

K, Masuda, Kenkyushas New JapaneseEnglish Dictionary, Japan:

Kenkyusha, 1986.

Lakoff G. ve Johson M., Metaforlar -Hayat, Anlam ve Dil-, ev.: Gkhan

Yavuz Demir, stanbul: Paradigma Yaynclk, 2010.


5 6 Mays 2011 31

Lleci, Murat, Bilisel Dilbilim, iirin Bilisel Sylemi ve Sisler Bulvarnda

Bilisel Etkinletirme, Turkish Studies, 2010, Say: 5/4, 479-501.

Matsumura, Akira, DaiJien (Byk Szlk), Tokyo: Shgakkan, 1995.

Momiyama, Ysuke, Ninchi Gengogaku Nymon (Bilisel Dilbilime Giri), Tokyo: , 2010.

Umesao, Tadao, Nihongo Daijiten (Byk Japonca Szlk), Japan: Kodansha, 1989.

JAPONCADAK KOUL BALALARININ TRKEDE INCA

YA DENK GELD YERLER

Yard. Do. Dr. Ali Aycan KOLUKISA

Nevehir niversitesi, TRKYE [email protected]

zet

Bu bildiride Japoncada koul balalar olan ba,-tara,-to nun Trkede zaman zarf fiili reten -nca, ekine denk geldii yerler hususunda bahsedeceiz.

ncelikle bu bildiride Bilgi yi balca zelliklerine gre Evrensel Bilgi ve

Bireysel Bilgi olarak ikiye ayracaz. Evrensel Bilgi, geerlilii dnyann her yerinde ayn olan ve bireyden bireye deimeyen bir bilgi tr olarak dnlmektedir.

rnein, gnein doudan domas, kn souk yazlarn scak olmas, suyun

deniz seviyesinde 0 derecede donmas gibi. Bu tr bilgi dnyann neresine gidersek gidelim doruluu kantlanm bilgi tr olup bireylerin duygu ve dncelerine yahut

zel bilgilerine gre deimeyen bir bilgi trdr. te yandan Bireysel Bilgi tr mevcuttur. Bu ise yalnz o bireyin kendi evresinden rendii evrensel bilginin dnda

olan ve yalnzca o bireyin bildii bilgilerdir. rnein, kz arkadann yumurtay

yada sevdii, kardeinin diyet yapt, bahemizde horoz olduu gibi. Bu tr bilgiler yalnzca bireyin bilebildii bilgilerdir ve doruluu evrensel kurallara bal

olmayp yalnzca bireyin gzlem ve deneyimlerine bal olan bilgiye dayanr. Bu

bildiride, Japoncadaki koul cmlesinin yan cmlesindeki nerme evrensel bilgiye gre doru olduu durumlarda Japonca koul balalarnn, Trkeye zaman zarf fiili

reten -nca olarak evrilebilmesinin mmkn olduu dnlmektedir. rnein (Harun ni nareba, sakura ga saku) cmlesini Trkeye Bahar olunca kiraz iekleri aar. olarak evirebiliriz. Bunu, (Haru ni nareba) ksmna Japoncada eer anlamna gelen (moshi) szcnn getirilememesinden anlayabiliriz. Burada, -ba koul balacnn Trkeye -nca

olarak evrilebilmesinin ise edimbilimsel adan meydana gelen bir olgu olduu dnlmektedir.

