( uzungöl ) “doĞal afet olarak kar ”

TCOrman ve Su leri Bakanl

lleme ve Erozyonla Mcadele Genel Mdrl Kontrol Proje Yapm Hizmet ii Eitimi

25-27. 06.2012Trabzon ( Uzungl )

DOAL AFET OLARAK KAR

brahim GrerGazi niversitesi, Mhendislik Fakltesi, naat Mhendislii Blm

Maltepe/ANKARATel : 90 312 582 32 46 Fax: 90 312 230 84 34,

gurer@gazi.edu.tr http://websitem.gazi.edu.tr/site/gurer

mailto:gurer@gazi.edu.trhttp://websitem.gazi.edu.tr/site/gurer

Doal Afet Olarak Kar

atlarda Kar Yk

Karayollarnda kar savruntusu

Yamalarda Dmesi

Kastamonu Kre,1993

USA, Wyoming 2000

aykara , Karaam ,1993

Karn sosyal hayata olumsuz etkileri asndan bakldnda

lkemizde , kar savruntusu, atlarda fazla kar birikimi ve buzlanma yznden ky ve mezralarda yaayan insanlar hayatlarn ve evlerini kaybetmekte, yollar kapanmakta, ormanlk alanlar,yollar ve enerji hatlar tahrip olmaktadr.

www.snow

Istanbul Edirne Otoban 2001 JP Yamagata 2000

Hakkari-ukurca yolu Snbl Km 1,March1993

Afeti Asndan Son Durum

Nasl ?

Son 50 ylda 353 olay meydana gelmi

olup, ylda ortalama 7 olaynda yaklak

20 kii olmak zere, toplam 979 kii hayatn

kaybetmi, zellikle 1991-1992 k

mevsiminde 328, 1992-1993 k mevsiminde

135, 1993-1994 k mevsiminde ise 26 kii

hayatn kaybetmitir. Maddi kayplar

hakknda, 50 yllk dnemde nakledilmesine

karar verilen hane says 5164 olup bugnk

rayice gre herbir hane nakli devlete

yaklak 40 Milyar TL (25 000 $) mal

olmaktadr.

1991-1992 k mevsiminde Gneydou Anadolu'da sadece TCK 11. (Van)

Blge Mdrl, toplam 2230 km.'lik yolda 75 gn sreyle yapt kar

ve mcadelesinde o gnk rayile 40 milyar TL ( 6 Mlyon $)

harcamtr .

Van Hakkari yolu Km 179 Zap suyu kys,1993

Van Hakkari yolu Km 179 Zap suyu kys,1993

larn Ulama Etkisi

Karayollar zerinde inaa edilen

tnellerin boyutlandrlmas ok

nemlidir. Tecrbeler tnel

boylarnn bir kat daha fazla

olmas halinde tam yarar

salanacan gstermektedir.

Birbirine yakn

Tneller arasnda dahi

yol kapanmas

olmaktadr

Plmr TCK,2002

Plmr TCK,2002

Kar Ya Tiplerinin Uluslararas Snflandrm

Kar Kristalleri ve eitleri

Gnn serin saatlerinde kara, birbytele baklrsa genel olarak her zaman 6 dal olan kristallerden olutuugrlr.

Karn Mekanik zellikleri

Kar viskoelastik bir maddedir. Hem yava akc yapkan bir svnn, hem de elastik bir katnn zelliklerini gsterir.

Bu zellikler karn younluuna, dane tipine ve hava scaklna gre deiir.

Karn kristalleri arasndaki ekme gc younluu arttka artar, ok ince taneli eski karda en yksek deerine eriir ve kar rtsnn scaklnn artmas ile birlikte art gsterir.

Kar n Deiimi (Metemorfizma)

Kar alak kotlarda izotermal olunca, ok geometrik olan altgen kristal ekillerini kaybederek yava yavaserbest su haline dnr. Kar erimesi, hava scaklnn ve rzgar hznn artmas ile doru orantldr.

