bİlİŞİm sİstemlerİ kullanilarak afet dİrencİ · pdf file ve verimli bir afet...

4. Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı

11-13 Ekim 2017 – ANADOLU ÜNİVERSİTESİ – ESKİŞEHİR

BİLİŞİM SİSTEMLERİ KULLANILARAK

AFET DİRENCİ ARTIRILABİLİR Mİ?

Çiğdem TARHAN1 ve Can AYDIN2

1 Doç.Dr.,Yönetim Bilişim Sistemleri, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir

2 Yrd.Doç.Dr.,Yönetim Bilişim Sistemleri, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir

Email: cigdem.tarhan@deu.edu.tr

ÖZET:

Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımı etkin bir afet yönetim sistemi için daha iyi karar verme ve bilgi üretimine

yardımcı olmaktadır. Bilgi ve iletişim teknolojileri hasar görebilirliği azaltma, aktif katılımı ve bilgi erişimini

sağlama, adaptasyon kapasitesini artırmak ve geribildirimi destekler. Mobil tabanlı teknolojiler afet dirençliliğini

artırmak için ihtiyaçların sağlanmasında kullanılır. Günümüzde mobil cihazların artmasıyla beraber afet sonrası

bilgi paylaşımı ortamı için faydalanılması kaçınılmazdır. Mobil tabanlı teknolojilerin afet sonrası vatandaşlar

tarafından kullanılması afete karşı direnci artırmaktadır. Bu kapsamda çalışmanın araştırma sorusu; "Mobil tabanlı

afet yönetim sistemi vasıtasıyla afet direncini arttırılabilir mi?" şeklindedir. Bu nedenle, bu çalışmanın amacı,

vatandaşların mobil teknolojileri kullanarak afet yönetiminde aktif bir rol oynamasını sağlayarak afet öncesi ve

sonrası afet direncini artırmaktır. Çalışma kapsamında afet öncesi ve sonrasında ihtiyaç duyulabilecek bilgiler ve

afet sonrası bilgi akışını sağlamak amacı ile Android tabanlı hasar tespiti, kişi bulma – kaynak bulma ve ekleme

modüllerinin bulunduğu mobil uygulama platformu gerçekleştirilmiştir.

ANAHTAR KELİMELER: Afet Direnci, Hasar Tespiti, Mobil Uygulama, Bilgi ve İletişim Teknolojisi

INCREASING DISASTER RESILIENCE WITH USING INFORMATION

SYSTEMS

ABSTRACT:

The use of ICTs can help to produce information and make better decisions for effective disaster management

system. ICT is considered to necessary enhance adaptation capacity and supports feedback, ensure information

access, enables active participation, reduces vulnerability. Mobile technologies are appropriate for providing these

needs to improving resilience. Nowadays with the widespread use of mobile devices and internet, benefiting as an

information sharing environment after disaster is inevitable. The use of mobile technologies by citizens after a

disaster increases resilience against disasters. Research question of this study is: "How do we increase disaster

resilience through mobile based disaster management system?" For this reason, the aim of this study is to increase

disaster resilience before and after disaster by enabling citizens to play an active role in disaster management using

mobile technology. Within the scope of the study, Android-based person finder, resource discovery, and apps have

been implemented in the mobile app platform.

KEYWORDS: Disaster Resilience, Damage Estimation, Mobile Application, Information and Communication

Technology

mailto:cigdem.tarhan@deu.edu.tr

4. Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı

11-13 Ekim 2017 – ANADOLU ÜNİVERSİTESİ – ESKİŞEHİR

1. GİRİŞ

Kentler; nüfus yoğunluğunun artması ve bunun sonucu olarak kentsel yayılma nedeniyle doğal tehlikelere karşı

savunmasızdır. Büyük şehirler yıllardır afetlerden pek çok zarar görmektedir. Bu zararların arkasında kentlerdeki

hızlı nüfus artışının yanında, toplumun afetlerden zarar görebilirliği kapsamında sosyal ve ekonomik eşitsizlik,

insan yerleşimlerinin düzensiz olması ve eğitim eksikliğini de içeren birçok faktör bulunmaktadır. Güvenilir

altyapı, kaynak ve bilgi ağlarındaki yetersizlikler afetlere karşı savunmasız koşullar üretmekte ve kentlerin

adaptasyonunu engellemektedir (Casillas ve Kammen, 2010). Kayıpların azaltılması, olası bir felaket öncesinde

önleyici tedbirler almak, bir afet durumunda hızlı müdahale için afetleri önleyici hazırlık çalışmaları yapılmasını

gerektirmektedir. Afetler doğal olarak karmaşık ortamlardır; afet bölgesinden afet sonucu oluşan durum hakkında

hızlı ve doğru bir şekilde verilere ulaşılması gerekmektedir ve aynı zamanda elde edilen veriden hızlı bir şekilde

bilgi üretilmesi ve daha sonra afet bölgesinde bu bilgilere dayanarak alınacak eylem konusunda bilinçli kararlar

verilmesi hayati öneme sahiptir. Bu süreçte bilgi ve iletişim teknolojilerinin (BİT) kullanımı, etkili afet yönetimi

sistemi için bilgi üretmek ve daha iyi kararlar almak için yardımcı olmaktadır.