Anahtar Szckler: Evrensel Bilgi, -nca, -ba, -tara, -to

Abstract

In this paper, when the Japanese conditional conjunctions -ba, -tara, -to can

be translated into Turkish as time verbal adverb -nca is explained. The knowledge is

divided into two, according to its characteristics, as Universal Knowledge and

Personal Knowledge. Universal Knowledge is the knowledge that does not change

according to people. It is the same wherever you go on earth and it can be proven. The sentences the sun rises from the east, winter is cold, summer is hot and water

freezes at 0 Celcius at sea-level are expressions of Universal Knowledge. On the

other hand, Personal Knowledge is the knowledge that is only known by a person. It can change from person to person and it cannot be proved universally. The sentences my

girlfriend likes fired eggs, my sister is on diet and we have a hen in our garden

Yard. Do. Dr. Ali Aycan Koluksa


are expressions of Personal Knowledge. It is proposed in this paper that the Japanese conditional conjunctions can be translated into Turkish as verbal adverb -nca when

the information of the conditional clause is true in Universal Knowledge. For example,

the Japanese sentence (Harun ni nareba, sakura ga saku) can be translated into Turkish as Bahar olunca kiraz iekleri aar. The rule of the

translation is discussed from the viewpoint of pragmatics.

Japoncann koul ifadelerinin aratrmas, Japonca Dilbilgisi

aratrmalar ierisinde nemli konulardan biri olarak olduka byk bir ilgi

toplamaktadr. Bunun arkasnda ise dier dillerde pek grlmeyen eitlilik

yatmaktadr1. Japoncada koul ifadelerinde kullanlan birbirine benzeyen drt

koul balac bulunmaktadr. Bunlar -ba,-tara, -to ve -nara dr.

Bunlardan zellikle -ba,-tara ve -to nun kullanmlarnda,

Trkeye zaman zarf fiili reten -nca olarak evrilebilecei yerlerin

mevcut olduu dnlmektedir. Aada bunlar iki ana balk altnda

greceiz.

1. Temel Koul Cmlesinde -nca

Japoncadaki koul cmlelerini Temel Koul Cmlesi ve

Bklm Koul Cmlesi olarak ikiye ayrmamz mmkndr2. Bunlardan

Temel Koul Cmlesi, yan cmlenin ana cmleyi, yan cmlenin getirdii

dzlemde kontrol edebilen trde cmlelerdir. Yani Japonca Temel Koul

Cmlesinde, yan ve ana cmlenin tersi alndnda, yan cmle ana cmleyi

yine kontrol edebilmektedir. Bunu aadaki rneklerde grelim.

rnek 1:

Sekai taisen ga okitara, sekai chizu ga kiku kawaru kamoshirenai.

rnek 2:

Sekai taisen ga okinakattara, sekai chizu ga kiku kawaranai

kamoshirenai.

1 Masuoka, Takashi, Nihongo no jken hygen ni tsuite, Nihongo no Jken Hygen,

Tokyo: Kuroshio, 1993. 2 Bu ayrm ve detaylar hakknda baknz : Koluksa, A. Aycan ve Kato, Shigehiro,

Nejireta Jkensetsu o motsu jkenbun no bunseki, Nihon goyron gakkai taikai

happy ronbunsh 2, Nihon goyron gakkai, 2006.

Japoncadaki Koul Balalarnn Trkede -ncaya Denk Geldii Yerler

5 6 Mays 2011 35

rnek 1deki cmlenin yan ve ana cmlesinin tersini aldmzda,

rnek 2de grld gibi gene anlaml bir cmle olumaktadr. Dolaysyla

rnek 1de grdmz koul cmlesi Temel Koul Cmlesidir diyebiliriz.

Bu rnekleri oaltmak mmkndr.

rnek 3:

a.

Amerika ga sens wo yamenakereba, sekai wa heiwa ni naranai

dar.

b.

Yasukereba, kau.

(Koluksa,2009: s.30)

rnek 4:

a.

Amerika ga sens wo yamereba, sekai wa heiwa ni naru dar.

b.

Yasukunakereba, kawanai.

(Koluksa,2009: s.30)

rnek 3teki cmlelerin tersi alndnda, rnek 4de grld gibi

Japonca koul cmleleri yine anlaml ve doru birer cmle olabilmektedir.

Dolaysyla rnek 3teki cmleler yine Temel Koul Cmlesidir diyebiliriz.