SLF,1994

SLF, 1994 SLF, 1994Mon Blanc,1996

Kzlcahamam 2004

Gzlemi Yaplan Fiziksel Parametreler:

2. Kar derinlii, 3. Kar younluu

4. Kar su edeeri (Genelde hesaplanan ortalama deer havza index

deeri olarak kullanlr)

5. Kar mukavemetinin lm , tabakalamann belirlenmesi (OGM)

1. Kar rtsnn alansal dalm

Lapland 1973Kayseri 1998

Biraz Daha Aklamak gerekirse:

Kar Younluu : Kar tabakasnn eidine gre (toz kar, slak kar), 50 kg/m3 - 500kg/m3 arasnda deien fiziksel zelliktir.

Yeni yam karn younluu ortalama olarak %10 (100 kg/m3) varsaylabilir. Karbekledike younluu artar ve %50 - %60a kadar ykselir. Younluk %40 - %50dolaylarna knca, kar suyu ak haline dnr.

Kar-Su Edeeri : Kar rtsndeki toplam suyun mm veya cm olarak tanmdr.Kar-Su Edeeri ile derinlik arasndaki bant kar younluunu verir. Suedeerini %100e tamamlayan deer karn kalitesi, yani kardaki buzmiktardr. Eer scaklk 0Cn altnda ise kalitesi %100dr.

Albedo : Kar ktlesinin ksa dalgal radyasyonu yanstma zelliidir. Albedo, yenidm karda %80, hatta baz ender durumlarda da %90 iken erime dnemisonuna doru %40 lara kadar iner. Bahar aylarnda kar rtsnn albedosuortalama %50 ve hava scakl da ortalama 10o C, k aylarnda ise albedo %70ve , hava scakl 1.1o C olarak alnabilir

1. Klasik lm Yntemler

PluviometrePluviyographTotalizatorKar Kurslarnda , kar numune alma aletiyle

- Mount Rose (DSI ve nceki EIEI)- Japon OSK 707- Avrupada kullanlan numune alc

Kar DirekleriKar YastklarKar tablasyla yeni kar lm

Kar gzlem/lm yntemleri

SCS,1965

DMI, 2009

Lapland, 1973 Lapland, 1973

Bayburt Globa ,1996

Pluviyometrelerle kar lm en pratik yntemdir, kar eritilerek su ykseklii mm olarak ifade edilir. Numune alma aleti kullanm deneyim gerektirir.

Kar lmler Teknikleri

Kar Kurslarnda

Kar derinlii, suedeeri, younluu ve kar

rtsnn alansal dalm gibi kar rts

ilgili fiziksel parametrelerin gzlemleri ya

kar hidrologlar tarafndan havza st

kotlarnda kurulmu kar kurslar denilen

sabit gzergahlarda yaplr. DSI ve nceki

EIE tarafndan, en az 10 noktada kar

numune alcs ile kar zelliklerinin

belirlendii kar kurslarnn (istasyonlarnn)

havzay bitki rts, ykseklik ve

topografik adan temsil etmesi gerekir.

Kar numune alma aleti

ile:

Kar-su edeerini belirlemek iin

9,5 cm apnda ve 55 cm

yksekliinde silindir bir boru ve

bunu kaplayan bir metal ksmdan

oluan bir sistemdir. st ksmnda

yine metalden yaplm bir kulp

ksm vardr. Bu ksmdan kancas

yardmyla aslan, daha nceden

kalibre edilmi bir terazi ile kar-su

edeeri okunabilir.

AVRUPADA KAR LM

Ikda, kar lm,1998

Sodankyla,1972

Finland Lapland Enentekio 1972

USA, 1965Lapland 1972

lmlerde yaplabilecekhatalara rnekler

Kar Eelleri ve Kar

Direkleriyle:

Devaml kar rtsnn derinlii ise kar

eelleri kullanlarak llr. Bu amala

her gn veya 5 gnlk aralarla lm

yaplabilecei gibi, eriilmesi g

yerlerde helikopter veya drbn

kullanlarak 15 veya 30 gnde bir de

yaplabilir. Bu ekilde llen derinlikler

biriken kar rts derinliidir. Bylece

kar rts derinliinin zamanla deiimi

elde edilmi olur.