Günümüzde BİT'ler birçok alanda insan hayatını kolaylaştırmak ve hızlandırmak için kullanılmaktadır. Kamu,

özel sektör ve sivil toplum kuruluşları, geniş kitlelere erişme potansiyeline sahip mevcut bilgi ve iletişim

teknolojilerini kullanmakta ve onları doğrudan karar verme süreçlerine dahil etmektedir (Hanna, 2010). BİT'lerin

kullanımı afetlere karşı afetten zarar görebilirliği azaltmakta ve afet direncini arttırmaktadır (Erikse vd., 2011).

Bilgi ve iletişim teknolojileri arasında özellikle mobil cihazlar, kişilerin herhangi bir sınırlama olmaksızın her

yerde internete erişmesini ve iletişimini sağlamaktadır. Yeni nesil (3G ve 4G) iletişim teknolojileri de çok hızlı bir

ses, görüntü ve veri aktarımı sağladığı için bu katkı daha da artmaktadır (Gomez vd., 2014). Literatürde, afet

yönetiminde mobil teknoloji kullanımı ile ilgili birçok çalışma bulunmaktadır. Foresti (2015) akıllı sensörler ile

aşağıdan yukarıya iletişim ve mobil tabanlı sosyal verileri birleştiren acil durum yönetimi için gelişmiş sistem

tasarlamıştır. Mobil tabanlı sosyal veri, sosyo-mobil uygulamaları kullanıcı tarafından oluşturulan içeriklerden

oluşur. Mobil tabanlı sosyal veri, diğer sosyal medya uygulamalarından web tarama tekniklerini kullanarak elde

etmek ile ilgilidir. Diğer bir çalışmada da; mobil uygulama kullanarak afet sonrasında hasta ve doktor arasındaki

iletişimin arttırılması amaçlanmıştır (Santhi ve Sadasivam, 2015). Bir diğer çalışma da mobil tabanlı bina hasar

değerlendirme uygulamasıdır (Fujiu vd., 2012). 2011 tarihinde gerçekleştirilen afet bölgesi için risk tahmininde

ROEM (Hızlı Gözlem ve Görsel Risk Tahmini) bulunan çalışma da mobil teknolojiler kullanılarak

gerçekleştirilmiştir (FEMA, 2011). Bütün bu çalışmalar incelendiğinde, mobil tabanlı uygulamaların birçok farklı

amaçla daha etkin bir afet yönetimi için kullanıldığı görülmektedir.

Literatür incelendiğinde gelişmiş ülkelerdeki afet yönetimi yaklaşımı, vatandaşların katılımcı olarak afete acil

müdahalesinin ve afet sonrası iyileşme süreçlerine doğrudan katılımını desteklemektedir (Foresti ve Farinosi,

2015). Bununla birlikte, geleneksel afet yönetim sistemi uygulamalarında, vatandaşlar afet yönetim sürecine hiçbir

katkıda bulunmamaktadır. Vatandaşların afet yönetim sürecine katkıda bulunmaması nedeniyle hiçbir zaman etkin

ve verimli bir afet yönetimi gerçekleştirilememektedir. Vatandaşların afet yönetimine katılım sürecinde iletişim,

bilgi depolama ve sosyal etkileşim için altyapı olarak BİT'ler özellikle önemlidir (Eakin vd., 2015). BİT'in

adaptasyon kapasitesini arttırması ve geri bildirimi desteklemesi, bilgi erişimini sağlamayı, aktif katılımı mümkün

kıldığını, güvenlik açığını azalttığını ve daha uzun süre bilgi veri toplama imkânı sağladığı görülmektedir. Mobil

teknolojiler, bu ihtiyaçlar göz önüne alındığında afet direncini artırmak için uygun platformlardır. Günümüzde

mobil cihazların yaygın kullanımı ile afetten sonra bilgi paylaşım imkânından faydalanmak kaçınılmazdır. Bir afet

sonrasında vatandaşlar tarafından mobil teknolojilerin kullanılması afetlere karşı direnci artırmaktadır (Cimellaro

vd., 2010; Yates ve Partridge, 2015; Gomez ve Pather, 2012; Haynes ve Tanner, 2013). Bu bağlamda, bu

çalışmanın araştırma sorusu: "Mobil tabanlı afet yönetim sistemi vasıtasıyla afet direncini nasıl artıracağız?"

şeklindedir. Bu nedenle, bu çalışmanın amacı, vatandaşların mobil teknolojileri kullanarak afet yönetiminde aktif

bir rol oynamasını sağlayarak afet öncesi ve sonrası, afet direncini artırmaktır.

4. Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı

11-13 Ekim 2017 – ANADOLU ÜNİVERSİTESİ – ESKİŞEHİR

1.1. Türkiye ve Deprem Gerçeği

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Bürosu, Kriz Önleme ve Geri Kazandırma Bürosu (UNFP, 2014), 21.

yüzyılın başında doğal tehlikelerin yıkıcı etkisini ortaya koymaktadır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki

kentlerin hızlı ve kontrolsüz büyümesi nedeniyle afetlerden etkilenme bağlamında büyük risk altındadır. Örneğin,

ülkemizde 20. yüzyılda en az 110.000 kişinin ölümüne, 250.000 yaralanma