Ayrca yukardaki verdiimiz temel koul cmlelerinin koulsalln cmle

bana Japoncada Eer anlamna gelen (moshi) yi ekleyerek test edebiliriz. Bu koulsallk dediimiz, yan cmlenin yklemi konumunda

bulunan Japonca koul balacnn ve dolaysyla yan cmlenin ne derece koul

ilevi stlendiini gstermektedir.

rnek 5 :

a.

Moshi Amerika ga sens wo yamenakereba, sekai wa heiwa ni

naranai dar.

b.

Moshi yasukereba, kau.

Yukardaki rnek 5te grld gibi, az evvelki rnek 3teki

cmlelerin yan cmlesine (moshi) yi getirdik. rnek 5deki cmleler normal olarak kullanlabilen cmleler olup, buradan rnek 3teki cmlelerin

koulsall yksektir diyebiliriz.



te yandan Japonca koul balalarnn koul ilevi haricinde ilevler

de yerine getirdii grlmektedir. Buna rnek olarak zaman bildirme ilevini

verebiliriz.

rnek 6:

a.

Haru ni nareba, sakura ga saku.

b.

6 ji ni nareba, kare wa kaette kuru desh.

Yukardaki rnek 6nn a ve bsindeki cmleler temel koul cmlesi

olmakla beraber koulsall dk olan cmlelerdir. Bunu rnek 6daki

cmlelerin, yan cmlesine (moshi) yi getirerek lebiliriz.

rnek 7:

a. *

*Moshi haru ni nareba, sakura ga saku.

b. *

*Moshi 6 ji ni nareba, kare wa kaette kuru desh.

rnek 7den de anlalabilecei gibi, rnek 6daki cmlelerin bana

(moshi) yi getirdiimizde cmleler kullanlamaz hale gelmitir. te bu rnek 6daki cmlelerin koulsallnn azalp zamansallnn n plana

ktnn bir gstergesidir. rnek 6daki koul balac olan ba, koul

ilevi yerine bir eit zaman bildirme ilevi yerine getirmektedir. Bu tip koul

cmlelerinin koul balalarnn ise Trkeye zaman zarf fiili reten -nca3

olarak evrilebilecei dnlmektedir. Dolaysyla rnek 6nn Trkeye

evirisi aadaki ekilde olacaktr.

rnek 8:

a. Bahar olunca, kiraz iekleri aar.

b. Saat 6 olunca, o dnecektir.

Ayn olayn ba koul balacna mahsus bir olay olmayp tara

balacyla oluturulan cmlelerde de meydana geldii grlmektedir.

rnek 9:

3 Bu ek, ses deiimine gre, -nca,-ince, -unca,-nce gibi haller alabilmektedir.

Ancak bu bildiride bu ekin ses deiimi gz ard edilerek tm hepsini temsilen -nca

kullanlmaktadr.


5 6 Mays 2011 37

Natsu ga kitara, karera wa bess e iku desh.

Yukardaki cmlede de tara balacnn Trkeye -nca olarak

rnek 10da grld gibi evrilecei dnlmektedir.

rnek 10:

Yaz gelince, onlar yazla gideceklerdir.

Ayrca aadaki rnek 11de de grld gibi, bu cmlenin de

bana (moshi) getirildiinde yine cmle kullanlmaz bir hal alr.

rnek 11: *

*Moshi natsu ga kitara, karera wa bess e iku desh.