Kar yastklaryla:

Kar yastklar, yzeyden erimeyi

arlktaki azalma (suyun yastktan

akp gittii varsaylarak) olarak

alglar.

Trkiyedeki aratrma amal kar

yastklarnn kullanm 1995 ylnda

nceki KHGM tarafndan temsili

havzalarda balatlmtr. Daha

sonra niversiteler de katlmtr

ou durumda buharlama ihmal

edilebilmektedir ve arlktaki

azalmann su ktsndan dolay

meydana geldii dnlmektedir.

Kar Tablasyla

Yeni yaan karn yksekliini lmek iin kullanlr. zeri beyaz renkli ve 30x30 cm boyutlarndadr. Karlkl her iki tarafnda karda kaybolmamas iin metal paralarbulunur. Tabla, rzgardan etkilenmeyen bir yere yerletirilir ve her gn yeni yaan kar, tabla zerinde tahtadan yaplm metre ile llr. Yeni trleri daha pratiktir.

Kar tablasyla son 24 saatte biriken yeni kar lm

SLF, 1994

Uzungl 1994

Hava Fotoraflar

Uzaktan Alglama

Uydu Fotoraflar

Gerek Zaman bazndaVeri Toplama

Nkleer Yntemler

2. Modern Yntemler

ErzurumKHGM,2002

Radarla:

Kar taneleri yamur damlacklarna gre radar dalgalarn daha gl bir ekildeyanstrlar ve dolaysyla da radar grntleri iki farkl trdeki ya birbirlerindenayrt edebilir ve belli bir sanak iin kar yann alansal dalmn belirlemek iinkullanlabilir.

Taze karn yksek albedo deeri sayesinde de uydu gzlemleri ile kar yann alansaldalm bulunabilir.

Jstec,2000

KAR RTSNN TRKYEDEK DAILIMI

Devlet Meteoroloj leri Genel Mdrlnn tm Trkiyeye yaylm meteoroloji

istasyonlar devaml olarak hidrometeorolojik veri toplamaktadr. Gnlk olarak

toplanan yan tr, miktar zamansal ve alansal daglm devaml gzlenmektedir.

Ancak meteoroloji istasyonlarnn tamam il veya ilelerde kurulu olduundan toplanan

bu tr verilen daha ziyade yerleim yerlerini temsil etmektedir. Uzun dnem

gzlemlerinin analizi sonucu Trkiyenin kar rtsnn alansal dalm ile ilgili olarak

DMI ce hazrlanm olan Yllk ortalama karla rtl gnler says, Yllk ortalama kar

yal gnler says ve En yksek kar kalnlklarn haritalar aada verilmitir.

Ancak Uluda, ve Kartalkaya gibi k turizm alanlarnda kurulmu olan zellikle kalc

kar rts sresi ve en yksek kar kalnl ile ilgili bilgilerin dikkatlice deerlendirilmesi

gereklidir.

-120.0

0

2.0

0

5.0

0

10.0

0

20.0

0

30.0

0

40.0

0

50.0

0

75.0

0

100.0

0

150.0

0

200.0

0

ADAPAZARI

ADIYAMAN

AFYON

ARI

AKSARAY

AMASYA

ANTAKYA

ANTALYA

ARDAHANARTVN

AYDIN

BALIKESR

BARTIN

BATMAN

BAYBURTBLECK

BNGL

BTLS

BOLU

BURDUR

BURSA

ANKIRI

DENZLDYARBAKIR

ELAZI

ERZNCAN

ERZURUM

ESKEHR

GAZANTEP

GRESUN

GMHANE

HAKKAR

IDIR

KAHRAMANMARA

KARAMAN

KARS

KASTAMONU

KAYSER

KL S

KIRIKKALE

KIRKLAREL

KIREHR

KONYA

KTAHYA

MALATYA

MANSA

MARDN

MERSN

MULA

MU

NEVEHR

NDE

ORDURZE

SAMSUN

ANLIURFA

SRT

SNOP

SVAS

TEKRDA

TOKAT

TRABZON

TUNCEL

UAKVAN

YOZGAT