Ancak burada, az evvelki rnek 7 ile yukardaki rnek 11in yan

cmlelerinin bana (moshi) getirildiinde cmlelerin kullanlamaz hale gelmesinin, edimbilimsel adan meydana gelen bir olgu olduu

dnlmektedir. Bunu aada aklayalm.

nsann evresinde grdkleri ve rendikleri zaman ierisinde

insann hafzasna kaznr ve zamanla bir eit bilgiye dnr. te yandan,

pek ok insan iin bilgi haline dnm olgular da mevcuttur. Buna bilgilinin

genellemesi diyebiliriz. Bilgi genelleip daha geni bir kitleye yayldka

onun doruluu da bu oranda ykselmi olur. Yani bir nermenin pek ok kii

tarafndan doru olarak bilinmesi o nermenin deerinin doru olmasna etki

etmektedir. Yine genel geerlilii tm herkese doru olarak kabul edilen

bilimin ispat ettii bilgiler de mevcuttur. Bunlar dnyann neresine gidersek

gidelim deimez nermelerdir. Bir dier taraftan ise doruluunu yalnzca

bireylerin bilebildii nermeler de mevcuttur. Bunlar o bireyler iin bir eit

bilgi tekil eder ancak bu tr bilgiler genellemi ve herkes tarafndan bilinen

trde bilgiler deildir. te bu noktada bilgiyi trne gre, Evrensel Bilgi ve

Bireysel Bilgi olarak ikiye ayrabilmenin mmkn olduu dnlmektedir.

Doruluu dnya apnda ve ok geni bir kitle tarafndan bilinen bilgi tr

Evrensel Bilgi dir. Evrensel Bilginin geerlilii dnyann her yerinde

ayndr ve bireyden bireye deimez. rnein, gnein doudan domas,

kn souk yazlarn scak olmas, suyun deniz seviyesinde 0 derecede

donmas gibi. Bu tr bilgiler dnyann neresine gidersek gidelim doruluu

kantlanm olup bireylerin duygu ve dncelerine yahut zel bilgilerine gre

deimeyen bilgi trdr. te yandan Bireysel Bilgi ise yalnz o bireyin kendi

evresinden rendii evrensel bilginin dnda olan ve yalnzca o bireyin bildii

bilgilerdir. rnein, kz arkadann yumurtay yada sevdii, kardeinin

diyet yapt, bahemizde horoz olduu gibi. Bu tr bilgiler yalnzca bireyin



bilebildii bilgilerdir ve doruluu evrensel kurallara bal olmayp yalnzca

bireyin gzlem ve deneyimlerine dayanr.

Burada evrensel bilgiyi balamn, yani konteksin, bir tr olarak ele

almann mmkn olduu dnlmektedir. Buradaki ayrma benzer bir ayrm

Kato (2004:s.15)te grlmektedir. Kato (2004)te Dnya Bilgisi

olarak adlandrlan bilgi tr, balam yani konteksi, etkileyen bir olgu olarak balamn alt grubu olarak ele alnmaktadr. Dolaysyla buradaki

evrensel bilgi de balamn bir trdr diyebiliriz.

Yukardaki rnek 6 ve rnek 9a dnecek olursak, bu rneklerin yan

cmlelerindeki nermelerin tamam evrensel bilgide doru deerine sahip

olgulardr. rnek 6nn asndaki (haru ni naru) ksm, evrensel bilgide doru olan bir nermedir. Yani Bahar olmas muhakkak bir sene

ierisinde olacak bir dngdr. Bahar olup olmayaca herhangi bir koula

bal olmakszn, zaman ierisinde olaca evrensel kurallarla garanti altna

alnm bir olgudur. te yandan, rnek 6 bdeki (6 ji ni naru) ksm, yine evrensel bilgide doru olan bir nermedir. Saatin 6 olmas

muhakkak zaman ierisinde olacak bir olgudur. Saatin 6 olup olmayaca

herhangi bir koula balanamaz ve evrensel bilgide olaca kesin bir bilgidir.

rnek 9 da ise, (natsu ga kuru) ksm, evrensel bilgide doru olan bir nerme olup, zaman dzlemi dnldnde yazn gelip gelmemesi

herhangi bir koula balanamaz.

Dolaysyla, rnek 6 ve 9un yan cmleleri evrensel bilgide doru olan

nermeler ierdiinden, bu yan cmlelerin balalar her ne kadar koul

balac olan -ba ve -tara ile oluturulmu olsalar da, koul ilevinin

dnda bir ilev yklenmekte ve zaman balac gibi grev yapmaktadrlar. Bu

sebeple, yukardaki rnek 6 ve rnek 9da -ba ve -tara y Trkeye

zaman zarf fiil reten -nca4 olarak evirebiliyoruz. Burada, rnek 6 ve

rnek 9un yan cmlelerindeki bilginin evrensel bilgi olmas bir

balam(konteks) gibi ilemekte ve bu cmlelerin koul balalar Trkeye

zaman zarf fiili reten -nca olarak evrilebilmektedir. Bu ise edimbilimsel

adan meydana gelen bir olgudur. Ayrca bu olay sadece Japoncada grlen

bir olgu olmayp, Trkede de grlmektedir.

rnek 12:

?? Saat 9 olursa, Ahmet eve gelecek.

rnek 13:

4 Zarf-Fiil Eki -nca ile ilgili detayl bilgi iin baknz: Korkmaz, Zeynep, Trkiye

Trkesi Grameri, Ankara: Trk Dil Kurumu, 2009, s.1004 1005.


5 6 Mays 2011 39

?? Yaz gelirse, yazla gideceiz.

Normal artlar altnda, rnek 12 ve 13teki cmlelerde Trkedeki

koul balac(dilek-art kipi) sa,-se kullanlmayp, aadaki rneklerde

grld gibi -nca kullanlmaktadr. Yine buradaki rneklerde de koul

balac sa,-se nin kullanlamay edimbilimsel adan meydana gelen bir

olaydr diyebiliriz.

rnek 14:

Saat 9 olunca, Ahmet eve gelecek.

rnek 15:

Yaz gelince, yazla gideceiz.

Yine Japoncada koul balac olarak ele alnan ancak Trkeye -

nca olarak evirebildiimiz bir de -to balac mevcuttur. -To nun

aadaki kullanmlar da temel koul cmlesi olarak ele alabileceimiz

kullanmlardr.

rnek 16:

Taif ga kuruto, kono ie wa taorete shimau dar.

(Hasunuma , Arita ve Maeda, 2001:s.28)

rnek 17:

Botan wo osutoranpu ga tsuku.

Yukardaki rneklerde -to kullanldndan dolay bu cmlelerin

bana (moshi) getirebilmemiz mmkn deildir. Bu -to balacna zg bir durumdur.

rnek 18: *

*Moshi taif ga kuruto, kono ie wa taorete shimau dar.

rnek 19:

*

*Moshi botan wo osutoranpu ga tsuku.

Dolaysyla temel koul cmlesi olarak ele alabileceimiz -to

balac ile oluturulmu cmleleri, aadaki rnek 20 ve 21de grld

gibi, Trkeye -nca olarak evirebilmemizin mmkn olduu

dnlmektedir. Bunun arkasnda ise -to balacnn eklendii yan cmleye



her zaman doru bir nerme olarak deer kazandrmas olduunu

syleyebiliriz.

rnek 20:

Tayfun gelince, bu ev yklacaktr. (rnek 16nn evirisi)

rnek 21:

Butona basnca, lamba yanar. (rnek 17nin evirisi)

2. Koul Cmlesi Dnda -tara ve -to Kullanlan Cmlelerde -nca

Japoncadaki koul balalarnn koul ilevi dnda kullanld

durumlar mevcuttur. Bunlardan biri temel koul cmlesi olarak ele aldmz

cmlelerde karmza kan ve yukarda rneklediimiz zamansal ilevdir. Bir

dieri de koul cmlesi olarak ele alamadmz cmlelerde kullanlan -tara

ve -to nun ilevidir. Bu tr kullanmlar, Maeda (1998)de Varsaymsal

Olmayan Durumlar Balayan TARA ve TO olarak, Hasunuma (1993)de ise

Gereksel Kullanm olarak adlandrlmaktadr.

rnek 22:

Mado wo aketaraakerutoEge kai ga me no mae ni mieta.

(Kefetme-)

rnek 23:

Yoru ninattaranarutomizore wa yuki ni kawatta.

(Zaman-)

rnek 24:

Kare wa ie ni kaeruto, tomodachi ni denwa shita.

(Devam etme-)

rnek 25:

Okesh wo shitarasurutokanojo wa michigaeru hodo kirei ni nata.

(Tepki-)


5 6 Mays 2011 41

Hasunuma(1993:s.78)te grlen yukardaki cmlelerin -tara ve -

to balalarnn aadaki rneklerde olduu gibi Trkeye -nca olarak

evrilecei dnlmektedir. Bunu yine yukardaki rneklerde yan cmlenin

bana (moshi) getirilememesinden anlayabiliriz.

rnek 26:

Pencereyi anca, Ege denizi gzlerimin nnde gzkt. (22nin

evirisi)

rnek 27:

Akam olunca, karla kark yamur kara dnt. (23n evirisi)

rnek 28:

O, eve dnnce, arkadana telefon etti. (24n evirisi)

rnek 29:

Makyaj yapnca, o tanyamayacam kadar gzel hale geldi. (25in

evirisi)

Yukarda -nca olarak evirebildiimiz kullanmlar Hasunuma

(1993)te gereksel kullanmn alt grubu olarak srasyla Kefetme

, Zaman, Devam Etme ve Tepki kullanm adlarn almaktadr. Ancak burada, Hasunuma(1993)te, gereksel

kullanmn alt grubu olarak ayrlan Aa kma kullanmn Trkeye -nca olarak evirebilmemizin mmkn olmad

dnlmektedir.

rnek 30:

Miageteitarairutosora kara saifu ga futte kita.

(Aa kma )

rnek 31:

Yukar bakarken, gkyznden czdan yaverdi.

3. Sonu

Yukarda -ba,-tara ve -to nun kullanmlarnda Trkede zaman

zarf fiili reten -nca ya denk geldii yerlerden bahsettik. Bunlar

zetleyecek olursak, temel koul cmlelerinde ba ve -tara, yan cmledeki

nerme evrensel bilgide her zaman doru olduu durumlarda -nca olarak

evrilebilmektedir. Bunu, bu tr cmlelerde yan cmlenin bana Japoncada

eer anlamna gelen (moshi) nin getirilememesinden anlayabiliriz.



Koul balalarndan biri olarak saylan -to yu ise temel koul cmlelerinde

kullanldnda, Trkeye -nca olarak evirmemizin mmkn olduu

dnlmektedir. Bunu yine -to ile oluturulan cmlelerde cmle bana

(moshi) getirilememesinden anlayabiliriz. Yine koul cmlesi dnda ele alabileceimiz, Hasunuma (1993)te Gereksel Kullanm olarak

adlandrlan -tara ve -to kullanmlarnda, aa kma kullanm haricindeki tm kullanmlarn Trkeye -nca olarak evrilebilecei

dnlmektedir.

te yandan, yukardaki rneklerde, Japoncadaki koul balalarndan

biri olan -nara dan hi bahsetmedik. Bunun sebebi ise -nara ile ifade

ettiimiz koul cmlesinde -nara nn Trkeye -nca olarak

evrilememesinden kaynaklanmaktadr. Bu konuya paralel olarak

Kuno(1973:s.104)te aadaki rnek grlmektedir.

rnek 32:

*

*Natsu ni naru nara, Karuizawa ni ikimasu.

rnek 32nin yan cmlesi, daha nceki rnek 6 ve 9da olduu gibi,

evrensel bilgide doru olan bir nermeye sahiptir. Ancak bu durumda -nara

y kullanabilmemiz mmkn deildir. Kuno (1973:s.104)te bununla ilgili

olarak, rnek 32nin yan cmlesindeki ifadenin gereklemesi kesin olan bir

durum olduu iin -nara nn kullanm mmkn olmamaktadr denmektedir.

Kaynaka

Hasunuma, Akiko, Tara to To no Jijitsuteki Yh wo Megutte, Nihongo no

Jken Hygen, Tokyo: Kuroshio, 1993.

Hasunuma, A.,Arita, S., Maeda, N., Nihongo Bunp Serufu mastaa shiriizu 7

Jken Hygen, Tokyo: Kuroshio, 2001.

Kato, Shigehiro, Nihon Goyron no Shikumi, Tokyo: Kenkyusha, 2004.

Koluksa, A. Aycan ve Kato, Shigehiro, Nejireta Jkensetsu o motsu

jkenbun no bunseki, Nihon goyron gakkai taikai happy

ronbunsh 2, Nihon goyron gakkai, 2006.

Koluksa, A.Aycan, Jkenbun to Modariti ni Kansuru Kenky Nihongo no

jken hygen to modariti no sgokankei no bunseki, Hokkaido:

Hokkaid Daigaku Daigakuin, 2009.(Baslmam doktora tezi)

Korkmaz, Zeynep, Trkiye Trkesi Grameri, Ankara: Trk Dil Kurumu,

2009.


5 6 Mays 2011 43

Kuno, Susumu, Nihongo Bunp Kenky, Tokyo:Taishkan Shoten, 1973.

Maeda, Naoko, Hikateiteki na jitai wo setsuzoku suru ToTara no imiyh ,Tokyo Daigaku Rygakusei Senta Kiy , Say: 8, Tokyo,

1998.

Masuoka, Takashi, Nihongo no jken hygen ni tsuite, Nihongo no Jken

Hygen, Tokyo: Kuroshio, 1993.

KARILATIRMALI KORE VE TRK MASALLARINA LKN

KM GZLEMLER

Prof. Dr. Ali Rza BALAMAN

Dokuz Eyll niversitesi, TRKYE [email protected]

zet

Bilimsel konu ve alanlar, nesnelden (somuttan) znele (soyuta) dikey ve yatay iki izgi zerinde sralayacak olursak, en nesnele biyokimyay, en znele de edebiyat ve

trlerini (iir, roman, destan, yk ve masal) koymamz gerekecek. Masallar, bu

sralamada znelin de en zneli durumunda son sray alacaktr. nk konuda ne yer (Kafda, yerin yedi kat st ya da alt) vardr ne zaman (Evvel zaman iinde diye

balar), kahramanlarsa tasarmsal birer yaratktrlar (Tepegz, ejderha, bir duda

yerde teki duda gkte dev, Arap bac vb.).

Masaln konular genelde; iyilik, doruluk, gzellik, aklllk zerine ki bunlar,

ou kez gllerde ya da ktlk, irkinlik, zrllk, geri zekllk ki, bunlar da gszlerdedir. Hayvanlar zerine kurgulanan masallarsa szl edebiyat trne

girdiinden- allatana bal olarak ayr bir kme iinde adlandrlr.

Masallarn uluslararas benzer ve benzemezlikleriyse, bir yaam biimi denilen kltrel benzer ve benzemezlikleriyle aklanabilir. nsanlarn, yllar, yllar nce temel

gereksinmeleri ve de beklentileri, korkular aa yukar aynyd. Egemen olamadklar

doa olaylarna kar aresizliklerine, doast tasarmsal glere snarak, yalvararak, adaklar adayarak umar ararlard.

Masallardan balayarak bir kltrn edebiyat tarihinin aklamasnn

yaplabilinecei gibi, o kltrn toplumsal yaps da ortaya kartlabilir: Nelerin deer, nelerin tre, nelerin toplumsal kurallar olduu grlebilir; aile, topluluk, ata,

inan, korku, sevgi ve benzeri motiflerin trleri gnna kartlabilir. Bunun

bilincinde olarak bu yolda alan, ura veren adl, adsz bilim emekilerinin katklar unutulacak trden deildir.

Anahtar Szckler: Kore, Trkiye, Masal

Abstract

Masal (tale), a form of narrative literature , adopted from Arabic mesel

to Turkish, is a style of expressing extraordinary events

Tales include neither location (Kaf mountain, seven stories down in the

earth or seven stories on the earth, etc.) nor time (once upon time, sometimes ago, etc.)

. Heroes of the tales are some imaginary creatures (giants, dragons, etc.) in addition to humans

In Korean literature since poetry is the dominant form, the other forms had not

gained sufficient cultural efficiency.

Prof. Dr. Ali Rza Balaman


While comparing Turkish and Korean Tales , a few similarities were observed besides many nonsimilarities. The similarities were evaluated as the means for the

common needs of people.

Giri :

Szl edebiyatn alanna giren masal, Arapa mesel szcnn

Trke syleni ekli olup, olaan st olaylarn yer ald bir anlatm

trdr. Bilimsel konu ve alanlar, nesnelden (somuttan) znele (soyuta) dikey

ve yatay iki izgi zerinde sralayacak olursak, en nesnele biyokimyay, en

znele de edebiyat ve trlerini (roman, yk, destan, iir, masal vb)

koymamz gerekecek, masallar bu sralamada znelin de en zneli durumunda

son sray alacaktr. Nazm Hikmet de: Edebiyat btn trleriyle, masalla

balar, iire en yakn olandr. der (Hasan H.;1976:5). Masal konularnda, ne

yer (Kafda, yerin yedi kat st ya da alt) vardr ne de zaman (Bir varm

bir yokmu, evvel zaman iindediye balar). Kahraman olarak da, ba e

nsan yannda kimi tasarmsal yaratklara yer verilir (Tepegz, Ejderha, bir

duda yerde teki duda gkte Dev, Arapbac vb). Bir varm bir yokmu

diye balayan szler dizinine masal deyimiyle tekerleme denir. Tekerlemeler,

dinleyicilerin ilgisini arttrmak, anlatma biraz elence katmak amacyla

anlatana ve yrelere bal olarak eitlilik gsterir. Masallar Kenti

Istanbuldan derlenildii belirtilen bir tekerleme rnei: Bir varm, bir

yokmu. Zaman zaman iinde, kalbur saman iinde. Deve tellal iken, horoz

imam iken, annem kakta, babam beikte iken Ben babamn beiini tngr

mngr sallar iken, babam dt beikten, alnn yard eikten Annem kapt

maay, babam kapt krei, gsterdiler bana kap ardndaki keyiO

fkeyle Tophane minaresini cebime sokmayaym m borudur diye O

fkeyle Tophane gllesini cebime doldurmayaym m dardr diye Orada

buldum iki ifte bir kayk. ek kayk Eype Eypn kzlar haar Bir

tokat vurdular enseme, gzlerim frlad dar Orada grdm bir kz Ad

emine, girdim koynunaBir taraf tozluk dumanlk, bir taraf ayrlk

imenlik, bir taraf sazlk samanlk Bir tarafta boyaclar boya boyuyor renk

ileBir tarafta demirciler demir dvyor denk ileBir taraftan Mehmet Ali

Paa cenk ediyor evk ile Anan yahi, baban vahi, kurtuldum ellerinden

(TEZEL N.; 1997:12). Masallar Diyar Ege Blgesinden baka bir tekerleme

rnei: Evvel zaman iinde, kalbur saman iinde, develer top oynarken eski

hamam iinde, var varadan, sr sreden. Manisadan Tireden, Mehmet Efem

dedim dtm yola. Mehmet Efe km daa, silah atar saa sola. Mehmet

Efenin atlar kyr kyr kiniyor, arpa buday istiyor. Sus Mehmet Efe sus,

masal balyor. (Sanyce H.L.; 2010:57).

bildiriler kitabını görüntülemek İçin tıklayınız…

Documents